PISAN 2000/2001

ISBN 99918-919-5-1

UPPLAG:

2000 eintøk

PRENT: Malchow Bogtryk

ÚTGEVARI:

© Meginfelag Føroyskra Studenta (MFS) Vesterbrogade 17A

DK-1620 København V Tlf.: 33 25 02 10 Fax: 33 25 02 38 http.//www.mfs.fo

E-mail: mfs@mfs.fo

Skrivstovutíð er mikudag og fríggjadag kl.16-18. Skrivstovan í Århus er opin mikudag kl.16-18,

tlf.: 86 13 18 61 fax: 86 18 06 04 Skrivstovan í Odense er opin fríggjadag kl.16-18,

tlf.: 66 14 36 97 Endurgeving av tilfari úr Pisuni er bert loyvd,

um keldan er týðiliga nevnd

BLAÐSTJÓRI: Annie Heinesen

LAYOUT:

Annie Heinesen

LÝSINGAR: Annie Heinesen

FORSÍÐA OG MYNDIR:

Annie Heinesen Aleksandras Jákup Olsen

Tim Flohr/Dakhma tlf. 35 37 34 77 Og onnur

tlf. 33 23 15 87 hevur stuðlað útgávuni av Pisuni

Pisan 2000/2001 2

Innihald 1 - At Velja Meðan tú ivast 4 At finna tann rætta lesturin 6 Útbúgvingin skal geva meining 8 Hvørjum hevur tú áhuga fyri 10 Stud.Ivi 12 Lærdómur og gleði 14 At byrja at lesa er eitt stórt lop 16 Lestrar– og undirvísingarhættir 17 Lestrarbólkar 18 2 - Íbúðar og social viðurskifti Hvar skal eg búgva? 20 Lívið sum fátækrareyv 28 Stuðulsstovnurin 31 Vegleiðing um SU 32 Minst til flytifuglur 36 Arbeiði og SU 38 Føroyafrádráttur 39 Herskylda 40 Ráðgevingin 41 3 - lívið er meiri enn lestnaður Uttanfyri og innanfyri 46 Keypmannahavn 48 Århus 50 Aalborg 51 Arbeiðslív við tíð til lívið 55 Adressur 58 MFS-felag teirra lesandi 66

Pisan 2000/2001 3

Valið av útbúgving er merkt av skáksigling millum áhuga, evnir, arbeiðismøguleikar og eina ørgrynnu av ymiskum fellum. Ringt er at velja, og hóast tey góðu ráðini eru mong í tali, er tað tú, ið tekur ta endaligu avgerðina.

Pisan 2000/2001 4

Pisan er blaðið frá Meginfelag Føroyskra Studenta til tykkara, sum ætla at byrja hægri lestur í Føroyum ella uttanlanda. Endamálið við Pisuni er, at veita hjálp og ráðgeving til øll nýggj lesandi. Í einum støðugt minkandi heimi har samskifti av øllum slag tvørtur um landamørk økist í stórum, er umráðandi, at føroyingar eru við. Ikki bert sum einstaklingar, men eisini sum fólk. Eins og sjónarringurin hjá tí einstaka víðkast og ríkast av at vitja onnur lond, hevur føroyska samfelagið gott av tí inspiratión, ið lesandi ungfólk bera heim við sær uttan úr heimi. Tí eru góðar grundir -bæði fyri teg og alt samfelagið - til, at tú setir teg inn í teir veldugu útbúgvingarmøguleikanar, ið eru til taks. Pisan viðger tey flestu viðurskifti, sum hava áhuga fyri føroyingar, ið fara í útbúgving uttanlanda. Lestrarbókin er ætlað sum uppslagsbók, og tí er ikki neyðugt at lesa hana úr einum enda í annan. Pisan kann sjálvsagt heldur ikki loysa allar trupulleikar, ið fólk kunnu koma út fyri, ella geva nakað samlað yvirlit yvir útbúgvingarmøguleikar í Danmark og aðrastaðni. Men bókin kann møguliga vísa tær á, hvar tú kanst fáa fleiri upplýsingar um útbúgvingar, tú ert áhugað í, og harvið geva tær og tínum eitt betri grundarlag at taka avgerð á. Fyrsti partur av Pisuni er um at velja útbúgving. Niðurstøðan er, at tað loysir seg best at velja útbúgving eftir áhuga. Útbúgvingin skal geva meining alt lívið, og tí er neyðugt, at tú hugsar við hjartanum. Eldhugurin er besta stevnumið og skapar í longdini tryggleika og vónir fyri framtíðina. Annar partur av Pisuni er um social– og bústaðarviðurskifti, har eru greinar um SU, skattaskyldu, føroyafrádrátt og um

íbúðarviðurskifti. Seinasti parturin av Pisuni er um ymiskir býir í Danmark, og um hvat teir hava at bjóða. Eisini verður nortið við frítíðina, framtíðarvónir og komandi arbeiðslívið. Føroyskar útbúgvingar eru fyri tað mesta einvíst vendar móti tí donsku útbúgvingar-skipanini, og nógv flestir føroyingar lesa tí eisini í Danmark. Hetta er einki løgi, tá Føroyingar í øldir hava leita sær til Danmarkar. Føroya søga er samantvinna við danska søgu og mentan - um ein dámar tað ella ikki. Danska umhvørvi er ikki serliga fremmant, og allir føroyingar hava kunnleika til danskt mál. Tað er eisini ein fyrimunur, at føroyingar ikki skulu gjalda fyri útbúgvingar í Danmark. Vit hava tó eisini valt at gera eitt yvirlit yvir útlendskar útbúgvingarstovnar, sum er prentað aftast í bólkinginum. Yvirlitið fevnir um útbúgvingarstovnar í Danmark, Noreg, Svøríki, Íslandi og Stórabretlandi. Tað er á ongan hátt fullfíggjað, so tú skal ikki verða bilsin, um tann skúlin, tú hevur hug á, ikki er í yvirlitinum. Av tí at øll í dag hava atgongd til alnótina, hava vit í ár í staðin lagt størri dent á at gera eitt heimasíðuyvirlit, har víst verur á, hvar tú kanst leita víðari eftir upplýsingum um útbúgvingastovnar á netinum. Bókalisti er aftast, her eru savnað heitir á bókum um útbúgvingar bæði í og uttanfyri Danmark. Somuleiðis hava vit eitt bústaðaryvirlit og yvirlit yvir føroysk feløg uttanlanda. Tað er ikki at halda seg aftur við at kanna allar møguleikar, áðrenn tað endaliga valið verður gjørt. Góða eydnu!

MFS

Pisan 2000/2001 5

Eitt land er ikki bara eitt

land, ein býur ikki bara ein

býur og ein útbúgvnigar-

stovnur er ikki bara ein

ú t b ú g v i n g a r s t o v n u r .

Munurin er stórur frá staði

til stað, og tí er umráðandi

at seta seg væl inn í

viðurskift ini , áðrenn

útbúgvingin verður vald.

Pisan 2000/2001 6

Nógv halda Danmark vera tryggasta staðið at flyta til, men harvið eru ikki allar súður syftar. Summi halda Keypmannahavn vera ov stóran, og trívast tí betur í Aalborg, Århus, Odense ella onkra heilt aðrastaðni. Samstundis er stórur munur á útbúgvingunum, alt eftir hvar tær eru. Sjálvandi er hesin størstur frá landi til lands, men ein útbúgving kann eisini vera heilt øðrvísi skipað í Å r h u s , e n n h o n e r í Keymannahavn. Hetta er til dømis galdandi fyri jura-útbúgvingina og økonomi-útbúgvingina. Eisini kann stórur munur vera frá skúla til skúla, og eitt gott dømi um hetta er l æ r a r a ú t b ú g v i n g i n o g pedagogútbúgvingin. Brúka lestrarvegleiðararnar Sjálvandi er tað tú - og bara tú - ið situr við avgerðini um, hvat tú ætlar tær at lesa. Men ofta kann vera torført at gera tey ymisku áhugamálini ítøkulig, og her kunnu føroysku lestrarvegleiðingarnar verða hentar. Veitst tú umleið hvat tú ætlar tær í holt við, er tað eisini altíð ein fyrimunur at kanna allar møguleikar, áðrenn tú velur skúla og bý. Flestu miðnámsútbúgvingarnar hava les t rarvegleiðarar (s í adressulistan aftast í blaðnum); har kanst tú fáa fyrstu góðu ráðini um, hvørjar útbúgvingar eru til at taka. U m f r a m t h e t t a k a n n lestrarleiðbeining eisini fáast hjá LFÚ-ráðgevingini í Tórshavn. Vegleiðarnir lurta og spyrja, og kunnu á tann hátt ofta hjálpa við at finna fram til, hvørjar útbúgvingar eru, men teirra uppgáva er at vegleiða og ikki at leiðbeina. Hóast lestrarvegleiðararnir ikki taka avgerðina fyri teg, kann tað væl loysa seg at práta við teir. Tey tráspyrja fólk um, hvat tey hava hug til, og hetta kann næstan altíð geva einum eitt breiðari grundarlag til at hugsa víðari. Um tú ikki veitst, hvørja útbúgving tú skalt velja, er lestravegleiðingin sostatt

ein møguleiki at hjálpa tær á glið. Útbúgvingaryvirlit Yvirlit yvir útbúgvingar í Danmark eru at finna í einum bóklingi, ið nevnist Studie- og erhvervsvalget. Her verður greitt frá innihaldinum í hvørjari einstakari útbúgving, hvørjar upptøkutreyti r eru, og hvat útbúgvingin kann brúkast til. Í heftinum er eisini umsóknarblaðið, sum nýtt verður til at søkja inn á teir flestu lærustovnarnar. Umframt hetta er eitt nógv størri danskt útbúgvingaryvirlit (Duel), sum bæði finst sum bók og databasi. Hetta er avloysarin fyri tað gamla "erhvervskartoteket", og tað er m.a at finna á Býarbókasavninum í Havn. Yvirlit yvir útbúgvingar í Noregi er at finna í bókini "Student 98", sum norska Universitetsforlaget gevur út. Bókin hevur eina ørgrynnu av p r a k t i s k u m o g t e o r e t i s k u m upplýsingum um allar hægri útbúgv-ingar í Noregi, og er eitt "must" hjá øllum, ið ætla sær hendan vegin. Nøkur góð ráð - Tosa við ein lestrarvegleiðara um útbúgvingina sum heild. Hon kann beina teg víðari og geva tær adressur og telefonnummur. - Ring til lærustovnarnar, tú hevur h u g á , o g t o s a v i ð l e s t r a r v e g l e i ð i n g i n a ("studievejledningen") á skúlanum. Her vita tey neyvari at siga frá tí ávísu útbúgvingini. - Set teg í samband við onkran føroying, sum tú veitst gongur - ella hevur gingið - á læristovninum. Tey kunnu altíð greiða meira frá ymiskum, sum lestrarvegleiðarin hevur gloymt, ella ikki lagt so stóran dent á. - Kennir tú ongan, ber til at spyrja á skúlunum, um aðrir føroyingar ganga har. Á smærru lærustovnunum kenna tey ofta teir føroysku næmingarnar. Ella ring til MFS, og vit skulu royna at vísa tær á onkran. - Minst altíð til at biða um skrivliga "informatión" um tær útbúgvingarnar, tú hevur hug á.

Pisan 2000/2001 7

Lestrarvegleiðarar eru blíðir og hjálpsamir, men teir kunnu sjálvandi ongantíð taka ta endaligu avgerðina fyri teg. Heimkomin frá lestrarvegleiðing situr tú kanska við eini rúgvu av lestrarhondbókum og góðum ráðum og møguleikum... Ivaðist tú áðrenn, ivast tú kanska uppaftur meira nú. Ásannast má, hvussu torført tað er at velja í hesi frumskóg av útbúgvingartilboðum. Foreldur, vinfólk og gubbar svara øll við einum smíli tað sama, nevniliga at tú skalt velja útbúgving eftir tínum áhuga, og at tað er tú og bara tú, sum tekur avgerðina. Og so halda tey trupulleikan vera loystan. Men ivin og óvissan argar kanska enn. Tí hvat skal eg gera, tá eg havi áhuga fyri rokktónleiki, enskum fótbólti og netsurfing? Val av útbúgving er ofta ein spurningur um, hvussu tú umsetur tíni áhugamál til eitt fram-tíðarstarv, til eina útbúgving og ein framtíðardreym. - At velja útbúgving eftir tínum áhuga her og nú, er ov lítið grundarlag at velja útbúgving á, sigur Peter Plant lektari í lestrar- og vinnuvegleiðing á Danmarks Lærerhøjskole. Hann vil heldur spyrja tey, sum leita sær eftir útbúgving, ein annan spurning enn tann vanliga "hvørjum tú ert áhugaður í?" Hann spyr meira grunnleggjandi: "Hvussu vilt tú ávirka heimin. Hvat vilt tú brúka títt lív til - hvat er týdningamikið fyri teg, hvør er tín missión". Hesir spurningar eru størri - og svarini geva meining, sigur Peter Plant. Hesir spurningar eru sjálvandi stórir bitar hjá einari nýklæktari pisu at svølgja. Men endamálið er, at fáa teg at hugsa teg so væl um sum til ber, men á einum meira grunnleggjandi støði, fyri at minka møguleikan fyri, at tú um 10 ár ikki stendur við eini útbúgving og einum arbeiði, sum fyri teg, er fullkomuliga meiningsleyst. Jú meira ivingarsom og

Tíni persónligu áhugamál –

hvussu stuttlig tey enn

munnu vera – eru ikki nóg

gott grundarlag undir at velja

útbúgving. Útbúgvingin, tín

lívsvegur, eigur at geva

meining á einum hægri støði

– bæði fyri teg sjálvan, fyri

samfelagið og fyri onnur.

Pisan 2000/2001 8

Men tað er altso ikki nóg mikið at velja út frá "karrieru", og út frá tí, sum líkist einum tryggum starvi í framtíðini, tí tað skal eisini vera týdningamikið fyri teg og lív títt, sæð frá einum hægri sjónarhorni. Sum verkfrøðingur kanst tú jú bæði gera lutir til krígsídnaðin ella gera vatnpumpur til 3. heimin. Tað er sostatt eisini umráðandi at hava onnur í huga enn ein sjálvan, tá valið verður tikið. Kortini kann eingin nakrantíð vera heilt vísur í, at tey velja rætt. Tú ert t.d. altíð noyddur at royna lesnaðin áðrenn, tú kann vera heilt vísur. Tey, sum halda, at tey eru 100 % vís í, hvat tey vilja lesa eru kanska heldur trongdskygd, sambært P. Plant. Tí eingin kann vera heilt ivaleysur í nøkrum í okkara tíð. Óvissa er kosturin, og tú kanst líka so væl læra at liva við tí sum øll onnur. Tú kanst hóast alt ikki velja lesna ella arbeiði og harvið halda, at tú hevur valt rætt fyri lívið. Men óvissan og ivin eru hóast alt positivir eginleikar. Óvissan er drívmegi og ger ein forvitnan. Og vit noyðast øll at velja alt lívið: tú velur grein innan útbúgving, velur nýtt arbeiði fleiri ferðir, og kanska enntá eisini hjúnafelaga fleiri ferðir í lívinum. Stutt sagt: Alt lívið er eitt val, sum hevur óvissuna og ótryggleikan við sær. Í sambandi við útbúgving er óvissin støðið undir lívslangari, og persónligari útbúgving - tú veitst ongantíð, hvar tín persónliga menning, óvissan, forvitnið og alt tað tilvildarliga leiðir teg, líkamikið, hvat tú gert av at lesa, sigur P. Plant at enda. - Men tað at ivast merkir, at tú framhaldandi ert ansin og vakin, at tú fylgir við í nútíðini, og at tú harvið hevur størri møguleika fyri at skapa innihald og meining í tínari útbúgving og arbeiði... (Kelda: Politikens Studievalg ‘97)

René Hjelm

umhugsin tú ert nú, jú størri er møguleikin fyri at tú velur rætt, tá tú velur útbúgving. Ein íløga fyri lívið - Ætlar tú tær t.d. at gerast lærari, má umhugsast, hvørt hetta er vegna longu frítíðina í fólkaskúlunum ella tí, tú vilt betra um uppvøkstin hjá børnunum, ella tí tú kanska sært teg sjálvan sum lærara við gleði. Allir spurningar mugu roknast uppí. Spurningurin er, hvussu eg kann gera okkurt munagott í mínum lívi, men samstundis í lívinum hjá øðrum, heldur P. Plant - Í 70'unum tosaðu tey ungu nógv um innihald og meining. Alt tú gjørdi skuldi hava meining. Men tann einstaki hugsaði í veruleikanum bert um meining fyri seg sjálvan. Í dag hugsa tey flestu um meining bæði fyri seg og fyri onnur - fyri samfelagið, fyri jarðarinnar bjarging, sigur hann. Sambært P. Plant, hugsa tey ungu í dag altso útyvir síni egnu, persónligu áhugamál - tey hugsa størri, tá tey velja. Royn teg í veruleikanum Eisini er umráðandi, at tú roynir tað, sum tú ætlar úti í veruleikanum, áðrenn tú tekur endaliga støðu. Royn á tær sjálvum, hvat tað arbeiðið hevur við sær, sum tú kundi tonkt tær at útbúgvi teg til. Spyr t.d. ein sakførara, hvørt tú kanst sleppa til arbeiðis saman við honum í tveir dagar. Uppliva hann vitja viðskiftafólk, fara á fund og sita niðurgravaðan í pappírum restina av degnum og lesa í Karnov. Tað er eisini vert at spyrja um persónligar kontaktir frá lestrarvegleiðarum til tær lestrargreinar, tú kundi hugsa tær at søkt. Tosa við onkran, sum hevur roynt tað, sum tú ætlar tær. Spyr teg fyri allastaðni - ikki bara hjá lestrarvegleiðarum.

Pisan 2000/2001 9

Hvørjum hevur tú áhuga fyri? Fylg pílunum og fá nøkur óvanlig, skeiv, løgin, stuttlig - men eisini relevant - boð uppá, hvørja útbúgving ella hvat arbeiði, tú so kann velja.

List, sjónleik og tónleik Og tey flestu hugsa: Sjónleikari Sangari, tónleikari, dansari Málari, teknari, arkitekt Myndahøggari Men hevur tú eisini umhugsað: Arbeiði aftanfyri leiktjaldið. T.d. Pallsmiðjur,

teknikari, produsari, scenograf. Dramaturgi. Hetta er eitt universitets-studium har

man lesur teatervísund, og sum t.d. kann hava við sær arbeiði sum ummælari ella PR-stjóri á einum teatri.

Kokkur: kanska kann títt skapanar lyndi brúkast inn-an matlist.

Tónleikaterapeut Fólkaskúlalærari, pedagog, har tú brúkar tíni evni

uppá børn og ung. Butiksdekoratør

Teir stóru spurningarnir Tá hugsa tey flestu: Filosofi Religiónsvísund Gudfrøði Men hevur tú eisini umhugsað: A t f l e i r i n á t t ú r u v í s u n d a r l i g a r universitetsútbúgvingar sum matematik, fysik og datalogi eisini opna fyri møguleikanum fyri at fara niður í teir djúpu spurningarnir - t.d. tað óendaliga universið ella hvørt null er null ella einki!

Hvørjum tú áhuga

Okkurt um menniskju Tá hugsa tey flestu: Sjúkrasystir Sosialráðgevi Lækni Pedagog Lærari Men hevur tú eisini umhugsað: ... At allar útbúgvingar kunnu snarast yvir á eitt arbeiði, sum hevur við menniskju at gera - t.d. kanst tú innan nærum øll fak velja at undirvísa.

Útheimurin Tá hugsa tey flestu: Málsligar útbúgvingar. Á universiteti ella á handilsháskúla Ferðaleiðari Guide Flogterna Men hevur tú eisini umhugsað: Stýrmaður, navigatørir Akademiøkonom. Innan hotel, restauratión og

ferðavinnu Lækni, sjúkrasystir, verkfrøðingur, hondverkari

o.a. Shippingstørv Økonom. T.d. at arbeiða innan altjóða

Film og fjølmiðlar Tá hugsa tey flestu: Journalistur Filmskúla-útbúgvingarnar Grafik-útbúgvingar Fotografur Men hevur tú eisini umhugsað: HA/marknaðarøkonom/cand.merc.-útbúgvingar. Ein

stórur partur av starvsfólkunum á reklamustovum hava slíka útbúgving

Film-, sjónvarp- og videohjálparfólkar-útbúgvingin. Kunnu lesast á teimum teknisku skúlunum har tú eisini kanst útbúgva teg til ljóð- ella ljósfólk

Bókmentafrøði. Ein útbúgving, sum fleiri tekst-høvundar á reklamustovunum hava

Film og Fjølmiðlafrøði á Kbh. Universitet, ella Cand. Comm á RUC.

Men eisini -um tú hevur gávurnar- kanst brúka einhvørja útbúgving sum støði til at formidla títt fak - t.d. á einum fakblaði

Vakurleiki, móti og design Tá hugsa tey flestu: Kosmetolog Designari Arkitekt Frisør Men hevur tú eisini umhugsað: Gull- og silvursmiðjur Plastik-kirurg Hondarbeiðslærari Antropolog ella etnolog. Her ber eisini til at

arbeiða við móta sum funktión av samfelagsmenninginum ella at kanna klæðini í øðrum mentanir.

Pisan 2000/2001 10

Trúgv ikki, at alt er sagt við hesum. Tekningin er ætlað sum íblástur og bara sum tað. Tað er hundraðta ls aðrar útbúgvingar og samansetingar. Meinigin er, at tú sjálv skal hugsa víðari - og kanska tann vegin finna tað, sum júst hóvar tær.

hevur fyri?

Pengar og handil Tey flestu hugsa: Banka- ella tryggingarassistent. Útbúgvingarnar á handilsháskúlunum Økonom Men hevur tú eisini umhugsað: Ejendómsmeklari Sølufólk - eitt arbeiði, sum nógvar útbúgvingar

kunnu føra til. T.d. arbeiða nógv edv-útbúgvin sum seljarar.

Jurist. Nógvir juristar fáa arbeiði í vinnulívinum ella í bankaverðini.

Tú kanst eisini royna teg sum “billardhajur”, men ringt -og dýrt- at finna eitt stað at útbúgva seg!

Náttúra, djór og plantur Tá hugsa tey flestu: Djóralækni Lívfrøðingur Gartnari Skógarteknikkari ella forstkandidat Bóndi Men hevur tú eisini umhugsað: Fólkaskúlalærari við lívfrøði sum linjufak Landskabsarkitekt/Hortonom Djórapassari Miljøverkfrøðingur - Verkfrøðingur hava ikki

bara við sement at gera, teir útvikla t.d. eisini tøknifrøði, sum kann varðveita og geva okkum betri umhvørvi.

Konservator á forngripasøvnum. Gera m.a. framsýningar.

Kavari Laborant. Eru m.a. starvsett í

umhvørvisumsiting, har tú ma. skal heinta vatnroyndir.

Heilsa og fyribyrging Tá hugsa tey flestu: T.d. sjúkrahjálpari ella assistentur á ellisheimi Lækni Tannlækni Sjúkrasystir Men hevur tú eisini umhugsað: Økonoma. Kunnu starvast á sjúkrahúsi, har tey

skipa fyri innkeypi og syrgja fyri at sjúklingarnir fáa rætta matin.

Húsarhaldslærari Fysioterapeut Bandagist Levnedsmiddelkandidat ella -verkfrøðingur,

har tú kanst enda í einum arbeiði har tú granskar í matvørum.

Ortopædi-skómakari

Ferð og spenning Tá hugsa tey flestu: Løgreglumaður Sløkkiliðsmaður Jekarakorpsið Pilotur Bjargingarmaður Men hevur tú eisini umhugsað: Koyrilærari Flúgvileiðari Verkfrøðingur. Kann t.d. føra til eitt starv sum

stjóri á sløkkistøðum! Útfluttningssjaførur

Pisan 2000/2001 11

Stud.ivi

1

Ert tú í iva og veit ikki hvat tú vilt ? Ella ert tú ein av teimum, sum longu sum fimm ára gamal visti, at tú skuldi vera yvirlækni ? Líkamikið hvat, so er hesar síðunar bæði til tey, sum ikki vita hvønn lesnað tey skulu fara undir og fyri tey, ið longu vita hetta. Ert tú í iva, er tað eitt gott hugskot at fara systematiskt til verka. Ert tú ein av teimum, ið ikki er í iva, so er tað kanska ikki so býtt at kanna allar møguleikar, somuleiðis eisini um dreymaútbúgvingin er nakað fyri teg.

Tú veist ikki hvat tú vilt Tú situr heima og hugsar: hvat havi eg hug til ? Hugsar tú longur, so veitst tú oftast, hvat tú ikki hevur hug til. So ert tú longu á veg. Set tær fyri at lesa um ymiskar útbúgvingar. Tosa við lestrarvegleiðarnar, ella far á

bókasøvnini og finn tað, tær tørvar. Gev tær góða tíð og les breitt, ikki vraka útbúgvingar, tú ikki kennir.

Aftur til Lestrarvegleiðaran Nú kundi tú spurt um tínar møguleikar at koma inn. Tosa eisini við fólk, sum lesa hesar útbúgvingar. Gott er eisini at tosa við vinir og familjuna um útbúgvingina, sjálvt um tey ikki eru professionellir ráðgevar, so kunnu tey kanska

siga tær, hvat ein útbúgving kann leiða fram ímóti.

