Pertanika 5(2), 200-206 (1982)

Penentuan Faktor-Faktor Tanah ke atas Tumbesaran Gajus di kawasanTanah Bris : Bahagian I

(The determination of soil factors on growth of Cashew on Bris soil: I)

MOHD. PILUS ZAMBRI 1, OTHMAN YAACOB, ABDUL JABAR MOHD. KAMALdan S. PARAMANANTHAN2 .

labatan Sains Tanah, Fakulti Pertanian, Universiti Pertanian Malaysia,Serdang, Selangor, Malaysia.

Key words: Inherent soil factors; natural fertility of Spodosols; adaptive crop.

RINGKASAN

Penyelidikan mengenai gajus adalah amat kurang. Oleh yang demikian, satu kajian ladang telah di­jalankan untuk menentukan perkaitan antara kedalaman lapisan keras spodik, iaitu ciri semulajadi tanah,dan paras kandungan bahan organan ke atas tumbesaran gajus. Kajian ini dijalankan di ladang gajusPerusahaan Gajus Malaysia (C/MA). Besut, di mana jenis-jenis tanah berasaskan kedalaman horizon spodiktelah ditentukan terlebih dahulu. Teknik-teknik ringkas, yang direka khas untuk kajian ladang telahdigunakan.

Kedalaman lapisan keras spodik tidak menunjukkan kesan yang bererti ke atas tumbesaran gajusyang diukur dari segi ke tinggian pokok dan luas permukaan sudur pokok. /ni adalah kerana pokok tersebuttidak mempunyai sistem akar yang dalam. Walaubagaimana pun, kandungan bahan organan tanah memberi­kan kesan yang sangat bererti ke atas ketinggian pokok serta luas permukaan sudur pokok dan memberikanangkali korelasi r = 0.536 dan r = 0.495 (P ~ 0.01) tiap-tiap satunya. Seterusnya bahan organan tanah di­pengaruhi secara tidak langsung oleh kedalaman lapisan keras spodik seperti yang ditunjukkan oleh angkalikorelasi yang negatif (r = -·0.364; P~ 0.05).

SUMMARY

Local research on cashew is limited. As part of the basic research on the crop, a field study wascarried out to assess the relationship between the depth of hard spodic layer, which is an inherent soilproperty, and the varying levels of organic matter on growth of cashew. The study was located at theCashewnut Industry of Malaysia (C/MA) plantation, Besut, where soil differences as based on the depthof spodic horizon had earlier been determined. Simple techniques, specially designed for field study, wereused.

The varying depth ofhard spodic layer has no significant effect on the growth of cashew as measuredeither by its height or canopy surface area, simply because the tree does not have a deep root system.However, soil organic matter has a significant effect on the height as well as the canopy surface area of thetree, the correlation coefficients being r = 0.536 and r = 0.495 (P ~ 0.01) respectively. Further, soilorganic matter is indirectly affected by the varying depth of the hard spodic layer and this is indicatedby a negative correlation coefficient (r = -0.364; P ~ 0.05).

PENDAHULUAN

Perusahaan menanam gajus (Anacardiumoccidentale L) telah diamalkan oleh petani­petani secara perseorangan di kawasan tanah ber-

pasir seperti di Pulau Langkawi, Pantai 'thnur,Selatan Negeri Thailand dan Sabah. Di Trengganusahaja, seluas 142,000 ha dipercayai ditanamdengan gajus (Noor, 1972), manakala kira-kira2,450 ha pula diusahakan oleh Perusahaan Gajus

1 Pegawai Pertanian, Cawangan Khidmat Tanah dan Analisa, Jabatan Pertanian, Kuala Lumpur.

2 Dahulunya beralamat, di Jabatan Pertanian, Semenanjung Malaysia, Jalan Swettenham, Kuala Lumpur.Key to names of authors: M. Pilus Zambri, O. Yaacob, A.J.M. Kamal, S. Paramananthan.

