pisan 2001

PISAN 2001/2002

ISBN 99918-919-5-1

UPPLAG:

2000 eintøk

PRENT: Malchow Bogtryk

ÚTGEVARI:

© Meginfelag Føroyskra Studenta (MFS) Vesterbrogade 17A

DK-1620 København V Tlf.: 33 25 02 10 Fax: 33 25 02 38 http.//www.mfs.fo

E-mail: [email protected]

Skrivstovutíð er mikudag og fríggjadag kl.16-18. Skrivstovan í Århus er opin mikudag kl.16-18,

tlf.: 86 13 18 61 fax: 86 18 06 04 Skrivstovan í Odense er opin fríggjadag kl.16-18,

tlf.: 66 14 36 97 Endurgeving av tilfari úr Pisuni er bert loyvd,

um keldan er týðiliga nevnd

BLAÐSTJÓRI: Annie Heinesen

LAYOUT:

Annie Heinesen

LÝSINGAR: Annie Heinesen

FORSÍÐA OG MYNDIR:

Annie Heinesen Aleksandras Jákup Olsen

Tim Flohr/Dakhma tlf. 35 37 34 77 Og onnur

tlf. 33 23 15 87 hevur stuðlað útgávuni av Pisuni

Pisan 2001/2002 2

Innihald 1 - At Velja

Meðan tú ivast 4 At finna tann rætta lesturin 6 Útbúgvingin skal geva meining 8 Hvørjum hevur tú áhuga fyri 10 Stud.Ivi 12 Mangt broytist á mansins ævu 14 Lærdómur og gleði 18 At byrja at lesa er eitt stórt lop 20 Lestrar– og undirvísingarhættir 21 Lestrarbólkar 22 2 - Íbúðar og social viðurskifti

Minst til flytifuglur 24 Hvar skal eg búgva? 26 Lívið sum fátækrareyv 30 Stuðulsstovnurin 33 Vegleiðing um SU 37 Arbeiði og SU 40 Føroyafrádráttur 41 Ráðgevingin 43 Herskylda 44 3 - lívið er meiri enn lestnaður

Lívið er meiri enn lestnaður 46 Áðrenn og aftaná 48 Keypmannahavn 50 Odense 51 Århus 52 Aalborg 53 Fróðskaparsetur Føroya 54 Hví útbúgva seg uttanfyri DK 58 At lesa seg í Noregi og í USA 59 Hví Bretland ? - Hví ikki ?? 61 Adressur 63 MFS-felag teirra lesandi 71

Pisan 2001/2002 3

Valið av útbúgving er merkt av skáksigling millum áhuga, evnir, arbeiðismøguleikar og eina ørgrynnu av ymiskum fellum. Ringt er at velja, og hóast tey góðu ráðini eru mong í tali, er tað tú, ið tekur ta endaligu avgerðina.

Pisan 2001/2002 4

Nógv hava vit verið, ið sum børn vóru fullvís um, hvat vit vildu verða, tá vit blivu stór. Brannmenn, frisørar, politistar og hvat, ið annars hevur ljóðað spennandi. Hjá fáum gerast hesir barndómsdreymar veruleiki. Eitt er tó vist, tað hevði lætt munandi, um barndómsdreymurin vísti seg at vera l í v s d r e y m u r i n . M e n e r barndómsdreymurin ikki longur áhugaverdur, ella ert tú í iva um, hvat tú veruliga hevur hug at lesa og vera, eru møguleikarnir kortini nógvir. Tað vísir seg, at størsti parturin av føroyska ungdóminum leitar sær til Danmarkar og serstakliga ti l Keypmannahavnar at víðka um sjónarringin. Tó er Danmark ikki einasta land, ið vit sum føroyingar kunna fara at lesa í. Hini norðurlondini hava nógv í at bjóða og somuleiðis hini londini í Evropa. Onnur finna loysnina langt burturi í eitt nú USA ella Avstralia. Tá tíðin er komin til at velja útbúgvingina, sum allarhelst kemur at mynda alla tína framtíð, er gott ikki bert at hava eitt land ella ein heimspart í huganum, tí at júst henda avmarkingin kann seta fót fyri dreyminum. Somuleiðis er tað sera umráðandi, at tú velur tær ta útbúgving, sum tú sjálv/ur hevur hug til og ikki bert okkurt sum tykist smart, ella tykist at hava bestu starvs- og inntøkumøguleikarnar. Er tað ikki hugurin, sum drívur verkið, er vandi fyri, at tú ikki kemur at trívast við lestrinum og tey nógvu árini, hann tekur. Hinvegin geva flestu útbúgvingarnar fleiri starvsmøguleikar enn bert tann eina. Hetta er sjálvsagt ein stórur fyrimunur fyri tey lesandi. Tey hava eisini møguleikan at skifta kós eitt sindur eftir, at tey eru farin í holt við at lesa. Men skifti av lestri er avmarkað, um lestrarstuðul skal fáast til alla útbúgvingina.

So tá tú nú skalt velja útbúgving, ræður um at savna saman so nógv tilfar og vitan um teir ymsu lestrarmøguleikarnar, sum eru í boði, sum tilber. Ikki bert um teir lestrar, ið tú kennur frá øðrum og hevur hoyrt oftani um. Kemur tú framá eitt ókent studie, er tað betur, um tú lesur um hetta, heldur enn bara at blaða víðari. Flestu vita, hvørji øki tey avgjørt ikki hava áhuga í. Hetta ger innsavningina av tilfari lættari. Hevur tú hug á eitt nú tí humanistisku linjuni er ikki stórvegis orsøk fyri at leita í bókum um sjóferðslu og øvugt. Eitt annað, ið kann hava stóran týdning, er undirvísingarhátturin. Summi trívast v æ l í e i n u m s j á l v b j a r g n u m lestrarumhvørvi, har eingin heldur eyga við tær. Onnur dáma betur at vera í smærri flokkum, har útbúgvingin er meira skipað. Hetta kann merkja, at ein skal halda seg frá universitetum og heldur velja ein annan lærustovn, e.n. læraraskúla og øvugt. Lestrarnir eru eisini ymiskir til longdar; ein universitetsútbúgving tekur vanliga 5-7 ár meðan, ein læraraútbúgving vanliga tekur 3-4 ár. Ráðini, nú tú skalt til at velja tær framtíð tína eru, at tú ikki skundar tær. Nýt alla tað tíð, tær tørvar fyri at fáa nóg gott skil á øllum spurningunum og øllum ynskjunum tú hevur. Í Pisuni hava vit roynt at savna øll góð ráð í eitt blað. Set teg við blaðnum og les um teir ymsu býirnar/londini, les tey góðu ráðini frá lesandi, sum hava staðið, har tú nú stendur, og ger títt til, at tú velur røttu útbúgvingina. Góða eydnu MFS

Pisan 2001/2002 5

Eitt land er ikki bara eitt

land, ein býur ikki bara ein

býur og ein útbúgvingar-

stovnur er ikki bara ein

ú t b ú g v i n g a r s t o v n u r .

Munurin er stórur frá staði

til stað, og tí er umráðandi

at seta seg væl inn í

viðurskift ini , áðrenn

útbúgvingin verður vald.

Pisan 2001/2002 6

Nógv halda Danmark vera tryggasta staðið at flyta til, men harvið eru ikki allar súðir syftar. Summi halda Keypmannahavn vera ov stóran, og trívast tí betur í Aalborg, Århus, Odense ella onkra heilt aðrastaðni. Samstundis er stórur munur á útbúgvingunum, alt eftir hvar tær eru. Sjálvandi er hesin størstur frá landi til lands, men ein útbúgving kann eisini vera heilt øðrvísi skipað í Århus, enn hon er í Keymannahavn. Hetta er til dømis galdandi fyri jura-útbúgvingina og økonomi-útbúgvingina. Eisini kann stórur munur vera frá skúla til skúla, og eitt gott dømi um hetta er l æ r a r a ú t b ú g v i n g i n o g pedagogútbúgvingin. Nýt lestrarvegleiðararnar Sjálvandi er tað tú - og bara tú - ið situr við avgerðini um, hvat tú ætlar tær at lesa. Men ofta kann vera torført at gera tey ymisku áhugamálini ítøkilig, og her kunnu føroysku lestrarvegleiðingarnir verða hentir. Veitst tú umleið hvat tú ætlar tær í holt við, er tað eisini altíð ein fyrimunur at kanna allar møguleikar, áðrenn tú velur skúla og bý. Flestu miðnámsútbúgvingarnar h a v a l e s t r a r v e g l e i ð a r a r ( s í adressulistan aftast í blaðnum); har kanst tú fáa fyrstu góðu ráðini um, hvørjar útbúgvingar eru til taks. Umframt hetta kann lestrarleiðbeining eisini fáast hjá LFÚ-ráðgevingini í Tórshavn. Vegleiðarnir lurta og spyrja, og kunnu á tann hátt ofta hjálpa við at finna fram til, hvørjar útbúgvingar eru, men teirra uppgáva er at vegleiða og ikki a t le iðbeina . Hóast lestrarvegleiðararnir ikki taka avgerðina fyri teg, kann tað væl loysa seg at práta við teir. Tey tráspyrja fólk um, hvat tey hava hug til, og hetta kann næstan altíð geva einum eitt breiðari grundarlag til at hugsa víðari. Um tú ikki veitst, hvørja útbúgving tú skalt velja, er lestravegleiðingin sostatt ein møguleiki at hjálpa tær á glið.

Útbúgvingaryvirlit Yvirlit yvir útbúgvingar í Danmark eru at finna í einum bóklingi, ið nevnist Studie- og erhvervsvalget. Her verður greitt frá innihaldinum í hvørjari ein-stakari útbúgving, hvørjar upptøkutreytir eru, og hvat útbúgvingin kann brúkast til. Í heftinum er eisini umsóknarblaðið, sum nýtt verður til at søkja inn á teir flestu lærustovnarnar. Umframt hetta er eitt nógv størri danskt útbúgvingaryvirlit (Duel), sum bæði finst sum bók og databasi. Hetta er avloysarin fyri tað gamla "erhvervs-kartoteket", og tað er m.a at finna á Býarbókasavninum í Havn. Yvirlit yvir útbúgvingar í Noregi er at finna í bókini "Student 98", sum norska Universitetsforlaget gevur út. Bókin hevur eina ørgrynnu av praktiskum og teoretiskum upplýsingum um allar hægri útbúgvingar í Noregi, og er eitt "must" hjá øllum, ið ætla sær hendan vegin. Nøkur góð ráð - Tosa við ein lestrarvegleiðara um útbúgvingina sum heild. Hon/Hann kann beina teg víðari og geva tær adressur og telefonnummur. - Ring til lærustovnarnar, tú hevur hug á, og tosa við lestrarvegleiðingina ("studievejledningen") á skúlanum. Her vita tey neyvari at siga frá tí ávísu útbúgvingini. - Set teg í samband við onkran føroying, sum tú veitst gongur - ella hevur gingið - á læristovninum. Tey kunnu altíð greiða meira frá ymiskum, sum lestrarveg-leiðarin hevur gloymt, ella ikki lagt so stóran dent á. - Kennir tú ongan, ber til at spyrja á skúlunum, um aðrir føroyingar ganga har. Á smærru lærustovnunum kenna tey ofta teir føroysku næmingarnar. Ella ring til MFS, og vit skulu royna at vísa tær á onkran. - Minst altíð til at biða um skrivliga "informatión" um tær útbúgvingarnar, tú hevur hug á.

Pisan 2001/2002 7

Lestrarvegleiðarar eru blíðir og hjálpsamir, men teir kunnu sjálvandi ongantíð taka ta endaligu avgerðina fyri teg. Heimkomin frá lestrarvegleiðing situr tú kanska við eini rúgvu av lestrarhondbókum og góðum ráðum og møguleikum... Ivaðist tú áðrenn, ivast tú kanska uppaftur meira nú. Ásannast má, hvussu torført tað er at velja í hesi frumskóg av útbúgvingartilboðum. Foreldur, vinfólk og gubbar svara øll við einum smíli tað sama, nevniliga at tú skalt velja útbúgving eftir tínum áhuga, og at tað er tú og bara tú, sum tekur avgerðina. Og so halda tey trupulleikan vera loystan. Men ivin og óvissan argar kanska enn. Tí hvat skal eg gera, tá eg havi áhuga fyri rokktónleiki, enskum fótbólti og netsurfing? Val av útbúgving er ofta ein spurningur um, hvussu tú umsetur tíni áhugamál til eitt fram-tíðarstarv, til eina útbúgving og ein framtíðardreym. - At velja útbúgving eftir tínum áhuga her og nú, er ov lítið grundarlag at velja útbúgving á, sigur Peter Plant lektari í lestrar- og vinnuvegleiðing á Danmarks Lærerhøjskole. Hann vil heldur spyrja tey, sum leita sær eftir útbúgving, ein annan spurning enn tann vanliga "hvørjum tú ert áhugaður í?" Hann spyr meira grunnleggjandi: "Hvussu vilt tú ávirka heimin. Hvat vilt tú brúka títt lív til - hvat er týdningamikið fyri teg, hvør er tín missión". Hesir spurningar eru størri - og svarini geva meining, sigur Peter Plant. Hesir spurningar eru sjálvandi stórir bitar hjá einari nýklæktari pisu at svølgja. Men endamálið er, at fáa teg at hugsa teg so væl um sum til ber, men á einum meira grunnleggjandi støði, fyri at minka møguleikan fyri, at tú um 10 ár ikki stendur við eini útbúgving og einum arbeiði, sum fyri teg, er fullkomuliga meiningsleyst. Jú meira ivingarsom og

Tíni persónligu áhugamál –

hvussu stuttlig tey enn munnu

vera – eru ikki nóg gott

grundarlag undir at velja

útbúgving. Útbúgvingin, tín

lívsvegur, eigur at geva meining

á einum hægri støði – bæði fyri

teg sjálvan, fyri samfelagið og

fyri onnur.

Pisan 2001/2002 8

Men tað er altso ikki nóg mikið at velja út frá "karrieru", og út frá tí, sum líkist einum tryggum starvi í framtíðini, tí tað skal eisini vera týdningamikið fyri teg og lív títt, sæð frá einum hægri sjónarhorni. Sum verkfrøðingur kanst tú jú bæði gera lutir til krígsídnaðin ella gera vatnpumpur til 3. heimin. Tað er sostatt eisini umráðandi at hava onnur í huga enn ein sjálvan, tá valið verður tikið. Kortini kann eingin nakrantíð vera heilt vísur í, at tey velja rætt. Tú ert t.d. altíð noyddur at royna lesnaðin áðrenn, tú kann vera heilt vísur. Tey, sum halda, at tey eru 100 % vís í, hvat tey vilja lesa eru kanska heldur trongdskygd, sambært P. Plant. Tí eingin kann vera heilt ivaleysur í nøkrum í okkara tíð. Óvissa er kosturin, og tú kanst líka so væl læra at liva við tí sum øll onnur. Tú kanst hóast alt ikki velja lesna ella arbeiði og harvið halda, at tú hevur valt rætt fyri lívið. Men óvissan og ivin eru hóast alt positivir eginleikar. Óvissan er drívmegi og ger ein forvitnan. Og vit noyðast øll at velja alt lívið: tú velur grein innan útbúgving, velur nýtt arbeiði fleiri ferðir, og kanska enntá eisini hjúnafelaga fleiri ferðir í lívinum. Stutt sagt: Alt lívið er eitt val, sum hevur óvissuna og ótryggleikan við sær. Í sambandi við útbúgving er óvissin støðið undir lívslangari, og persónligari útbúgving - tú veitst ongantíð, hvar tín persónliga menning, óvissan, forvitnið og alt tað tilvildarliga leiðir teg, líkamikið, hvat tú gert av at lesa, sigur P. Plant at enda. - Men tað at ivast merkir, at tú framhaldandi ert ansin og vakin, at tú fylgir við í nútíðini, og at tú harvið hevur størri møguleika fyri at skapa innihald og meining í tínari útbúgving og arbeiði... (Kelda: Politikens Studievalg ‘97)

René Hjelm

umhugsin tú ert nú, jú størri er møguleikin fyri at tú velur rætt, tá tú velur útbúgving. Ein íløga fyri lívið - Ætlar tú tær t.d. at gerast lærari, má umhugsast, hvørt hetta er vegna longu frítíðina í fólkaskúlunum ella tí, tú vilt betra um uppvøkstin hjá børnunum, ella tí tú kanska sært teg sjálvan sum lærara við gleði. Allir spurningar mugu roknast uppí. Spurningurin er, hvussu eg kann gera okkurt munagott í mínum lívi, men samstundis í lívinum hjá øðrum, heldur P. Plant - Í 70'unum tosaðu tey ungu nógv um innihald og meining. Alt tú gjørdi skuldi hava meining. Men tann einstaki hugsaði í veruleikanum bert um meining fyri seg sjálvan. Í dag hugsa tey flestu um meining bæði fyri seg og fyri onnur - fyri samfelagið, fyri jarðarinnar bjarging, sigur hann. Sambært P. Plant, hugsa tey ungu í dag altso útyvir síni egnu, persónligu áhugamál - tey hugsa størri, tá tey velja. Royn teg í veruleikanum Eisini er umráðandi, at tú roynir tað, sum tú ætlar úti í veruleikanum, áðrenn tú tekur endaliga støðu. Royn á tær sjálvum, hvat tað arbeiðið hevur við sær, sum tú kundi tonkt tær at útbúgvi teg til. Spyr t.d. ein sakførara, hvørt tú kanst sleppa til arbeiðis saman við honum í tveir dagar. Uppliva hann vitja viðskiftafólk, fara á fund og sita niðurgravaðan í pappírum restina av degnum og lesa í Karnov. Tað er eisini vert at spyrja um persónligar kontaktir frá lestrarvegleiðarum til tær lestrargreinar, tú kundi hugsa tær at søkt. Tosa við onkran, sum hevur roynt tað, sum tú ætlar tær. Spyr teg fyri allastaðni - ikki bara hjá lestrarvegleiðarum.

Pisan 2001/2002 9

Hvørjum hevur tú áhuga fyri? Fylg pílunum og fá nøkur óvanlig, skeiv, løgin, stuttlig - men eisini relevant - boð uppá, hvørja útbúgving ella hvat arbeiði, tú so kann velja.

List, sjónleik og tónleik Og tey flestu hugsa: Sjónleikari Sangari, tónleikari, dansari Málari, teknari, arkitekt Myndahøggari Men hevur tú eisini umhugsað: Arbeiði aftanfyri leiktjaldið. T.d. Pallsmiðjur,

teknikari, produsari, scenograf. Dramaturgi. Hetta er eitt universitets-studium har

man lesur teatervísund, og sum t.d. kann hava við sær arbeiði sum ummælari ella PR-stjóri á einum teatri.

Kokkur: kanska kann títt skapanar lyndi brúkast inn-an matlist.

Tónleikaterapeut Fólkaskúlalærari, pedagog, har tú brúkar tíni evni

uppá børn og ung. Butiksdekoratør

Teir stóru spurningarnir Tá hugsa tey flestu: Filosofi Religiónsvísund Gudfrøði Men hevur tú eisini umhugsað: A t f l e i r i n á t t ú r u v í s u n d a r l i g a r universitetsútbúgvingar sum matematik, fysik og datalogi eisini opna fyri møguleikanum fyri at fara niður í teir djúpu spurningarnir - t.d. tað óendaliga universið ella hvørt null er null ella einki!

Hvørjum tú áhuga

Okkurt um menniskju Tá hugsa tey flestu: Sjúkrasystir Sosialráðgevi Lækni Pedagog Lærari Men hevur tú eisini umhugsað: ... At allar útbúgvingar kunnu snarast yvir á eitt arbeiði, sum hevur við menniskju at gera - t.d. kanst tú innan nærum øll fak velja at undirvísa.

Útheimurin Tá hugsa tey flestu: Málsligar útbúgvingar. Á universiteti ella á handilsháskúla Ferðaleiðari Guide Flogterna Men hevur tú eisini umhugsað: Stýrmaður, navigatør Akademiøkonom. Innan hotel, restauratión og

ferðavinnu Lækni, sjúkrasystir, verkfrøðingur, hondverkari

o.a. Shippingstørv Økonom. T.d. at arbeiða innan altjóða

Film og fjølmiðlar Tá hugsa tey flestu: Journalistur Filmskúla-útbúgvingarnar Grafik-útbúgvingar Fotografur Men hevur tú eisini umhugsað: HA/marknaðarøkonom/cand.merc.-útbúgvingar. Ein

stórur partur av starvsfólkunum á reklamustovum hava slíka útbúgving

Film-, sjónvarp- og videohjálparfólkar-útbúgvingin. Kunnu lesast á teimum teknisku skúlunum har tú eisini kanst útbúgva teg til ljóð- ella ljósfólk

Bókmentafrøði. Ein útbúgving, sum fleiri tekst-høvundar á reklamustovunum hava

Film og Fjølmiðlafrøði á Kbh. Universitet, ella Cand. Comm á RUC.

Men eisini -um tú hevur gávurnar- kanst brúka einhvørja útbúgving sum støði til at formidla títt fak - t.d. á einum fakblaði

Vakurleiki, móti og design Tá hugsa tey flestu: Kosmetolog Designari Arkitekt Frisør Men hevur tú eisini umhugsað: Gull- og silvursmiðjur Plastik-kirurg Hondarbeiðslærari Antropolog ella etnolog. Her ber eisini til at

arbeiða við móta sum funktión av samfelagsmenninginum ella at kanna klæðini í øðrum mentanum.

Pisan 2001/2002 10

Trúgv ikki, at alt er sagt við hesum. Tekningin er ætlað sum íblástur og bara sum tað. Tað er hundraðta ls aðrar útbúgvingar og samansetingar. Meinigin er, at tú sjálv skal hugsa víðari - og kanska tann vegin finna tað, sum júst hóvar tær.

hevur fyri?

Pengar og handil Tey flestu hugsa: Banka- ella tryggingarassistent. Útbúgvingarnar á handilsháskúlunum Økonom Men hevur tú eisini umhugsað: Ognarseljara Sølufólk - eitt arbeiði, sum nógvar útbúgvingar

kunnu føra til. T.d. arbeiða nógv edv-útbúgvin sum seljarar.

Jurist. Nógvir juristar fáa arbeiði í vinnulívinum ella í bankaverðini.

Tú kanst eisini royna teg sum “billardhajur”, men ringt -og dýrt- at finna eitt stað at útbúgva seg!

Náttúra, djór og plantur Tá hugsa tey flestu: Djóralækni Lívfrøðingur Gartnari Skógarteknikkari Bóndi Men hevur tú eisini umhugsað: Fólkaskúlalærari við lívfrøði sum linjufak Landskabsarkitekt/Hortonom Djórapassari Miljøverkfrøðingur - Verkfrøðingar hava ikki

bara við sement at gera, teir útvikla t.d. eisini tøknifrøði, sum kann varðveita og geva okkum betri umhvørvi.

Konservator á forngripasøvnum. Gera m.a. framsýningar.

Kavari Laborant. Eru m.a. starvsett í

umhvørvisumsiting, har tú m.a. skal heinta vatnroyndir.

Heilsa og fyribyrging Tá hugsa tey flestu: T.d. sjúkrahjálpari ella assistentur á ellisheimi Lækni Tannlækni Sjúkrasystir Men hevur tú eisini umhugsað: Økonoma. Kunnu starvast á sjúkrahúsi, har tey

skipa fyri innkeypi og syrgja fyri at sjúklingarnir fáa rætta matin.

Húsarhaldslærari Fysioterapeut Bandagist Levnedsmiddelkandidat ella -verkfrøðingur,

har tú kanst enda í einum arbeiði har tú granskar í matvørum.

Ortopædi-skómakari

Ferð og spenning Tá hugsa tey flestu: Løgreglumaður Sløkkiliðsmaður Jekarakorpsið Pilotur Bjargingarmaður Men hevur tú eisini umhugsað: Koyrilærari Flúgvileiðari Verkfrøðingur. Kann t.d. føra til eitt starv sum

stjóri á sløkkistøðum! Útflutningssjaførur

Pisan 2001/2002 11

Ert tú í iva og veit ikki hvat tú vilt ? Ella ert tú ein av teimum, sum longu sum fimm ára gomul vistu, at tey eitt nú skuldu vera djóralækni? Líkamikið hvat, so eru hesar síðurnar bæði til tey, sum ikki vita hvønn lesnað tey skulu fara undir og fyri tey, ið longu vita hetta. Ert tú í iva, er tað eitt gott hugskot at fara stigvíst til verka. Ert tú ein av teimum, ið ikki er í iva, so er tað kanska ikki so býtt at kanna allar møguleikar, somuleiðis eisini um dreymaútbúgvingin í veruleikanum er nakað fyri teg.

Tú veist ikki hvat tú vilt Tú situr heima og hugsar: hvat havi eg hug til ? Hugsar tú longur, so veitst tú oftast, hvat tú ikki hevur hug til. So ert tú longu á veg. Set

tær fyri at lesa um ymiskar útbúgvingar. Tosa við lestrarvegleiðarnar, bæði á egnum skúla og teir hjá LFÚ, ella far á bókasøvnini og finn tað, ið tær tørvar. Á alnótini finnur tú eisini hópin um lestrarmøguleikar. Gev tær góða tíð og les breitt, ikki

vraka útbúgvingar, tú ikki kennir. Minst til, tað er tín útbúgving, og ikki útbúgvingin hjá foreldrum ella vinum.

Nú eru 2-3 útbúgvingar eftir Ring ella skriva til útbúgvingarstovnarnar og fá tey at senda tær tilfar, tú kanst

eisini fáa alt tilfar gjøgnum Alnótina. Nærum allir útbúgvingarstovnar hava lagt allar lestrargreinar og innihaldið í teimum á Alnótina (Heimasíðu adressir eru á MFS heimasíðuni, og aftast í blaðnum). Kanna tilfarið gjølla og skriva tær niður spurningar meðan tú lesur, um tað er okkurt, ið tú ikki skilur. Minst

til ikki at taka alt sum tú lesur fyri sannleika. Tilfarið, ið verður útgivið er reklamutilfar og tí kunna ymsar útbúgvingar vera myndaðar meira positivt enn tær eru. Útbúgvingarstovnarnir vilja fegin hava so nógv lesandi sum tilber. Jú

fleiri lesandi stovnurin fær, jú fleiri pengar fær hann at arbeiða við.

Aftur til Lestrarvegleiðaran Nú kundi tú spurt um tínar møguleikar at koma inn. Tosa eisini við fólk, sum lesa hesar útbúgvingar. Kennur tú ongan, ið er í holt við

hesa útbúgving, veit MFS kanska um onkran. Set teg tí í samband við MFS og í felag kunna vit kanska finna henda persón. Gott er eisini at tosa við vinir og familjuna um útbúgvingina, sjálvt um tey ikki eru

professionellir ráðgevar, so kunnu tey kanska siga tær, hvat ein útbúgving kann leiða fram ímóti. Tú kann eisini nevna hugskotini hjá

tær fyri lærarunum hjá tær. Teir kenna teg ofta betur enn tú trýrt. Minst til at freistirnar eru ikki tær somu í øllum londum. Umhugsar tú

eitt nú at fara til Ongland, er freistin ofta 1. desember.

Stud.ivi

1

4

5

Hvussu eru lærarni

Hvussu er

lestrarumhvørvið?

Er nógv bólkaarbe

Hvussu nógv skal

lesa?

Pisan 2001/2002 12

Tú veist enn ikki hvat tú vilt Far til ein vegleiðara, minst til at fáa eina avtalu, soleiðis at tú fært meiri enn tríggjar minuttir. Tú mást ikki halda, at nakar vegleiðari kann velja útbúgving fyri teg, og hald ikki at vegleiðararnir vita

alt. Brúka vegleiðaran væl, sig honum/henni hvat tú kanska hevur hug til, ella hvørji øki tú ert áhugað í, so kann vegleiðarin geva tær

ráð um tær fyrstu 5-10 útbúgvingarnar

At skilja sundur og flokka útbúgvingar Les um hesar 5-10 útbúgvingarnar eitt nú í ”Hvad kan jeg blive” ella

øðrum líknandi bókum (sí bókalistan aftast). Lesir tú innleiðandi partarnar í slíkum bókum, ber til at fáa eina mynd av teimum ymisku

útbúgvingarsløgunum, sum eitt nú hvussu ein universitetslestur er lagaður. Sjálvandi skal tú eisini hugsa um, um tú hevur møguleika at sleppa inn, men lat teg ikki ræða burtur av einum høgum miðaltali. Tú kanst hava góðar møguleikar, at koma inn gjøgnum kvotu 2, ella

við at royna teg og koma inn við at klára eina upptøkuroynd.

Endaspurturin Tú skalt skriva umsóknina og tú noyðist at taka eina avgerð. Hvørja

útbúgving setur tú sum nummar eitt á umsóknarblaðið ? Her er bert at siga, at tú skalt velja tað, ið stendur tínum hjartað næst og ikki lúgva fyri tær sjálvum. Skriva tó helst meiri enn eina útbúgving á umsóknarblaðið. Er tú bert áhugað í einari útbúgving, so kann tað gerast neyðugt at kanna øll tey støð, sum kunnu bjóða hesa útbúgving. Skriva ikki umsóknina í síðstu løtu, tað eru altíð skjøl, sum skulu finnast. Tey, ið søkja gjøgnum

kvotu 2 kunnu ofta nýta mánaðir, at fáa øll prógv og skjøl til høldar. Snýtið ikki, seinast ein varð uppdagaður bleiv hann útvístur úr

útbúgvingini og fekk tríggjar mánaðar treytaðan fongsulsdóm. Tað er kanska eisini neyðugt hjá onkrum at hava í huganum, at tey ikki koma

inn, so er bert at hava eina aðra ætlan, sum t.d. at fara út at ferðast, á háskúla ella út at arbeiða. Møguligt er at savna stig saman, sum kunnu

nýtast um tú roynir eina ferð enn at koma inn. Góða eyðnu

2

3

6

Hvat vil eg? Matematik, lítið ella einki? Mál? Stutt ella long útbúgving? Teoretisk ella praktisk ? Føroyar, Danmark, Norðurlond, onnur lond? Hvørjar møguleikar

havi eg til kvotu 1? Eru møguleikar fyri

stand-by plássi? Hvussu er við kvotu 2?

