Fizibilite Etüdü
çindekiler
2.2. Türkiye’de Organize Sanayi Bölgeleri .......................................................................... 4
2.3. Organize Sanayi Bölgelerimizin Deerlendirilmesi ...................................................... 9
3. OSB’ler ve Yasal Mevzuat .................................................................................................. 15
3.1. 4562 Sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ........................................................... 15
3.2. OSB Uygulama Yönetmelii ....................................................................................... 16
3.3. Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii .................................................... 16
3.4. Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri (TDOSB) Uygulama Yönetmelii ... 17
4. htisas OSB’ler ................................................................................................................... 17
5. Tarma Dayal htisas OSB’ler ............................................................................................ 19
6. Organize Sanayi Bölgelerine Salanan Tevikler ............................................................... 21
6.1. Kredi Destei .............................................................................................................. 22
6.2. Emlak Vergisi Muafiyeti ............................................................................................. 22
6.3. Bina naat Harc ve Yap Kullanma zni Harc stisnas .............................................. 23
6.4. Kurumlar Vergisi Muafiyeti ........................................................................................ 23
6.5. KDV stisnas ............................................................................................................... 23
6.8. Yap Denetim Kurulularna Ödenecek Hizmet Bedeli ndirimi ................................. 23
6.9. Bir Alt Bölge Desteinden Yararlanma ...................................................................... 23
6.10. Arsa ndirimi ........................................................................................................... 25
7. TR32 Düzey 2 Bölgesi OSB’leri .......................................................................................... 25
7.1. Denizli li OSB’ler ........................................................................................................ 25
7.2. Aydn li OSB’ler ......................................................................................................... 26
iii
7.3. Mula li OSB’ler ........................................................................................................ 27
8. TR32 Düzey 2 Bölgesi ve Fethiye’nin Ekonomik Analizi .................................................... 27
8.1. Mula li Ekonomik Profili .......................................................................................... 28
8.1.1. thalat-hracat Durumu....................................................................................... 29
8.1.3. Çalan ve letme Profili .................................................................................... 33
8.1.4. Madencilik .......................................................................................................... 34
8.1.5. Turizm ................................................................................................................. 35
9.3. Bölgenin Ekonomik Durumu ...................................................................................... 37
9.3.1. Ulam ................................................................................................................. 37
9.3.3. Denizcilik ............................................................................................................. 42
9.3.4. Turizm ................................................................................................................. 43
9.3.5. Sanayi ................................................................................................................. 44
9.3.6. Ticaret ................................................................................................................. 45
10.1. OSB Kurulabilecek Sektörlerin Analizi .................................................................... 46
10.2. Kurulabilecek OSB hakknda Genel Deerlendirme ve Beklentiler ........................ 52
10.2.1. Odak Grup Toplants Sonuçlar .......................................................................... 52
10.2.2. Payda Beklentileri –Arama Konferans ve Çaltay Sonuçlar ........................... 55
10.3. Fethiye ve Seydikemer OSB Alannn Analizi .......................................................... 57
10.3.1. Corafi Özellikler ................................................................................................ 57