200

M. PILUS ZAMBRI, O. YAACOB, A.J.M. KAMAL, AND S. PARAMANANTHAN

Malaysia (CIMA) di daerah Besut dan Kuantan.Oleh kerana kajian awal mengenai kesesuaiantanah dan lain-lain aspek agronomi mengenaitanaman tersebut tidak diadakan terlebih dahulu,beberapa masalah, kesemuanya tertumpu kepadapengeluaran hasil biji gajus mentah yang ku'rangmemuaskan, telahpun timbul. Namun begitu,terdapat pula beberpa petani perseorangan danlain-lain kawasan kepunyaan CIMA yang bolehmengeluarkan hasil biji gajus mentah yang me­muaskan tanpa mempertinggikan lagi tarafpengurusannya.

Bagi memahami sebahagian daripada masalahtersebut, satu kajian untuk menentukan kemung­kinan faktor-faktor tanah yang mempengaruhitumbesaran dan pemakanan pokok gajus sertadaya-pengeluaran hasil biji gajus mentah telahdimulakan pada penghujung tahun 1979. Kajianini adlah projek kerjasama di antara pihak CIMAdan Jabatan Sains Tanah, Universiti PertanianMalaysia.

Maklumat yang terkandung dalam laporanini (Bahagian I dalam siri ini) adalah mengenaipengaruh kedalaman lapisan keras spodik dantaburan taraf bahan organan ke atas tum besarangajus. Kajian ini dijalankan di kawasan CIMA,Besut, selepas kajian penentuan jenis-jenis tanahtelah dibuat terlebih dahulu (Kamal dan Yaacob,

1980). Ketinggian dan keluasan pennukaan sudurpokok adalah parameter yang digunakan sebagaipengukur perbezaan tum besaran gajus dalamkajian ini, memandangkan kesesuaiannya bagikajian di Iadang yang luas, seperti di Besut ini(> 2,400 ha).

BAHAN DAN KAEDAH

Kawasan KajianKajian ini dijalankan ke atas kawasan tanaman

gajus kepunyaan CIMA di Besut, di mana taburanjenis-jenis tanah berasaskan kedalaman lapisankeras spodik telah pun ditentukan terlebih dahuluoleh Kamal dan Yaacob (1980). Sebanyak 17 titikyang tertabur secara rawak telah dijadikan titikrujukan; iaitu lima titik dari blok A, empat daribiok B, tiga dari biok C, satu dari blok D danempat dari biok E (Rajah 1).

Persampelan Pokok. Bagi tiap-tiap satu titik yang telah ditanda,

bans-baris pokok ditentukanpada arah tiga penjuruserta dicatatkan (Rajah 2a). Dalam tiap-tiap barisanini pula, hanya sepuluh pokok yang pertamadigunakan untuk pengambilan data. Tiap-tiap satudaripada 17 titik mempunyai 30 pokok kajian danini akan memberikan sejumlah 510 (17 X 30)pokok kajian di dalam biok A hingga ke blok E.

?o:unjuJc :

x x Titik-titik kajian

J ahn dalaro kawasan

Jalan aesar

Seidl: I sm 0.6) km

Rajah 1. Ladang Gajus CIMA, BESUT, Trengganu.

201

TUMBESARAN GAlUS DI KAWASAN TANAH BRIS: I

Rajah 2. (aJ Persampelan

Penentuan Parameter Tumbesaran GajusDua parameter yang digunakan untuk menen­

tukan kadar tumbesaran pokok gajus di kawasanBesut ialah:

kedala.:::lall lapisan

H = Ti:1ggi pokok (la)

Do = Lebar nuJ.ur pvkok (m)

b = Tinggi ,.uJur (m)

C '" Lapidarl k~ras spodik.

d : Alat pengukur

keras Spodlk

"=,.-------"----

" (0)

Rajah 2: (bJ Parameter yang digunaka7'

Penetuan lapisan keras spodikhanya dijalankanpada tiga pokok pilihan dalam tiap-tiap satu barisanberdasarkan tiga corak tumbersaran pokoktersebut, iaitu satu pokok yang baik, satu yangsederhana dan satu yang tergencat tumbesarannyaPemilihan ini adalah berdasarkan pandangan matakasar yang dibuat oleh Borhan (1982) di dalamsatu kajian yang berkaitan dengan kajian inilni akan rnemberikan hanya sembilan (3 x 3)pokok kajian pada tiap-tiap satu daripada 17titik dan seterusnya memberikan sejumlah 153(17 X 9) pokok kajian kesemuanya untuk,penentuan lapisan keras spodik.