Sleppi eg inn um eg savnið stig nokk?

rarnir?

rvið? aarbeiði?

skal eg

Pisan 2001/2002 13

Mangt broytist á mansins ævu

Frk. Rouch Nú: Fysioterapeut Tá: Sjúkrasystur

Umaftur: Fysioterapeut

Frk. Gregersen Nú: filosofi / videnskabsteori

Tá: tannlækni / jurist Umaftur: Religiónssociologi

Frk. Hanuson Nú: Pedagog

Tá: við menniskjum Umaftur: pedagogik/psykologi

Frk. Magnussen Nú: Agronom

Tá: Løgreglumann Umaftur: Djóralækna

Frk. Hansen Nú: Týskt

Tá: við menniskjum Umaftur: Religión

Frk. Hovsgaard Nú: Skipara Tá: Skipara

Umaftur: Skipara

Hr. Højgaard Nú: Jarðfrøði Tá: Organist

Umaftur: DTU

Hr. Hansen Nú: Aktuar Tá: Sipara

Umaftur: Verkfrøðing innan matematik og fysik

Hvønn skulla vit spyrja fyri at fáa tey bestu ráðini? Lestrarvegleiðarar, lesandi, foreldur, vinir, ommur og abbar, institut for fremtidsforskning .... ? Her hava vit spurt lesandi hvat tey lesa, hvat tey altíð ynsktu at lesa og hvat tey høvdu gjørt um tey kundu valt umaftur.

Pisan 2001/2002 14

Frk. Kristiansen Nú: Cand. merc / marknaðarføring

Tá: Frisør Umaftur: Nationalismu/mentan

Frk. Reinert Nú: Djóralækna Tá: Djóralækna

Umaftur: Djóralækna

Frk. Hammer Nú: Social videnskab

Tá: Broyta heimin / redda heimin Umaftur: Social videnskab

/ psykologi

Hr. Holm Nú: Arkeologi Tá: Arkeologi

Umaftur: Handaligt

Hr. Johannesen Nú: HA

Tá: Økonomi Umaftur: Grafonom

Hr. Niclassen Nú: Jura

Tá: Arbeiða Umaftur: Psykologi

Um hesar báðar síðurnar prógva nakað, íðan so er tað, at tað er ikki altíð lætt at finna rætta lesnaðin. Men hví duga vit ikki altíð at velja rætt? Orsøkirnar eru nógvar. Í summun førum vita vit ikki at vit hava valt galið fyrr enn vit undir lesnaðinum síggja

leiðir vit áður ikki dugdu at ímynda okkum. Áhugin fyri øðrum lesnaði stingur seg upp eftir at vit eru farin undir annan lesnað. Vit vóru trygg í gomlum dreymum og settu tí ikki spurngartekin við teir. Vit settu okkum ov lítið inn í lesnaðin áðrenn vit byrjaðu. Vit høvdu eina mynd, ið var

bygd á romantiskar tankar um lesnaðin ella á framtíðar starvsmøguleikar. Vit kenna ikki okkara egnu styrkir og veikleikar nógP væl. Vit lurtaðu eftir øðrum heldur enn at lurta eftir innari kjensluni í okkum. Vit tóku ikki avgerðina í álvara ... Alt hetta kanst tú gera nakað við. Í summum førum sært tú ikki vegir fyrr enn tú ert farin undir lesnað og tá kanst tú taka avgerð um hvørt tú vilt skifta lesnað ella halda áframm Avgerðin er tín. Ráðini frá hesum fólkum er tó - "Nýt ta tíð, ið krevst at velja rætt fyrstu ferð"

Pisan 2001/2002 15

IMMA

Pisan 2001/2002 16

Pisan 2001/2002 17

Besta tíð í lívinum Tá eg fyrstu ferð hoyrdi henda setning, risti eg harðliga á høvdinum. Tvætl, hvussu kann tíðin, har eg uttan iva eri mest fátøk; skal sita uppi um næturnar og lesa lektiur, vera pressað við uppgávum og próvtøkum, vera besta tíð í lívinum? Um so er, íðan so hevur lívið lítið at bjóða. Ein frálík tíð Nú nøkur ár seinni, dugi eg væl at síggja sannleikan í setninginum. Gamaní, so eri eg ikki „komin út í lívið” enn, men eitt er vist, lestrartíðin er ein frálík tíð. Fyri tey flestu av okkum, er talan um eitt nýtt lív. Vit búgva ikki heima hjá mammu og babba longur; flest okkara fara í onnur lond, og tey, vit koma sama við, eru at kalla bert ung fólk sum hava sama gerandisdag sum vit. Føroyska samfelagið andar ikki yvir okkum, sum tað gjørdi, tá vit gingu á miðnámsskúla. Og tí gerst tað eisini lættari at finna út av, júst hvør tú ert, og ikki so mikið hvør tú ert í mun til samfelagið. Tann ævigi studenturin Men ræðusøgurnar eru eisini nógvar. Søgan um ”tann æviga studentin“ er ein. Ein onnur er søgan um „músina sum bara lesur og lesur, og sum livur av pasta og ketchup”. Roykur kemur ikki av ongum brandi, men her er mús eisini gjørd til elefant. Jú vandi er fyri, at tann sosiali parturin lokkar meira enn lesnaðurin, og tú tí brúkar nógv fleiri ár uppá at gerast liðug/ur enn tann tilmálda sum studieordningin sigur. Summi vilja fegin gerast liðug so skjótt sum tilber og loyva sær tí ikki at njóta tíðina uttanfyri lesnaðin. Men flestu okkara finna ein millumveg. Fegin vilja vit blíva liðug, og tí

- Lestrartíðin er besta tíð í lívinum !

arbeiða vit eisini hart við lesnaðinum. Men so geva vit okkum eisini løn fyri harða arbeiði við meira sosialum tímum. Fagidiot ella eldsál? Tá tað kemur til sjálvan lesnaðin, eru fordómarnir mótvegis teimum sokallaðu fagidiotunum ofta nógvir. Og ofta hevur tað við sær, at lesandi vilja gera alt fyri ikki at enda sum slíkir fagidiotar. Serfrøðingar verða teir eisini kallaðir. Talan er aloftast um fólk, ið brenna so mikið fyri tí tey gera/lesa, at tey hava ilt við at síggja heimin uttan fagbrillur. Tó munnu vit øll hava ein lítlan fagidiot goymdan í okkum. Kanska er hann ikki so sjónligur í hvønn dag, men hann er har. At sita í kantinuni eftir loknan fyrilestur og tosa við floksfelagarnar um evni, ið vóru frammi í fyrilestrinum. Brádliga at finna út av, at tú hevur sitið í skjótt tveir tímar og diskutera sama evnið við somu persónar, sjálvt um tú ikki hevði fleiri tímar á universitetinum, tað er í sjálvum sær ein stór frøi. At sita og nikka játtandi, tá ein serfrøðingur úttalar seg í sjónvarpinum, hevur somu positivu ávirkan á sinnið. Í teimum mongu bókunum tú lesur í teimum ymsu fagunum, stinga ofta nøvn á høvundum seg upp, ið ikki beinleiðis eru partar av pensum. Undirvísarnir ráða tær ofta til at lesa hesar høvundar, men av tí at pensum ofta er risastórt, sært tú onga orsøk til at lesa hesar eisini. Men so ein dag kemur tú framvið ein bókhandil, og bók hjá hesum høvundi er á tilboð, og áðrenn tú veitst av hevur tú keypt bókina. Og enn verri, í berum forvitni lesur tú hana, sjálvt um tú hevur úr at gera. Ert tú tá fagidiot ella eldsál?

Sissal Kj. Kristiansen

Lærdómur

Pisan 2001/2002 18

r og gleði

Pisan 2001/2002 19

Pisan 2001/2002 20

Et af danmarks største og mest succesrige multimedieakademier er placeret på Lolland/Falster, nærmere betegnet i Nakskov. Stedet hedder Interactive Media & Marketing Academy, men er bedre kendt som IMMA. Flere end 300 færdiguddannede medieøkonomer, heriblandt flere færinger er allerede på plads i danske og udenlandske multimedievirksomheder, i reklamebureauer, på TV-stationer, i teleselskaber o.s.v.

Nu bliver man Multimediedesigner Multimediebranchen er danmarks hurtigst voksende branche, og IMMA har en central placering i denne udvikling. Efter den store reform af akademierne sidste år, hedder studiet nu, Multimediedesigner, en to-årig, SU-berettiget uddannelse, hvor adgangskravet typisk er en gymnasial baggrund, men man kan også blive optaget med f.eks. en erhvervsuddannelse.

Indholdet i multimediedesigner studiet kan kort beskrives som:

”Kommunikation ved hjælp af de nye medier!”. Billeder, lyd, tekst, animationer, video, o.s.v. sættes sammen ved hjælp af computeren. For få år siden arbejdede man mest med CD-Rom produktioner. I øjeblikket er det internetløsninger og spil, og fremtiden hedder, uden tvivl, interaktivt TV. Multimediebranchen udvikler sig hurtigt. Den er hektisk – spændende - udfordrende og sjov.

Som multimediedesigner skal den studerende først og fremmest være kreativ, og god til at samarbejde. Der arbejdes meget med praktiske produktioner, der skal løses i teams, og det har altid været en styrke ved IMMA, at de studerende arbejder sammen om projekterne. Netop gennem samarbejdet udvikler den enkelte sig, og finder lettere ud af, hvor de personlige talenter ligger gemt: Er jeg bedst som grafiker eller programmør? – eller måske egner jeg mig til projektlederrollen?

IMMA har mange års erfaring, og dette giver sammen med en tæt kontakt til multimediebranchen en god baggrund for de studerende, når de skal søge job som færdige multimediedesignere. Men det vigtigste er et helt enestående studiemiljø!

På IMMA hjælper og understøtter de studerende hinanden på tværs af de forskellige årgange. Hele skolen ”hænger sammen” i et elektronisk netværk, IMMA-Net, hvor alle snakker sammen, udveksler synspunkter, tips & tricks. Sidder man f.eks. med et problem, lægger man det ud på IMMA-Net, og inden for kort tid har man løsningen.

IMMA har studerende fra flere forskellige lande og typisk er de nordiske lande ganske godt repræsenteret. Alder og baggrund er også godt spredt, og kønsfordelingen er fifty/fifty.

IMMA skal ikke være et ”nørdstudium”. Computeren er blot et værktøj, der gør det sjovt at kommunikere!” Siger man på IMMA. Det vigtigste er jo det, man vil sige!”

Hvis man er interesseret i at høre mere, kan man ringe til IMMA på tlf. 54911444 eller besøge IMMA’s hjemmeside på nettet.

Første tilmeldingsdrist er 15. marts, men selv om man først bliver færdig med sin gymnasieuddannelse til sommer er det en god ide at søge ind på IMMA allerede nu. Dette sker ved at bruge ansøgningsblanketten fra ”den koordinerede tilmelding” som man sender til IMMA, sammen med en kort personlig ansøgning, hvor man fortæller lidt om sig selv, bl.a. hvorfor man søger optagelse på IMMA.

IMMA er noget særligt!

Pisan 2001/2002 21

Lestrar– og undirvísingarhættir

Forelæsninger: ein klassiskur undirvísingarháttur, har ein lærari gjøgnumgongur tilfarið. (Hetta er ofta í samband við holdundirvísing) Hetta er næstan altíð einvegiskommunikatión, lærari til næmingar. Um holdini eru smá, kann vera møguleiki fyri at seta spurningar, men hetta er ikki møguligt um holdini eru ov stór (upp til 400 næmingar). Tað krevur eisini mót at spyrja, tá har sita 400 onnur sum síggja út til at hava skilt alt. Holdundervisning: er tann undirvísingin sum minnir mest um klassaundirvísing í fólka– og miðnámsskúlunum. Her eru oftast 10-35 lesandi, alt eftir hvør útbúgvingin er, og hvørjum árgangi ein gongur á. Í holdundirvísningini gjøgnumgongur ein lærari bøkur, greinar og annað undirvísingartilfar, og avtala verður frá ferð til ferð, hvat skal lesast. Ein munur í mun til Studentaskúlan og HF er, at tað oftast ikki eru fleiri enn 10-15 tímar um vikuna. Tað er sjáldan uppmøtingarskilda og man fær ikki karakterir. Kjak og upplegg frá teimum lesandi er ein stórur partur av undirvísingini. Seinni í útbúgvingini, tá ein meira frítt kann velja fak/emnir, fara klassanir at spjaðast út á ymisk hold, alt eftir hvat man hevur valgt. Regneøvelser: er øvilsir har man stutt og greitt roknar uppgávur sum t.d. matematik, statestik og fysik. Tímanir koyrar paralelt við fyrilestranir. Tað er oftast ein lærari til staðar. Laboratorieøvelser: eru á teimu flestu teknisku, náttúruvísindaligu og læknavísindaligu útbúgvingum. Tímanir eru vanliga møtuskildugir, og endamálið er at næminganir fáa neyðugu praktiska royndina. Møtiskildan merkir, at um ein forsømur ov nógvar tímar, so skulu tímanir takast um aftur.

Feltkurser: finnist í fakum sum t.d. biologi, geografi, geologi, antropologi, etnografi. Endamáli við hesum kursunum er at geva teimum lesandi møguleika at arbeiða praktiskt við teirra faki. Kursini kunnu telja sum ein eksamia. Feltkursini er ein góður møguleika at læra lestarfelaginir at kenna. Summi fletkursus hava møtuskildu. Praktik: á ein ella annan hátt er kravd á nógvum útbúgvingum. Á tannlækna– og djóralæknaútbúgvingini er praktikin ein fastur partur av útbúgvingini og gongur fyri seg á skúlanum. Í ørðrum skúlum, sum t.d. psykologi, læknavísind, landbúnaður, havebrug og skógbrug umframt verkfrøðingaskúlanum arbeiðir man eina tíð..... Fyri ein part av teimum lesandi er tað møguligt, aftaná nøkur á í útbúgving, at fáa lestrartýðandi arbeiði. Serstakliga lesandi á teknisk-náttúruvísindaligu, læknafrøðiligu og samfelagsligu studinum, hava møguleika til tess. Fyri lesandi á humanistiskum fakum, er tað møguligt minni at fáa studirrelevant arbeiði. Projektundervisning: Styrkin við projektundirvísing er, at tey lesandi styrkjast í at lýsa og loysa fakligar trupuleikar. Projekarbeiði er á Roskilde universitetcenter og Aalborg Universitet umframt á arkitektskúlunum. Tað er eingin vanlig undirvísing í samband við projektarbeiði. Í staðin verður ein knýttur at einum ella fleiri lærararum, sum ráðgeva. Eitt projekt varar vanliga 1/2—1 ár. Man arbeiðir í bólkum ella einsamallur. Man forsvarar projekti yvirfyri læraranum og prógvdómari sum so geva karakterir ella ummæli.

Lestrarbólkar er ein vernd móti mótloysi, tá tú byrjar at lesa. Tú lærir eisini nógv fólk at kenna í einum fremmandum umhvørvi. Tá tú ert komin yvir rustúrin, introfundina, semesturplanir, og tá tú hevur lært at finnað runt á bókasøvnunum, byrjar dagliga rutinan á lærustovnunum, og tá eru mong, ið uppliva ein hvøkk - tí tá byrjar sjálvur lestnaðurin. Tungar og dýrar enskar og týskar bøkur, sum kunnu fáa romantiskar og eksotiskar dreymir at bresta. Og skuldi so verið (og tað ert tað mangan, sjálvt um tey flestu ikki vilja viðganga tað), so er ein sera góð loysn at finna saman í lestrarbólkar, har møguligt er at kjakast um pensum. Mangan finna nýggj lesandi út av, at hini eisini hava ringt við at skilja ástøðiliga fysik, ástøðiliga filosofi, statestik, videnskabsfilosofi ella okkurt heilt annað. Flest allar útbúgvingar frá RUC, Københavns Universitet, Handilsháskúlar og til sjúkrasystrarskúlar brúka av og á projektgongd við bólkarbeiði. Tú kemur í hvussu er at skula arbeiða saman við øðrum úti í samfelagnum, og

Lestrarbólkar -Eitt sterkt og gott net

neyðugt er at læra at víðarigeva títt fag og tínar uppgávur, so at onnur eisini skilja tað, tú veist. Tað er tó umráandi, at ein sjálvur er aktivur og roynir at møta fólki. Neyðugt er at vera útatvendur og tora at skipa fyri, so at nýggir bólkar vera skipaðir. Vanligt er t.d., at hesir bólkar møtast fyri at loysa uppgávur, gjøgnumganga pensum saman ella geva feedback uppá styttri ella longri uppgávur. Tað er sera gott at skriva fyrstu stóru uppgávurnar, ella projektini saman við øðrum, tí fyri tey flestu eru hesar uppgávur mangan ein tung byrða, tí tað akademiska málið og t.d. krøv um uppgávuteknik annars kunnu tarna tí einstaka. At arbeiða saman lærir teg, at tú mást tola at hini finnast at og rósa tí, ið tú hevur skrivað, somuleiðis sum tú lærir at finnast at øðrum og rósa tað, tey hava gjørt.

Um tú berjist og arbeiðir saman við hinum, so skal tað nokk eyðnast tær at koma væl í gongd og ein dag at kunna seta okkurt væl uppiborið heitið undir títt navn - væl gagnist !

Kim Simonsen

Pisan 2001/2002 22

Pisan 2001/2002 23

Minst til úr Føroyum: søk bústað samstundis sum tú søkir inn á útbúgving. Send

eitt avrit av upptøku-umsøknini við. melda flyting úr kommununi tú býrt í. sig til um tú vilt vera verandi í kirkjuni.(í DK kann ein sjálvur

velja at gjalda kirkjuskatt) søk um fulla skattaskyldu hjá Toll– og Skatt. Hetta skal

gerast á hvørjum ári. Esisini um tú ætlar tær heim at arbeiða í feriunum.

spyr eftir postpakkanum (búr) frá posthúsinum, um tú skalt

flyta ting við tær. Hevur tú meri enn at tað rúmast í búri, finn so flutningsfeløg.

fyrireika teg til mentanarkvøkk. Eitt nú, eru danir ikki klókari

enn tú, sjálvt um teir tosa nógv, og nýta nógv fremmandord. fyrireika teg at gerast kløkk/ur um hvussu lítið danskt tú í

verðuleikanum dugir. hav ríkligt av peningi við, tí tað kann lættliga taka upp til 3

mánaðar áðrenn tú fært SU. tak orðabøkur, føroyskan tónleik og onkur ting tær dámar við

tær + mynd av familjuni, tí at tú kemur at leingjast.

Við at gerast limir í MFS fært tú hesar beinleiðis tænastur:

Limablaðið Fjølnir uml. 6 ferðir um árið.

ISIC-limakort, sum gevur stóran ferðaavsláttur, t.d. við Strandferðsluni.

Ískoytisumsóknarblaðið sendandi beinleiðis við postinum.

Tú kanst fáa ráðgeving frá MFS-skrivstovunum í Keypmannahavn, Århus og Odense í samband við lestrar-viðurskifti.

Tú kanst søkja Grunnin Fyri Styttri Lestrarferðir (GSFL) um stuðul til ferðing til Føroya í sambandi við uppgávuskriving.

Um tú ert yvir 26 ár fært tú 25 % avsláttur (ungdómsprís), tá tú ferðast til Føroyar.

Tú kanst gerast haldari av Dimmalætting og/ella Sosialin á nótini fyri hálvan prís.

Tú fært stóran avsláttur tá MFS skipar fyri tiltøkum, so sum dansi og cafekvøldum.

Tú fært ein árskalendara

Tú kanst gjøgnum MFS og Vinnuhúsið fáa samband við føroyska fyritøkur, at skriva uppgávur.

Pisan 2001/2002 24

Minst til í Danmark:

Áðrenn 4 dagar eru farnir, melda komu á kommununi, og fá

eitt cpr. nr. (p-tal). Far so við tí til bankan og fá eina konto. (Tann føroyska

kontoin kann eisini nýtast) Far á SU skrivstovuna og gev teimum konto nr. og cpr. nr. Vel ein lækna—tú kanst altíð broyta seinni. Tekna trygging fyri lutir tínar (minst til at tryggja súkkluna fyri

stuldri). Um tú ikki hevur nakað stað at búgva, sig so ja til tað tú fært,

so verður lættari at flyta seinni. Sig frá á Toll- & Skatt í nýggju kommununi, um tú vilt hava

føroyafrádrátt (í Norðurlondum), um tú fert at arbeiða. Minst til, henda rætt hava einans tey, ið bert eru í

útbúgvingarlandinum í lestrarørindum. Tvs. tey, ið flyta heim eftir loknan lestur.

Finn tær innføddar vinir og kenningar—serstakliga á

skúlanum, og IKKI bara fylgjast við føroyingum. Finn føroyingafelagið í kommununi, tú veist ikki nær tú fært

brúk fyri teimum. Melda teg inn í MFS.

Tá farið verður undir hægri lestur uttan fyri Føroyar, hevur hetta eina rúgvu av socialum og praktiskum broytingum við sær, og nógvar av teimum eru heftar at tí umhvørvi, tú kemur at búgva í. Flestu føroyingar eru vanir við, at hava stuttan tein til arbeiðis ella skúla, og ein gongutúrur uppá ein hálvan tíma verður mett at vera langt. Tað kann tí vera trupult at venja seg við nógv størri teinar, tá ið tú fyrstu ferð situr og leitar eftir kollegiuadressum á einum korti. Í einum stórbýi sum Keypmannahavn er ikki óvanligt at nýta 1-2 tímar daglia, bara til at ferðast aftur og fram millum bústað og útbúgvingarstovn. Um tú einans velur bústaðin eftir, hvussu langt tú býrt frá útbúgvingarstovninum, er tað væl møguligt at tú eitt hálvt ár seinni situr og iðrar teg um, at tú

býrt so langt frá miðbýnum, at tú skal nýta fleiri tímar til at koma heim um náttina. Tí er tað líka so umráðandi at hugsa um annað enn ferðing, tá tann fyrsti bústaðurin skal veljast. Tann fyrsti bústaðurin Um tú er ung og støk, gerst tann fyrsti bústaðurin oftast eitt kollegiukamar. Hesi eru gjørd til lesandi, og ofta kennir tú onkran, sum býr har frammanundan. Summi kollegium hava eisini íbúðir, og fleiri føroyskar familjur velja henda bústaðarmøguleikan, fyrstu ferð, flutt verður úr Føroyum. Tað er ymiskt frá staði til stað, hvussu lætt tað er

Hóast tað kann vera ringt at sleppa inn á ein

lærustovn, kann tað vera enn verri at finna ein

búðstað. Og um tú vilt hava ein góðan búðstað, eru

hesir truplir at finna, ofta eru teir eisini rættiliga

kostnaðarmiklir. Men tað ber til!

Pisan 2001/2002 26

at sleppa inn á eitt kollegium, men sum oftast er lættari at sleppa inn á eitt stórt kollegium enn á eitt minni. Tey størru eru merkt av nógvari til- og fráflyting, meðan tey minnu ofta hava eitt støðugari umhvørvi; tí kunnu tey ofta vera vælumtókt og ringt er tí at sleppa inn á tey. Tá søkt verður um kollegiupláss hava føroyingar stóran fyrimun, orsakað av tí stóru fjarstøðuni frá Danmark. Tess longri burtur ein býr, tess fremri kemur ein í bíðirøðini, og tí eru nógv tey bestu ráðini at søkja um bústað, áðrenn tú flytur úr Føroyum. Størri kjansur er at fáa pláss á kollegie, fyrr tú setur innflytingardagin. Kanska skalt tú á hendan hátt gjalda fyri kamari, áðrenn tú flytur inn, men um tú hevur ráð til tess, so hevur tú eisini ein sikkran búðstað. Tað er ikki neyðugt at bíða við at søkja um bústað á einum kollegium til tú hevur fingið vissu fyri, at tú er sloppin inn á útbúgvingina. Tú kanst søkja um kollegiukamar ella -íbúð samstundis sum upptøku-umsóknin til útbúgvingina verður send. Men tað er av størsta týdningi, at tú sendir eitt avrit av upptøku-umsóknini við, so kollegiuumsitingin hevur vissu fyri, at tú ætlar tær hagar. Samstundis er tað ógvuliga umráðandi at leggja tær í geyma, at tú skalt hava eitt danskt p-tal (CPR-nummar) fyri at kunna søkja um stuðul frá SU. Fyri at fáa eitt slíkt, skalt tú búgva, ella hava búð í Danmark. Tá umsóknarblaðið verður fylt út, kannst tú viðmerkja, at tú ongastaðni hevur at búgva, og at tú hevur bústað fyri neyðini skjótast gjørligt. Hetta kann onkuntíð skunda undir viðgerðina av bústaðar-umsóknini. Á nógvum kollegium eru bæði kømur og íbúðir. Summi hava bert kømur, meðan onnur bert hava íbúðir. Tað eru tó lutfalsliga væl fleiri kollegiukømur enn íbúðir. Íbúðirnar vera bert latnar pørum, einligum við børnum, og pør við børnum hava framíhjárætt. At búgva á kollegium Kollegiulívið kann vera bæði stuttligt og gevandi hjá tær, sum flytur heimanífrá fyri fyrstu ferð. Her hevur tú góðar møguleikar at koma í samband við onnur lesandi, hitta tey ”innføddu”, læra mál og siðir betur, og annars hugna tær saman við øðrum. Hinvegin er tað eisini vanligt, at fólk - sum frálíður - gerast troytt av kollegiulívinum. Flestu kollegiu hava felags køk, og lætt er at troyttast av tí tætta sambandinum tú á henda hátt fær við onnur. Somuleiðis búgva nógvir føroyingar ofta á sama kollegium í Danmark - serliga í Keypmannahavn og Århus. Tað kann vera stakhugnaligt í fyrstuni, men tíverri hevur hetta eisini tann vansa, at føroyingarnir flokkast saman, og ikki koma so nógv í samband við tey "innføddu". Føroyingum dámar eisini væl at vitja hvønn annan, og tað kann onkuntíð hava við sær, at torført er at fáa tíð til lesnaðin. Samanumtikið er kollegiulívið sostatt bæði positivt og negativt. Foto: Tim Flohr/Dakhma

Munur er á kollegium Ymiskt er, hvussu tey ymsu kollegiuni eru at búgva á. Summi hava gott orð á sær, onnur minni gott, og hetta hongur ofta saman við, hvar í býnum tey eru. Í Keypmannahavn er Oyrasundskollegiið ofta tann fyrsti búðstaðurin hjá teimum, sum flyta til býin. Hetta er nógv tað størsta kollegium í býnum við út ímóti 2.000 íbúgvum, og helst tað mest kenda millum føroyingar. Ógreitt er, hvussu nógvar lands-menn tú kanst hitta har, men óváttaði tíðindi vilja vera við, at talið er um 600 - tað er umleið ein triðingur av íbúgvunum, og svarar til íbúgvatalið í Sands kommunu. Misjavnt er, hvussu Oyrasund er umhildið millum føroyingar í Keypmannahavn. Summum dámar stak væl at búgva har, og tey kundu ikki hugsað sær at búð nakra aðrastaðni. Hinvegin finnur tú eisini føroyingar, sum aldrin kundu funnið upp á at flutt út á Oyrasund. Sum kollegium er Oyrasund helst ikki tað versta í Keypmannahavnar-økinum, men heldur ikki tað besta. Tað liggur væl fyri, kømurini hava køk og bað, lætt at koma til og frá, og stutt er til flestu útbúgvingarstovnar. Men tá útvið 2.000 fólk búgva á einum so lítlum stað er greitt, at ymsir trupulleikar kunnu stinga seg upp. Oyrasund hevur sostatt fingið

Pisan 2001/2002 27

rættiliga ringt orð á seg (serliga millum fólk, sum ikki búgva har), og verður ofta rópt "tann føroyska ghettoin í Keypmannahavn". Í Keypmannahavn eru onnur kollegium, sum bæði hava gott orð á sær og hava savnað fleiri føroyingar. Elsta kollegium í Keypmannahavn er Regensen (á Garði). Tað liggur í sjálvum miðbýnum (Købmagergade), og er ógvuliga eftirspurt millum lesandi; kortini hava kømurini ikki køk ella bað. Onnur dømi um góð kollegiir eru Studentergården (Tagensvej), Sofiegården (Christianshavn) og Rasmus Nielsen (Amager), sum er serliga kent fyri eitt gott felagslív. Millum familjur við børnum eru Kagså í Herlev og Solbakken við Enghave station vælumtókt. Tað er vert at leggja sær í geyma, at summi av hesum kollegium standa uttan fyri tann centrala upptøku-myndugleikan (CIU). Hetta merkir, at tú skal venda tær beinleiðis til kollegiið f y r i a t f á a umsóknarblaðið. Sí adressulista aftast í Pisuni. Ert tú óheppin, kann tað vera, at tú fært innivist á einum vánaligum kollegium, ella einum, sum liggur fjart frá øllum. Endar tú til dømis í Albertslund ella Roskilde, er bert eitt at gera! Skriva teg b e i n a n v e g i n á b í ð i l i s t a t i l kollegium, sum liggja betur fyri. Í hesum føri er lættast at s l e p p a i n n á Oyrasund, og her kann ein spyrja seg fyri hjá føroyingum, sum búgva har, um hvussu farast kann fram. Tað tekur tó eitt sindur longri tíð at fáa nýtt kamar, tá ein longu hevur adressu niðri. Í Århus hava myndugleikarnir verið so snildir, at tað størsta kollegiið - Skjoldhøj Kollegiet - liggur nærum mitt í einum ídnaðarøki - væl uttan fyri býin. Hvør skal siga: so eru tey lesandi goymd væl burtur. Kollegiið er ikki beinleiðis vánaligt, til dømis er barrin rættiliga góð, kømurini hava altan ella beinleiðis útgongd til grøn øki, og felagsstovan (sum er fyri hvørji 12 kømur) er ótrúliga stór. Men í longdini er tað keðiligt at búgva so langt av leið, so tey flestu standa á bíðilista til tey góðu kollegiuni í miðbýnum. Av hesum kunnu nevnast Rosensgade-,