Nú eru 2-3 útbúgvingar eftir Ring ella skriva til útbúgvingarstovnarnar og fá tey at senda tær tilfar, tú kanst eisini fáa alt tilfar gjøgnum Internet. Nærum øll

universitet og aðrir lærdir skúlar hava lagt allar lestrargreinar og innihaldið í teimum á Internet (Internet adressir eru á MFS

heimasíðuni, og aftast í blaðnum). Kanna tilfarið gjølla og skriva tær niður spurningar meðan tú lesur, um tað er okkurt tú ikki

skilur. Tú skalt ikki trúgva øllum tí, tú lesur, tað finnast útbúgvingar, ið eru í so positivar í teirra reklamum. Jú fleiri

lesandi tey fáa, jú fleiri pengar fær stovnurin oftast.

4

5 Hvussu eru

lærarnir?

Hvussu er

lestrarumhvørvið?

Nógv

bólkaarbeiði?

Hvussu nógv skal

eg lesa?

Pisan 2000/2001 12

Pisan 2000/2001 13

”Ansa eftir ! Fyrsta árið er sera strævið, restin av útbúgvingini er ikki annað enn stress og lestrarstuðulin er ikki til at liva við!” Soleiðis ljóðar mangan frá eldri lesandi, men tey flestu halda tó, at lestrartíðin er stuttlig, spennandi og entá heilt fantastisk ! Gleðin við at skilja ein formil, ella at kunna lesa eina gamla bók kan geva meiri kenning enn 6 øl. Mangan hoyrist at fráfallið er sera stórt á t.d. universitetum og at øll útbúgvingin er eitt langt karakterres. Tó eru lestrarárini ein fantastisk tíð fylt við nýggjum royndum og nýggjari vitan og vinum. Lestrartíðin er ein tíð, ið ein skal gleða seg til og syrgja fyri at njóta. At fáa loyvi at gloyma seg burtur í onkrum, ið ein hevur stóran áhuga í, er ein gáva og tað er líkamikið um ein nú lesur um indogermanska grammatik, franskar bókmentir, superstreingir, kirkjusøgu í 13´indu øld ella okkurt heilt annað. Kreativ útfordring Tað serliga við at tilogna sær eitt fag liggur í, at lestnaðurin kann geva amboð og ástøð til at skilja veruleikan vit liva í uppá ein heilt serligan máta. At vera lesandi við ein hægri lærustovn er krevjandi, men lestrartíðin er eisini venjing í sjálvsdisiplin og koncentratión. At terpa grammatik, fysik, anatomi í heil og hálv ár krevur ein strengan vilja og dugnaskap. At arbeiða vísundaliga og bjóða veruleikanum av, er sum at stilla seg á eina æviga eyggjartromu. Tað dragandi við at lesa er eisini, at tað av og til er óhugnaliga ringt, men at bjóða seg sjálvan av, er at liva. At læra nýggjar heimar at kennað er bæði torført og spennandi, tú avbjóðar teg sjálvan sum menniskja við at

-Ein fantastisk tíð um tú dugur at njóta hana !

fara í djúpdina, kanska so langt at heilin byrjar at siga frá. Og so er tað eisini annað enn lestnaður Bæði núverandi og fyrrverandi lesandi, eru helst á einum máli um, at tað eru nógv góð ball. Felagsskapið, samveran við onnur, sum brenna fyri tí sama sum ein sjálvur. Mangan kann fagliga tjakið halda á meginpartin av náttini og á nógvum skúlum er fríggjadagsbarrin næstan ein heilur stovnur í sær sjálvum. Ein eldri løgfrøðingur vendi sær til studiekontóri á Universitetinum í Keypmannahavn, og spurgdi um hann kundi verða innskrivaður sum løgfrøðislesandi einaferð enn. “Hví tað - tygum hava jú verið gjøgnum alt fyrr?”, spurgdu tey á kontórinum og søgdu frá, at tað ikki er loyvt at taka somu útbúgving tvær ferðir. “Jú, men tá hevði eg so stóran skund við at gerðast liðugur, at eg drønaði gjøgnum lestnaðin. Eg kundi gott hugsa mær at sloppið at hoyrt alt einferð enn, njóta tað heila einaferð enn - og til at fordjúpa meg.” Royndir vísa, at lesa er ikki bert at fyrireika seg til næstu royndina, men eisini at blanda seg í sociala lívið á stovnunum. Situr tú í t.d. fagráðnum, einum studentafelagið ella um tú bert stendur í fríggjadagsbarrini, so kanst tú gera framtíðina betri fyri teg og tey sum koma aftaná teg. Eitt gott lestrarumhvørvi er ikki betri, enn tey sum lesa á stovninum. Sociala lívið á lestrarstovnunum er besti máti at fáa kontaktir, tí t.d. bert á Handilsháskúlanum í Keypmannahavn eru 15.000 lesandi, á DTU eru eini 6.000 og á Humaniora í Keypmannahavn eru 17.000 lesandi o.s.fr. Kim Simonsen

Lærdómur

Pisan 2000/2001 14

r og gleði

Pisan 2000/2001 15

At byrja at lesa er eitt stórt og spennandi lop

Samrøða við 24 ára gomlu Lillie Heinesen, sum lesur til jaramóður á øðrum árið á Den danske Jordemoderskole í Keypmannahavn. Hvussu og hví søkti tú inn á útbúgvingina? Eg havi, frá tí eg var smágenta, vita at eg vildi verða jarðamóðir, so valið um útbúgving var løtt hjá mær at taka. Eg søkti inn á kvotu 2, og setti meg tíðliga inn í kriterini fyri at sleppa inn á útbúgvingina henda vegin. Eg havið gingið á matematisku/biologisk deild á studentaskúlanum, og valgdi har viðkomandi fak, so sum kemi, samfelagsfrøði og biologi. So havið eg verið eitt ár í Nigeria, og gingið á highschool. Har skrivaði eg m.a. eina uppgávu um føðslar og var eina víku í einari lítlari bygd og hjálpti eina týska jarðamóðir. Aftaná student arbeitti eg eitt ár í vøggustovu í Føroyum, og eftir hetta søkti eg inn á jarðamóðirskúlan við ynski um at byrja eitt hálvt ár seinni, so eg kundi sleppa til Ísrael fyrst at arbeiða við evnaveikum børnum, og eydnaðist hetta. Frítíðaráhugamál míni hava eisini havt við børn og ung at gera. Hvussu var at byrja? Tað var eitt sindur tungt at fara at lesa aftur, eftir at hava verið úti á arbeiðsmarknaðinum í eina tíð. Ein skal venja seg við at gera skúlating aftur. Vit løgdu hart út, bert eina viku inni í lestrarárinum høvdu vit eina rúgvu av skúlatingum. Aftaná 6

mánaðar fóru vit í tí fyrstu praktikkina, tað var spennandi og ógvuliga mennandi at fáa brúkt sína lestrarvitan í veruleikanum. Var byrjanin eitt stórt fagligt lop? Man skal venja seg við tað fakliga málið—í okkara føri læknamálið, latín. Tað kann vera eitt sindur tungt at lesa í fyrstuni og tekur eina tíð áðrenn tað fellur einum náttúrligt. Men tað kemur. Hvussu var at kenna hini? Eg trúgvi at tað er ymiskt hjá tí einstaka, hvussu tað er at byrja, tað er nógv tengt at, hvussu ein er sum persónur. Eg eri stillfør og fari varliga fram, tá eg hitti nýggj fólk, so hjá mær tók tað ein tíð at fella til. Men tað hjálpir ikki at halda seg aftur. Danskarir eru ógvuliga fitt og fyrikomandi sjálvt um tey kanska snakka skjótt og nógv. Hvussu var at tosa danskt og at trívast í Danmark? Tað danska málið fellur mær ikki tungt. Eg eri sjálv hálvur danskari og eri uppvaksin við tí danska málinum. Men tað er tó klárt at føroyskt er móðurmálið, tí tá eg eri troytt ella nervøs og skal leggja okkurt fram fyri allan klassan, tá kann viðhvørt vera ringt at finna tey røttu orðini. Eg trívist væl í Danmark. Í frítíðini fylgist eg nógv við føroyingum, tað hevur falli mær náttúrligt at søkja tað trygga, sum eg kenni frammanundan, tá alt annað er nýtt. Men eg eri tó byrja at fylgjast meira og meira við teimum donsku klassafeløgunum. Hevur tú nøkur góð ráð at geva øðrum? Viðvíkjandi kvoto 2, so eru nakrar av teimum eg lesi saman við yvir 30 ár, og siga at orsøkin til at tær ikki byrjaðu fyrr, var at tær hildu at upptøkukrøvini vóru so høg, at tær ikki hattaðu sær at søkja inn. Men har er mítt ráð, at tú skalt bara søkja, tú fært aldrin meira enn eitt nei. (Legg tó til merkis, á onkrun útbúgvingum er bert loyvt at søkja inn á somu útbúgving avmarkaðar ferðir—red.). Legg stóran dent á ’levnedsbeskrivelsen’. Gott er, um tú kanst vísa á, at tú hevur frítíðaráhugamál, sum eru lestrarviðkomandi. Kanska tú hevur sitið í onkrum ráðið, ella gjørt okkurt sjálvboðið arbeiði. Alt gevur stig. LFÚ veitti mær stóra hjálp í samband við levnedsbeskrivelsen og skulu tey hava stóra tøkk fyri tað.

Pisan 2000/2001 16

Pisan 2000/2001 17

Lestrar– og undirvísingarhættir

Forelæsninger: ein klassiskur undirvísingarháttur, har ein lærari gjøgnumgongur tilfarið. (Hetta er ofta í samband við holdundirvísing) Hetta er næstan altíð einvegiskommunikatión, lærari til næmingar. Um holdini eru smá, kann vera møguleiki fyri at seta spurningar, men hetta er ikki møguligt um holdini eru ov stór (upp til 400 næmingar). Tað krevur eisini mót at spyrja, tá har sita 400 onnur sum síggja út til at hava skilt alt. Holdundervisning: er tann undirvísingin sum minnir mest um klassaundirvísing í fólka– og miðnámsskúlunum. Her eru oftast 10-35 lesandi, alt eftir hvør útbúgvingin er, og hvørjum árgangi ein gongur á. Í holdundirvísningini gjøgnumgongur ein lærari bøkur, greinar og annað undirvísingartilfar, og avtala verður frá ferð til ferð, hvat skal lesast. Ein munur í mun til Studentaskúlan og HF er, at tað oftast ikki eru fleiri enn 10-15 tímar um vikuna. Tað er sjáldan uppmøtingarskilda og man fær ikki karakterir. Kjak og upplegg frá teimum lesandi er ein stórur partur av undirvísingini. Seinni í útbúgvingini, tá ein meira frítt kann velja fak/emnir, fara klassanir at spjaðast út á ymisk hold, alt eftir hvat man hevur valgt. Regneøvelser: er øvilsir har man stutt og greitt roknar uppgávur sum t.d. matematik, statestik og fysik. Tímanir koyrar paralelt við fyrilestranir. Tað er oftast ein lærari til staðar. Laboratorieøvelser: eru á teimu flestu teknisku, náttúruvísindaligu og læknavísindaligu útbúgvingum. Tímanir eru vanliga møtuskildugir, og endamálið er at næminganir fáa neyðugu praktiska royndina. Møtiskildan merkir, at um ein forsømur ov nógvar tímar, so skulu tímanir takast um aftur.

Feltkurser: finnist í fakum sum t.d. biologi, geografi, geologi, antropologi, etnografi. Endamáli við hesum kursunum er at geva teimum lesandi møguleika at arbeiða praktiskt við teirra faki. Kursini kunnu telja sum ein eksamia. Feltkursini er ein góður møguleika at læra lestarfelaginir at kenna. Summi fletkursus hava møtuskildu. Praktik: á ein ella annan hátt er kravd á nógvum útbúgvingum. Á tannlækna– og djóralæknaútbúgvingini er praktikin ein fastur partur av útbúgvingini og gongur fyri seg á skúlanum. Í ørðrum skúlum, sum t.d. psykologi, læknavísind, landbúnaður, havebrug og skógbrug umframt verkfrøðingaskúlanum arbeiðir man eina tíð..... Fyri ein part av teimum lesandi er tað møguligt, aftaná nøkur á í útbúgving, at fáa lestrartýðandi arbeiði. Serstakliga lesandi á teknisk-náttúruvísindaligu, læknafrøðiligu og samfelagsligu studinum, hava møguleika til tess. Fyri lesandi á humanistiskum fakum, er tað møguligt minni at fáa studirrelevant arbeiði. Projektundervisning: Styrkin við projektundirvísing er, at tey lesandi styrkjast í at lýsa og loysa fakligar trupuleikar. Projekarbeiði er á Roskilde universitetcenter og Aalborg Universitet umframt á arkitektskúlunum. Tað er eingin vanlig undirvísing í samband við projektarbeiði. Í staðin verður ein knýttur at einum ella fleiri lærararum, sum ráðgeva. Eitt projekt varar vanliga 1/2—1 ár. Man arbeiðir í bólkum ella einsamallur. Man forsvarar projekti yvirfyri læraranum og prógvdómari sum so geva karakterir ella ummæli.

Lestrarbólkar er ein vernd móti mótloysi, tá tú byrjar at lesa. Tú lærir eisini nógv fólk at kenna í einum fremmandum umhvørvi. Tá tú ert komin yvir rustúrin, introfundina, semesturplanir, og tá tú hevur lært at finnað runt á bókasøvnunum, byrjar dagliga rutinan á lærustovnunum, og tá eru mong, ið uppliva ein hvøkk - tí tá byrjar sjálvur lestnaðurin. Tungar og dýrar enskar og týskar bøkur, sum kunnu fáa romantiskar og eksotiskar dreymir at bresta. Og skuldi so verið (og tað ert tað mangan, sjálvt um tey flestu ikki vilja viðganga tað), so er ein sera góð loysn at finna saman í lestrarbólkar, har møguligt er at kjakast um pensum. Mangan finna nýggj lesandi út av, at hini eisini hava ringt við at skilja ástøðiliga fysik, ástøðiliga filosofi, statestik, videnskabsfilosofi ella okkurt heilt annað. Flest allar útbúgvingar frá RUC, Københavns Universitet, Handilsháskúlar og til sjúkrasystrarskúlar brúka av og á projektgongd við bólkarbeiði. Tú kemur í hvussu er at skula arbeiða saman við øðrum úti í samfelagnum, og

Lestrarbólkar -Eitt sterkt og gott net

neyðugt er at læra at víðarigeva títt fag og tínar uppgávur, so at onnur eisini skilja tað, tú veist. Tað er tó umráandi, at ein sjálvur er aktivur og roynir at møta fólki. Neyðugt er at vera útatvendur og tora at skipa fyri, so at nýggir bólkar vera skipaðir. Vanligt er t.d., at hesir bólkar møtast fyri at loysa uppgávur, gjøgnumganga pensum saman ella geva feedback uppá styttri ella longri uppgávur. Tað er sera gott at skriva fyrstu stóru uppgávurnar, ella projektini saman við øðrum, tí fyri tey flestu eru hesar uppgávur mangan ein tung byrða, tí tað akademiska málið og t.d. krøv um uppgávuteknik annars kunnu tarna tí einstaka. At arbeiða saman lærir teg, at tú mást tola at hini finnast at og rósa tí, ið tú hevur skrivað, somuleiðis sum tú lærir at finnast at øðrum og rósa tað, tey hava gjørt.

Um tú berjist og arbeiðir saman við hinum, so skal tað nokk eyðnast tær at koma væl í gongd og ein dag at kunna seta okkurt væl uppiborið heitið undir títt navn - væl gagnist !

Kim Simonsen

Pisan 2000/2001 18

Pisan 2000/2001 19

musik friluftsliv

kristendom

7.-9. april og 5.-7.

november

tjek

Få kick´et og mærk suset. På en bjergtop på Korsika. Eller i hjertet af Dublin. Eller midt i musikken. Eller en tåget morgen blandt soveposer og vadefugle på Feddet. Eller midt i debatten. Eller midt i sporten. Eller lige meget hvor.

Vi laver højskole for at udfordre og gøre verden større. Mennesker flyttes ved at leve tæt sammen og får et

Haslev udvidede Højskole . Højskolevej 9 . 4690 Haslev . Tlf.

.......................................

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

.........................................................................

2000 9. januar - 3. juni (21 uger) 13. august - 16. december (18 uger) 2001

lyrik & prosa, maleri, gospelkor, psykologi, drama, videoproduktion, skulptur, brugsklaver, pædagogik, fodbo ld, enge lsk, s i lketryk, brugsguitar, sorg & krise, triatlon, internet, sy & design, sangteknik,

stærkere liv af at møde andre. Vi er til holdspil, med plads til stærke individualister.

Vi tror, at vi er her for hinandens

ÆTLAR TÚ TÆR

AT FLYTA?

- innanoyggja? - av landinum? - til Føroya?

-privat– ella tænastumaður? -skrivstovur, stovnar e.l.

Vit pakka niður og inn eftir ynski!

Vit hava flytikassar! Vit hava altíð eitt gott tilboð!

DANNY TRANSPORT Tlf.: 31 91 92

Fax.: 31 91 93 Fartlf.: 28 41 00

N

Pisan 2000/2001 20

Tá farið verður undir hægri lestur uttan fyri Føroyar, hevur hetta eina rúgvu av socialum og praktiskum broytingum við sær, og nógvar av teimum eru heftar at tí umhvørvi, tú kemur at búgva í. Flestu føroyingar eru vanir við, at hava stuttan tein til arbeiðis ella skúla, og ein gongutúrur uppá ein hálvan tíma verður mett at vera langt. Tað kann tí vera trupult at venja seg við nógv størri teinar, tá ið tú fyrstu ferð situr og leitar eftir kollegiuadressum á einum korti. Í einum stórbýi sum Keypmannahavn er ikki óvanligt at nýta 1-2 tímar daglia, bara til at ferðast aftur og fram millum bústað og útbúgvingarstovn. Um tú einans velur bústaðin eftir, hvussu langt tú býrt frá útbúgvingarstovninum, er tað væl møguligt at tú eitt hálvt ár seinni situr og iðrar teg um, at tú

býrt so langt frá miðbýnum, at tú skal nýta fleiri tímar til at koma heim um náttina. Tí er tað líka so umráðandi at hugsa um annað enn ferðing, tá tann fyrsti bústaðurin skal veljast. Tann fyrsti bústaðurin Um tú er ung og støk, gerst tann fyrsti bústaðurin oftast eitt kollegiukamar. Hesi eru gjørd til lesandi, og ofta kennir tú onkran, sum býr har frammanundan. Summi kollegium hava eisini íbúðir, og fleiri føroyskar familjur velja henda bústaðarmøguleikan, fyrstu ferð, flutt verður úr Føroyum. Tað er ymiskt frá staði til stað, hvussu lætt tað er

Hóast tað kann vera ringt at sleppa inn á ein

lærustovn, kann tað vera enn verri at finna ein

búðstað. Og um tú vilt hava ein góðan búðstað, eru

hesir truplir at finna, ofta eru teir eisini rættiliga

kostnaðarmiklir. Men tað ber til!

Pisan 2000/2001 22

at sleppa inn á eitt kollegium, men sum oftast er lættari at sleppa inn á eitt stórt kollegium enn á eitt minni. Tey størru eru merkt av nógvari til- og fráflyting, meðan tey minnu ofta hava eitt støðugari umhvørvi; tí kunnu tey ofta vera vælumtókt og ringt er tí at sleppa inn á tey. Tá søkt verður um kollegiupláss hava føroyingar stóran fyrimun, orsakað av tí stóru fjarstøðuni frá Danmark. Tess longri burtur ein býr, tess fremri kemur ein í bíðirøðini, og tí eru nógv tey bestu ráðini at søkja um bústað, áðrenn tú flytur úr Føroyum. Størri kjansur er at fáa pláss á kollegie, fyrr tú setur innflytingardagin. Kanska skalt tú á hendan hátt gjalda fyri kamari, áðrenn tú flytur inn, men um tú hevur ráð til tess, so hevur tú eisini ein sikkran búðstað. Tað er ikki neyðugt at bíða við at søkja um bústað á einum kollegium til tú hevur fingið vissu fyri, at tú er sloppin inn á útbúgvingina. Tú kanst søkja um kollegiukamar ella -íbúð samstundis sum upptøku-umsóknin til útbúgvingina verður send. Men tað er av størsta týdningi, at tú sendir eitt avrit av upptøku-umsóknini við, so kollegiuumsitingin hevur vissu fyri, at tú ætlar tær hagar. Samstundis er tað ógvuliga umráðandi at leggja tær í geyma, at tú skalt hava eitt danskt p-tal (CPR-nummar) fyri at kunna søkja um stuðul frá SU. Fyri at fáa eitt slíkt, skalt tú búgva, ella hava búð í Danmark. Tá umsóknarblaðið verður fylt út, kannst tú viðmerkja, at tú ongastaðni hevur at búgva, og at tú hevur bústað fyri neyðini skjótast gjørligt. Hetta kann onkuntíð skunda undir viðgerðina av bústaðar-umsóknini. Á nógvum kollegium eru bæði kømur og íbúðir. Summi hava bert kømur, meðan onnur bert hava íbúðir. Tað eru tó lutfalsliga væl fleiri kollegiukømur enn íbúðir. Íbúðirnar vera bert latnar pørum, einligum við børnum, og pør við børnum hava framíhjárætt. At búgva á kollegium Kollegiulívið kann vera bæði stuttligt og gevandi hjá tær, sum flytur heimanífrá fyri fyrstu ferð. Her hevur tú góðar møguleikar at koma í samband við onnur lesandi, hitta tey ”innføddu”, læra mál og siðir betur, og annars hugna tær saman við øðrum. Hinvegin er tað eisini vanligt, at fólk - sum frálíður - gerast troytt av kollegiulívinum. Flestu kollegiu hava felags køk, og lætt er at troyttast av tí tætta sambandinum tú á henda hátt fær við onnur. Somuleiðis búgva nógvir føroyingar ofta á sama kollegium í Danmark - serliga í Keypmannahavn og Århus. Tað kann vera stakhugnaligt í fyrstuni, men tíverri hevur hetta eisini tann vansa, at føroyingarnir flokkast saman, og ikki koma so nógv í samband við tey "innføddu". Føroyingum dámar eisini væl at vitja hvønn annan, og tað kann onkuntíð hava við sær, at torført er at fáa tíð til lesnaðin. Samanumtikið er kollegiulívið sostatt bæði positivt og negativt. Foto: Tim Flohr/Dakhma

Munur er á kollegium Ymiskt er, hvussu tey ymsu kollegiuni eru at búgva á. Summi hava gott orð á sær, onnur minni gott, og hetta hongur ofta saman við, hvar í býnum tey eru. Í Keypmannahavn er Oyrasundskollegiið ofta tann fyrsti búðstaðurin hjá teimum, sum flyta til býin. Hetta er nógv tað størsta kollegium í býnum við út ímóti 2.000 íbúgvum, og helst tað mest kenda millum føroyingar. Ógreitt er, hvussu nógvar lands-menn tú kanst hitta har, men óváttaði tíðindi vilja vera við, at talið er um 600 - tað er umleið ein triðingur av íbúgvunum, og svarar til íbúgvatalið í Sands kommunu. Misjavnt er, hvussu Oyrasund er umhildið millum føroyingar í Keypmannahavn. Summum dámar stak væl at búgva har, og tey kundu ikki hugsað sær at búð nakra aðrastaðni. Hinvegin finnur tú eisini føroyingar, sum aldrin kundu funnið upp á at flutt út á Oyrasund. Sum kollegium er Oyrasund helst ikki tað versta í Keypmannahavnar-økinum, men heldur ikki tað besta. Tað liggur væl fyri, kømurini hava køk og bað, lætt at koma til og frá, og stutt er til flestu útbúgvingarstovnar. Men tá útvið 2.000 fólk búgva á einum so lítlum stað er greitt, at ymsir trupulleikar kunnu stinga seg upp. Oyrasund hevur sostatt fingið

Pisan 2000/2001 23

rættiliga ringt orð á seg (serliga millum fólk, sum ikki búgva har), og verður ofta rópt "tann føroyska ghettoin í Keypmannahavn". Í Keypmannahavn eru onnur kollegium, sum bæði hava gott orð á sær og hava savnað fleiri føroyingar. Elsta kollegium í Keypmannahavn er Regensen (á Garði). Tað liggur í sjálvum miðbýnum (Købmagergade), og er ógvuliga eftirspurt millum lesandi; kortini hava kømurini ikki køk ella bað. Onnur dømi um góð kollegiir eru Studentergården (Tagensvej), Sofiegården (Christianshavn) og Rasmus Nielsen (Amager), sum er serliga kent fyri eitt gott felagslív. Millum familjur við børnum eru Kagså í Herlev og Solbakken við Enghave station vælumtókt. Tað er vert at leggja sær í geyma, at summi av hesum kollegium standa uttan fyri tann centrala upptøku-myndugleikan (CIU). Hetta merkir, at tú skal venda tær beinleiðis til kollegiið f y r i a t f á a umsóknarblaðið. Sí adressulista aftast í Pisuni. Ert tú óheppin, kann tað vera, at tú fært innivist á einum vánaligum kollegium, ella einum, sum liggur fjart frá øllum. Endar tú til dømis í Albertslund ella Roskilde, er bert eitt at gera! Skriva teg b e i n a n v e g i n á b í ð i l i s t a t i l kollegium, sum liggja betur fyri. Í hesum føri er lættast at s l e p p a i n n á Oyrasund, og her kann ein spyrja seg fyri hjá føroyingum, sum búgva har, um hvussu farast kann fram. Tað tekur tó eitt sindur longri tíð at fáa nýtt kamar, tá ein longu hevur adressu niðri. Í Århus hava myndugleikarnir verið so snildir, at tað størsta kollegiið - Skjoldhøj Kollegiet - liggur nærum mitt í einum ídnaðarøki - væl uttan fyri býin. Hvør skal siga: so eru tey lesandi goymd væl burtur. Kollegiið er ikki beinleiðis vánaligt, til dømis er barrin rættiliga góð, kømurini hava altan ella beinleiðis útgongd til grøn øki, og felagsstovan (sum er fyri hvørji 12 kømur) er ótrúliga stór. Men í longdini er tað keðiligt at búgva so langt av leið, so tey flestu standa á bíðilista til tey góðu kollegiuni í miðbýnum. Av hesum kunnu nevnast Rosensgade-,