Kandungan bahan organanSelepas sahaja kedalaman lapisan keras spodik

dicatitkan, status kandungan bahan organantanah pula ditentukan pada pokok-pokok yangsarna. Penentuan status kandungan bahan organantanah adalah berdasarkan kepada wama tanahyang dibuat oleh Borhan (1982), samada tanahmempunyai kandungan bahan organan yangrendah, sederhana atau tinggi. Kemudian 30sampel tanah diambil secara rawak bagi mewakili153 kawasan pokok-pokok kajian tadi, iaitu 10sampel tanah yang mempunyai status kandunganbahan organan yang tinggi, 10 yang sederhanadan 10 yang rendah. Sampel tanah diambilsehingga kedalaman 32 cm dari para~ pcrmukaantanah dan dianalisa dengan menggunakan kaedahWalkley-Black karbon X2, mengandaikan 77peratus pengoksidanan (Foster, 1981).

Kedalarnan lapisan keras spodikKedalaman lapisan keras spodik ditentukan

dengan menggunakan alat yang dibuat daripadasebatang besi sepanjang 3m. serta mernpunyaitangkal pernegang. Bahagian hujung ditajamkandan berlorek sepanjang 20 sentimeter. Alat inimudah dibuat dan diapati amat sesuai padakeluasan yang besar.

//

4h~--Pokok kajian

~~- ~itik kajian

Luas permukaan sudur = 21TrH=." 21Tra,

(H= a)

a = tinggi sudur (m)b = jejari sudur (m)

r = 2a

Andaian yang dibuat ialah:

a) Sudur pokok membentuk segmen sferab) Tinggi sudur pokok adalah Ie bih kecil dari

jejarinya.

Ketinggian pokok ditentukan dengan meng­gunakan pengukur tinggi pokok dibuat daripadakayu yang lurus and ringan. Bagi pengiraan luaspermukaan sudur pokok, tali tape biasa digunakandi mana lebar sudur pokok itu boleh ditentukan(Rajah 2b).

(1) Tinggi pokok (m)(2) Keluasan permukaan sudur pokok (m2

)

yang menggunakan:

a) tinggi sudur (m)b) lebar sudur (m)

III

III

010

dimana

Pengiraan luas permukaan sudur pokok adalah ber­dasarkan kepada formula yang digunakan oleh VanEijnatten (1979), iaitu,.--::_----:-

b .Ja2 + b2

202

M. PILUS ZAMBRI, O. YAACOB, A.l.M. KAMAL, AND S. PARAMANANTHAN

Analisa statistikPerkaitan di antara tinggi pokok, keluasan

permukaan· sudur pokok serta kandungan bahanorganan dengan kedalaman lapisan keras spodikditentukan dengan kaedah korelasi dan regresilinear. Kaedah yang sama juga digunakan untukperkaitan di antara tinggi pokok dan keluasanpermukaan sudur pokok dengan kandungan bahanorganan.

KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN

Dalam mengkaji tumbesaran pokok gajus, duaparameter tum besaran digunakan, iaitu tinggipokok dan keluasan permukaan sudur pokok.LUlls permukaan sudur pokok dianggapkan lebihbaik berbanding dengan tinggi pokok. Diandaikantiap-tiap pokok mendapat keperluan cahayamatahari yang sarna dan faktor-faktor laindianggapkan tetap, kadar tumbesaran dapat diukurdengan menggunakan ketinggian pokok gajustersebut. Ini adalah sesuai jika sudur pokok tidakbertindih antara satu sarna lain. Tetapi jikapenindihan sudur berlaku, terutamanya selepasperingkat kematangan, ketinggian pokok tidak

( ~ )

7.0voUj;:nsr =

6.0 os = tidak bl!«el'll

~ (p~ 0.05)

~5.0

.>: IIf 4.0 l ..,:!' 3.~

2.

lagi mem berikan ukuran tum besaran yang tepat.Penghalangan ke atas pemanjangan dahan-dahansisi akan memberi kesan berbeza pada tinggi pokok.Dalam keadaan begini, ukuran keluasan permu­kaaan sudur pokok dianggapkan lebih sesuaikerana ia mengambil kira ketinggian pokok danpemanjangan dahan sisinya sekali. Luas permukaansudur pokok akan memberi gambaran dua dimensadan dapat menerangkan dengan jelas tumbesaranpokok gajus secara keseluruhannya berbandingdengan hanya menggunakan ketinggian pokoksahaja. Dalam kajian ini kedua-dua parametertersebut digunakan.