Vestergade- og Mejlgade-kollegiuni. Ravnsbjerg-kollegium er eitt av teimum størru, og eisini tað liggur rættiliga fjart frá býnum og útbúgv-ingarstøðunum, men tað er gott, sjálvt um kømurini gott kundu verið nakað størri. Nú er Århus ikki júst nakar stórbýur, so frástøðurnar eru yvirkomiligar. Men skal ein heim úr býnum eina leygarnátt á súkklu, kennist tað øgiliga langt. Egna íbúð Tey flestu, sum búgva á kollegium, flyta fyrr ella seinni í egna íbúð. Antin tí tey eru vorðin troytt av kollegulívinum, ella tí tey flyta saman við sjeikinum ella damuni. Tað er ikki heilt lætt at fáa hendur á eini góðari íbúð. Um ein hevur nóg mikið av peningi er

hetta rímiliga lætt, men flestu lesandi mugu royna aðrar vegir. Tað eru fleiri ymisk sløg av í b ú ð u m : L e i g u í b ú ð i r , e i g a r a í b ú ð i r , lutafelagsíbúðir (andelsbolig) og framleiguíbúðir. Leiguíbúðir Minst stríð er av einari leigaðari íbúð. Her er einki lán at gjalda aftur, aloftast er íbúðin løtt at sleppa av við, men hinvegin er hon somikið truplari at fáa hendur á. Tær privatu l e igu íbúð i rna r kunnu finnast t.d. við miðvísari l e i t a n í lýsingarteigum í dagbløðum og

annars í teim ymisku lýsingarbløðunum, ið serliga innihalda sølu, keyp og leigu av íbúðum. Í Danmark er tað serliga "Den Blå Avis", tú skalt hyggja í. Onkuntíð kanst tú vera heppin og finna eina íbúð á uppslagstalvuni í supermarknaðinum. Er ein heppin og finnur eina privata leiguíbúð, er tað av stórum týdningi, at pappírini eru í lagi. Umráðandi er - annahvørt ein kennir útleigaran ella ikki - at fáa ein løgfrøðiliga bindandi leigusáttmála, soleiðis at einki óregluligt kemur fyri. Tíverri eru fleiri dømi um, at fólk eru snýtt upp um bæði oyru á tí privata leigumarknaðinum, so vert er at ansa tær. Fyri at fáa eina almenna leiguíbúð er neyðugt, at

Pisan 2001/2002 28

tú ert limur í einum sonevndum "almennyttigt boligselskab". Tað kann taka fleiri ár, áðrenn ein fær hendur á eini slíkari íbúð, og tí er tað eitt gott hugskot at gerast limur beinanvegin. Tað kostar nakað, men ikki meiri enn, at tað í longdini kann loysa seg at vera limur í einum ella tveimum bústaðarfeløgum. Sum leigari kannst tú fáa leiguinnskot (boligsikring) frá kommununi, tú býrt í. Ískoytið verður roknað eftir stødduni á íbúðini, hvussu nógv búgva í henni, og hvussu stór inntøkan er. Minni inntøkan er, størri gerst ískoytið. Boligsikring kann eisini latast til kollegiuíbúðir, og í ávísum førum kann boligsikring veitast til kollegiukømur (um hesi hava køk). Eisini ber til at framleiga eina íbúð, tvs. at tú í eitt ávíst tíðarskeið leigar eina íbúð frá onkrum, sum er burturstaddur. Lutafelagsíbúðir Í longdini er tað tó bíligari at eiga enn at leiga. Her kann veljast millum tvey sløg: eigaraíbúð ella luta-felagsíbúð (andelsbolig). Tað er rættiliga torført at fáa hendur á eini luta-felagsíbúð, tí eftirspurningurin eftir teimum er stórur. Kortini kanst tú vera heppin og finna eina, men leyp ikki framav við at keypa alt fyri eitt. Fá tí onkran, tú kennir, sum hevur skil fyri hesum, at hjálpa tær. Í einum lutafelagi eigur tú ognina í felag saman við hinum íbúgvunum. Lutafelagið eigur og rekur ognina, og tí hava eigararnir felags ábyrgd. Innskotið í ognina kann vera rættiliga lágt, tvs. um einar 100.000 krónur. Eigur tú nakað av peningi, er møguligt at fíggja restina av innskotinum við einum bankaláni. Mótvegis eigaraíbúðunum kanst tú ikki bara selja ella útleiga eina lutafelagsíbúð uttan um lutafelagið. Eigaraíbúðir Eigaraíbúðir eru lættar at finna, men tær eru sum heild alt ov dýrar fyri vanlig lesandi. Um tú kortini hevur ráð, ella foreldrini vilja hjálpa tær, er ein sonn ørgrynna av eigaraíbúðum at finna í dagbløðunum. Tú kanst gera alt, tú hevur hug til við íbúðina, og tú kanst eisini selja hana, tá tú hevur hug. Vanligt er at eigararnir í bygninginum eru limir í einum eigarafelag, sum tekur sær av felags facilitetum (t.d. vaskikjallara, vatni, renovatión o.ø.). Hvør íbúð rindar tí eina ávísa upphædd til eigarafelagið, sum sonevndar "felagsútreiðslur". Hesar skulu leggjast afturat gjaldinum fyri rentur og avdráttir til bankan. Búfelagsskapir Summi lesandi hava valgt at búgva í felagsbúðstaði. Hetta aknn vera í øllum av teimum omanfyrinevndu sløgum av íbúðum. Ofta hanga seðlar uppi á útbúgvingarstovnunum, har lýst verður við einum leysum kamari í einum búfelagsíbúði. Her mást tú minnast til, at tað krevur tol at búgva tætt saman við nógvum ymiskum

fólkum, ið tú ikki kennur framanundan. Men felagskapurin - tað at hava onkran at koma heim til - er eisini eitt plus, vert at taka við. Føroyingar flyta eisini saman í bert-føroyinga felagsíbúðir. Ongum nýtist at sova úti Skuldi tú komið í íbúðarneyð, ber altíð til at leiga eitt kamar hjá onkrum privatum. Onkuntíð ber eisini til at venda sær til eina kunningarstovu, sum vísir til kømur hjá privatum.Tú kanst verða heppin og fáa góðar umstøður hjá fittum fólki, men tað øvugta kann tíverri eisini koma fyri. Seinnu árini hevur tað verið eitt ógvuliga stórt trýst á bústaðarmarknaðin í universitetsbýunum í Danmark í august og september mánaði. Ert tú óheppin og alt gongur av skriðuni til hjá tær, kanst tú royna at finna innivist hjá familju ella kenningum ta fyrstu tíðina, meðan tú leitar eftir onkrum fyri teg sjálva. Um hetta heldur ikki ber til, er tann seinasti møguleikin at venda tær til kommunuskrivstovuna (socialforvaltningen) í býnum og spyrja, um tey vita nakað um privat kømur.

Pisan 2001/2002 29

Øll lesandi kenna fátakradømi og var tað ikki tann troyst, at vinirnir og lestrarfelagarnir eisini vóru á reyvini, so vildi lívið mangan kenst, sum ein válan í eini oyðimørk, og tú vildi helst fingi nervasamanbrot 12 ferðir um árið. Tað at mangla pening er ein lívsstílur, sum kann vera ringur at liva við. Í Danmark eru lesandi tann samfelagsbólkurin, sum hevur minst pening um hendi - enn minni enn tey, ið fáa "bistandshjálp". SU-studningurin er ætlaður at fíggja lesnaðin, men røkkur ikki langt. Neyvan slepst tí undan at arbeiða ella taka lán við síðuna av. Lesnaður og arbeiði Tey flestu hava arbeiði við síðuna av, antin í summarfrítíðini, ella aftaná skúlatíð. Tá føroya-frádrátturin verður havdur í huga (sí grein um føroyafrádrátt), er møguligt at koma upp á eina inntøku, sum ein kann liva av. Men áðrenn tú fert úr tíni studentikosu nørdtilveru og út úr tínum kalda og fuktiga loftskamari og heldur leiðina út á privata ella almenna arbeiðsmarknaðin, so er gott at vita at kanningar vísa at lesandi, ið arbeiða meiri enn 15 tímar um vikuna klára seg ikki eins væl og tey, ið ikki arbeiða so nógv. Lesandi í dag vilja alt, bæði fáa góðar próvtøkur og hava nógvan pening. Tey vilja bæði hava 11 tøl og vera glaðir forbrúkarar. Hetta gerst ofta ein stór lívslygn. Hetta vísir ein kanning, ið Universitetsavisen á Københavns Universitet hevur almannakunngjørt. Kanningin varð gjørd við at

Skít! Mánaðurin er ikki

komin í helvt og tú

hevur ongar pengar. At

fletta sparibússuna

hjálpir sum eit t

kavablak í helviti.

Seinasti útvegur er at

f á a y v i r t r e k í

b a n k a n u m , l á n a

pengar frá mammu

o.s.fr.

Pisan 2001/2002 30

kannað 3500 lesandi, og eitt av úrslitinum var, at tað er samanhangur millum lestrareffekt og arbeiði, tvs. jú meri arbeiði, jú lægri lestrareffekt. Tey flestu fáa sær eitt ella annað arbeiði, tað kann vera alt frá at arbeiða á caféum, sum postmenn, reingerð, sum hjálpari hjá brekaðum o.s.fr. Lesandi eru mangan so fátøk og desperat, at tey taka alt tey kunnu fáa. Yees ! Yhuu ! Eg skal reingera 1500 WC kummur hvørja leygarnátt, fyri 69.50 um tíman. Tá tú kemur heim keypir tú kanska okkurt fyri at troysta teg, eina nýggja plátu, soleiðis gongur lívið. Jú meiri pening tú fært, jú meiri og pening brúkar tú. Nógv siga, at tað er gott at arbeiða, sjálvandi kann bara eitt sindur av arbeiði merkja munin millum at liva sum ein fátækrareyv og at hava ráð til ein biograftur av og á. Tað kann tó vera trupult at síggja hvør nytta er í at arbeiða í einum pizzaria 20 tímar um vikuna, tá ein lesur løgfrøði. Um talan var um eitt arbeiði á einum advokatkontóri, ella á einum universiteti, so hevði verið lættari at skilt, at fólk bíða við at gerast liðug við lestnaðin. Fyrrnevnda kanning vísti eisini, at tað vóru oftast tey ungu, ið høvdu lættast við at liva av SU. Eldri lesandi hava oftari roynt at havt nógvan pening um hendi og hava tí verri við at seta teirra nýtslu niður. At arbeiða við síðurna av lestnaðinum

er oftast neyðugt, men kanska er tað betri at arbeiða í t.d. summarfrítíðini - heldur missa summarið og so kunna hava tað gott alt árið. At yvirliva við SU Danska Forbrugerstyrelsen hevur gjørt eina kostnaðarmeting av, hvussu ein kann yvirliva, um SU-studningurin er tann einasta inntøkan. Metingin endar við at úrslitinum, at uml. 5.400 kr. eru aloftast neyðugar. Sum sæst, røkkur SU og lestrarlánið ikki til hesar útreiðslurnar. Men tølini eru bert vegleiðandi, og allar upphæddirnar skulu takast við fyrivarni. Til dømis kunnu flutnings og bókaútreiðslur vera størri alt eftir, hvar tú býrt og hvar tú lesur. Útreiðslurnar eru mettar sum miðalminstamark fyri nýtsluna hjá einum lesandi í Danmark, so um roknistykkið ikki gongur upp, má skavast av onkustaðni. Metingin sýnir sostatt, at ein bruttoinntøka uppá uml. 5.500 kr. er absolutt minstamark fyri at yvirliva. Samanlagt má roknast við einari ársnýtslu uppá uml. 66.000 kr. ella uml. 5.500 kr. um mánaðin. Sjálvandi er hetta ymiskt frá persóni til persón, men tey flestu klára seg ikki við minni. Er støðan hon, at t.d. húsaleigan, flutnings- ella matútreiðslurnar eru munandi lægri enn mett er í kostnaðarmetingini, ber til at sleppa fyri minni enn 5.000 krónur um mánaðin. Summi eru so mikið heppin, at tey bert búgva eitt

Hevur tú mist pengarnar, Er synd í tær. Hevur tú mist æruna, Ert tú illa stæddur. Er vónin farin, Er alt farið.

Pisan 2001/2002 31

hvønn ársfjórðing eftir at barnið er innsk r ivað h j á t í donsku kommununi. Barnachekkurin verður útgoldin hvønn ársfjórðing, og upphæddirnar eru: 2.925 kr fyri børn 0-2 ár, 2.650 kr fyri børn 3-6 ár og 2.100 kr. fyri børn 7-17 ár. Tað er ikki neyðugt at søkja um barnachekkin. Hann kemur automatiskt ársfjórðingin aftaná at flutt er til Danmarkar. Støk foreldur kunnu søkja um “ordinært børnetilskud”. Hetta er 923 kr. fyri hvørt barnið pr. árs-fjórðing. Umframt hetta er eisini eitt sonevnt “ekstra børnetilskud”, sum er 939 kr. tilsamans (ikki fyri hvørt barnið) pr. ársfjórðing. Meira

fæst at vita á socialkontórinum í kommununi. Eitt barnaansingarpláss kostar umleið 1.500-2.500 krónur um mánaðin, alt eftir hvørja kommunu, talan er um. Í Keypmannahavnarøkinum kostar tað mest í teimum "fínu" kommununum norðanfyri, har skatturin er lágur - meðan tað er bíligari vestanfyri og sunnanfyri. Fólk við lágari inntøku kunnu eisini fáa avsláttur til barnaansingina við at søkja um um frípláss hjá kommununi. Er inntøkan hjá báðum foreldrunum undir 109.701 kr. verður frípláss latið. Er inntøkan 109.701-112.126 kr., er kostnaðurin 5% av fulla prísinum. Fyri hvørjar 2.426 kr., ið inntøkan hækkar, hækkar gjaldið 1% upp til 340.200 kr. í inntøku. Er samlaða foreldrainntøkan omanfyri hetta, skal tann fulli kostnaðurin gjaldast. Kanska ljóðar hetta torført, men tey flestu fáa puslispælið at passa. Frával er kanska eitt gott val Mangan kann eitt frával vera eitt gott val. Ein tann stórsta og svárasta royndin ein lesandi má standa er at vera støðufastur. At sita á einum lesisali og lesa bók eftir bók. Í mánaðir er neyðugt, at sita og skriva risastórar uppgávur, projektir og serrit. Hetta kann bert lata seg gera, um ein er eitt sindur asketiskur (fráhaldandi, sjálvstemjandi). Fyrr vóru lesandi fátøk í nógv ár, men gjørdust seinni aloftast sera vællønt. Kanska tann stórsta royndin var fátækradømi og at hava ein sterkan vilja. Vegurin var asketisma, hart arbeiði, stóran og umfatnadi lestur og ikki minst ein brennandi eldhugur. Tað kann ikki sigast at vera ringt fyri nakað, at brenna 100 % fyri lestrinum. At lesa er fulltíðararbeiði og passar sjáldan saman við ov nógv arbeiði við síðina av. Fyrr nevnda kanning vísti, at hjá alt fleiri pisum verur lesturin settur í aðru røð og frítíðin og vinnulívsroyndir verða settar fremri. Royndir vísa, at jú betri próvtøkan er, betri gongst ofta at fáa arbeiði aftaná. Mangan kann eitt frával gerast eitt gott val.

hanagleiv frá útbúgvingarstovninum og tí sleppa frá at brúka pening til flutning. Hinvegin mugu onnur nýta drúgva tíð og nógvan pening til buss og tok fyri at koma fram. Fyri mong er súkklan ein hent loysn, men tá má teinurin millum bústað og skúla ikki vera ov langur. Tað letur seg ikki gera at súkkla millum Keypmannahavn og RUC, og her kostar tokkortið uml. 700 kr. um mánaðin. Í dag er tó gjørligt at søkja um stuðul til ferðaútreiðslur. Tað er gjørligt at fáa 65 % avsláttur, av útreiðslunum, ið fara yvir 300 kr. Bøkur kosta nógvan pening, og illa slepst undan at keypa tær. Tó ber til at læna bøkur á bókasavninum, men henda loysnin kann bara brúkast í nøkrum heilt fáum førum, tí nógv lesandi eru um fáar bøkur. Antikvariat handlar eru vanligir, her kanst tú mangan gera kvetti og fáa skúlabøkur til ein sera sámuligan prís. Sum alt annað er tað ymiskt frá útbúgving til útbúgving hvussu nógv skal nýtast til bøkur og annað. Serliga í byrjanini av skúlaárinum skal nógvur peningur nýtast til útbúgvingartilfar, og í nøkrum býum skipa studentafelagsskapirnir fyri bókamarknaðum (eins og t.d. í Hoydølum). Harvið gerst tað møguligt at keypa brúktar bøkur fyri sámuligan prís. Lesandi við børnum Barnafamiljur hava verri við at flyta av landinum enn støk ella pør uttan børn. Summi foreldur aftra seg eisini við at fara í útbúgving, tí tey ikki halda tað vera praktiskt møguligt at sameina børn og lesnað. Men við eitt sindur av planlegging kunnu foreldur fáa betri stundir til børnini, enn um tey vóru í arbeiði. Tað kann avgjørt vera torført at fáa endarnar at røkka saman. Men hetta er galdandi fyri øll lesandi - líkamikið um tey hava børn ella ikki. Sum onnur fáa barnafamiljur studning og lán frá Statens U d d an n e l s e s s t ø t t e o g f e r ð a s e ð i l f r á Stuðulsstovninum. Haraftrat fæst ein barnachekkur

Pisan 2001/2002 32

Stuðulsstovnurin varð settur á stovn, tá ið føroyingar yvirtóku fyrisitingina av "Statens Uddannel-sesstøtte" í 1988, og játtanin á donsku fíggjarlógini var flutt í ”blokkin”. Føroyingar fingu tá heimild til at gera egnar lógir og reglur fyri, hvussu stuðulin skuldi veitast lesandi í Føroyum. 23. apríl 1999 varð nýggj løgtingslóg samtykt um nýggja útbúgvingarstuðulsskipan og avloysti henda lóg lógina frá 1988 við seinni broytingum.

Stuðulsstovnurin umsitir í dag 4 stuðulsskipanir, ið eru kunngjørdar í 4 ymiskum kunngerðum. Tó er tað rætt at nevna 5 ymiskar skipanir, tá ið tosað verður um stuðul til føroyingar, av tí at føroyingar, ið lesa í øðrum norðurlondum enn í Føroyum, fáa stuðul eftir danskari skipan. Tær 5 stuðulsskipanirnar eru:

ÚS-skipanin (stuðul til lesandi í Føroyum – umsitin av Stuðulsstovninum)

SU-skipanin (stuðul til lesandi í Norðurlondum – umsitin av Statens Uddannelsesstøtte)

ÚSUN-skipanin (stuðul til lesandi uttanfyri Norðurlond – umsitin av Stuðulsstovninum og SU)

Ferðastuðulin (ferðastuðul til lesandi útisetar – umsitin av Stuðulsstovninum)

Verkætlanarstuðulin (ferðastuðul til lesandi við hægri skúlar – umsitin av Stuðulsstovninum)

ÚS-skipanin

Henda skipan er ætla teimum, ið lesa í Føroyum, bæði næmingum á miðnáms-, vinnu- og hægri skúlum. Sambært nýggju skipanini komu nakrar broytingar í gildi 1. august 1999 og aðrar 1. august 2000. Tær stóru broytingarnar í 1999 vóru: Studningsupphæddirnar fyri 18 ára gomul

og eldri øktist við meira enn 25%. Maksimala lánsupphæddin hækkaði við

meira enn 60 %. Stuðulin/lánið verður bert útgoldið í 11 mðr.

- einki verður útgoldið í juli mánaði.

Øll, sum lesa hægri lestur, fáa tann hægra stuðulin, t.v.s. sum útibúgvandi.

Studningsupphæddirnar verða nú prístalsviðgjørdar (hækkingin er 5,1% í ár).

Tær stóru broytingarnar í 2000 vóru: Aldursmarkið fyri at fáa vanliga

útbúgvingarstuðulin er 18 ár. Næmingurin fær sum áður stuðul mánaðin eftir at hann verður 18 ár.

Tey, ið eru undir 18 ár, fáa ískoytisstuðul til keyp av undirvísingartilfari. Næmingar, ið fylla 18 ár í fyrru lestrarhálvuni fáa kr.1.500, og teir ið fylla seinnu lestrarhálvuna fáa kr. 3.000.

Ískoytisstuðul til vistarhald verður latin avbygdanæmingum undir 18 ár, sum noyðast at flyta til útbúgvingarstaðið. Treytin fyri at fáa henda stuðul er, at sjóvegis farleið er millum heimabústað og skúlan ella at vegalongdin millum heimabústað og skúlan er longri enn 50 km. Mánaðarligi vistarhaldsstuðulin er kr. 1.577.

Ískoytisstuðul til ferðing verður latin næmingum, ið nýta Strandfaraskip Landsins til og frá skúla..

Møguleiki er hjá lesandi, ið lesa hægri útbúgving, at fáa endalán.

Stuðul verður ikki veitur, til næmingar, ið “fáa annan almannan stuðul, ið er ætlaður til livikostnað”, hvørki lán ella studningur. Hetta merkir m.a. tað, at tey, ið eru undir endurbúgving, ikki fáa stuðul frá Stuðulsstovninum.

SU-skipanin

Meginreglan er at føroyingar, ið lesa í Danmark og hinum norðurlondunum fáa stuðul úr Danmark eftir somu treytum sum aðrir danskir ríkisborgarar. Hetta vil í flestu førum siga, at føroyingar sum lesa í norðurlondum fáa stuðul úr Danmark í allari útbúgvingartíðini. Tó verða fylgjandi krøv sett, og eru hesi galdandi fyri bæði danir og føroyingar: Útbúgvingin og útbúgvingarstaðið skulu

vera alment góðkend av lestrarlandinum. Útbúgvingin og útbúgvingarstaðið skulu

Hoyvíksvegur 72 - Postrúm 3279 – FO-110 Tórshavn - Tlf.: 31 96 80 - Faks.: 35 50 55 E-mail: [email protected] – Heimasíða: www.studulsstovnurin.fo

Pisan 2001/2002 33

vera av slíkum slagi, at tey eisini kunnu góðkennast av donskum myndugleikum.

Útbúgvingin skal vera ólønt, og skipað sum fulltíðarlestur.

Útbúgvingin skal í minsta lagi vera eitt samanhangandi lestrarár.

Útbúgvingin skal geva vinnuførleika í Danmark.

Vit vita um føroyingar, sum hava havt trupulleikar í samband við lestur í øðrum norðurlondum enn Danmark. Hesir trupulleikar koma ofta av manglandi vitan um stuðulsskipanirnar í norðurlondum, og er tí orsøkin oftast misskiljingar av ymiskum slagi. Ein treyt fyri at fáa stuðulin frá SU er tó, at føroyingar hava danskt p-tal. Orsøkin til hetta er, at SU ikki hevur møguleika at útgjalda uttan eitt danskt p-tal. Fyri teir føroyingar, ið ikki hava danskt p-tal, útvegar SU teimum eitt frá Fredriksberg kommunu, har SU hevur heimabústað. Harafturat kann nevnast, at tað finst ein felags norðurlendsk avtala, sum í høvuðsheitum inniheldur fylgjandi: Tá tú lesur í øðrum norðurlendskum landi,

fæst vanliga stuðul frá heimlandinum. Heimlandið avgerð hvørjar útbúgvingar

hava rætt til stuðul. Ein umsøkjari, ið fær útbúgving í einum

øðrum norðurlendskum landi, kann fáa stuðul frá lestrarlandinum, um umsøkjarin hevur verið búsitandi og havt arbeiði í lestrarlandinum í minsta lagi í 24 mðr. beint undan lestrinum, ella um umsøkjarin er undir 20 ár og er fluttur saman við foreldrum sínum, ið hava búsett seg í lestrarlandinum og sum hava fast arbeiði har.

Ein treyt fyri at fáa stuðul frá lestrarlandinum er, at tann lesandi ikki fær stuðul frá heimlandinum.

ÚSUN-skipanin

ÚSUN-skipanin er ein stuðulsskipan fyri føroyingar, ið taka eina hægri útbúgving uttanfyri norðurlond. Hesi lesandi fáa bæði stuðul frá Stuðulsstovninum og frá SU (Statens Uddannelses-støtte). Stuðulsstovnurin letur stuðul til skúlagjald og SU letur stuðul til livikostnað. Stuðulstovnurin kann lata upp til kr. 60.000 um árið í skúlagjaldi og harafturat veita lán um skúlagjaldið er hægri. SU letur tann sama stuðulin, sum lesandi fáa til hægri lestur í Danmark, t.v.s. kr. 4.108 í stuðli um mánaðin (henda upphædd er tó

skattaskyldug í Danmark), og harafturat er møguleiki fyri at fáa kr. 2.102 í láni um mánaðan. Nevndu upphæddir eru galdandi fyri skúlaárið 2000/2001. Harafturat kann nevnast at lesandi undir ÚSUN-skipanini eisini hava rætt til ferðastuðul. Av tí at Stuðulsstovnurin samskipar ÚSUN-stuðulin við SU, verður fyri at fáa ÚSUN-stuðul sett sum treyt, at SU góðkennir útbúgvingina sum eina SU stuðulsheimilaða útbúgving. Krøvini hjá SU fyri at góðkenna útbúgvingar uttanlanda er, at útbúgvingin er ein hægri útbúgving, sum verður tikin á einum góðkendum lærustovni (góðkenningin skal vera av skúlamyndugleikunum í viðkomandi landi), og at útbúgvingin skal geva tí lesandi ein vinnuførleika, sum kann gagnnýtast í tí danska ríkinum.

Ferðastuðulin

Endamálið við ferðastuðlinum er at stuðla føroyingum, ið leita sær til onnur lond í útbúgvingarørindum, at koma heim til Føroya eftir lokna útbúgvingartíð. Hetta verður gjørt við, at stuðla fíggjarliga, soleiðis at tey lesandi og børn teirra hava møguleika at koma heim til Føroya eina ferð um árið. Fyri lestrarári 1999/2000 fóru nakrar broytingar fram í mun til undanfarin ár. Høvuðsbroytingarnar vóru: Ferðarekvisisiónin er avtikin, ístaðin verður

peningur útgoldin Lánsmøguleikin í samband við

ferðastuðulin er avtikin Tíðarfreistin er longd munandi – tað skal tó

søkjast í stuðulsárinum Fyri at fáa ferðastuðulin, skal útbúgvingin í

minsta lagi vara eitt lestrarár Fyri at fáa ferðastuðulin, skal tann lesandi

búgva í lestrarlandinum Um meira enn ½ av útbúgvingarskeiðnum

er lønt, ella tann lesandi fær arbeiðsloysis-, farloyvis- ella almennastuðul í meira enn ½ av einum lestrarári, fæst ikki ferðastuðul.

Klippkortsskipan fyri miðnám (hægst 4 ár) og klippkortskipan fyri framhaldslestur (vanliga hægst 6 ár) er sett í verk. Í hesum sambandi skal tó viðmerkjast, at í uppgerðini av stuðulsárum verða øll tíðarskeið, sum umsøkjarin hevur fingið s tuðu l f r á Fø roy a Landss tý r i , Stuðulsstovninum ella SU íroknað.

Pisan 2001/2002 34

Verkætlanarstuðulin

Endamálið við ferðastuðlinum til verkætlanir er, at stuðla lesandi føroyingum á hægri lærustovnum í Føroyum og uttanlanda í samband við størri verkætlanir, ið skulu gerast í øðrum landi enn í lestrarlandinum. Hetta verður gjørt, við at veita fíggjarligan stuðul til ferðina millum lestrarlandið og landið, har verkætlanin skal gerast. Umframt vanligu treytirnar fyri at fáa slíkan stuðul, skal verkætlanin vera partur av ú t b ú g v i n g i n i o g g ó ð k e n n a s t a v útbúgvingarstaðnum. Vert er eisini at leggja merki til, at tað bert verður veittur stuðul fyri ferðing millum lond, og at tann lesandi í mesta lagi hevur møguleika at fáa henda stuðul tvær ferðir í samlaðu útbúgvingartíðini.

Ætlar tú at søkja um stuðul, kann hetta antin gerast áðrenn farið verður undir verkætlanina, ella meðan tú ert í gongd við verkætlanina. Tað ber ikki til at søkja um stuðul eftir at verkætlanin er liðug. Stuðulin verður ikki útgoldin fyrrenn Stuðulsstovnurin hevur fingið kvittan fyri ferðaseðilin og møguligt ferðagjald. Stuðulin verður tann skalprógvaða upphæddin av ferð millum lond til vanligan ferðaseðlakostnað, tó í mesta lagi kr. 6.000. Síðani verður peningurin goldin á konto í einum føroyskum penin-gastovni.

Kærumøguleikar

Allar avgerðir tiknar av Stuðulsstovninum kunnu kærast til Kærunevndina hjá Stuðulsstovninum, áðrenn 6 vikur eru gingnar, eftir at boðað er frá avgerðini. Avgerðin hjá kærunevndini er endalig innan fyrisitingina. Tað er Landstýrið, ið setir kærunevndina, og í henni sita 3 fólk, har formaðurin er løgfrøðingur. Kærur skulu sendast til:

Kærunevndin hjá Stuðulsstovninum,

c/o Føroya Kærustovnur

Skálatrøð 20

Postsmoga 20

Fo 110 Tórshavn.