Vestergade- og Mejlgade-kollegiuni. Ravnsbjerg-kollegium er eitt av teimum størru, og eisini tað liggur rættiliga fjart frá býnum og útbúgv-ingarstøðunum, men tað er gott, sjálvt um kømurini gott kundu verið nakað størri. Nú er Århus ikki júst nakar stórbýur, so frástøðurnar eru yvirkomiligar. Men skal ein heim úr býnum eina leygarnátt á súkklu, kennist tað øgiliga langt. Egna íbúð Tey flestu, sum búgva á kollegium, flyta fyrr ella seinni í egna íbúð. Antin tí tey eru vorðin troytt av kollegulívinum, ella tí tey flyta saman við sjeikinum ella damuni. Tað er ikki heilt lætt at fáa hendur á eini góðari íbúð. Um ein hevur nóg mikið av peningi er

hetta rímiliga lætt, men flestu lesandi mugu royna aðrar vegir. Tað eru fleiri ymisk sløg av í b ú ð u m : L e i g u í b ú ð i r , e i g a r a í b ú ð i r , lutafelagsíbúðir (andelsbolig) og framleiguíbúðir. Leiguíbúðir Minst stríð er av einari leigaðari íbúð. Her er einki lán at gjalda aftur, aloftast er íbúðin løtt at sleppa av við, men hinvegin er hon somikið truplari at fáa hendur á. Tær privatu l e igu íbúð i rna r kunnu finnast t.d. við miðvísari l e i t a n í lýsingarteigum í dagbløðum og

annars í teim ymisku lýsingarbløðunum, ið serliga innihalda sølu, keyp og leigu av íbúðum. Í Danmark er tað serliga "Den Blå Avis", tú skalt hyggja í. Onkuntíð kanst tú vera heppin og finna eina íbúð á uppslagstalvuni í supermarknaðinum. Er ein heppin og finnur eina privata leiguíbúð, er tað av stórum týdningi, at pappírini eru í lagi. Umráðandi er - annahvørt ein kennir útleigaran ella ikki - at fáa ein løgfrøðiliga bindandi leigusáttmála, soleiðis at einki óregluligt kemur fyri. Tíverri eru fleiri dømi um, at fólk eru snýtt upp um bæði oyru á tí privata leigumarknaðinum, so vert er at ansa tær. Fyri at fáa eina almenna leiguíbúð er neyðugt, at

Pisan 2000/2001 24

tú ert limur í einum sonevndum "almennyttigt boligselskab". Tað kann taka fleiri ár, áðrenn ein fær hendur á eini slíkari íbúð, og tí er tað eitt gott hugskot at gerast limur beinanvegin. Tað kostar nakað, men ikki meiri enn, at tað í longdini kann loysa seg at vera limur í einum ella tveimum bústaðarfeløgum. Sum leigari kannst tú fáa leiguinnskot (boligsikring) frá kommununi, tú býrt í. Ískoytið verður roknað eftir stødduni á íbúðini, hvussu nógv búgva í henni, og hvussu stór inntøkan er. Minni inntøkan er, størri gerst ískoytið. Boligsikring kann eisini latast til kollegiuíbúðir, og í ávísum førum kann boligsikring veitast til kollegiukømur (um hesi hava køk). Eisini ber til at framleiga eina íbúð, tvs. at tú í eitt ávíst tíðarskeið leigar eina íbúð frá onkrum, sum er burturstaddur. Lutafelagsíbúðir Í longdini er tað tó bíligari at eiga enn at leiga. Her kann veljast millum tvey sløg: eigaraíbúð ella luta-felagsíbúð (andelsbolig). Tað er rættiliga torført at fáa hendur á eini luta-felagsíbúð, tí eftirspurningurin eftir teimum er stórur. Kortini kanst tú vera heppin og finna eina, men leyp ikki framav við at keypa alt fyri eitt. Fá tí onkran, tú kennir, sum hevur skil fyri hesum, at hjálpa tær. Í einum lutafelagi eigur tú ognina í felag saman við hinum íbúgvunum. Lutafelagið eigur og rekur ognina, og tí hava eigararnir felags ábyrgd. Innskotið í ognina kann vera rættiliga lágt, tvs. um einar 100.000 krónur. Eigur tú nakað av peningi, er møguligt at fíggja restina av innskotinum við einum bankaláni. Mótvegis eigaraíbúðunum kanst tú ikki bara selja ella útleiga eina lutafelagsíbúð uttan um lutafelagið. Eigaraíbúðir Eigaraíbúðir eru lættar at finna, men tær eru sum heild alt ov dýrar fyri vanlig lesandi. Um tú kortini hevur ráð, ella foreldrini vilja hjálpa tær, er ein sonn ørgrynna av eigaraíbúðum at finna í dagbløðunum. Tú kanst gera alt, tú hevur hug til við íbúðina, og tú kanst eisini selja hana, tá tú hevur hug. Vanligt er at eigararnir í bygninginum eru limir í einum eigarafelag, sum tekur sær av felags facilitetum (t.d. vaskikjallara, vatni, renovatión o.ø.). Hvør íbúð rindar tí eina ávísa upphædd til eigarafelagið, sum sonevndar "felagsútreiðslur". Hesar skulu leggjast afturat gjaldinum fyri rentur og avdráttir til bankan. Búfelagsskapir Summi lesandi hava valgt at búgva í felagsbúðstaði. Hetta aknn vera í øllum av teimum omanfyrinevndu sløgum av íbúðum. Ofta hanga seðlar uppi á útbúgvingarstovnunum, har lýst verður við einum leysum kamari í einum búfelagsíbúði. Her mást tú minnast til, at tað krevur tol at búgva tætt saman við nógvum ymiskum

Pisan 2000/2001 25

fólkum, ið tú ikki kennur framanundan. Men felagskapurin - tað at hava onkran at koma heim til - er eisini eitt plus, vert at taka við. Føroyingar flyta eisini saman í bert-føroyinga felagsíbúðir. Ongum nýtist at sova úti Skuldi tú komið í íbúðarneyð, ber altíð til at leiga eitt kamar hjá onkrum privatum. Onkuntíð ber eisini til at venda sær til eina kunningarstovu, sum vísir til kømur hjá privatum.Tú kanst verða heppin og fáa góðar umstøður hjá fittum fólki, men tað øvugta kann tíverri eisini koma fyri. Seinnu árini hevur tað verið eitt ógvuliga stórt trýst á bústaðarmarknaðin í universitetsbýunum í Danmark í august og september mánaði. Ert tú óheppin og alt gongur av skriðuni til hjá tær, kanst tú royna at finna innivist hjá familju ella kenningum ta fyrstu tíðina, meðan tú leitar eftir onkrum fyri teg sjálva. Um hetta heldur ikki ber til, er tann seinasti møguleikin at venda tær til kommunuskrivstovuna (socialforvaltningen) í býnum og spyrja, um tey vita nakað um privat kømur.

Pisan 2000/2001 26

Skil á studninginum Við HeimaGreiðsluni og FR/VISA-kortinum hjá Føroya Sparikassa, hevur tú betri møguleikar at fáa endarnar at røkka saman, hóast inntøkan bert er studningur og eitt sindur av løn fyri arbeiði, sum tú gert aftaná, at lestrardagurin er liðugur. Við HeimaGreiðsluni varveitir tú sambandið við Føroya Sparikassa, hetta kann vera ein stórur fyrimunur. Um tú flytur av landinum í nøkur ár í útbúgvingarørindum, er ikki neyðugt at kvetta øll bond. Foreldur og syskin hoyra frá tær javnan, og vinfólk gleða seg, til tú kemur heim í summarfrí, so hví ikki eisini varveita onnur føroysk sambond. Nógvir føroyingar halda, at tað er neyðugt at skifta peningastovn, tá teir flyta av landinum, men hetta er als ikki neyðugt. Við tí tøkni, sum í dag finst á internetinum, ber væl til at varveita peningasambandið, og ein av teimum bestu loysnunum er HeimaGreiðslan og FR/VISA-kortið hjá Føroya Sparikassa. Spar avgreiðslukostnaðin Lága rentustøði í Danmark og Føroyum hesi seinastu árini hevur havt við sær, at peningastovnarnir hava verið noyddir at hugsa ørvísi fyri at fáa sum mest burturúr, fyri at taka sær av tínum pengum. Hetta veist tú ivaleyst, um tú hevur konto í einum peningastovni niðri. Skalt tú hava okkurt at vita ella flyta eitt oyra av eini konto á eina aðra, so kostar tað nærum hvørja ferð. Við HeimaGreiðsluni frá Føroya Sparikassa kanst tú sjálv/ur gera allar tær flytingar, sum tú hevur hug til. Kostnaðurin er tann sami, sjálvt um tú flytur heimanífrá tvær ferðir um árið ella tveyhundrað ferðir. Tey flestu brúka HeimaGreiðsluna til at flyta pening frá eini konto til eina aðra, antin hjá tær sjálvum ella hjá onkrum øðrum. Hesar flytingar kunnu gerast millum føroyskar peningastovnar ella av

tíni konto á eina danska. Tær 500 krónurnar, tú lænti frá mammu á jólum, eru skjótt afturbornar, um tú klikkir teg inn á HeimaGreiðsluna. Nú er tað ikki altíð at foreldur vilja hava peningin aftur sum børn teirra hava lænt, men tað eru onnur, ið ikki eru so tolin. Eitt nú tann ið tú leigar hjá. Hesar regluligu flytingarnar kann HeimaGreiðslan eisini taka sær av. Vitja Heimasíðuna Tú mást hava atgongd til eina teldu, sum hevur modem og telefonsamband, um tú skalt brúka HeimaGreiðsluna, men hetta er eisini einasta treytin. Um tú vilt gerast brúkari av HeimaGreiðsluni, so kanst tú antin seta teg í samband við Føroya Sparikassa og fáa onkran har at senda tær fløgurnar sum eru neyðugar fyri at kunna byrja, ella tú kanst vitja heimasíðuna hjá Føroya Sparikassa á www.sparikassin.fo. Á heimasíðuni er ein deild, sum eitur HeimaGreiðslan, har fært tú alt at vita um tænastuna. Tú kanst eisini bíleggja HeimaGreiðsluna beinleiðis á heimasíðuni hjá Føroya Sparikassa. Flytingar er kanska hentasta amboð í HeimaGreiðsluni, men har eru eisini aðrar tænastur, sum gera alt eitt sindur lættari. Millum annað kanst tú dagliga fáa at vita, hvussu gjaldoyrastøðan er, tú kanst leggja tína egnu fíggjarætlan og lánsútrokningar klárar HeimaGreiðslan eisini lætt. HeimaGreiðslan er opin frá klokkan seks á morni til midnátt, men lesandi uttanfyri føroyar hava óiva annað at gera á miðari nátt, enn at flyta pengar heimanífrá, so 18 tímar atgongd til HeimaGreiðsluna skuldi verið ivaleyst. Tað kostar bert 50 krónur um árið hjá einstaklingum at brúka HeimaGreiðsluna hjá Føroya Sparikassa.

Pisan 2000/2001 27

Øll lesandi kenna fátakradømi og var tað ikki tann troyst, at vinirnir og lestrarfelagarnir eisini vóru á reyvini, so vildi lívið mangan kenst, sum ein válan í eini oyðimørk, og tú vildi helst fingi nervasamanbrot 12 ferðir um árið. Tað at mangla pening er ein lívsstílur, sum kann vera ringur at liva við. Í Danmark eru lesandi tann samfelagsbólkurin, sum hevur minst pening um hendi - enn minni enn tey, ið fáa "bistandshjálp". SU-studningurin er ætlaður at fíggja lesnaðin, men røkkur ikki langt. Neyvan slepst tí undan at arbeiða ella taka lán við síðuna av. Lesnaður og arbeiði Tey flestu hava arbeiði við síðuna av, antin í summarfrítíðini, ella aftaná skúlatíð. Tá føroya-frádrátturin verður havdur í huga (sí grein um føroyafrádrátt), er møguligt at koma upp á eina inntøku, sum ein kann liva av. Men áðrenn tú fert úr tíni studentikosu nørdtilveru og út úr tínum kalda og fuktiga loftskamari og heldur leiðina út á privata ella almenna arbeiðsmarknaðin, so er gott at vita at kanningar vísa at lesandi, ið arbeiða meiri enn 15 tímar um vikuna klára seg ikki eins væl og tey, ið ikki arbeiða so nógv. Lesandi í dag vilja alt, bæði fáa góðar próvtøkur og hava nógvan pening. Tey vilja bæði hava 11 tøl og vera glaðir forbrúkarar. Hetta gerst ofta ein stór lívslygn. Hetta vísir ein kanning, ið Universitetsavisen á Københavns Universitet hevur almannakunngjørt. Kanningin varð gjørd við at

Skít! Mánaðurin er ikki

komin í helvt og tú

hevur ongar pengar. At

fletta sparibússuna

hjálpir sum eit t

kavablak í helviti.

Seinasti útvegur er at

f á a y v i r t r e k í

b a n k a n u m , l á n a

pengar frá mammu

o.s.fr.

Pisan 2000/2001 28

kannað 3500 lesandi, og eitt av úrslitinum var, at tað er samanhangur millum lestrareffekt og arbeiði, tvs. jú meri arbeiði, jú lægri lestrareffekt. Tey flestu fáa sær eitt ella annað arbeiði, tað kann vera alt frá at arbeiða á caféum, sum postmenn, reingerð, sum hjálpari hjá brekaðum o.s.fr. Lesandi eru mangan so fátøk og desperat, at tey taka alt tey kunnu fáa. Yees ! Yhuu ! Eg skal reingera 1500 WC kummur hvørja leygarnátt, fyri 69.50 um tíman. Tá tú kemur heim keypir tú kanska okkurt fyri at troysta teg, eina nýggja plátu, soleiðis gongur lívið. Jú meiri pening tú fært, jú meiri og pening brúkar tú. Nógv siga, at tað er gott at arbeiða, sjálvandi kann bara eitt sindur av arbeiði merkja munin millum at liva sum ein fátækrareyv og at hava ráð til ein biograftur av og á. Tað kann tó vera trupult at síggja hvør nytta er í at arbeiða í einum pizzaria 20 tímar um vikuna, tá ein lesur løgfrøði. Um talan var um eitt arbeiði á einum advokatkontóri, ella á einum universiteti, so hevði verið lættari at skilt, at fólk bíða við at gerast liðug við lestnaðin. Fyrrnevnda kanning vísti eisini, at tað vóru oftast tey ungu, ið høvdu lættast við at liva av SU. Eldri lesandi hava oftari roynt at havt nógvan pening um hendi og hava tí verri við at seta teirra nýtslu niður. At arbeiða við síðurna av lestnaðinum

er oftast neyðugt, men kanska er tað betri at arbeiða í t.d. summarfrítíðini - heldur missa summarið og so kunna hava tað gott alt árið. At yvirliva við SU Danska Forbrugerstyrelsen hevur gjørt eina kostnaðarmeting av, hvussu ein kann yvirliva, um SU-studningurin er tann einasta inntøkan. Metingin endar við at úrslitinum, at uml. 5.400 kr. eru aloftast neyðugar. Sum sæst, røkkur SU og lestrarlánið ikki til hesar útreiðslurnar. Men tølini eru bert vegleiðandi, og allar upphæddirnar skulu takast við fyrivarni. Til dømis kunnu flutnings og bókaútreiðslur vera størri alt eftir, hvar tú býrt og hvar tú lesur. Útreiðslurnar eru mettar sum miðalminstamark fyri nýtsluna hjá einum lesandi í Danmark, so um roknistykkið ikki gongur upp, má skavast av onkustaðni. Metingin sýnir sostatt, at ein bruttoinntøka uppá uml. 5.500 kr. er absolutt minstamark fyri at yvirliva. Samanlagt má roknast við einari ársnýtslu uppá uml. 66.000 kr. ella uml. 5.500 kr. um mánaðin. Sjálvandi er hetta ymiskt frá persóni til persón, men tey flestu klára seg ikki við minni. Er støðan hon, at t.d. húsaleigan, flutnings- ella matútreiðslurnar eru munandi lægri enn mett er í kostnaðarmetingini, ber til at sleppa fyri minni enn 5.000 krónur um mánaðin. Summi eru so mikið heppin, at tey bert búgva eitt

Hevur tú mist pengarnar, Er synd í tær. Hevur tú mist æruna, Ert tú illa stæddur. Er vónin farin, Er alt farið.

Pisan 2000/2001 29

hvønn ársfjórðing eftir at barnið er innsk r ivað h j á t í donsku kommununi. Barnachekkurin verður útgoldin hvønn ársfjórðing, og upphæddirnar eru: 2.925 kr fyri børn 0-2 ár, 2.650 kr fyri børn 3-6 ár og 2.100 kr. fyri børn 7-17 ár. Tað er ikki neyðugt at søkja um barnachekkin. Hann kemur automatiskt ársfjórðingin aftaná at flutt er til Danmarkar. Støk foreldur kunnu søkja um “ordinært børnetilskud”. Hetta er 923 kr. fyri hvørt barnið pr. árs-fjórðing. Umframt hetta er eisini eitt sonevnt “ekstra børnetilskud”, sum er 939 kr. tilsamans (ikki fyri hvørt barnið) pr. ársfjórðing. Meira

fæst at vita á socialkontórinum í kommununi. Eitt barnaansingarpláss kostar umleið 1.500-2.500 krónur um mánaðin, alt eftir hvørja kommunu, talan er um. Í Keypmannahavnarøkinum kostar tað mest í teimum "fínu" kommununum norðanfyri, har skatturin er lágur - meðan tað er bíligari vestanfyri og sunnanfyri. Fólk við lágari inntøku kunnu eisini fáa avsláttur til barnaansingina við at søkja um um frípláss hjá kommununi. Er inntøkan hjá báðum foreldrunum undir 109.701 kr. verður frípláss latið. Er inntøkan 109.701-112.126 kr., er kostnaðurin 5% av fulla prísinum. Fyri hvørjar 2.426 kr., ið inntøkan hækkar, hækkar gjaldið 1% upp til 340.200 kr. í inntøku. Er samlaða foreldrainntøkan omanfyri hetta, skal tann fulli kostnaðurin gjaldast. Kanska ljóðar hetta torført, men tey flestu fáa puslispælið at passa. Frával er kanska eitt gott val Mangan kann eitt frával vera eitt gott val. Ein tann stórsta og svárasta royndin ein lesandi má standa er at vera støðufastur. At sita á einum lesisali og lesa bók eftir bók. Í mánaðir er neyðugt, at sita og skriva risastórar uppgávur, projektir og serrit. Hetta kann bert lata seg gera, um ein er eitt sindur asketiskur (fráhaldandi, sjálvstemjandi). Fyrr vóru lesandi fátøk í nógv ár, men gjørdust seinni aloftast sera vællønt. Kanska tann stórsta royndin var fátækradømi og at hava ein sterkan vilja. Vegurin var asketisma, hart arbeiði, stóran og umfatnadi lestur og ikki minst ein brennandi eldhugur. Tað kann ikki sigast at vera ringt fyri nakað, at brenna 100 % fyri lestrinum. At lesa er fulltíðararbeiði og passar sjáldan saman við ov nógv arbeiði við síðina av. Fyrr nevnda kanning vísti, at hjá alt fleiri pisum verur lesturin settur í aðru røð og frítíðin og vinnulívsroyndir verða settar fremri. Royndir vísa, at jú betri próvtøkan er, betri gongst ofta at fáa arbeiði aftaná. Mangan kann eitt frával gerast eitt gott val.

hanagleiv frá útbúgvingarstovninum og tí sleppa frá at brúka pening til flutning. Hinvegin mugu onnur nýta drúgva tíð og nógvan pening til buss og tok fyri at koma fram. Fyri mong er súkklan ein hent loysn, men tá má teinurin millum bústað og skúla ikki vera ov langur. Tað letur seg ikki gera at súkkla millum Keypmannahavn og RUC, og her kostar tokkortið uml. 700 kr. um mánaðin. Í dag er tó gjørligt at søkja um stuðul til ferðaútreiðslur. Tað er gjørligt at fáa 65 % avsláttur, av útreiðslunum, ið fara yvir 300 kr. Bøkur kosta nógvan pening, og illa slepst undan at keypa tær. Tó ber til at læna bøkur á bókasavninum, men henda loysnin kann bara brúkast í nøkrum heilt fáum førum, tí nógv lesandi eru um fáar bøkur. Antikvariat handlar eru vanligir, her kanst tú mangan gera kvetti og fáa skúlabøkur til ein sera sámuligan prís. Sum alt annað er tað ymiskt frá útbúgving til útbúgving hvussu nógv skal nýtast til bøkur og annað. Serliga í byrjanini av skúlaárinum skal nógvur peningur nýtast til útbúgvingartilfar, og í nøkrum býum skipa studentafelagsskapirnir fyri bókamarknaðum (eins og t.d. í Hoydølum). Harvið gerst tað møguligt at keypa brúktar bøkur fyri sámuligan prís. Lesandi við børnum Barnafamiljur hava verri við at flyta av landinum enn støk ella pør uttan børn. Summi foreldur aftra seg eisini við at fara í útbúgving, tí tey ikki halda tað vera praktiskt møguligt at sameina børn og lesnað. Men við eitt sindur av planlegging kunnu foreldur fáa betri stundir til børnini, enn um tey vóru í arbeiði. Tað kann avgjørt vera torført at fáa endarnar at røkka saman. Men hetta er galdandi fyri øll lesandi - líkamikið um tey hava børn ella ikki. Sum onnur fáa barnafamiljur studning og lán frá Statens U d d an n e l s e s s t ø t t e o g f e r ð a s e ð i l f r á Stuðulsstovninum. Haraftrat fæst ein barnachekkur

Pisan 2000/2001 30

Stuðulsstovnurin varð settur á stovn, tá ið føroyingar yvirtóku fyrisitingina av "Statens Uddannel-sesstøtte" í 1988, og játtanin á donsku fíggjarlógini var flutt í ”blokkin”. Føroyingar fingu tá heimild til at gera egnar lógir og reglur fyri, hvussu stuðulin skuldi veitast lesandi í Føroyum. 23. apríl 1999 varð nýggj løgtingslóg samtykt um nýggja útbúgvingarstuðulsskipan og avloysti henda lóg lógina frá 1988 við seinni broytingum.

Stuðulsstovnurin umsitir í dag 4 stuðulsskipanir, ið eru kunngjørdar í 4 ymiskum kunngerðum. Tó er tað rætt at nevna 5 ymiskar skipanir, tá ið tosað verður um stuðul til føroyingar, av tí at føroyingar, ið lesa í øðrum norðurlondum enn í Føroyum, fáa stuðul eftir danskari skipan. Tær 5 stuðulsskipanirnar eru:

ÚS-skipanin (stuðul til lesandi í Føroyum – umsitin av

Stuðulsstovninum)

SU-skipanin (stuðul til lesandi í Norðurlondum –

umsitin av Statens Uddannelsesstøtte)

ÚSUN-skipanin (stuðul til lesandi uttanfyri Norðurlond

– umsitin av Stuðulsstovninum og SU)

Ferðastuðulin (ferðastuðul til lesandi útisetar – umsitin

av Stuðulsstovninum)

Verkætlanarstuðulin (ferðastuðul til lesandi við hægri

skúlar – umsitin av Stuðulsstovninum)

ÚS-skipanin

Henda skipan er ætla teimum, ið lesa í Føroyum, bæði næmingum á miðnáms-, vinnu- og hægri skúlum. Sambært nýggju skipanini komu nakrar broytingar í gildi 1. august 1999, ímeðan aðrar broytingar ikki koma fyrr enn við skúlaársbyrjan 2000/2001. Tær stóru broytingarnar í 1999 vóru: Stuðulsupphæddirnar fyri 18 ára gomul og eldri øktist

úr 17.343 kr. til 22.000 kr. fyri heimabúgvandi og úr 26.471 kr. til 33.000 kr. fyri tey, ið búgva hjá øðrum.

Maksimala lánsupphæddin hækkaði úr 13.692 kr. til 22.000 kr.

Stuðulin/lánið verða bert útgoldin í 11 mðr. - einki verður útgoldið í juli mánaði.

Øll, sum lesa hægri lestur, fáa tann hægra stuðulin, t.v.s. sum búgvandi hjá øðrum.