Perkaitan tumbesaran pokok gajus dengankedalaman lapisan yang spodik.

Perkaitan di antara tumbesaran pokok gajusdengan kedalaman lapisan keras sp odik tidakmenun­jukkan perbezaan yang bererti (Rajah 3a dan 3b).lni bukan bermakna lapisan keras spodik di dalamtanah bris tidak mem berikan kesan ke atas tum­besaran gajus, tetapi keputusan menunjukkanbahawa pokok gajus di tanah bris ini tidak mem­punyai akar tunjang yang dalam, walaupun ianyadilaporkan boleh mencapai kedalaman sehingga5 ill (Taskaris dan Northwood, 1967). lni adalahkerana gajus tidak ditanam daripada biji tetapi se­baIiknya akar tunjang telah dimusnahkan semasadi dalam polybag sebelum ianya ditanam kekawasan ladang.

Walaubagaimanapun kebanyakan akar utamagajus didapati merebak secara melaus di dalamtanah bris dan membentuk satu sistem akar yangcetek seperti yang dinyatakan oleh Tsakaris danNorthwood (1967) serta Agnolono dan Giuliani(1977).

( b )

Kedalaman Lapisan Keras Spodik ( m )

Rajah 3. Perkaitan Tinggi Pokok (a) dan LuasPermukaan Sudur Pokok (b) denganKedalaman Lapisan Keras Spodik.

r = O.O)5!lS

n:; = tidak bererti (p ~ 0.05)

0.5 '.0 2.0

Perkaitan kandungan bahan organan dengantumbesaran pokok gajus

Daripada analisa yang dijalankan, tinggi.pokok dan keluasan permukaan sudur pokokmenunjukkan perbezaaan yang sangat bererti(P ~ 0.01) dengan kandungan bahan organantanah (Rajah 4a dan 4b). Tinggi pokok (Y dberkait rapat (r = 0.536**) dengan kandunganbahan organan (X) di dalam tanah. Persamaanregresi ialah:

Y1 0.6049 X + 3.3 797

Begitu juga dengan keluasan permukaan sudurpokok (Y2) yang menunjukkan korelasi yangtinggi (r = 0.495 **) dengan peratus kandunganbahan organan (X). Persamaan regresi ialah:

Y2 2.8410 X + 19.3830

Keputusan yang diperolehi menunjukkanbahawa tumbesaran pokok gajus di tanah bris

203

M. PILUS ZAMBRI, O. YAACOB, A.J.M. KAMAL, AND S. PARAMANANTHAN

JADUAL 1

Perkaitan di antara kandungan bahan organan tanah (0-32 sm) dengan ketinggian pokok,Iuas permukaan sudur pokok dan kedalaman lapisan keras spodik

Bil. Bahan Organan Tinggi Pokok Luas Permukaan Kedalaman

Kawasan SudurPokokLapisan

titik % (m) (m2 )keras

(tempat) Spodik (m)

1 2.47 4.60 24.78 1.80

2 1.05 5.00 28.83 1.80

3 1.51 5.00 28.16 1.20

4 3.20 4.00 24.49 1.10

5 1.96 5.50 29.40 0.80

6 2.00 5.50 28.35 1.30

7 2.08 4.30 25.31 0.90

8 0.38 3.90 26.53 1.80

9 3.31 5.00 25.11 1.10

10 3.08 4.00 24.13 0.90

11 1.18 5.00 22.39 1.80

12 0.78 3.80 22.41 0.90

13 0.25 3.80 28.14 1.00

14 0.19 3.20 22.54 1.10

15 0.76 5.00 25.27 1.20

16 0.10 2.40 18.88 1.60

17 0.99 5.50 28.35 1.50

18 0.65 3.50 18.74 1.10

19 0.44 4.50 24.50 1.00

20 0.25 4.00 20.59 1.80

21 0.02 3.70 14.66 1.80

22 0.21 4.80 27.93 1.20

23 0.04 3.20 8.50 1.50

24 0.37 3.50 18.22 1.80

25 0.04 3.50 14.48 0.09

26 0.65 2.50 19.37 1.80

27 0.02 1.00 6.05 1.30

28 0.08 2.00 14.48 1.80

29 0.04 2.60 20.99 1.80

30 0.02 2.60 20.99 1.80

tum besaran tanaman gajus di ladang CIMA,Besut. Tanpa bantuan daripada sumber lain,bahan organan boleh merupakan sumber utamabagi pembekalan zat makanan tanaman ini.