Heimasíðan

Stuðulsstovnurin hevur í mars mánað í ár fingið nýggja heimasíðu – www.studulsstovnurin.fo Her kanst tú lesa meira um tær ymisku skipanirnar - har liggja lógin, kunngerðir, vegleiðingar, umsóknarbløð o.a. Harafturat liggja ymiskar slóðir, ið kunnu vera viðkomandi fyri lesandi. Skrivstovan Á Stuðulsstovninum starvast 6 fólk – 4 skrivstovufólk, ein fíggjarfulltrúi og ein leiðari. Virksemið er munandi økt, síðani stovnurin byrjaði, og kemst hetta ikki minst av lánsumsitingini. Í løtuni eru umleið 6.000 virknar sakir á Stuðulsstovninum. Avgreiðslan er stongd mánadag, opið er frá týsdegi til hósdag kl. 8 – 12 og kl. 13 – 16 og fríggjadag kl.8 –12 og kl.13 – 15.30. Um tú hevur nakrar fyrispurningar, ert tú altíð vælkomin at seta teg í samband við

Hesar upphæddir eru galdandi fyri stuðulsárið 2000/2001:

Danmark Europa (- Danmark og Grønland)

Aðrastaðni

Lesandi kr. 3.317 kr. 5.000 kr. 6.000

Børn: 0-1 ár kr. 426 kt. 650 kr. 780

Børn: 2-11 ár kr. 2.345 kr. 3.530 kr. 4.240

Børn: 12-16 ár kr. 3.317 kr. 5.000 kr. 6.000

Pisan 2001/2002 35

Stuðulsstovnin.

Pisan 2001/2002 36

SU-skipanin kann vera trupul at finna runt í, so hendan greinin roynir at geva eitt innlit í, hvussu sjálv SU-skipanin virkar, meðan sjálvar SU-reglurnar ikki verða viðgjørdar nærri. Søk sum skjótast! Føroyingar, sum lesa uttanfyri Føroyar, hava rætt til studning frá SU-skipanini, um prógvast kann, at bústaðurin er uttan fyri Føroyar. Tá tú flytir av landinum í útbúgvingarørindum skal tú minnast til, at tú ikki kanst søkja um SU-studning fyrr enn tú hevur flutt adressuna. Sostatt er tað umráðandi at søkja um SU-studningin í góðari tíð, bæði um tú fert til Danmarkar ella aðrastaðni. Flytir tú til Danmarkar, er tann besti framferðarhátturin í sambandi við umsóknina um SU-studning, hesin: 1. Flyt adressu úr Føroyum til Danmarkar í góðari

tíð. Um tú ikki hevur fingið ein bústað, so fá eina c/o adressu hjá onkrum tú kennir í Danmark.

2. Tá adressan verður flutt, fært tú tillutað eitt danskt CPR-nummar. Hetta skal nýtast í samband við umsóknina. Um tú ikki hevur nakað CPR-nummar, kann tað gerast trupult at søkja um SU-studning, og uttan CPR-nummar kann tað eisini verða torført at fáa sær eina bankakonto.

Neyðugt er, at fara á sína egnu heimstaðarkommunu og fáa tey at útskrivað “internordisk flyttepapirer”, sum tí letur inn á folkaregistaranum á tí kommuni tú flytir til (ávísar kommunur í Føroyum veita eisini studning til fólk, ið fara uttanlanda at lesa). 3. Søk um SU-studning so skjótt sum møguligt, lat

umsóknina inn, sjálvt um tú enn ikki hevur fingið cpr. nummar. Søkjast kann ikki við afturvirkandi kraft.

Freistin at søkja SU liggur vanliga fyrst í november. Seinasta freistin at søkja ella broyta SU í 2001 er 1. november, men SU nýtir vanliga drúgva tíð til at viðgera umsóknirnar, so best er at vera fyrivarin. Á hvørjum ári byrja um 40.000 fólk eina nýggja útbúgving, so trýstið er stórt á SU hesa tíðina. SU hevur eina heilt greiða reglugerð fyri, hvørjar útbúgvingar í Danmark eru góðkendar. Sum meginregla kann sigast, at allar "almennar” útbúgvingar geva rætt til SU-studning (t.d. universitetsútbúgvingar, handilsháskúlaútbúgvingar, teknikumútbúgvingar o.s.fr.). Summar útbúgvingar í Danmark geva ikki rætt til SU-studning, og hetta eru aloftast ymsar privatar útbúgvingar. Tað er bert neyðugt at søkja um SU-studning einaferð. Undantikið frá hesum er, um tú skiftir útbúgving. SU-studningur til lesnað uttanfyri Danmark Føroyingar, sum byrja lesnað í einum øðrum Norðanlandi enn Danmark, kunnu fáa fullan studning og lán frá SU eftir ávísum treytum.

Tann fyrsta treytin er, at SU góðkennir útbúgvingina. Um tú fert til annað norðurland at lesa, verður tú sum oftast noydd at senda tilfar um útbúgvingina og útbúgvingarstovnin til góðkenningar hjá SU. Vanligar universitets- og háskúlaútbúgvingar verða sum oftast góðkendar av SU sum studningsverdar útbúgvingar, men í ávísum førum kann SU nokta at góðkenna eina útbúgving, tá hon eisini kann fáast í Danmark. Flestu útbúgvingar eru eitt sindur ymiskar frá landi til lands. Ætlar tú t.d. at lesa í Íslandi, skalt tú einans geva góðar próvgrundir fyri, at júst henda útbúgvingin hevur eitt serliga áhugavert (og relevant) frávik frá teirri donsku. Ert tú før fyri at geva hesar próvgrundir, er torført hjá SU at nokta góðkenning av útbúgvingini. Fleiri hava roynt henda møguleika við góðum úrsliti, og um tú ivast, kanst tú spyrja lestrarvegleiðingina í Føroyum um leiðbeining. Byrjar tú at lesa í einum ES-landi (uttan fyri Norðanlond), fært tú vanliga ikki SU-studning í meira enn trý ár. Ymisk undantøk eru tó frá hesum. Harafturat arbeiddi Stuðulsstovnurin í fjør við eini nýggjari skipan, har SU skuldi rinda trý tey fyrstu árini og Stuðulsstovnurin restina gjøgnum ÚSUN-skipanina. Tað besta tú kanst gera í hesum sambandi, er at venda tær beinleiðis til Stuðulsstovnin eftir fleiri upplýsingum. Klippikortið SU-studningurin byggir á tað sonevnda "klippikortið", har ein mánaður svarar til eitt klipp. Øll lesandi á víðari útbúgvingum fáa klipp til eitt ár afturat tí normeraðu lestrartíðini. Henda er t.d. 5 ár, sum svarar til 58 klipp; afturat hesum koma 12 klipp, so samlaða talið av klippum gerst 70 í alt. Um útbúgvingin er normerað til meira enn 5 ár, svarar SU-studningurin til normeringina + 12 mánaðir. Umframt tey vanligu 70 klippini er møguligt at fáa eyka klipp í samband við barnsburð. Vanliga reglan er, at mamman kann fáa upp til 12 klipp eyka, meðan pápin kann fáa upp til 6 klipp eyka. Møguligt er eisini at fáa eyka klipp í samband við álvarsama sjúku og studentapolitiskt arbeiði. Felags fyri hesi undantøkini er, at SU-myndugleikarnir skulu góðkenna tey í hvørjum einstøkum føri. Tað er ikki møguligt at fáa eyka klipp, um ein

Vegleiðing um SU

Útibúgvandi um mánaðin

Lestrarstudningur: 4.108 kr.

Lán: 2.102 kr.

Tilsamans: 6.210 kr.

Lestrarstudningur: 2.042 kr.

Lán: 2.102 kr.

Tilsamans: 4.144 kr.

Heimabúgvandi um mánaðin

Pisan 2001/2002 37

skiftir útbúgving. Í hesum føri verða klippini, tú hevur nýtt til fyrru útbúgvingina, drigin frá teimum, sum nýggja útbúgvingin gevur rætt til. Tú fært sostatt bara 70 klipp, líkamikið hvussu ofta tú skiftir útbúgving. Hvussu nógv? SU-studningur til hægri útbúgvingar, ávirkast ikki av inntøkuni hjá foreldrunum, sjálvt um tú ert undir 20 ár. Lestrarárið 2001/2002 fáa sostatt øll, ið taka hægri útbúgvingar, og eru fylt (ella fylla) 18 ár í lestrarárinum, SU-studning sambært talvuni á hesari síðuni. Arbeiði við síðuna av kann eisini ávirka SU-studningin, og hetta er nærri viðgjørt í greinini "Arbeiði og SU" á síðu 36. SU- stuðulin verður skattaður Eins og við øðrum inntøkum skal SU-studningurin skattast. SU-studningurin verður skattaður sum A-inntøka, men studningurin verður kortini ikki roknaður sum arbeiðsinntøka. Tað merkir, at Føroya-frádráturin ikki kann nýtast í samband við skattingina av studninginum frá SU. Skattur verður tikin av studninginum, áðrenn tú fært hann útgoldnan. Skatturin er vanliga uml. 4-600 kr. um mánaðin, um tú onga inntøku hevur við síðuna av studninginum. Lesandi í øðrum Norðurlandi, ið fáa SU-studning, gjalda eisini skatt av studninginum í Danmark. Lestrarlán Í løtuni eru tvey sløg av lestrarlánum: studielán og sluttlán, sum ikki verða skattað. Studielán er tað vanliga lestrarlánið, sum øll - uttan serligar treytir - kunnu taka afturat tí vanliga studninginum. SU – lánið er í ár 2001, 2.012kr. um mdr. Sluttlán er eitt nýtt slag av láni, sum ein kann taka í endanum av útbúgvingini. Skalt tú hava sluttlán, eru treytirnar at tú skal kunna gera útbúgvingina lidna innan fyri eitt ár, og at tú hevur brúkt øll "studnings-klippini" (sí omanfyri). Vanliga merkir hetta, at tað bert eru "speciale-lesandi" sum hava rætt til sluttlánini. Sluttlán kann ikki veitast longri enn í 12 mánaðir, og støddin á tí er í løtuni kr. 5.237 um mánaðin. Fleiri føroyingar aftra seg við at taka lán frá SU, tí tey hava hoyrt fleiri ræðusøgur um fólk, sum hava sett seg í eina sera stóra lestrarskuld. Her skal ein kortini leggja til merkis, at hesi dømini stava frá teimum sonevndu "statsgaranteraðu bankalánunum", sum vórðu endaliga avskaffað í 1992. Í dag fáast neyvan bíligari lán enn "studielánini", so tað er eingin orsøk til at halda seg aftur orsakað av ræðusøgunum um tey gomlu lánini. Lestrarlán og afturrindan Afturrindanin av SU-lánunum byrjar vanliga við árslok, eitt ár aftaná at ein er liðugur at lesa. Um tú t.d. verður liðug við útbúgvingina á sumri 2005, skalt tú sostatt byrja at gjalda SU-lánið aftur frá 1. januar ár 2007. Í lestrartíðini er rentan á lestrarlánunum 4 % um

árið. Eftir loknað útbúgving broytist rentan á lánunum soleiðis, at hon svarar til diskonto hjá Nationalbankanum + 1%. Í løtuni er diskontoin 4.75% og harvið rentan aftan á loknað útbúgving 5.75%. Afturrindanin av lánunum tekur vanliga millum 7 og 15 ár - alt eftir støddini av teimum. Um ein hevur hug at skunda undir afturrindanina, ber eisini til at avtala hetta við Hypotekbankan. Ungdómsútbúgvingar (miðnámsútbúgvingar) Ungdómsútbúgvingar eru tær útbúgvingarnar, sum onkur nevnir "miðnámsútbúgvingar" (t.d. handilsskúla- studentaskúla- og HF-útbúgvingar). SU-studningur verður vanliga latin til allar ungdómsútbúgvingar við einum ógvuliga avgerandi undantaki: Ung undir 18 ár, sum taka eina ungdómsútbúgving, hava ikki rætt til SU-studning! Henda rættin fært tú ikki fyrr enn ársfjórðingin aftan á at tú ert fylt 18 ár. SU-studningur til 18 og 19 ára gomul, ið taka eina ungdómsútbúgving, verður roknaður eftir inntøkuni hjá foreldrunum. Tá ið tú ert fylt 20 ár, verður studningurin latin eftir, um tú ert heima- ella útibúgvandi. Studningur til ungdómsútbúgvingar verður ikki taldur við í klippikortið. Fyri at fáa SU-studning til ungdómsútbúgvingar er treytin, at tú minst hevur 16 undirvísingartímar um vikuna. Lesir tú einkultfak (t.d. HF-einkultfak) er treytin, at tú hevur minst 23 tímar um vikuna, og at tú ikki áður hevur lisið fakini á sama støði. Og tú skalt hava minst 17 tímar um vikuna um tú hevur barn undir 7 ár. Einkultfak mugu endiliga ikki blandast við tey sonevndu suppleringsfakini (GSK). Her eru treytinar eisini, at tú minst hevur 16 tímar um vikuna, at tú ikki áður hevur lisið fakini á sama støði, og at skeiðið tekur minst ein mánað. Studningurin til 18-19 ára gomul í ungdóms-útbúgvingum, verður bæði ásettur eftir foreldra-inntøkuni eftir, um ein er heima- ella útibúgvandi. Í 2001 eru upphæddirnar sum á talvuni omanfyri. Tá ein fyllur 20 ár, verður studningurin tann sami sum hjá teimum, ið taka hægri útbúgvingar (sí talvuna á síðu 33).

SU-lógin og “bistandshjálpin” Áðrenn 1.1.1996 var tað vanligt, at lesandi í farloyvi kundu fáa stuðul frá teim socialu myndugleikunum í kommununi, har tey búðu. Í dag fellur hesin rætturin

Útibúgvandi Min Max

Lestrarstudningur: 2.633 kr. 4.108 kr.

Lán: 2.012 kr. 2.102 kr.

Tilsamans: 4.645 kr. 6.210 kr.

Heimabúgvandi

Lestrarstudningur: 1.296 kr. 2.042 kr.

Lán: 2.102 kr. 2.102 kr.

Tilsamans: 3.398 kr. 4.144 kr.

Pisan 2001/2002 38

heilt burtur, um nøkur SU-klipp eru eftir. Einasti møguleikin at fáa "bistandshjálp" í samband við farloyvi er: at øll vanlig SU-klipp eru brúkt, at øll eyka klipp í samband við barnsburð eru brúkt og at allir SU-lánimøguleikar (studielán + sluttlán) eru nýttir. Lýkur tú allar hesar treytirnar, kanst tú fáa bistandshjálp í samband við farloyvi frá lesnaðinum. Einastu dyrnar sum framvegis gloppa millum lesandi og socialhjálp, eru tær sonevndu "socialu hendingarnar". Tað vil siga, at kemur tú út fyri hendingum sum avgerandi broyta tíni socialu viðurskifti (t.d. álvarsamari sjúka, skilnaði o.ø.), verður hetta roknað sum ein "social hending", sum í ávísum førum kann geva rætt til "bistandshjálp". Meginreglan er, at tann "sociala hendingin" skal hava ført við sær, at SU-stuðulin + studielánið ikki er nóg mikið til at forsyrgja familjuni og svara hvørjum sítt. Í tílíkum førum vera málini altíð viðgjørd hvør sær av kommunini, sum ein býr í. Undirstrikast skal, at "bistandshjálpin" verður veitt afturat SU-veitingunum (ikki øvugt), og at hon einans verður veitt í eitt avmarkað tíðarskeið. Um tú kemur út fyri slíkum hendingum, er tað eisini altíð hent at venda tær til ta "Føroysku

Ráðgevingina í Keypmannahavn" Fleiri upplýsingar Sum tað sæst, kunnu SU-reglurnar vera rættiliga truplar at fáast við hjá føroyingum, sum ikki eru vanir við danskt skrivstovuveldi. Um tær nýtist fleiri upplýsingar, er best um tú í fyrstu atløgu vendir tær til SU-skrivstovuna ("stipendiekontoret") á útbúgvingarstaðnum, har tú skalt byrja. Allir danskir útbúgvingarstovnar hava nevniliga eina SU-skrivstovu, sum avgreiðir allar vanligar spurningar um lestrarstudningin hjá teimum, sum lesa har. Somuleiðis kenna hesi starvsfólkini best til teir trupulleikarnar við SU-studninginum, ið kunnu taka seg upp á staðnum. Tú kanst eisini spyrja teg fyri á onkrari av teim føroysku lestrarvegleiðingunum, ella á tí Føroysku Ráðgevingini í Keypmannahavn. Sí annars heimasíðuna hjá SU-Styrelsen á síðu: www.su.dk

The Nordic House

Pisan 2001/2002 39

Um tú hevur arbeiði við síðuna av lesnaðinum, er tað eitt gott hugskot at ansa eftir inntøkunum; tí mark er nevniliga fyri, hvussu stóra arbeiðisinntøku tú kanst hava við síðuna av SU-studninginum. Fer arbeiðsinntøkan upp um markið, noyðist tú at gjalda ein part av studninginum aftur til SU, og hetta kann lættliga gerast dýrt. Umframt sjálvan studningin, verður ein straffrenta løgd afturat, sum er 8 % av tí studninginum, tú hevur fingið ov nógv av. Markið fyri arbeiðsinntøkunum nevnist fríupp-hæddin. Hon verður roknað fyri eitt heilt ár í senn, og í 2001 er fríupphæddin fyri lesandi, sum ikki búgva heima 12 x 5.226 kr. = 62.712 kr. fyri alt árið. Men talið er kortini bert vegleiðandi. Um tú ein mánað hevur eina arbeiðsinntøku, ið t.d. fer 500 kr. upp um mánaðarligu fríupphæddinam, mást tú minnast til, at fríupphæddin gerst tilsvarandi 500 kr. minni ein annan mánað. Hevur tú børn undir 18 ár, hækkar fríupphæddin við 18.874 kr. um árið. Umframt hetta skal leggjast til merkis, at SU-studningurin ikki verður roknaður upp í fríupphæddina - hetta fevnir einans um arbeiðs-inntøkur. Lesandi í løntari starvsvenjing, lestrarfarloyvi (orlov) ella sum eru "studie-inaktiv", hava ikki rætt til SU-studning. Í hesum føri er fríupphæddin 12.609 kr. um mánaðin. Frával av SU-klippum Tað ber til at stýra SU-studninginum soleiðis, at samanlagda inntøkan ikki gerst ov høg. Lesandi, ið ætla sær at arbeiða, skulu tí rokna ársinntøkuna út so tíðliga í árinum sum gjørligt. Um tann samlaða inntøkan sær út til at gerast ov høg, kunnu klipp veljast frá í "klippikortinum" hjá SU. Hervið sleppst undan at gjalda studning aftur. Frávalið kann ikki gerast við afturvirkandi kraft, og SU skal hava boð um frávalið seinast tann 15. í mánaðinum áðrenn útgjaldingin skal steðgast. Frávelur tú SU-klipp, verða bæði studningur og lán steðgaði. Tú kanst eisini sjálv rokna út, hvussu nógv klipp skulu veljast fra. Útrokningin sær soleiðis út: Fyri hvønn frávaldan mánað fært tú eitt ískoyti til

fríupphæddina. Ískoytið er 12.609 kr. - 5.226 kr. = 7.824 kr, og hetta talið skal sostatt leggjast afturat tí vanligu fríupphæddini uppá 62.712 kr. um árið. Tey frávaldu klippini kunnu brúkast seinni í útbúgvingini. Til dømis kanst tú fáa dupultklipp (t.e. dupultan studning) teir seinastu 12 mánaðirnar av útbúgvingini. Treytin fyri at fáa dupultklipp er, at tú hevur valt nøkur klipp frá fyrr í útbúgvingini. Eisini skal læristovnurin vátta, at útbúgvingin kann gerast liðug innan 12 mánaðir. Føroyafrádrátturin og fríupphæddin Hóast lesandi føroyingar í Danmark hava tann serliga føroyafrádráttin (sí grein á næstu síðu), so merkir hetta ikki, at vit sleppa undan at fylgja teimum donsku reglunum um fríupphæddina. SU roknar fríupphæddina út eftir bruttoinntøkuni, tvs. samlaðu arbeiðisinntøkuni áðrenn skatt, hetta er íroknað frítíðarløn, men undantikið sjálvum SU-studninginum. Um tú hevur nýtt allan føroyafrádráttin (55.000 kr.) kemur tú upp um fríupphæddina hjá SU, og so noyðist tú at gjalda ein part av studninginum aftur. Inntøkur áðrenn og aftaná lesnaðin Stuðulsárið hjá SU er álmanakkaárið, og tí kann tað koma tær aftur um brekku, um tú hevur eina hægri arbeiðsinntøku enn 23.298 kr. um mánaðin í sama ári sum útbúgvingin byrjar. Um tú t.d. byrjar útbúgvingina í september, mást tú ikki hava havt eina hægri inntøku enn 8 x 23.298 kr. (t.e. januar til august). Fert tú upp um hetta markið, kann ein partur av studninginum verða kravdur aftur. Á sama hátt skalt tú ansa eftir arbeiðsinntøkuni aftan á at útbúgvingin er liðug. Her eru nevniliga tær somu reglurnar galdandi; so hevur tú eina hægri arbeiðisinntøku enn 23.298 kr. um mánaðin aftan á lokna útbúgving, verður ein partur av studninginum kravdur aftur. Sum sæst eru SU reglunar nógvar og oftani er ikki annað at gera enn at rista við høvdinum og lesa SU-reglurnar ígjøgnum einaferð afturat. Um tú ivast, so kanst tú venda tær til ráðgevarar, sum kunnu ráðgeva og svara flest øllum spurningum, sí eisini www.su.dk

Ársinntøkan 2001 (uttan SU) - ársfríupphæddin 2001 7.824kr. = Talið av frávaldum klippum

Pisan 2001/2002 40

Nógvir spurningar og søgur eru um føroyafrádrátt, Ráðgevingin fyri føroyingar í Danmark vil

tí her greiða frá høvuðsreglunum viðvíkjandi føroyafrádrátti. Hvat er Føroyafrádráttur? Føroyafrádrátturin er ein serligur skattafrádráttur ið kann játtast føroyskum lesandi í Danmark um ávísar treytir eru lúkaðir.

Frádrátturin er heimilaður í norðurlendsku skattaavtaluni artikel 20 og tilhoyrandi protokol. Lov nr. 190 af 12/03/1997, Lov om indgåelse af dobbeltbeskatningsoverenskomst mellem de nordiske lande. Treytir: Høvuðstreytirnar fyri at fáa føroyafrádrátt eru hesar:

At tú var búsitandi í Føroyum, áðrenn flytingina til Danmark

At uppihaldið í Danmark er fyribils í

lestrarørindum

At tú ikki hevur eina útbúgving (kompetancegevandi) frammanundan

At tú ikki hevur uppihildið tær í Danmark í

meira enn 6 mánaðir áðrenn lesturin byrjar Eru undantøk? Tað eru undantøk frá treytini um at tú ikki má hava eina kompetancegevandi útbúgving frammanundan. Serliga har talan er um eina samanhangandi útbúgvingarætlan, har partar av útbúgvingini eru kompetancegevandi. Set teg í samband við Ráðgevingina og fá nærri at vita um undantøkini.

Hvussu stórur er Føroyafrádrátturin? Fyri ár 2000 er føroyafrádrátturin uppá 58.000 kr.

Um tú bert er undir útbúgving ein part av árinum verður frádrátturin lutfalsliga minni, tað vil siga, um tú flytur til Danmarkar 1. sep. og byrjar at lesa tá, fært tú ein frádrátt uppá 4/12 av teimum 58.000 kr.

Umframt føroyafrádráttin hevur tú rætt til persónsfrádrátt, rentufrádrátt v.m. Hvussu fái eg føroyafrádrátt? Tú skalt venda tær til skattamyndugleikarnar í kommununi har tú býr. Í summum kommunum hava tey eina uttanlandadeild/specialligning sum umsitir føroyafrádráttin.

Greið frá:

at tú er føroyingur undir útbúgving at tú hevur eina inntøku, sum tú søkir

føroyafrádrátt (færøfradrag) til at tú ætlar tær heim aftaná loknan lestur

Minnst til:

at hava skjalprógv fyri at tú ert undir útbúgving við. Lestrarkort, lærusáttmála ella annað prógv.

at føroyafrádráttur skal søkjast á hvørjum

ári. Um tú fært noktað føroyafrádrátt. Um skattamyndugleikarnir nokta tær føroyafrádrátt hevur tú rætt til at fáa eina skrivliga grundgeving.

Vend tær síðani til Ráðgevingina fyri at vita um grundgevingin fyri noktilsi er røtt. Kann føroyafrádráttur nýtast til SU?

Nei føroyafrádráttur kann bert nýtast til arbeiðsinntøku. Tú kemur sostatt til at gjalda vanligan skatt av SU.

Sambært dupultskattaavtaluni kann føroyafrádráttur bert nýtast til inntøkur, sum koma undir heitið: ”Vederlag for tjenesteydelser”. Sjálvuppgáva og føroyafrádráttur. Sjálvt um tú hevur fingið føroyafrádrátt á forskudopgørelsen/skattakortinum skalt tú minnast til at skriva føroyafrádráttin á sjálvuppgávuna undir teigin: ”andre ligningsmæssige fradrag”. Annars fært tú ikki føroyadráttin við í ársuppgerðini og úrslitið

Pisan 2001/2002 41

ÍTROTTARHÁSKÚLIN Í SØNDERBORG

KOM Á HÁSKÚLA! TAÐ ER EITT STUTTLIGT UPPLIVILSI FYRI LÍVIÐ. Vetrarháskúlin 17 vikur; 19. august - 15. desember Vetrarháskúlin 10 vikur; 7. oktober - 15. desember Summarháskúlin 23 vikur; 6. januar - 15. juni Summarháskúlin 8 vikur; 21. apríl - 15. juni

ÍTROTTUR ÍTRIV UTTANDURA YMISK SLØG AV VATNÍTROTTI SAMTALUFAK TÓNLEIKUR & ONNUR KREATIV FAK LEIÐARAÚTBÚGVING

SUMMARKURSUS: Dans—Dans—Dans: 24. juni - 30. juni Dans—Dans—Dans: 1. juli - 7. juli Flogbólt: 22. juli - 28. juli

Frálíkt umhvøvi, beint við skóg og stornd Svimjuhylur, hallar, og allar aðrar hentleikar Ring ella skriva og fá umsøknarblað. Har fært tú fleiri upplýsingar um undivísing, skúlatíðir, kostnað og stuðulsmøguleikar. TLF: 7442-1848. FAX: 7442-1789. E-MAIL: [email protected]. HOMEPAGE: WWW.ihskole.dk LEIÐARI: IVAN SKJOLDAGER

verður ein skattarokning í staðin. Tað gongur sostatt ikki automatiskt.

Hvussu leingi? Tú hevur rætt til føroyafrádrátt so leingi tú lesur og lestartíðin heldur seg innan fyri normeraðu lestrartíðini + 2 ár.

Um tú ikki fert heim. Høvuðstreytin fyri at fáa føroyafrádrátt er, at tú ert í danmark fyribils í lestrarørindum.

Tað merkir, at frá tí degi tú avgerð ikki at fara heim aftaná loknan lestur, hevur tú ikki rætt til føroyafrádrátt longur. Um tú gevst ella er liðugur at lesa og avgerð at verða í Danmark, er ikki lógarheimil fyri at krevja peningin aftur. Fært tú trupulleikar í hesum sambandi, so vend tær til Ráðgevingina. Minnst til ikki at nýta skattakort við føroyafrádrátti aftaná loknan lestur. Tú skalt hava eitt nýtt skattakort.

Um tú hevur spurningar viðvíkjandi føroyafrádrátti, ert tú vælkomin at venda tær til Ráðgevingina fyri føroyingar í Danmark. Ráðgevingin hevur hollan kunnleika og drúgvar royndir á hesum økinum. Ráðgevingin fyri føroyingar í Danmark Vesterbrogade 17 A 11620 København V Tlf. 33 23 99 80 – Fax. 33 23 92 34 – E-mail: [email protected] Opið er: Mánadag, týsdag og hósdag 11.30 – 15.30, mikudag 14.00 – 18.00, fríggjadag stongt.

Pisan 2001/2002 42

Ráðgevingin fyri føroyingar í Danmark heldur til í Føroyahúsinum í Keypmannahavn og er eitt tilboð til allar føroyingar, hvar teir so enn eru staddir. Á Ráðgevingini starvast tveir fryntligir og royndir sosialráðgevarar, ið veita føroyingum hjálp og vegleiðing í sosialum, p e r s ó n l i g u m o g lestrarligum spurningum. Tær kunna bjóða ein og h v ø r j u m r á ð o g persónligan stuðul. Hevur ein trupuleikar á nevndu økjum so kann tað vera til alstóra hjálp at kunna venda sær til køn fólk og fáa loyst trupulleikarnar. Ráð-g e v a r n i r h a v a tagnarskyldu, eingin verður heldur skrásettur og tí kann ein óttaleyst venda sær til teirra - eisini anonymt. Ráðgevingin kann eisini hjálpa í viðurskiftum sum SU - stuðul, bústaðarmøgu-

leikar, føroyafrádrátt, skattaviðurskifti, ískoyti, flyting, barnatilskot, arbeiðsloysisstuðul, bistandshjálp osfr. Kann ráðgevingin ikki loysa tínar trupul-leikar, so kunna ráðgevarnir vísa á aðrar møgu-

leikar fyri hjálp, og vegleiða um hvagar tú kanst venda tær. Ring, skriva ella vitja Ráðgevingina - øll eru vælkomin. R á ð g e v i n g i n f y r i Føroyingar í Danmark Vesterbrogade 17 A DK - 1620 København V Tlf.: 31 23 99 80 Fax.: 31 23 92 34

E-mail: [email protected] Opið er: mánadag, týsdag og hósdag kl. 11.30-15.30, mikudag 14-18. Fríggjadag er stongt.

Ruth Dal-Christiansen (vinstrumegin) og Randi Johansen átaka sær at hjálpa kleimdum útisetum.

