pairapim na luksave -...

25
Namba 1951 Janueri 12 - 18, 2012 32 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol 110 Lutheran Sinod stori long Goroka - P4 na 5 Pairapim na luksave PAPUA Niugini Trampet Ministri i pairapim stret musik bilong ol long pulim luksave bilong olgeta manmeri i kamap na bung long Evanjelikal Luteran Sios bilong PNG Synod, we i kamap long Goroka long dispela wik. Poto na Stori: Eric Sinebare

Upload: vuduong

Post on 10-Aug-2019

240 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Namba 1951 Janueri 12 - 18, 2012 32 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

110LLuutthheerraann SSiinnoodd ssttoorriilloonngg GGoorrookkaa -- PP44 nnaa 55

Pairapim na luksavePAPUA Niugini Trampet Ministri i pairapim stret musik bilong ol longpulim luksave bilong olgeta manmeri i kamap na bung long EvanjelikalLuteran Sios bilong PNG Synod, we i kamap long Goroka long dispelawik.Poto na Stori: Eric Sinebare

P2 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 nius

I go long wanpelagutpela brata nawanwok longniuspepa indasrihusat i pasim ailong Sande laswik.

Mipela i salim bikpela belsori i go long meri naol pikinini bilong Yehiura na ol han femili husati stap long dispela taim bilong belhevi na sore.Gutpela brata tru husat i save gut long olgetamanmeri husat i stap long Media Indastri,Niuspepa, Redio na Televisen. Em i gat bikpelasapot long strongim ol yanpela long wok jenolis.Papa God i blesim yu long planti we pinis, brata.Em taim bilong malolo.

Rest in Peace!!

Menesmen na ol wokmanmeri bilong

NCD Sentralgat nupelaPolis Bos

Nicky Bernard i raitim

POLIS long Nesenel KapitelDistrik(NCD)na Sentral nau gatnupela bosman. Dispela seniskomisina bilong polis, TomKulunga, i mekim long sam-pela ol sinia opisa long polisfos.Bipo komanda bilong NCD-

Sentral Fred Sheekiot, nau baigo Asisten Komisina i go paslong Polisi na Plening long polishetkwota long Konedobu.Em bin lukautim NCD-Sentral

long tupela yia olgeta. Dispela olsenis kam bihain long ol opis isenis long Morobe Provins.Nupela Komanda bai kisim

ples bilong Mista Sheekiot emKomanda Francis Tokura husatbin Asisten Komisina na staplong polis hetkwota longKonidobu.Mista Tokura, i tok ol polis ste-

sen komanda long NCD-Sentrallong wok bung wantaim emolsem ol mekim long Sheekiot.Em i tok tu olsem namba wan

samting em bai mekim long savelong hamas polis manmeri longwanwan stesen na husat tru ikam aut long trening kolis longBomana.“Mi bai oditim ol wok manmeri

long wanwan stesen na paini-maut, long wanem olgeta steseninsait long NCD na Sentral savenogat manmeri, ol stesen savestap nating na ol spesol polismanmeri tasol save lukau-tim,”Mista Tokura tok.Mista Tokura tok em bai no

inap senisim ol opisa bilong emtasol ol mas wok bung klostulong em na givim em gutpelaripot bilong wanwan stesen bi-long ol.

Namah laik stopimPNG-Indon poromanDEPUTI Praim MinistaBelden Namah i bintingting long rausimambeseda bilong In-donesia long PNG, nastopim PNG-Indonesiadiplometik rilesen opasin poroman bihainlong em i no makimmaus bilong gavmanbilong en long tok klialong wanem as stret tu-pela jet balus bilong In-donesia ami i bin

bihainim Falcon Jet balusbilong PNG.

Long Novemba 29 lasyia, P2-ANW Falcon Jet ibin kisim Namah na tupelagavman minista wantaimol arapela bisnisman i kamlong, Subong, Malaysia,na taim ol i bihainim ea-spes o rot bilong balusA215 na flai antap longMakasar Vor, Indonesia,tupela pailot bilong FalconJet, Kepten ChristoperSmith na Kepten VincentKipma, i bin kirap nogutlong lukim tupela jet faitabalus bilong Indonesia amii bihainim ol long 3-kilokapinun i kam inap ol ikamap long PNG-Indone-sia boda.Namah i tokim FM 100

redio tokbek so olsem:“Long Sarere las wik, mibin givim 48-awa o tupelade long Indonesia Gav-man long i tok klia o ek-splenim PNG Gavmanlong wanem as stret tupelajet faita ami balus bilong oli bin bihainim Falcon Jet.“Aninit long intenesel

loa, dispela em i bikpela‘pasin intimidesen na agre-sen.’ Planti taim Indonesiaami i save karim gan kaminsait long PNG boda napretim ol pipel bilong enlong Vanimo-Green husat istap klostu long boda.Long Morehead longWesten Provins tu ol isave mekim olsem kaintu.”“Nau ol i mekim gen

long ol lida bilong PNG. Oli pretim deputi praim min-

ista bilong PNG. Sapos ol ibin mekim olsem long vaispresiden bilong Saina oAmerika, em bai olsemwanem? O sapos ol imekim long deputi praimminista Australia o NuSilan, bai olsem wanemtu? Wanem samting inaplong kamap namel longol?” Namah i belhat noguttru na askim.Em i tok Indonesia i

noken ting em i gat bikpelanamba na strong na pawabilong ami bilong en, napretim kain liklik kantriolsem PNG, husat i gat lik-lik ami na nogat planti olgan.Namah i tok PNG em

gutpela poroman bilong In-donesia bikos yumi stapklotu klostu, tasol Indone-sia i save mekim plantipasin nogut long bagara-pim poroman bilong yumi.Long dispela as tasol,

Namah i tingting longpasim embesi bilong tu-pela kantri wantaim nastopim diplometik rilesenbilong tupela kantri.Tasol Indonesia gavman

i tok dispela tupela amibalus bilong ol i no pretimFalcon, tasol i bihainimlong painimaut kantri weFalcon Jet i rejista long en,bikos em i no bin kisimkliarens o tok orait longyusim balus rot bilong In-donesia dispela de.Foren Minista bilong In-

donesia, Marty Natale-gawa i tok, Indonesia i nobin givim tok orait long Fal-con long Novemba 29,

tasol i bin givim long Dis-emba 3-7, na ol i laik luk-save Falcon em balusbilong wanem kantri, na oli bin bihainim Falcon.Indonesia, husat i gat

bikpela loa long mani lon-daring o stilim na haitimbikpela mani, i tok ol i binkisim wanpela tokwinolsem dispela Falcon Jet ikisim 250 milian dola i kamlog Malaysia, na ol i salimtupela balus long paini-maut Falcon i laik go we.Indonesia i tok ol bai

mekim wok painimaut nawokbung wantaim PNGgavman long stretim dis-pela asua bikos em i nogutpela samting taim In-donesia na PNG i gat gut-pela poroman, we dispelakain liklik asua i ken gobikpela na inap longbagarapim gutpela poro-man bilong tupela kantri.Ol i belhat tu long toktok

bilong Namah, tasol longgutpela bilong tupela kantriwantaim ol i les longstopim diplometik rilesen.Tasol sapos Namah i binrausim Ambeseda An-dreas Sitepu, Indonesiatok em tu inap long rausimPNG Ambeseda longJarkarta, Peter Ilau.PNG em i kisim politikel

independens bilong enlong 1975 na Indonesia imas luksave long nesenelsoverenti bilong en olsemwanpela nesen stet insatlong wol.

Komanda FrancisTokura a sainimpepa long nupelawok bilong em naolpela komanda bi-long NCD, FredSheekoit em ikamap AsistenKomisina.

K258m fri edukesen sabsidi bai go stretEDUKESEN sabsidi bilongfri edukesen polisi bilongO’Neill-Namah Gavmanbai go stret long benkakaun bilong wan-wanskul insait long kantri.Bihain long tupela wik

tasol, gavman i rere longpeim aut K258 milian i gostret long benk akaun bi-long olgeta 6,200 skul in-sait long kantri.Gavman bai peim ful

skul fi bilong ol elementri,praimeri na hai skul. Olsekendari na tesiari skulolsem yunivesiti na ol kolisbai gavman i peim 75-pesen skul fi bilong olsumatin.

Praim Minista PeterO’Neill i tokaut hap-asteolsem gavman bilong en irere nau wantaim mani ol iskelim pinis long Baset2012 long halivim ol gras-ruts pipel bilong PNG wan-taim dispela fri edukesenpolisi, we planti pipel insaitlong kantri i amamas noguttru long en.O’Neill i tok gavman bai

givim mani-mak olsemK30, 000 o K40, 000 longwan-wan skul akaun bi-long ol yet. Olsem na3,000 skul husat i nogatbenk akaun i mas opim nu-pela skul akaun hariap tru.

Insait long kantri, i gat6,200 skul i stap, tasolsampela bilong ol i no woko i no skulim ol pikinini. Oltisa na skul komiti wantaimol papagraun i save pasimtok na stilim mani bilong oldispela kain skul.Gavman bai sekim ol

dispela kain skul na stopimsabsidi bikos ol i westimmani bilong pipel nating.Sapos ol i painim husatman i save kisim mani bi-long ol dispela kain skul,orait gavman bai mekim-save long ol dispela stil-man husat i les long wokhat na stil long gavman.

Yehiura Hriehwazi

Tok Sori

Janueri 12 - 18, 2012 Wantok P3nius

Aja Alex Potabe i raitim

PRAIM Minista Peter O’Neill itok em bai nonap suruk longtoktok bilong Deputi PraimMin-ista Belden Namah, husat itokim em long risain na lusimsia bilong praim minista bikosem i no sapotim disisen bilongen long stopim diplometik rile-sen o poroman bilong PNG naIndonesia sapos IndonesianGavman i no givim tok klia bi-hain long 48-awas.“Sapos deputi bilong mi i nogat

bilip long mi, em i orait tasol mi bainonap risain long praim minista,”O’Neill i tok bihain long em i harimNamah toktok long FM100 rediotokbek.“Mi save Namah i kros long mi

na mi save kros bilong en i kamlong rong edvais, na mi laik tokimemmi stap wantaim em na mi biliplong em. Bai mipela stretim dis-pela politikel asua namel longmipela ol pati lida bilong kolisenpatna yet,” O’Neill i tok.Em i tok i nogat nid long mekim

wanpela politikel instebiliti longkantri.“Bai mipela nonap pretim nesen

bilong yumi o bagarapim pawa bi-long pipel we ol i givim longmipela wan-wan lida bilong ol.“Mipela i gat ekseketiv gavman

we Palamen i luksave pinis, na baimipela mekim moa ol gutpela wokwe pipel i makim na laikim yumi ollida long mekim.“Mipela i luksave na rispekim

ofisel posisen bilong gavman na ol

protokol bilong diplometik rileseno poroman i i stap pinis wantaimIndonesia taim PNG i kisim in-dipendens. Em i stretpela samt-ing,” O’Neill i tok.“Gavman bilong Indonesia long

Sarere i kliarim toktok pinis longwanem as tupela ami balus bilongol i bin bihainim Falcon Jet bilongAir Niugini taim em i flai kam beklong Malaysia,” em i tok.Namah i bin haiarim Falcon Jet

long go kisim tripela bisnisman bi-long Malaysia i kam long PNG, naNesenel Plening Minista SamBasil na Polis Minista John Boito ibin stap insait long balus.“Tupela ami balus bilong In-

donesia i bin bihainim Falcon Jetlong painimaut Falcon Jet em bi-long wanem kantri stret,” O’Neill itok.

Em i tok Gavman bilong Indone-sia i mekim wok paininaut na tu-pela gavman wantaim baiwokbung long kamapim wanpelagutpela ansa long stretim dispelahevi.“Hap ripot mipela i kisim i tok

dispela asua i kamap wantaimasua bilong taim na det, we Fal-con Jet i bin kisim tok orait longyusim balus rot bilong Indonesialong Disemba 3-17, na i no longNovemba 29, de we dispela asuai bin kamap.“Dispela i nau kamap wanpela

diplometik samting, na i gat ol gut-pela rot na wei long stretim dis-pela asua wantaim gutpelatingting,” O’Neill i tok.I NO SURUK…O’Neill bai nonap

risain.

O’Neill: Kantri noken pret

Frot Skwat bai skelim ol asua bilongbipo Difens SekreteriManasupe ZurenuocSIF Sekreteri bilong Gavman,Manasupe Zurenuoc, las wikFonde i givim pinis long PolisFraut Skwat, ripot bilong wokpainimaut ol i bin mekim longpastaim Difens SekreteriFredrick Punangi.Nesenel Ekseketiv Kaunsel

(NEC) i bin saspendim MistaPunangi long Disemba 2010 longsut tok bilong miskondak long opis,

na bihain Indipenden InvestigesenKomiti (IIC) i bin mekim wok paini-maut aninit long wok kontrek bilongen.Mista Zurenouc i tok NEC i kisim

pinis ripot bilong dispela wokpainimuat pinis, na tokim polis longholim hariap Punangi na ol arapelaman husat i brukim loa wantaim emtu.Zurenuoc i tok het bilong gavman

dipatmen i bos bilong mani bilong

wan-wan dipatmen na ol i gatbikpela wok long lukautim na yusimmani gut aninit long loa na polisiolsem Pablik Fainens (Menismen)Act na Pablik Sevis (Menismen)Act.“Ol wok painimaut long gavman

dipatmen het i no long painimaut olman bilong brukim loa, tasol longstretim ol bagarap sistem na larimol dispela sistem i wok gut,” Zuren-uoc i tok.

“Dispela bilong larimtrensperensi na akauntebiliti longolgeta level bilong gavman,” em itok.Dairekta bilong Polis Fraut Skwat

Timothy Gitua, taim em i kisim dis-pela ripot i tok, em bai lukim gut oldispela evidens na skelim wanemkain sas long givim o leim agensimPunangi na ol arapela man husat ibrukim loa wantaim em.

Manasupe Zurenuoc..

OL manmeri ol i sanap wet i stap bilong kisim mani long ATM masin long Maun Hagen.Ol benk i save kisim planti benk fi bilong lukautim mani bilong yumi ol pipel, tasol gutpela sapos benk i ken putim moa ATM masin long Hagen taun.Sapos ol benk i putim moa ATM masin na sevisim gut ol manmeri, bai ol i no inap westim bikpela taim nating long sanap long san na wet long kisim liklik mani bilong ol.Poto na Stori: Pater Philip Gibbs SVD

SSSSaaaannnnaaaapppp lllloooonnnngggg llllaaaaiiiinnnn yyyyeeeetttt lllloooonnnngggg kkkkiiiissssiiiimmmm mmmmaaaannnniiii............

P4 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 nius

Luteranbilong ol

NAMEL long ten na twentitausen bilipmanmeri bilongLuteran sios long PNG i binkamap long Goroka nesenelpak long lukim opim bilongnamba 28ELC-PNGsinot, weGoroka distrik i go pas longlukautim.Opim i kamap las wik

Sande, na bung bilong olLuteran bilipmanmeri longkantri bai ron i go inap em ipinis long Fraide (tumoro).Ol opisal na rejistet memba

we i stap long sinot longmekim tok na pasim tok em1,500, na olgeta kristenmanmeri we i kam long sinot iwinim namba olsem 5,000manmeri i kamstap long bung.Bisop Revren Giegere

Wenge, i opim namba wanlotu bung, na em i autim hettok bilong sinot: “Wokabautwantaim famili insait long pasinbilong givim”, we tok i staplong Rom 12:1-2.Opim bilong sinot i luksave

long olgeta deleget omausman i kam long 18-peladistrik bilong ELC-PNG, ol lainbilong ausait i kam longmamasios long jemani, ol wokporoman sios long AmerikaLuteran Sios, na Australialuteran sios tu i kamap longsinot.Opim bilong sinot i lukim ol

biknem lida man bilonggavman olsem Praim Minista

Peter O’Neill naminista bilongen long nau gavman, olsemSam Basil (Nesenel Plening);Thomson Harokave(Envairomen naKonsavesen); Theo Zurenouc(Edukesen); na tu, ol Luteranlida manmeri olsem BennyAllen (Unggai Bena); membabilong Sumkar, KenFairweather, Pablik SevisMinista Bart Philemon,Gavana bilong Isten Hailans,Mal Kela Smith, Gavanabilong Morobe, SonganLuther Wenge, na olhetmanmeri bilong oldipatmen, olsem Sif ov Stafbilong Praim Minista, BenMicah, Sif Sekreteri bilonggavman, ManasupaZurenouc, na Sekreteri bilongEdukesen, Dokta MusaweSinebare.Sios lida, olsem namba tu

bisop, Revren ZauRapa, SiosSekreteri, Albert Tokawe,wantaim ol dipatmen hetman ikamap wantaim olgeta distrikpresiden na bisop, long bung.Insait long dispela bikpela

bung, we i gat bikpela moaluksave na amamas i kamap,ol pilai bilong soim ol Finsafeni kisim gutnius bilong God i golong Hailans, ol drama na olpilai we i opim ai na tingtingbilong olgeta kristen longlukim, ol Luteran Kristen yut,sande skul namama i putim orait mak o soim sain bilongLuther, rose, o logo bilongMartin Luther, long nesenel

pak.Dispela bung tu i kirapim bel

na tingting bilong olgetakristen manmeri, bisnismanmeri o komyuniti, na olsavelain insait longGoroka naarapela tu i putim han nasapotim dispela bung, weolgeta i bung wantaim namekim dispela bung i kamap.Ol bikpela tok bilong sinot i

lukluk long ol wok na ronbilong sios long PNG, nadistrik, na go daun longkongrigesen.Lukluk i pas tu long toktok i

kam long mama sios,konstitusen, progrem bilongsios, hevi bilong ol sioswokmanmeri long ples wok,na tu, sampela tok moa longol prosek o bisnis bilong siostu.Insait long dispela wanpela

wik, i gat olgeta bikpela ripotbilong ol dipatmen, na seksenbilong ELC-PNG i putim autlong floa bilong sinot.Planti ol yangpela bilong

sios tu i amamas long lukimsinot wantaim ol pikinini husati memba i laikim na amamaslong dispela sinot we i kamaplong Goroka.Baibel stadi i kamapim na

autim stret het tok bilong sinot,i stap long Rom 12”1-2. We tupela pasto, Tande

Tumbo, na Dokta WolfgangThumser, we ol kristenmanmeri mas givim yumi ool yet olsem ofa i go longGod.