Oleh yang demikian, semasa menentukansesuatu kawasan tanah mengandungi bahanorganan yang tinggi dan seterusnya di dalampengurusan tanaman gajus di kawasan itu, perananbahan organan ini perlu diambilkira.

205

PENGHARGAAN

Kami ingin merakamkan rasa terima kasihkepada kakitangan J abatan Sains Tanah, UniversitiPertanian Malaysia, Allahyarham Encik AbdulRazak Abdullah dan Encik Bonsu Shamsuddin,pihak berkuasa kumpulan FIMA, Petaling Jaya,dan kakitangan Ladang Gajus CIMA, Besut,Trengganu yang telah mem berikan bantuansemasa menjalankan projek ini. Tanpa bantuan

TUMBESARAN GAJUS DI KAWASAN TANAH BRIS: I

Walaupun taraf kandungan bahan organandi tanah bris ini ada1ah rendah (Jadual 1), namunbegitu sumbangannya ke atas tumbesaran pokokgajus nampaknya besar.

Penge1uaran hasH biji gajus di sini bo1ehdipertingkatkan 1agi dengan penam bahan bahanorganan, kerana hampir sedikit daripada sumberbahan organan asa1 terdapat di kawasan pokok­pokok yang ditentukan adalah daripada reputandaun-daun gajus yang gugur. Sebahagian besardaripadanya berasa1 daripada reputan bahanorganan yang terdiri daripada tum buhan yang

Rajah 4. Perkaitan Tinggi Pokok (a) dan LuasPermukaan • Sudur Pokok (b) denganPeratus Bahan Organan.

dipengaruhi oleh taraf kandungan bahan organantanah. Keadaan yang sarna juga didapati darikajian Ojenyi dan Agbede (1980), di mana merekamendapati tumbesaran pokok kayu dan hasHtanaman kopi memberikan kore1asi positif dengankandungan bahan organan tanah di Nigeria.Kore1asi yang sangat bererti di antara tum be­saran gajus dengan kandungan bahan organanmenunjukkan bahawa bahan orianan di tanahbris ini memainkan peranan yang penting dalampenge1uaran hasH gajus.

lni bermakna kandungan bahan organan tanahakan menurun dengan setiap kenaikan padakedalaman 1apisan keras spodik. Keadaan inimungkin disebabkan oleh kesan paras air tanahyang tinggi ke atas peroses pereputan bahanorganan. Mengikut kajian Parr (1974), tanah yangsentiasa ditenge1ami air akan mempunyai kan­dung bahan organan yang rendah. Dari kajian AbuBakar et ai. (1981) didapati setengah kawasantanah bris mempunvai paras air tanah yang tinggihingga pada paras 20em dari permukaan tanahsemasa musim hujan. Oleh kerana turun naik parasair ini dikawal oleh 1apisan keras spodik (AbuBakar et ai., 1981), maka seeara tidak 1angsung1apisan keras spodik yang tidak dite1usi air iniakan mempengaruhi taraf kandungan bahanorganan tanah bris.

terdapat terdahu1u daripada tanaman gajus.Kedua-dua sumber itu te1ah reput dan menjadisebahagian daripada badan tanah pasir bris diKawasan Besut. Sifat ini menjadi salah satu eiriperbezaan tanah Bris, kesemua zat makanangajus pada tanah bris dibekalkan oleh bahanorganan. Kajian Agboo1a (1974) me1aporkankedapatan unsur-unsur seperti, P, K, Ca danMg yang tersedia di da1am tanah memberikankore1asi positif yang bererti dengan bahan organan.Penambahan status zat makanan ini pula akanmeninggikan 1agi tumbesarkan pokok gajus.