At varðveita fulla skattskyldu heima Føroyingar ið lesa uttanlands, kunnu søkja um at varðveita fulla skattskyldu í Føroyum. Hetta gevur tær rætt til vanligan persónsfrádrátt o.a., tá tú arbeiðir í Føroyum (t.d. í summarfrítíðini). Nýggi føroyski skattastigin er soleiðis, at eingin kommunuskattur verður roknaður av teimum fyrstu 17.000 kr. Bestu ráðini eru tí altíð at søkja um at koma undir fulla skattskyldu, sjálvt um tú ikki ert vís í at fáa arbeiði í Føroyum. Toll- og Skattstova Føroya hevur útgivið ein faldara um m.a. hesi viðurskifti (“Hvussu verður við skattskylduni tá flutt verður úr Føroyum”). Bestu ráðini eru tí at venda sær til Toll- og Skattstovuna, ella LFÚ-ráðgevingina fyri at frætta meira. Umsóknarblaðið hesum viðvíkjandi fæst frá Toll- og Skattstovuni, og tað kann eisini latast inn, áðrenn tú flytur uttanlands. Einans útisetar í góðkendum útbúgvingum, sum hava búð meira enn 4 ár í Føroyum, kunnu koma undir fulla skattskyldu í Føroyum.

ÆTLAR TÚ TÆR

AT FLYTA?

- innanoyggja? - av landinum? - til Føroya?

-privat– ella tænastumaður? -skrivstovur, stovnar e.l.

Vit pakka niður og inn eftir ynski!

Vit hava flytikassar! Vit hava altíð eitt gott tilboð!

DANNY TRANSPORT Tlf.: 31 91 92

Fax.: 31 91 93 Fartlf.: 28 41 00

N

Pisan 2001/2002 43

Tær gomlu treytirnar fyri at sleppa undan herskyldu hjá føroyingum (og grønlendingum) í Danmark vóru, at tú hevði ”serligt tilknýti til Føroyar” og at tú bara ”fyribils var búsettur í Danmark”. ”Serligt tilknýti” til Føroyar innibar at minst eitt av foreldrunum skuldi vera føtt í Føroyum, meðan tað einki hevði at siga hvar tú sjálvur var føddur. Hetta kundi gerast ein trupuleiki hjá monnum, ið eru føddir og uppvaksnir í Føroyum, og tí kenna seg sum føroyingar, men har hvørgin av foreldrunum var føddur í Føroyum. Undantak kundi tó gerast, eisini um bæði foreldrini vóru fødd í Danmark, men tá skuldi helst søkjast í góðari tíð. Treytin um ”fyribils uppihald” í Danmark var ikki altíð líka einføld at avgera. Her mátti ’Værnepligtstyrelsen’ meta í hvørjum einstøkum føri, um persónurin leyk treytina. Tó var tað greitt, at føroyingar, ið einans vóru niðri í útbúgvingarørindum, sluppu undan. Men eftir lokna útbúgving er ringt at siga, hvat er fyribils. Er tað 2 ár, ella 10?. Føroyingar koma eisini viðhvørt niður at arbeiða eina tíð, og hvør einstakur persónur skal metast av herskyldustýrinum. Grundað á fyrisitingartrupuleikar eru treytirnar tí broyttar.

Værnepligtslovens §1, stk. 3 (lovbekendtgørelse nr. 1088 af 23. December 1998): ”Den, der er tilflyttet fra Færøerne eller Grønland efter at have opholdt sig der i mindst 10 år, kan af indenrigsministeren eller den statsamtmand, indenrigsministeren bemyndiger til det, fritages for værnepligt. Ansøgningen om fritagelse skal afgives senest 4 uger efter, at den værnepligtige har modtaget pålæg om at møde for sessionen, jf. §13, stk. 2”

Tann 1. januar 1999 kom omanfyristandandi lóg í gildi. Hetta inniber, at tú kanst søkja um at verða frítikin frá herskyldu í Danmark, við at vátta, undir revsilógarinnar §163, at tú í alt hevur búð 10 ár í Føroyum – ikki er neyðugt, at tað hevur verið samanhangandi.

Pisan 2001/2002 44

Tann fyrsta tíðin á nýggja og fremmanda staðnum er strævin. Men hav tó í huga, at oftast er tað í fyrsta lestrarárinum, at grundarlagið fyri restini av lestrartilveruni verður lagt. Tað er tá, tú finnur vinirnar og tað rætta arbeiðslagið o.s.fr. Tað er tá, tú ert mest opin og tí ofta eisini mest sárbær. Minst til at málið er vegurin inn í samfelagið. Lær teg málið, so væl, at tú ikki ert ørvísi á nakran hátt. Hetta er sjálvandi ikki lætt, men er altíð eitt gott mál. Tá fólk byrja at spyrja teg um tú kemur frá Jyllandi ella frá Fyn, um tú býrt í Danmark, tá ert tú við at koma á mál. Lestrar- og mentunarskelkur Vanligt er, at øll lesandi fáa ein skelk, tá tey byrja eina hægri útbúgving. Hesin kemur ofta av tí, at undirvísingin er skipað heilt øðrvísi, enn fólk eru von við frá studentaskúla, HF ella handilsskúla. Tað kann eisini vera ørkymlandi, at mentunarmunurin er stórur millum heimstað og lestrarstað, um tú flytur til eitt annað land. Kennir tú ikki nakran á tí nýggja staðnum frammanundan, eru bestu ráðini at búgva á kollegium ta fyrstu tíðina. Her eru altíð fólk tú kanst tosa við - serliga, um tú hevur felagskøk við onnur. Tak tað fyrsta stigið Tað hevur stóran týdning, at tú roynir at koma í samband við onnur, t.d. í felagskøkinum, í

kantinuni millum tímarnar, gjøgnum bólkarbeiði og við at vera virkin gjøgnum undirvísingina - (t.d. at tora at spyrja ella gera viðmerkingar til okkurt, ið sagt verður). Hetta er alt sovorðið, sum hjálpir tær at fáa eina felagsskapskenslu við onnur á staðnum. Lestrartíðin er ein góður møguleiki at koma at kenna eitt annað land, eitt annað fólk og eina aðra mentan. Býrt tú t.d. í Danmark, og einans lesur á einum donskum útbúgvingarstovni, meðan tú samstundis nærum meldar teg úr tí danska samfelagnum, gerst tú avbyrgd á útbúgvingar-stovninum. Tað er sjálvandi gott, at møta landsmonnum , tá ein sjálvur er í útlegd, men her skal sigast, at tað sjálvandi ikki er gott um ein bert kennir aðrar føroyingar. Skal t.d. málið lærast, so er alneyðugt at integrera seg, men ein góð kombinatión, er at gera bæði. Bæði vera føroyingur og lesandi í einum fremmandum landi. Hóast byrjunartíðin kann vera strævin, skalt tú ikki fella í fátt! Øll tey nýggju eru nevniliga spent, ótrygg og kanska eisini eitt sindur bangin. Felags fyri øll er, at tey júst eru byrjaði í nýggjari útbúgving, har tey ongan kenna. Av tí sama hava øll hug at koma í samband við hini. Brúka tí henda møguleikan! Tað er ofta so, at vit øll skilja heimin við at flokka hann, hetta at deila alt í bólkar og áseta hvør er betri enn onnur o.s.f.r. Tað sama hendir í einum nýggjum klassa, øll viga øll allan tíðina. Í hesum eirindaleysa spæli er umráðandi, at fáa tamarhald á

Pisan 2001/2002 46

tíni støðu beinanvegin. Ert tú von við at vera millum ein av teimum bestu í tínum flokki, kann tað vera hugstoytt at kenna seg sum ein av teimum ringastu. Tí er umráðandi, at tú køvir alt títt føroyska bygdasliga smædni og lærir teg at siga tína meining og at gera teg galdandi. Føroyingar hava eisini lyndi til at smokka burturímillum tann mikla orðafloymin sum danir eru tiltiknir fyri. Men ofta er tann mikla málageipanin bert ein roynd at káva útyvir óvissu. Føroyingar eru kanska heldur bangnir fyri at markera seg og eru kálvføddir við at alt er skomm, slíkar kenslur kunnu sjálvandi eisini tarna. Frítíðin er neyðug Ætlar tú ikki at enda sum eitt turkatræ, mást tú ikki gloyma, at frítíðarvirksemi er neyðugt. Har kanst tú gera tær aðrar royndir og fært onnur upplivilsi, enn

lestrardagurin gevur tær, og hetta eru vitaminir fyri sálina. Lívið skal livast nú, og ikki er rætt at liva fyri ella uppá dreymin um einaferð tá útbúgvingin er lokin, ella tá ið tú gerðst liðug. Tað er bara tú, sum kanst tilevna tína egnu tilveru, og hetta mást tú ikki útseta til "seinni". Áhugin skal hava sítt og hugurin og kenslurnar sítt. Ein stórbýur er ein ótømandi kelda av frítíðar-tilboðum. Kanna tí marknaðin, og finn tað, sum tær dámar best. Ofta eru ymisk áhugafeløg og klubbar virkin á lestrarstøðunum ella á kollegiunum. Føroysku tilboðini eru eisini mong, og í fyrstuni er vanligt at fara til nærum hvørt einasta tiltak. Men sum tíðin gongur, og tú alsamt fært fleiri vinfólk, minkar hugurin til at fara til øll føroysk tiltøk, hjá teimum flestu.

Hvem er Gud? Hvad er et menneske? Og hvad er meningen med det hele? Der er givet mange svar på disse spørgsmål, som handler om at forstå tilværelsen og den verden, vi er en del af. Vi dykker ned i de store ord i livet, og ser om vi kan finde en sammenhæng.

THYRA SMIDT Højskolelærer, globetrotter, tidl. Mellemøstmissionær. Er til integration, TV-2, lange cykelture, indisk the og Danmission

INGE LINDHARDT Højskolelærer, Mellemkirkeligt Rådsarbejder cand.teol. Er til triatlon, franske film, Kierkegaard, Erann DD og uforbederlig skabsryger

HASLEV UDVIDEDE HØJSKOLE tlf. +45 5631 6111 email: [email protected] www.huh-hojskole.dk

kris

ten

do

m

forvent det hele

Pisan 2001/2002 47

Áðrenn og aftaná - Bræv er komið frá útbúgvingarstovni. Nú er eingin vegur aftur.

Skrivað: Sissal Kristiansen, Stud.merc

Spenningurin er oftast stórur áðrenn brævið frá hægri lærustovni verður opnað. Og gleðin enn størri um ein er sloppin inn á ynskji útbúgvingina. Tó er hetta bert byrjanin til eitt nýtt tíðarskeið í lívinum.

Pisan 2001/2002 48

Ólavsøka. Stemningurin er góður, fólk eru glað, sólin skínur, alt er sum tað skal vera á ólavsøku. Útlitini fyri einari góðari viku eru sera góð. Tað er tí ikki lætt at opna brævið, ið mitt í øllum rokanum er komið í postkassan. Opni eg brævið og svarið er negativt, so er ólavsøkan rokin. Er svarið hinvegin positivt, íðan so kundi tað ikki verið betur. Men við ambivalentum kenslum velji eg tó at opna brævið. Jú eg eri komin inn. Tey bjóða mær vælkomna. Eg skal byrja 1. september. Eg skal møtast við vinkonunum um eina lítla løtu og gleði meg ótrúliga at fortelja um gleðiligu boðini, ið komin vóru. Á veg omaneftir blívi eg tó eitt sindur tung í huga. Havi eg hug at fara hiðan úr Føroyum til ein bý, sum eg als einki kenni til. Eg kenni sum so ongan í Odense, og øll hini sum eg kenni, ja tey fara annaðhvørt til Keypmannahavnar, Aalborg ella longur út í heim. Hvat skal eg gera í Odense? H.C.Andersens by, hvat annað hevur Odense at bjóða mær, einum klossutum føroyingi? Hví var svarið eisini positivt? Eg kundi gott brúkt eitt sabatár. Hvat hugsaði eg fyri mær at leypa beint úr Handilsskúlanum og so víðari? Hví skuldi eg eisini skunda mær so? Kundi eg ikki valt eina útbúgving, ið var ringari at sleppa inn á? Ja nú er so eingin afturvending? Avstað skal eg! ----- Fyrstu dagarnir gingu við at læra býin at kenna, ella tað vil siga, læra so mikið av býnum at kenna, at eg visti hvar Universitetið, Toll og Skatt, Kommunukontórið og teir mest basalu handlarnir lógu í mun til, hvar eg búði. Súklaði nakrar ferðir millum bústaðin og universitetið fyri at vita, júst nær eg skuldi heimanífrá um morgnarnar. Men hervið vóru ikki allar súður syftar. Fyrsti dagur á Universitetinum var enn ikki lagdur afturum bak. Heldur ikki hevði eg fingið fastan bústað, egnan bústað. Hvønn eg skuldi ganga í flokki saman við, visti eg heldur ikki. Men sum tíðin leið komu øll hesi ting uppá pláss, og áðrenn eg visti av, stóð eg aftur í Kastrup á veg heim til Føroya. Eg gleddi meg sum eitt barn at koma heim at halda jól. Fyrsta hálva árið hevði sum so gingið gott. Fyrst í november mánaði hevði eg fingið kamar á einum fittum lítlum kollegie. Eg skuldi hava køk og bað saman við tveimum

øðrum gentum. Gamaní vóru tær fittar, men vinkonur vildi eg nú ikki kalla tær. Onnur var heldur ung og fjákut, og hin var heldur seriøs eftir mínum tykki, men vit funnu hóast alt væl útav tí saman. Men til alla lukku vóru onnur fólk á kollegiinum, og skjótt var ein klika íkomin, og tímarnir vit brúktu í kjallaranum vóru ikki fáir. Kjallarin hevði alt, eitt lítið kollegie kann bjóða, pool-borð, borðtennis-borð, barr, stórt sjónvarp, sauna, og annað slíkt. Harðast var tað at koma gjøgnum fyrsta semesterið á Uni. Flokkurin, um ein kann kalla tað ein flokk, sum eg var komin í, var stórur, ikki færri enn 130 fólk. Tó vóru vit eisini býtt í smærri flokkar, við 20 fólkum. Saman við hesum hevði eg teir ymsu øvilisistímarnar. Tað var eisini í hesum flokkinum, at eg fekk fyrstu vinirnar. Hesi vóru somuleiðis tey fyrstu, sum fingu mínar ”anti-danskara agressiónir” yvir seg. Hetta vóru serstakliga teir dagarnir, tá eg helt, at tey vóru burturav sjálvbevíst. At venja seg við, at tey í fyrilestrunum altíð skuldu markera seg við eyðsæddum viðmerkingum, var ikki lætt. At tey so eisini spurdu meg, tá eg visti, at tey í roynd og veru ikki vóru áhugað í svarinum, var heldur ikki lætt. Men sum tíðin leið, lærdi eg at taka hetta, eins og tey lærdu at taka míni smáu anføll. Men tá eg so stóð aftur í Havn, og tíðin nærkaðist til, at eg aftur skuldi til Danmarkar, var mótið ikki so stórt, sum tað hevði verið. Bestan hugin hevði eg at søkja arbeiði heima og ongantíð fara av landinum aftur. Próvtøkuna, sum eg skuldi upp í um hálvan januar, visti eg, at eg fór at dumpa í, tí tað sosiala lívið hevði í síðsta enda lokkað meira enn lesnaðurin. Við tungum tannabiti fekk eg tó lossað meg umborð á Atlantic aftur og aftur gekk leiðin til Odense. Í dag, 5 ár seinni, teljast millum bestu vinirnar hjá mær floksfelagar og kollegiebúgvar úr Odense. Marie, sum eg í fyrstani helt vera nakað snobbut og yvirfladisk; uttan iva tí hon sá so hamrandi gott út, fekk m.a. lokkað meg til Keypmannahavnar at taka yvirbygningin, eftir at vit høvdu lokið bachelorin í Odense. Hugurin leitar ofta aftur til fyrstu jólaferiuna í Føroyum. Lættast hevði tá verið at sagt nei takk, eg verði verandi her. Hinvegin so hevði eg neyvan verið fegin um ta avgerðina í dag.

Pisan 2001/2002 49

Júst hvat tað er sum fær so nógvar føroyingar at flyta til Keypmannahavnar er ilt at siga, men orsøkirnar kunna vera nógvar og fjølbroyttar. Summi flyta higar vegna sjálvu útbúgvingina. Onnur orsøk kann vera at tað longu eru so nógvir aðrir føroyingar í býnum, og tí kann sjálv tilflytingin gerast lættari, hetta kann eisini hava við sær at sjálvur mentunarskelkurin verður minnið. Summi flyta til Keypmannahavnar fyri at sleppa burtur frá tí føroyska minisamfelagnum í nøkur ár, og velja tí stórbýin í kongaríkinum. Eitt er tó vist, nógvir føroyingar hava ígjøgnum árini funnið leiðina til danska høvuðsstaðin og væntandi koma fleiri tey komandi árini. Ikki er tað einans lesandi føroyingar, ið hava fest sær búgv í Keypmannahavn. Myrkamorreyðar troyggjur og bundnaturrikløð eru at síggja um allin býin, á ungum sum gomlum. Føroyar í Keypmannahavn Føroyahúsið kann sigast at vera sjálvur karmurin um føroyska mentunarlívinum í Keypmannahavn. Alskins feløg halda til í húsinum. Millum tey mongu feløgini finnast MFS, Nærvarp okkara, Fótatraðk, Talvfelagið og Húsakórið. Men tað eru ikki einans tey, ið eru virkin í teimum ymsu feløgunum, ið hava dagligu gongd í húsinum. Fert tú inn í tímunum tá kaffistovan er opin, er stórur møguleiki at síggja fólk tú kennur, og hetta er ikki einans vegna føroysku bløðini, ið liggja frammi til gestirnar at lesa í. Í vikuskiftunum skipa tey ymsu feløgini, og húsið sjálvt, javnan fyri bæði cafekvøldum og dansum. Men hetta eru ikki tey einastu tiltøkini, ið verða hildin í Føroyahúsinum. Listaframsýningar, pallborðsfundir, temakvøld, týsdagsdøgurði og bingo eru eisini evni, ið javnan standi á skránni hjá húsinum. Av øðrum, ið Keypmannahavn hevur at bjóða, ið serstakliga er ætlað føroyingum, er vert at nevna tær tríggjar kristiligar samkomurnar í býnum (Kristnastova, Samuelskirkjusamkoman og Eliasarkirkjusamkoman). Nógvur aktivitetur er í øllum trimum samkomunum bæði mitt í viku og í vikuskiftinum. Umframt hetta eru fleiri føroyingafelag í keypmannahavnar-økinum (Keypmannahavn, Ballerup og Hvidovre), ítróttarfelag (ÍF Føroyar), róðrarfeløg, kvinnufelag, listafelag, o.s.fr. Oyrasundskollegiið er allarhelst tað kollegiið har flest føroyingar búgva. Ikki at búgva á gongd við

Illa lýddur í Jyllandi, men elskaður av svenskarum. Sum einast veruligi stórbýur í Danmark er ”Wonderful Copenhagen” eitt gott tilboð til føroyingar, ið hava hug á stórbýarlívinum, men sum samstundis ikki vilja kenna seg ov langt heimanífrá.

einum føroyingi er heldur sjáldsamt. Onnur kollegii eru eisini, ið húsa nógvum føroyingum. Her kunna nevnast Rasmus Nielsens kollegiet, Sofiegaarden, Kagsaa kollegiet, Campsax í Lyngby. Sostatt kanst tú sjálv/ur velja um tú vilt søkja inn á eitt kent “føroyskt” kollegiið, ella um tú heldur vil búgva á einum kollegie har ikki so nógvir føroyingar halda til. Útbúgvingarmøguleikar Keypmannahavn hevur so nógvar ymiskar útbúgvingarmøguleikar, at tað er næstan lættari at nevna teir sum ikki eru at finna í býnum enn teir sum eru at finna. Av serligum útbúgvingum er journalistútbúgvingin tann kendasta, ið ikki hevur funnið leiðina til høvuðsstaðin. Enn er henda bert at finna í Odense og Århus. Annars eru trý universitet í økinum (Københavns Universitet, Roskilde Universitetscenter og Danmarks Tekniske Universitet), ein Handilsháskúli, danski Landbúnaðarháskúlin, umframt ein ørgrynna av øðrum útbúgvingarstovnum (læraraskúlum, pedagogskúlum, sjúkrasystraskúli, ergoterapeutskúli, fysioterapeutskúli, o.s.fr.) Wonderful Copenhagen Í summarhálvuni er Keypmannahavn á ein serligan hátt á lívi. Um allan býin sært tú fólk sita við tey eyðkendu rundu cafeborðini og práta og hugna sær. Tað finst ein ørgrynna av cafeum í býnum, ikki bert á tí so væl kenda Stroyðnum, men í Nyhavnini, við sjógvarnar, á Vesterbro, á Nørrebro, á Østerbro, o.s.fr. Skjótt finnur tú tær eina fasta café, ið tú javnan vitjar við lestrarvinum, eina aðra ið tú vitjar saman við øðrum vinum, o.s.fr. Til teirra, ið koma til Keypmannahavnar, ið eisini vilja hava annað við í viðføri enn Føroyar í Danmark, hevur Keypmannahavn alt tað at bjóða, ið ein rættur stórbýur hevur og skal hava. Stuttligt kann vera at royna ymiskt, ið enn ikki er komið til Føroya. Eitt nú at fara á vínbarr, í Parkina at hyggja eftir dysti millum FC Keypmannahavn og Brøndby, ella í Forum at hoyra kendan útlendskan tónleikabólk. Ella hví ikki fara á Kongaliga teatrið ella eitt av teimum mongu smærru teatrunum í býnum, ella royna eina meira alternativa ítróttargrein, so sum brasilianskan kampdans.

- føroyski høvuðsstaðurin í Danmark

Pisan 2001/2002 50

vera gott, men kanska ert tú ein av teimum, ið fegin vil integrera teg meira í danska samfelagið, og til hetta eru eisini nógvir møguleikar. Sissal Kj. Kristiansen

Býarlívið hevur somuleiðis sítt at bjóða, bæði um tú hevur hug at vera millum føroyingar, eitt nú á Skarv, ella millum tey meira lokalu á Park, ella kanska millum tey liðaligu á salsabarr. Valið er hjá tí einstaka. At vera saman við føroyingum kann altíð

- annað enn H.C.Andersen og Vollsmose Odense er, sum flestum kunnugt, triðstørsti býurin í Danmark. Odense liggur mitt í Danmark, so her er gott samband allar leiðir. Líka stutt er til Keypmannahavnar sum til Århus og Týsklands, og tí er býurin eitt natúrligt knútapunkt fyri samferðslu og vinnu. Odense er ikki so merktur av at vera stórbýur, her eru nógv grøn umráði og fleiri villakvarterir enn bústaðarblokkar. Hann er eitt sindur sum Havnin, breiðir seg úteftir heldur enn uppeftir, sum aðrir stórbýir hava lyndi at gera. Odense Å rennur gjøgnum býin og er nógv vitjað av odenseanum og ferðafólki alt árið. Hon rennur framvið Den Fynske Landsby og ígjøgnum Fruens Bøge skógin, har fólk koma saman til uttandura tiltøk av ymsum slag, ígjøgnum Odense Zoo og Munke Mose. Her koma barnafamiljur at geva dunnunum og at sigla á ánni og ung fólk samlast fyri at hugna sær. Býurin ger sjálvsagt nógv burturúr at vera føðistaður H.C. Andersens, barnaheimið er varveitt, her er eitt stórt museum um hann, vit hava ein sokallaðan Eventyrhave, H.C. Andersen-paraden, eitt Center for H.C. Andersen-studier á Universitetinum umframt eitt sera virkið og spennandi barnakulturhús, sum eitur Fyrtøjet. Gamli býarparturin er lítil, men væl varðveittur, og nógv verður gjørt burturúr fyri ferðafólk. Men mentanarlívið her er so nógv annað og meira enn H.C. Andersen – her eru fleiri sjónleikarfeløg, eisini barnasjónleikarhús burturav, Carl Nielsen Koncerthús, ymisk kulturhús – millum annað tað navnframa Brandts, har eisini Tróndur Patursson hevur havt framsýningar. Í Odense búgva um 185.000 fólk, og umleið 30.000 teirra eru lesandi á hægri útbúgvingarstovnum, so tað kennst, at hetta er ein lestrarbýur. Her er eitt ríkt ungdomslív við einari ørgrinnu av møguleikum bæði innan ítrótt, tónleik, sjónleik, dans, list, o.s.fr. Studenterhuset er rættiliga nýtt, men longu stórur partur av lestrarlívinum, við nógvum tilknýttum feløgum og einari stórari og fjølbroyttari skrá. Býurin hevur eisini eitt aktivt býar- og náttarlív, við nógvum barrum, pubbum og dansistøðum – her er nakað fyri øll. Tær flestu størru útbúgvingarnar eru umboðaðar her á einum av teimum 22 útbúgvingarstøðunum, umframt nakrar sum eru serligar fyri Odense. Odense Universitet, ella sum tað nú eitur: Syddansk Universitet, Odense Universitet, sum er størsta útbúgvingarstaði, er í støðugari menning. Ikki bert er

tað samanlagt við størri útbúgvingarstovnar í Suðurjútlandi, talið á útbúgvingum er vaksandi og Universitetið er júst vorðið útbygt og nútímansgjørt, so tað nú er enn størri og betri. Tað hevur verið merkt av plásstroti, ikki bert tí at fleiri lesandi sleppa inn hvørt ár, men eisini tí at fleiri nýggjar útbúgvingar eru komnar afturat – eitt nú journalistik og biologi fyri humanistar. Við nýggju útbyggingini er Universitetið til reiðar til 21. øldina. Odense Universitet hevur ein fyrimun framum t.d. Københavns Universitet. Allar útbúgvingar, instituttir og centir halda til á einum stórum campusøki, so her er altíð lætt at finna runt og at hitta onnur frá øðrum útbúgvingum. Aðrir útbúgvingarstovnar eru sjúkrasystraskúli, Odense Teknikum, tekniskir skúlar, sjónleikarskúli, -maskinmeistaraskúli osfr. Í Odense er sjálvsagt eisini eitt virkið Føroyingafelag við hølum mitt í býnum, sum vit hava saman við Íslendingafelagnum. Hetta tryggjar betur fíggjarviðurskifti, umframt at tiltøkini verða fleiri og fjølbroyttari. Vit fluttu í nýggju hølini í summar, og tey liggja sera væl fyri, mitt í býnum. Her heldur kórið til og MFS hevur skrivstovufólk tilknýtt felagnum. Umleið ein triðingur av tiltøkunum í húsinum eru felags við íslendingum, meðan restin eru mestsum serføroysk. Av føstum tiltøkum kunnu nevnast Pisuveitsla, Ræstkjøtsveitsla, jólahald og føstulávintshald. Harumframt eru matkvøld, hugnakvøld o.s.fr. Føroyingafelagið hevur egið blað, Seyðarhøvdið, sum kemur út umleið annan hvønn mánað, umframt eina heimasíðu og maillista, sum m.a. boðar frá komandi tiltøkum. Heimasíðan er á www.ffo.subnet.dk. Skalt tú til Odense at lesa, er stórur møguleiki fyri at tú kemur á eitt kollegie, har føroyingar frammanundan búgva. Her er eitt stórt gongkollegie – H.C. Ørsted kollegiet, og eitt stórt íbúðarkollegie – Rasmus Rask, umframt fleiri smærri spjadd um allan býin. Tað er vanliga stórur tørvur á kømurum og íbúðum ta fyrstu tíðina efitr, at lesturin er byrjaður, men bústaðarneyðin er ikki eins stór her sum onkra aðrastaðnis. Eftir stuttari tíð hava tey flestu funnið okkurt – og tey, sum hava børn, fáa tey inn á dagstovn umleið ein mánaða aftaná, at tey eru skrivaði upp. So viðurskiftini fyri føroysk lesandi í Odense eru sum heild góð.