10.3.3. Seçilen Bölgenin Özellikleri ................................................................................ 60
10.3.4. Seçilen Bölgenin Önemi ...................................................................................... 61
11. Kurulacak OSB’nin Tasarm ........................................................................................... 62
11.1. mar Durumu ve Parselasyon ................................................................................. 62
11.2. Termin Plan ........................................................................................................... 65
11.5. Genileme Plan ...................................................................................................... 69
11.6.2. Yönetim Kurulu ................................................................................................... 70
11.6.3. Denetim Kurulu .................................................................................................. 70
11.6.4. Bölge Müdürlüü ................................................................................................ 70
11.7. OSB Kurulu Talebi ve Süreçte zlenecek Yol haritas ............................................ 71
11.7.1. lk Bavuru .......................................................................................................... 71
11.7.2. Yer Seçimi ........................................................................................................... 71
11.7.4. Kredi Kullanmak steyen OSB'lerin Yatrm Programna Alnmas ...................... 72
11.7.5. Kamu Arazilerinin Satn Alnmas, Bedelsiz Devir, Plan, Proje ve hale Çalmalar ……………………………………………………………………………………………………………………..72
11.7.6. mar Plan çalmalar ......................................................................................... 74
11.7.7. Altyap Proje çalmalar ..................................................................................... 74
12. Finansal Analiz ............................................................................................................... 76
12.1. Yatrm Tahmini ...................................................................................................... 76
12.1.2. Balangç Yatrm Tutarnn Gerçekleme Termin Plan ..................................... 78
12.1.3. Giderlerin Tahmini ve Açklanmas ..................................................................... 82
12.1.4. Gelirlerin Tahmini ............................................................................................... 82
12.1.6. Yatrmn Gelir ve Giderlerinin Karlatrlmas ................................................. 84
13. Yatrmn Finansal Analizinde Karlatrmada Kullanlan Yaygn Kriterler .................... 85
13.1.1. Basit Karllk (Rantabilite) Oranlar ..................................................................... 85
13.1.2. Geri Ödeme Süresi .............................................................................................. 86
13.1.3. Iskonto Oranna Göre Düzeltilmi Geri Ödeme Süresi ....................................... 87
13.1.4. Net Bugünkü Deer (NBD) .................................................................................. 88
13.1.5. Fayda/Maliyet Oran (Karllk Endeksi / NDB Oran) ........................................... 88
13.1.6. ç Karllk Oran (IRR) ........................................................................................... 88
14. SONUÇ ........................................................................................................................... 89
Tablolar
Tablo 3: OSB’lerin Tamamlanma Aamas Açsndan Durumu ................................................... 7
Tablo 4: Alan Büyüklüklerine Göre lk 5 OSB ............................................................................ 12
Tablo 5: Çalan Saysna Göre lk 5 OSB ................................................................................... 12
Tablo 6: Elektrik Tüketimine Göre lk 5 OSB ............................................................................. 13
Tablo 7: Doalgaz Tüketimine Göre lk 5 OSB .......................................................................... 13
Tablo 8: Türkiye’deki htisas OSB’ler ........................................................................................ 18
Tablo 9: OSB’de Uygulanan Tevikler ....................................................................................... 21
Tablo 10: Bölgesel Tevik Uygulamalar Kapsamnda OSB’lere Salanan Tevikler ................. 24
Tablo 11: Denizli li OSB’leri ...................................................................................................... 26
Tablo 12: Aydn li OSB’leri ....................................................................................................... 27
Tablo 13: Mula li OSB Durumu .............................................................................................. 27