Eric Sinebare i raitim

HAUSBUNG: Insait long hausbung we sinot i kamap. Poto: Eric Sinebare

Ekanda tokimAgiru long lusimnesenel politiksGAVANA bilong SautenHailans na Deputi lida bi-long Somare kem, Ander-son Agiru i mas lusimnesenel politiks bikosnogut em i kisim PNG i golong rong hap.Agiru i no mekim wanpela

samting long kirapim SautenHailans na em i ken bagara-pimgutpela kantri bilong yumisapos em i hangre long pawana sapotim Gren Sif SirMichael Somare long nesenelpolitics.Biknem PNG LNG papa-

graun na nesenel vais presi-den bilong Mama PapaGraun Pati, Simon Ekanda imekim dispela toktok astebikos em i les long kain manolsem Agiru kamap nesenellida taim em i bikmaus natingna giamanim pipel bilong emyet long Sauten Hailans naHela.Ekanda i mekim dispela

toktok bihain long Agiru itokimem long pasimmaus bi-long en, na noken toktokmoalong politiks bikosEkanda i noMemba bilong Palamen natupela i no stap wantaim longwankain level.“Yu stap gavana taim laip

bilong planti manmeri longSauten Hailans na Hela i gobagarap pinis. Hamaspelagraun breking seremoni yusave mekim tasol, ol pipel iwetim ol dispela projek yet na5-yia tem bilong yu bai pinis

klostu taim tasol,” Ekanda itok.Ekanda i tokAgiru embrata

bilong em yet, na em les longkisim semna nemnogut taimples bilong em yet i no kirap,na olsem wanem na hariaptru em i lukim em yet fit longsanap long nesenel politiks.“Polilks bilong yu tasol

mekim na Hela pipel i naubirua wantaim ol Nipa. Yutasol mekim na ol LNG papa-graun i wet yet long kisimmani bilong ol. Yu tasol naulaik mekim ol memba bilongSauten Hailans yet i biruanamel long ol yet. Na nau yutasol i tanim hap man bilongbihainim loa na givim rong ed-vais long Somare, na mekimem na O’Neill kamap birua,”Ekanda i tok.Ekanda i tokAgiru i bagara-

pim Sauten Hailans na Helapinis, na nau em i laik bagara-

pim PNG, na em i yusim nembilong God nating na gia-manim manmeri planti taim.Komyuniti lida long Sauten

Hailans, Robert Paia i tok olpipel long Hela i wetim yetTari Intenesenel Ples Balus,Wara Saplai Projek, Tari Inte-nesenel Haus Sik, Ambua-HalimbuSupaHaiwe naHelaSiti.Paia i tok Sauten Hailans i

makim em long kirapim ples,tasol em i no mekim wanpelasamting na wok long toktokstrong agensim brata bilongem yet Peter O’Neill.Paia i askim Invetigesen

Task Fos Sweep long sekimolsem wanem Agiru naMemba bilong Tari-PoriJames Marape i save yusimmani bilong pipel bikos Hela ibagarap pinis maski malti-bil-ian-kina PNG LNG Projek ikamap long hap.

Agiru…save giaman tumas Somare…kisim rong edvais

Ilau bai kam halivim gavmanmekim wok painimautAMBESEDA bilong PNGlong Indonesia, Peter Ilau,bai kam bek long kantri longhalivim gavman long stretimdispela asua i bin kamaplong Novemba 29, 2011taim Falcon Jet balus i binkisim Deputi Praim MinistaBelden Namah kam beklong PNG.Praim Minista Peter

O’Neill i tokim Ilau long kam-bek bikos gavman bai kisimmoa toktok long em longwanem samting gavman bi-long Indonesia i toktok longdispela asua.Long gutpela bilong

kantri, O’Neill i tok kebinet iles long brukim diplometikrilesen wantaim Indonesia,husat i gutpela poroman.O’Neill i tokim gavman sif

sekreteri, Manasupe Zuren-uoc, long go pas, wantim Di-patmen bilong Foren Afeasna Imagresens, long toktokwantaim Indonesia gavmanlong stretim dispela liklik

asua.Em i tok long larim strong-

pela na gutpela pasin poro-man namel long pipel nagavman bilong Indonesia naPNG, tupela gavman wan-taim bai wokbung longmekim wok painimaut longtupela sait wantaim.Long Mande O’Neill i tok

em bai askim Sivil AviesenSefti Atoreti bilong PNG(CASA PNG) na Air Niuginilong mekim wok painimaut,na bihain long tupela wik baitupela i kamapim wanpelaripot long skelim husat iasua long dispela hevi.O’Neill i askim tu Indone-

sia long mekim wok paini-maut i go insait long teknikelsait bilong dispela asua.Ilau i tok Indonesia i rere

long mekim wok painimaut igo insait long dispela hevi.Em i tok Foren Minista

Marty Natalegawa i tok sorelong PNG, tasol i no wanbellong pasin bilong Deputi

Praim Minista BeldenNamah long toktok strongna brukim displometik rilese,bikos dispela tupela balusbilong ol i no bin tingtinglong kamapim birua longFalcon Jet balus.Ol i laik painimaut balus

bilong wanem kantri bikoslong Novemba 29, Indone-sia i no bin givim kliarens otok orait long Falcon Jetlong yusim balus rot bilongol. Em i bin givim long Dis-emba 3-7 long yusim rot bi-long balus long Indonesia.Em i loa bilong olgeta

kantri long mekim olsemsapos nupela balus i nokisim kliarens i flai long rotbilong balus insait long wan-pela kantri. Olsem na ol isave askim pastim, o nogatsekim dispela balus.Tasol Namah i tok ol i bin

go long nomol pasin bilongsekim na kastoms kliarens,na em i no asua long dispelahevi.

Janueri 12 - 18, 2012 Wantok P5nius

Sios makim kosbilipman meri

MAS MAKIM: Ol RongoLuteran yut na mama i masna wokim piksa bilongLuther Rose o logo bilongLuteran, i makim MartinLuther.

FINS SOIM KAMAP:Ol Finsafen famili i staplong Goroka i wokimdrama o piksa soimnamba wan taim tok bi-long god i kamap longFinsafen.

MEKIM PIKSA: Rongo seket i wokim pilai o wokim mas i soim mak bilong piksa bilongMartin Luther.

PM O’Neill opim ELC-PNGSinot

‘Givim arapela, na God bai givim yu’

PRAIMMinista Peter O’Neill iopim bung bilong Namba 28ELC-PNGSinot long NesenelPak long Goroka long Sandedispela wik.Moa long 10,000manmeri i

stap lukim dispela seremoni,na givim tok welkam longpraim minista, na ol ministabilong en i kam long opim nalukim sinot i kirap.Mista O’Neill i tokaut long

sinot olsem Luteran sios imekim bikpela wok bilongautim tok bilong god i go longolgeta hap bilong PNG, na tu,

i save bringim ol sevis o divel-opmen nid bilong ol manmeri.Em i tok we i gat spes we

gavman i no inap long in-apim, sios i save mekim longbipo yet, i kam inap nau.“Mi tok tenkyu long Luteran

sios, long bikpela wok wegavman bilong tude i nau luk-save long wanem samtingsios i mekim kamap.”Em i tok i gat bikpela wok

bilong mekim na stretim gutol manmeri long kisim gut-pela save na laip long sin-daun gut i stap yet, we sios igo yet na gavman tu i maswokbung long mekim olgetawok sevis bilong sios i mas

surukim i go yet.“Mi kamwantaim ol minista

na ol lida bilong dipatmen, weol i wanpela tim we mipela inau stretim na wok longmekim sampela wok stretimbilong ol wok korapsen o woknogut i wok long kamapbikpela insait long gavman,”Mista O’Neill i tokim ol pipel.Praimminista i amamas tru

long ol Goroka i go pas longronim sinot, na dispela i soimtru pasin bilong wok bung namekim sios i mas i go yet longol wok wwe ol manmeri inidim na laikim, we yumi ol-geta i mas luksave na helpimol pipel.

Eric Sinebare i raitim

“Sapos yu luksave long nidna sot bilong arapela nagivim na helpim, bai God igat luksave long yu na givimsamting yu sot long en, nadispela i save ron olsemwara long olgeta taim bilonglaip bilong yumi.”Dispela em toktok i kam

long Het Bisop bilong ELC-PNG, Revren GiegereWenge, taim em i givim hettok bilong Namba 28 ELC-PNG sinot, taim em i opimlong Goroka Nesenel Paklong Sande.Bisop Wenge i autim tok

na opim bung wantaimblesing long bung i op bi-hainim het tok, “Wokabautwantaim Famili insait longpasin bilong Givim”.Planti pasin bilong yu i gat

pasin bilong givim long ara-pela, na tingting long kisimbek, na narapela em yugivim na yu no tingting longkisim bek, tu i gat planti pasinbilong yu givim na helpimlong sot bilong arapela na ino laik long kisim bek, i gatplanti pasin bilong kisim bek,na pasin bilong givim olgeta.Bisop Wenge i tokim ol

bilipmanmeri long luksavelong pasin na strong bilongGod.

“We yumi sot long samtingtasol, God i no sot long wan-pela samting. God i givimyumi planti samting pinislong dispela graun, na yumigat pinis. I no yumi givim i golong God, olsem em sot longsamting, Nogat. I gat nid longolgeta kain kain wok, weyumi mas givim na soim trutru long bel na tingting longgivim na lus tingting longkisim bekim, o wanem samt-ing yu mekim o givim longarapela.”Bisop Wenge i tok, bi-

hainim het tok, yumi gat woklong wokabaut wantaim olfamili na mekim wok bilong

Eric Sinebare i raitim

PM OPIM: Praim Minista Peter O’Neill i sanap long fran bilong opim seremoni, na givimtoktok bilong opim kibung. Poto: Eric Sinebare

strongim sios na olgeta kainkain wok divelopmen. Insaitlong kantri bilong yumi na bi-hain taim i go yet.

“Givim yumi yet olsem ofa,em wanpela gutpela ofa weGod i laikim, na em i samtingtru we God i save long tingt-

ing bilong yu insait long laipbilong yu,” Hetbisop Wengei tok.

REDI LONG KUK: Ol mama long taun seket, Janet Jim, Helen David na Janet Kemo I stapsanap redi long lukautim kaikai na givim long ol deleget bilong sinot. Poto: Eric Sinebare

Ol Poto bilong Namba 28 ELC-PNG Sinot,wantaim Wantok Niuspepa Niusman EricSinebare:

heltedukesen Janueri 12 - 18, 2012 Wantok P7

Askim ol bikpela skul long kisim ol sumatinwantaim Stetmen ov Risal pepa

Veronica Hatutasi i raitim

EDUKESEN Dipatmen i askim olinsitutusen long kisim olsumatin husat i pinisim Gret 10na 12 husat bai nogat setifiket,tasol ol i gat orijinel TemporeriStetmen ov Risal (SOR) pepa naol narapela pepa i soim olsem oli pinisim Gret 10 na 12.Dispela em bikos ol setifiket bai

no redi inap long mun Mas longdispela yia.Long wankain taim, bai em i kos-

tim bikpela mani, inap longK300,000, long prinim ol nupelasetifiket.Edukesen Sekreteri, Dokta

Musawe Sinebare, long dispelawik, i tok as bilong ol setifiket i noredi hariap em bikos ol bin prinimolgeta setifiket wantaim siknesabilong pastaim EdukesenSekreteri, Dokta Joseph Pagelio.Na taim ol sumatin i sindaun pinislong fainol tes, Nesenel EksekyutivKaunsel i bin senisim pastaim sek-ereteri na makim Dokta Sinebareolsem nupela Edukesen Sekreteri.Olsem, na ol i rausim olgeta sikne-sa bilong olpela sekreteri, na ol imas prinim ol nupela i gat siknesa

bilong Dokta Sinebare long en.Edukesen Dipatmen bai tro-

moim K300,000 long wok bilongprinim ol nupela setifiket.Dokta Sinebare i tok dipatmen i

bin painim dispela mani long prin-im ol nupela setifiket, tasol akaunbilong gavman i bin pas long 2011fainensel yia, na dispela em ibikpela samting i sloim ol wok longsetifiket bilong ol Gret 8, 10 na 12i no redi yet.Narapela as, Dokta Sinebare, i

tok em long Mesamen Sevis Brensi mas toktok wantaim PNG TendasBot long kisim nupela tenda kon-trak wantaim Gavman PrintingOpis long prinim gen ol setifiketwantaim siknesa bilong em we ikostim dipatmen K300,000.Na olgeta ol dispela setifiket i

mas gat ol sekyuriti banis ol I prin-im i go wantaim.Dokta Sinebare I tok long ol dis-

pela as, ol Gret 8,10 na 12 i no napkisim ol setifiket bilong ol inap longmun Epril.Tasol em i tok Mesamen Sevis

Brens (MSB) bai givim aut ol SORi go long olgeta sumatin husat ipinisim Gret 10 na 12 we ol i kenyusim inap long Epril 30 long dis-

pela yia.Em i tok ol praimeri skul long ol

provins i mas givim ol ID pas longsoim olsem ol sumatin i skul longol dispela ol wan wan skul taim ol igo mekim Gret 9 bilong ol longwanem skul ol i kisim ol long en.Em i tok MSB bai kisim ol askim

bilong ol skul long ol risal bilong ol.Em i tok ol papamama na ol

sumatin i mas rejistaim askimbilong ol wantaim ol skul na ol skulbai kisim ol askim na wari ol i gatlong en wantaim MSB.Em i tok MSB bai salim ol risal i

go long ol skul na ol papamama iken go sekim ol wan wan skul longol risal na ol SOR.Wantok Niuspepa i kisim toktok

long sampela papamama husat iwari long ol setifiket na moa yet,long ol Gret 12 lain husat bai golong ol bikpela skul.“Ol atoriti i mas tingting gut na

wokim disisen long kamapim olsenis long ol bikpela wok olsemedukesen sekreteri, bikos dispelakain tasol i save kamapim ol heviwe ino inap kamap.“Wokim senis klostu long pinis

bilong skul yia i no gutpela longwanem, planti ol samting i save

kamap long sait bilong edukesenlong dispela taim na i moabeta ol iwet inap long mun Mas o Epril taimplanti ol bikpela samting longedukesen sekta i kamap pinis,”wanpela mama we i no laikimWantok i putim nem bilong em, itok.Em i tok tu olsem kain disisen

long wokim senis long taim we i nogutpela i mekim EdukesenDipatmen i tromoim bikpela pablikmani nating.Long wankain taim tu, Dokta

Sinebare i tok, ripot i bin kamaplong niuspela long Don BoscoAraimiri, Galp provins, we wanpelatisa i bin lusim ol tes pepa bilong olGret 10 na 12, i no tru.Em i tok wanpela tisa long dis-

pela skul i wok long go long MSBlong sekap long ol skul liva fom(SLF) long sait bilong seleksen,tasol em no bin lusim ol SLF wan-taim MSB.i go long JenerelEdukesen Divisen.Dokta Sinebare i tok long ol SLF

bilong ol Gret 9 na 11 seleksen, naolgeta Gret 12 SLF, i moabeta longgo long Opis bilong HaiaEdukesen long helpim yu na yunoken paul.

Dokta Sinebare i kliarim ol ripot ibin kamap long nius we i bin autimolsem i gat moa long 2,000 ol gia-man skul long kantri husat i savekisim nating ol skul sabsidi maniolgeta yia.Long mekim klia dispela, Dokta

Sinebare i tok olgeta skul longkantri em ol i rejistaim pinis wan-taim long edukesen sistem.Em i tok olgeta yia, dipatmen i

save givim auto l skul sabsidibihainim mak bilong ol sumatininsait long ol wan wan skul ol ikisim long sensus we ol skul i gatlong en.Tasol sapos ol i nogat sensus

rekot, ol i save putim ol skul olsem“Nil Data” skul , tasol ol i rijistaim olyet wantaim edukesne sistem.“Tasol ol i no save kisim ol sab-

sidi mani inap ol i givim sensusdata ripot bilong ol,” DoktaSinebare i tok.Dokta Sinebare i tok ripot i rong

long tok olsem i gat moa long2,000 “Gos skul”.Em i tok stretpela ripot em 2,981

skul i no givim ol enrolmen sensusripot bilong ol, tasol ol bai no napkisim sabsidi mani inap ol i givimsensus data ripot bilong ol.

73 yangpela PNG laingo skul long KanadaLONG dispela wik, wan-pela bikpela grup stretlong ol yangpela man nameri i bin lusim kantrilong go skul long kantriKanada (Canada).73 yangpela i gat long

en 20-pela meri na 53man i bin lusimJackson’s ples baluslong Mosbi long dispelawik Mande aninit longsponsasip bilongExonMobil, em papakampani bilong biliankina PNG LNG Ges pro-jek long PNG.Ol dispela sumatin bai

skul long Kanada inaplong wanpela yia, nakam bek long neks yia,Janueri 9. Ol bai skullong Advens Skils tren-ing olsem hap long tren-ing bilong wok longPNG LNG ProjekProdaksen Operesen naMentenens trening pro-grem.Ol treni i bin wokim

wanpela yia FaundesenSkils Progrem we ol bin

skul long mets,kompyuting, fisiks,kemistri na 6-pela munBesik Trening Progremwe ol i kisim skul lainimlong wok long wel nages (oil and gas) bis-nis.Trening we ol lain ya i

kisim bai mekim ol kwal-ifaid teknisen longoperetim na mentenimPNG LONG projekHaids ges KondiseningPlent long SautenHailans, na LNG Plentlong Sentrel provins,wantaim tu ol narapelapaiplain na ol wel.Tom Hooper, em

Operesens Menesabilong Esso HailansLimited (EHL), i binstrongim ol sumatin longmekim gut long skulbilong ol long narapelakantri.“Mipela i amamas

stret ol i mekim gut longakademik risal na pasinbilong ol long wok hatna gut olsem tim, maski

ol i bilong ol narapelahap, nogat wanpela tok-ples na ples ol i kamlong en.“Progrem i gat salens,

tasol ol i wok hat namekim gut,” MistaHooper i tok.Em i tok dispela em i

namba tu hap longtripela yia trening pro-grem bilong ol.Long dispela hap,

Mista Hooper i tok, olyangpela bai lainim woklong rikwaiamen bilongoperesen na mentenensbilong PNG LNG ProjekEm i tok ExxonMobil i

save yusim dispela tren-ing ples long Kanadalong redim ol woklainlong kirapim ol nupelaprojek long Rasia,Angola na Itali.“Dispela em bikpela

grup long PNG i go longkisim skul na treningovasis, na mipela i saveolsem ol bai mekimPNG i praud,” MistaHooper i tok.