Kristina Berg

Pisan 2001/2002 51

Århus er ein lestrarbýur í orðsins mest bókstaviliga týdningi. Hægru lærustovnarnir eru lívsæðrar hjá býnum og súgva lesandi til sín úr øllum Jútlandi. Av tí sama er aldursbýtið í býnum so skeivt, at tað týðuliga sæst aftur, gongur tú ein túr ígjøgnum hugnaliga og snøgga miðbýin. At ung lesandi soleiðis hava hertikið býin sæst eisini aftur í góða tónleika- og cafélívinum býnum og ikki minst í Føroyingafelagnum har størsti parturin av limunum eru lesandi. Við sínum góðu 250.000 íbúgvum og nógva virksemi hevur býurin eina stødd og eitt lív, sum ger tað torført at siga um talan er um ein lítlan stórbý ella ein stóran provinsbý. Men at Århus er høvuðsstaður í Jútlandi liggur hinvegin púra fast. Av tí sama eru eins fáir århusianarar í Keypmannahavn og tað eru keypmannahavnarar í Århus, og býurin er mestsum tað sjálvsagda valið, tá jydar skulu velja lestrarbý. Føroyingum dámar væl Men hví fara føroyingar til Århus at lesa? Ein av orsøkunum er uttan iva, at teir báðir størstu lærustovnarnir í býnum, Århus Universitet og Handilsháskúlin, hava ógvuliga gott orð á sær, bæði millum tey lesandi og í vinnulívinum. Sama góða orð hevur føroyingalívið í býnum. Ein onnur orsøk er helst, at støddin á býnum tiltalar teir føroyingar, sum halda Keypmannahavn vera nakað stóran og ópersónligan. Heitið »smilets by« hevur Århus givið sær sjálvum, tí íbúgvarnir skulu eitast at vera meira vinarligir enn í øðrum størri býum. Hóast tað nokk er at taka munnin í so fullan, so er tó eingin ivi um, at stílurin í Århus er meira ságligur og niðri á jørðini enn í Keypmannahvn, og tí meira líkur føroyskum viðurskiftum. At finna bústað Tað er ikki longur nakar stórur trupulleiki at finna bústað í Århus um søkt verður í góðari tíð, tí farnu árini er nógv gjørt fyri at nøkta íbúðartørvin hjá teimum lesandi í býnum. Av teimum århusiansku kollegiunum er Skjoldhøj Kollegie eitt tað størsta og lættasta at fáa íbúð í, og tí er tað ofta har, at føroyingarnir fara fyrst. Kollegie liggur einar 20 minuttir í bussi frá miðbýnum. Men søkir tú í góðari tíð úr Føroyum, hevur tú kjans at fáa pláss á einum av nógvu smærru kollegiunum, ið liggja nærhendis universitetinum. Í Århus liggja eini tíggju heilt smá og sera væl umtókt kollegiu mitt í býarhjartanum. Bíðitíðin til eitt kamar á hesum kollegium er væl longri og liggur úr tveimum

Í Århus eru tað tey lesandi, sum seta dagsskránna, og tí eru umstøðurnar at lesa í býnum sera góðar. Útbúgvingarstovnarnir hava gott orð á sær, og føroysku århusianararnir njóta tann róliga lívsstílin, sum ræður í býnum.

upp í fýra ár, men eru tað tvey sum søkja um íbúð saman, er bíðitíðin nakað styttri. Tað er við øðrum orðum best í fyrsta lagi at søkja tey kollegiu, ið liggja uttan fyri miðbýin. Tá ein er komin inn har, kan man so søkja um at fáa pláss á kolligiunum mitt í býnum. Størsta føroyingafelag Hjartað hjá føroyingalívinum í býnum er Áarstova - húsið hjá Føroyigafelagnum í Århus, sum liggur væl fyri mitt í býnum. Áarstova er karmur um virksemið hjá Føroyingafelagnum og tilhaldsstað hjá limunum. Her er opið hvønn gerandisdag, og hvørt fríggjakvøld er annaðhvørt barr, dansur ella okkurt veitslutiltak. Áarstova er eisini karmurin um barnaskúlan og MFS-skrivstovuna í Århus. Við sínum umleið 170 limum er Føroyingafelagið í Århus størsta føroyingafelag í heiminum. Størsti parturin av limunum eru fólk, sum eru í Århus í útbúgvingarørindum, og tað setur sín dám á felagslívið. Føroyingafelagið fevnir um eina rúgvu av ymsum áhugabólkum og arbeiðsbólkum: Blaðbólkurin ger limablaðið Áarósan átta ferðir um árið, Ítróttar-bólkurin skipar fyri flogbólti og øðrum ítrótti. Fótbóltsbólkurin hevur innandura fótbólt um veturin, Hugnabólkurin skipar fyri hugnakvøldum og útferðum og hátíðarhaldum av føroysku merkisdøgunum, og Veitslubólkurin skipar við jøvnum millumbilum fyri veitslum. Årliga ræstkjøtaveitslan hjá Føroyingafelagnum í Århus er tiltikin og dregur hvørt ár føroyingar úr øllum Danmark til sín. Fá meir at vita Føroyingafelagið í Århus ger á hvørjum ári eitt blað, sum er stílað til føroyingar, ið eru á veg av landinum í lestrarørindum. Í blaðnum eru greinar um íbúðarstøðuna, lestrarmøguleikar og frítíðarlív í Århus. Eisini er ein greinarøð, har føroyingar í Århus greiða frá teirra útbúgvingum. Blaðið verður latið øllum miðnámsskúlanæmingum, ið ganga á síðsta ári. Blaðið fæst eisini á lestrarvegleiðingunum á føroysku miðnámsskúlum, á skrivstovuni hjá LFÚ umframt á Býarbókasavninum í Havn. Fært tú ikki hendur á blaðnum aðrastaðni, ber til at ogna sær tað við at senda e-post til Føroyingafelagið í Århus á adressuni [email protected]

Rúnar Reistrup

- býur teirra lesandi

Pisan 2001/2002 52

Fyri nøkrum árum síðani, var ikki so vanligt at føroyingar fóru til Aalborg at lesa. Onkur hendinga føroyingur kundi velja at nema sær lærdóm her, men fyri einum fimm árum síðani byrjaðu alt fleiri at leita sær hendavegin. Í dag býr ein ørgrynna av føroyingum í Aalborg.

Hóast tað eru 160.000 íbúgvar í Aalborg, er sjálvur býurin ikki stórur, og lætt er at finna tað, tær nýtist. Fert tú ein túr gjøgnum býin, kanst tú tí vera næstan vís í at hitta onkran, tú kennir. Føroyingafelagið Føroyingafelagið í Aalborg hevur uml. 150 limir. Felagið flutti í 1995 inn í nýggj høli, sum liggja sera væl fyri mitt í býnum. Limirnir hava sjálvir innrættað hølini, og har hittast føroyingar til ymisk tiltøk. Best umtókt er leygarkvøldið, tá "opið hús" er á skránni. Eitt tiltak sum tykist hava vunnið sær heimarætt, er kórið, sum venur eina ferð um vikuna, og føroysk sosialráðgeving er aðruhvørja viku. Føroyingafelagið skipar fyri tveimum obligatorisk-um veitslum um árið. Tær eru ræstkjøtaveitslan í febr-uar, og ein veitsla við varierandi matskrá í oktober. Seinastu árini hava eini 110-130 fólk verið við til veitslurnar. Í 1995 var føroyskur skúli settur á stovn. Hann heldur til á einum fólkaskúla, har øll neyðug útgerð er við hondina. Har ganga í løtuni eini 20 børn, sum eru í skúla eina ferð um vikuna. Hvørja viku er føroyskur sunnudagsskúli og før-oysk møti í Bethaniakirkjuni. Tiltøkini eru tvørkirkju-lig. Føroyska fótbóltsfelagið “Fintan” hevur verið sera virkið seinastu árini, og hevur í løtuni eitt mannfólkalið við í seriu 6, hagar teir fluttu upp í 1995. Í 1995 vunnu teir eisini FM-cup, sum er kapping millum føroysk fótbóltsfløg í Danmark. Náttarlívið í Aalborg er savnað um ta tiltiknu marglætisgøtuna "Jomfru Ane Gade", har Ólavs-søkuhýrur valdar hvørt vikuskifti. Føroyingar hava eisini mest sum “adopterað” okkurt vertshús har, men leygarkvøld er tó vanligt at fara sær ein túr í føroysku hølini - fyri fyrst í hvussu er. Bústaðarviðurskifti Stórur partur av teimum lesandi í Aalborg búgva á kollegium, men eisini eru fleiri sum búgva á kømurum ella í búfelagsskapi, sum er rættiliga

vanligt. Tey, sum búgva á kømurum, eru ofta í holt við at søkja sær kollegiukamar ella íbúð. Øll kollegiu í býnum eru samskipaði í IFAK (Indstillingudvalget for Aalborgs Kollegier). Her kann ein fáa umsóknarb løð og yv i r l i t yv i r að rar bústaðarmøguleikar. IFAK er eitt "must" um ein er bústaðarsøkjandi í Aalborg. Vanliga tekur tað o.u. ½ ár at fáa kollegiu-kamar. Tað gongur eitt sindur skjótari um ein byrjar at søkja úr Føroyum, tí tá er ein "fremmandur". Eitt kolleguikamar kostar vanliga einar 1.200 -1.300 kr, meðan tað er eitt sindur dýrari at búgva privat og hampuligt. Útbúgvingarmøguleikar í Aalborg Flestu sløg av skúlum eru í Aalborg: læraraskúli, sjúkrarsystrarskúli, tekniskur skúli, universitet o.s.fr. Universitetið í Aalborg er tað fimta í Danmark, og tað varð sett á stovn í 1974. Medio 1995 vóru uml. 10.000 lesandi á universitetinum við 2750 á teimum humanistisku útbúgvingunum, 4200 á teimum samfelagsvísindaligu og 2950 á teimum teknisku-/náttúruvísindaligu. Samfelagsdeildin á Fróðskaparsetri Føroya hevur samstarvsavtalu við universitetið, soleiðis, at tey, ið hava byrjað lesturin í Havn, lættliga kunnu halda áfram í Aalborg. Lestrarhátturin er nakað ørvísi enn aðrastaðni, við tað at stórur dentur verður lagdur á bólka- og projektarbeiði. Við bólkaarbeiði er lætt at koma í samband við fólk, og tú kemur at kenna danan upp á bæði gott og ringt - tvs. sum menniskju. Hetta er ein góður máti at verða slúsaður inn í danska samfelagið.

Jógvan Páll Fjallsbak

- ein føroyskur lestrarbýur

Pisan 2001/2002 53

Setrið – Bergen tur/retur

Knud

Simonsen

Nær byrjaði

tú á

Setrinum?

Í 1986 fór eg

saman við 21

øðrum undir

at lesa stødd-

/alisfrøði.

Hetta var ein rættiliga stórur bólkur,

men spakuliga fullu nøkur frá. Okkara

bólkur riggaði rættliga væl sosialt, og

tað gjørdi eisini, at vit fingu væl

burturúr fakliga tí vit hjálptust so væl.

Hvør er fyrimunurin at lesa á

Setrinum?

Tað er hetta at kunna væl saman

sosialt. Tað er kanska ikki nakað serligt

við Setrinum, men tað veldst um fólkini.

Hinvegin er møguleikin at fáa eitt gott

sosialt umhvørvið góður á Setrinum, tí

næmingarir eru oftast so fáir.

Hví fórt tú á Setrið at lesa og ikki

vanligu leiðina til Danmarkar?

Tað var av tilvild. Eg ætlaði mær at

lesa til verkfrøðing.

Hvussu var at fara av Setrinum og til

Bergens at lesa?

Tað var ikki nakar trupulleiki. Serliga

ikki fakliga. Eg var munandi betri fyri

enn tey flestu, sum eg las havfrøði

saman við. Eisini var arbeiðslagið betri

í Føroyum. Eg var vanur við at sita í

nógvar tímar og lesa hvørt kvøld. Í

Bergen góvust fleiri longu klokkan 5.

Satt at siga kendi eg meg onkuntíð

arbeiðsleysan tað fyrsta hálva árið.

Men tað tíðina, sum eg hevði umframt,

kundi eg so brúka til at leita runt í

Bergen.

Fekst tú øll trý árini góðkend í

Bergen?

Nei, ikki rættiliga 1:1, men næstan alt.

Hetta kemst av, at lesturin er eitt sindur

annarleiðis skipaður í Noregi. Á

Setrinum høvdu vit lagt størri dent á

tað praktiska. T.d. vóru summi av

okkara lærugreinum í tveimum, men í

Noregi var alt saman í einari stórari.

Á Fróðskaparsetrinum kanst tú lesa og læra um føroysk viðurskifti á føroyskum. Fróðskaparsetrið er miðdepilin fyri føroyskari gransking og er einasti hægri lærustovnur, har tað ber til at lesa hægri lestur við støði í føroyska samfelagnum. Útbúgvingartilboðini Á Setrinum eru tríggjar megindeildir. Deildirnar taka ikki studentar upp á hvørjum ári, men eftir plássi og fíggjarligari orku. Føroyamálsdeildin hevur exam.art. og cand.phil. lestur í

føroyskum/norðurlendskum máli og bókmentum. Náttúruvísindadeildin hevur støðisútbúgving í stødd-/

alisfrøði og lív-/evnafrøði, og síðani BS-útbúgvingar omaná í ravmagnsverkfrøði, kolvetnisverkfrøði, jarðalisfrøði, teldufrøði og havlívfrøði.

Søgu- og samfelagsdeildin hevur exam.art., BA og

cand.phil. lestur í søgu og siðsøgu, ársnám í samfelagsfrøði og siðsøgu og serskeið í samfelagsfrøði og siðsøgu.

Føroyskt mál og bókmentir Á Føroyamálsdeildini kanst tú taka eina fullfíggjaða kandidatútbúgving við høvuðsgreinalestri í máli og bókmentum. Talan er um eina sera fjølbroytta og væl dagførda útbúgving. Henda útbúgving vendir sær serliga til teirra, sum kundu hugsað sær at undirvíst í føroyskum máli og bókmentum á miðnámsskúlastøði, ella til teirra, sum hava áhuga fyri fjølmiðlum og øðrum miðlum og mentanarstørvum. Vanliga tekur deildin upp til lestur annað hvørt ár. Í 2002 verður tikið upp til bæði exam.art og cand.phil. lesturin. Náttúruvísindi Lesturin á Nátturuvísindadeildini er skipaður við tveimum støðisárum. Tá ið tey tvey støðisárini eru lokin ber til at lesa BS, sum er 1 ella 1½ ár omaná. Møguleikarnir eru fleiri, tá ið BS skal veljast, millum annað kolvetnisfrøði, ravmagnsverkfrøði og havlívfrøði. Eftir BS lesturin, 3-3½

FRÓÐSKAPARSETRIÐ

– ein føroyskur møguleiki

Pisan 2001/2002 54

ár, ber til at lesa til kandidat á universitetum í Danmark og aðrastaðni. Fleiri studentar við BS-prógvi velja tó eisini at fáa sær arbeiði innan vinnulívið beinanvegin. Lív- og evnafrøði Annað hvørt ár (ólíka árstøl) verður tikið upp til lív-/evnafrøði. Hesin lestur tekur tvey ár. Eftir støðisárini ber til at lesa BS í havlívfrøði. Í ár verður tikið upp til lív og evnafrøði. Stødd og alisfrøði Annað hvørt ár (líka árstøl) verður tikið upp til stødd-/alisfrøði. Hendan útbúgvingin tekur tvey ár. Tá ið støðisárini eru lokin ber til at velja millum fýra ymiskar BS útbúgvingar, alis- og jarðalisfrøði (1 ár), teldufrøði (1 ár), kolvetnisverkfrøði (1½ ár) og ravmagnsverkfrøði (1½ ár). Tikið verður upp til stødd og alisfrøði í 2002. Søga, siðsøga og samfelagsfrøði Á Søgu- og samfelagsdeildini ber til at taka kandidat-útbúgving í søgu og siðsøgu. Útbúgvingin í søgu gevur undirvísingarførleika á miðnámsskúlastøði. Arbeiðsmøgu-leikarnir eru fjølbroyttir. Søgu og samfelagsdeildin tekur í ár upp til exam.art. lestur í søgu. Søgu og samfelagsdeildin skipar eisini fyri ársnámum í samfelagsfrøði og siðsøgu. Ársnámini og serskeiðini kunnu setast saman til BA-útbúgving í samfelagsfrøði. Umsóknarfreist og upptøkukrøv Freistin at søkja um upptøku til lestur á Fróðskaparsetrinum í 2001 er 30. juni. Svar verður sent umsøkjarum seinast í juli. Lesturin byrjar um mánaðarskiftið august/september. Upptøkukrøvini eru miðnámsútbúgving ella líknandi. Á Náttúruvísindadeildini verður harumframt kravt ávíst støði í nøkrum lærugreinum: Til stødd-/alisfrøðilestur er kravið A-støði í støddfrøði, B-støði í alisfrøði og C-støði í lívfrøði. Til lív-/evnafrøði lestur er kravið B-støði í stødd-, alis- og evnafrøði.

Visti tú at....

á Setrinum eru 155 innskrivaðir studentar

á Setrinum er 3. Ph.D. studentar á Setrinum eru 20 vísindafólk játtanin hjá Setrinum er 13,9

milliónir á Setrinum eru 4 professarar á Setrinum eru tilsamans

7 BA/BS-útbúgvingar

2 exam.art. útbúgvingar

2 cand. phil. útbúgvingar

á Setrinum eru sera góðir

møguleikar at sleppa til hini

Norðurlondini. Tú kanst fara á

norðurlensk málskeið og lesa á

universitetunum í

grannalondunum.

heimasíðan er: www.setur.fo

Telefonirnar eru:

Føroyamálsdeildin 31 53 04

Søgu- og samfelagsdeildin 31

70 09

Náttúruvísindadeildin 31 53 06

Setursskrivstovan 31 53 02

Pisan 2001/2002 55

FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA Upptøkur til hægri lestur á Fróðskaparsetri Føroya

Á NÁTTÚRUVÍSINDADEILDINI September 2001

Støðisútbúgving í lív-/evnafrøði – tvey ára grundútbúgving BS í havlívfrøði – 1 árs framhaldslestur eftir støðisútbúgving

Á SØGU- OG SAMFELAGSDEILDINI

September 2001 exam. art. í søgu

Á FØROYAMÁLSDEILDINI

Eingin upptøka í ár UPPTØKUKRØV:

Miðnámsútbúgving ella líknandi. Lív-/evnafrøði: B-støðið í støddfrøði, alisfrøði og evnafrøði

UMSÓKNARFREIST

30. juni 2001

FRÓÐSKAPARSETUR FØROYA Postsmoga 272 FO – 110 Tórshavn Tel. 31 53 02 – Fax 31 89 29 Teldupostur: [email protected] Heimasíða: www.setur.fo Á Fróðskaparsetri Føroya eru: 155 studentar, 20 vísindafólk og 3 Ph.D-studentar. Endamál Fróðskaparsetursins er at inna gransking, geva frálæru á hægri stigi og breiða út kunnleika um vísindalig háttaløg og úrslit.

Pisan 2001/2002 56

Altjóða Skrivstovan er latin upp í J.C.SVABOS GØTU 14 í Havn (saman við setursskrivstovuni) Holger Arnbjerg, sum hevur verið lærari og lestrarvegleiðari í studentaskúlanum í Hoydølum í 10 ár, er frá 1.desember 2000 settur sum leiðari av Altjóða Skrivstovuni. Arbeitt verður við at savna saman vitan og royndir, so Altjóða Skrivstovan kann gerast ein kunningarmiðdepil fyri ungar føroyingar við miðnámsútbúgving, lesandi ella granskarar, sum vilja kunna seg um útbúgvingar og møguleikar fyri skiftislesnaði í útlondum. Endamálið er eisini at stuðla og eggja føroyingum í útbúgving aðrastaðni at taka part av útbúgvingini í Føroyum og at fáa útlendingar til Føroya at lesa í styttri ella longri tíð. Uppgávurnar hjá skrivstovuni eru:

1. At kunna og vegleiða um útbúgvingar, stuðulsmøguleikar o.a. í øðrum londum (serliga uttanfyri Danmark).

2. At røkja sambondini við hægri lærustovnar, bæði hvat viðvíkur lesandi og granskarum, og at ráðgeva viðvíkjandi góðskriving (meritering).

Í arbeiðinum skal dentur leggjast á teir møguleikar fyri víðari útbúgvingar, sum eru til – serliga uttanfyri kongsríkið. Hetta verður gjørt við at kunna á ymiskan hátt, m.a. við at fara út á miðnámsskúlarnar og greiða frá bæði góðum og ringum, ið stendst av at taka partar av útbúgvingini uttanfyri Føroyar og Danmark. Síðani ársskiftið hevur serliga verið arbeitt við at fáa gjørt eina heimasíðu við øllum viðkomandi upplýsingum. Fyrsta útgávan varð løgd á netið í februar, og hon verður støðugt útbygd.

Sum lestrarvegleiðari í Føroyum kenst týðiliga, at tað er stórur áhugi fyri at lesa uttanfyri Føroyar og Danmark. Ein fyrispurningur í sambandi við kunning Meginfelag Føroyskra Studenta fyri 3. ársnæmingunum á Handilsskúlanum í Havn vísti, at ein triðingur hevði gjørt sær tankar um hetta. Í løtuni er bert ein lítil partur av øllum føroyingum, ið lesa hægri lestur, við í ÚSUN-stuðulsskipanini, nevniliga 43 fólk. Hesi eru býtt soleiðis millum lond: 32 í Bretlandi, 6 í USA, 2 í Italiu og ein í Hollandi, Fraklandi og Spaniu. Tað eru hesi tøl, sum landsstýrið ynskir, at Altjóða Skrivstovan skal verða við til at økja um.Mett verður, at altjóðagerðingin ger tað neyðugt, at vit í Føroyum fylgja við, hvat hendir kring um í heiminum, og kunnu styrkja um sambondini við onnur fólk og mentanir. Tað er bæði hvørjum einstøkum at gagni, men eisini samfelagnum sum heild, at taka alla, ella partar av útbúgvingini uttanfyri vanligu útbúgvingarstøðini. Altjóða Skrivstovan skal vera ein stuðul undir vaksandi áhuganum fyri kunning og hjálp hesum viðvíkjandi. Øll eru vælkomin at venda sær til skriv-stovuna við spurningum, viðmerkingum ella tilfari um útbúgvingar. Altjóða Skrivstovan J.C. Svabos gøta 14 Box 272 FO – 110 Tórshavn Tlf.322065 – Fax 318929 E-postur: [email protected] Heimasíða: www.ask.fo

Altjóða Skrivstovan

Holger Arnbjerg leiðari á Altjóða

Skrivstovuni

Pisan 2001/2002 57

Hví útbúgva seg uttanfyri Danmark? Tú mennir tín málførleika.

Tað hevur alt størri og størri týdning at kunna samskifta á øðrum málum, tí samfelagið er vorðið alt meria fjøltáttað, og tí lond gerast meria bundin at hvørjum øðrum. Hetta er ikki minst galdandi fyri smá lond. Tað er tí av stórum týdningi at læra at samskifta á øðrum málum enn sínum móðurmáli. Mál lærir tú best í tí landi, har tað verður tosað.

Tú lærir um ymiskleikan millum mentanir. Tað, sum tú lærir við at búgva í einum øðrum landi í longri tíð, kallast interkulturel kompetansa. Í stuttum er tað at skilja og virðismeta aðra mentan og ikki máta alt út frá kendum heimligum fortreytum og normum. Hetta hevur sjálvandi týdning, tá tú hittir útlendingar í Føroyum, at tú tá skilir teirra atburð. Líka stóran týdning hevur tað, tá tú sjálv/ur ferðast í øðrum londum. Kunnleiki til aðrar mentanir kann hava avgerandi týdning eitt nú innanfyri sølu og lýsingar í samband við útflutning.

Tú styrkir tína persónligu meinning. Tú ert einsamøll/einsamallur í einum fremmandum landi, har bæði mál og mentan er øðrvísi enn tað, tú ert vaksin upp við heima. Tryggleikin frá familju og vinfólkum er langt burturi. Tú noyðist at byrja av nýggjum sosialt – finna tær nýggjar vinir. Tað er eingin ivi um, at hetta er við til, at tú gerst sjálvstøðug/ur. Og tað er mennandi fyri sjálvsálitið, tá tú sært, at tað ber til.

Tú setir eina fakliga meinning í gongd.

Tú hevur nógv at læra í útlondum – ikki einans á serøkjum. Minst líka so týdningarmikið sum servitanin er, at tú fært nýggj sjónarhorn til lesturin. Tú lærir aðrar hættir at tulka tekstir og nýggjar hættir at loysa trupulleikar uppá.

Tú fært roynt ævintýrhugin.

Indiana Jones býr í okkum øllum. Ein longsul eftir ævintýrinum, tí ókenda. Tað kann vera ævintýrið langt inni í Avstralia ella loydarmálini í Rom. Ævintýrhugurin er oftast besta eggjanin at fara burtur.

Hetta er einasti háttur at fáa útbúgvingina uppá.

Tú ert noydd/ur at fara burtur fyri at fáa júst ta útbúgvingina, sum tú ynskir tær, og sum tú ikki fært her ella í Danmark. Ella tú noyðist at fara uttanlands, tí tú sleppur ikki inn á júst ta útbúgvingina her vegna avmarkaða upptøku. Tak tað sum eina avbjóðing og ein møguleika fyri at uppliva nakað annað.

Tað tekur seg væl út, tá tú søkir arbeiði. Tú vísir yvirfyri einum komandi arbeiðsgevara, at tú dugir at samskifta á øðrum máli enn móðurmálinum, og tú dugir at tillaga teg.

Vansar Tað kunna sjálvandi eisini vera vansar og trupulleikar tengdir at útbúgving í útlondum. Her skal eg einans nevna narkar, sum tann einstaki sjálv/ur má taka støðu til og royna at taka hædd fyri: Tað kann vera kostnaðarmikið. Tað kann vera torført. Tað kann vera vágið. Tað kann gera, at útbúgvingin kemur í drag. Tað er ikki lætt at vita , hvussu tú skal fara fram.

Men spyr á:

Altjóða Skrivstovuni – J.C. Svabos gøta 14 100 Tórshavn – Tlf. 31 53 02 – Fax 31 89 29

[email protected] - www.ask.fo

Pisan 2001/2002 58

Navn mítt er Hjálmar Hátún. Eg gjørdist liðugur sum Sivilverkfrøðingur á vári 2000, og eru júst byrjaður uppá eina Ph.D verkætlan, sum verður gjøgnumførd úti á Fiskirannsóknarstovuni í samstarvi við Universitetið í Bergen. Eg tók matematiskt-fysiskt studentsprógv í 1993, og fór sama árið, saman við tveimum vinnmonnum, á fjakkaraferð runt knøttin. Var á ferð í næstan eitt ár, og tók tá við arbeiði hjá Landverkfrøðinginum her heima, sum eg røkti í tíggju mánaðir. Hesi bæði árini góðu mær góðar stundir til veruliga at finna út, av hvat eg vildi lesa, og fjakkaraferðin gav eisini inspiratión til at søkja fleiri leiðir enn bert Danmark. Eg nýtti tíðina, ið eg arbeiddi í Føroyum, til at savna tilfar um hægri læristovnar í londunum kring okkum, Skotlandi, Noregi, Svøríki og Danmark. Søkti til fleiri universitet, og valdi so NTNU (Norge Tekniske og Naturvitenskaplige Universitet) í Trondheimi. Hetta, vil eg siga, er millum tey bestu valini sum eg havi gjørt higartil.

Í Noregi

Fyrireikingar, praktisk viðurskifti og mentan Tað kravdi ikki nógv av pappírsarbeiði at verða innskrivaður í skúlan, - bert ein umsøkn og so eina staðfesting at ein stóð við umsøknini. So var tað studningurin frá SU, ið heldur ikki var nøkur forðing. Nú var so klárt at fara yvir til eitt stað, har ein ikki visti nakað um bústaðarmøguleikar, skúlaskipan o.l. og heldur ikki visti um nakran føroying, sum hevði verið har í somu lestrarørindum áður. Komin til Trondheim gingu bert tríggir dagar, so hevði eg funnið mær eina íbúð og kendi meg kláran til at byrja lesnaðin. Universitetið hevur, sum so mong universitet í øðrum londum, skipanir, ið syrgja fyri íbúðarmøguleikum til studentarnar, og tá serliga fyrstaárs-studentarnar. Men eg helt tað vera líka lætt at lesa lýsingarnar í bløðunum. So var tað at gerast limur í Trondheimar kommunu og eisini at koma undir læknaskipan og tílíkt, og hetta voldi heldur ikki trupulleikar. Við øðrum orðum vóru ongar praktiskar forðingar fyri at byrja lesnað í Trondheimi, og eg veit at sama støða er við flestu aðrar hægri lestrarstovnar í Noregi og helst eisini í hinum norðanlondunum. Málsliga hava vit føroyingar ongar trupulleikar í Noregi og tær nógvu dialektirnar liggja ofta tættari at okkara máli enn tað almenna “bokmål” ger. Mentunarliga eru vit eisini skildir við normenn, og hetta ger at ein skjótt tilpassar seg til studentarlívið. Og studentarlívið í júst Trondheimi er tiltikið fyri tess margfald við tónleiki, ítrótti, sjónleiki, og ein kundi hildið á. Býurin er ein studentabýur burturav, har yvir 30.000 av teimum 140.000 íbúgvunum eru studentar.

Tað akademiska So var tað sjálvur lesnaðurin. NTNU hevur ment seg nógv tey seinastu 15 – 20 árini, fyri at nøkta tann alsamt vaksandi tørvin á tøkniligari vitan, sum serliga oljuvinnan, men eisini annar ídnaður hevur sett. Hetta hevur givið universitetinum eitt positivt umdømi, sum eisini hevur týdning, tá ein skal velja sær lestrarstað. Týdningurin av skúlans umdømi er serliga eyðsýndur tá ein ætlar sær út um norðanlond at arbeiða og tá kanska serliga í USA. Skúlans menning sæst á tali av viðurkendum granskarum, ið eru knýttir at universitetinum, tali av studentum, sum árliga verða “klaktir”, og hetta førir eisini til, at hølisviðurskiftini eru vorðin munandi betur. Eg fekk ikki gleði av tí velduga bygningi, sum nú er gjørdur til náttúruvísindina og av tí nýggja fína ítróttarbygningi, sum júst er reistur, men hetta vilja so møguligir føroyskir studentar, sum velja somu leið, fáa gleði av. Tann fakliga samansetingin á skúlanum man vera sum í hinum norðanlondunum, og eg kenni meg ikki aftanfyri aðrar, nú eg eri byrjaður í arbeiði. Hóast nógv var at gera, so føldi eg ongantíð, at ov stór byrða varð løgd á mínar herðar. Ein størri partur av studentunum á NTNU enn eitt nú í DTU (Danmarks Tekniske Universitet), gerast lidnir við sín lesnað uppá normeraða tíð, sum eg havi skilt. Ein kann spyrja, hvør orsøkin til hetta er, men eg haldi tað vera av týdningi at fáa lesnaðin aftur um bak uppá rímiliga tíð. Tað eru nógv viðurskifti at taka støðu til, tá ein byrjar hægri lesnað, og tað er av týdningi at fáa gott fótafesti beinanvegin. At vera einsamallur á nýggjum stað gav mær frið til at fáa hetta fótafesti, fyri síðani at “slúsa” meira av sosialum aktiviteti inn eftir førimuni. Mín fatan er, at hetta við hvørt kann vera trupult í Danmark.