Stuðulsupphæddirnar verða nú prístalsviðgjørdar. Tær stóru broytingarnar august 2000: Aldursmarkið fyri at fáa vanliga stuðulin verður 18 ár. Tey, ið eru undir 18 ár, fáa ískoytisstuðul til keyp av

undirvísingartilfari. Endaligu upphæddirnar eru ikki ásettar enn, men fara at liggja um kr. 2 – 3.000 árliga

Ískoytisstuðul til ferðaútreiðslur verður eftir nærri reglum latin teimum, sum hava longri enn ein ávísan tein í skúla.

Ískoytisstuðul til vistarhald verður latin avbygdanæmingum undir 18 ár, sum noyðast at flyta til útbúgvingarstaðið. Hetta ískoyti verður helst umleið kr. 1.000 um mðr.

SU-skipanin

Meginreglan er at føroyingar, ið lesa í Danmark og hinum norðurlondunum fáa stuðul úr Danmark eftir somu treytum sum aðrir danskir ríkisborgarar. Hetta vil í flestu førum siga, at føroyingar sum lesa í norðurlondum fáa stuðul úr Danmark í allari útbúgvingartíðini. Tó verða fylgjandi krøv

sett, og eru hesi galdandi fyri bæði danir og føroyingar: Útbúgvingin og útbúgvingarstaðið skulu vera alment

góðkend av lestrarlandinum. Útbúgvingin og útbúgvingarstaðið skulu vera av slíkum

slagi, at tey eisini kunnu góðkennast av donskum myndugleikum.

Útbúgvingin skal vera ólønt, og skipað sum fulltíðarlestur.

Útbúgvingin skal í minsta lagi vera eitt samanhangandi lestrarár.

Útbúgvingin skal geva vinnuførleika í Danmark. Vit vita um føroyingar, sum hava havt trupulleikar í samband við lestur í øðrum norðurlondum enn Danmark. Hesir trupulleikar koma ofta av manglandi vitan um stuðulsskipanirnar í norðurlondum, og er tí orsøkin oftast misskiljingar av ymiskum slagi. Ein treyt fyri at fáa stuðulin frá SU er tó, at føroyingar hava danskt p-tal. Orsøkin til hetta er, at SU ikki hevur møguleika at útgjalda uttan eitt danskt p-tal. Fyri teir føroyingar, ið ikki hava danskt p-tal, útvegar SU teimum eitt frá Fredriksberg kommunu, har SU hevur heimabústað. Harafturat kann nevnast, at tað finst ein felags norðurlendsk avtala, sum í høvuðsheitum inniheldur fylgjandi: Tá tú lesur í øðrum norðurlendskum landi, fæst vanliga

stuðul frá heimlandinum. Heimlandið avgerð hvørjar útbúgvingar hava rætt til

stuðul. Ein umsøkjari, ið fær útbúgving í einum øðrum

norðurlendskum landi, kann fáa stuðul frá lestrarlandinum, um umsøkjarin hevur verið búsitandi og havt arbeiði í lestrarlandinum í minsta lagi í 24 mðr. beint undan lestrinum, ella um umsøkjarin er undir 20 ár og er fluttur saman við foreldrum sínum, ið hava búsett seg í lestrarlandinum og sum hava fast arbeiði har.

Ein treyt fyri at fáa stuðul frá lestrarlandinum er, at tann lesandi ikki fær stuðul frá heimlandinum.

ÚSUN-skipanin

ÚSUN-skipanin er ein stuðulsskipan fyri føroyingar, ið taka eina hægri útbúgving uttanfyri norðurlond. Hesi lesandi fáa bæði stuðul frá Stuðulsstovninum og frá SU (Statens Uddannelses-støtte). Stuðulsstovnurin letur stuðul til skúlagjald og SU letur stuðul til livikostnað. Stuðulstovnurin kann lata upp til kr. 60.000 um árið í skúlagjaldi og harafturat veita lán um skúlagjaldið er hægri. SU letur tann sama stuðulin, sum lesandi fáa til hægri lestur í Danmark, t.v.s. kr. 3.907 í stuðli um mánaðin (henda upphædd er tó skattaskyldug í Danmark), og harafturat er møguleiki fyri at fáa kr. 2.031 í láni um mánaðan. Nevndu upphæddir eru galdandi fyri ár 2000. Harafturat kann nevnast at lesandi undir ÚSUN-skipanini eisini hava rætt til ferðastuðul. Av tí at Stuðulsstovnurin samskipar ÚSUN-stuðulin við SU, verður fyri at fáa ÚSUN-stuðul sett sum treyt, at SU góðkennir útbúgvingina sum eina SU stuðulsheimilaða útbúgving. Krøvini hjá SU fyri at góðkenna útbúgvingar uttanlanda er, at útbúgvingin er ein hægri útbúgving, sum verður tikin á einum góðkendum lærustovni (góðkenningin skal vera av skúlamyndugleikunum í viðkomandi landi), og at útbúgvingin skal geva tí lesandi ein vinnuførleika, sum kann gagnnýtast í tí danska ríkinum.

Falkavegur 6 - Postrúm 3279 – FO-110 Tórshavn - Tlf.: 31 96 80 - Faks.: 35 50 55 - E-mail: studul@studul.fo – Heimasíða: www.studulsstovnurin.fo

Pisan 2000/2001 31

SU-skipanin kann vera trupul at finna runt í, so hendan greinin roynir at geva eitt innlit í, hvussu sjálv SU-skipanin virkar, meðan sjálvar SU-reglurnar ikki verða viðgjørdar nærri. Søk sum skjótast! Føroyingar, sum lesa uttanfyri Føroyar, hava rætt til studning frá SU-skipanini, um prógvast kann, at bústaðurin er uttan fyri Føroyar. Tá tú flytir av landinum í útbúgvingarørindum skal tú minnast til, at tú ikki kanst søkja um SU-studning fyrr enn tú hevur flutt adressuna. Tað er umráðandi at søkja um SU-studningin í góðari tíð, bæði um tú fert til Danmarkar ella aðrastaðni. Flytir tú til Danmarkar, er tann besti framferðarhátturin í sambandi við umsóknina um SU-studning, hesin: 1. Flyt adressu úr Føroyum til Danmarkar í góðari tíð. Um tú ikki hevur fingið ein bústað, so fá eina c/o adressu hjá onkrum tú kennir í Danmark. 2. Tá adressan verður flutt, fært tú tillutað eitt danskt CPR-nummar. Hetta skal nýtast í samband við umsóknina. Um tú ikki hevur nakað CPR-nummar, kann tað gerast trupult at søkja um SU-studning, og uttan CPR-nummar kann tað eisini verða torført at fáa sær eina bankakonto. Neyðugt er, at fara á sína egnu heimstaðarkommunu og fáa tey at útskrivað “internordisk flyttepapirer”, sum tí letur inn á folkaregistaranum á tí kommuni tú flytir til (ávísar kommunur í Føroyum veita eisini studning til fólk, ið fara uttanlanda at lesa). 3. Søk um SU-studning so skjótt sum møguligt, aftan á at tú hevur fingið CPR-nummarið tillutað. Freistin at søkja SU liggur vanliga fyrst í november. Seinasta freistin at søkja í 2000 er

mánadagin 1. november, men SU nýtir vanliga drúgva tíð til at viðgera umsóknirnar, so best er at vera fyrivarin. Á hvørjum ári byrja um 40.000 fólk eina nýggja útbúgving, so trýstið er stórt á SU hesa tíðina. SU hevur eina heilt greiða reglugerð fyri, hvørjar útbúgvingar í Danmark eru góðkendar. Sum meginregla kann sigast, at allar "almennar” útbúgvingar geva rætt til SU-studning (t.d. universitetsútbúgvingar, handilsháskúlaútbúgvingar, teknikumútbúgvingar o.s.fr.). Summar útbúgvingar í Danmark geva ikki rætt til SU-studning, og hetta eru aloftast ymsar privatar útbúgvingar. Tað er bert neyðugt at søkja um SU-studning einaferð. Undantikið frá hesum er, um tú skiftir útbúgving. SU-studningur til lesnað uttanfyri Danmark Føroyingar, sum byrja lesnað í einum øðrum Norðanlandi enn Danmark, kunnu fáa fullan studning og lán frá SU eftir ávísum treytum. Tann fyrsta treytin er, at SU góðkennir útbúgvingina. Um tú fert til annað norðurland at lesa, verður tú sum oftast noydd at senda tilfar um útbúgvingina og útbúgvingarstovnin til góðkenningar hjá SU. Vanligar universitets- og

Pisan 2000/2001 32

háskúlaútbúgvingar verða sum oftast góðkendar av SU sum studningsverdar útbúgvingar, men í ávísum førum kann SU nokta at góðkenna eina útbúgving, tá hon eisini kann fáast í Danmark. Flestu útbúgvingar eru eitt sindur ymiskar frá landi til lands. Ætlar tú t.d. at lesa í Íslandi, skalt tú einans geva góðar próvgrundir fyri, at júst henda útbúgvingin hevur eitt serliga áhugavert (og relevant) frávik frá teirri donsku. Ert tú før fyri at geva hesar próvgrundir, er torført hjá SU at nokta góðkenning av útbúgvingini. Fleiri hava roynt henda møguleika við góðum úrsliti, og um tú ivast, kanst tú spyrja lestrarvegleiðingina í Føroyum um leiðbeining. Byrjar tú at lesa í einum ES-landi (uttan fyri Norðanlond), fært tú vanliga ikki SU-studning í meira enn trý ár. Ymisk undantøk eru tó frá hesum. Harafturat arbeiðir Stuðulsstovnurin við ÚSUN-skipanina (sí grein á s.31). Tað besta tú kanst gera í hesum sambandi, er at venda tær beinleiðis til Stuðulsstovnin eftir fleiri upplýsingum. Klippikortið SU-studningurin byggir á tað sonevnda "klippikortið", har ein mánaður svarar til eitt klipp. Øll lesandi á víðari útbúgvingum fáa klipp til eitt ár afturat tí normeraðu lestrartíðini. Henda er t.d. 5 ár, sum svarar til 58 klipp; afturat hesum koma 12 klipp, so samlaða talið av klippum gerst 70 í alt. Um útbúgvingin er normerað til meira enn 5 ár, svarar SU-studningurin til normeringina + 12 mánaðir. Umframt tey vanligu 70 klippini er møguligt at fáa eyka klipp í samband við barnsburð. Vanliga reglan er, at mamman kann fáa upp til 12 klipp eyka, meðan pápin kann fáa upp til 6 klipp eyka. Møguligt er eisini at fáa eyka klipp í samband við álvarsama sjúku og studentapolitiskt arbeiði. Felags fyri hesi undantøkini er, at SU-myndugleikarnir skulu góðkenna tey í hvørjum einstøkum føri. Tað er ikki møguligt at fáa eyka klipp, um ein skiftir útbúgving. Í hesum føri verða klippini, tú hevur nýtt til fyrru útbúgvingina, drigin frá teimum,

sum nýggja útbúgvingin gevur rætt til. Tú fært sostatt bara 70 klipp, líkamikið hvussu ofta tú skiftir útbúgving. Hvussu nógv? SU-studningur til hægri útbúgvingar, ávirkast ikki av inntøkuni hjá foreldrunum, sjálvt um tú ert undir 20 ár. Lestrarárið 2000/2001 fáa sostatt øll, ið taka hægri útbúgvingar, og eru fylt (ella fylla) 18 ár í lestrarárinum, SU-studning sambært talvuni á hesari síðuni. Arbeiði við síðuna av kann eisini ávirka SU-studningin, og hetta er nærri viðgjørt í greinini "Arbeiði og SU" á síðu 38. SU- stuðulin verður skattaður Eins og við øðrum inntøkum skal SU-studningurin skattast. SU-studningurin verður skattaður sum A-inntøka, men studningurin verður kortini ikki roknaður sum arbeiðsinntøka. Tað merkir, at Føroyafrádráturin ikki kann nýtast í samband við skattingina av studninginum frá SU. Skattur verður tikin av studninginum, áðrenn tú fært hann útgoldnan. Skatturin er vanliga uml. 4-600 kr. um mánaðin, um tú onga inntøku hevur við síðuna av studninginum. Lesandi í øðrum Norðurlandi, ið fáa SU-studning, gjalda eisini skatt av studninginum í Danmark. Lestrarlán Í løtuni eru tvey sløg av lestrarlánum: studielán og sluttlán, sum ikki verða skattað. Studielán er tað vanliga lestrarlánið, sum øll - uttan serligar treytir - kunnu taka afturat tí vanliga studninginum. SU – lánið er í ár 2000, 2.031 kr. um mdr. Sluttlán er eitt nýtt slag av láni, sum ein kann taka í endanum av útbúgvingini. Skalt tú hava sluttlán, eru treytirnar at tú skal kunna gera útbúgvingina lidna innan fyri eitt ár, og at tú hevur brúkt øll "studnings-klippini" (sí omanfyri). Vanliga merkir hetta, at tað bert eru "speciale-lesandi" sum hava rætt til sluttlánini. Sluttlán kann ikki veitast longri enn í 12 mánaðir, og støddin á tí er í løtuni kr. 5.237 um mánaðin. Fleiri føroyingar aftra seg við at taka lán frá SU, tí tey hava hoyrt fleiri ræðusøgur um fólk, sum hava sett seg í eina sera stóra lestrarskuld. Her skal ein kortini leggja til merkis, at hesi dømini stava frá teimum sonevndu "statsgaranteraðu bankalánunum", sum vórðu endaliga avskaffað í 1992. Í dag fáast neyvan bíligari lán enn "studielánini", so tað er eingin orsøk til at halda seg aftur orsakað av ræðusøgunum um tey gomlu lánini.

Útibúgvandi um mánaðin

Lestrarstudningur: 3.775 kr.

Lán: 1.962 kr.

Tilsamans: 5.737 kr.

Lestrarstudningur: 1.906 kr.

Lán: 1.962 kr.

Tilsamans: 3.868 kr.

Heimabúgvandi um mánaðin

Pisan 2000/2001 33

Lestrarlán og afturrindan Afturrindanin av SU-lánunum byrjar vanliga við árslok, eitt ár aftaná at ein er liðugur at lesa. Um tú t.d. verður liðug við útbúgvingina á sumri 2005, skalt tú sostatt byrja at gjalda SU-lánið aftur frá 1. januar ár 2007. Í lestrartíðini er rentan á lestrarlánunum 4 % um árið. Eftir loknað útbúgving broytist rentan á lánunum soleiðis, at hon svarar til diskonto hjá Nationalbankanum + 1%. Tann 1. december 1999 var diskontoin 3.25% og harvið rentan aftan á loknað útbúgving 4.25%. Afturrindanin av lánunum tekur vanliga millum 7 og 15 ár - alt eftir støddini av teimum. Um ein hevur hug at skunda undir afturrindanina, ber eisini til at avtala hetta við Hypotekbankan. Ungdómsútbúgvingar (miðnámsútbúgvingar) Ungdómsútbúgvingar eru tær útbúgvingarnar, sum onkur nevnir "miðnámsútbúgvingar" (t.d. handilsskúla- studentaskúla- og HF-útbúgvingar). SU-studningur verður vanliga latin til allar ungdómsútbúgvingar við einum ógvuliga avgerandi undantaki: Ung undir 18 ár, sum taka eina ungdómsútbúgving, hava ikki rætt til SU-studning!

Henda rættin fært tú ikki fyrr enn ársfjórðingin aftan á at tú ert fylt 18 ár. SU-studningur til 18 og 19 ára gomul, ið taka eina ungdómsútbúgving, verður roknaður eftir inntøkuni hjá foreldrunum. Tá ið tú ert fylt 20 ár, verður studningurin latin eftir, um tú ert heima- ella útibúgvandi. Studningur til ungdómsútbúgvingar verður ikki taldur við í klippikortið. Fyri at fáa SU-studning til ungdómsútbúgvingar

Útibúgvandi Min Max

Lestrarstudningur: 2.419 kr. 3.907 kr

Lán: 2.031 kr. 2.031 kr.

Tilsamans: 4.381 kr. 5.737 kr.

Heimabúgvandi

Lestrarstudningur: 1.210 kr. 1.973 kr.

Lán: 1.962 kr. 1.962 kr.

Tilsamans: 3.172 kr. 3.868 kr.

Pisan 2000/2001 34

Pisan 2000/2001 35

er treytin, at tú minst hevur 16 undirvísingartímar um vikuna. Lesir tú einkultfak (t.d. HF-einkultfak) er treytin, at tú hevur minst 23 tímar um vikuna, og at tú ikki áður hevur lisið fakini á sama støði. Og tú skalt hava minst 17 tímar um vikuna um tú hevur barn undir 7 ár. Einkultfak mugu endiliga ikki blandast við tey sonevndu suppleringsfakini (GSK). Her eru treytinar eisini, at tú minst hevur 16 tímar um vikuna, at tú ikki áður hevur lisið fakini á sama støði, og at skeiðið tekur minst ein mánað. Studningurin til 18-19 ára gomul í ungdóms-útbúgvingum, verður bæði ásettur eftir foreldra-inntøkuni eftir, um ein er heima- ella útibúgvandi. Í 2000 eru upphæddirnar sum á talvuni niðanfyri. Tá ein fyllur 20 ár, verður studningurin tann sami sum hjá teimum, ið taka hægri útbúgvingar (sí talvuna á síðu 33). SU-lógin og “bistandshjálpin” Áðrenn 1.1.1996 var tað vanligt, at lesandi í farloyvi kundu fáa stuðul frá teim socialu myndugleikunum í kommununi, har tey búðu. Í dag fellur hesin rætturin heilt burtur, um nøkur SU-klipp eru eftir. Einasti møguleikin at fáa "bistandshjálp" í samband við farloyvi er: at øll vanlig SU-klipp eru brúkt, at øll eyka klipp í samband við barnsburð eru brúkt og at allir SU-lánimøguleikar (studielán + sluttlán) eru nýttir. Lýkur tú allar hesar treytirnar, kanst tú fáa bistandshjálp í samband við farloyvi frá lesnaðinum. Einastu dyrnar sum framvegis gloppa millum lesandi og socialhjálp, eru tær sonevndu "socialu hendingarnar". Tað vil siga, at kemur tú út fyri hendingum sum avgerandi broyta tíni socialu viðurskifti (t.d. álvarsamari sjúka, skilnaði o.ø.), verður hetta roknað sum ein "social hending", sum í ávísum førum kann geva rætt til "bistandshjálp". Meginreglan er, at tann "sociala hendingin" skal hava ført við sær, at SU-stuðulin + studielánið ikki er

nóg mikið til at forsyrgja familjuni og svara hvørjum sítt. Í tílíkum førum vera málini altíð viðgjørd hvør sær av kommunini, sum ein býr í. Undirstrikast skal, at "bistandshjálpin" verður veitt afturat SU-veitingunum (ikki øvugt), og at hon einans verður veitt í eitt avmarkað tíðarskeið. Um tú kemur út fyri slíkum hendingum, er tað eisini altíð hent at venda tær til ta "Føroysku Ráðgevingina í Keypmannahavn" Fleiri upplýsingar Sum tað sæst, kunnu SU-reglurnar vera rættiliga truplar at fáast við hjá føroyingum, sum ikki eru vanir við danskt skrivstovuveldi. Um tær nýtist fleiri upplýsingar, er best um tú í fyrstu atløgu vendir tær til SU-skrivstovuna ("stipendiekontoret") á útbúgvingarstaðnum, har tú skalt byrja. Allir danskir útbúgvingarstovnar hava nevniliga eina SU-skrivstovu, sum avgreiðir allar vanligar spurningar um lestrarstudningin hjá teimum, sum lesa har. Somuleiðis kenna hesi starvsfólkini best til teir trupulleikarnar við SU-studninginum, ið kunnu taka seg upp á staðnum. Tú kanst eisini spyrja teg fyri á onkrari av teim føroysku lestrarvegleiðingunum, ella á tí Føroysku Ráðgevingini í Keypmannahavn. Sí annars heimasíðuna hjá SU-Styrelsen á síðu: www.su.dk

Minst til úr Føroyum: søk bústað samstundis sum tú søkir inn á útbúgving.

Send eitt avrit av upptøku-umsøknini við. melda flyting úr kommununi tú býrt í. sig til um tú vilt vera verandi í kirkjuni.(í DK kann ein

sjálvur velja at gjalda kirkjuskatt) søk um fulla skattaskyldu hjá Toll– og Skatt. spyr eftir postpakkanum (búr) frá posthúsinum, um tú

skalt flyta ting við tær. fyrireika teg til mentanarkvøkk. Danir eru ikki klókari

enn tú, sjálvt um teir tosa nógv, og nýta nógv fremmandord.

fyrireika teg at gerast kløkk/ur um hvussu lítið danskt

tú í verðuleikanum dugir. hav ríkligt av peningi við, tí tað kann lættliga taka upp

til 3 mánaðar áðrenn tú fært SU. tak orðabøkur, føroyskan tónleik og onkur ting tær

dámar við tær + mynd av familjuni, tí at tú fert at leingjast.

Við at gerast limir í MFS fært tú hesar beinleiðis tænastur:

Limablaðið Fjølnir uml. 8 ferðir um árið.

ISIC-limakort, sum gevur stóran ferðaavsláttur, t.d. við Strandferðsluni.

Ískoytisumsóknarblaðið sendandi beinleiðis við postinum.

Tú kanst fáa ráðgeving frá MFS-skrivstovunum í Keypmannahavn, Århus og Odense í samband við lestrar-viðurskifti.

Tú kanst søkja Grunnin Fyri Styttri Lestrarferðir (GSFL) um stuðul til ferðing til Føroya í sambandi við uppgávuskriving.

Um tú ert yvir 26 ár fært tú 25 % avsláttur (ungdómsprís), tá tú ferðast til Føroyar.

Tú kanst gerast haldari av Dimmalætting og/ella Socialin á nótini fyri hálvan prís.

Tú fært stóran avsláttur tá MFS skipar fyri tiltøkum, so sum dansi.

Tú fært ein kalendara

Tú kanst gjøgnum MFS og Vinnuhúsið fáa samband við føroyska fyritøkur, at skriva uppgávur.

Pisan 2000/2001 36

Minst til í Danmark:

Áðrenn 4 dagar eru farnir, melda komu á

kommununi, og fá eitt cpr. nr. (p-tal). Far so við tí til bankan og fá eina konto. (Tann

føroyska kontoin kann eisini nýtast) + á SU skrivstovuna og gev teimum konto nr. og

cpr. nr. Vel ein lækna—tú kanst altíð broyta seinni. Tekna trygging fyri lutir tínar (minst til at tryggja

súkkluna fyri stuldri). Um tú ikki hevur nakað stað at búgva, sig so ja til

tað tú fært, so veður lættari at flyta seinni. Sig frá á Toll- & Skatt í nýggju kommununi, um tú

vilt hava føroyafrádrátt (í DK), um tú fert at arbeiða.

Finn tær innføddar vinir og kenningar—serstakliga

á skúlanum, og IKKI bara fylgjast við føroyingum. Finn føroyingafelagið í kommununi, tú veist ikki

nær tú fært brúk fyri teimum. Melda teg inn í MFS.