HARIM: Sampela ol sumatin i harim toktok bilong Tom Hooper, em OperesensMenesa bilong Esso Hailans Limited, pastaim ol i kisim balus long Jacksons plesbalus na go long Kanada. Poto: Nicky Bernard

meriniusP8 Wantok Janueri 12 -18, 2012

Yut, Meri naFamiliwantaim

LorraineSiraba

YUMI tok gutbai long olpela yia na kalap i go longNupela Yia nau, na tok welkam long yia 2012. i lukolsem yia i hariap tasol na lus, na mi hop olsemplanti long yumi i bin inapim ol samting we mipelai bin plen long en long las yia, na yumi lukluk naulong nupela yia.Taim planti bilong yumi i amamas malolo i stap,

ol famili memba i bung i stap, bel gut i stap longdispela taim yumi bin selebretim bonde bilongJisas na nupela yia i kamap, hevi long sait bilongpolitiks namel long ol lida i wok long paulim pipelna bruk bruk long kantri bilong yumi. Planti ol man-meri nating o laik sindaun gut tasol wantaim nogatol kain hevi yumi lukim i kamap long politikel lidasiplevel we pawa, gridi pasin na mi yet pasin i stapantap.Lukluk bek long yia 2011 yumi lusim klostu taim

i go pinis, i gat ol sampela samting i bin kamaplong dispela kolom we i laikim stret lukluk bilonggavman. Long sait bilong politiks, yumi no laikimbai tupela sait wantaim i pulim kros pait bilong ollong husat i stretpela gavman i go na i kam.Em bin gutpela nius long dispela yia long ol meri

taim Palamen i bin sapotim na tok oraitim 22 RisevSia Bil bilong ol Meri long namba wan taim, longkliarim rot bilong ol meri long go insait long levelbilong mekim ol bikpela disisen – em NesenelPalamen. Tasol ol samting i wok long kamap longpolitikel level i rausim amamas bilong ol meri i golong baksait, we i soim olsem ol isu bilong ol merii no bikpela samting.Long ikonomik o mani sait, ol kantri long Pasifik

we PNG i stap insait long em i wokim gut. Tasolplanti tausen pikinini long dispela kantri i pinisimfomol edukesen bilong ol, tasol ol i no inap skruimskul bikos spes i sot. Long wanpela yia i go pinisinsait long NCD, moa long 5,000 sumatin i gat kris-mas namel long 14 na 17 husat i bin sindaun longGret 8 fainol tes long resis long 2,322 spes i stap.Tasol moa long 2,000 pikinini i no bin gat sans long2010 long skruim skul bilong ol. Dispela mak emlong NCD tasol na tingim, ol pikinini long ol nara-pela provins long kantri we i no kisim spes na plantiyut i stap nating. Dispela ol yut i sapos long kon-tribiut long ol risos projek i wok long kamap naulong kantri, olsem LNG Ges Projek. Pasin we yumilong kantri i nogat inap wokman i lukim planti au-sait save lain i kam insait na wok long ol bikpelaprojek na larim ol yangpela humen risos bilongyumi i sanap lukluk tasol long risos divelopmeneria.Long sait bilong edukesen, gavman o kamapim

Fri Edukesen Polisi na planti papamama i amamastru long en long waenm, ol i ken salim ol pikinini bi-long ol i go long skul. Tasol taim skul yia i sta klostutaim, yumi bai lukim sapos dispela ol tok promis ikarim kaikai o nogat.Long samting i bin kamap we i stap klostu stret

lon lewa bilong yumi, sori samting stret i binkamap long histori bilong kantri taim 22 pasindia ibin dai long kres bilongAir Lines PNG ron i go longMadang long greduesen bilong ol pikinini bilong ol.Ol saveman bilong Australia i bin helpim long kari-maut ol DNA tes long ol hap hap bodi na ol familibilong ol i ken planim ol gut.Yia 2011 em yia we populesen bilong wol i bin

kamap na abrusim 7 bilian mak. Intanesenelkomyuniti , gavman na ol sivil sosaiti i bin yunaitwantaim wanpela nek na tokaut olsem em i bikpelasamting long ol famili i plenim hamas pikinini ol baigat bikos bikpela populesen i save kamapim hevilong kantri, komyuniti na ol famili.Ol bikpela famili bai i no inap long gat gutpela

kaikai. Na long ol dispela famili i stap long taun, olbai no inap long givim gutpela helt kea na eduke-sen i go long ol pikinini bilong ol long nupela yiayumi stap pinis long en.Planti divelopmen bai go het long dispela nupela

yia, 2012, na singaut bilong mi i go long gavmanlong tingting hat na mekim ol gutpela disisen. Olsamting long sait bilong ol meri long politiks naikonomik, em i moabeta long gavman i givimbikpela lukluk long ol. Bikpela populesen bilong olyut long dispela kantri i mas kisim skul na sanslong wok long helpim daunim turangu pasin nahevi long loa na oda. Na tu, prais bilong ol samtinglong stua na haus i go antap moa yet. Besik eduke-sen, helt, prais bilong haus na kaikai em samtingwe gavman i mas givim praioriti long lukluk long ol.

Mama Lucy i amamas longpikinini mer, Esther,longkisim PNG-LNG skolasip igo skul long Kanada.Mamana liklik brata, Brendan, itok gut bai long Esther longJackson’s ples balus

Photo: Nicky Bernard

GUTBAI...Glasim yia i go pinis

merinius Janueri 12 -18, 2012 Wantok P9

OL MERI long ol kantri long dispela graun i savebungim ol kain hevi.Wanpela yangpela meri, Sahar Gul, i gat 15 kris-

mas bilong kantri Afganistan, i laikim bai ol tambulain bilong em i go long kalabus long bagarap em.Sahar i bin stap wantaim ol tambu bilong em long

maritim man ol i makim long en.Tasol ol dispela tambu bilong em i wokim em

nogut na em i go slip long haus sik we em i putimripot long polis. Wanpela kandere man bilong em ibin putim ripot long bagarap we yangpela meri ya ikisim na ol i kisim em i go long haus sik.Nau Sahar i stap long haus sik long ol bagarap

em bin kisim long ol bruk pinga we ol bin pulim ikam aut tu.Sahar i tok ol tambu bilong em i wok long fosim

em long wok olsem wanpela pamuk, tasol em i lesna ol i paitim em wantaim ol pawa kebol na ol nara-pela samting moa.“Mi laikim bai ol i kalabusim ol lain tambu. Ol bin

paitim mi wantaim kebol i konek yet long pawa longkilim mi dai,” Sahar i tok.Ol papamama na susa bilong man i maritim

Sahar i tok ol dispela toktok i no tru.

Yangpela meriAfgan kisim hevilong ol tambuESTHER Kila em i wanpela

long ol 20 yangpela meri namellong 73 yangpela pipel i binlusim PNG long dispela wiklong skul long Nova Scotia,Kanada (Canada), aninit longsponsasip bilong ExxonMobil,papa kampani bilong PNG LNGGes projek.Esther, bilong ples Makerupu

long Rigo Distrik long Sentrel

provins, husat i bin pinisim skulbilong em long Kilakila Sekon-deri long Nesenel Kapitel Dis-trik, bai kisim skul trening longOperesens eria bilong PNGLNG Projek.Em i amamas tru long Esso

Hailans Limitet na ExxonMobil ikisim em long dispela progrembilong ol paionia o namba wangrup sumatin long progrem, naem i tok em bai wok hat namekim gut long inapim bikpelasans we em i kisim long en.

“Amamas i kilim mi, na em ihat long mi long toktok, tasoldispela sans mi kisim i gat plantiol salens tu.“Weda em i wanpela samting

na nau long Kanada, em i taimbilong kol. Mi lukim dispelaolsem wanpela salens,” Estheri tok.Mama bilong em, Lucy Kila,

husat i wok wantaim ForenAfeas Dipatmen, i autim bikpelaamamas long pikinini meri ikisim ofa namel long planti

narapela yangpela lain. Em ibin stap long Jackson’s plesbalus long tok gutbai longpikinini meri bilong em.“Mi amamas stret olsem ol i

makim pikinini bilong mi long goskul long Kanada wantaimgrup. Mi bilip olsem em bai wokhat na mekim gut long skul wokbilong em,” Misis Kila i tok.Grup bai wokim wanpela yia

kos na kam bek long PNG longmun Janueri neks yia na skruimskul bilong ol long PNG yet.

Esther go skul long Kanada…73 olgeta i goVeronica Hatutasi i raitim

YUMI kamap nau long nupela yia na Meri Wantok ilaik helpim ol mama i traim sampela stail bilong kukna famili i ken teistim ol narapela kain kaikai tu liklik.

MARINATED CHICKEN WINGSOl samting yu mas gat:� 8-pela kakaruk wing

Marinetim o putim ol kakaruk wing long sosna ol spais long sindaun sampela taim:

�1 kap Soy sos�½ kap hani�1-pela tispun Frens galik�½ kap Orenj juis�1 tispun Jinja we yu papaitim pinis

We long wokim:� Kombainim wantaim ol samting yu gat long

en long baul o kontena na miksim gut.� Putim ol kakaruk wing long wanpela kontena

na kapsaitim marinet miks i go antap long en� Larim i marinet i stap long tupela awa o

ovanait sapos yu laik.� Putim ol wing long beking trei na kapsaitim

marinet i go antap long en.� Putim ol sesame sid i go antap long en� Putim mak bilong aven long hot long 400 di

gris tempretja na lasim i kuk long 1 na hapawa.

� Tanim bihain long 15 minit na putim marineti go antap long en.

Kisim resepi long :Your favourite TUPPERWARE ResepiBuk.Moa long neks wik.

Save i Ken Helpim:

Ol dispela pikinini i amamas na i gat gutpela taimlong waswas na pilaiantap long dispela bikpelaanka ol sip i save pas long en klostu long MadangRisot Hotel, Madang. Fail Poto

OL BOLWARA PIKININI...

P10 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 siosnius

Yunaitet Sios redi long Yunien SandeVeronica Hatutasi i raitim

YUNAITET Sios insait longMosbi siti i wok long redi naulong holim Yunien Sande baikamap long neks wik Sande,Janueri 22, 2012.Tasol long ol wok redi bilong

dispela tupela samting baikamap, bai gat wanpela “dawnservice” o lotu taim tulai i woklong bruk long neks wik Fonde,Janueri 19, long Korobosea Hilwe Modereta bilong YunaitetSios, i stap long en.Long ol toktok we Wantok i

kisim long wanpela bikman bilongsios long Yunaitet Sios hetkotaAsembli opis, Reveren OekaGabutu, namel long 7 na 9 kilokmoning long Fonde neks wik, baigat dedikesen sevis long YunaitetSios bilding long taun we ol i stre-tim na pinisim ol wok long entasol.Reveren Gabutu i tok Yunien

Sande i selebretim 43 anivesaribilong Yunaitet Sios we tupelabikpela sios na ol liklik han sios

long PNG i bin bung wantaim nanau kamapim Yunaitet Sios.Tupela bikpela sios em long

London Misinari Sosaiti (LMS) naMetodis Misin wantaim ol nara-pela liklik protesten autris misininsait long kantri, i bin bung wan-taim long yia 1968 na kamapimwanpela Yunaitet Sios long PNGna Solomon Ailan.

Reveren Gabutu i tok ol wokredi i no pinis yet, tasol Asembliopis i laikim bai wanpela kon-grikesen wosip sevis bai kamaplong Sioni Kami Memoriel Sioslong Mosbi we ol kongrikesen istap long taun i ken kamap longen long neks wik Sande.Long Yunien Sande we Yu-

naitet Sios i save selebretim wan-

pela taim olgeta yia, ol kongrike-sen i save givim koleksen ofa bi-long ol long helpim sios i karimautol wok bilong em.Reveren Gabutu i tok aaskim i

go long ol kongrikesen long olwan wan sios memba long familii givim K1 kontribusen bilong ol.Tasol em i tok long sampela yia

nau, i no olgeta famili memba iwok long givim dispela K1.00kontribusen bilong ol i go.“Ol wok redi i go het long dis-

pela taim na wan wan familimemba bilong sios i kisim askimlong givim K1.00, tasol long sam-pela yia, dispela i no wok gut longwanem, sampela sios memba ino givim kontribusen bilong ol.“Tasol nau, mipela i laik

strongim dispela singaut bilongK1.00 kontribusen,” ReverenGabutu i tok.Em i tok planti taim, dispela sin-

gaut i no wok gut long wanem,planti ol sios minista i save staplong malolo long dispela taim,tasol ol i laik kirapim strong dis-pela nau long sapotim sios longnesenel level.Reveren Gabutu i tok long

2000 Nesenel Sensus, YunaitetSios long PNG i gat samtingolsem 700,000 sios memba. Nasapos olgeta i kontribiutim K1.00,bai ol i resim samting olsemK700,000.

YUMI mas putim Jisas naol narapela pastaim nayumi yet i kam bihain, Rev-eren Sommy Setu, pastaimPresiden bilong EvanjelikelLuteran Sios, Sauten Rijentasol nau em i stap olsemwanpela bikman bilongLuteran Sios long Mosbi, itok.Reveren Setu i tok em i

tru olsem Bikman i givimamamas na wanbel i kamlong graun taim pikinini bi-long em Jisas i kamap longdispela graun long bikpelapestode bilong Krismas weyumi selebretim tasol, i tokem i moabeta long yumiwanwan i askim yumi yetolsem wanem bai yumikisim dispela amamas iwok long laip, sindaun naples yumi stap long en.Wanpela piksa we Rev-

eren Setu i givim long givimamamas em wanpela pala-men memba husat i binsapotim wanpela projeklong kisim wara bilongdring i go long ol pipel bi-long em long wanpela rurelples i stap longwe stretlong taun na ol kain divel-opmen ol taun lain i lukim.“Dispela ples i stap

longwe stret na em i hatlong pipel i kisim gutpelawara bilong dring inap wan-pela palamen memba ihelpim ol na fandim wan-pela wara projek we i kisim

pres wara bilong dring i gonau long pipel long wan-pela longwe maunten pleswe longpela taim, i hat longol i kisim gutpela wara bi-long dring.“Nau ol ples lain i ama-

mas long dringim gutpelaklinpela pres wara long teplong wara projek em binfandim na dispela i mekimol pipel i amamas tru.“Ol i gat as long amamas

we lokol palamen membabilong ol husat i bin lukimhevi bilong ol na i bringimdispela bikpela sevis i golong ol.“Tru tumas, wara i stap,

tasol yu mas wokim samt-ing long kisim dispela warana inapim nek drai bilongyu.“Wankain tu long gutpela

amamas we God i salim ikam daun long yumi longKrismas taim. Yumi masmekim samting, wok hatliklik pastaim yumi wan wani lukim na kisim amamaslong laip bilong yumi, familina wol.“Yumi mekim dispela

olsem wanem? JOY oamamas pasin i sanap longtripela wod. Em long Jisas(J), Ol narapela (Others) naYOU o yu.“Resepi bilong amamas

em long mekim amamas olnarapela, pastaim yu yet, ikisim amamas.

“Taim yumi harim stori bi-long Krismas, yumi lukluklong ol kain lain we nem bi-long ol i kamap, na saposol i laik mekim Jisas na olnarapela i amamas pas-taim long ol yet. Na bai yupainaut olsem ol dispela ipainim amamas em ol lain iprektisim JOY, tai mol lain iputim ol yet pastaim ibungim hevi na i no stapamamas.Long wankain taim,

Bisop bilongAngliken Daio-sis bilong Pot Mosbi, BisopPeter Ramsden, i tok imoabeta long olgeta poli-tisen long PNG i harimmesej o toktok we God isoim daun pasin bilong emna pikinini bilong em Jisas,em mama i karim em longhaus kaikai bilong ol sipsip.Tasol em i tok tripela king

bilong longwe ples em olsave man husat i bin luk-save na ol i go lukim Jisas,lotuim em na givim em olpresen.Em i tok tu olsem ol Kris-

ten lida i kisim singaut longgat daun pasin na sevim olnarapela long wanem, ol-geta pawa i kam longBikpela. Na yumi bai givimol ripot long rot yumi binyusim ol gif em i givim yumitaim yumi stap long plesdaun.

OL BISOP: Sampela ol Yunaitet Sios bisop long lotu bung bilong lonsim 10-pela yia Divelopmen Plen bilong 2010-2015.

Putim Jisas na olnarapela pastaim

Lemakot Peris redi longselebretim 100 yia anivesari

OL KATOLIK komyunitilong Lemakot Peris longNuAilan Provins i mekim olwok redi nau long selebre-tim 100 yia anivesari longlotu i kamap long ol.Long Februeri 12 neks

yia, ol Katolik komyunitilong Buluminsky Haiwewer i stap anin it longLemakot katolim Peris baiselebretim 100 yiaanivesari taim Misinari bi-long Sekret Hat Pater,Gerard Pikeel bilong kantriGemeni, em namba wanmisinari, i bin kisim Gut-nius i go long Lemakot nakirapim peris.

Bikpela tingting long olwok redi we peris na ol Ka-tolik komyuniti i mekim nauem long redim ol yut longgo pas na kisim lidasip woklong ol sios wok bilongperis na komyuniti.Wanpela long ol samting

i bin kamap long Krismaswik olsem hap long ol wokredi long 100 yia anivesariem long kisim Yut Sente-nari Kruse i go long ol Kato-lik komyuniti longBuluminski Haiwe.Ol Katolik yut insait long

ol komyuniti i bin go paslong wok ya i bin kamap in-sait long wanpela wik.

Taim dispela SentenariYut Kruse i kamap long Po-liamba Taun, ol Katolikkomyuniti long hap i bingivim moa long K3,000long holim felosip na prealong nait.Yut Sentenari Kruse i

raun long las yia yet insaitlong ol Katolik komyunitilong wes kos Namatanaina stat yet long las mun,em i raun nau long ol Kato-lik komyuniti long is koseria. Em bai go kamap longLemakot Peris neks yiawetim taim stret bilong 100yia anivesari.

PREA ASKIM: Wanpela perisina bilong Sen Peter Sanel Peris Erima long Nesenel Kapital Dis-trik em Claire Luakenu, i wokim pre long Our Lady of Fatima stetu taim em bin raun i kam longPNG las yia. Fail poto.

P12 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 sabina

THE PNG Constitu-tion, just like anyother written consti-

tution, is a political docu-ment that has the force oflaw.You can compare our con-

stitution with the Book ofGenesis.Where Genesis is all

about creation of the world,our constitution is firstlyabout creation of a nation,and how the nation mustconduct its business of gov-ernment. In effect the con-stitution is a code of rules.

Let us take the game ofsoccer for instance. In asoccer game, there is thereferee, who controls thegame to ensure that thegame is played by the rules.In our case as a nation, wehave the judges who playbasically similar roles as thereferee. And whereas thereferee is there to ensurethat the soccer players com-ply with the rules of the soc-cer game, our judges arethere to ensure that we thepeople conduct ourselves inthe manner stipulated bythe law.