Í USA

Fyrireikingar Eftir at hava lisið í Trondheimi í 3 ár, føldi eg at eg hevði tørv á nýggjari avbjóðing, og at royna lesna í onkrum øðrum landi í eitt ár. Eg fekk samband við universitet í New Zealandi, Australia, Onglandi og USA. Eftir at hava vitja California fall valið á UC Berkeley, ið liggur nær við San Francisco. So var tað at fara í gongd við fyrireikingar til hetta, og har kom internetið veruliga til sín rætt. Byrjaði at fyrireika um jóltíðir 1997 fyri so at byrja lesnaðin í USA í august 1998, og hetta var nóg góð tíð. Tað allar fyrsta ein mátti gera var at taka eina TOEFL-roynd (Test Of English as a Foreign Language), sum er eitt krav frá flestu universitetum, har enskt mál verður talað. Síðani mátti eg finna ein professara á mínum skúla (NTNU), sum hevði samband við onkran professara á fysikk-fakultetinum á UC Berkeley, og hendan fann eg eisini. Granskingar-samstarv er millum hægri lestrarstovnar, og tí er helst møguligt at finna ein persón á sínum læristaði, ið hevur samstarv við ella

At lesa seg í Noregi og í USA

Pisan 2001/2002 59

veit av onkrum professara á tí universitetinum sum ein hevur áhuga í. Frá professaranum á UC Berkeley fekk eg so eina formella “invitatión” til hansara fakultet, og hetta gørdi tað annars so drúgva pappírsarbeiði mikið lættari. Studentaskrivstovan visti við hesum, at pláss var fyri mær á skúlanum, og at eg var vælkomin, og tí var pappírsarbeiðið bert ein formalitetur. Sjálvandi krevur kontaktpersónurin á fremmanda læristaðnum, at tú kanst vísa til eina karakterútskrift, ið vísir at tú hevur áhuga fyri skúlagongdini, men eg hevði ikki kenslu av, at hetta var so altavgerandi. Eitt stutt motivatiónsbræv, sum lýsti, hví ein hevði áhuga í júst hesum læristaði, taldi eisini nógv. Eg fekk so pappírir frá UC Berkeley uppá, at eg slapp at lesa har í eitt ár, og hesi pappírir sendi eg so til Amerikonsku ambassaduna í Danmark, ið gav mær neyðugt studentarvisum (F1-visa status), ið krevst fyri at sleppa inn í landið.

Kostnaður UC Berkeley og fleiri onnur universitet í USA hava eina skipan (Concurrent Enrollment), ið gevur fremandum studentum møguleika at lesa á teirra stað í eitt ár, fyri ein nógv lægri prís, enn vanliga gjaldið er. Ein er gestur á staðnum, universitetið tekur ikki ábyrgd av, at ein fær nakað burturúr lesnaðinum, og á karakterútskriftini verður viðmerkt at hetta er “Concurrent Enrollment”, altso lesandi sum gestur. Hetta hevur tó ongan týdning, tí ein fær somu fyrilestrar sum hinir studentarnir, og tí somu fyritreytir fyri lærdómi. Ein má gjalda eitt sindur fyri innliman, um 3000 kr, og so má ein gjalda fyri hvørt fakið sær. Fyri eitt ár bleiv hetta um 32.000 kr í mínum føri. Men hetta er eitt sindur ymiskt fyri tann einstaka. Eg fekk stipendium frá NTNU, okkurt norskt legat, ÚSUN-stuðul til skúlagongdina og so SU- stuðul til livikostnað, og hetta dekkaði mínar útreiðslur. Uppihaldið í USA var kanska heldur dýrari enn eitt lestrarár í Noregi. Hetta var tó av tí, at ein upplivdi meira og gjørdi meira um seg. Um ein vil liva bíligani, so nýtist eitt slíkt uppihald, við dagsins skipan, ikki at kosta meira, enn um ein var heima. Um SU-stuðul kemur at halda fram um fullveldið verður verðuleiki, vita vit ikki enn, men hesin lestrarmøguleiki er so mikið bíligur, at møguligt er at gera hetta, eisini við einum nakað skerdum stuðuli.

At vera á staðnum Nú var so øll formalisma í lagi, og eg fleyg yvir til USA í august í 1998. Eg var so heppin at møta trimum dreingjum sum skuldu leiga eini hús í Berkeley, men sum vildu hava ein fjórða við, so eg hevði innivist eftir tveimum døgum. Einum nýtist ikki at vita, hvar ein skal búgva, áðrenn farið verður, tí tað er ikki trupult at útvega sær innivist. Skúlin (UC Berkeley) hevur eisini íbúðarskipan til studentarnar, men eisini her helt eg tað vera lættast at finna okkurt sjálvur. Ein partur av universitets kostnaðinum fór til trygging, og læknaviðurskifti, og hesi riggaðu í

mínum føri væl. Ein skal tí ikki lata seg ræða av ræðusøgum um sjúkrarøktina í USA. Vit hava øll okkara mynd av einum typiskum amerikanara, men ofta er henda mynd bygd á ov spinkult grundarlag. Vit føroyingar hava nógv at læra av eitt nú teirra fría og opna lyndi. Universitetsumhvørvið er merkt av tess fleirtjóða atmosferu, so sjálvt tey, sum troyttast av amerikanarum hava møguleika at finna sær vinir úr øðrum londum. Skjótt gekk at fáa sær ein bólk av vinfólki, og vit fóru so til festival í Nevada oyðimørkini, biltúrar til Los Angeles, Mexico, Las Vegas, Grand Canyon, Yosemite National Park, skíferð til Lake Tahoe, jólatúr til Hawaii, konsertir í San Francisco og mangt afturat. Jú ein lærir mangt, sum ein ikki beinleiðis kann eksaminerast í, tað er víst.

Lesnaðurin So var tað aftur lesnaðurin. Í míni lærugrein, fysikk, hevur UC Berkeley ikki færri enn sjey Nobelprísvinnarar og telist millum tey mest viðurkendu universitetini í heiminum. Hetta gevur ambitión og ein kenslu av, at hava “fingurin á pulsinum”. Nógv av kendu úrslitunum í fysikk eru tá ikki bert nakað, sum ein lesur um í eini turrari bók, men nakað sum hevur ment seg á staðnum. Verkfrøðingaútbúgvingin í Noregi hevur sínar styrkir, men tað var eisini áhugavert at uppliva lestrarháttin á Berkeley. Her høvdu vit færri fak, og tað var møguligt at fordjúpa seg meira í hvørjum faki. Nakrir av professarunum vóru eisini imponerandi góðir, og hetta er av alstórum týdningi. Eg fekk nógvar “aha-reaktiónir” sum nokk ikki vildu komið í Noregi, og fakliga kendi eg, at eg vaknaði av nýggjum. Fekk eina motivatión við mær heim aftur, sum enn situr í. Eftir árið í USA fór eg aftur til Trondheim har eg so var tað seinasta lestrarárið. Árið í USA bleiv góðkent sum eitt lestrarár í Noregi, og hetta er nakað ein má hava í huga, áðrenn farið verður til fremmand støð at lesa.

Niðurstøða Fyri at taka samanum kann sigast: Eg var á norskum universiteti, NTNU, trý tey fyrstu árini og hetta gav mær gott fakligt grundarlag og var eitt gott støði fyri at koma víðari út í heim (USA) at lesa. Endaði so lesnaðin aftur í Noregi, og hetta hevur hildið míni motivatión við líka, nakað sum til tíðir kann vera trupult í eini longri útbúgving. Ein kann skipa sín lesna uttan fyri Danmark uppá nógvar ymsar mátar við góðum úrsliti. Eg havi her víst til ein hátt, sum hevur verið til stóra gleði fyri meg, og eg ivist ikki í, at fleiri kundu fingið gleði av einum líknandi framferðarhátti. At enda vil eg viðmerkja, at als einki ringt er við donskum útbúgvingum, nokk heldur hin vegin, men vit hava alternativar mátar at skipa okkara útbúgving, ið standa okkum øllum í boði.

Pisan 2001/2002 60

Tú heldur nokk, at tað er ov langt at fara, ella at tú ikki dugir nóg væl enskt. Hetta skal ikki halda tær aftur. Beinleiðis samband er millum Føroyar og Bretland flog- og sjóvegis, og føroyingar eru væl fyri, bæði málsliga og skrivliga, í enskum. MEN, øll, sum tú kennir, fara til Danmarkar at lesa; tú veitst eitt sindur um lestrarlívið har, tí systkinabarnið lesur í Aalborg. Hvat veitst tú um lesnað í Bretlandi? Einki? Les víðari! Sum lesandi í Bretlandi finnur tú skjótt útav, at “universitetið” er eitt hugtak, sum fevnir um meira enn bert ein bygning, har ið undirvísing fer fram. Universitetið í Bretlandi er í nógv størri mun karmur um studentalívið enn í Danmark og fyri næmingin er universitetið miðpunktið í tí sosiala lívinum. Ofta búgva næmingarnir á campus, t.v.s. á universitetsøkinum, tað fyrsta árið, og tískil hevur universitetið annað at bjóða uppá enn bert lestrarahølir og bókasøvn. Har eru pubbir, handlar, bankar, posthús, matstovur, diskotek, teatur/biografur, frisørur, ferðamannastova, lækni, tannlækni og ítróttar-sentur, har til ber at íðka alskyns ítrótt. Eisini, so skipa næmingarnir sjálvir fyri eini rúgvu av tiltøkum, sum verða hildin á universitetsøkinum, og alskyns felagsskapir finnast millum tey lesandi, bæði ítróttafeløg og mentannarfelagsskapir, sum allir hava til endamáls at bjóða teimum lesandi eitt sosialt lív eftir loknan skúladag. Har er alt frá kórsangi til cult-tv, har lesandi hittast at hyggja eftir ‘South Park’ ella ‘Startrek’ saman, vínsmakking, dansing, rolluspøl, rætt og slætt alt millum himmal og jørð. “Universitetið” er sostatt karmur um lestrarlívið hjá teimum lesandi, eins nógv á tí sosiala økinum sum á tí lestrarliga. Lestrarliga, so líkjast Bretland og Danmark á nógvum økjum. Men undantøk eru. Ólíka donskum universitetum, so verður tú í størri mun hildin í oyrunum undir útbúgvingini í Bretlandi. Tá tú velur eitt fak verður tú automatiskt meldað/ur til eksamiuna síðst í semestrinum. Tær verður eisini álagt at lata eitt ávíst tal av uppgávum inn, og uppmøting til tutorials (eisini nevnt øvilsistímar ella diskutiónsforum) er obligatoriskt, meðan fyrilestrar eru frívilligir. Tá fakið byrjar fyrst í árinum verða allir næmingar býttir upp í bólkar, sum hittast aðru ella triðju hvørja viku saman við einum tutori, sum antin er sjálvur fyrilestrarhaldarin ella ein PhD-lesandi, sum spesialiserar seg innan fyri fakið.

Uppgávan hjá tutorinum er at hjálpa teimum lesandi, sum annars bert fáa undirvísing í einum stórum sali saman við 200 øðrum, at fáa betur innlit í fakið. Tað er væntað av tí lesandi at hann møtir væl fyrireikaður upp til tutorials, og at diskusiónir eru lívligar. Hetta hendir sjálvandi ikki í tí veruliga lívinum, men meiningin er góð nokk, tí bæði tutorials og innlatingin av uppgávum eru við til at fyrireika tann lesandi til eksamiuna síðst í semestrinum, har parat-vitan er lykilin til eitt gott úrslit. Flestu eksamiur eru skrivligar, og vanligt er at ein skal svara 3-4 spurningum av 10 møguligum. Gloym alt um 2 tímar til hvønn spurning, sum er vanligt á miðnámsskúlanum; 45 minuttir er tað vanliga ein fær til at svara hvørjum spurningi, og hvørt svarið skal gjarna verða væl sett saman við inngangi og konklusión. Sum sagt, so búgva 1.árs næmingar ofta á campus ella øðrum universitetsbústaðum í býnum. Tað er nevnliga vanligt í Bretlandi at universitetið skaffar nýkomnu studentunum bústað tað fyrsta árið; hetta er tó ikki galdandi summa staðni í London og øðrum stórbýum. Annað og triðja árið er vanligt, at studentarnir sjálvir finna bústað. Vanliga leiga 5-6 vinfólk eitt hús saman (fleiri hús eru í hvørjum býi, sum bert tæna tí endamáli at hýsa lesandi). Húsaeigarar venda sær til universitetið og boða frá at teir eru sinnaðir at leiga húsið út til lesandi. Ein listi yvir hesar bústaðir verður býttur út um várið og so er bara at leita eftir tí rætta húsinum. Tað er eingin trupulleiki um tú ikki hevur funnið nakran at búgva saman við, tí tað eru altíð fleiri hús, har bara 4-5 fólk hava funnið sær saman um eini hús, og sostatt tørva ein síðsta persón at deila leiguna við. Tískil ber væl til at finna bústað við at lesa uppsløg á universitetinum – eisini um tú ert 1. árs næmingur, og ikki hevur hug at búgva á campus. Livikostnaðurin í Bretlandi er nakað tann sami sum í Danmark. Bústaður er lutfalsliga dýrari (serliga um tú lesur í London ella øðrum stórbýi), meðan gerandismatvørur gjarna eru bíligari (London er tó dýrt). Bøkur eru bíligari enn í Danmark, og tað sama er galdandi tá tað sosiala lívið skal røktast – ein pint (hálvur litur) av øli á eini studentabarr kostar um £ 1. Tú fært vanligan SU, um útbúgvingin er góðtikin av SU-styrelsen, og hetta skal søkjast um, og um so er, so fært tú eisini skúlakostnaðin (upp til 60.000 kr) goldnan av ÚSUN. Legg til merkis at tú einans fært SU til 4 ár. Er tað tí ein útbúgving, ið tekur 4 ár, íðan so fært tú SU fyri øll árini, men tekur útbúgvingin longur enn 4 ár, so fært tú SU fýra tey síðstu árini av

Hví Bretland? - Hví ikki??

Cadbury sjokoláta, Manchester United og Liverpool, Quality Street á jólum og Creme-egg á páskum, Onslow ... og Mr. Bean .... = “Bretland” innanfyri føroysku bøgarðarnar. Men, hvussu við Bretlandi uttanfyri bøgarðarnar? Kundi tú búð og lisið har, ella

Pisan 2001/2002 61

Føroya Sparikassi. pdf. fil

útbúgvingini. So, hví fara alla tað longu leið til Bretlands at lesa, tá tú kanst loypa um har garðurin er lægstur og fara á Setrið ella til flatlond? Fyrimunir: Langar feriur - skúlaárið byrjar vanliga

ikki fyrr enn seint í septembur ella fyrst í oktobur. Tú fært 1 mðr langa jólaferiu, 1 mðr. langa páskaferiu, og síðstu eksamiurnar liggja vanliga í fyrstu vikuni av juni.

Tú fært betri kunnleika til tað enska

málið. Og so, sum tú nokk ikki hevur hugsað

um. Um tú lesur í Danmark ella í øðrum norðurlondum, so kanst tú vænta at fleiri av bókunum eru á enskum, t.v.s. ein hampuligur partur av tíðini fer til umseting – hetta sleppur tú undan um tú lesur í Bretlandi, alt fer fram á enskum (undantikið mál sjálvandi).

Vansar: Tað tekur ofta langa tíð at fáa fyrsta

SU’in, men so fær man hann eisini við afturvendandi kraft. Tað er ikki neyðugt at flyta til DK fyri at fáa SU. SU-kontórið kann skaffa tær cpr-nummar við at melda teg til teirra addressu, og SU’in kanst tú fáa fluttan inn á tína Dankort (VISA) konto í Føroyum.

Tað fylgir ofta meiri pappírsarbeið við tá

ið tú søkir til Bretlands, men tað er ikki so ræðandi sum tað kann tykjast. Minst til at umsóknarfreistin er úti í desember.

Tað er ikki loyvt at flyta mat inn í

landið, so rullipylsan, knettið og bógvurin mugu bíða til tú kemur heim at ferðast.

Er spurningurin “Hví Bretland?” skiftur út við “Hví ikki?” tína vegna? Um so er, so er bara at fara í gongd við fyrireikingarnar, og minst til, at Bretland er annað enn bert London, Manchester og Aberdeen. Heimasíðan hjá UCAS, sum er bretska svarið uppá KOT, gevur tær allar tær upplýsingarnar tær nýtist um útboð av útbúgvingum í Bretlandi. Síðan er brúkaravinarlig, og til ber antin at leita eftir eini ávísari útbúgving, ella at kanna eftir hvørjar útbúgvingar hvørt einstakt universitet hevur at bjóða uppá. www.ucas.ac.uk

Føroyingafelagið FarBrit, sum heldur til í Skotlandi, kann veita tær hjálp viðvíkjandi praktiskum spurningum um Bretland. Tey skipa eisini fyri ymiskum tiltøkum, sum oftast verða hildin í Skotlandi. FarBrit, 13 Burnett Place, THURSO, Caithness, KW14 8RF, UK. Tel / fax / data: 01847 89 66 99 E-mail: [email protected]

Ein fegin føroyingur á fjórða ári í Wales

Pisan 2001/2002 62

Bústaðarávísing

Keypmannahavn: Centralindstillingsudvalget (CIU), H.C.Andersens Boulevard 13,2. sal, 1553 København V, tlf. 33 11 64 44 fax 33 11 17 27 dagliga kl. 10-15, týsd. og hósd. kl. 10-18. www.ciu.dk Størri kollegier í Keypmannahavn uttanfyri CIU: SU-kontoret på Københavns Universitet, Fiolstræde 22, 1171 København K tlf. 33 14 15 36 millum kl. 10.00-15.00. - Borchs Kollegium - Elers Kollegium Hassagers Kollegium - Regensen - Valkendorfs Kollegium Polyteknisk Kollegiebyggeselskab, Anker Egelundsvej 1, 2800 Lyngby tlf. 45 88 11 04 fax. 45 88 11 67 dagliga kl. 9-13, mik. kl. 17-19. - Kampsax Kollegiet - Poul Bergsøe Kollegiet - P.O. Petersen Kollegiet - Proffesor Ostenfeld Kollegiet - Trørød Kollegiet - Villum Kann Rasmussen Kollegiet Onnur Kollegier í Keypmannahavn: Det Danske Spejderkorps kollegium tlf. 31 42 60 76 ella 31 42 47 96 Egmont H.Petersens Kollegium tlf. 31 35 45 75 4. Maj Kollegiet tlf. 38 34 55 99 lok. 480 Fortun Kollegiet tlf. 38 33 80 01 ella 45 87 56 59 Frelsens Hærs Kollegium tlf. 31 31 41 92 G.A.Hagemanns Kollegium tlf. 35 26 03 13 lok. 999

Herlev Kollegiet tlf. 44 92 01 85 Hjortespringskollegiet tlf. 44 91 93 00 Kagså Kollegiet tlf. 44 91 90 32 Kollegiet Solbakken tlf. 31 31 81 80 ella 33 13 21 44 Nordisk Kollegium tlf. 35 26 15 45 lok. 500 Mán– fríggj kl. 9.00-11.00 Nybrogårdkollegiet tlf. 45 97 45 97 Otto Mønsteds Kollegiet tlf. 33 27 91 00 P.Carl Petersens Kollegiet tlf. 39 64 01 87 lok. 127 Rigshospitalets Kollegium tlf. 31 39 26 66 ella 31 39 12 05 Scharlings Studiegård tlf. 33 32 83 66 Solbakken tlf. 33 31 81 90 Ella 33 21 01 66 Studentergården tlf. 35 39 04 10 týsd. kl. 19.30-20.00 Vartov Kollegiet tlf. 33 13 76 70 Viggo Jarls Kollegium tlf. 45 85 87 70 Esbjerg: Esbjerg Kollegiekontor, Nygårdsvej 37, 6710 Esbjerg tlf. 76 13 50 60 fax 76 13 50 90 mán.-frí. kl. 10-12.30, hós. + kl. 14.30-17. www.esbjerg-kollegieforening.dk Odense: Kollegieboligselskabet, Hinderupgård, Niels Bohrs Allé 21, 5230 Odense M,

tlf. 66 13 40 08 fax 65 90 61 77 mán.-mik. kl. 11-15, hós. kl. 11-17, frí. stongt. www.kollegieboligselskabet.dk Roskilde: Roskilde Regionale Indstillingsudvalg (RIU), Parkvej 5, 4000 Roskilde, tlf. 42 36 22 02 kontórtíð: mán.-hós. kl. 8-16, frí. kl. 8-15, tlf. tíð: mán.-hós. kl. 13.30- 16, frí. kl. 13.30-15. Skive: Skive kollegie– og ungdomsboligforening, Frisenborgvej 6, 7800 Skive tlf. 97 52 29 33 mán.-hós. kl. 8-16, frí. kl. 8-14. Svendborg: Cama-kollegierne Svendborg, Tinghusgade 28, 5700 Svendborg tlf. 62 22 05 13, mán.-hós. kl. 9-13, hós. kl. 13.30-16, frí. stongt. www.cama-kollegierne.dk Sønderborg: Kollegiernes Kontor, Skovvej 20, 6400 Sønderborg, tlf. 74 42 48 49 fax 74 42 49 15 mán.-frí. kl. 11-15, hós. kl. 11-17. www.kollegie6400.dk Ålborg: AKU-Aalborg Kayerødsgade 35 9000 Ålborg, tlf. 98 13 44 30 mán.-frí. kl. 9-15, hós. kl. 9-17. www.aku-aalborg.dk Århus: Kollegiekontoret i Århus, Vesterport 1, st., 8000 Århus C, tlf. 86 13 21 66 fax 86 13 21 80 mán.-mik. kl. 10-14, hós. kl. 10-16, frí. stongt. www.kollegie8000.dk

Pisan 2001/2002 63

Um útbúgving: DUEL: Dansk uddannelses og erhvervsleksikon 1999. 2 bind. 1.416 síður. Kostnaður: 532 kr. (eksl. moms) Útgivin av RUE– Rådet for Uddannelses- og Erhvervsvejledning. -Duel hevur greinar um arbeiði og útbúgvingar í Danmark og uttanlanda. T.d. um aupair og kibutz. Erhvervsnøglen 99. 154 síður. Kostnaður 220 kr. (inkl. moms) Útgivin av Aschehoug. -Bókin viðger sera nógvar útbúgvingar og onnur lestrarviðurskifti. Hva´sku´det være ? - En håndbog til studievalget. Av Cecilie Beck. 175 síðir. Kostnaður 100 kr. (inkl. moms) Útgivin av Forlaget Modtryk, 1995. - Nógvar áhugaverdar samrøðu, ið geva eitt gott innlit í lestrarumhvørvið á nógvum ymiskum lestrarstovnum. Hvad kan jeg blive 1999. 19. útgáva. Bók + cd-rom. 832 síður. Prísur 329 kr. (inkl. moms) Útgivin av Politikens Forlag. -Hetta verk er sera kent og hevur yvir 900 útbúgvingar og arbeiði. Viðger eisini uppbygnaðin av tí donsku útbúgvingarskipanini og gevur góð ráð um fíggjarlig viðurskifti undir lestanðinum. Karriere vejviser. Ung 99. 1.240 síður. Fæst ókeypis. Útgivin av MoveOn. 1998. En bog om studie og erhvervsvalget. Student – hvad så? Videregående udannelse – hvordan? av Jacob Lange. 96 síður. Kostnaður 32 kr. (eksl. moms) Útgivin av Gyldendal, 1996. Uddannelsbogen. 160 síðir. Kostnaður 20 kr. (eksl. moms) Útgivin av Forlaget Ole Camåe. Uddannelsnøglen 99. 231 síðir. Kostnaður 220 kr. (eksl moms) Útgivin av Aschehoug, 1999. Uddannelses– og Erhvervsvalget 1999. 33. útgáva 207 síður. Kostnaður 24 kr. (eksl. moms) Útgivin av RUE – Rådet for Uddannelses– og Erhvervsvejleding, 1997. Ungdomsuddannelser ’99 – liste over alle ungdomsuddannelser i Danmark. 256 síður. Kostnaður 220 kr. (eksl. moms) Útgivi av Forlaget Ole Camåe. Vejledning og vejledere. Adresser 1998. 190 síðir. Fæst ókeypis. Útgivin av RUE – Rådet for Uddannelses– og Erhvervsvejleding, 1997.

Bøkur um útbúgvingar uttanfyri Danmark. DUEL – udland 1999. 160 síðir. Kostnaður 144 kr. (eksl. moms) Útgivin av RUE – Rådet for Uddannelses– og Erhvervsvejleding, 1997. Hvad kan jeg blive i udlandet 95/96. 2.útgáva, 232 síður. Kostnaður 169 kr. (incl. moms) Útgivin av Politikkens forlag 1995. Job, rejse og uddannelse i udlandet. av Dorte Klingelhofer og Per Billesøe. 176 síðir. Kostnaður 128 kr. (incl. moms) Útgivin av Politikkens Forlag, 1995. Rejsebogen 1998. Arbejds-, studie og opholsdmuligheder i udlandet af kortere eller længere varighed. 16. udgave. Av Georg Harmsen. 528 síðir. Útgivin av Forlaget Nuna, 1997. Ud i Europa - Vejledning for unge, der ønsker at studere eller arbejde i udlandet. 187 síður. Kostnaður 30 kr. (inkl. moms) Útgivin av Undervisningsministeriet, 1995. Ungdomskalender 1999. Rejser, uddannelse og arbejde i udlandet. Av Gunnar Thulin. 176 síðir. Útgivin av Forlaget Ole Camåe. Att studera i Norden. 6. útgáva. Útgivin á Nordisk Ministerråd í 1992. 323 síður. Directory of higher education institutions in the European Community. 2. útgáva, 1993. 576 síður. Bókin hevur upplýsingar um meiri enn 4000 skúlar í ES. Um SU: SU-loven med kommentarer av Lone Basse, Gerd Kelstrup Hansen og Pernille P. Preisler. Kostnaður 610 kr. Limakostnaður 488 kr. Útgivin avJurist– og Økonomforbundets Forlag, 1996. Um legatir: Legat Håndbogen med kollegier for alle udannelssøgende. 11. útgáva, 1999. Av Per Billesøe og Berit Jylling. 264 síðir. Kostnaður 148 kr. (incl. moms) Útginin av Billesøe & Baltzer, 1999. Kraks Fonds– og Legatvejviser ’98. Fortegnelse over 9.200 fonde. 844 síðir. Kostnaður 850 kr. (incl. moms) Útgivin av Kraks Forlag. Vejviser til legater og fonde. 7. útgáva. 656 síðir (stórt format) Kostnaður 645 kr. (inkl. moms) Útgivin av Billesø & Baltzer, 1998

Bókalisti – bøkur um útbúgving

Pisan 2001/2002 64

Lestrarvegleiðingar í Føroyum

Studentaskúlin í Hoydølum Lestrarvegleiðarar: Inger Flø Jørgensen, Bjørg Róin, Elisabeth Holm og Jákup Strøm tlf. 31 46 09 (studentar), 31 86 09 (HF-arar) Opið: Mánadag til hósdag kl. 12.30 - 15.25 Studentaskúlin á Kambsdali Lestrarvegleiðarar: Turid Thomsen og Óli Wolles tlf. 44 40 24 *23 Opið: Mánadag til fríggjadag uml. kl. 10.15 - 14.30 www.shey.olivant.fo Tekniski Skúlin í Tórshavn Lestarvegleiðari: Arni Clementsen Tlf. 31 19 57 (umstilling til lestrarvegleiðing) Opið: Mánadag - Mikudag - Fríggjadag

kl. 10.00-13.00 www.tst.fo Klaksvíkar HF-Skeið Lestrarvegleiðari: Kári Purkhús tlf. 45 64 12 (umstilling til lestrarvegleiðing) Opið: Týsdag kl. 09.45 - 11.45 Hósdag kl. 14.00 – 15.00 Fríggjadag kl. 08.45 – 10.45 Tekniski Skúlin í Klaksvík Lestrarvegleiðarar: Bergur Rasmussen og Eyðgunn Samuelsen tlf. 45 63 11 *28 [email protected] Opið: Mánadag kl. 12.35 - 14.10 Týsdag – Hósdag kl. 10.35 - 12.10 www.tsk.olivant.fo Miðnámsútbúgvingin í Suðuroy Lestrarvegleiðari: John Mortensen

tlf. 37 40 11 Opið: Mánadag kl. 10.45 - 12.00 Mikudag kl. 13.40 - 14.00 Fríggjadag kl. 10.30 - 11.20 www.midnam.fo Handilsskúlin á Kambsdali Lestrarvegleiðari: Maria Gregersen og Karl A. Olsen Tlf. 44 49 00 (umstilling til lestrarvegleiðing) Opið: Týsdag kl. 13.55 - 14.40 Mikudag kl. 10.15 - 11.00 og 13.55 - 14.40 Hósdag kl. 13.55 - 14.40 Fríggjadag kl. 09.25 - 11.50 www.kambsdal.olivant.fo Føroya Handilsskúli, Tórshavn Lestrarvegleiðarar: Mina Reinert og Sølvi Reinert Hansen tlf. 31 71 77 (umstilling

til lestrarvegleiðing) Opið: Ring og avtala tíð á skrivstovuni Fiskivinnuskúlin í Vestmanna Lestrarvegleiðari: Ingunn W. Olsen tlf. 42 45 73 (umstilling til lestrarvegleiðing) www.fiskvest.fo LFÚ-Ráðgevingin, Tinghúsvegur 18, 3.hædd Tórshavn Lestrarvegleiðarar: Inger Flø Jørgensen og Bjørg Róin. tlf. 31 50 15 Opið: Týsdag kl. 16.00 - 18.00 Hósdag kl. 16.00 - 18.00 www.lfu.fo Altjóða Skrivstovan J.C.Svabosgøta 14 100 Tórshavn tlf. 31 53 02 fax 31 89 29 [email protected] www.ask.fo

Allir miðnámsskúlarnir hava lestrarvegleiðingar, sum hava opið fleiri ferðir um vikuna. Upplatingartíðirnar eru hesar:

Hentar heimasíður Leinkjur til SU ÚS (Føroyar) www.studulsstovnurin.fo SU (Danmark) www.su.dk Lånekassen (Norra) www.lanekassen.no CSN (Svøríki) www.csn.se Lín (Ísland) www.itn.is/lin FPA (Finnland) www.kela.fi/opintotuki SUNNGU (Grønland) www.ghsdk.dk/sunngu/Dansk Version/ramhold.htm Leinkja til lærustovnar Undervisningsministeriet www.uvm.dk

Århus www.aarhuswebben.dk/dk/uddannelse/ Lestrarstyrkir (Legat) Granskingarráðið www.sleipnir.fo/gransking Legateronline www.sol.dk/dk/io/legater Legat-Info www.legat-info.dk Legatregisteret www.legatregistret.dk Lestrarvegleiðng www.studietræf.dk Odense www.odense.dk/filer/studiegu/index.html Fyn www.vfu.dk