Tablo 14: Mula linde Sektörlere Göre hracat ve thalat $ .................................................... 29
Tablo 15 : Mula li Tarm Alanlarnn Dalm Ve Üretim Miktar .......................................... 30
Tablo 16: Mula li Bitkisel Üretim Tarla Ürünleri Verileri ...................................................... 31
Tablo 17: Mula li Meyvecilik Verileri ..................................................................................... 31
Tablo 18: Mula li Sebze Üretim Verileri ................................................................................. 31
Tablo 19: Mula li Hayvan Varl Büyükba Hayvan Saylar .................................................. 31
Tablo 20: Mula li Hayvan Varl Küçükba Hayvan Saylar .................................................. 31
Tablo 21 :Ya Meyve - Sebze hracat statistikleri .................................................................... 32
Tablo 22: Mula li Tarm ve Balkçlk hracat Rakamlar ......................................................... 33
Tablo 23:Mula li yeri Büyüklüü (yerinde Çaltrlan Sigortal Says) ............................. 33
Tablo 24:Mula li Aktif Kapasite Raporu statistii ................................................................. 34
Tablo 25: Yllara Göre Fethiye’nin Nüfusu ............................................................................... 36
Tablo 26: Yllara Göre Seydikemer’in Nüfusu ........................................................................... 37
Tablo 27: Mula Ve lçelerinin Tarmsal Üretimdeki Pay ........................................................ 38
Tablo 28: Meyve Aaç Saylar .................................................................................................. 39
Tablo 29:Örtü Alt Alan ............................................................................................................ 39
Tablo 30:Örtü Alt Sebze Tarm Gayri Safi Hâsla..................................................................... 39
Tablo 31: Açkta Sebze Tarm Üretimi .................................................................................... 40
Tablo 32: Tarla Bitkileri Üretimi ............................................................................................... 41
Tablo 33:Tarm Gayri Safi Hâsla Dalm ................................................................................. 41
Tablo 34:Hayvan Varl ............................................................................................................ 42
Tablo 36: Seyahat Acentalar .................................................................................................... 43
Tablo 37: Fethiye'de Bulunan Tesislerin Snflara Göre Dalm ............................................. 43
Tablo 38: Tesislere Geli Says, Geceleme Ve Doluluk Oran(2015) ........................................ 44
Tablo 39: Fethiye lçesi Sanayi Sicil Belgesi Alm Sanayi Tesislerinin Sektörel Dalm ......... 44
Tablo 40: Fethiye'deki Üreticilerin Seçilmi Ürünler Baznda Üretim Kapasiteleri 2015 ......... 45
vi
Tablo 41:Fethiye Ticaret ve Sanayi Odas Yllara Üye Durumu ................................................ 45
Tablo 42: Çevre llerde Sektörlere Göre Kapasite Raporu Olan letme Saylar ..................... 46
Tablo 43: Fethiye TSO Kaytl Aktif Kapasite Raporu Olan letmeler ...................................... 47
Tablo 44: FTSO Faal Üyelerin Meslek Gruplarna Göre Dalmlar .......................................... 48
Tablo 45:FTSO Meslek Gruplarnn 2010-2016 Dönemi Üye Saysndaki Art Oran .............. 49
Tablo 46: 1 Nolu malatçlar Meslek Grubunda NACE Kodlarna Göre Sektör Gruplar ........... 50
Tablo 47: 10 Gda Ürünleri malatçlarnn NACE Kodlarna Snflandrlmas ......................... 51
Tablo 48:OSB Bölgesine likin Parselasyon Durumu ............................................................... 60
Tablo 49:OSB Yatrmclar çin Hazrlanan Parseller ve Büyüklükleri ....................................... 64
Tablo 50: Gant emas .............................................................................................................. 65
Tablo 51: Alt Yap naat leri .................................................................................................. 66
Tablo 52: dari Tesisler Ve Makine-Ekipman Teminleri ............................................................ 66
Tablo 53: Sosyal Tesisler ........................................................................................................... 66
Tablo 54: Etüt Proje Ve Mühendislik Hizmetleri ...................................................................... 66
Tablo 55: Kamu Arazilerinin Bedelsiz OSB Arazisi Olarak Tahsis Edilebilecei ller ................. 72
Tablo 56: OSB’lere Verilen Bakanlk Kredilerinin Geri Ödeme artlar .................................... 74
Tablo 57: OSB Balangç Yatrm Gider Kalemleri ve Toplam Tutarlar ..................................... 76