Pisan 2000/2001 37

Um tú hevur arbeiði við síðuna av lesnaðinum, er tað eitt gott hugskot at ansa eftir inntøkunum; tí mark er nevniliga fyri, hvussu stóra arbeiðisinntøku tú kanst hava við síðuna av SU-studninginum. Fer arbeiðsinntøkan upp um markið, noyðist tú at gjalda ein part av studninginum aftur til SU, og hetta kann lættliga gerast dýrt. Umframt sjálvan studningin, verður ein straffrenta løgd afturat, sum er 8 % av tí studninginum, tú hevur fingið ov nógv av. Markið fyri arbeiðsinntøkunum nevnist fríupp-hæddin. Hon verður roknað fyri eitt heilt ár í senn, og í 2000 er fríupphæddin fyri lesandi, sum ikki búgva heima 12 x 5.049 kr. = 60.588 kr. fyri alt árið. Men talið er kortini bert vegleiðandi. Um tú ein mánað hevur eina arbeiðsinntøku, ið t.d. fer 500 kr. upp um mánaðarligu fríupphæddinam, mást tú minnast til, at fríupphæddin gerst tilsvarandi 500 kr. minni ein annan mánað. Hevur tú børn undir 18 ár, hækkar fríupphæddin við 18.236 kr. um árið. Umframt hetta skal leggjast til merkis, at SU-studningurin ikki verður roknaður upp í fríupphæddina - hetta fevnir einans um arbeiðs-inntøkur. Lesandi í løntari starvsvenjing, lestrarfarloyvi (orlov) ella sum eru "studie-inaktiv", hava ikki rætt til SU-studning. Í hesum føri er fríupphæddin 12.609 kr. um mánaðin. Frával av SU-klippum Tað ber til at stýra SU-studninginum soleiðis, at samanlagda inntøkan ikki gerst ov høg. Lesandi, ið ætla sær at arbeiða, skulu tí rokna ársinntøkuna út so tíðliga í árinum sum gjørligt. Um tann samlaða inntøkan sær út til at gerast ov høg, kunnu klipp veljast frá í "klippikortinum" hjá SU. Hervið sleppst undan at gjalda studning aftur. Frávalið kann ikki gerast við afturvirkandi kraft, og SU skal hava boð um frávalið seinast tann 15. í mánaðinum áðrenn útgjaldingin skal steðgast. Frávelur tú SU-klipp, verða bæði studningur og lán steðgaði. Tú kanst eisini sjálv rokna út, hvussu nógv klipp skulu veljast fra. Útrokningin sær soleiðis út: Fyri hvønn frávaldan mánað fært tú eitt ískoyti til

fríupphæddina. Ískoytið er 12.609 kr. - 5.049 kr. = 7.560 kr, og hetta talið skal sostatt leggjast afturat tí vanligu fríupphæddini uppá 60.588 kr. um árið. Tey frávaldu klippini kunnu brúkast seinni í útbúgvingini. Til dømis kanst tú fáa dupultklipp (t.e. dupultan studning) teir seinastu 12 mánaðirnar av útbúgvingini. Treytin fyri at fáa dupultklipp er, at tú hevur valt nøkur klipp frá fyrr í útbúgvingini. Eisini skal læristovnurin vátta, at útbúgvingin kann gerast liðug innan 12 mánaðir. Føroyafrádrátturin og fríupphæddin Hóast lesandi føroyingar í Danmark hava tann serliga føroyafrádráttin (sí grein á næstu síðu), so merkir hetta ikki, at vit sleppa undan at fylgja teimum donsku reglunum um fríupphæddina. SU roknar fríupphæddina út eftir bruttoinntøkuni, tvs. samlaðu arbeiðisinntøkuni áðrenn skatt, hetta er íroknað frítíðarløn, men undantikið sjálvum SU-studninginum. Um tú hevur nýtt allan føroyafrádráttin (55.000 kr.) kemur tú upp um fríupphæddina hjá SU, og so noyðist tú at gjalda ein part av studninginum aftur. Inntøkur áðrenn og aftaná lesnaðin Stuðulsárið hjá SU er álmanakkaárið, og tí kann tað koma tær aftur um brekku, um tú hevur eina hægri arbeiðsinntøku enn 22.510 kr. um mánaðin í sama ári sum útbúgvingin byrjar. Um tú t.d. byrjar útbúgvingina í september, mást tú ikki hava havt eina hægri inntøku enn 8 x 22.510 kr. (t.e. januar til august). Fert tú upp um hetta markið, kann ein partur av studninginum verða kravdur aftur. Á sama hátt skalt tú ansa eftir arbeiðsinntøkuni aftan á at útbúgvingin er liðug. Her eru nevniliga tær somu reglurnar galdandi; so hevur tú eina hægri arbeiðisinntøku enn 22.510 kr. um mánaðin aftan á lokna útbúgving, verður ein partur av studninginum kravdur aftur. Sum sæst eru SU reglunar nógvar og oftani er ikki annað at gera enn at rista við høvdinum og lesa SU-reglurnar ígjøgnum einaferð afturat. Um tú ivast, so kanst tú venda tær til ráðgevarar, sum kunnu ráðgeva og svara flest øllum spurningum, sí eisini www.su.dk

Ársinntøkan 2000 (uttan SU) - ársfríupphæddin 2000 7.560kr. = Talið av frávaldum klippum

Pisan 2000/2001 38

Føroyafrádrátturin er ein partur av eini norðurlendskari avtalu um skatting, sum tryggjar, at føroyingar í lestrarørindum í Danmark kunnu vinna uml. 55.000 krónur skattafrítt um árið. Føroyafrádráttur kann játtast føroyskum lesandi, eftir trimum treytum: 1. At tú var búsitandi í Føroyum, áðrenn lesturin byrjaði. 2. At uppihaldið í Danmark er fyribils. 3. At tú ikki hevur lokið eina sokallaða " k o mp e t e n c e g e v an d i " ú t b ú g v i n g ( t . d . skrivstovuútbúgving), áðrenn tú byrjar at lesa í Danmark. Ávís undantøk kunnu tó verða gjørd frá hesum treytunum, og tað veit "Ráðgevingin fyri føroyingar í Danmark" meira um at siga. Um meira enn seks mánaðir eru gingnir millum flytingina úr Føroyum og byrjanina av útbúgvingini, missir tú rættin til føroyafrádráttin. Tað er sostatt eitt vánaligt hugskot at flyta til Danmarkar og arbeiða í eitt ávíst tíðarskeið áðrenn útbúgvingin byrjar. Tað kan viðføra, at tú missir rættin til føroyafrádráttin. Hvussu fái eg føroyafrádrátt? Føroyafrádrátturin fæst við at venda sær til teir kom-munalu skattamynduleikarnar í kommununi har tú býr. Í teim størru kommununum (Keypmannahavn, Århus vm.) skal tú venda tær til tað sonevnda "specialligningskontoret", sum hevur ein ávísan framferðarhátt, tá føroyingar koma at biða um føroyafrádráttin. Tú verður spurd um tú ert komin til Danmarkar í útbúgvingarørðindum, og hetta kunnu tey flestu svara ja til. Síðan verður tú spurd um tú ætlar tær til Føroyar aftaná lokna útbúgving. Svarar tú ja til hetta, fært tú at vita, at tú hevur rætt til føroyafrádráttin. Men um tú svarar, at tú ikki ætlar tær heimaftur, fær tú at vita, at tú ikki hevur rætt til føroyafrádráttin - og tá er ov seint at angra! Hinvegin kann danska skattavaldið ikki krevja peningin aftur, um tú velur at vera búgvandi í Danmark aftaná loknan lestur. Øll hava nevniliga rætt til at broyta meining. Einans til arbeiðisinntøkur Føroyadrátturin kann ikki nýtast í sambandi við skattingina av SU-stuðlinum; hann kann bert nýtast í sambandi við arbeiðsinntøkur. Aftrat føroya-frádráttinum hevur tú eisini rætt til vanliga persóns-

At varðveita fulla skattskyldu heima Føroyingar ið lesa uttanlanda, kunnu søkja um at varðveita fulla skattskyldu í Føroyum. Hetta gevur tær rætt til vanligan persónsfrádrátt o.a., tá tú arbeiðir í Føroyum (t.d. í summarfrítíðini). Nýgji føroyski skattastigin er soleiðis, at eingin kommunuskattur verður roknaður av teimum fyrstu 17.000 kr. Bestu ráðini eru tí altíð at søkja um at koma undir fulla skattskyldu, sjálvt um tú ikki ert vís í at fáa arbeiði í Føroyum. Toll- og Skattstova Føroya hevur útgivið ein faldara um m.a. hesi viðurskifti (“Hvussu verður við skattskylduni tá flutt verður úr Føroyum”). Bestu ráðini eru tí at venda sær til Toll- og Skattstovuna, ella LFÚ-ráðgevingina fyri at frætta meira. Umsóknarblaðið hesum viðvíkjandi fæst frá Toll- og Skattstovuni, og tað kann eisini latast inn, áðrenn tú flytur uttanlands. Einans útisetar í góðkendum útbúgvingum, sum hava búð meira enn 4 ár í Føroyum, kunnu koma undir fulla skattskyldu í Føroyum.

frádráttin, inntøkufrádráttin og frádrátt av rentuút-reiðslum. Minst tí til at skriva frádráttin á donsku sjálvuppgávuna undir "andre ligningsmæssige fradrag", annars kemur føroyafrádrátturin ikki við í ársútrokningina av skattinum. Tú mást søkja um frádráttin á hvørjum ári. Ert tú vorðin seinkað í útbúgvingini, ber til at fáa frádráttin í tvey ár út yvir normeraðu lestrartíðina. Um skattavaldið sigur nei! Onkustaðni kenna skattafólkini einki til nakran serligan frádrátt fyri føroyingar. Um tú kemur út fyri hesum, so vís til "afsnit 11, vedrørende Artikel 20, 3. stykke" í "Protokol til "Overenskomst af 12. september 1989 mellem de nordiske lande til undgåelse af dobbeltbeskatning for så vidt angår formue- og indkomstskatter". Um hetta ikki hjálpir, kannst tú altíð venda tær til "Rágevingina fyri føroyingar í Danmark", sum hevur drúgvar royndir av trupulleikum við donskum kommunum, viðvíkjandi føroyafrádráttinum.

Pisan 2000/2001 39

Tær gomlu treytirnar fyri at sleppa undan herskyldu hjá føroyingum (og grønlendingum) í Danmark vóru, at tú hevði ”serligt tilknýti til Føroyar” og at tú bara ”fyribils var búsettur í Danmark”. ”Serligt tilknýti” til Føroyar innibar at minst eitt av foreldrunum skuldi vera føtt í Føroyum, meðan tað einki hevði at siga hvar tú sjálvur var føddur. Hetta kundi gerast ein trupuleiki hjá monnum, ið eru føddir og uppvaksnir í Føroyum, og tí kenna seg sum føroyingar, men har hvørgin av foreldrunum var føddur í Føroyum. Undantak kundi tó gerast, eisini um bæði foreldrini vóru fødd í Danmark, men tá skuldi helst søkjast í góðari tíð. Treytin um ”fyribils uppihald” í Danmark var ikki altíð líka einføld at avgera. Her mátti ’Værnepligtstyrelsen’ meta í hvørjum

Værnepligtslovens §1, stk. 3 (lovbekendtgørelse nr. 1088 af 23. December 1998): ”Den, der er tilflyttet fra Færøerne eller Grønland efter at have opholdt sig der i mindst 10 år, kan af indenrigsministeren eller den statsamtmand, indenrigsministeren bemyndiger til det, fritages for værnepligt. Ansøgningen om fritagelse skal afgives senest 4 uger efter, at den værnepligtige har modtaget pålæg om at møde for sessionen, jf. §13, stk. 2”

einstøkum føri, um persónurin leyk treytina. Tó var tað greitt, at føroyingar, ið einans vóru niðri í útbúgvingarørindum, sluppu undan. Men eftir lokna útbúgving er ringt at siga, hvat er fyribils. Er tað 2 ár, ella 10?. Føroyingar koma eisini viðhvørt niður at arbeiða eina tíð, og hvør einstakur persónur skal metast av herskyldustýrinum. Grundað á fyrisitingartrupuleikar eru treytirnar tí broyttar. Tann 1. januar 1999 kom omanfyristandandi lóg í gildi. Hetta inniber, at tú kanst søkja um at verða frítikin frá herskyldu í Danmark, við at vátta, undir revsilógarinnar §163, at tú í alt hevur búð 10 ár í Føroyum – ikki er neyðugt, at tað hevur verið samanhangandi.

Les teg klókari Føroya Skúlabókagrunnur gevur út skúlabøkur, eisini til hægru skúlanar. Føroya Skúlabókagrunnur Telefon: 31 61 00 Lützenstrøð 4 Telefax: 31 87 26 FO-100 Tórshavn Teldupostur: www.skulabokagrunnur.fo

Pisan 2000/2001 40

Ráðgevingin fyri føroyingar í Danmark heldur til í Føroyahúsinum í Keypmannahavn og er eitt tilboð til allar føroyingar, hvar teir so enn eru staddir. Á R á ð g e v i n g i n i starvast tveir fryntligir og royndir sosialráðgevarar, ið veita føroyingum hjálp og vegleiðing í sosialum, p e r s ó n l i g u m o g lestrarligum spurningum. Tær kunna bjóða ein og h v ø r j u m r á ð o g persónligan stuðul. Hevur ein trupuleikar á nevndu økjum so kann tað vera til alstóra hjálp at kunna venda sær til køn fólk og fáa loyst trupulleikarnar. Ráðgevarnir hava tagnarskyldu, eingin verður heldur skrásettur og tí kann ein óttaleyst venda sær til teirra - eisini anonymt. Ráðgevingin kann eisini hjálpa í viðurskiftum sum SU - stuðul, bústaðarmøgu-leikar, føroyafrádrátt, skattaviðurskifti, ískoyti,

flyting, barnatilskot, arbeiðsloysisstuðul, bistandshjálp osfr.

Kann ráðgevingin ikki loysa tínar t rupul le ikar , so kunna ráðgevarnir vísa á aðrar møgu-leikar fyri hjálp, og vegleiða um hvagar tú kanst venda tær. Ring, skriva ella vitja Ráðgevingina - øll eru vælkomin.

Ráðgevingin fyri Føroyingar í Danmark Vesterbrogade 17 A DK - 1620 København V Tlf.: 31 23 99 80 Fax.: 31 23 92 34 E-mail: fo.raadgivingin@get2net.dk Opið er: mánadag, týsdag og hósdag kl. 11.30-15.30, mikudag 14-18. Fríggjadag er stongt.

Pisan 2000/2001 41

Ruth Dal-Christiansen (vinstrumegin) og Randi Johansen átaka sær at hjálpa kleimdum útisetum.

ÍTROTTARHÁSKÚLIN Í SØNDERBORG

KOM Á HÁSKÚLA ! TAÐ ER EITT STUTTLIGT UPPLIVILSI FYRI LÍVIÐ. VETRARHÁSKÚLIN 17 VIKUR; 20.august - 16.september SUMMARHÁSKÚLIN 23 VIKUR; 9.januar - 16.juni

ÍTROTTUR ÍTRIV UTTANDURA YMISK SLØG AV VATNÍTROTTI SAMTALUFAK TÓNLEIKUR & ONNUR KREATIV FAK LEIÐARAÚTBÚGVING

SUMMARKURSUS: Surf & Beachvolley: 25.juni—1.juli Familiekurs: 2.juli—8.juli Dans—Dans—Dans: 9.juli—15.juli Midt i Livet: 16.juli—22.juli Volleyball: 23.juli—29.juli

FRÁLÍKT UMHVØRVI BEINT VIÐ SKÓG OG STROND. SVIMJIHYLUR, HALLIR OG ALLAR AÐRAR HENTLEIKAR. RING ELLA SKRIVA OG FÁ UMSØKNARBLAÐ. HAR FÆRT TÚ MEIRI UPPLÝSING UM UNDIRVÍSING, SKÚLATÍÐIR, KOSTNAÐ OG MØGULEIKAR TIL STUÐUL. TLF: 7442-1848. FAX: 7442-1789. E-MAIL: IHS@IHSKOLE.dk. HOMEPAGE: WWW.ihskole.dk LEIÐARI: IVAN SKJOLDAGER

Pisan 2000/2001 42

Lívið er meiri enn lestnaðurin

Tann fyrsta tíðin á nýggja og fremmanda staðnum er strævin. Men hav tó í huga, at oftast er tað í fyrsta lestrarárinum, at grundarlagið fyri restini av lestrartilveruni verður lagt. Tað er tá, tú finnur vinirnar og tað rætta arbeiðslagið o.s.fr. Tað er tá, tú ert mest opin og tí ofta eisini mest sárbær. Minst til at málið er vegurin inn í samfelagið. Lær teg málið, so væl, at tú ikki ert ørvísi á nakran hátt. Hetta er sjálvandi ikki lætt, men er altíð eitt gott mál. Tá fólk byrja at spyrja teg um tú kemur frá Jyllandi ella frá Fyn, um tú býrt í Danmark, tá ert tú við at koma á mál. Lestrar- og mentunarskelkur Vanligt er, at øll lesandi fáa ein skelk, tá tey byrja eina hægri útbúgving. Hesin kemur ofta av tí, at undirvísingin er skipað heilt øðrvísi, enn fólk eru von við frá studentaskúla, HF ella handilsskúla. Tað kann eisini vera ørkymlandi, at mentunarmunurin er stórur millum heimstað og lestrarstað, um tú flytur til eitt annað land. Kennir tú ikki nakran á tí nýggja staðnum

frammanundan, eru bestu ráðini at búgva á kollegium ta fyrstu tíðina. Her eru altíð fólk tú kanst tosa við - serliga, um tú hevur felagskøk við onnur. Tak tað fyrsta stigið Tað hevur stóran týdning, at tú roynir at koma í samband við onnur, t.d. í felagskøkinum, í kantinuni millum tímarnar, gjøgnum bólkarbeiði og við at vera virkin gjøgnum undirvísingina - (t.d. at tora at spyrja ella gera viðmerkingar til okkurt, ið sagt verður). Hetta er alt sovorðið, sum hjálpir tær at fáa eina felagsskapskenslu við onnur á staðnum. Lestrartíðin er ein góður møguleiki at koma at kenna eitt annað land, eitt annað fólk og eina aðra mentan. Býrt tú t.d. í Danmark, og einans lesur á einum donskum útbúgvingarstovni, meðan tú samstundis nærum meldar teg úr tí danska samfelagnum, gerst tú avbyrgd á útbúgvingar-stovninum. Tað er sjálvandi gott, at møta landsmonnum , tá ein sjálvur er í útlegd, men her skal sigast, at tað sjálvandi ikki er gott um ein bert

Pisan 2000/2001 44

kennir aðrar føroyingar. Skal t.d. málið lærast, so er alneyðugt at integrera seg, men ein góð kombinatión, er at gera bæði. Bæði vera føroyingur og lesandi í einum fremmandum landi. Hóast byrjunartíðin kann vera strævin, skalt tú ikki fella í fátt! Øll tey nýggju eru nevniliga spent, ótrygg og kanska eisini eitt sindur bangin. Felags fyri øll er, at tey júst eru byrjaði í nýggjari útbúgving, har tey ongan kenna. Av tí sama hava øll hug at koma í samband við hini. Brúka tí henda møguleikan! Tað er ofta so, at vit øll skilja heimin við at flokka hann, hetta at deila alt í bólkar og áseta hvør er betri enn onnur o.s.f.r. Tað sama hendir í einum nýggjum klassa, øll viga øll allan tíðina. Í hesum eirindaleysa spæli er umráðandi, at fáa tamarhald á tíni støðu beinanvegin. Ert tú von við at vera millum ein av teimum bestu í tínum flokki, kann tað vera hugstoytt at kenna seg sum ein av teimum ringastu. Tí er umráðandi, at tú køvir alt títt føroyska bygdasliga smædni og lærir teg at siga tína meining og at gera teg galdandi. Føroyingar hava eisini lyndi til at smokka burturímillum tann mikla orðafloymin sum danir eru tiltiknir fyri. Men ofta er tann mikla málageipanin bert ein roynd at káva útyvir óvissu. Føroyingar eru kanska heldur

bangnir fyri at markera seg og eru kálvføddir við at alt er skomm, slíkar kenslur kunnu sjálvandi eisini tarna. Frítíðin er neyðug Ætlar tú ikki at enda sum eitt turkatræ, mást tú ikki gloyma, at frítíðarvirksemi er neyðugt. Har kanst tú gera tær aðrar royndir og fært onnur upplivilsi, enn lestrardagurin gevur tær, og hetta eru vitaminir fyri sálina. Lívið skal livast nú, og ikki er rætt at liva fyri ella uppá dreymin um einaferð tá útbúgvingin er lokin, ella tá ið tú gerðst liðug. Tað er bara tú, sum kanst tilevna tína egnu tilveru, og hetta mást tú ikki útseta til "seinni". Áhugin skal hava sítt og hugurin og kenslurnar sítt. Ein stórbýur er ein ótømandi kelda av frítíðar-tilboðum. Kanna tí marknaðin, og finn tað, sum tær dámar best. Ofta eru ymisk áhugafeløg og klubbar virkin á lestrarstøðunum ella á kollegiunum. Føroysku tilboðini eru eisini mong, og í fyrstuni er vanligt at fara til nærum hvørt einasta tiltak. Men sum tíðin gongur, og tú alsamt fært fleiri vinfólk, minkar hugurin til at fara til øll føroysk tiltøk, hjá teimum flestu.

Pisan 2000/2001 45

tað er líkasum at fara eg hoyri ikki leikin fyrr enn eg eri komin tað er líkasum eg ikki eri komin tí eg aldrin eri farin tað er líkasum eg nústani fari fyri aldrin at koma aftur (...)

(Rói Patursson, Líkasum)

Tá eg kom niður fyri at lesa, kendi eg

Uttanfyri og innanfyri -Lestrartíð og kenslurnar av broyttu samleika

Pisan 2000/2001 46

Skrivað: Kim Simonsen Stud.mag

At flyta í annað land er ikki bert nakað, ið kann geva royndir og upplivingar av lestrarligum slag. Tað, ið avgerð hvussu alt kennist er ein sjálvur. At búgva í øðrum londum stóran part av sínum ungdómi, gerðst ein tíð sum broytir eitt ungt menniskja heilt.

Danmark frá míni familiu, tí omma mín er donsk og abbi mín búði í Danmark í 10 ár út í eitt. Eg hevði eisini verið har sjálvur eini tvær ferðir. Danmark var alt eg vildi, tí eg gleddi meg til at lesa og virka í størri frælsið og við størri avbjóðingum, enn Føroyar nú einaferð kunnu bjóða. Eg flutti niður uttan at hava eitt stað at búgva, men tað lagaði seg skjótt. Eg flutti inn á eitt hugnaligt kollegie úti í Hvidovre í Keypmannahavn. Hetta var ein spennandi tíð fyri meg. Eg skuldi lesa nógv, men eg møtti eisini nógvum fólki, sum vóru ymisk frá tí eg kendi heimani frá. Eg helt meg duga at tosa danskt, tað gjørdi eg eisini, men at koma heilt tætt at fólki í einum landi er ein spurningur um felags tilvísing.

Tað er eitt stórt stig, tú møtir nýggjum vinum og tú upplivir alt møguligt, tú ikki ert vanur við tað fyrstu tíðina. Mangar náttarvøkutímar sótu vit uppi og prátaðu um ævinleikan, lívið og kærleikan. Henda tíðin var ein góð og stuttlig broytingartíð við nýggjum royndum og sárbara lindið fekk av at vita. Eg visti t.d. ikki at danskarir tosa í holið á hvørjum øðrum so nógv, tað var ringt hjá mær at bróta inn í eina samtalu, verri var at blíva avbrotin mitt í eini samrøðu. Føroyingar siga ikki so nógv og tá teir siga okkurt so siga teir tað uppá ein annan máta. Eg upplivdi, sum so nógv onnur, at danir tosa um einkið alla tíðina og eg kendi meg mangan einsamallan mitt í einum stórum ballið. Á universitetinum var sama skil. Eg upplivdi, at eg fekk ein heilt annan identitet, enn hann eg hevði heimanifrá. Nú var eg bara ”ham der færingen”, og mangan tók eg tað nær, at danir vóru ironiskir og argaðu meg við, at vit hava eina tunnel í part í Føroyum, og at vit bara skulu hava stuðul til okkara ovurhonds forbrúksgildið. Fólk vóru eisini ræðulig ímóti hvørjum øðrum, kappingin var sjukliga hørð og ongin unti nøkrum nakað. Eg føldi mangan, at fleiri á mínum holdið næstan hætaðu meg, tá endeliga eg hevði sagt okkurt í tímunum. Eg var ikki hin sami glaði og nógv snakkandi føroyingurin, eg hevði verið í studentaskúlanum.

Soleiðis gingu eini tvey ár á universitetinum, sjálvt um eg ikki rópti haraðst, so gekk tað gott, men kenslan av at vera fremmandur hvarv ikki og ósikkurheitin sat enn djúpt. Tá eg eftir nøkur ár var komin meiri inn í mentanina og fekk meiri fastatøkur á lestrinum, tá kendi eg endeliga, at eg næstan var so glaður, sum eg hevði verið heima í Føroyum. Eg lærdi meg at spyrja um mangt og hvat, sjálvt um eg var til fyrilestur við 300 fólkum. Uttan at eg hevði hugsað um tað, var eg jú eisini broyttur, nú tosaði eg sum hini, hugsaði næstan sum hini. Og gjøgnum tíðina hevði eg eisini lært nógvar danir at kenna, og eg var byrjaður at dáma tað danska. Jú, eg mátti játta at eg elskaði Danmark, sum bæði hevði givið mær mótgongd og lært meg at síggja heimin frá einum nýggjum sjónarhornið.

Orsøkin til at eg ikki hevði kent

meg sum annað enn ein fremmandan, var sjálvandi at tað vóru so nógvur munur í felagsreferansum. Vit skilja teirra mál og kenna nógv av teirra mentan, meðan tey nærum ikki vita hvar Føroyar liggja. Danir hava gingið í skúlað, á dagstovnum og hava ein fyrimun uppá eini 20 ára í mun til ein føroying, sum kemur frá einum øðrum samfelagið við øðrum søgum, náttúru, fólki, mentan, málið og fólkasiði. Jú, vit skilja málið sum føroyingar, men vit skilja ikki alt sum liggur aftanfyri. So kann man spyrja um vit skilja málið? Bæði ja og nei, reint leksikalt skilja vit hvat onnur meina við, men vit mangla kenslurnar við orðunum, og skilja tí heldur ikki alt tað sum er innforstaði og kontekstuelt. Vit mangla mangan kunnleika um danska mentan, serliga kanska tað tey eru uppvoksin við í sjónvarpinum og teirra tónleik. Mál er eisini royndir, praksis og felagsskapur. Tú skalt gera royndirnar, uppliva málið í praksis og liva teg inn í felagsskapin, ella fert tú bert kenna teg uttanfyri. Mál er ikki reinur logikkur, har týdningur kann týðast beint yvir. Sjálvandi vísir málið mangan, við øllum teim tilvildarligu orðunum, aftur á ein felags veruleika og víst er veruleikin felags. Ein kann bara ikki uppliva eina mentan uttanifrá. Er man innanfyri, so kann ein ikki longur siga, hvussu tað er at vera innanfyri, tí tað er nærum ógjørligt at vera refleksivur og umhugsa hvussu mentanin finst í einum. Hvat er mentan og hvat er ein sjálvur? Skal man trívast so er neyðugt at liva seg inn í mentanina og syngja sangirnar, liva skikkirnar og tosa við í øllum tí hini tosa um. Sjálvandi missir ein ikki sín føroyska identitet, men eitt er sikkurt tú broytist. Tú fært ein bæði/og identitet-tú skilir bæði føroyingar og danskarar, teirra skemt, ironi, gleðir og sorgir. Gløgt er gestsins eyga, jú tú sært hvussu onnur eru í forhold til tín sjálvan, men tú hevur ikki eitt gløgt eyga sum tú kanst síggja teg sjálvan við. Seinni sært tú, at tú er broyttur og tú kanst av og á síggja teg sjálvan, sum tú vart fyrr. At tað, sum næstan var fordómar, vóru misskiljingar, ið stava av at hava ymiskar referansur. Sum nýggjur borgari ella lesandi gestur fært tú eitt slag av dupultum identiteti, við tveimum málum, tveimum referansum og tveimum mátum at hugsa uppá.