What has happened to ournation just recently, is thatwe have two groups ofpoliticians each claimingthat it is the lawful govern-ment of Papua New Guinea.Sir Michael’s group was

ousted by Parliament on2/8/11 and a new PrimeMinister was elected thusgiving creating the secondgroup, namely, the O’Neill-Namah group. Followingthat event, the SomareGroup took the matter to theSupreme Court and askedthe Court to decide if whatParliament did on 2/8/11was constitutional or uncon-stitutional.

The Supreme Court Appli-cation was filed on 5/8/11and all the parties to thecase concluded their sub-missions or arguments onthe 28/10/11. And the Courtwas adjourned to 9/12/11 forthe five senior judges tomake their decision or rul-ing. Thus, by the time thedecision was handed downon 12/12/11 the O’Neill-Namah government hadbeen in power for over 4months.

The Supreme Court ruledthat the lawful Prime Minis-ter was Sir Michael Somare.And the Court also ruledthat Peter O’Neill’s appoint-ment was unconstitutional.The Court was split 3 infavour of Sir Michael and 2against. The 2 judgesagainst Sir Michael areGibbs Salika, the DeputyChief Justice, and BernardSakora, a Senior Judge.Salika DCJ argued that

the NEC was largely at faultin keeping Parliament andthe public at large in sus-pense over the matter of SirMichael’s health so whatParliament did on the 2/8/11was somewhat justifiable.His Honour did not attend tothe legal issues raised in theApplication. Rather His Ho-nour’s decision is more likethe political views ex-pressed by the O’Neill-Namah group. Had hisHonour concentrated strictlyon the legal issues raised,he would have come to the

same conclusion as theother 3 judges.

And as for Judge Sakora,his argument was largelythat the events of 2/8/11 hadcome and gone and a neworder was in place so thatthe Court should not dwellon the events of 2/8/11, butlook beyond that to recog-nize the new order of things,namely, that there is a newgovernment in place. Thus,he relied on the legal princi-ple of state necessity toallow the new governmentto remain in power.Thus, judge Sakora said

this has happened in someAfrican countries and Pak-istan where a illegal govern-ment takes over power andthe legal system accommo-dates that government be-cause the new governmentis in effective control of theinstitution of state and themachinery of government.Again Sakora J did not at-

tend to the legal issuesraised in the Application. Heappeared to have glossedover the issues and concen-trated on justification for al-lowing the new regime toremain in power. Had heconcentrated on the legal is-sues, he would have cometo the same conclusion asthe other three judges, InjiaCJ, Gavara-Nanu J, andKirriwon J.

The above three judgesconcentrated on the legal is-sues raised namely,whether the creation of avacancy in the Office of thePM was in compliance withthe constitution, and sec-ondly, whether the appoint-ment of Peter O’Neill as thenew PM was also in compli-ance with the Constitution.And on both these issuesthe three judges made the

ruling that Parliament hadno power under the consti-tution to create a vacancy inthe Office of the PM wherethere is an existing PM andin his absence, there is alawfully-appointed ActingPM, therefore the appoint-ment of Peter O’Neill wasnull and void and of no legalforce and effect.

However, the final ordersissued by the SupremeCourt was the orders of theSupreme Court and thatmeans the full court com-prising the five judges. Andthe principal order was thatSir Michael Somare shouldbe reinstated forthwith andPeter O’Neill should also va-cate the Office he was hold-ing illegally. However,Parliament responded bypassing a law that said theevents of 2/8/11 were legaland not illegal. And in casethere was any doubt, theyre-elected O’Neill as thePM.

The new law passed byparliament is of doubtfullegal effect, in that again theconstitution may have beenviolated in parts, becauseparliament cannot pass anordinary legislation to havethe effect of a constitutionalamendment. In order toamend the constitution, par-liament must pass a lawcalled a constitutionalamendment by following theprocedures set down in theconstitution. However, itwould appear that the So-mare camp is not taking thematter back to the Courtsbecause the situation now isthat the O’Neill governmentdoes not intend to give uppower that easily and will doanything and everythingunder the sun to remain inpower.

And what is the drivingforce behind this politicaland legal turmoil in thiscountry.Behind all this political

crises is the politician’s de-sire to wield power over oth-ers, accessing the NationalTreasury for funds to con-duct their election campaignfor next year, and the perksof office.Yes, the O’Neill govern-

ment dished out K500 mil-lion in 90 days after takingOffice but we do not haveany information on the re-cipients and what that vastsum of money was for. Andthey continue to hand outlarge sums of money andthat leaves people wonder-ing if it all boils down to amoney-game waged byboth sides.

Whatever the politicalgame is, we must not losesight of the fact that wehave a written constitutionwhich provides the frame-work within which the gameof politics must be played.And then we have thejudges who must play therole of a referee to ensurethat the game follows therules.In that sense, we insist

that the judiciary must notbe attacked publicly for thatrole it has to play under theconstitution.Above all, the constitution

must be respected.If you want to change the

constitution, then you mustfollow the procedures setdown in the constitution toamend the constitution.All governments must re-

spect the constitution and allconstitutional office holders.

If you enjoy reading Sabina’s Corner, you can now contact Sabina on email: [email protected] free to provide comments, suggestions, and information on topics you think Sabina should discuss.

Why the political power andmoney game?

Janueri 12 - 18, 2012 Wantok P11sabina

Watpo na i gat politikspawa na mani pilai?

PNG Konstitusen omama loa, wankainolsem ol arapela

konstitusen long wol weol i raitim, em i wanpelapolitikal dokumen o pepawe i karim strong bilongloa.Yu ken lukim konstitusen

bilong yumi, wankain olsemBuk bilong Jenesis.We Jenesis i stori long

kamap bilong wol, konsti-tusen bilong yumi, i storilong kamap bilong wanpelakantri, na we dispela kantri imas mekim wok gavmanbisnis bilong en. Em nau,konstitusen em i wanpelalain rul o loa bilong bi-hainim.

Yumi lukluk long pilaisoka. Long wanpela sokagem, i gat wanpela refri,husat i save kontrolim gem,bai gem i pilai bihainim olrul bilong pilai. Long sait bi-long kantri bilong yumi,mipela i gat ol jas husat imekim wankain wok olsemrefri. Na we refri i stap bi-long stiaim ol soka pilaialong bihainim stret olgetarul bilong soka gem, ol jasbilong yumi i stap long sti-aim ol pipel bai ol i bihainimstret pasin i stap long ol loabilong yumi.

Samting i kamap longkantri bilong yumi, emmipela i gat tupela gruppolitisen, we wan wan i woktok olsem ol i tru tru gav-man bilong Papua Niugini.Grup bilong Sir Michael

em ol i bin lusim Palamenlong 2/8/11, na palamen ivotim nupela praim minista,na grup bilong O’Neill naNamah i kamap. Bihainimdispela, Somare Grup ikisim ol arapela i go longSuprim Kot, na askim Kotlong sekim sapos samtingPalamen i mekim long2/8/11 i bin bihainim konsti-tusen, o nogat.

Suprim Kot Aplikesen, ol ifailim long 5/8/11, na olgetalain long dispela kot i pin-isim ol sabmisen o kes bi-long ol long 28/10/11. Kot imalolo i go inap 9/12/11, wefaivpela sinia jas i mekim di-sisen o ruling bilong ol.Long taim dispela disisen ikamaut long 12/12/11,O’Neill-Namah gavman ilukautim kantri moa long 4-pela mun pinis.

Suprim Kot i mekim rulolsem tru tru Praim Minista,aninit long loa, em SirMichael Somare. Na Kot imekim ruling tu olsemmakim bilong Peter O’Neill,i no bihainim konstitusen.Kot i bin bruk, 3 i tok yesalong Sir Michael, na 2 i goagensim dispela luksave.Tupela jas i go agensim

Sir Michael, em Gibbs Sa-lika, husat em i Deputi SifJastis, na Bernard Sakora,wanpela Sina jas.

DCJ Salika i tok NEC i binasua taim em i no tok klialong Palamen na pabliklong helt sindaun bilong SirMichael, na samting Pala-men i mekim long 2/8/11 ibin gat as bilong en. HisOna i no bin lukluk long olligel isiu i kamap long dis-pela Aplikesen. Disisen bi-long His Ona i moawankain olsem ol toktok ikam long grup bilongO’Neill-Namah.Sapos His Ona i bin luk-

luk tasol long ol ligel isiu ikamap, em bai painimwankain luksave na tingtingolsem ol arapela tripela jas.

Na Jas Sakora, tingtingbilong em i bihainim moaolsem ol samting i kamaplong 2/8/11, i kamap na i gopinis, na nupela oda nau istap, bai Kot i noken lukluktumas long ol samting ikamap long 2/8/11, tasollukluk i go moa long luk-save long dispela nupelaoda, na moa yet, olsem igat wanpela nupela gav-man i stap pinis. Olsem, naem i lukluk long dispela loaastingting bilong ‘state ne-cessity’, long larim nupelagavman i holim wok i stap.Olsem na Jas Sakora i

tok dispela i no kamap longsampela Afrika kantri naPakistan, we wanpela iligalgavman i kisim pawa naligel o loa sistem i luksavelong dispela gavman, bikosnupela gavman i bosim gutstet na masin o olgeta opisbilong gavman.Em nau, Jas Sakora i no

bin lukluk long ol ligel isiu ikamap long dispela Aplike-sen. Em i lukluk abrusimtasol, na lukluk moa longastingting bilong larim nu-pela gavman i stap longopis. Sapos em i bin lukluklong ol ligel isiu, em baikamap long wankain ast-ingting na luksave olsem olarapela tripela jas, Sif JastisInjia, Jas Gavara-Nanu, naJastis Kirriwon.

Dispela tripela jas i binlukluk long ol ligel isiu ikamap bihainim, saposkamap bilong vekensi ospes long Opis bilong PM ibihainim stret konstitusen,na namba tu, sapos makimbilong Peter O’Neill olsemnupela PM i bihainim stretKonstitusen, o nogat. Nalong tupela dispela samt-ing, ol tripela jas i mekimruling olsem Palamen inogat pawa, aninit longkonstitusen, long kamapimwanpela vekensi long Opis

bilong PM, we i gat wan-pela PM i stap yet long en,na taim em i no stap, i gatwanpela Ekting PM i stap,olsem na makim bilongPeter O’Neill i nal-en-voit,na i nogat strong na luk-save aninit long loa.

Tasol, ol fainal oda i kamlong Suprim Kot em ol odabilong Suprim Kot, na imakim ful kot long olgetafaivpela jas. Na principaloda i tok Sir Michael So-mare i mas kisim bek sia bi-long em olsem praimminista, na Peter O’Neill imas lusim Opis em i holim.Tasol, Palamen i bekim natok oraitim wanpela lo we itok ol samting i kamap long2/8/11, i bihainim loa, na ino asua. Na sapos i gatsampela tubel tingting yet,ol i votim gen O’Neill olsemPM.

Nupela loa palamen i tokoraitim i gat askim yet aninitlong loa, na dispela gen ikam aninit long konstitusen,na i ken i gat asua long en,bikos palamen i no inaplong tok oraitim wanpelalejislesen long kamapimwanpela konstitusenalamenmen. Long senisimkonstitusen, palamen i mastok oraitim wanpela loa, ol ikolim wanpela konstituse-nal amenmen, taim em bi-hainim ol rot i stap longkonstitusen. Tasol i lukolsem Somare kem i no gobek long Kot, bikos nau,O’Neill gavman i tokautpinis olsem ol bai no inaplusim opis, na bai ol imekim olgeta samting aninitlong san long holim pawayet.

Na wanem samting i staplong as tru long dispela poli-tikal na ligel hevi long dis-

pela kantri.Baksait long olgeta dis-

pela politiks, em i laik bilongpolitisen long holim pawamoa long ol arapela, longgat bikpela rot bilong kisimna yusim ol mani bilong ne-senel tresari bilongsanapim ileksen kempenbilong ol neks yia, na tu, olgutpelai kam wantaim olopis bilong gavman.

Yes, O’Neill gavman i tilimK500 milian pinis insait long90 de bihain long ol i winimgavman, tasol mipela inogat stori long husat ikisim dispela mani, nawanem wok ol i mekimwantaim ol dispela mani.Na ol i go het yet long tilim

ol bikpela hap mani, na dis-pela i larim pipel i wok longtingting sapos olgeta dis-pela kros pait i go kam, ikamap bihainim laik bilongol long mani tasol.

Maski wanem kain politikspilai, mipela noken lusimluksave olsem mipela i gatwanpela konstitutsen ol iraitim, we i givim fremwokinsait long we politiks pilai ikamap.Na mipela i gat tu ol jas

husat i mas mekim wok refribai pilai i bihainim stret ol-geta loa bilong pilai.

Long dispela sait, mipelai tok olsem judisari i nokenkisim sutim tok long pablik,long wok bilong em aninitlong konstitusen.Antap moa long olgeta

dispela, konstitusen i mas igat luksave.

Sapos yu laik senisimkonstitusen, orait, yu masbihainim olgeta stia i stapinsait long konstitusen longsenisim konstitusen.

KOMENTRISekim nem bilong yu, na

senisim kantriINSAIT long 6.7 milian manmeri bilong yumi long kantri,

i gat 4.3 milian manmeri i abrusim pinis 18 krismas, na igat rait olsem manmeri bilong kantri, long vot insait longNesenel Jeneral Ileksen long mun Julai dispela yia.Na namel long ol dispela namba bilong ol manmeri,

yumi bai luksave olsem long dispela 4.3 milian manmeri iken vot, Ilektoral Komisin i tokaut pinis olsem 1.5 milianmanmeri tasol, em ol i sekim na tok orait long nem bilongol i stap long ilektoral rol bilong kantri.Dispela ilektoral rol, em i wanem samting.Em i lis i karim nem bilong olgeta manmeri, krismas bi-

long ol i antap long 18 krismas, husat i gat rait long votimol lida bilong yumi.Ilektoral Komisina, Andrew Trawen i tokaut olsem dis-

pela lis, em i lis we bai holim strong bilong wok ileksen.Sapos dispela lis i krangi, na i gat ol man nogut i stap i

givim giaman nem na toksave long nem i go long dispelalis, em nau ileksen bai no inap ron gut.Em i wanpela bikpela hap toktok.Long ol ileksen i go pinis, yumi lukim kain kain paul

pasin i kamap long sait bilong ilektoral rol rejistresen, i goinap long karim ol balot bokis i go long ples kaunim.Tasol wanpela bikpela rot bilong bagarapim ileksen, em

dispela lis bilong ilektoral rol.Olgeta yia, yumi save lukim ol ilektoral komisina i askim

gavman long givim inap mani long ol insait long nesenelbaset, bai ol i ken mekim gut wok bilong ileksen.Tasol pasin bilong sotim manimak bilong wok ileksen, i

wok kamap yet.Long karimaut gut ileksen long dispela yia, PNGEC i bin

askim long K250 milian. Tasol em i kisim K180 miliantasol.Dispela katim long manimak bai lukim ol nupela rot na

banis bilong kamapim gut ileksen, bai nogat long dispelayia.Bikpela luksave i bin go long bai-ileksen bilong Kundi-

awa-Gembok, we olgeta wok, stat long was long ples bi-long vot, i go inap long kaunim, i kamap ples klia, naolgeta manmeri i amamas long ron bilong en.Dispela wankain wok ples klia, bai no inap kamap long

dispela bikpela ileksen nau, bikos mani i no inap.Tasol i no min olsem yumi bai belwari na stap. Ilektoral

Komisina Trawen, wantaim ol wokman bilong PNGEC, ino sindaun silip tasol. Nogat.I gat sampela nupela samting, bilong mekim wok ilek-

sen i kamap ples klia moa.Nupela ol poling but bilong ol meri, nupela poling but bi-

long ol lain disebol, na nupela balot bokis we i klia bai olman i ken lukim ples klia olsem i gat balot pepa insait longen, bai stap.Yumi mas halivim Andrew Trawen.Sapos yu save olsem dispela yia bai yu abrusim mak

bilong 18 krismas, o sapos yu wanpela bikpela manmeri ino vot bipo, nau em i taim bilong yu.Halivim gutpela wok ileksen, sekim nem long ilektoral

rol, na sapos nem bilong yu no stap, rejistaim nem bilongyu, na mekim wok bilong yu olsem manmeri bilong PapuaNiugini.

Janueri 12 - 18, 2012 Wantok P13komentri

Published atPortion 445, Kanage Street,

Six Mile NCD

Gutpela tingting nagutpela senis mas kamapWELKAM long

2012, na mi bilipyupela olgeta

mas gat sampela gutpelaplen na senis long mekimkamap long dispela yia.Gutpela long statim nu-

pela yia wantaim gutpelarot na gutpela samting weyu ken ron gut long en i goinap long pinis bilong dis-pela yia.Taim yu statim gut plen o

wok bilong yu, tru tumas yuinap kamap long mak yulaik go long en na wanemsamting yu laik kisim em yuinap kisim.Sapos yu statim nupela

yia wantaim hevi na plantikros pait o planti dinau naplanti hevi, bai yu pundaunyet i go bikos bai yu taitimbun long stretim yu yet gut.Ol dispela hevi bai holim yuyet olsem wanpela bikpelaston i stap antap long hetbilong yu.Wanpela gutpela rot tru

em long tingim Buk Baibelolsem ki bilong yu longhelpim yumi na stiaim yumilong rot yumi laik go longen. Baibel o tok bilong Godtasol em stia bilong yumi

long painim gutpela ama-mas.Yumi inap abrusim ol

kainkain hevi na trabel naron gut go long mak yumilaik go long en.Tingim, famili em bikpela

samting na yumi mas woknau long stretim gut famililaip bilong yumi. Ol pikininibilong yumi mas kisim gut-pela sapot na helpim bilongpapamama. Ol mas kisimgutpela tok skul long papa-mama bai ol ken wokabautgut na sindaun gut. Saposol i go long skul, ol inapkisim gutpela save nalainim gut samting bikos oli statim gut nupela yia wan-taim gutpela amamas wepapamama i givim long ol.Yumi harim olsem Gav-

man bai baim skul fi bilongolgeta pikinini long gret 1go inap long gret 10. Gav-man bai baim hap fi bilonggret 11, 12 na ol arapela

bikpela skul tu.Em gutpela nius. Tasol

dispela i no ken mekim olpapamama i ting ol kenkisim win nau bikos ol noinap hatwok long painimmani bilong baim skul fi.Yumas wok hat yet longlukautim gut famili bilongyu. Ol pikinini mas groa gutinsait long gutpela famili. Olmas kaikai gut, werim gut-pela klos, gat liklik poketmani bilong ol long go kamlong skul. Em wok tru bi-long yumi ol papamama.Em taim bilong politiks

nau long dispela yia 2012.Nesenel ileksen bai kamaplong mun Epril go inap longmun Julai. Bai yumi kisimplanti nois na kainkainmauswara nabaut long olkendidet na ol sapota bi-long ol.Lukautim yu yet gut na

noken subim het go insaitnating long samting we yuno klia gut long en. Yu stapsambai tasol long makimvot bilong yu. Yu yet baiskelim gut husat lida yulaikim na makim. Dispelagutpela disisen bilong yu

inap kamapim gutpelaGavman bilong kantri bi-long yumi we yumi kenpainim gutpela helpim naamamas long en long bi-hain taim.Planti hap bilong kantri

nau i wok long bungim olbikpela hevi long tait warao graun bruk o solwara ibruk na bagarapim ples.Yumi mas skelim gut ol

senis i wok long kamaplong bus graun o solwarana sambai long taim nogutolsem. Sapos Gavmanatoriti tok long yumi muv osurik go longwe, yumi masharim tok na bihainim longsevim laip bilong yumi na olpipel bilong yumi.Bikpela Hepi Nu Yia long

yupela olgeta rida bilongWantok Sistem na WantokNiuspepa na amamas longyumi bung gen na ron wan-taim gen long 2012.God i ken blesim yumi ol-

geta long dispela yia nalukautim yumi bai olgetagutpela plen na samtingyumi laik mekim i kenkamap gut long givimbiknem na glori long em.