Hvad kan jeg blive www.n.dk/uddannelse Sønderjylland www.vejledning.dk Uddannelses– og Erhversvalget www.r-u-e.dk Handicappede studerende & kan-didater www.dorit.ihi.ku.dk/~hsk/ Leinkjur til kommunur www.copenhagencity.dk www.aarhuswebben.dk/dk/offentlig/offentlig.htlm www.jubii.dk/forvaltning_Politik/Amter_Kommuner/

Pisan 2001/2002 65

Læristovnar í Danmark

Útbúgvingar sum heild Center for Information om vidergående uddannelser Http://www.ivuc.dk Uddannelse & Erhvervsvalget Http://www.r-u-e.dk Http://www.jubii.dk/undervisning (Internet-adressurnar niðanfyri finnast eisini á heimasíðu MFS á: Htp://www.mfs.fo Universitet Københavns Universitet Studieadministrationen Fiolstræde 22 1171 København K tlf. 33 14 15 36 www.ku.dk Århus Universitet Studiekontoret Ndr. Ringgade 1 8000 Århus C tlf. 89 42 11 11 www.au.dk Syddansk Universitet (Odense, Kolding, Esbjerg og Sønderborg) Studievejledningen Campusvej 55 5230 Odense M tlf. 65 50 10 00 www.sdu.dk Roskilde Universitetscenter Studievejledningen Universitetsvej 1 Postboks 260 4000 Roskilde tlf. 46 74 20 00 www.ruc.dk Aalborg Universitet Den centrale vejledning, rum 139 Frederik Bajers Vej 5 Postboks 159 9100 Aalborg Øst tlf. 96 35 94 49 www.auc.dk

Danmarks Tekniske Universitet Studievejledningen Bygning 101 A 2800 Kgs. Lyngby tlf. 45 25 11 99 www.dtu.dk Handilsháskúlar Handelshøjskolen i København Solbjerg Plads 3 2000 Fredriksberg tlf. 38 15 38 15 www.cbs.dk Bókavørðsskúlar Danmarks Biblioteksskole Birketinget 6 2300 København S tlf. 32 58 60 66 www.db.dk Danmarks Biblioteksskole Langagervej 4 9220 Aalborg Ø tlf. 98 15 79 22 www.db.dk Arkitektskúlar Kunstakademiets Arkitektskole Philip de Langes Allé 10 1435 København K tlf. 32 68 60 00 www.karch.dk Arkitektskolen i Århus Nørreport 20 8000 Århus C tlf. 89 36 00 00 www.a-aarhus.dk Designskúlar Danmarks Designskole Strandboulevarden 47 2100 København Ø tlf. 35 27 75 00 www.dk-designskole.dk Designskolen Kolding Ågade 10 6000 Kolding

tlf. 76 30 11 00 www.designskolenkolding.dk Københavns Mode- og Designskole Gothersgade 175, 3 th 1133 København K tlf. 33 32 88 10 Glas & Keramikskolen på Bornholm Stenbrudsvej 43 3730 Nexø tlf. 56 49 10 03 www.glasogkeramikskolen.dk Garfiskar útbúgvingar Fotografisk billedskole AOF I Århus Jægersgade 64, 1.sal 8000 Århus C tlf. 86 12 45 66 Skolen for Billedkunst Carl Jacobsensvej 16, opg.6, 1.sal 2500 Valby-København tlf. 36 30 89 02 www.skolen-for-billedkunst.dk Handilsháskúlar Handelshøjskolen I København Solbjerg Plads 3 2000 Fredriksberg tlf. 38 15 38 15 www.cbs.dk Handelshøjskolen i Århus Fuglesangsallé 4 8210 Århus V tlf. 89 48 66 88 www.hha.dk Kunstakademi Det Kgl. Danske Kunstakademi Kongens Nytorv 1 1021 København K tlf. 33 12 68 60 www.kunstakademiet.dk

Det Jyske Kunstakademi Mejlgade 32-34 8000 Århus C tlf. 86 13 69 19 www.djk.dk Musikkonservatorier Det Kgl. Danskar Musikkonservatorium Niels Brocks Gade 1 1574 København V tlf. 33 69 22 69 www.dkdm.dk Rytmisk Musikkonservatorium Leo Mathisensvej 1 1437 København K tlf. 32 68 67 00 www.rmc.dk Teknika Ingeniørhøjskolen i København Lautrupvang 15 2750 Ballerup tlf. 44 80 50 88 www.cph.ih.dk Ingeniørhøjskolen i Århus Dalgas Avenue 2 8000 Århus C tlf. 86 13 62 11 www.iha.dk Ingeniørhøjskolen Odense Teknikum Niels Bohrs Allé 1 5230 Odense M tlf. 66 14 03 00 www.iot.dk Læraraskúlar Blaagaard Statsseminarium Mørkhøj Parkallé 5 2860 Søborg tlf. 44 94 32 22 www.blaagaardsem.dk Frederiksberg Seminarium Nyelandsvej 27 2000 Frederiksberg tlf. 38 86 51 11 www.fredersem.dk

Pisan 2001/2002 66

N. Zahles Seminarium Linnesgade 2 1361 København K tlf. 33 69 79 00 www.zahle.dk Århus Dag- og Aftenseminarium Postboks 2685 Trøjborgvej 82 8200 Århus N tlf. 86 16 02 00 www.aardassem.dk Aalborg Seminarium Mylius Erichsens Vej 131 9210 Aalborg SØ tlf. 98 14 02 00 www.aalsem.dk Odense Seminarium Asylgade 7-9 5000 Odense C tlf. 63 14 13 00 www.odensesem.dk Socialir háskúlar Den Sociale Højskole i København Kronprinsesse Sofies Vej 35 2000 Fredriksberg tlf. 38 14 46 00 www.dsh-k.dk Den Sociale Højskole i Århus Stenvej 4 8270 Højbjerg tlf. 86 27 66 22 www.dsh-aa.dk Den Sociale Højskole i Odense Tolderlundsvej 5 5000 Odense C tlf. 66 11 32 00 www.dsh-o.dk Den Sociale Højskole i Esbjerg Storegade 182 6705 Esbjerg Ø tlf. 75 13 35 00 www.dsh-e.dk Pedagogskúlar Københavns Socialpædagogseminarium Sydhavnsplads 4 2450 København SV tlf. 33 24 51 55 www.kssem.dk

Hovedstadens Pædagog-Seminarium Linde Allé 51-53 2720 Vanløse tlf. 38 76 55 00 www.hovedstasem.dk Aalborg Socialpædagogiske Seminarium Odinsgade 21 9000 Aalborg tlf. 96 31 45 50 www.aalborgspsem.dk Fyns Pædagog-Seminarium Munkebjergvænget 7 5230 Odense M tlf. 66 15 73 03 Odense Socialpædagogiske Seminarium Rømersvej 3 5200 Odense V tlf. 66 16 70 70 www.oss-fyn.dk Jarðamøðraskúlar Danmarks Jordemoderskole Afdelingen i København c/o Rigshospitalet, afsnit 7211 Tagensvej 18 2200 København N tlf. 35 45 72 11 Danmarks Jordemoderskole Afdelingen i Aalborg Vesterbro 21 D 9000 Aalborg tlf. 98 11 05 88 Maskinmeistaraskúlar Esbjerg Maskinmesterskole Niels Bohrsvej 3 6700 Esbjerg tlf. 75 13 01 22 www.esbjergms.dk Svendborg Maskinmesterskole A.P.Møllersvej 37 5700 Svendborg tlf. 62 21 51 00 www.svms.dk

Sjúkrasystraskúlar Sygeplejeskolen ved Rigs-hospitalet Afsnit 7301 Blegdamsvej 9 2100 København Ø tlf. 35 45 70 46 www.sygeplejerskeuddannelsen-hs.dk Sygeplejeskolen I Silkeborg Høgevej 4 8600 Silkeborg tlf. 87 98 90 00 www.aaa.dk Sygeplejeskolen i Århus Halmstadgade 2 8200 Århus N tlf. 89 44 11 11 www.sygeplejeskolen-aarhus.dk Sygeplejeskolen i Aalborg Søndre Skovvej 15 9000 Aalborg tlf. 99 32 34 84 Tannlæknaskúlar Tandlægeskolen Københavns Universitet Nørre Allé 20 2200 København N tlf. 35 32 67 00 www.odont.ku.dk Tandlægeskolen Århus Universitet Vennelyst Boulevard 9 8000 Århus C tlf. 89 42 40 00 www.odont.aau.dk Ergo– og Fysioterapiskúlar Ergoterapeutskolen i København Universitetsparken 4 2100 København Ø tlf. 35 36 95 95 www.kbherg.dk Fysioterapeutskolen i Kbh. Universitetsparken 4 2100 København Ø tlf. 35 36 70 22 www.kbhfys.dk Fysioterapeutskolen i

Århus Skejbyvej 15 8240 Risskov tlf. 86 21 11 88 www.ergoterapeut-ag.dk Fysioterapeutskolen i Aalborg Sohngårdsholmsvej 51 Postboks 7911 9210 Aalborg SØ tlf. 98 14 28 44 www.aalbergfys.dk Aðrar útbúgvingar Danmarks Journalisthøjskole Olof Palmes Allé 11 8200 Århus N tlf. 89 44 04 40 www.djh.dk Den Kgl. Veterinær- og Landbohøjskole Bülovsvej 17 1870 Frederiksberg C tlf. 35 28 28 28 www.kvl.dk Lestrarráðgevingar Studenterrådgivningen i København Kompanistræde 21, 1 1208 Kbh. K tlf. 33 12 04 80 fax. 33 12 05 30 Odense studenterrådgivning Hinderupgård Niels Bors Allé 21 5230 Odense M tlf. 66 14 04 40 fax. 66 19 05 40 Ålborg Studenterrådgivningen Vesterbro 102 9000 Ålborg tlf. 98 13 44 30 fax. 99 31 25 95 Århus Studenterrådgivningen Ryesgade 23, 1 8000 Århus C tlf. 86 19 04 88 fax. 86 19 04 95

Pisan 2001/2002 67

Læristovnar í hinum norðanlondunum Noreg Samordnet opptak Postboks 1133 Blindern N-0317 Oslo Norge tlf. +47 8154 8240 Universitetet i Oslo Postboks 1072 Blindern N-0316Oslo Norge tlf. +47 2285 5050 www.uio.no Universitetet i Bergen Den sentrale studieadministrasjon Langesgt. 1 N-5020 Bergen Norge tlf. +47 5558 8855 fax +47 5558 9645 www.uib.no Arkitekthøgskolen i Oslo St. Olavs gaten 4 Postboks 6768 St. Olavs plass N-0130 Oslo Norge tlf. +47 2220 8316

fax +47 2211 1970 Høgskolen i Oslo Fellesatministrasjonen Wergelandsveien 27 N-0167 Oslo Norge tlf. +47 2245 2000 fax +47 2245 3065 Høgskolen i Tromsø Fellesatministrasjonen Mellomveien 110 Postboks 72 N-9005 Tromsø Norge tlf. +47 7766 0300 fax. +47 7768 9956 Universitetet i Tromsø N-9037 Tromsø Norge tlf. +47 7764 4000 www.uit.no Norges Handelshøyskole Helleveien 30 N-5035 Bergen-Sandviken Norge tlf. +47 5595 9200 fax +47 5595 9565 Statens Kunstakademi

St. Olavsgate 32 N-0166 Oslo Norge tlf. +47 2220 0150 fax +47 2220 0573 Norges Musikhøjskole Gydas vei 6 Postboks 5190 Majorstua N-0302 tlf. +47 2246 4055 fax +47 2246 7074 Svøríki Stockholms Universitet S-106 91 Stockholm Sverige tlf. +46 8 16 2000 fax + 46 8 15 9522 www.su.se Journalistik, Medier & Kommunikation Karlavägen 104 Box 27861 S-115 93 Stockholm Sverige

Operahögskolan i Stockholm Strandvägen 82 S-115 27 Stockholm Sverige

Lunds Universitet Box 117 S-221 00 Lund Sverige Tlf. 046 222 00 00 Fax. 046 222 47 20 www.lu.se

Uppsala Universitet Box 256 S-751 05 Uppsala Sverige tlf. +46 018 471 0000 www.uu.se

Finland

Center for International Mobility P.O. box 343 Hakaniemenkatu 2 FIN-00531 Helsinki Finland tlf. +358 0 7747 7033 e-mail:[email protected] http://www.cimo.fi

Ísland

Háskóli Íslands Suðurgötu 101 Reykjavík tlf. +354 525 4000 fax. 552 1331 www.hi.is

England University of Cambridge Cambridge CB2 ITN England tlf. +44 1223 33 7733 www.cam.ac.uk University of London Senate House Malet Street London WC1E 7HU England tlf. +44 171 636 8000 fax +44 171 636 5841 University of Oxford Universety Offices Wellington Square Oxford OXI 2JD England

tlf +44 186 527 0001 fax +44 186 527 0708 www.ox.ac.uk The University of Salford International Office Salford Greather Manchester M5 4WT England tlf. +44 161 745 5000 fax +44 161 745 5999 Scotland University of Aberdeen King’s College Aberdeen AB24 3FX Scotland tlf. +44 1224 27 2000 fax +44 1224 48 8611

www.abdn.ac.uk The University of Edinburgh International Office 57 George Square Edinburg EH8 9JU Scotland tlf. +44 131 650 4301 fax +44 131 668 4565 Universety of Glasgow Glasgow G12 8QQ Scotland tlf. +44 141 339 8855 www.gla.ac.uk The Robert Gordon University Schoolhill Aberdeen AB10 1FR

Scotland tlf. +44 122 426 2000 www.rgu.ac.uk University of Stirling Stirling FK9 4LA Scotland tlf. +44 1786 46 7040 fax +44 1786 46 6800 Wales The University of Wales PO Box 921 Cardiff CF1 3XQ Wales tlf. +44 122 287 4839 fax +44 122 287 445

Læristovnar í Stórabretlandi

Pisan 2001/2002 68

Føroyingafeløg Meginfelag fyri Føroysk feløg í Danmark. (MFD) v/Elinborg Joensen tlf. 44 97 04 09 Føroyingafelagið í Aalborg v/ Marid Højgaard tlf. 98 10 21 66 Føroyskt Felag í Ballerup v/ Elinborg Joensen tlf. 44 97 04 09 Føroyingafelagið á Bornholm v/ Tordis Johannessen tlf. 56 97 00 43 Føroyingafelagið í Esbjerg v/ Heðin Petersen Føroyingafelagið í Fredrikshavn v/ Ellu Niclasen Markedsvej 19 9900 Fredrikshavn Føroyingafelagið í Hirthals v/ Fridtjolf Torgarð Føroyingafelagið í Horsens v/ Ester Joensen tlf. 75 60 10 52 Føroyskt felag í Hvidovre v/ Svein Fredriksen tlf. 43 17 67 97 Føroyingafelagið í Keypmannahavn v/ Tóru Dahl Sandberg tlf. 32 29 74 23 Føroyingafelagið á Lollandi og Falster v/ Ingvard Niclassen tlf. 54 14 80 04 Føroyingafelagið fyri Miðvestjylllandi v/ Jacobinu Herdalur tlf. 97 10 26 72 Føroyingafelagið í Odense v/ Aref Olsen tlf. 66 15 82 89 Føroyingafelagið í Suðurjútlandi v/ Ednu Poulsen tlf. 74 66 66 65 Føroyingafelagið á

Suðursælandi v/ Ruth Larsen tlf. 53 38 24 74 Føroyingafelagið í Svendborg v/ Rannvu Krag Fyrrevang 40 5700 Svendborg Føroyskt Felag á Vestursælandi v/ Ragnhild Sørensen tlf. 57 83 31 96 Føroyingafelagið í Aarhus tlf. 86 18 06 04 v/Elin Lorenzen tlf. 20 65 77 21 Føroyingafelagið í Reykjavík Box 4065 IS-124 Reykjavík Ísland Føroyingafelagið í Nuuk tlf./fax 21067 Føroyingafelagið í Bretlandi-Farbrit V/Poul Andrias Mikladal tlf/fax: 01847 896 699 T-rit: [email protected] Onnur feløg B – 94 v/ Jóhannis H. Glerfoss 6700 Esbjerg tlf. 75 13 45 31 Føroyska Viðskiftastovan Hovedvagtsgade 8, 2. Sal 1103 Kbh. K tlf. 33 14 08 66 Føroyska Listafelagið í Danmark v/ Heidi Poulsen tlf. 36 17 56 55 Húsakórið v/ Sunnleif Rasmussen 1620 København V tlf.: 43 71 06 49 Ítróttarfelagið Føroyar www.ifforoyar.subnet.dk Kvinnufelagið v/ Elsu Zachariasen tlf. 46 56 14 56 Nærvarp Okkara

Føroyahúsið, Kbh. tlf. 31 22 84 01 Sendir hvønn sunnudag kl. 13.00 á 98,9 MHz (FM) og fríggjakvøld kl. 20.00 á 19,4 MHz. Áhugafelagið ”Neystið” v/ Sylviu Levinsohn 2610 Rødovre tlf. 36 70 94 23 Dansifelagið Fótatraðk v/ Hendrik Egholm tlf. 32 88 69 33 Dansað verður annaðhvørt sunnukvøld kl. 19.30 í Føroyahúsinum, Kbh. Talvfelagið v/ Arild Rimestad tlf. 40 63 27 25 Hittist hvørt mikukvøld í Føroyahúsinum ”Firvaldar” v/ Maud Vissing Stations Allé 5A 8722 Hedensted Lestarfelagsskapir MFS—Meginfelag Føroyskra Studenta tlf. 33 25 02 10 www.mfs.fo Arkitektur– og desingfelagið v/ Annie Heinesen tlf. 32 88 83 59 FFL—Felag Føroyskra Læknalesandi v/ Steen Nepper-Christensen tlf. 36 41 31 49 Jurafelagið v/ Súsonnu Leo tlf. 32 88 68 35 Stjørnmálafrøðiðslesandi v/ Hallu Nølsøe Poulsen tlf. 28 18 77 96 VÁS—Verkfrøðingar á Slættanum v/ Arna Petersen tlf. 45 87 00 88 *3122 Aðrar adressur Føroyahúsið Vesterbrogade 17A 1620 København V tlf. 33 23 15 87

Opið er allar dagar kl. 16.00-19.00 leygardag stongt. Áarstova Vestergade 48D 8000 Århus C tlf. 86 18 06 04 Opið er: Mánadag- hósdag kl. 16-18 Fríggjadagsbarr kl. 21-03 Prestur Føroyskur prestur er at hitta mánadag-hósdag kl. 09.00-10.00. tlf. 31 10 81 31 Føroyski skúlin í Keypmannahavn v/ Virgar T. Dalsgaard tlf. 53 68 17 57 Hvønn fríggjadag kl. 16 í Føroyahúsinum Andaligir felagsskapir Samuelskirkjan Thorsgade 65, Kbh. tlf. 31 85 27 24 Kirkjugongd er hvønn fyrsta og triða sunnudag í mánaðinum, kl. 14.00 Eliaskirkjubólkurin v/ Øssur Kjølbro tlf. 36 77 38 20 www.danbbs.dk/~eliaskir Møti hvørt leygarkvøld kl.19.00 í Eliaskirkjuni, Vesterbrotorv, Vesterbrogade 49, 1620 Kbh. V Sunnudagsskúli kl. 12.30 á Oyrasundskollegiunum og kl 14.00 í Eliaskirkjuni Kristnastova v/ Øssur Berghamar tlf. 31 55 18 09 Kristiligur fundur er hvørt fríggjakvøld kl. 20.00 á Birmavej 36, 2300 Kbh.S Vitin Haurumsvej 35, st. th. 8381 Mundelstrup tlf. 86 24 77 73 Skýlið v/ Jancy Biskupstø Klein 5260 Odense S tlf. 65 95 88 70

Føroysk feløg uttanlanda

Pisan 2001/2002 69

Pisan 2001/2002 70

Endamálið hjá MFS er at arbeiða fyri áhugamálunum hjá lesandi føroyingum og harvið skapa betri um-støður hjá lesandi úti og heima. Í altjóða høpi er MFS viðurkent sum sjálvstøðugt føroyskt felag á jøvnum føti við onnur norðurlendsk og altjóða studentafeløg. MFS er samráðingarumboðið hjá lesandi føroy-ingum mótvegis teim føroysku myndugleikunum. Felagið hevur í góð 39 ár rikið ein miðvísan studentapolitik. Arbeiðið fevnir vítt, frá reinum studentapolitiskum málum til praktiskar limatænastur. Bygnaðurin í MFS Á hvørjum ári velja limirnir eitt ráð við ellivu limum, sum leggur høvuðsætlanirnar fyri arbeiðið hjá felagnum. Ráðið skipar seg síðani í nevndir, sum taka sær av tí dagliga arbeiðinum millum ráðsfundirnar umframt av serstøkum arbeiðs-uppgávum. Nevndirnar eru: blaðnevnd,

marknaðarføringsnevnd, trivnaðarnevnd, altjóða samstarvsnevnd, granskingar– og útbúgvingarnevnd og kunningartøkninevnd. Allir limir í MFS vælkominir í nevndirnar. Í løtuni hevur ráðið bert ráðslimir í Danmark, men onkuntíð hava upp til fleiri ráðslimir búð í øðrum londum (t.d., Føroyum, Norra og Íslandi). MFS-arbeiðið verður skipað út frá skrivstovunum í Århus, Odense og Keypmannahavn, har øll eru vælkomin at venda sær, um tey hava okkurt at bera fram. MFS er sjálvandi eisini farið at royna seg á alnótini. Tann vegin ber eisini til at fáa fatur á MFS — www.mfs.fo Hvør kann gerast limur? Allir lesandi føroyingar uttanlands kunnu gerast limir í MFS, líkamikið hvørja útbúgving teir eru í holt við. Ein verður roknaður sum føroyingur, um ein hevur búð minst 4 ár í Føroyum, áðrenn útbúgvingin

MFS er einasta fe lag ið , i ð umboðar tey f ø r o y s k u l e s a n d i uttanlands og á Fróðskaparsetrinum. Henda greinin skal g e v a e i n a m y n d a v , hvørjum málum MFS arbeiðir við og hvørjar fyrimunir tú fært við at vera limur í MFS

Pisan 2001/2002 71

byrjaði. Afturat hesum kunnu lesandi á Fróðskaparsetrinum gerast limir í MFS. Felagið fevnir sostatt bæði um lesandi úti og heima. Hóast flestu MFS-limirnir eru búsitandi í Danmark, eru limir í Noregi, Svøríki, Íslandi og Skotlandi. Sjálvt úr so fjarskotnum støðum sum Australia, Korea og USA eru lesandi, sum eru limir í MFS. MFS-limirnir verða býttir í tveir bólkar: njótandi limir og hvílandi limir. Njótandi limir eru øll, sum hava goldið limagjald (kr. 150,- árliga) fyri verandi lestrarár, meðan limir, ið ikki hava goldið limagjald, eru hvílandi limir. Treytin fyri at fáa lut í lima-tænastum felagsins er, at tú er njótandi limur. Seinastu árini hava ymskir fakligir bólkar millum føroysk lesandi tikið seg saman um at stovna feløg, sum einans arbeiða við viðurskiftum hjá hesum fak-bólkunum. Hetta eru tiltøk sum MFS stuðlar av fullum huga. Føroysk lesandi standa nógv sterkari saman, og tí arbeiðir MFS fram ímóti at hesi áhuga-b ó l k a n i r skipað seg sum dóttur-feløg hjá MFS. Hetta g e v u r fyrimunir fyri allar partar. Hetta ger MFS MFS skipar fyri føstum a l m e n n u m t i l t ø k u m , umframt tær v a n l i g u tænas turnar fyri limirnar. Á hvørjum ári verður skipað fyri lestrarvegleiðing á miðnámsskúlunum í Føroyum fyri teimum, sum ætla at fara undir lestur á hægri lærustovnum. Fyrst í august skipar MFS fyri kunningardøgum í Føroyum, fyri fólki, ið skulu byrja hægri lestur. Um summari skipar MFS eisini fyri eini lestrarstevnu, sum er sett saman av fleiri ymsum tiltøkum. Fjølnir er limablaðið hjá MFS. Blaðið kemur út 6 ferðir um árið, og seinnu árini hevur Fjølnir rættiliga gjørt vart við seg í tí føroyska blaðheiminum. Fjølnir er opin fyri øllum slagi av tilfari, men tað eru serliga greinirnar um føroysk samfelagsviðurskifti, sum hava gjørt vart við seg. MFS er við til at umsita ferðaískoytið til lesandi útisetar saman við Stuðulsstovninum. Hetta verður gjørt soleiðis, at Stuðulsstovnurin sendir umsóknarbløðini um ferðaískoyti beinleiðis til allar njótandi MFS-limir.

Tey ið manna MFS-ráðið eru: Sissal Kjartansdóttir Kristiansen, Halla Nolsøe Poulsen, Jón Henriksen, Sámal Matras Kristiansen,

Marita Debess Magnussen, Rúnar Reistrup, Aksel Johannesen, Hallbera West,

Guðrið Weihe, Hans Kári Vang, Katrin Apol, Bjørg Dam

MFS tryggjar njótandi limum sínum ungdóms-avsláttur á ferðaseðlum til og úr Føroyum, eisini aftaná at fólk eru vorðin 26 ár. Umframt vanligu rekvisitiónirnar kunnu allir njótandi MFS-limir fáa eitt sonevnt ISIC-kort. Hetta kortið er tað sama, sum verður selt av ferðamannastovuni "Kilroy", og kortið gevur avsláttur til m.a. innanoyggja ferðing í Før-oyum, Atlantic Airways og altjóða studentaavsláttur. Ein onnur MFS-tænasta er Grunnurin Fyri Styttri Lestrarferðir (GFSL), sum veitir stuðul til styttri námsferðir til Føroya. Allir njótandi limir kunnu søkja grunnin um stuðul, og í løtuni er hesin helvtin av einum ferðaseðli (aftur og fram). Treytirnar fyri at fáa stuðul eru m.a., at limagjaldið til MFS er goldið, at uppgávan skal snúgva seg um føroysk viðurskifti, at MFS fær eitt avrit av uppgávuni, ella at móttakarin skrivar eina grein til Fjølnir um tær kanningar, ið eru gjørdar. Fyri nøkrum árum síðani setti MFS eitt uppgávu-savn á stovn. Savnið fevnir bæði um høvuðsupp-

gávur og aðrar uppgávur, ið eru skrivaðar um føroysk v i ð u r s k i f t i . MFS hevur s a ms t a r v a s t við Lands-b ó k a s a v n i ð um at skráseta a l l a r uppgávurnar í s a v n i n u m . U p p g á v u -savnið er nú ein partur av bókasavninum í Føroya-húsinum í

Keypmannahavn. Savnið telur uml. 100 uppgávur, øll kunnu læna tilfar úr hesum savninum. MFS skipar javnan fyri cafekvøldum og dansi í Føroyhúsinum í Keypmannahavn. Vanliga verða 2 dansikvøld og 3-4 cafekvøld hildin um hálvárið. Tilhesi tiltøk fáa njótandi limir stóran avsláttur. Gjøgnum fleiri ár var spurningurin um valrætt til lesandi útisetar ovast á ynskilistanum hjá MFS. Henda fingu vit loksins í 1992. Síðan MFS varð sett á stovn, hevur millumtjóða arbeiði verið ein týðandi lutur av arbeiði felagsins. Í løtuni fer hetta serliga fram innan felagsskapin Nordisk Ordførende Møte (NOM), sum fevnir um studentafeløg úr øllum Norðurlondum. Fundir verða hildnir tvær ferðir um árið, og summarið 1995 og 1998 varð NOM-fundurin hildin í Tórshavn.

Pisan 2001/2002 72

HALDARALEPIN Set kross: Ja, eg vil gerast limur í MFS og m.a. fáa Fjølnir 6 ferðir um árið. Limagjald: 150 krónur. Ja, eg vil gerast haldari av Fjølni. Haldaragjald: 100 krónur. Navn:

Bústaður: MFS

Vesterbrogade 17A +++ 2832 +++

DK– 1620 København V

MFS rindar

postgjaldið

www.mfs.fo Fjølnir 6 ferðirnar um árið.

Upplýsing á MFS-skriv-stovunum.

ISIC-kort

50% avsláttur av haldara-gjaldinum til Internet Dimmalætting og Internet Sosialin.

Stóran avsláttur av atgongu-merkjum til tiltøk hjá MFS.

Stuðul frá Grunninum Fyri Styttri Lestrarferðir (GFSL).

Umsóknarblað til umsókn um valrætt í Føroyum, verða send øllum MFS-limum, tá ið løgtingsval verður útskrivað.

MFS-árskalendara

Mangt annað

MFS Meginfelag FøroyskraStudenta hevur síðani1962 haft sum enda-mál, at skapa betriumstøður hjá føroying-um undir útbúgving úti og heima bæði pol-itiskt, fíggjarliga ogsosialt.

MFS hevur brúk fyri tær

- fjølmentari vit eru, tess meira ávirkan hava vit.

Um tú hevur hug at gerast limur ella um tú vilt lutaka í MFS arbeiði, so set teg í samband við MFS.

MFS-skrivstovurnar:

Á skrivstovunum er m.a. møguleiki fyri at tekna seg sum lim, fáa nýtt ella endurnýggja ISIC-kort og fáa upplýsingar um lestrarviðurskifti.

Keypmannahavn: Vesterbrogade 17 A 1620 København V Tlf.: 33 25 02 10 Fax: 33 25 02 38 [email protected] Miku- og fríggjadag kl. 16-18

Århus: Vestergade 48 D 8000 Århus C Tlf.: 86 13 18 61 Fax : 86 18 06 04 Mikudag kl. 16-18

Odense: Nyborgvej 335, 4. th 5220 Odense SØ Tlf.: 65 93 15 25 [email protected] Týskvøld kl.19-21

Meginfelag Føroyskra Studenta

[email protected]

Pisan 2001/2002 73

Pisan 2001/2002 74

Pisan 2001/2002 75

AApisan.eps

pisan 2001

Documents