At ferðast útvíðkar sjónarringin, men at liva í einum fremmandum landi broytur teg. Uttan at tú merkir tað blæsur broytingin teg til ein annan persón, og tú veit hvat yrkjarin meinar við: tað er líkasum eg ikki eri komin tí eg aldrin eri farin tað er líkasum eg nústani fari fyri aldrin at koma aftur tað er líkasum at fara eg hoyri ikki leikin fyrr enn eg eri komin

Pisan 2000/2001 47

Torført er at gera nakar meginreglur um, hvat føroyingar, ið flyta til Keypmannahavnar, fyrst leggja til merkis. Túrurin úr Kastrup inneftir Amager er ikki júst kendur sum nøkur vakurleikaopinbering, og serliga ikki nú, tá alt verður uppgrivið í samband við Oyrasundsbrúnna og metroina. Men flestu føroyingar hava helst hoyrt um "Stroyðið" (um málfrøðingarnir nú á døgum annars loyva hesum stavihátti) og Magasin, so Keypmannahavn man kortini ikki vera heilt ókendur millum føroyingar. Tey flestu nýta teir fyrstu dagarnir til at finna útav, hvønn veg kósin mótvegis lærustovninum ella miðbýnum, skal leggjast. Síðani er støddin á býnum eitt tað fyrsta, sum festir seg, og nógva tíðin til flutning frá staði til stað. Ein tími millum bústað og lærustovn er ikki óvanligt, og nógv avgera tí at keypa sær eina súkklu sum ta fyrstu íløguna. Føroyingar í Keypmannahavn Gjøgnum øldir hevur Keypmannahavn verið sjálvur lestrarbýurin fyri føroyingar, og eitt ótal av føroying-

Illa lýddur í Jyllandi, men elskaður av svenskarum. Sum einast

veruligi stórbýur í Danmark, er ”Wonderful Copenhagen” eitt

gott tilboð til føroyingar, ið hava hug á stórbýarlívinum, men

sum samstundis ikki vilja kenna seg ov langt heimanífrá.

um hava gjøgnum tíðina leita sær higar. Seinnu árini er streymurin vorðin nóg stórur til, at allir samfelags-bólkar eru umboðaðir: kristin sum heiðin, rík sum fátøk, eldri sum ung. Aðrastaðni er vanligt at føroyingafelagið á staðnum er karmurin um tað mesta føroyska virksemið, men so er ikki í Keypmannahavn. Føroyingarnir eru so nógvir í tali, at funnið verður saman av sær sjálvum, alt eftir áhuga. Til dømis eru tríggjar kristiligar samkomur í býnum (Kristnastova, Samuelseskirkju-samkoman og Elisakirkju-samkoman), og tvey kend føroysk vertshús (Skarv og Laurits Betjent). Afturat hesum kemur so Føroyahúsið við øllum teim feløgum, ið halda til har (MFS, Nærvarpið, talvfelagið, húsakórið, d a n s i f e l a g i ð Fótatraðk, Føroyski skúlin o.s.fr.). Umframt hetta eru fleiri føroyingafeløg í keyp-mannahavnarøkinum (Keypmannahavn, Ballerup og Hvidovre), ítróttarfelag, róðrarfelag, kvinnufelag, listafelag, o.s.fr.

- av Skarv í Kristnastovu

Pisan 2000/2001 48

áhugaverdur partur av Keypmannahavn, sum hevur nógv at bjóða tí, sum torir at seta beinini inn um gyrðingina. Tá stóri hashhandilin (ið bert fer fram á einum stað - "Pusherstreet") er undantikin, er Christi-ania eitt ógvuliga hugnaligt stað. Har eru vertshús (primitiv sjálvandi), heilt góð matstøð og støð við livandi tónleiki. Stórur munur er á Christiania um dagin og um kvøldið. Um dagin kann staðið líknast við eina bygd mitt í stórbýnum, meðan tað um kvøldið ikki kann samanberast við nakað sum helst! Men letur tú hash-sølumenninar vita, at eitt nei er eitt nei, kanst tú fáa manga hugnaliga løtu á Christiania! Í mun til flestu europeisku stórbýir, er Keypmannahavn ein tann tryggasti. Tað eru nevniliga ikki nógvir býir av somu stødd, har t.d. kvinnur trygt kunnu ferðast einsamallar úti um náttina uttan at koma út fyri bæði einum og øðrum. Sjálvandi hevur Keypmannahavn eisini sín harða býling (Istedgadeøkið), har nógvir narkomanar halda til. Men letur tú vera við at freista ella provokera umhvørvið - t.d. við at veittra við 1.000 kr. seðlum - er neyvan sannlíkt at tú upplivir nakað keðiligt. Í Keypmannahavn sleppur tú sostatt ikki undan at fáa manga góða løtu; og til tín, sum hevur valt at flyta til býin, er bert eitt eftir at siga: "Vælkomin, hvør tú enn ert og hvat tú enn gert!"

Ronnie Thomassen

Útbúgvingarmøguleikar Keypmannahavn hevur so nógvar ymiskir útbúgvingarmøguleikar, at tað næstan er lættari at nevna teir sum ikki eru at finna í býnum. Av serligum útbúgvingum er journalistútbúgvingin tann kendasta, sum ikki er í Keypmannahavn. Annars eru trý universitet í økinum (Københavns Universitet, Roskilde Universitetscenter og Danmarks Tekniske Universitet), ein Handilsháskúli, danski Landbúnaðarháskúlin, umframt ein ørgrynna av øðrum útbúgvingarstovnum (læraraskúlum, pedagogskúlum, sjúkrasystraskúli o.s.fr.). Útisetalívið Til millum annað at lívga um tær føroysku røturnar og taka tað ringasta av heimlongslinum, eru eini Føroyahús í býnum. Hevur tú gloymt, hvussu ein Klaksvíksøl ella eitt karamell smakkar, so kann hesin tørvurin nøktast á Vesterbrogade 17A. Umframt at freista við "føroyskum" góðgæti, borðreiðir Føroya-húsið við føroyskum mati hvønn týsdag, og eini rúgvu av tiltøkum, sum verða lýst mánað fyri mánað. Føroyingar gerast ofta meira føroyskir í útisetu enn heima, og tí er Føroyahúsið eisini karmur um onnur tiltøk, sum taka sær av teim føroysku rótunum: Til dømis kanst tú fara til harmonikudans í Føroya-húsinum, tú kanst eisini uppliva rættan "bygda-dansitónleik", og eisini er møguligt at "spæla nasjonalir" við at læra gomul kvæði uttanat, og bera tey fram í dansifelagnum Fótatraðk. Um tú ikki er so mentaður, hevur Føroyahúsið eisini annað at bjóða. Her heldur t.d. talvfelagið til, sum seinastu árini hevur havt framúr góð úrslit í donsku liðkappingini, nærvarpið hevur varpsstovu í húsinum, og MFS-skrivstovan er eisini at finna her. Afturat hesum er sjálvandi eisini møguleiki bert at støkka inn á gólvið at fáa eitt prát og lesa tey føroysku bløðini. Út millum tey innføddu Skuldi tað løgna hent, at tú gjørdist troyttur av føroyingalívinum, er eisini møguligt at fara út at kanna eftir, hvussu tey innføddu hóreiggja sær. Torført er kanska í fyrstuni at fara út um tað trygga og mentaða føroyska umhvørvið í býnum, men hevur tú hug at gera royndina, eru møguleikarnir nógvir. Keypmannahavn hevur eina ørgrynnu av caféum, barrum, diskotekum, biografum og musikstøðum, sum eru at finna allastaðni kring býin. Serliga eru hesi savnað í miðbýnum og í sonevndu "brokvarterunum" (Nørrebro, Østerbro, Vesterbro). Í miðbýnum liggur tað sonevnda "minefeltet" har barrir og caféir eru serliga tættar (hetta er nærhendis Skarv), meðan serliga Nørrebro er kent fyri at hava nógv góð støð við livandi tónleiki. Afturat hesum kann tað hugnaliga "latinerkvarteret" nevnast, sum fyrr var kent undir minni vakra heitinum pisserenden! Tað sonevnda Cristiania (sum í Føroyum vanliga verður javntmett við sjálvt Sodoma) er ein øðrvísi og

Pisan 2000/2001 49

Fyri ta nýklaktu Pisuna ið júst er komin niður, kann Århus í fyrstani tykjast risastórur, men skjótt er kortini at venja seg við býin. Århus er lestrarbýur burturav, og tað verður ofta tikið til, at í býnum er ein triðingur av íbúgvunum í holt við eina útbúgving, ein triðingur arbeiðir og síðsti triðingurin eru pensionistar, arbeiðsleys og smábørn. Tað stóra talið av ungfólki sæst aftur í býarlívinum í Århus. Eftir áralangar umvælingar er miðbýurin vorðin sera hugnaligur, og her liggja tær vælumtóktu caféirnar, sum Århus eisini er kendur fyri. At lesa í Århus Heilt klári fyrimunurin við at lesa í Århus er, at alt er beint við hondina. Sjálvt um Århus hevur fleiri enn 250.000 íbúgvar, tykist býurin onkursvegna nógv minni - ein stórbýur í lummastødd. Um tú gongur tær ein túr í býnum, kanst tú sostatt næstan vera vís í at hitta fólk tú kennir, bæði eina og tvær ferðir sama dag. Afturfyri er tað nærum ógjørligt at finna líkinda bíliga íbúð í miðbýnum. Flestu komandi útisetar mugu finna seg í, at búgva nakað uttanfyri sjálvan miðbýin. Men Århus er kortini ikki størri enn so, at ein kan hjálpast við súkkluna, hóast bústaðurin er í útjaðaranum av býnum. Útbúgvingarstovnarnir í Århus eru ikki spjaddir kring allan býin, eins og teir eru í Keypmannahavn. Til dømis er Århus Universitet savnað á einum stað, og hetta er ógvuliga hent fyri tey lesandi; tí gongur tú t.d. á samfelagsliga fakultetinum, og hevur hug til at fylgja einum skeiði í statistikki á matematiska fakultetinum, er ikki neyðugt at ferðast fleiri fjórðingar ímillum bæði fakulitetini. Sama er galdandi fyri hin stóra "føroyska" lærustovnin - Handilsháskúlan. Teir føroysku århusianararnirnar Århus er vorðin ein av teimum býunum í heiminum, har flest føroyingar vinna sær útbúgving, og man hetta koma av tí góða umdøminum býurin hevur. Í Århus eru nógvir og góðir útbúgvingarmøguleikar,

Jyllands hovedstad, verdens største provinsby, verdens mindste storby, smilets by, skraldets by, studenterbyen... Jo, kært barn har mange navne. Soleiðis plaga danir at taka til tá teir umtala Århus, og øll sum hava verið í býnum eina tíð skilja hví - eisini føroyingar.

heilt frá civilverkfrøðingi til kaospilot, og hetta hava nógvir føroyingar fingið eyga á. Ein onnur orsøk til teir nógvu føroysku íbúgvarnar í Århus kann vera, at gerandisdagurin í Jyllandi kanska er meira freistandi fyri føroyingar enn tað heldur "uppgeilaða og ópersónliga" lívið í Keypmannahavn. Harafturat eru mangir føroyingar helst lokkaðir til Århus orsakað av tí góða og víðagitna føroyska felagslívinum. Við sínum 200 limum, man Føroyingafelagið í Århus helst vera størsta føroyingafelagið í heiminum, og hetta sæst eisini aftur í teim mongu tilboðunum, sum felagið hevur at bjóða. Føroyingafelagið hevur egin høli mitt í býnum, ið nevnt verður Áarstova. Her eru øll vælkomin, t.d. til at hugna sær við einum drekkamunni, spæla okkurt spæl, lesa tey føroysku bløðini ella hyggja at føroyskum sjónvarpssendingum. Umframt vanligu upplatingartíðirnar, endar hvør vika við eini fríggja-kvøldsbarr, sum flestu føroyingafelagslimunum dáma sera væl at vitja. Føroyingafelagið fevnir um eina rúgvu av ymsum áhugabólkaum og arbeiðsbólkum: Veitslubólkurin skipar fyri teimum trimum árligu veitslunum. Ítróttarbólkurin skipar fyri svimjing og øðrum ítrótti. Fótbóltsbólkurin hevur innandura fótbólt um veturin, og í summarhálvuni luttekur hann í donsku kappingini. Kvæðafelagið "Ólivant" fer upp á gólv annaðhvørt fríggjakvøld, og hugnabólkurin skipar fyri hugnakvøldum og útferðum, Áarstova er eisini karmurin um barnaskúlan, MFS-skrivstovuna í Århus, og harafturat halda eisini eitt kallakór og eitt kvinnukór til í húsinum. Í Århus er eisini ein kristin samkoma, sum eitur Vitin. Samkoman er ikki heft at eini ávísari meinigheit, og hon skipar javnan fyri samkomum og legum. Faldarar um Vitan eru at fáa í Áarstovu. Hevur tú valt at gera Århus til karmin um tann kunnleika, tú ætlar tær at nema í øllum lívsins viðurskiftum, er sostatt bara at velja hvat frítíðin skal nýtast til. Vælkomin til Århus!

- ein søga fyri seg

Pisan 2000/2001 50

Fyri nøkrum árum síðani, var ikki so vanligt at føroyingar fóru til Aalborg at lesa. Onkur hendinga føroyingur kundi velja at nema sær lærdóm her, men fyri einum fimm árum síðani byrjaðu alt fleiri at leita sær hendavegin. Í dag býr ein ørgrynna av føroyingum í Aalborg.

Hóast tað eru 160.000 íbúgvar í Aalborg, er sjálvur býurin ikki stórur, og lætt er at finna tað, tær nýtist. Fert tú ein túr gjøgnum býin, kanst tú tí vera næstan vís í at hitta onkran, tú kennir. Føroyingafelagið Føroyingafelagið í Aalborg hevur uml. 150 limir. Felagið flutti í 1995 inn í nýggj høli, sum liggja sera væl fyri mitt í býnum. Limirnir hava sjálvir innrættað hølini, og har hittast føroyingar til ymisk tiltøk. Best umtókt er leygarkvøldið, tá "opið hús" er á skránni. Eitt tiltak sum tykist hava vunnið sær heimarætt, er kórið, sum venur eina ferð um vikuna, og føroysk sosialráðgeving er aðruhvørja viku. Føroyingafelagið skipar fyri tveimum obligatorisk-um veitslum um árið. Tær eru ræstkjøtaveitslan í febr-uar, og ein veitsla við varierandi matskrá í oktober. Seinastu árini hava eini 110-130 fólk verið við til veitslurnar. Í 1995 var føroyskur skúli settur á stovn. Hann heldur til á einum fólkaskúla, har øll neyðug útgerð er við hondina. Har ganga í løtuni eini 20 børn, sum eru í skúla eina ferð um vikuna. Hvørja viku er føroyskur sunnudagsskúli og før-oysk møti í Bethaniakirkjuni. Tiltøkini eru tvørkirkju-lig. Føroyska fótbóltsfelagið “Fintan” hevur verið sera virkið seinastu árini, og hevur í løtuni eitt mannfólkalið við í seriu 6, hagar teir fluttu upp í 1995. Í 1995 vunnu teir eisini FM-cup, sum er kapping millum føroysk fótbóltsfløg í Danmark. Náttarlívið í Aalborg er savnað um ta tiltiknu marglætisgøtuna "Jomfru Ane Gade", har Ólavs-søkuhýrur valdar hvørt vikuskifti. Føroyingar hava eisini mest sum “adopterað” okkurt vertshús har, men leygarkvøld er tó vanligt at fara sær ein túr í føroysku hølini - fyri fyrst í hvussu er. Bústaðarviðurskifti Stórur partur av teimum lesandi í Aalborg búgva á kollegium, men eisini eru fleiri sum búgva á kømurum ella í búfelagsskapi, sum er rættiliga

vanligt. Tey, sum búgva á kømurum, eru ofta í holt við at søkja sær kollegiukamar ella íbúð. Øll kollegiu í býnum eru samskipaði í IFAK (Indstillingudvalget for Aalborgs Kollegier). Her kann ein fáa umsóknarb løð og yv i r l i t yv i r að rar bústaðarmøguleikar. IFAK er eitt "must" um ein er bústaðarsøkjandi í Aalborg. Vanliga tekur tað o.u. ½ ár at fáa kollegiu-kamar. Tað gongur eitt sindur skjótari um ein byrjar at søkja úr Føroyum, tí tá er ein "fremmandur". Eitt kolleguikamar kostar vanliga einar 1.200 -1.300 kr, meðan tað er eitt sindur dýrari at búgva privat og hampuligt. Útbúgvingarmøguleikar í Aalborg Flestu sløg av skúlum eru í Aalborg: læraraskúli, sjúkrarsystrarskúli, tekniskur skúli, universitet o.s.fr. Universitetið í Aalborg er tað fimta í Danmark, og tað varð sett á stovn í 1974. Medio 1995 vóru uml. 10.000 lesandi á universitetinum við 2750 á teimum humanistisku útbúgvingunum, 4200 á teimum samfelagsvísindaligu og 2950 á teimum teknisku-/náttúruvísindaligu. Samfelagsdeildin á Fróðskaparsetri Føroya hevur samstarvsavtalu við universitetið, soleiðis, at tey, ið hava byrjað lesturin í Havn, lættliga kunnu halda áfram í Aalborg. Lestrarhátturin er nakað ørvísi enn aðrastaðni, við tað at stórur dentur verður lagdur á bólka- og projektarbeiði. Við bólkaarbeiði er lætt at koma í samband við fólk, og tú kemur at kenna danan upp á bæði gott og ringt - tvs. sum menniskju. Hetta er ein góður máti at verða slúsaður inn í danska samfelagið.

Jógvan Páll Fjallsbak

- ein føroyskur lestrarbýur

Pisan 2000/2001 51

Pisan 2000/2001 52

Útbúgvingarnar á Fróðskaparsetrinum taka allar støði í tí føroyska samfelagnum og mentanini her á landi. Hesar útbúgvingarnar fáast tí ikki aðrastaðni í heiminum, og kortini eru tær á líka høgum ella hægri støði enn tilsvarandi útbúgvingar aðrastaðni. Vilt tú lesa føroyskt mál og bókmentir, Føroya søgu og samfelagsvísindi, ella føroyska lív-, evna- ella oljuverkfrøði, gerst hetta best (ella bert) á Fróðskaparsetrinum. Onga aðra staðni í heiminum kanst tú fáa eina heila útbúgving innan føroysk viðurskifti á føroyskum. Lestrartilboðini á Fróðskaparsetrinum eru eftir viðurskiftunum sera fjølbroytt, og arbeitt verður áhaldandi við at gera tey fjølbroyttari og betri. Roynt verður miðvíst at menna Setrið bæði sum granskingar- og útbúgvingarstovn. Landsins myndugleikar hava tikið væl ímóti teirri menningarætlan, sum Setrið legði fram fyri tveimum áðrum síðani. Játtanin til stovnin er vaksin munandi seinastu tvey árini, og í útbúgvingarpolitikkálitinum verður dentur lagdur á, at Setrið er og skal vera nátúrligi miðdepilin fyri gransking og hægri útbúgving í Føroyum.

Útbúgvingartilboðini

Á Setrinum eru tríggjar megindeildir, sum veita undirvísing og granska í føroyskum viðurskiftum: Føroyamálsdeildin hevur exam.art. og cand.phil. lestur í føroyskum/norðurlendskum máli og bókmentum. Náttúruvísindadeildin hevur støðisútbúgving í stødd-/alisfrøði og lív-/evnafrøði, og s íð an i BS-ú tbúgv ing a r oman á í ravmagnsverkfrøði, oljuverkfrøði, jarðalisfrøði, teldufrøði og lívfrøði. Søgu- og samfelagsdeildin hevur exam.art., BA og cand.phil. lestur í søgu og siðsøgu, ársnám í samfelagsfrøði og serskeið í samfelagsfrøði og siðsøgu. Deildirnar taka ikki studentar upp á hvørjum ári, men eftir plássi og fíggjarligari orku.

Føroyskt mál og bókmentir

Á Føroyamálsdeildini kanst tú taka eina fullfíggjaða kandidatútbúgving við høvuðsgreinalestri í máli og bókmentum. Talan er um eina sera fjølbroytta og væl dagførda útbúgving. Henda útbúgving vendir sær serliga til teirra, sum kundu hugsað sær at undirvíst í f ø r o y s k u m m á l i o g b ó k m e n t u m á miðnámsskúlastøði, ella til teirra, sum hava áhuga fyri fjølmiðlum og øðrum miðlum og mentanarstørvum. Vanliga tekur deildin upp til lestur annað hvørt ár. Í 2000 verða studentar tiknir upp til exam.art. og cand.phil. lestur.

Søga, siðsøga og samfelagsfrøði

Á Søgu- og samfelagsdeildini ber til at taka kandidatútbúgving í søgu og siðsøgu, og frá 2000 eisini ymisk samfelagsfrøðilig ársnám, sum kunnu setast saman til BA útbúgving í samfelagsfrøði. Deildin hevur í 1999/2000 eisini skipað fyri serskeiðum í samfelagsfrøði og siðsøgu. Útbúgvingin í søgu gevur undirvísingarførleika á miðnámsskúlastøði. Arbeiðsmøguleikarnir eru annars fjølbroyttir. Næstu ferð tikið verður upp til BA lestur í søgu og siðsøgu verður væntandi á heysti 2001. Ársnámini í samfelagsfrøði, sum nú verða tikin uppaftur, eru endurskoðað síðani 1994/95, tá tey seinast vóru á skránni. Fyrstu tvey námini vera í búskapi, handli og máli og í samfelagsfrøði. Seinni verða eisini onnur nám fyriskipað. Ársnámini og serskeiðini kunnu setast saman til BA útbúgving í samfelagsfrøði.

Náttúruvísindi

Útbúgvingartilboðini á Náttúruvísindadeildini eru økt í 2000, og nú ber tað fyri fyrstu ferð til í Føroyum at lesa BS í oljuverkfrøði. Hinar útbúgvingarnar halda fram sum áður. Aftaná lokna BS-útbúgving, 3-3½ ár lestur, ber til at halda fram til

Møguleikar á Setrinum

Pisan 2000/2001 53

kandidat á universitetum í Danmark ella aðrastaðni. Fleiri studentar við BS prógvi velja at tó eisini at fáa sær arbeiði innan vinnulívið beinan vegin. Deildin fer í 2000 at taka upp til støðisútbúgving í stødd-/alisfrøði og til BS-lestur í ravmagnsverkfrøði og oljuverkfrøði. Lívfrøðislestur verður aftur í 2001.

Studentatalið økist

Talið av innskrivaðum studentum á Setrinum økist støðugt, og við nýggju útbúgvingartilboðunum, sum verða í heyst og komandi ár, er sannlíkt, at talið fer at vaksa enn skjótari. Áhugin fyri lestri í Føroyum tykist vera vaksandi, í takt við at tilboðini økjast. Onnur viðurskifti, sum eisini hava týdning, eru bøttu stuðulsviðurskiftini og vánaligu bústaðarmøguleikarnir í Danmark.

Umsóknarfreist og upptøkukrøv

Freistin at søkja um upptøku til lestur á Setrinum í 2000 er 30. juni. Svar verður sent umsøkjarum seinast í j u l i . L e s t u r i n b y r j a r u m mánaðarskiftið august/september. U p p t ø k u k r ø v i n i e r u miðnámsútbúgving ella líknandi. Á Náttúruvísindadeildini verður harumframt kravt ávíst støði í nøkrum lærugreinum: Til stødd-/alisfrøði lestur er kravið A-støði í støddfrøði, B-støði í alisfrøði og C-støði í lívfrøði. Til lív-/evnafrøði lestur er kravið B-støði í stødd-, alis- og evnafrøði.