Jada2011

TOKIM EMLONG PASIMMAUS BILONG

EM!

EM BAIKIRAPIM KROSWANTAIM OLNEBA BILONG

YUMI!

EM LAIK KAIMAIMMI TU YAH... ISI

BOI, ISI BOI!!

P14 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 abcpasifik

SI pipel i wari long olovasis bisnisSOLOMON Ailans Praim Minista i toke m bai lukuk

go insait long ol wari bilong ol lokol bisnisman long olforen bisnis lain long kantri.Gordon Darcy Lilo, i autim dispela toktok bihain long

wanpela bisnisman long Westen Provins i tok, ol lokolpipel i no nap moa long ronim ol bisnis long wanem,planti foren bisnis lain tumas nau i wok long statim olbisnis bilong ol long kantri.Dispela bisnisman, husat i no bin laik tokaut long

nem bilong en, i tok planti bisnis lain bilong Esia nau iwok long ronim ol bisnis em ol pipel bilong SolomonAilans i ken mekim.David Tuhanuku, pres sekreteri bilong Solomon

Ailans Praim Minista, i tok opis bilong Praim Ministabai mekim painimaut i go insait long dispela ol toktokbisnisman i mekim, na bihain bai ol i bekim ol dispelatoktok.

Kastom sip bilong Australiabai kisim ol man long sipAUSRALIA gavman i salim pinis wanpela kastom

sip long bungim sip bilong Japan husat i holim pastripela ektivis man long bot.Japan i tok orait long larim fri dispela ol man husat i

hap bilong ol protes no laikim Japan long kilim ol welpis long bik si.Ol i bin wari olsem dispela sip bilong Japan, Shonan

Maru 2, bai kisim tripela man ya, Glen Pendelbury,Simon Peterfyy, na Geoffrey Tuxworth i go bek wan-taim ol long Japan.Tasol Federal Atoni Jeneral, Nicola Roxon, i tok nau

olsem, i tru ol bai no sasim tripela man na bai givim oli go long ol atoriti bilong Australia.

UN Humen Raits i wanbellong Fiji senisUnited Nations Commissioner for Human Rights i

tok welkam long rausim ol strongpela lo blong holim olpublik miting insait long Fiji.Tasol Navi Pilaay i tok dispela i soim olsem Fiji Ami

Gavman i gat gutpela tingting bilong kantri.Tru dispela ol strongpela tambu i no moa stap, ol

pipel i mas kisim yet ol ‘pemit’ o tok orait, pastaim longol i holim pablik miting o mas.Mausman bilong Un Opis bilong Humen Raits long

Pasifik, Matilda Bogner, i tokim Radio Australia, opisbilong ol bai was gut long dispela ol senis bilongPablik Oda Ekt.“Long pepa, i nogat sensasip o pasim bilong midia.

Tasol mipela bai mas lukluk sapos dispela tok i kamaplong eksen tu. I luk olsem ol loa banis long ol manmerii bung long pablik i slek liklik. I gat sampela moa pawabilong arestim man, we i go long han bilong polis naami, na dispela em i samting mipela i mas glasim i gomoa yet.”

PNG PM i tok em bai nopinis wokPRAIM Minista bilong Papua Niugini, Peter O’Neill, i

tok em bai no inap risain, maski wanpela singaut i kamlong namba tu bilong en, Belden Namah, long em imas pinis wok.Mista Namah i no wanbel wantaim Praim minista

long em i no sapotim singaut bilong en long rausimIndonesia Ambaseda long kantri, bihainim wanpelahevi we, tupela, ami balus bilong Indonesia i bin flaiklostu long Gavman VIP jet balus, karim Mista Namah.Mista O’Neill i tok Indonesia Gavman i givim ol wan-

pela tok klia long dispela hevi, na em i tokim RadioAustralia em bai no inap pinis wok.Long Mande, polis long Pot Mosbi i bin rausim samt-

ing olsem 50 pipel, husat i protes long IndonesiaEmbasi long Pot Mosbi.Tupela long ol dispela lain i bin pasim tupela wan-

taim sen long dua bilong Embasi get.

Polis i rausim 50 protestalong Indonesia EmbasiPOLIS long Papua Niugini i rausim pinis 509 protes-

ta long ol opisal haus bilong Indonesia Embasi longPot Mosbi.Wanpela grup bilong ol man i bin wok long askim

long gutpela na klia toksave long hevi i bin kamapantap long ea spes bilong Indonesia. Dispela hevi i bin

kamap taim ami balus bilong Indonesia ibin kamap klostu long Falcon Jet em ibin wok long karim Deputi Praim Ministabilong PNG.Tupela long ol protesta i bin pasim

tupela wantaim sen long dua bilong getlong Embasi.Long mun Novemba, tupela Indonesia

ami balus i klostu bam wantaim Falconjet em i bin wok long karim PNG DeputiPraim Minista, Belden Namah, husat ibin tok long dispela eksen olsem agre-sen na intimidesen, o kros pretim.

Man husat i bin ogenaisim dispelaprotes, Michael Takaki, i tok ol demon-streta i laikim wanpela opisal tok klia otoksave long dispela hevi i kam longIndonesia na tok sori long en.

PNG praim ministatok i no gutpela longtok lukautPRAIM Minista bilong Papua Niugini,

em Palamen i bin makim, Peter O’Neill,i tok ol tok lukaut bilong namba tu bilong

em long rausim Indonesia Ambaseda igo aut long PNG bihainim hevi bilongea-spes antap long Indonesia, i no gut-pela.Dispela tok lukaut i bin kamap bihain

long tupela Indonesia ami balus i binbihainim wanpela balus i wok long karimDeputi Praim Minista Belden Namah, naol arapela antap long Indonesia ea speslong Novemba 29 long yia i go pinis.Mista Namahj i bin tok long dispela

eksen bilong Indonesia ami, olsempasin bilong kros pait.

Janueri 12 -18, 2012 Wantok P15wolnius

US presiden ileksen resis go strong moaOL sapota bilong Ron Paul, kendidet bilong ol Ripabliken i resis long US presidensi ilek-sen, i kempen long senisim Barack Obama. Ol lain sapota bilong em i sanapim ol sainbilong Paul long Manchester, New Hampshire long Tunde dispela wik.

Ol Pakistani skelim ples bom i pairapOL ASPLES manmeri bilong Pakistan i sanap lukluk long ples wanpela pait bom i bin pairaplong Tunde dispela wik.

Quentin Bryce tingim ol haiwara turanguGAVANA Jeneral bilong Australia, Quentin Bryce, i silipim ol lain flawa long wanpelamemorial sevis long ples Gatton, long westen sait bilong Brisben, Australia, long Janueri10, 2012, long makim namba wan makim bilong ol haiwara i kilim 35 pipel longToowoomba na Lockyer Veli.

Kontena sip Rena pundaun lusim ripRENA, wanpela bikpela kontena sip we i bin abrus na pas antap long wanpela rip longBay of Plenti long noten ailan bilong Nu Silan, nau i pundaun na lusim dispela rip pinis,bihain long sip i bruk i go tu-hap.

WANPELA bikpela kilok imakim longwe mak longpinis taim bilong ples graun,nau i go klostu long painim12 kilok midnait.Dispela luksave i bihainim

wari i stap nau long ol bikpelahevi long wol olsem bungimbilong ol nuklia pait bom, nahevi bilong klaimet senis.“Nau em i faivpela minit i

go long midnait,” AllisonMacfarlane, siameri bilongBulletin of Atomic Scientists(BAS), husat i bin kamapimdispela kilok long 1947 longsoim sindaun bilong wol nalongwe bilong en long wan-pela bikpela birua i ken pin-isim olgeta gutpela sindaunlong graun.Laspela disisen bilong

grup, we i gat ol bikpelasaveman na saintis husat iwinim pinis Nobel Prais, imuvim kilok wanpela moaminit i go longwe long mid-nait long 2010 bihainimstrongpela bilip long wok-

bung long pasim pasin nuk-lia, na ileksen bilong USpresiden, Barack Obama.Tasol nau, dispela surukim

bilong kilok i go bek long 5minit i go long 12 midnait, wei wankain mak em i stap longen long 2007.Planti moa kros namel

long ol kantri i gat ol nukliapait bom, no laik bilong olkantri long mekim eksen longklaimet senis, na pasinbilong givim baksait longsaiens, long taim bilong olbikpela birua long wol, emsampela ol as bilong dispelanupela surukim bilong taimlong Pinis Taim Kilok.Ko-Siaman bilong BAS,

Lawrence Krauss, i tok i kliaolsem senis ol i bin ting baikamap, nau i no wok kamap.Namba wan bikpela wari

mak bilong kilok i bin kamaplong 1953, taim ol i surukim igo tupela minit i go painimmidnait. Em baihin longYunaitet Stets bilongAmerika

na Sovet Yunion (Rasia) i bintraim ol temonuklia pait bominsait long nainpela muntasol.Long 1991, kilok i sanap

long 17 minit i go painim mid-nait, bihain long tupela kantrii sainim Stratejik AmsRidaksen Triti (START) natokaut long moa katim long oltaktikel na stratejik nukliawepen.Robert Socolow, wanpela

memba bilong BAS saiensna sekyuriti bod, na profesabilong mekanikel na erospesenjiniaring long PrincetonYunivesiti, i tok wanpela ast-ingting i wok long kamaplong olgeta bung bilong olsaitis long dispela yia.Em i tok wanpela, “bikpela

belwari i stap nau, long US,na tu long planti arapelakantri, em pasin bilong givimbaksait long strong bilongsaiens long stretim ol wari.Dispela i kamap wanpelabikpela wari moa.”

Tasol grup i tok ol i belgutlong lukim ol wol protesmuvmen i kamap, we i soimolsem ol pipel i wok longopim maus na autim tingtinglong bihain taim bilong ol.Wantaim planti askim i

stap long sait bilong nukliasamting, wanpela STARTagrimen namel long Rasiana US i no kamap, na ol sain-tis i wari, BAS bod siaman,Jayanthya Dhanapala i tok.“Long dispela taim we bai

gat ol ileksen long US, Rasia,Frans, na senis long lidasiplong Saina, i gat belwari istap long ol nuklia wepensprogrem bilong ol dispelakantri, na polisi nupela lidabai bihainim,” DoktaDhanapala, husat em i bipoUN anda-sekreteri jeneralbilong disamamen afes.“Wol i gat moa long 20,000

nuklia wepen, we i gat inappawa long bagarapim olmanmeri bilong wol plantitaim moa.”

Pinis Taim Kilok makimbelwari bilong ol saveman

PINIS TAIM KILOK

Raun wantaim Kanage olgeta wikMP3

Kanage kalap long Manu na laik go long4 mail. Em i gat tingting long lukim olporo bilong em na em i kalap long golukim ol.Namel long hausik rot boi laik rausimgas tasol em i lukim olsem planti man-meri na em i sem pipia long rausimlong ai bilong ol man.Tasol musik tu i no isi. Em i pairapnogut tru na hat long harim narapelaman long bas. Boi kisim tingting na tokem bai bihainim tasol musik na rausimisi isi i go inap em kamap long 4 mail.Singsing blo Squatters on na boi bi-hainim tune wantaim singsing narausim kabs. Sampela ol bit bit wan tuem i no isi. Kabs blo Kanage tu i wokimgut tru wantaim musik.Kamap klostu long 4 mail na em i pin-isim stret kabs na tu musik i pinis.Boi kirap na baim bas fe na laik kalapgo daun, tasol olgeta manmeri longbas i wok long lukluk strong long emna pasim nus wantaim.Na nau em i tingim olsem, em i gatMP3 long iau bilong em na i no musikbilong bas.

DTGEREHU 3B

BILAK BOKISKanage em wanpela kon man na em i

wok long stori long ol pikinini longples KarKar. Tasol olgeta pikinini isave laikim ol stori bilong em bikossampela taim em i save fani noguttru.Dispela taim nau em i wok long storilong wanpela blak bebi wantaimJisas.Em i tok, Jisas i wokim wanpela blekbebi na tu em i wokim tupela wing bi-long pisin tu long bebi.Bebi i amamas nogut tru na bipo em ilaik kam daun long graun em i askimJisas olsem, “Bos, yu mekim mi guttru na givim tu tupela wing long flai.Em i min olsem mi wanpela blak enselbilong yu a? ”Nau Kanage tok Jisas i lap na bekimtoktok bilong bebi olsem.“O plis Niga. Maskim amamas natingyu em bilak bokis ya.”

JORDONGEREHU

ELEPHANT NA RATKanage em bilong ples Africa. Olgetalain Africa i save lukautim ol kainkain animol. Na itambu long kilim ani-

mol bilong narapela wanples. Kanagegat wanpela elephant. Tasol wanpelataim nau, elephant dai.Em i wari nogut tru na em askim sifbilong ples long bungim ol biklain naaskim husat kilim elephant bilongKanage.Nait nau olgeta i bung tasol olgetanogat save husat kilim elephant bi-long Kanage. Tasol wanpela lapun mankirap isi tasol na tokim ol.“Mi lukautim rat bilong mi klostu 5-pla mun nau na em i tokim mi olsemem i gat bel. Long bik moning rat i golukim elephant bilong yu, Kanage natokim em olsem, EM PAPA BILONGBEBI.

KOKOGEREHU

Ol skwat!Salim ol gutpela Kanagetok pilai i kam long:Kanage Tok PilaiP.O. Box 1982,Boroko, NCDPort Moresby.

Email: [email protected]

P18 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 penprenkanagelaiplain

NEM: Kisip KemboKRISMAS: 19 (man)ADRES: ST. John De Baptist Primary School,P.O. Box 220, Kerema Gulf ProvinsSAVE LAIKIM: Pilai spots, watsim muvi, goLotu, ridim buk na mekim pani

NEM: Isaiah BongaKRISMAS: 28 (man)ADRES: P. O. Box 407, Popondetta, OroProvinsSAVE LAIKIM: Pilai Voli bol, Tas ragbi, pilaigita, lukluk TV( NRL), raitim pas, mekim na goLotu

NEM: Rian Monghongho AlphonseKRISMAS: 18 (man)ADRES: Aniep Village, C/- ST. Mary’s, P.O.Box 125, Leitre, Vanimo, Sandaun ProvinsSAVE LAIKIM: Harim musik, pilai soka, voli-bol, basketbol, go Lotu na mekim pren

NEM: Annestine FunumariKRISMAS: 18 (meri)ADRES: Notre Dame Secondary School, P.O.Box 164, MT Hagen, WHPSAVE LAIKIM: Ridim Baibel, singsing, harimmusik, pilai basketbol, netbol, mitim ol poro-man na lukluk TV.

NEM: Koron AmunKRISMAS: 25 (man)ADRES: P.O. Box 3079, Lae,Morobe ProvinsSAVE LAIKIM: Harim musik, pilai Kompyuta,ridim buk na mekim pren

NEM: Kaiya YoanKRISMAS: (man)ADRES: C/- Bema Primary School, P.O.Box37, Kerema Gulf ProvinsSAVE LAIKIM: Pilai soka, mekim Jokes napilai volibol wantaim ol poroman

NEM: Ruben YawaKRISMAS: 18 (man)ADRES: Muli Primary School, P.O. Box 69,Mendi, SHPSAVE LAIKIM: Harim musik, pilai soka, bas-ketbol, volibol, ragbi tas na mekim pren wan-taim wanpela Lotu man o meri

NEM: Stanson PetitiKRISMAS: 20 (man)ADRES:C-/ BSC ANZ Bank ( PNG) Ltd, P. O.Box 1152, Port Moresby NCD Papua NiuginiSAVE LAIKIM: Pilai Gita, ridim Baible,mekim fani na stori wantaim ol poroman

NEM: Joel Kenis AmaekamKRISMAS: 29 (man)ADRES: Huon Gulf, Lae 411, P.O. Box 164 Lae,Morobe ProvinsSAVE LAIKIM: Mekim fani, eksasais, pilaililik, pilai ukulele, gita, singsing, skerim tokwantaim narapela liklik, ritim baibel, komik,harim Radio Lait na Katolik FM, na painim wan-pela meri long maritim na stap oltaim.

NEM: Anne Mary YuweiKRISMAS: 21(meri)ADRES: Pes Primary School, P.O. Box 36,Aitape, Sandaun ProvinsSAVE LAIKIM: Pilai soka, Volibol, mekimpani, go Lotu, harim musik na watsim TV.

Dia Laiplain,

MI WANPELA gutpela sios lida bi-long wanpela long ol projek eria.Taim peimen bilong projek mani istat, mi lukim olsem ol lida bilong olpapagraun grup we ol i makim longlukautim mani i save slip long olhotel na yusim ol haia kar olgeta de.Planti ol pleslain i lusim ples na go

pulap long Mosbi i stap na ol i nogattaim nau long ol sios progrem. Likliklain tasol nau i stap insait long olsios progrem. Pastaim i no binolsem. Nau long ples, spak pasin ino isi na planti famili i bisi long olsamting bilong graun we i no bi-hainim stretpela pasin Bikman ilaikim long en.Mi wari tru long bihain taim bilong

pipel bilong yumi.