Meskipun kandungan bahan organan dapatmemperbaiki kesuburan tanah tetapi masalahyang dihadapi di sini ialah kandungan bahanorganan pada tanah bris adalah rendah. lnimungkin disebabkan oleh kadar pereputan yangtinggi (Thompson dan Troeh, 1973). Jadi segalapemberian baja organan perlu1ah diperhati agartanah dapat bekalan bahan organan seearaberterusan untuk tumbesaran gajus.

Perkaitan kandungan bahan organan denganlapisan keras spodik

Di dalam kajian ini, perkaitan di antarakandungan bahan organan dan 1apisan kerasspodik juga dikaji. Didapati kandungan bahanorganan memberikan perbezaan yang bererti (P< 0.05) dengan 1apisan keras spodik. Pertausbahan organan (y) menunjukkan kore1asi negatif(r 0.364 *) dengan kedalaman 1apisan kerasspodik (X).Persamaan regresi ialah:

Y 1.0170 X + 2.3407

Kajian lID menunjukkan dengan je1asnyapengaruh yang ketara bahan organan ke atas

KESIMPULAN

y = 2.8410 X + 19.)6302 ...

r = 0.495

** = sal,g-d t bererti (p 'S 0.01)

y = o.6049X + 3.32971 **

r 0.536

** = sangat bererti (p ~ O.iJ1)

1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 ).5 4.0

Bahan Organan ( % )

0.5

6.0 (a)

5.0

$ 4.0

""0~ 3.0Q,

-rl

"2!' 2.0-rl '.H

1.0

(b)

N~ 30.0$

1i 25.01iQ,

~20.0

U)

~ 15.0 '.,

~g10.0~

Q,

~.3 5.0

204

TUMBESARAN GAJUS DI KAWASAN TANAH BRIS: I

tersebut, projek ini tidak dapat dijalankan dengansempuma.

Projek ini adalah hasil daripada penyelidikanbersama di antara pihak elMA dan Jabatan SainsTanah, Universiti Pertanian Malaysia (1979-1982).

RUJUKAN

ABU BAKAR, 0., ABU BAKAR, I. and GOPINATHAN,B. (1981): Semi-detailed soil survey of the Marang­Dungun coastal strip, Trengganu. Mardi Report.No.3.

AGNOLONO. A. and GIULIANI, F. (1977): Cashewcultivation. Ministry of Foreign Affairs, InsituteAgronomica per L'Oltremore. Italy.

AGBOOLA, A.A. (1974): Problems of improving soilfertility by the use of green manuring in the tropicalfarming system. In: Organic Materials as Fertilizers.SIDA/FAD Soil Bull 147-163.

BORHAN, M.J. (1982): Penentuan pengaruh tarafkandungan zat makanan dalarn daun dan tumbesaranpokok gajus di ladang gajus CIMA, Besut, Trengganu.B. Agric. Sc. Project Dissertation.

FOSTER, H.L (1981): The basic factors which determineinherent soil fertility in Uganda,!. Soil Sci 32: 149­160.

206

KAMAL, A.l.M. and YAACOB, O. (1980): Soil relatedfactors affecting growth and nutrition of cashew inMalaysia (unpublished).

NOOR, OSMAN MOHO. (1972): Cashewnutin Trengganu.Agric. Leaflet No. 51. Ministry of Agric. andFisheries. Malaysia.

OJENYI, 8.0. and AGBEDE, 0.0. (1980): Soil organicmatter and yield of forest and tree crops. PlantSoil 57: 61-67.

PARR, J.F. (1974): Chemical and biochemical conside­rations for land application of agricultural landand municipal wastes. In: Organic Materials asFertilisers. SIDA/FAD soil Bull. 227-252.

THOMPSON. L.M. and TROEH, F.R. (1973): Soils andsoil fertility (3th. 00). New York. McGraw-HillPub. Co.

TSAKARIS, A. and NORTHWOOD, P.J. (1967): Cashewproduction in Southern Tanzania 4. The root systemof cashewnut tree.. E. Afr. Agric. For. 1. ·33:83-87.

VAN EIJNATTEN, C.L.M. (1979): Canopy developmentin; cashew trees. Coast Agricultural Research Station,Kikambala. Communicatiori No.5. (Kenya EastAfrica). '

(Received 30 April 1982)