Nærri upplýsingar

Tey, sum ynskja at fáa meira at vita um tær ymsu útbúgvingarnar, kunnu venda sær til Setursskrivstovuna ella til tær einstøku deildirnar. Telefonirnar eru: Føroyamálsdeildin 31 53 04 Søgu- og samfelagsdeildin 31 70 09 Náttúruvísindadeildin 31 53 06 Teldupostur univadm@fsf.fo Heimasíðan er á www.sleipnir.fo/setur

Pisan 2000/2001 54

Pisan 2000/2001 55

Tað føroyska samfelagið hevur eina langa siðavenju fyri at lata seg stýra av framtíðarvónum grundaðar á stuttskygdar forsagnir og gitingar um, at møguliga verður olja funnin, kanska fer toskurin aftur at gýta á bankunum, kanska verður alivinnan eitt gullnám og so framvegis. Slíkt dreymakent hugflog kann ikki nýtast sum grundarlag fyri valinum av lestrargrein. Tí er rættast at velja júst ta útbúgvingina, tú hevur hug til, hvørki meiri ella minni! Vel útbúgving eftir áhuga Meira enn so kemur fyri, at familjan blandar seg

uppí avgerðina um hvørja útbúgving, tú skalt velja. Her er svarið eittans: Tað er tú, ið skalt taka útbúgvingina og ikki familjan hjá tær. Tí er tað tú og ongin annar, ið hevur avgerarrættin! Hervið er ikki sagt, at góð ráð ikki eru vælkomin - tað eru tey sjálvandi altíð. Men ongin skal lata seg trýsta til at lesa okkurt, ein ikki hevur hug til, bara tí onnur halda tað vera eitt gott hugskot! Nógv fólk trúgva uppá 20-30 ára gamlar myndir av hvat ein útbúgving kann leiða til. Jakob Lange, ið er skrivstovustjóri á "Den Koordinerede tilmelding" sigur, at best er um fólk velja eftir evnum og eftir

Allar royndir at spáa um framtíðina hava sjálvandi eitt ivasamt trúvirði, men onkur sjónarmið kunnu tó geva einari pisu okkurt hugskot ella bert kveikja nakrar neyðugar tankar.

Arbeiði - við tíð til lívið

Pisan 2000/2001 56

hugi. Hann sigur víðari, at heimurin sær soleiðis út, at nógv mørk millum útbúgvingar eru við at fella burtur, at ein og hvør góð útbúgving kann leiða til øll møgulig arbeiði. Tað er ómøguligt at siga hvat ein útbúgving kann leiða ímóti, tí kann tað vera gott at troyta aðrað leiðir. Allar forsøgnir eldast og broytast, tí er ikki altíð, at høg arbeiðsloysistøl siga nakað um 5-10 ár. Tað er tí umráðandi, at ein ikki er ov svartskygdur. Lestrartíðin er ein umráðandi tíð í tínum lívi, tí er ein útbúgving ikki bert nakað, ið skal yvirstandast, men skal standa, sum nakað heilt serligt. Mitt í eini meining At skifta ella gevast kann eisini vera eitt bragd. Tað kann meiri enn so henda, at tú gerst so móð av útbúgvingini, at tú hugsar um at gevast ella finna eina aðra útbúgving. Kanska tykist tað undarligt, longu nú at skula hugsa um nakað so keðiligt og negativt sum at skifta ella gevast. Men tað er umráðandi at gera sær greitt, at tað ikki er nøkur skomm at gevast ella skifta útbúgving. Kemur tú til ta niðurstøðu, at nú ber ikki til meira, so er frægasta loysnin at skifta útbúgving ella gevast, heldur enn at pína teg sjálvan við nøkrum, tær ikki dámar. Sjálvandi kann tað vera torført at siga familju og vinum, at alt ikki gekk sum ætlað. Men ein tílík avgerð er eisini eitt prógv fyri persónligari styrki, sum sýnir at tú torir at taka tungar og torførar persónligar avgerðir. Framtíðarnar arbeiðsmarknaður Útbúgving gerst alt meiri avgerandi fyri møguleikarnar hjá tí einkulta framyvir. Mangt bendir á at tey, ið onga útbúgving hava fáa tað verri framyvir. Í einum heimi, ið gerst alt meiri alheimsligur, har tøknifrøðin setur nýggj mørk hvønn dag, hvørva alt fleiri av teimum arbeiðum, ið ikki krevja skúlagongd og víðariútbúgving. Tey, ið hava eina útbúgving fara eisini merkja stórar broytingar, hetta sigur filosoffurin Johannes Schjødt, ið eisini er limur í donsku "Velfærdskommisionen". Ein hin stórsta broytingin er, at gamla markið millum arbeiði og frítíð fer at hvørva alt meiri. Í dag hevur teldutøknin millum annað gjørt tað møguligt, at skiftast millum at arbeiða heima og í einum virki/stovni. Starvsmanna feløgini í Danmark hava t.d. longu ásett arbeiðsumhvørvisreglur, ið galda fyri heimarbeiðspláss. Hetta er við at broyta hugtakið um ein kendan arbeiðsmarknað og allar vanatankar um viðurskifti millum leiðslu, arbeiðsmarknað og hin

einkulta arbeiðstakaran. Vandin í hesi gongdini, fram ímóti alt meiri tøkni, er sjálvandi, at vit lætt kunnu fáa eitt a og eitt b lið, tvs. millum tey, ið hava arbeiði og tey, ið einki kunnu fáa. Johannes Schjødt heldur tó ikki at hetta gerst ein trupulleiki, tí um rætt verður stýrt, so vil arbeiðslívið hjá tí einkulta verða stýrt av einum skiftandi tilknýti til arbeiðsmarknaðin, tí fólk vilja halda á við at víðariútbúgva seg. Virki fara at krevja, at fólk víðari og endurútbúgva seg alt lívið. Í nógvum londum er sera vanligt, at fólk taka orlov, har tey nýta tíðina til víðarútbúgving. Hetta ger eisini, at fleiri arbeiði skapast til eitt nú nýútbúgvnar kandidatar. Fyrr var lív hins einstaka sundurbýtt í barndóm, ungdóm /útbúgvingartíð og vaksmannalív við arbeiði. Framyvir verður ikki eins lætt at kenna seg sum lidnan við eina útbúgving. Øll vitan broytist og eldist, tí er alneyðugt at kunna lúka krøvini, nútíðin setur. Sjálvt hugtakið um fast arbeiði er við at broytast frá vanligari fulltíðarstarvseting, til einstakar tíðarásettar starvssetanir. Somuleiðis sæst, at alt fleiri hava upp til fleri størv ella arbeiða sum konsulentar fyri nógv feløg og stovnar. Ver stolt av tíni útbúgving Í okkara tíð, har alt gerst meiri alheimsligt og fjøllbroytt, er ein góð útbúgving tín vernd og eitt gott grundarlag. Tað er umráðandi, at pisan er stolt av síni útbúgving, hetta sigur rektarin á DTU: Hans Peter Jensen. Hann peikar tó á, at hann ikki meinar, at ein skal síggja niður á onnur. Ein gleði er at møta áhugaðum lesandi, ið vinna sær góðan og hollan kunnleika, sum teir seinni brúka og arbeiða víðari við. Er ein stoltur av síni útbúgving, so kann tað vera eitt gott tekin um, at ein er á røttu hill. Arbeiðsgevarar dáma best fólk, sum við gleði sýna prógv sítt fram, sigur Hans Peter Jensen. Okkara tíð kann tykjast ræðandi, hin økta globaliseringin og stórar tøknifrøðisligar kollveltingar kunnu ræða, ella skapa gleði. Tí er umráðandi, at trúgva uppá framtíðina, tí so vil nútíðin eisini geva meining. Tey flestu er samd um , at vit í okkara tíð hava einastandandi møguleikar at skapa og tillaga okkara arbeiðslív, so at tað gerðst møguligt at skapa samljóð millum arbeiði, familjulív og frítíð. Tí givið er, at kunnu hesi øki koma at hanga saman, so eru vit av álvara á veg ímóti einum ríkari lívi. Kumpass og kort til framtíðina finnast ikki, tí neyðugt er at sigla sjálv.

Kim Simonsen

Pisan 2000/2001 57

Tryggingarsamband Føroya

Pisan 2000/2001 58

Bústaðarávísing Keypmannahavn: Centralindstillingsudvalget (CIU), H.C.Andersens Boulevard 13,2. sal, 1553 København V, tlf. 33 11 64 44 fax 33 11 17 27 www.ciu.dk dagliga kl. 10-15, týsd. og hósd. kl. 10-18. Størri kollegier í Keypmannahavn uttanfyri CIU: SU-kontoret på Københavns Universitet, Fiolstræde 22, 1171 København K tlf. 33 14 15 36 millum kl. 10.00-15.00. - Borchs Kollegium - Elers Kollegium Hassagers Kollegium - Regensen - Valkendorfs Kollegium Polyteknisk Kollegiebyggeselskab, Anker Egelundsvej 1, 2800 Lyngby tlf. 45 88 11 04 fax. 45 88 11 67 dagliga kl. 9-13, mik. kl. 17-19. - Kampsax Kollegiet - Poul Bergsøe Kollegiet - P.O. Petersen Kollegiet - Proffesor Ostenfeld Kollegiet - Trørød Kollegiet - Villum Kann Rasmussen Kollegiet Onnur Kollegier í Keypmannahavn: Det Danske Spejderkorps kollegium tlf. 31 42 60 76 ella 31 42 47 96 Egmont H.Petersens Kollegium tlf. 31 35 45 75 4. Maj Kollegiet tlf. 38 34 55 99 lok. 480 Fortun Kollegiet tlf. 38 33 80 01 ella 45 87 56 59 Frelsens Hærs Kollegium tlf. 31 31 41 92 G.A.Hagemanns Kollegium tlf. 35 26 03 13 lok. 999

Herlev Kollegiet tlf. 44 92 01 85 Hjortespringskollegiet tlf. 44 91 93 00 Kagså Kollegiet tlf. 44 91 90 32 Kollegiet Solbakken tlf. 31 31 81 80 ella 33 13 21 44 Nordisk Kollegium tlf. 35 26 15 45 lok. 500 Mán– fríggj kl. 9.00-11.00 Nybrogårdkollegiet tlf. 45 97 45 97 Otto Mønsteds Kollegiet tlf. 33 27 91 00 P.Carl Petersens Kollegiet tlf. 39 64 01 87 lok. 127 Rigshospitalets Kollegium tlf. 31 39 26 66 ella 31 39 12 05 Scharlings Studiegård tlf. 33 32 83 66 Solbakken tlf. 33 31 81 90 Ella 33 21 01 66 Studentergården tlf. 35 39 04 10 týsd. kl. 19.30-20.00 Vartov Kollegiet tlf. 33 13 76 70 Viggo Jarls Kollegium tlf. 45 85 87 70 Esbjerg: Esbjerg Kollegiekontor, Nygårdsvej 37, 6710 Esbjerg tlf. 75 13 14 72 fax 75 13 13 92 mán.-frí. kl. 10-12.30, hós. + kl. 14.30-17. Odense: R.U.I. Fyn, Hinderupgård, Niels Bohrs Allé 21, 5230 Odense M, tlf. 66 13 40 08

fax 65 90 61 77 www.riu-fyn.dk mán.-mik. kl. 11-15, hós. kl. 11-17, frí. stongt. Roskilde: Roskilde Regionale Indstillingsudvalg, Parkvej 5, 4000 Roskilde, tlf. 42 36 22 02 kontórtíð: mán.-hós. kl. 8-16, frí. kl. 8-15, tlf. tíð: mán.-hós. kl. 13.30- 16, frí. kl. 13.30-15. Skive: Skive kollegie– og ungdomsboligforening, Frisenborgvej 6, 7800 Skive tlf. 97 52 29 33 mán.-hós. kl. 8-16, frí. kl. 8-14. Svendborg: Cama-kollegierne Svendborg, Tinghusgade 28, 5700 Svendborg tlf. 62 22 05 13, mán.-hós. kl. 9-13, hós. kl. 13.30-16, frí. stongt. Sønderborg: Kollegiernes Kontor, Skovvej 20, 6400 Sønderborg, tlf. 74 42 48 49 fax 74 42 49 15 mán.-frí. kl. 11-15, hós. kl. 11-17. Ålborg: Indstillingsudvalget for Aalborg Kollegier (IFAK), Nyhavnsgade 15, Postboks 1713, 9100 Ålborg, tlf. 98 13 44 30 fax 99 31 27 99 mán.-frí. kl. 9-15, hós. kl. 9-17. Privatir búðstaðir tlf. 98 13 57 17. Århus: Kollegiekontoret i Århus (AMBA), Vesterport 1, st., 8000 Århus C, tlf. 86 13 21 66 fax 86 13 21 80 mán.-mik. kl. 10-14, hós. kl. 10-16, frí. stongt. Privat kømur tlf. 86 13 22 89.

Pisan 2000/2001 59

Um útbúgving: DUEL: Dansk uddannelses og erhvervsleksikon 1999. 2 bind. 1.416 síður. Kostnaður: 532 kr. (eksl. moms) Útgivin av RUE– Rådet for Uddannelses- og Erhvervsvejledning. -Duel hevur greinar um arbeiði og útbúgvingar í Danmark og uttanlanda. T.d. um aupair og kibutz. Erhvervsnøglen 99. 154 síður. Kostnaður 220 kr. (inkl. moms) Útgivin av Aschehoug. -Bókin viðger sera nógvar útbúgvingar og onnur lestrarviðurskifti. Hva´sku´det være ? - En håndbog til studievalget. Av Cecilie Beck. 175 síðir. Kostnaður 100 kr. (inkl. moms) Útgivin av Forlaget Modtryk, 1995. - Nógvar áhugaverdar samrøðu, ið geva eitt gott innlit í lestrarumhvørvið á nógvum ymiskum lestrarstovnum. Hvad kan jeg blive 1999. 19. útgáva. Bók + cd-rom. 832 síður. Prísur 329 kr. (inkl. moms) Útgivin av Politikens Forlag. -Hetta verk er sera kent og hevur yvir 900 útbúgvingar og arbeiði. Viðger eisini uppbygnaðin av tí donsku útbúgvingarskipanini og gevur góð ráð um fíggjarlig viðurskifti undir lestanðinum. Karriere vejviser. Ung 99. 1.240 síður. Fæst ókeypis. Útgivin av MoveOn. 1998. En bog om studie og erhvervsvalget. Student – hvad så? Videregående udannelse – hvordan? av Jacob Lange. 96 síður. Kostnaður 32 kr. (eksl. moms) Útgivin av Gyldendal, 1996. Uddannelsbogen. 160 síðir. Kostnaður 20 kr. (eksl. moms) Útgivin av Forlaget Ole Camåe. Uddannelsnøglen 99. 231 síðir. Kostnaður 220 kr. (eksl moms) Útgivin av Aschehoug, 1999. Uddannelses– og Erhvervsvalget 1999. 33. útgáva 207 síður. Kostnaður 24 kr. (eksl. moms) Útgivin av RUE – Rådet for Uddannelses– og Erhvervsvejleding, 1997. Ungdomsuddannelser ’99 – liste over alle ungdomsuddannelser i Danmark. 256 síður. Kostnaður 220 kr. (eksl. moms) Útgivi av Forlaget Ole Camåe. Vejledning og vejledere. Adresser 1998. 190 síðir. Fæst ókeypis. Útgivin av RUE – Rådet for Uddannelses– og Erhvervsvejleding, 1997.

Bøkur um útbúgvingar uttanfyri Danmark. DUEL – udland 1999. 160 síðir. Kostnaður 144 kr. (eksl. moms) Útgivin av RUE – Rådet for Uddannelses– og Erhvervsvejleding, 1997. Hvad kan jeg blive i udlandet 95/96. 2.útgáva, 232 síður. Kostnaður 169 kr. (incl. moms) Útgivin av Politikkens forlag 1995. Job, rejse og uddannelse i udlandet. av Dorte Klingelhofer og Per Billesøe. 176 síðir. Kostnaður 128 kr. (incl. moms) Útgivin av Politikkens Forlag, 1995. Rejsebogen 1998. Arbejds-, studie og opholsdmuligheder i udlandet af kortere eller længere varighed. 16. udgave. Av Georg Harmsen. 528 síðir. Útgivin av Forlaget Nuna, 1997. Ud i Europa - Vejledning for unge, der ønsker at studere eller arbejde i udlandet. 187 síður. Kostnaður 30 kr. (inkl. moms) Útgivin av Undervisningsministeriet, 1995. Ungdomskalender 1999. Rejser, uddannelse og arbejde i udlandet. Av Gunnar Thulin. 176 síðir. Útgivin av Forlaget Ole Camåe. Att studera i Norden. 6. útgáva. Útgivin á Nordisk Ministerråd í 1992. 323 síður. Directory of higher education institutions in the European Community. 2. útgáva, 1993. 576 síður. Bókin hevur upplýsingar um meiri enn 4000 skúlar í ES. Um SU: SU-loven med kommentarer av Lone Basse, Gerd Kelstrup Hansen og Pernille P. Preisler. Kostnaður 610 kr. Limakostnaður 488 kr. Útgivin avJurist– og Økonomforbundets Forlag, 1996. Um legatir: Legat Håndbogen med kollegier for alle udannelssøgende. 11. útgáva, 1999. Av Per Billesøe og Berit Jylling. 264 síðir. Kostnaður 148 kr. (incl. moms) Útginin av Billesøe & Baltzer, 1999. Kraks Fonds– og Legatvejviser ’98. Fortegnelse over 9.200 fonde. 844 síðir. Kostnaður 850 kr. (incl. moms) Útgivin av Kraks Forlag. Vejviser til legater og fonde. 7. útgáva. 656 síðir (stórt format) Kostnaður 645 kr. (inkl. moms) Útgivin av Billesø & Baltzer, 1998

Bókalisti – bøkur um útbúgving

Pisan 2000/2001 60

Lestrarvegleiðingar í Føroyum

Studentaskúlin í Hoydølum Lestrarvegleiðarar: Holger Arnbjerg, Inger Flø Jørgensen, Bjørg Róin, Elisabeth Holm og Jákup Strøm tlf. 31 46 09 (studentar), 31 86 09 (HF-arar) Opið: Mánadag til hósdag kl. 12.30 - 15.25 Studentaskúlin á Kambsdali Lestrarvegleiðarar: Turid Thomsen og Óli Wolles tlf. 44 40 24 *23 Opið: Mánadag til fríggjadag uml. kl. 10.15 - 14.30 www.shey.olivant.fo Tekniski Skúlin í Tórshavn Lestarvegleiðari: Arni Clementsen Tlf. 31 19 57 (umstilling til lestrarvegleiðing)

Opið: Mánadag - Mikudag - Fríggjadag kl. 10.00-13.00 www.tst.fo Klaksvíkar HF-Skeið Lestrarvegleiðari: Kári Purkhús tlf. 45 64 12 (umstilling til lestrarvegleiðing) Opið: Týsdag kl. 09.45 - 11.45 Hósdag kl. 14.00 – 15.00 Fríggjadag kl. 08.45 – 10.45 Tekniski Skúlin í Klaksvík Lestrarvegleiðarar: Bergur Rasmussen og Eyðgunn Samuelsen tlf. 45 63 11 *28 eys@tsk.olivant.fo Opið: Mánadag kl. 12.35 - 14.10 Týsdag – Hósdag kl. 10.35 - 12.10 www.tsk.olivant.fo

Miðnámsútbúgvingin í Suðuroy Lestrarvegleiðari: John Mortensen tlf. 37 40 11 Opið: Mánadag kl. 10.45 - 12.00 Mikudag kl. 13.40 - 14.00 Fríggjadag kl. 10.30 - 11.20 www.midnam.fo Handilsskúlin á Kambsdali Lestrarvegleiðari: Maria Gregersen og Karl A. Olsen Tlf. 44 49 00 (umstilling til lestrarvegleiðing) Opið: Týsdag kl. 13.55 - 14.40 Mikudag kl. 10.15 - 11.00 og 13.55 - 14.40 Hósdag kl. 13.55 - 14.40 Fríggjadag kl. 09.25 - 11.50 www.kambsdal.olivant.fo

Føroya Handilsskúli, Tórshavn Lestrarvegleiðarar: Mina Reinert og Sølvi Reinert Hansen tlf. 31 71 77 (umstilling til lestrarvegleiðing) Opið: Ring og avtala tíð á skrivstovuni Fiskivinnuskúlin í Vestmanna Lestrarvegleiðari: Ingunn W. Olsen tlf. 42 45 73 (umstilling til lestrarvegleiðing) www.fiskvest.fo LFÚ-Ráðgevingin, Tinghúsvegur 18, 3.hædd Tórshavn Lestrarvegleiðarar: Inger Flø Jørgensen og Bjørg Róin. tlf. 31 50 15 Opið: Týsdag kl. 16.00 - 18.00 Hósdag kl. 16.00 - 18.00 www.lfu.fo

Allir miðnámsskúlarnir hava lestrarvegleiðingar, sum hava opið fleiri ferðir um vikuna. Upplatingartíðirnar eru hesar:

Hentar heimasíður Leinkjur til SU ÚS (Føroyar) www.studulstovnurin.fo SU (Danmark) www.su.dk Lånekassen (Norra) www.lanekassen.no CSN (Svøríki) www.csn.se Lín (Ísland) www.itn.is/lin FPA (Finnland) www.kela.fi/opintotuki SUNNGU (Grønland) www.ghsdk.dk/sunngu/Dansk Version/ramhold.htm Leinkja til lærustovnar Undervisningsministeriet www.uvm.dk

Århus www.aarhuswebben.dk/dk/uddannelse/ Lestrarstyrkir (Legat) Granskingarráðið www.sleipnir.fo/gransking Legateronline www.sol.dk/dk/io/legater Legat-Info www.legat-info.dk Legatregisteret www.legatregistret.dk Lestrarvegleiðng www.studietræf.dk Odense www.odense.dk/filer/studiegu/index.html Fyn www.vfu.dk

Hvad kan jeg blive www.n.dk/uddannelse Sønderjylland www.vejledning.dk Uddannelses– og Erhversvalget www.r-u-e.dk Handicappede studerende & kan-didater www.dorit.ihi.ku.dk/~hsk/ Leinkjur til kommunur www.copenhagencity.dk www.aarhuswebben.dk/dk/offentlig/offentlig.htlm www.jubii.dk/forvaltning_Politik/Amter_Kommuner/

Pisan 2000/2001 61

Læristovnar í Danmark

Útbúgvingar sum heild Http://www.jubii.dk/undervisning (Internet-adressurnar niðanfyri finnast eisini á heimasíðu MFS á: Htp://www.mfs.fo Universitet Københavns Universitet Studieadministrationen Fiolstræde 22 1171 København K tlf. 33 14 15 36 www.ku.dk Århus Universitet Studiekontoret Ndr. Ringgade 1 8000 Århus C tlf. 89 42 11 11 www.au.dk Odense Universitet Studievejledningen Campusvej 55 5230 Odense M tlf. 65 50 10 00 www.sdu.dk Roskilde Universitetscenter Studievejledningen Universitetsvej 1 Postboks 260 4000 Roskilde tlf. 46 74 20 00 www.ruc.dk Aalborg Universitet Studievejledningen Frederik Bajers Vej 5 Postboks 159 9100 Aalborg Øst tlf. 96 35 94 49 www.auc.dk Danmarks Tekniske Universitet Studievejledningen Bygning 101 A 2800 Kgs. Lyngby tlf. 45 25 11 99 www.dtu.dk

Handilsháskúlar Handelshøjskolen i København Solbjerg Plads 3 2000 Fredriksberg tlf. 38 15 38 15 www.cbs.dk Bókavørðsskúlar Danmarks Biblioteksskole Birketinget 6 2300 København S tlf. 32 58 60 66 www.db.dk Danmarks Biblioteksskole Langagervej 4 9220 Aalborg Øst tlf. 98 15 79 22 www.db.dk Arkitektskúlar Kunstakademiets Arkitektskole Philip de Langes Allé 10 1435 København K tlf. 32 68 60 00 www.karch.dk Arkitektskolen i Århus Nørreport 20 8000 Århus C tlf. 89 36 00 00 www.a-aarhus.dk Designskúlar Danmarks Designskole Strandboulevarden 47 2100 København Ø tlf. 35 27 75 00 www.dk-designskole.dk Designskolen Kolding Ågade 10 6000 Kolding tlf. 76 30 11 00 www.designskolenkolding.dk Københavns Mode- og Designskole Gothersgade 175, 3 th 1133 København K tlf. 33 32 88 10

Glas & Keramikskolen på Bornholm Stenbrudsvej 43 3730 Nexø tlf. 56 49 10 03 www.glasogkeramikskolen.dk Garfiskar útbúgvingar Fotografisk billedskole AOF I Århus Jægersgade 64, 1.sal 8000 Århus C tlf. 86 12 45 66 www.geocities.com/fotogrfisk Skolen for Billedkunst Carl Jacobsensvej 16, opg.6, 1.sal 2500 Valby-København tlf. 36 30 89 02 www.skolen-for-billedkunst.dk Handilsháskúlar Handelshøjskolen I København Solbjerg Plads 3 2000 Fredriksberg tlf. 38 15 38 15 www.cbs.dk Handelshøjskolen i Århus Fuglesangsallé 4 8210 Århus V tlf. 89 48 66 88 www.hha.dk Kunstakademi Det Kgl. Danske Kunstakademi Kongens Nytorv 1 1021 København K tlf. 33 12 68 60 www.kunstakademiet.dk Det Jyske Kunstakademi Mejlgade 32-34 8000 Århus C tlf. 86 13 69 19 www.djk.dk Musikkonservatorier Det Kgl. Danskar

Musikkonservatorium Niels Brocks Gade 1 1574 København V tlf. 33 69 22 69 www.dkdm.dk/index.php3 Rytmisk Musikkonservatorium Leo Mathisensvej 1 1437 København K tlf. 32 68 67 00 www.rmc.dk Teknika Ingeniørhøjskolen i København Lautrupvang 15 2750 Ballerup tlf. 44 97 80 88 www.cph.ih.dk Ingeniørhøjskolen i Århus Dalgas Avenue 2 8000 Århus C tlf. 86 13 62 11 www.iha.dk Ingeniørhøjskolen Odense Teknikum Niels Bohrs Allé 1 5230 Odense M tlf. 66 14 03 00 www.iot.dk Læraraskúlar Blaagaard Statsseminarium Mørkhøj Parkallé 5 2860 Søborg tlf. 44 94 32 22 www.blaagaardsem.dk Frederiksberg Seminarium Nyelandsvej 27 2000 Frederiksberg tlf. 38 86 51 11 www.fredersem.dk N. Zahles Seminarium Linnesgade 2 1361 København K tlf. 33 69 79 00 www.zahle.dk Århus Dag- og Aftenseminarium Postboks 2685 Trøjborgvej 82