Disturbed ChristianTenkyu tru long autim dispela bikpela

samting i wok long kamap nau bikoslong LNG Projek.Mipela i luksave long wari yu gat long

pipel bilong yu na moa yet, ol lain i kambihain.Pren, dispela i mas opim ai bilong ol-

geta na ol lida bilong yumi i mas kirap.Yu wok long tok olsem ol sios memba ino moa go insait long ol progrem nasios wok olsem long pastaim? Mipela ibilip olsem yupela i mas mekim samt-ing nau long helpim pipel bilong yuminau.Pren, mipela i amamas long yu i

skruim strong bilip bilong yu long mekimwok bilong God long ples bilong yu.Mipela i strongim yu long go het nastrongim dispela wok bilong Bikman.Maski sampela taim yu bai pilim olsemem yu yet wantaim liklik lain memba

tasol, noken givap, tasol strongim wokbikos olgeta samting i kamap long laip igat as na prais bilong em. Ritim Ro-mans 8:28.Yu toktok tu long pasto bilong yu long

wari bilong yu? Sapos nogat, i moabetayu go lukim em na toktok long ol wari bi-long yu wantaim long en. Nogut em tubai gat wankain wari olsem pasto bilongyu long ples. Dispela tu i ken opim ai bi-long pasto long ples. Watpo na mani ipulim ol sios memba na ol i no bisi longwok bilong ol olsem ol Kristen? Olsemwanpela man i wari long komyuniti bi-long yu, i moabeta yu toktok wantaimpasto long singautim wanpela bung nabai yupela i kisim tingting bilong pipellong ol samting ya na bai yupela i kenpainim sampela rot long stretim ol.Pren, olsem wanem long yu, yu wan-

pela lida long wanpisin bilong yu o?Sapos yu wanpela, i moabeta yu kisimdispela wari i go long ol narapela lida nabai yupela i wokim samting long stretimdispela hevi bipo em i go nogut. Pren,divelopmen i save kamapim ol gutpelana nogut samting.Mipela i bilip olsem taim pipel i gat

gutpela pasin, dispela bai helpim ol longsamting ol i laik mekim long laip na sin-daun bilong ol. Taim man i no stronglong sait bilong gat gutpela pasin, embai no inap strong long wokim gutpeladisisen taim em i lukim bikpela mani nabungim ol kain salens long laip bilongem. Yu tingting long lukim pasto bilongyu. I moabeta yu toktok long em na em

i ken toktok wantaim ol ples lida longstretim wari yu gat long en.Laip i pulap long planti samting na ol

disisen pipel i ken mekim long laip nasindaun bilong ol. Wanem disisen yuwokim nau bai stiaim wokabaut long bi-hain taim bilong yu na mipela i bilipolsem bai yu sanap strong long wok yumekim bilong Bikpela.I gat presen tu long olgeta samting

wan wan man i mekim long en. Ol samt-ing bilongdispela graun em bai stap long liklik

taim tasol yumi stap laip na taim yumidai, ol ipinis. Tasol Tok bilong God stap tru ol-

geta taim. Ritim Matyu 24:35. Tok bilongGod

tasol i tru na bai stap laip oltaimoltaim. Olsem mipela i tok pinis antap,go het long

karimaut gutpela wok na holimstrong long bilip bilong yu. I nogat samt-ing i rong

sapos man i gat planti mani, tasoltaim man i no yusim gut mani, rong,samting i nostret na hevi i save kamap.God i ken givim yu gutpela tingting.

Pren bilong yuLaiplain

Sapos yu gat wari, rait i kam longLifeline, P O Box 6047, Boroko, NCD.Telipon:3260011. Raitim trupela nem naetres bilong yu na bai mipela i ken salimbekim long pas bilong yu. Bai mipela ino inap putim trupela nem bilong yulong stori.

Laiplain

LNG Projek mani imekim mi wari

Janueri 12 - 18, 2012 Wantok P19niusnabaut

Lapun George Telek (MBE)bilong Painim Wok ben tupairap long Wansol PasifikFestival.

Namah belhevi long O’Neill i no sapot gutDEPUTI Praim Minista na Membabilong Vanimo-Green, BeldenNamah i tokim Praim MinistaPeter O’Neill long risain, na larimNamah em yet kamap praim min-ista bikos em i no save sapotimolgeta bikpela disien bilong en.Namah i tokim em long risain

long sia bilong praim minista bikosO’Neill i no sapotim em taim em itoktok strong long Gavman bilongIndonesia long tok klia long PNGlong as tru long larim dispela tupelaami balus bilong Indonesia i bi-hainim Falcon Jet bilong Air Niug-ini.Dispela hevi i bin kamap long ea-

spes o balus rot bilong Indonesialong Novemba 29, taim Namah emyet, Polis Minista John Boito, Ne-senel Plening Minista Sam Basil,praivet loya Bonny Ninai, wanpelamanAustralia, na tripela bisnismanbilong Malaysia i bin stap longMalaysia, na kam bek long PNGlong Air Niugini balus Falcon Jet.Namah i bin haiarim dispela VIP

Jet long go kisim ol dispela tripelabisnisman long Malaysia, husat baikamapim bikpela malti-bilian-kinaBewani Wel Pam Projek long San-daun Provins.

Namah i belhat long dispelapasin bilong Indonesia long bi-hainim na pretim PNG balus, nalong Sarere las wik, em i bin givim48-awa o tupela de long Gavmanbilong Indonesia, aninit long Embe-

sada bilong en long Mosbi longgivim gutpela toktok long kliarimdispela pasim ‘agresen na in-timidesen’ long PNG.Sapos Indonesia i no bin givim

dispela ansa hariap long Mande,

Namah i bin tingting long rausimEmbesada bilongIndonesia hia longMosbi, AndreasSitepu i go bek, nawankain taimtokim Embesadabilong PNG longJakarta, KomodoPeter Ilau na oldiplometik wokmanmeri bilongPNG Embasi longlusim Indonesia.Namah i tok ol-

geta bikpela di-sisen em savemekim i save bi-hainim laik bilongpipel na kantri i nolaik bilong em yet,tasol O’Neill i nosave sapotim em,na sanap antaplong dispela kaindisisen long gut-

pela bilong kantri.“Mi bin rausim menesing dairekta

bilong MRDC bikos em i bin mekimplanti pasin korapsen. Tasol O’Neilli bin putim em gen, maski mi bin

stap ekting praim minista na mekimdispela disisen wantaim ful sapotna endosmen bilong kebinet.“Na nau tu em i no putim laik bi-

long PNG i go pas. Em i no ting tinglong nesenel soverenti na politikelindipendens bilong PNG. Em i noputim PNG long lewa bilong enbikos dispela kain pasin ‘in-timidesen na agresen’ i no gutpelalong ai bilong yumi.“Olsem na yu no fit. Yu risain na

bai mi stap praim minista bilongdispela kantri,” Namah i tokim FM100 redio tokbek so long Mande.Tasol long Sande, O’Neill i bin

kirap na tok, Namah em i nogat raitlong rausim ambeseda bilong In-donesia, na tu PNG bai no inaplong tokim Ilau long kambek bikos igat ol stretpela rot o protokol longbihainim long stretim dispela kainhevi.O’Neill i bin tok ol bai mekim wok

painimaut long hia long PNG na tulong Indonesia tu long painim husati rong, tupela gavman wantaim baistretim dispela hevi long gutpelawei we em bai no inap bagarapimdiplometik poroman o rilesennamel long Indonesia na PNG.

O’NEILL-NAMAH LAIK BRUK… O’Neill-Namah Gavman i stap long mak bilong bruk bikos Namahi tok O’Neill i no sapotim disisen bilong en long askim Indonesia long kliarim toktok bilong FalconJet asua o nogat brukim PNG-Indonesia diplometik rilesen. Tupela bai skelim long Janueri 17 taimPalamen i sindaun gen. POTO: WANTOK NIUSPEPA

Bogenvil i gat salens long nupela yiaBogenvil i gat salens long nupela yiaVeronica Hatutasi i raitim

LONG namba wan taim, OtonomesRijen bilong Bogenvil (ARB) i bingat gutpela Krismas na Nu Yiawantaim nogat trabel na hevi, Asis-ten Komisina bilong Polis (ACP)long ARB, Komisina Thomas Eluh,i tok.Olsem na Mista Eluh i autim

bikpela tok amamas i go long ol-geta pipel long Bogenvil long gut-pela taim ailan na pipel i bin lukimlong Krismas na Nu Yia.

“Mi mas tok tenkyu long olgetapipel long Bogenvil husat i luksavelong hevi na hatpela taim ol ibungim long planti yia bilong paitna ol i laik senis. Mi askim ol longstrongim dispela pasin long sin-daun na laip bilong ol olgeta debikos planti gutpela samting inapkamap,” Mista Eluh i tok.Em i tok long namba wan taim, i

no bin gat ripot long meknais ikamap long Buka taun, Kokopauna long ol narapela hap bilong Bo-genvil olsem saut, sentrel na not.

“Long ol yia i go pinis, Krismasna Nu Yia taim i save lukim plantimeknais, gan i pairap, hevi na birualong ol spakman long Kokopau naBuka Taun. Tasol nogat wanpelasamting o spak pasin i bin kamaplong olgeta hap bilong Bogenvil nalong dispela, mi amamas tru longen.“Salens i stap nau long ol pipel

long kamapim divelopmen longailan,” Mista Eluh i tok.Em i tok planti wanbel pasin i bin

kamap long Saut na Sentrel Bo-genvil pastaim long Krismas, nadispela i helpim pipel long senis namekim Krismas na Nu Yia long rijeni kam gut stret.Spesel Krismas na Nu Yia opere-

sen long ARB i bin yusim tasolK10,000 long helpim 119 polismanmeri long wok bilong ol.ARB i gat samting olsem 179

regula polis manmeri. Tasol longdispela Krismas na Nu Yia speseloperesen, mak i daubilo long 20-

pela polis manmeri i bin wok longSaut na Sentrel na 79 long Not.Ol bin yusim K10,000 long op-

eresen we ol bin tilim i go longtripela rijen long helpim ol polismanmeri long wok bilong ol.Mista Eluh i tok bikpela wok nau

em long singautim ol grup longBuin we hevi i stap long eria bilongol, long wok bung wantaim gutpelabel isi na gutpela sindaun i kenkamap long ples bilong ol, na ol-geta hap bilong Bogenvil.

De - Mande – Fraide6am – 10am – Sankamap show – Host: Kas.T6:00am –Major Nius Bulletin6:15am – Komiuniti Notis Bod6:25am – Taim Bifo – wanpela singsing b’long bifo.6:30am – Nius Hetlains6:45am – Bonde gritins7:00am –Major Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta7:05am –YUTOK – komiuniti awenes program7:15am –WAN 4 DAROAD – Hit Prediction

– niupela singsing7:30am – Tok Pilai – stori b’long putim smail long nus pes.8:00am –Major Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta8:05am –YUTOK – komiuniti awenes program8:15am – “Papa Heni Fuka Show”.9:00am – Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta9:15am – Luksave long Komiuniti (Redio Pilai) Fraidei

Tasol9:30am – Final aua cruz10am – 3pm –Monin Trek na Belo Pack

– Host: Mummy DASH10:00am - Major Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta10:05am –YUTOK – komiuniti awenes program10:15am – Kona b’long yu.10:45am –YUMI PAINIMWOKSegment11:00am – Nius – YUMIFMNius Senta11:05am –YUTOK – komiuniti awenes program11:10am – Lukautim yu yet - Helt toktok11:30am – Nius Hetlains b’long Belo Taim

- Laik b’long yu – Niupela singsing previu12:00pm –Major Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta12:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program12:10pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen12:15pm – Komiuniti Notis Bod12:20pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen1:00pm – Nius – YUMIFMNius Senta1:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program1:10pm – BELO Pack - Belo taim rekwes na dedikasen

2:00pm –Major Nius Bulletin – YUMIFMNius2:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program2:45pm –YUMI PAINIMWOKSegment3pm – 7pm –Avinun Draiv Taim – Host: Vaviessie3:00pm – Nius – YUMIFMNius Senta3:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program3:10pm –Avinun cruz4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta4:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program4:10pm – FOAPELAKAMGUD LONG 4 – foapelasingsing4:30pm – Nius Hetlains4:45pm –YUMI PANIMWOKSegment5:00pm –Major Nius Hetlains – YUMIFMNius Senta5:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program5:10pm – 6:00pm – KULCHAMusik (1 hr) skelim lokalmusik 6pm – 7pm– NAIT BEAT – Host: Vaviessie6:00pm –MAJORNIUS BULLETIN

– YUMIFMNIUS Senta6:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program

6:10pm – 7:00pmMon kamap sho6:45pm – Komiuniti Notis Bod7:00pm – 9:00pm – COCACOLAGARAMUT

– Host:Angra Kennedy7:00pm - Nius – YUMIFMNIUS SENTA7:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi Cruz long nait00am – 6am – BRUKIMTULAIT SHOW–Host: TuluvanVitz/Talaigu Sopi/Bata Rat00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol lain brukim tulait shift)- Miusik / Request / Tok pilai- Kipim Kampani long ol nait shift.Wikens – Sarere6am – 10:00am –Wiken Sanrais Host: Talaigu Sopie7am – 9am – Sarere Monin Cruz9am – 11am - Monin Treks11am – 1pm - National Weekly Hit Parade – Host:Kasty - 1st aua NWHP12:00pm NIUS –YUMIFMNius Senta12pm – 1pm - 2nd aua NWHP

Sarere belo cruz – Host: Tuluvan Vitz1pm – 2pm – Sarere Belo Taim Dedikesen2:00pm NIUS –YUMIFMNius Senta2pm – 6pm - SarereAvinun Cruz6:00pm NIUS –YUMIFMNius Senta6pm – 00:00am - Nait beat7pm – 9pm - Coca Cola Garamut9pm – 00:00am - Nait cruz00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowWiken - Sandei6am – 10am –Wiken Sanrais / Sandei Monin

wokabaut Muisik10am – 12noon –Monin Treks12noon NIUS –YUMIFMNius Senta12 – 2pm – Sandei Belo TaimMusic2:00pm NIUS –YUMIFMNius Senta2pm – 6pm – SandeiAvinun Draiv Music6pm - Nius – YUMIFMNius Senta6pm – 8pm –GOSPELREKWESAUA8pm – 00:00am - Late Nait Cruz – PoromanAua00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowProgram Director – YUMIFM – Kasty

Raun wantaim Wantok kru ...

FONDE, JANUERI 11, 20125.00AM G JOYCE MEYER5.30AM G TODAY11.00AM AUSTRALIA NETWORK12.30PM G EMTV MIDDAY NEWS1.00PM AUSTRALIA NETWORK

2.59PM STATION OPENKIDS KONA3.00PM HI-53.30PM PYRAMID4.00PM THE SHAK4.30PM KITCHEN WHIZ4.57PM EMTV TOK SAVE5.00PM G

6:00PM G NATIONAL EMTV NEWS7.00PM G SPORTS SCENE7.27PM EMTV TOK SAVE7.30PM G RAIT MUSIK8.30PM PG ELITE MUSIC ZONE

9.00PM G A CURRENT AFFAIR9.30PM G DIGICEL STARS 2 ENCORE10.30PM M

11.00PM AUSTRALIA NETWORK

FRAIDE, JANUERI 12, 2012

5.00AM G JOYCE MEYER5.30AM G TODAY11.00AM AUSTRALIA NETWORK12.30PM G EMTV MIDDAY NEWS1.00PM AUSTRALIA NETWORK2.59PM STATION OPEN3.00PM HI-53.30PM PYRAMID4.00PM THE SHAK4.30PM KITCHEN WHIZ4.57PM EMTV TOK SAVE5.00PM G

5.55PM CRIME STOPPERS6:00PM G NATIONAL EMTV NEWS7.00PM G IN MORESBY TONIGHT7.30PM G RUGBY WORLD CUP9.30PM G CURRENT AFFAIR10.00PM G11.45PM G A CURRENT AFFAIR00.15AM G NATIONAL EMTV NEWSREPLAY12.20PM AUSTRALIA NETWORK

SARERE, JANUERI 13, 2012

12.27PM STATION OPEN12.30PM G2.30PM G MOBIL 1 THE GRID3.00PM G

5.00PM G RUGBY WORLD CUPDAY 18 HIGHLIGHTS5.30PM G

6:00PM G NATIONAL EMTV NEWS6.30PM PG AUSTRALIA’S FUNNIEST

HOME VIDEO SHOW7.27PM EMTV TOK SAVE7.30PM G IN MORESBY TONIGHT8.00PM G RAIT MUSIK9.00PM PG ELITE MUSIC ZONE9.30PM G SUPER LEAGUE

11.00PM G NATIONAL EMTV NEWSREPLAY12.00AM AUSTRALIAN NETWORK

SANDE, JANUERI 14, 2012

6.30AM G IT IS WRITTEN7.00AM G HILLSONG7.30AM G8.00AM AUSTRALIA NETWORK9.00AM G

10.00AM G SUNDAY FOOTY SHOW11.00PM G1.00PM G3.00PM G MOBIL 1 THE GRIDMobil 1 The Grid offers exclusive, in-depth features, personality profilesand the latest news from leading mo-torsports circuits around the globe.4.00PM G6.00PM G NATIONAL EMTV NEWS6.30PM G DIGICEL STARS7.30PM G 60 MINUTES8.30PM M SUNDAY NIGHT MOVIE:TBA10.30PM G HILLSONG11.00PM G NATIONAL EMTV NEWS

REPLAY11.30PM AUSTRALIA NETWORK

MANDE, JANUERI 15, 2012

EMTV Television Guide

6AM StesenOp -NiusHetlain -Musik naol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Spots7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Helt8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Spots Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TUNDE -Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM MamaGraun8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Helt Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TRINDE -Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Focus8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM MamaGraun Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FONDE -Moning - Nait6AM StesenOp - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Youth8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Focus Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FRAIDE -Moning - Nait6AM StesenOp-NiusHetlain -Musik naol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Wantok8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Youth Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

SARERE -Nait7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu7.05PMMusik na Chit Chat7.30PMNius7.40PMWantok8PM Lokal Ben8.30PMNius8.40PMMusik/Chit Chat9PM Stesen Pas

SANDE -Nait7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu7.05PMMusik na Chit Chat7.30PMNius7.40PM Femili Blong Serah (Redio Plei)8PM Lukluk Bek LongWik8.30PMNius8.40PMMusik/Chit Chat9PM Stesen Pas

RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAMHARIM LONG: 101.9 FM

P20 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 entatenmenProgram bilongWanwan De

Nicky Bernard i raitim

PLANTI long olpak o pilai plesinsait long Ne-

senal Kapitel Distrik, iwok long pulim pantiol famili long wiken,dispela ol pak i gat olsampela gutpela ol

samting stap long en.Gerehu i gat wanpela

liklik pak we ol familiken go sindaun nawetim ol pikinini longpilai long siso na tu i gatples bilong pilai basket-bolna volibol. Dispelaliklik pak i stap klostulong bikpela raun abaut

long Gerehu.Tasol dispela pak nau

i no moa pulim plantifamili, long wanem dis-pela hap i nogat olbikpela diwai longhaitim san long ol famililong sindaun malolo.Olsem na planti famili

long Gerehu nau

Gerehu pilai pak pulim planti familipainim nupela pak o plesbilong go sidaun kisim gut-pela win, lukim ol manmeriwokabaut na wetim olpikinini pilai long gutpelagras.Dispela pak i stapklostu long ol bikpela stoalong Gerehu na stap tuklostu long ol olpela bas-

ketbol na volibol kot.Dispela tupela olpela

pilai ples nau i wok longpulim ol famili long olgetahap long Gerehu longwanem i save gat pilai longen na dispela ples savepulap long ol manmeri na olpikinini.