Pisan 2000/2001 62

8200 Århus N tlf. 86 16 02 00 www.aardassem.dk Aalborg Seminarium Mylius Erichsens Vej 131 9210 Aalborg SØ tlf. 98 14 02 00 www.aalsem.dk Odense Seminarium Asylgade 7-9 5000 Odense C tlf. 63 14 13 00 www.odensesem.dk Socialir háskúlar Den Sociale Højskole i København Kronprinsesse Sofies Vej 35 2000 Fredriksberg tlf. 38 14 46 00 www.dsh-k.dk Den Sociale Højskole i Århus Stenvej 4 8270 Højbjerg tlf. 86 27 66 22 www.dsh-aa.dk Den Sociale Højskole i Odense Tolderlundsvej 5 5000 Odense C tlf. 66 11 32 00 www.dsh-o.dk Den Sociale Højskole i Esbjerg Storegade 182 6705 Esbjerg Ø tlf. 75 13 35 00 www.dsh-e.dk Pedagogskúlar Københavns Socialpædagogseminarium Sydhavnsplads 4 2450 København SV tlf. 33 24 51 55 www.kssem.dk Hovedstadens Pædagog-Seminarium Linde Allé 51-53

2720 Vanløse tlf. 38 76 55 00 www.hovedstasem.dk Aalborg Socialpædagogiske Seminarium Odinsgade 21 9000 Aalborg tlf. 96 31 45 50 www.aalborgspsem.dk Fyns Pædagog-Seminarium Munkebjergvænget 7 5230 Odense M tlf. 66 15 73 03 www.sembsc.dk Odense Socialpædagogiske Seminarium Rømersvej 3 5200 Odense V tlf. 66 16 70 70 www.oss-fyn.dk Jarðamøðraskúlar Danmarks Jordemoderskole Afdelingen i København c/o Rigshospitalet, afsnit 7211 Tagensvej 18 2200 København N tlf. 35 45 72 11 Danmarks Jordemoderskole Afdelingen i Aalborg Vesterbro 21 D 9000 Aalborg tlf. 98 11 05 88 Maskinmeistaraskúlar Esbjerg Maskinmesterskole Niels Bohrsvej 3 6700 Esbjerg tlf. 75 13 01 22 www.esbjergms.dk Svendborg Maskinmesterskole A.P.Møllersvej 37 5700 Svendborg tlf. 62 21 51 00 www.svms.dk

Sjúkrasystraskúlar Sygeplejeskolen ved Rigs-hospitalet Afsnit 7301 Blegdamsvej 9 2100 København Ø tlf. 35 45 70 46 www.sygeplejerskeuddannelsen-hs.dk Sygeplejeskolen I Silkeborg Høgevej 4 8600 Silkeborg tlf. 87 98 90 00 www.aaa.dk Sygeplejeskolen i Århus Halmstadgade 2 8200 Århus N tlf. 89 44 11 11 www.sygeplejeskolen-aarhus.dk Sygeplejeskolen i Aalborg Søndre Skovvej 15 9000 Aalborg tlf. 99 32 34 84 Tannlæknaskúlar Tandlægeskolen Københavns Universitet Nørre Allé 20 2200 København N tlf. 35 32 67 00 www.odont.ku.dk Tandlægeskolen Århus Universitet Vennelyst Boulevard 9 8000 Århus C tlf. 89 42 40 00 www.odont.aau.dk Ergo– og Fysioterapiskúlar Ergoterapeutskolen i København Universitetsparken 4 2100 København Ø tlf. 35 36 95 95 www.kbherg.dk Fysioterapeutskolen i Århus Skejbyvej 15

8240 Risskov tlf. 86 21 11 88 www.ergoterapeut-ag.dk Fysioterapeutskolen i Aalborg Sohngårdsholmsvej 51 Postboks 7911 9210 Aalborg SØ tlf. 98 14 28 44 www.aalbergfys.dk Aðrar útbúgvingar Danmarks Journalisthøjskole Olof Palmes Allé 11 8200 Århus N tlf. 89 44 04 40 www.djh.dk Den Kgl. Veterinær- og Landbohøjskole Bülovsvej 17 1870 Frederiksberg C tlf. 35 28 28 28 www.kvl.dk Lestrarráðgevingar Studenterrådgivningen i København Kompanistræde 21, 1 1208 Kbh. K tlf. 33 12 04 80 fax. 33 12 05 30 Odense studenterrådgivning Hinderupgård Niels Bors Allé 21 5230 Odense M tlf. 66 14 04 40 fax. 66 19 05 40 Ålborg Studenterrådgivningen Vesterbro 102 9000 Ålborg tlf. 98 13 44 30 fax. 99 31 25 95 Århus Studenterrådgivningen Ryesgade 23, 1 8000 Århus C tlf. 86 19 04 88 fax. 86 19 04 95

Pisan 2000/2001 63

Læristovnar í hinum norðanlondunum Noreg Samordnet opptak Postboks 1133 Blindern N-0317 Oslo Norge tlf. +47 8154 8240 Universitetet i Oslo Postboks 1072 Blindern N-0316Oslo Norge tlf. +47 2285 5050 www.uio.no Universitetet i Bergen Den sentrale studieadministrasjon Langesgt. 1 N-5020 Bergen Norge tlf. +47 5558 8855 fax +47 5558 9645 www.uib.no Arkitekthøgskolen i Oslo St. Olavs gaten 4 Postboks 6768 St. Olavs plass N-0130 Oslo Norge tlf. +47 2220 8316

fax +47 2211 1970 Høgskolen i Oslo Fellesatministrasjonen Wergelandsveien 27 N-0167 Oslo Norge tlf. +47 2245 2000 fax +47 2245 3065 Høgskolen i Tromsø Fellesatministrasjonen Mellomveien 110 Postboks 72 N-9005 Tromsø Norge tlf. +47 7766 0300 fax. +47 7768 9956 Universitetet i Tromsø N-9037 Tromsø Norge tlf. +47 7764 4000 www.uit.no Norges Handelshøyskole Helleveien 30 N-5035 Bergen-Sandviken Norge tlf. +47 5595 9200 fax +47 5595 9565 Statens Kunstakademi

St. Olavsgate 32 N-0166 Oslo Norge tlf. +47 2220 0150 fax +47 2220 0573 Norges Musikhøjskole Gydas vei 6 Postboks 5190 Majorstua N-0302 tlf. +47 2246 4055 fax +47 2246 7074 Svøríki Stockholms Universitet S-106 91 Stockholm Sverige tlf. +46 8 16 2000 fax + 46 8 15 9522 www.su.se Journalistik, Medier & Kommunikation Karlavägen 104 Box 27861 S-115 93 Stockholm Sverige

Operahögskolan i Stockholm Strandvägen 82 S-115 27 Stockholm Sverige

Lunds Universitet Box 117 S-221 00 Lund Sverige Tlf. 046 222 00 00 Fax. 046 222 47 20 www.lu.se

Uppsala Universitet Box 256 S-751 05 Uppsala Sverige tlf. +46 018 471 0000 www.uu.se

Finland

Center for International Mobility P.O. box 343 Hakaniemenkatu 2 FIN-00531 Helsinki Finland tlf. +358 0 7747 7033 e-mail:cimoinfo@cimo.fi http://www.cimo.fi

Ísland

Háskóli Íslands Suðurgötu 101 Reykjavík tlf. +354 525 4000 fax. 552 1331 www.hi.is

England University of Cambridge Cambridge CB2 ITN England tlf. +44 1223 33 7733 www.cam.ac.uk University of London Senate House Malet Street London WC1E 7HU England tlf. +44 171 636 8000 fax +44 171 636 5841 University of Oxford Universety Offices Wellington Square Oxford OXI 2JD England

tlf +44 186 527 0001 fax +44 186 527 0708 www.ox.au.uk The University of Salford International Office Salford Greather Manchester M5 4WT England tlf. +44 161 745 5000 fax +44 161 745 5999 Scotland University of Aberdeen King’s College Aberdeen AB24 3FX Scotland tlf. +44 1224 27 2000 fax +44 1224 48 8611

www.abdn.ac.uk The University of Edinburgh International Office 57 George Square Edinburg EH8 9JU Scotland tlf. +44 131 650 4301 fax +44 131 668 4565 Universety of Glasgow Glasgow G12 8QQ Scotland tlf. +44 141 339 8855 www.gla.ac.uk The Robert Gordon University Schoolhill Aberdeen AB10 1FR

Scotland tlf. +44 122 426 2000 www.rgu.ac.uk University of Stirling Stirling FK9 4LA Scotland tlf. +44 1786 46 7040 fax +44 1786 46 6800 Wales The University of Wales PO Box 921 Cardiff CF1 3XQ Wales tlf. +44 122 287 4839 fax +44 122 287 445

Læristovnar í Stórabretlandi

Pisan 2000/2001 64

Føroyingafeløg Meginfelag fyri Føroysk feløg í Danmark. (MFD) v/Elinborg Joensen tlf. 44 97 04 09 Føroyingafelagið í Aalborg v/ Marid Højgaard tlf. 98 10 21 66 Føroyskt Felag í Ballerup v/ Elinborg Joensen tlf. 44 97 04 09 Føroyingafelagið á Bornholm v/ Árna Gregersen Grønnegade 17 B 3730 Neksø Føroyingafelagið í Esbjerg v/ Monu Poulsen tlf. 75 15 94 36 Føroyingafelagið í Fredrikshavn v/ Ellu Niclasen Markedsvej 19 9900 Fredrikshavn Føroyingafelagið í Hirthals v/ Aksel Dalsgarð tlf. 98 94 27 97 Føroyingafelagið í Horsens v/ Ester Joensen tlf. 75 60 10 52 Føroyskt felag í Hvidovre v/ Svein Sørensen tlf. 36 70 56 74 Føroyingafelagið í Keypmannahavn v/ Tóru Dahl Sandberg tlf. 32 29 74 23 Føroyingafelagið á Lollandi og Falster v/ Ruth Joensen tlf. 54 70 69 70 Føroyingafelagið fyri Miðvestjylllandi v/ Jacobinu Herdalur tlf. 97 10 26 72 Føroyingafelagið í Odense v/ Aref Olsen tlf. 66 15 82 89 Føroyingafelagið í Suðurjútlandi v/ Ednu Poulsen

tlf. 74 66 66 65 Føroyingafelagið á Suðursælandi v/ Ruth Larsen tlf. 53 38 24 74 Føroyingafelagið í Svendborg v/ Rannvu Krag Fyrrevang 40 5700 Svendborg Føroyskt Felag á Vestursælandi v/ Ragnhild Sørensen tlf. 57 83 31 96 Føroyingafelagið í Aarhus v/ Finnur Sandoy tlf. 86 18 06 04 Føroyingafelagið í Reykjavík Box 4065 IS-124 Reykjavík Ísland Føroyingafelagið í Nuuk tlf./fax 21067 Føroyingafelagið í Bretlandi-Farbrit V/Poul Andrias Mikladal tlf/fax: 01847 896 699 T-rit: farbrit@aol.com Onnur feløg B – 94 v/ Jóhannis H. Glerfoss 6700 Esbjerg tlf. 75 13 45 31 Føroyska Viðskiftastovan Hovedvagtsgade 8, 2. Sal 1103 Kbh. K tlf. 33 14 08 66 Føroyska Listafelagið í Danmark v/ Heidi Poulsen tlf. 36 17 56 55 Húsakórið v/ Paula í Sandageri 1620 København V tlf.: 36 46 85 57 Ítróttarfelagið Føroyar www.ifforoyar.subnet.dk Kvinnufelagið v/ Elsu Zachariasen tlf. 46 56 14 56

Nærvarp Okkara Føroyahúsið, Kbh. tlf. 31 22 84 01 Sendir hvønn sunnudag kl. 13.00 á 98,9 MHz (FM) og fríggjakvøld kl. 20.00 á 19,4 MHz. Áhugafelagið ”Neystið” v/ Sylviu Levinsohn 2610 Rødovre tlf. 36 70 94 23 Dansifelagið Fótatraðk v/ Gerdu Jónsdótir tlf. 35 43 99 44 Dansað verður annaðhvørt sunnukvøld kl. 19.30 í Føroyahúsinum, Kbh. Talvfelagið v/ Arild Rimestad tlf. 40 63 27 25 Hittist hvørt mikukvøld í Føroyahúsinum ”Firvaldar” v/ Maud Vissing Stations Allé 5A 8722 Hedensted Lestarfelagsskapir MFS—Meginfelag Føroyskra Studenta tlf. 33 25 02 10 www.mfs.fo Arkitektur– og desingfelagið v/ Annie Heinesen tlf. 32 88 83 59 FFL—Felag Føroyskra Læknalesandi v/ Steen Nepper-Christensen tlf. 36 41 31 49 Jurafelagið v/ Onnu Mohr Joensen tlf. 33 14 26 64 Stjørnmálafrøðiðslesandi v/ Hallu Nølsøe Poulsen tlf. 32 88 68 52 VÁS—Verkfrøðingar á Slættanum v/ Arna Petersen tlf. 45 87 00 88 *3122 Aðrar adressur Føroyahúsið Vesterbrogade 17A

1620 København V tlf. 31 23 15 86 ella 31 23 15 87 Opið er allar dagar kl. 16.00-19.00 leygardag stongt. Áarstova Vestergade 48D 8000 Århus C tlf. 86 18 06 04 Opið er: Mánadag- hósdag kl. 16-18 Fríggjadagsbarr kl. 21-03 Prestur Føroyskur prestur er at hitta mánadag-hósdag kl. 09.00-10.00. tlf. 31 10 81 31 Føroyski skúlin í Keypmannahavn v/ Virgar T. Dalsgaard tlf. 53 68 17 57 Hvønn fríggjadag kl. 16 í Føroyahúsinum Andaligir felagsskapir Samuelskirkjan Thorsgade 65, Kbh. tlf. 31 85 27 24 Kirkjugongd er hvønn fyrsta og triða sunnudag í mánaðinum, kl. 14.00 Eliaskirkjubólkurin v/ Øssur Kjølbro tlf. 36 77 38 20 www.danbbs.dk/~eliaskir Møti hvørt leygarkvøld kl.19.00 í Eliaskirkjuni, Vesterbrotorv, Vesterbrogade 49, 1620 Kbh. V Sunnudagsskúli kl. 12.30 á Oyrasundskollegiunum og kl 14.00 í Eliaskirkjuni Kristnastova v/ Øssur Berghamar tlf. 31 55 18 09 Kristiligur fundur er hvørt fríggjakvøld kl. 20.00 á Birmavej 36, 2300 Kbh.S Vitin Haurumsvej 35, st. th. 8381 Mundelstrup tlf. 86 24 77 73 Skýlið v/ Jancy Biskupstø Klein 5260 Odense S tlf. 65 95 88 70

Føroysk feløg uttanlanda

Pisan 2000/2001 65

Pisan 2000/2001 66

Endamálið hjá MFS er at arbeiða fyri áhugamálunum hjá lesandi føroyingum og harvið skapa betri um-støður hjá lesandi úti og heima. Í altjóða høpi er MFS viðurkent sum sjálvstøðugt føroyskt felag á jøvnum føti við onnur norðurlendsk og altjóða studentafeløg. MFS er samráðingarumboðið hjá lesandi føroy-ingum mótvegis teim føroysku myndugleikunum. Felagið hevur í góð 36 ár rikið ein miðvísan studentapolitik. Arbeiðið fevnir vítt, frá reinum studentapolitiskum málum til praktiskar limatænastur, t.d. ráðgeving í samband við studning ella skatt.

Bygnaðurin í MFS Á hvørjum ári velja limirnir eitt ráð við ellivu limum, sum leggur høvuðsætlanirnar fyri arbeiðið hjá felagnum. Ráðið skipar seg síðani í nevndir, sum taka sær av tí dagliga arbeiðinum millum ráðsfundirnar umframt av serstøkum arbeiðs-uppgávum. Nevndirnar eru: m.a. blaðnevnd, trivnaðarnevnd, altjóða samstarvsnevnd, granskingar– og útbúgvingarnevnd og kunningartøkninevnd. Allir limir í MFS vælkominir í nevndirnar. Í løtuni hevur ráðið bert ráðslimir í Danmark, men onkuntíð hava upp til fleiri ráðslimir búð í øðrum londum (t.d., Føroyum, Norra og Íslandi). MFS-arbeiðið verður skipað út frá skrivstovunum

Kunningardagur fyrst í august Kunningardagur verður í Tórshavn, Klaksvík og í Vági. Á hesum fundum koma lestaravegleiðarar úr skúlunum í Føroyum, og høvi verður at seta spurningar. Tey, ið vegleiða, hava nógvar upplýsingar til taks, sum eru sera hentir at fáa við í kuffertið, tá tú flytir av landinum. Áðrenn fundin koma fleiri upplýsingar um kunningardagin í Føroysku fjølmiðunum.

MFS er einasta f e l a g i ð , i ð umboðar tey føroysku lesandi uttanlands og á Fróðskaparsetrinu m . H e n d a greinin skal geva eina mynd av, hvørjum málum MFS arbeiðir við o g h v ø r j a r fyrimunir tú fært við at vera limur í MFS

Pisan 2000/2001 67

í Århus, Odense og Keypmannahavn, har øll eru vælkomin at venda sær, um tey hava okkurt at bera fram. MFS er sjálvandi eisini farið at royna seg á alnótini. Tann vegin ber eisini til at fáa fatur á MFS — www.mfs.fo Hvør kann gerast limur? Allir lesandi føroyingar uttanlands kunnu gerast limir í MFS, líkamikið hvørja útbúgving teir eru í holt við. Ein verður roknaður sum føroyingur, um ein hevur búð minst 4 ár í Føroyum, áðrenn útbúgvingin byrjaði. Afturat hesum kunnu lesandi á Fróðskaparsetrinum gerast limir í MFS. Felagið fevnir sostatt bæði um lesandi úti og heima. Hóast flestu MFS-limirnir eru búsitandi í Danmark, eru fleiri limir í Noregi, Svøríki, Íslandi og Skotlandi. Sjálvt úr so fjarskotnum støðum sum Australia, Korea og USA eru lesandi, sum eru limir í MFS. MFS-limirnir verða býttir í tveir bólkar: njótandi limir og hvílandi limir. Njótandi limir eru øll, sum hava goldið limagjald (kr. 150,- árliga) fyri verandi lestrarár, meðan limir, ið ikki hava goldið limagjald, eru hvílandi limir. Treytin fyri at fáa lut í lima-tænastum felagsins er, at tú er njótandi limur. Seinastu árini hava ymskir fakligir bólkar millum føroysk lesandi tikið seg saman um at stovna feløg, sum einans arbeiða við viðurskiftum hjá hesum fak-bólkunum. Hetta eru tiltøk sum MFS stuðlar av fullum huga. Føroysk lesandi standa nógv sterkari saman, og tí arbeiðir MFS fram ímóti at hesi á h ug ab ó lk an i r skipað seg sum dótturfeløg hjá MFS. Hetta gevur fyrimunir fyri allar partar. Hetta ger MFS MFS skipar fyri f ø s t u m a l m e n n u m t i l t ø k u m , umframt tær v a n l i g u tænasturnar fyri limirnar. Á hvørjum ári verður skipað fyri lestrar-vegleiðing á miðnámsskúlunum í Føroyum fyri teimum, sum ætla at fara undir lestur á hægri lærustovnum. Fyrst í august skipar MFS fyri kunningardøgum í Havn, Vági og í Klaksvík, fyri fólki, ið skulu byrja hægri lestur. Um summari skipar MFS eisini fyri eini lestrarstevnu, sum er sett saman av fleiri ymsum tiltøkum.

Tey ið manna MFS-ráðið eru: Sissal Kjartansdóttir Kristiansen, Høgni í Jákupsstovu,

Anne-Marie Mohr Nielsen, Marita Debes Rasmussen, Jón Henriksen, Hallur Augustinussen,

Aksel Johannesen, Annie Heinesen, Guðrið Leonsdóttir Jóhannesen, Bjørg Dam,

Fjølnir er limablaðið hjá MFS. Blaðið kemur út uml. 8 ferðir um árið, og seinnu árini hevur Fjølnir rættiliga gjørt vart við seg í tí føroyska blaðheiminum. Fjølnir er opin fyri øllum slagi av tilfari, men tað eru serliga greinirnar um føroysk samfelagsviðurskifti, sum hava gjørt vart við seg. MFS er við til at umsita ferðaískoytið til lesandi útisetar saman við Stuðulsstovninum. Hetta verður gjørt soleiðis, at Stuðulsstovnurin sendir umsóknarbløðini um ferðaískoyti beinleiðis til allar njótandi MFS-limir. MFS tryggjar njótandi limum sínum ungdóms-avsláttur á ferðaseðlum til og úr Føroyum, eisini aftaná at fólk eru vorðin 26 ár. Umframt vanligu rekvisitiónirnar kunnu allir njótandi MFS-limir fáa eitt sonevnt ISIC-kort. Hetta kortið er tað sama, sum verður selt av ferðamannastovuni "Kilroy", og kortið gevur avsláttur til m.a. innanoyggja ferðing í Før-oyum, Atlantic Airways og altjóða studentaavsláttur. Ein onnur MFS-tænasta er Grunnurin Fyri Styttri Lestrarferðir (GFSL), sum veitir stuðul til styttri námsferðir til Føroya. Allir njótandi limir kunnu søkja grunnin um stuðul, og í løtuni er hesin helvtin av einum ferðaseðli (aftur og fram). Treytirnar fyri at fáa stuðul eru m.a., at limagjaldið til MFS er goldið, at uppgávan skal snúgva seg um føroysk viðurskifti, at MFS fær eitt avrit av uppgávuni, ella at móttakarin skrivar eina grein til Fjølnir um tær kanningar, ið eru gjørdar. Fyri nøkrum árum síðani setti MFS eitt uppgávu-savn á stovn. Savnið fevnir bæði um høvuðsupp-

gávur og aðrar uppgávur, ið eru skrivaðar um føroysk viðurskifti. MFS hevur samstarvast við Landsbóka-savnið um at skráseta allar uppgávurnar í savninum. Uppgávusavnið er nú ein partur av bókasavninum í F ø r o y a h ú s i n u m í Keypmannahavn. Savnið telur uml. 100 uppgávur, øll kunnu læna tilfar úr hesum savninum. Gjøgnum fleiri ár var spurningurin um valrætt til lesandi útisetar ovast á ynskilistanum hjá MFS. Henda fingu vit loksins í 1992, men sigurin var bert

hálvur, tí valbæri fylgdi ikki við. Hetta er eitt mál, sum MFS framhaldandi arbeiðir við. Síðan MFS varð sett á stovn, hevur millumtjóða arbeiði verið ein týðandi lutur av arbeiði felagsins. Í løtuni fer hetta serliga fram innan felagsskapin Nordisk Ordførende Møte (NOM), sum fevnir um studentafeløg úr øllum Norðurlondum. Fundir verða hildnir tvær ferðir um árið, og summarið 1995 og 1998 varð NOM-fundurin hildin í Tórshavn.

Pisan 2000/2001 68

HALDARALEPIN Set kross: Ja, eg vil gerast limur í MFS og m.a. fáa Fjølnir 8 ferðir um árið. Limagjald: 150 krónur. Ja, eg vil gerast haldari av Fjølni. Haldaragjald: 100 krónur. Navn:

Bústaður: MFS

Vesterbrogade 17A +++ 2832 +++

DK– 1620 København V

MFS ARBEIÐIR FYRI AT GERA TÍTT LÍV SUM LESANDI LÆTTARI.

Vit hjálpa tær – at halda teg kunnaðan um politisk viðurskifti heima í Føroyum við politiskum fundum

Vit hjálpa tær – at økja um tína vitan við tiltøkum bæði í Føroyum og í Danmark

Vit hjálpa tær – at halda teg vitandi um hvat hendir heima við at skaffa tær bíligari haldaragjald á internet Sosialinum og Dimmalætting

Vit hjálpa tær – at hugna tær við at skipa fyri dansi og café-kvøldum

Vit hjálpa tær – búskaparliga um tú vilt heim at skriva uppávu við GFSL

Vit hjálpa tær – at hava ávirkan á føroyska samfelagið við m.a. at arbeiða fyri valrætti og valbæri.

Vit hjálpa tær – um tú vilt skriva uppgávu um føroysk viðurskifti við samstarvinum við Vinnuhúsið (og hervið føroyskar fyritøkur).

Vit hjálpa tær – at ferdast bíligari bædi heima og í útlondum vid ISIC kortid

Vit hjálpa tær – at økja um hugflogid vid at geva innlit í ymisk mál í Fjølni

Vit hjálpa tær ....

MFS arbeiðir fyri tær !

Tað einasta vit ynskja av tær er at tú gerst limur í MFS, fyri á tann hátt at vísa at tú stuðlar okkum í arbeiðinum

MFS rindar

postgjaldið

Pisan 2000/2001 69

Pisan 2000/2001 70

Pisan 2000/2001 71