Digicel Stars 2 givim prais mani

LONG wik i gopinis Digicel PNGgivim prais mani

go long ol wina bilongDigicel Stars 2, dispelaol wina wantaim rana-ap bin go long ol opisbilong ol Digicel longprovins bilong ol nakisim prais bilong ol.Namba wan wina bi-

long Digicel star 2 emtupela yangpela bilongAlotau, ol kolim ol yetlong Night Shift binkisim prais mani bilongtupela long Alotau Digi-cel opis.Namba tu rana-ap

Brain Kepi bin kisimprais bilong em longhan bilong CEO bilongDigicel John Mangos

long Digicel het opislong Pot Mosbi.Digicel Star 2 bin

pulim planti long ol

yangpela manmeri longresis long singsing longwinim bikpela praismani long yia i go pinis.

Brian kisim prais long Digicel...

Klostu tripela PraimMinista long PNGLONG dispela wik, Belden Namahgo long wanpela redio stesen longtoktok long Peter O’Neill long ri-sain olsem Praim Minista na embai kisim ples bilong em.Dispela liklik kros bilong em tustat long taim Namah laikim ollain long Indonesia long tok sorilong ol taim ol plai long falkon jetna ami jet balus bilong Indonesiaklostu sutim ol go daun. O’Neill,bekim tok bilong Namah na tokolgeta samting i orait pinis.

TORO

BIABIA

EMTV Television Guide

Ansabilonglas wikSudoku

Ansabilonglas wikPasol

TOKWIN

Janueri 12 - 18, 2012 Wantok P21komik

KANAGE

Ol Progrem na Kilok iken senis oltaim...

Dispela mekim na Namah klostulaik bruk long gavman bilong tupelaO’Neil Namah gavman long dispelawik. Lapun Somare tu putim wasstap.

Wet 3-pela awa nanogat mitingOLGETA nius manmeri go long opisbilong Namah long harim wanemsamting em bai mekim bihain longtaim em go toktok long redio.Long sem taim O’Neill tu singautlong hapsait long mekim toktok bi-long em, ol nius manmeri longMorauta haus i wet wanpela awa bi-hain O’Neill kam givim toktok bi-

long em.Long opis bilong Namah ol nius lainwet inap ol lain long Morauta hauskam na joinim ol, tasol dispela wetbilong ol i 3-pela awa olgeta na bi-hain ol kenselim dispela bung.Olgeta midia haus mas bung nagivim taim long ol dispela kain lain,sapos taim ol makim na ol no kamlong dispela taim olgeta midia masbung na wokabaut go autsait. Dis-pela i no namba wan taim ol membamekim long ol nius manmeri, plantiol mekim olsem pinis. Midia masstrongim sait bilong ol tu laka….

Tokwin Tasol...

5.00AM G JOYCE MEYERReligious Program

5.30AM G TODAYDEPARTMENT OF EDUCATIONCLASSROOM BROADCAST9.00 – 9.40AM GRADE 7 MATHEMATICS9.50 – 10.30AM GRADE 7 SCIENCE10.40 – 11.15AMGRADE 8 MATHEMATICS11.20 – 12.00PM GRADE 8 SCIENCE12.30PM EMTV MIDDAY NEWSDEPT OF EDUCATION CLASSROOMBROADCAST CONTINUES….1.00 – 1.40PM GRADE 6 MATHEMATICS1.50 – 2.30PM GRADE 6 SCIENCE2.30 – 3.00PM DEPI PROGRAMMESTATION OPENKIDS KONA3.00PM G MAGICAL TALES3.30PM G HI-54.00PM G THE PYRAMID4.30PM G THE SHAK

5.00PM G5.55PM G CRIME STOPPERS6:00PM G NATIONAL EMTV NEWS7.57PM EMTV TOK SAVE7.30PM G9.30PM G10.30PM G NATIONAL EMTV NEWSREPLAY11.30PM G MOBIL 1 THE GRID12.30PM AUSTRALIA NETWORK

TUNDE , JANUERI 16, 2012

5.00AM G JOYCE MEYERReligious program

5.30AM G TODAYDEPARTMENT OF EDUCATIONCLASSROOM BROADCAST9.00 – 9.40AM GRADE 7 MATHEMATICS9.50 – 10.30AM GRADE 7 SCIENCE10.40 – 11.15AMGRADE 8 MATHEMATICS

11.20 – 12.00PM GRADE 8 SCIENCE12.30PM EMTV MIDDAY NEWSDEPT OF EDUCATION CLASSROOM BROADCASTCONTINUES….1.00 – 1.40PM GRADE 6 MATHEMATICS1.50 – 2.30PM GRADE 6 SCIENCE2.30 – 3.00PM DEPI PROGRAMME12.00PM EMTV MIDDAY NEWS3.00PM G MAGICAL TALES3.30PM G HI-54.00PM G THE PYRAMID4.30PM G THE SHAK5.29PM G EMTV NEWS UPDATE5.30PM G MILLIONAIRE

HOT SEAT6:00PM G NATIONAL EMTV NEWS7.00PM G HAUS & HOME7.57PM EMTV TOK SAVE8.00PM G KINGAL MINISTRIES8.30PM PG THE FARMER WANTS A

WIFE (SERIES PREMIERE)

9.00PM M11.30PM G EMTV NEWS REPLAY12.30PM AUSTRALIA NETWORK

TRINDE, JANUERI 17, 20125.00AM G JOYCE MEYER

Religious Program5.30AM G TODAYDEPARTMENT OF EDUCATIONCLASSROOM BROADCAST9.00 – 9.40AM GRADE 7 MATHEMATICS9.50 – 10.30AM GRADE 7 SCIENCE10.40 – 11.15AMGRADE 8 MATHEMATICS11.20 – 12.00PM GRADE 8 SCIENCE12.30PM EMTV MIDDAY NEWSDEPT OF EDUCATION CLASSROOM BROADCASTCONTINUES….1.00 – 1.40PM GRADE 6 MATHEMATICS1.50 – 2.30PM GRADE 6 SCIENCE2.30 – 3.00PM DEPI PROGRAMME12.00PM EMTV MIDDAY NEWS

3.00PM G MAGICAL TALES3.30PM G HI-54.00PM G THE PYRAMID4.30PM G THE SHAK5.29PM G EMTV NEWS UPDATE5.00PM G5.55PM G CRIME STOPPERS6:00PM G NATIONAL EMTV NEWS7.00PM PG THE WORLD AROUND USTBA7.57PM EMTV TOK SAVE8.00PM PG9.00PM PG WEDNESDAY NIGHTMOVIE: TBA11.45PM G NATIONAL EMTV NEWS

REPLAY1.00AM AUSTRALIA NETWORK

P22 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 laipstail

PNG MADEkamap planti

Nicky Bernard i raitim

PLANTI long ol bikpelastoa insait long kantrinau i wok long salimplanti long ol ‘PNG made’prodak o samting olmekim long PNG yet.Long wik i go pinis wan-pela bikpela stoa KwikShop, i mekim liklik tredso bilong ol.Ol askim ol kampani

husat save mekim ol samt-ing we ol save salim longstoa bilong ol, long kam

soim ol kastoma long olprodak bilong ol.Dispela liklik so i pulim

sampela long biknem kam-pani, long kam soim ol kas-toma olsem ol save mekimol sampela samting ol savebaim long Kwik Shop.Planti long ol kastoma

husat i go raun long dispelaliklik tred so, bin amamaslong lukim ol dispela kam-pani i soim prodak bilongol, planti i wanbel stretolsem yumi Papua Niuginiken mekim planti samting

long kantri bilong yumi yet.Ol kampani husat bin

stap long dispela liklik tredso em, Gogo Kola bilongPacific Industries, Galagalaice-cream, KK Kingston,Bmobile, Ezy Cook rice,Seeto Kui, Trends PNG naBNG Treading.Dispela ol kampani bin

soim tru kala bilong naplanti long ol kastoma napablik husat i stap long dis-pela de bin winim sampelaprais kam long ol.

EZY COOK

GO GO COLA

KK KINGSTON

TRENDS

SEETO KUI

BEMOBILE

BNG TRADING TRENDS

DAI bilong siaman bilongKurumbukari LenonaAsosesen (LOA), David

Tigavu long las wik Tunde,Janueri 3 i mekim planti lain iguria stret na sore na wari tru.Planti ol lokal pipel bilong Kurum-

bukari, Usino Bundi na tu Madangprovins i guria tru long las wik taimol i harim olsem Mista Tigavu i dai.Ripot long niuspepa i tok olsem

Mista Tigavu i wok long stap wan-taim dispela sik daiabities longsampela taim na long las wik dis-pela sik i daunim em taim em i gowok raun long ples long Enekuailong Kurumbukari.Ramu NiCo Menesmen (MCC)

Limited , divelopa bilong bikpelabilien Kina Ramu nikel/kobalt pro-jek long Kurumbukari i guria tru nasore tru long dai bilong dispela gut-pela lida, husat em strongpela sia-man na man tru bilong toktok longgutpela bilong Ramu nikel/kobaltprojek.David Tigavu em wanpela

strongpela man bilong toktok, manbilong skelim gut ol toktok na emwanpela gutpela lida bilong ol pa-pagraun bilong Kurumbukari wenambawan nikel/kobalt projek longPNG i kamap long en.Mista Tigavu em bilong Nokom-

boi klen bilong Degekevei viles longKurumbukari.Em i bin wok longpela taim tru

wantaim Air Niugini na i go lukimplanti kantri insait long wol, tasoltaim wok ekploresen i kamap longples bilong em long Kurumbukari,Mista Tigavu i lusim wok na go longples long Madang long strongimwok wantaim ol pipel bilong emlong larim wok eksploresen i go hetlong hap.Em i givim gutpela stia na sapo-

tim ol papa long bipo i go inap emyet wantaim ol arapela brata lidaolsem John Arua na Bare Dri i wokstrong i go long bringim ol kampanilong wokim eksploresen wok wan-taim laisens we ol i tokorait long en.Leit David Tigavu i givim bikpela

taim bilong em long mekim olbikpela toktok i go kam long lukimbikpela bilien Kina Ramu nikel pro-jek long Kurumbukari kamap gut.Dispela lida i mekim planti sakri-

fais long taim, laip na risoses bilongen long stretim rot wantaim ol ek-sploresen kampani i go inapbikpela kampani bilong China,Ramu NiCo Menesmen (MCC)Limited i go kamap olsem divelopabilong dispela bikpela nikel/kobalt

projek long Kurumbukari.Long wanpela tok sori leta i go

long meri bilong em Seta, RamuNiCo Bod Siameri na Dairekta,Madam Luo Shu i raitim olsem: “Trutumas mi guria tru na sore longharim dai bilong man bilong yuMista David Tigavu. Plis kisim dis-pela tok sore, mi givim long bel bi-long mi stret long yu wantaim femilibilong yu.”“David em wanpela namba wan

man bilong Papua Niugini mibungim taim mi kam long PNG long2003. Em wanpela gutpela lida nawanpela trupela fren.”“Olsem Siaman bilong Kurum-

bukari Lenona Asosesen, David ibin toktok strong na givim bel natingting bilong em long sapotim dis-pela Projek na i laik lukim olsemintares bilong ol pipel em i makim istap namba wan oltaim. David i nosave soim em i surik taim komyunitina Projek i nidim ol.”“Dai bilong David em bikpela lus

tru long olgeta lain. Mipela i gatbikpela rispekt long David namipela i bilip olsem kain rispekt emplanti pipel i gat tu na ol lain biruabilong em tu i gat rispekt long em.”“Mi laik tokim yu gen olsem bel

sori bilong mi i stap wantaim yulong dispela taim bilong wari nasore. Mi beten olsem yu wantaimfemili bilong yu i ken kisim bel isina malolo klostu taim. Plis salimbikpela tok sori bilong mi i go longol pikinini bilong yu John, Robert,Elis, bubu man Wiamo na ol ara-pela femili memba.”Kini Renagi, pablik liaison ofisa

bilong Mineral Resources Develop-ment Kampani Ltd i salim tok sori

olsem: “Em bikpela sori tru longlusim wanpela lida husat i save paitstrong long raits bilong ol pipel bi-long em long dispela taim.”“David em wanpela strongpela

man bilong toktok na pait stronglong bringim gutpela samting longRamu Projek. Ol lain bilong emlong klen, ol wanwok na ol dairektalong MRM Bod bai misim em tru,”Mista Renagi i tok.Foma Rijinol Memba bilong

Madang, Se Peter Barter i raitim toksori olsem: “Mista David Tigavu isave givim na soim gutpela lidasipnamel long ol papagraun bilongKBK. Dispela gutpela lidasip em idai na karim i go wantaim.”Sol bilong David Tigavu i ken

kisim gutpela malolo long Heven.

P26 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 ramunius

Dai bilong KBK siaman David Tigavu bringim bikpela sore

‘Wanpela

Ramu NiCo,

Wanpela

Komyuniti’

Insait long moa long tupela yia, Ramu NiCo i sanapim pinis malti bilianKina Ramu Nikel Projek, na nau mipela i redi long komisinim.Bihain long mipela i kisim olgeta tok orait na stretim ol teknikal wok redi,

Ramu NiCo i go het wantaim bikpela wok konstraksen long namba tu hap bi-long 2008. I kam inap nau, olgeta bikpela konstraksen wok long Krumbukarimain sait na Basamuk rifaineri i pinis, na projek i stap redi long kisim komisino tok orait long mekim wok. Long wol tu, dispela kain hariap sanapim em i nokamap bipo long wanpela kain bikpela projek olsem, na i daunim olgeta

salens bilong graun na masin bilong mekim wok.

Ol dispela namba i soim klia mak bilong wok mipela i pinisim:

�� Moa long 4.5 milian kubik mita bilong graun wok i pinis�� Klostu 195,000 kubik mita simen i silip pinis�� Klostu 48,000 tan stil bilding i sanap, hap long ol em ol nupela�� Moa long 2,000 yunit masin i sanap redi�� Moa long 227 kilomita bilong baret na proses paip i silip (antap

long 135 kilomita slari paiplain)

Ramu NiCo redi long givim

Mista Tigavu i givim setifiket long wanpela mama taim meri ya i kisim ki bilong nupela haus long Danagari.

David Tigavu wantaim olLOA siaman I bung longBasamuk Rifaineri.

Leit David Tigavu i givim toktok long Danagari long las mun tasol.

PLANTI bilong yumi save gatrot long mekim mani longsampela kain liklik bisnis,olsem mekim liklik buai smokmaket o wara maket longmekim liklik mani bilong lukau-tim yumi long kaikai.

Wanpela yangpela mangiKerema husat i no save tok-tok, olgeta manmeri na pikininisave long en save mekim saintasol long en i kamap liklik bis-nis man. Dispela yangpelaman save mekim liklik bisnisbilong em long karim ol maketkago bilong ol manmeri gokam long maket.

Dispela liklik bisnis bilongem olsem PMV kar, tasol emsave ron long liklik bilong emtasol, em bai go kisim bekkaukau bilong wanpela bihaingo kisim bek banana bilongnarapela, em save helpim guttru ol mama husat save painimhat long karim ol kago bilonggo maket.

Sampela taim tu em savehelpim ol mama long sindaunlong maket na mekim maketbilong ol, dispela mekim na ol-geta mama long Renbo savelaikim tru save bilong em.Dispela liklik PMV lek bilong

em save kisim gut mani taim olsave hairim em long karimkago, sampela taim em savemekim K200 long karim kagotasol, taim em sindaun nasalim kaikai em save kisim lik-lik top ap long mani bilong em.Dispela liklik bisnis bilong

em i wok go strong na strongmoa yet long wanem plantimanmeri save laikim pasin nawok bilong em.

Nicky Bernard i raitim

PRAIS o mani mak bilongpetrol, diesel na kerosinbai go daun.InterOil husat i save

salim ol fiul prodak insaitlong kantri, i tokim In-dipenden Pablik Konsumana Kompetisen Komisen(ICCC) olsem Impot ParitiPrais (IPP) bilong munJanueri bai go daun.IPP em i mani mak bi-

long ol samting we kam-pani long PNG i save baimovasis o long narapelakantri na salim hia.Komosina na Sif Ek-

seketiv Opisa bilongICCC, Asosiet ProfesaBilly Manoka i tok, aninitlong wanpela agrimennamel long InterOil naPNG Gavman long makimprais bilong fiul, ol i paini-maut olsem mani mak bi-long wan-wan lita i godaun long K1.75 bilongPetrol, K1.93 bilong Dieselna K1.88 bilong Kerosin.Ol i katim daun 1 toea

long mani mak bilongPetrol, 8 toea bilongDiesel na 9 toea bilongKerosin long wan-wan lita.Asosiet Profesa

Manoka i tok mani mak bi-long ol dispela petroliumprodak bai go daun longmun Jenuari tasol em i tokol dispela prais i ken senisbikos long ol jio-politikel nanejsurel samting i woklong kamap long wol.

Jio-politikel samtingolsem pait long Midel-Is inau stop liklik na saplai bi-long krud wel i nau goantap liklik.Strong bilong US Dola

na ol mani bilong Yuropenkantri tu i wok long godaun isi-isi.Dispela i mekim prais bi-

long ol fiul i go daun, tasolprais i ken go antap sapossaplai bilong krud wel i godaun na deman o laikimbilong krud wel i go antaptu.Long PNG, strong bilong

PNG Kina o mani bilongyumi i go bikpela moa liklikagensim US Dola, na dis-pela i mekim prais bilongfiul i go daun.Manoka i tok prais bi-

long ol dispela tripela fiulprodak i nau go daun long2.28%.Em i tok ICCC i save

makim holsel na ritel praisbilong ol fiul long wan-wanyia, tasol IPP i save setimprais aninit long agrimennamel long InterOil naPNG Gavman.Olsem na Manoka i tok

olgeta fiul saplaia o fiuldipot insait long PNG imas harim na bihainimtoktok bilong ICCC.ICCC bai sekim ol fiul

stesen na sapos ol i nosenisim prais bilong ol dis-pela fiul, ol i brukim loanau.

bisnisruralP28 Wantok Janueri 12 - 18, 2012

Fiul praisi go daun

Maus-pas man kamapPMV bilong maket kago

Maus-pas man bilong Renbo salim ol suwit potetolong Renbo maket.

Liklik Bisnis...

Detection of rabies virus in dogs in Bali, Indonesia

This statement is put to clarify NAQIA’s position on the recent reports by both the Local and in-ternational media on the reported the diagnoses of Rabies in the Indonesian Island of Bali.

Rabies is a viral disease primarily of animals (dogs, wolves, fox, monkeys, bats, antelopes). It istransmitted to humans through a bite or contamination of scratch wounds by virus infected - saliva.Transmission through mucus membranes of the mouth, conjunctiva and the anus has been docu-mented. Human to human transmission has never being reported.

In dogs the disease occurs in two forms; first form is when the animal becomes very quiet and with-drawals itself into dark places and the second form is when the animal becomes aggressive andstarts barking unprovoked and bites anything.

There is no treatment for rabid patients including humans. Vaccination and management of the dis-ease in affected areas remains the key to reducing infection.

Rabies is prevalent in much of Africa, Asia and Europe. Most provinces in Indonesia reportedly haveRabies. The main host is the dog. This is the first time the disease has been diagnosed in a dog inthe restive Bali Island.

The National Agriculture Quarantine & Inspection Authority (NAQIA) is the biosecurity authority ofPNG and is mandated to protect the country from exotic animal and plant diseases. It is our respon-sibility to inform the public when there is a real or perceived pest and disease threat in our country.Rabies is a zoonotic disease and NAQIA is quite aware of the possible effects if such a disease everentered our shores.

We advise the general public that the Indonesian province of West Papua is free of the Rabies dis-ease. We also advise that Papua New Guinea is also free of dog Rabies disease.

There is however a likely chance the disease will spread to West Papua and while it is unlikely thatit may ever spread to PNG, it is not impossible. The most likely routes for the disease to enter PNGare through the border villages of Wutung, Indonesian fishing vessels, and logging vessels. Ordinarypeople exchanging hunting dogs or bringing dogs from West Papua is a sure way of spreading thedisease to PNG. We ask people involved in trade along the border regions to cooperate with the au-thorities to minimize the risk by restricting movement of animals across the border.

NAQIA already has a biosecurity awareness program in Sandaun and will step up these activitiesalong the perceived high risk areas/regions. Under a proposed Lab capacity building project, appro-priate NAQIA staff will be trained on the rabies fluorescent Abs test in late January/early February.We have also communicated with our colleagues in Australia to determine if a coordinated assistanceprogram is possible.

While these options are being investigated, we appeal to the general public to remain calm on theissue as we monitor the situation. Anyone wishing to make public statements regarding biosecurityand public health risks surrounding this issue is asked to seek advice through the Office of the ChiefVeterinary Officer or the Managing Director of NAQIA through Tel: 3112100/3112114

Andrew Yamanea, MBEActing Managing Director

MEDIA STATEMENT

Janueri 12 - 18, 2012 Wantok P29spotlaipstail

Pait bilong olgeta stailI GAT planti kain stail bilong pait, omasol ats (martial arts) insait long woltasol i no olgeta i save gat spots o kom-petisen bilong ol.Sampela i gat tasol ol i save bihainim lona stail bilong ol yet na ol arapela husati laik pait insait long dispela stail i masbihain ol.Tasol nau i gat wanpela spot we i savebungim stail bilong olgeta masol ats i goinsait long ol pait kompetisen bilong en.Dispela spot em Miks Masol Ats (MixedMartial Arts) o MMA.Insait long MMA, ol i save tromoi hanolsem boksing, holim pas na takololsem resling (wrestling), loking han lekbilong ol olsem Brazilian Jujitsu, tromoiol man olsem Judo na kik olsem taek-wando na karate.Ol i pait long skru bilong lek na han tuolsem long Muai Thai na kalap na kikolsem Kung Fu.

Histri bilong gemAstingting bilong MMA i no nupela samt-ing, bipo yet ol paitman i bilong wanwanstail bilong masol at i save traim longpait agensim ol yet.Long Yurop, i save gat pait i kamapnamel long ol boksa agensim ol arapelastail bilong pait.Sampela taim i save gat pati i kamapnamel long ol resla (wrestler) na arapelapaitman we planti tai mol resla i savewin.Tasol tingting bilong olgeta i no bunglong kamapim wanpela kain spot bilongMMA inap biknem masol ats man, BruceLee i kamap stail pait bilong em.Lee i kisim ol stail bilong Karate, fens-ing (fencing), Jujistu, boksing, kung funa arapela long mekim pait stail bilongem yet ol i kolim Jeet Kun Do.Tasol dispela tingting i go bikpela moataim biknem masol ats man, Royce Gra-cie i kamap namba wan long winimnamba wan Ultimate Fighting Campi-onships (UFC) long 1993.UFC em i pait we i bungim olgeta sem-pion masol ats paitman olsem longMMA, insait long en.Dispela i statim tru astingting bilongMMA na planti moa manmeri wok longgo insait long dispela spot.MMA em i profesenol spot olsem boks-ing, muay thai na kikboksing, we ol pait-man i save kisim bikpela mani nasponsa long en.MMA yet i no wanpela masol at, emnem tasol bilong spot we i save bungimol paitman bilong kain kain masol atsstail long pait wantaim.

Stail bilong paitMMA i nogat wanpela stretpela loa bi-long pait olsem boksing na ol arapelamasol ats tonamen.Ol paitman i ken holim pas, takol, tro-moi, pait long lek, han, skru na taim yupundaun, ol i ken kalap antap long yu napaitim yu yet.I tambu tasol ol i paitim narapela wan-taim het bilong ol, kaikaim em o sutim aibilong em wantaim pinga bilong ol.Ol i ken holim nek o tanim lek na han bi-long ol tu.Karamap bilong maus o maus gad(mouth guard) na liklik han glav em olkaramap tasol we ol i save werim.

Sampela i save putim karamap bilongsangana tu.Wanwan pait i ron wantaim 5-pela minitlong wanpela raun na ol i save pait in-sait long ring o banis waia ol i kolim kes(cage).Ring bilong MMA i nogat 4-pela konaolsem long boksing, ring bilong ol i gat 5o 6-pela kona bilong en na i gat bikpela

waia i pasim sait bilong en.

MMA long PNGI nogat MMA long PNG tasol i gat wan-pela man bilong PNG husat i save paitinsait long MMA long ovasis.Dispela man em Adrian Peng, na em iwinim planti wol taitol long dispela spotpinis.

Tasol i gat planti ol masol ats wantaimwanwan gutpela paitman bilong ol yet istap.MMA i ken kamap long PNG tu tasol emi wanpela strongpela spot tru we i mas igat gutpela was na trening long en longlukautim ol lain i ronim na tu ol lainhusat i stap insait long dispela kompe-tisen.

KARAMAP: Han glav bilong MMA ino olsem bilong boksing, MuayThai na kikbosing.

PINISIM EM: Wanpela MMA paitman i sindaun antap long birua bilong em long paitim em.

PAIT: Tupela MMA paitman i tromoi han olsem long boksing.

P30 Wantok Janueri 12 - 18, 2012 olspotpoto

TOKSAVE: Salim ol spots dro bilong yu kam long Feks; 325 2579, e-mel;[email protected] o kam lusimlong Wantok Niuspepa opis long Central Waigani, NCD.

RON: Wanpela pilaia i painim spes long ron insait long Boroko of sisen ragbi lig resis longMosbi Lloyd Robson ovol las wik Sarere. POTO: Nicky Bernard.

KALAP: Wanpela pilaia i lusim graun long traim na skoa longbasketbol gem bilong ol long Gerehu las wik Sarere. POTO:Nicky Bernard.

LUKAUT: Roy Sepa bilong Hillside i traim long pasim birua bilongem long paitim bal long volibol resis bilong ol las wik Sarere longGerehu.

TANIM: Wanpela pilaia i abrusim birua bilong em long wanpela basketbol gem long Gerehulas wik long Gerehu spots. POTO: Nicky Bernard.

PUTIM HAN: Tupela meri resis long kisim bal long bas-ketbol gem bilong ol long Gerehu spots las wik Fraide.POTO: Nicky Bernard.

PAITIM: Wanpela pilaia bilong Kempa Tim wan, i saitim bet tasol long salim bal i go long sait longgem bilong ol agensim Kempa Tim tu long las wik Sarere long Mosbi. POTO: Nicky Bernard.

Janueri 12 - 18, 2012 Wantok P31spotnius

PNG bai traimAustraliaSAMPELA ol nambawan etlitbilong Papua Niugini bai stapinsait long Brisbane TrackClassic etletiks resis dispelawik long Australia.Presiden bilong Papua

New Guinea Athletic Union(PNGAU), Tony Green, itokaut long las wik olsemwanpela tim bilong ol man nameri bai go long dispelaresis.Ol bai ron insait long

4x100m na 4x400m rile resis.Green i no tokaut long nem

bilong ol dispela PNG etlittasol em bai wanpela strong-pela tim we bai lukluk longtraim sampela ol namba wanetlit bilong kantri.Dispela resis em bilong

Australia long traim na apimmak bilong en insait long in-tanesenel level na tu traimlong winim ples bilong ol pi-laia bilong ol insait longOlimpik Gems dispela yia.Ol PNG etlit bai ron agen-

sim Australia, Nu Silan naFiji, tripela kantri we i savegivim gutpela salens long ol

PNG rana insait long Oseniarijen.Green i tok PNGAU i gat

laik long putim ol PNG etlit igo long planti ol bikpela tona-men long PNG na ovasis nadispela resis long Brisbaneem i namba wan long dispelayia.Ol bikpela PNG etlit olsem

Toea Wisil, Nelson Stone,Mowen Boino, Betty Buruana Salome Dell, bai stap in-sait long sampela bikpelatonamen long narapelatripela mun i kam.“Sampela long ol bai kisim

askim i kam long AsianGrand Prix long mun Me nahusat i gat sans long go in-sait long Olimpik Gems baigo long UK long Jun longstap insait long sampelaresis long hap.“Ol bai traim long kwalifai

long UK long traim na go in-sait long Olimpik Gems,”Green i tok.Em i tok PNGAU i laik bi-

hainim dispela gutpela makol i putim long Pasifik Gems

long Noumea long 2011.“Dispela yia i gat planti

moa samting mipela baimekim na long wankain taimmipela bai lukluk tu long luk-save na painim sampela moaol nupela rana bilong kantri,”em i tok.“Long wankain taim,

mipela bai wokhat yet longtrenim na was long dispela olrana husat i kamap pinis na iwok long karim nem bilongkantri long ol bikpela pilaistap,” em i tok.PNGAU i askim wanwan

etletiks klap long kamapim olwanwan kompetisen bilongol long luksave long ol gut-pela rana na redim ol longstap insait long PNG Gemslong Kokopo.Long wankain taim, sam-

pela husat i kisim treningpinis wantaim ol arapela siniaetlit bai stap insait long Ne-senel Sempionsip we baikamap long Lae long Ista,long givim taim long ol wokbilong ileksen long kamap bi-hain long yia.

KOSA bilong Nu Silan AllBlacks tim we i winim wolkap long 2011, Graham“Ted” Henry i kisim bikpelaluksave bilong Kwin long In-glen.

Kwin i makim em olsemNait (Knight), long sevis bi-long em long spots longkisim Nu Silan i go winimwol kap bihain long planti yiatru.

Ol bai kolim nem bilongem nau olsem “Sir Graham.”Ol i laik givim wankain luk-

save long kepten bilong NuSilan, Richie McCaw tasolem i tok nogat.

i kam long bek pes..9-pela gem.Hevi bilong Stars em ol i bin

dro 4-pela taim, nogat bai ol inap wankain olsem Hekari.Hekari stap long malolo na

bai no inap pilai tasol Stars baibungim Tukoko Uni FC longMosbi na Besta bai kisim Bu-lolo FC.Tukoko i stap long namba 5

ples wantaim 7 poin, na ol tu iputim ai long daunim ol tim istap antap.MMJVBulolo FC i stap long

namba 7 ples wantaim 4 poin,tasol i soimpinis olsemol i kenpilai gut agensim sampela ol

strongpela tim insait long kom-petisen.Narapela tim husat i no stap

longwe long antap tu em, Gi-gira Laitepo Central FC husatol i pasim namba 4 ples wan-taim 13 poin.Central i wanpela tim we i

save mekim ol tim i kirapnogut taim ol i malolo tumasna i no redi gut.Dispela wiken bai ol i pilaim

Petro Souths FC longGoroka.Souths i sindaun long

namba 6 ples wantaim 4 poinolsemBulolo tasol ol tu i pilaim7-pela gem tasol.Dispela tupela tim i stap

aninit long poins leda tasol igat 10-pela raun i stap yet nanau em i taim bilong ol longpaia stret wantaim gem bilongol.Wanem tim i no kirap nau

bai no inap long kam bek bi-hain long bungim ol narapela.Hekari gat sans long go in-

sait long fainol, na traim longwinim bek NSL taitol we em iholim long las 4-pela yia.Tasol Stars na Besta na

Central i no stap longwetumas na i ken bagarapim sin-daun bilong ol wantaim sam-pela strongpela gem long hia igo.

Ol tim stap klostu...

RON: Ol PNG etlit olsem Toea Wisil bai traim tu long go insait long Olimpik Gemsdispela yia. WANTOK POTO.

TUPELA YET: Sir Graham (lephan) na McCaw i holim wol kap trofi na amamaswantaim ol sapota bihain long win bilong ol las yia.

Wol kap kosa kisim luksave

Krismas tonamenkamap gut long Wewak

KRISMAS wiken long 2011long Wewak, i bin kamapgut long planti ol yut.Dispela i lukim ol i pasim

taim long stap insait longbikpela soka resis we PrivetLoya, Michael StevenWagambie, i bin kamapimlong St. Mary’s soka graun.39 tim olgeta bilong ol

man na meri bin resis longwinim K12, 000 na MSWKap.Resis i bin bruk i go insait

long tripela divisen we ilukim tripela gren fainol ol-geta bilong ol wanwan.Dispela yia em i namba tu

yia bilong MSW Kap we ilukim sempion bilong lasyia, Caltex Bradas, i banisimbek taitol bilong ol dispelayia taim ol i beltim ol mangilong Moem Bareks, Difens2-0, insait long wanpelastrongpela pilai tru.Long stat bilong pilai, Cal-

tex i bin luk redi na strongtru taim ol i wokabaut i kaminsait long fil.Lapun bilong Difens Soka

Klab na long taim man bi-long Wewak SokaAsosiesen, Ega Tailibu, i binmalolo tru taim em i kisimDifens tim i go insait long fil.Opisel sponsa bilong

tonamen, Wagambie, no binstap long opim pilai tasol

kosa bilong WFA, DerickMaira, i bin makim em.Difens i kisim bal long kik

of na i ronim gut tru we ipaulim liklik Caltex wantaimstail pilai na gutpela bal wokwe i pusim ol beks bilongCaltex i go long gol mak bi-long ol.Caltex i bin kam bek

hariap long stretim gem plenbilong ol na i taitim bekDifens na i rausim planti ballong lek bilong ol difensplaia.15 minit i go insait long

pilai, i lukim Caltex i putimmoa presa we pawa man bi-long ol, Norie Bomai, i salimgutpela bal i go long EliasKaro long kona na Karo isetim straika Donoven Mari.Tasol Mari no painim net

bilong wanem ol beks bilongDifens i pasim em gut taimem i laik sut long gol.Dispela i pretim ol Difens

na Tailabu i traim pilai stronglong putim bek pilai stail bi-long tim bilong em bek insaitlong gem, tasol ol hit manbilong Caltex olsem EliasKaro na Hubat Huna i no isilong brukim mak bilongDifens beks na go insaitlong gol mak.Tasol ol beks bilong

Difens i save pait strong truna bal i no save painim makbilong goli bilong ol.Tupela tim wantaim i bin

pilai strong tru long nambawan hap bilong pilai tasol

wan seken bipo long haptaim i lukim Bomai wantaimgutpela bal kontrol i bamimna rausim namba wan beksbilong Difens na ronabrusim namb tu beks naskoaim gol bilong Caltex.Dispela wan seken gol bi-

long Bomai putim Caltex gopas long hap taim.Seken hap i lukim Difens i

kam bek strong wantaimsampela gutpela sans longskoa, tasol ol straika bilongol i no painim gut mak bilongCaltex.Liklik ren i bin pundaun na

dispela i putim tupela timwantaim aninit long presabilong kontrolim gut bal nawokim ol gutpela pas longsetim gut ol straika bilong ol.Caltex, husat i kisim

strong long namba wan golbilong ol, i pilai strong moana i lukim Mari go sekim netbilong Difens gen.Dispela i daunim olgeta

pawa bilong Difens naHubat Mari pasim ai bilonggol kipa bilong Difens wan-taim namba tri gol bilongCaltex.Gren fainol i bin pinis gut

wantaim 3-0 win bilong Cal-tex.I gat toktok olsem sam-

pela tim i no amamas tumaslong prais ol i kisim bilongwanem ol peim K500 re-jistresen fi na prais ol i kisimem i no stret long tingting bi-long ol.

Paul Fuzo i raitim

Wan wik: Fonde, Janueri 12-18, 2012.Isu 1951

Publisher of the newspaper operates at Portion 445, Kanage Street, Six Mile NCD.

CPL EASTERN Stars FCna Besta PNG United FCem tupela tim husat baigo pas long ronimHekari United, husati stap long nambawan ples long NSLresis, taim gem istat gen dispelawiken wantaim

raun 11.

Hekari go paswantaim 22 poin na Starswantaim Besta i holim paslong 16 poin.

Stars i stap long namba tuples na Besta i stap nambatri.

7-pela poin i stap namellong dispela tupela klap naHekari na ol i mas wokhattru long kamap klostu.

Hatwok bilong ol bai statdispela wiken.

Besta i gat sans yetbilong wanem ol i pilai8-pela gem tasol na Hekari

Andrew Molen i raitim

Moa long Pes 31.