Tablo 58: Balangç Yatrm Tutarlarnn Gerçekleme Yllar ................................................... 78
Tablo 59: OSB Giderleri Gerçekleme Tahminleri .................................................................... 82
Tablo 60: Yatrm Salanacak Gelirlerin Yllar tibar le Tahminleri ......................................... 82
Tablo 61: Yatrmclarca 15 yl Boyunca Ödenecek Giderler ve Paylar .................................... 83
Tablo 62: Yatrmn Gelir ve Giderlerinin Karlatrlmas ........................................................ 84
Tablo 63: Yatrmn Geri Ödeme Süresi .................................................................................... 86
Tablo 64: Yatrmn Iskonto Oranna Göre Geri Ödeme Süresi ................................................ 87
vii
ekiller
ekil 1:Türkiye’deki OSB’lerin llere Göre Dalm ..................................................................... 6 ekil 2: OSB’lerin Fiziki Durumu ................................................................................................. 8 ekil 3: Organize Sanayi Bölgesi Gelime Akslar ..................................................................... 10 ekil 4: Organize Sanayi Bölgelerinin Doluluk Oranlar ............................................................ 10 ekil 5: Yllara Göre Biten OSB Miktar ..................................................................................... 11 ekil 6: En Çok Elektrik Tüketen OSB’lerin Elektrik Tüketim Miktarlar ................................... 12 ekil 7: En Çok Doalgaz Tüketen OSB’lerin Doalgaz Tüketim Miktarlar .............................. 13 ekil 8: Mula linde hracat ve thalat ..................................................................................... 29 ekil 9:Mula linde Sektörlere Göre hracat ve thalat ........................................................... 30 ekil 10 : Mula li Ya Sebze hracatnda Ürünlerin Pay ......................................................... 32 ekil 11: Ürünlerden Elde Edilen GSH Oran ............................................................................ 40 ekil 12:FTSO’ya Kaytl Kapasite Raporu Olan letmelerin Sektörel Dalm ........................ 48 ekil 13: 1/25 000 ölçekli Nazm mar Plannda Bölgenin Konumu ......................................... 57 ekil 14 : Bölgenin Uydu Görünümü ....................................................................................... 58 ekil 15: Bölgenin Fotoraf ve Fotorafn Çekildii Konum ................................................... 58 ekil 16: 1/25 000 ölçekli Nazm mar Plannda Mevcut Parsellerin Durumu ......................... 59 ekil 17: OSB Parsellerin Krokisi .............................................................................................. 63 ekil 18: Yerleim ve Ulam Durumu ....................................................................................... 68 ekil 19: Yerleim ve Ulam Durumu ....................................................................................... 69
Ksaltmalar
BKO Basit Karllk (Rantabilite) Oranlar BSTB Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl EB Endüstri Bölgeleri F/M Fayda Maliyet FTSO Fethiye Ticaret ve sanayi Odas GEKA Güney Ege Kalknma Ajans GSH Gayri Safi Hâsla Ha Hektar IRR ç Karllk Oran KDV Katma Deer Vergisi MUSK Mula Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüü NBD Net Bugünkü Deer OSB Organize Sanayi Bölgesi OSBÜK Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluu PAGDER Plastik Sanayicileri Dernei SEKA Türkiye Selüloz Ve Kât Fabrikalar A.. SS Sanayi Siteleri TDOSB Tarma Dayal htisas OSB TK Türkiye Kömür letmeleri TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birlii TOBB-ETÜ TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
1
Fethiye - Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
GR
Çalmada öncelikle mevcut durum analizi yaplmtr. Bölgenin öncelikli sektörleri belirlenerek, kamu, özel ve akademik çevreden uzman görülerinin alnd bir odak grup çalmas yaplmtr. Yaplan bu çalmalar ile kurulacak OSB için SWOT analizi yaplm ve içsel - dsal etmenler analiz edilmitir.
Sektör temsilcilerinin ve bölgenin potansiyel yatrmclarnn yer ald “Payda Analizi” ve “Arama Konferans” ile imalat sanayi ve OSB ile ilgili farkndalnn arttrlmas yannda beklentilerin saptanmas da amaçlanmtr.
Uzaktan tarama yöntemi sayesinde, belirlenen OSB’ler arasnda kyaslama çalmas yaplarak OSB'lerin geliime açk olan yönleri tespit edilmitir. 1/25.000'lik Çevre Düzeni Plan'na göre sanayi bölgesi olarak iaretlenen alanda baarl bir OSB kurulabilmesi için öncelikli sektörler, yerleim ve yönetim modelleri deerlendirilmitir.
Yaplan Fizibilite Etüdü çalmas yatrmclarn ve kamu kurum ve kurulularnn kullanmna sunulmak üzere basl materyal haline getirilmi ve böylece proje ile ilgili farkndaln artrlmasna hizmet edilmeye çallmtr.
2. Organize Sanayi Bölgeleri
Dünyada Sanayi Devrimi sonras önemli gelimeler yaanm, gelimi ülkelerde tarm toplumundan sanayi, bilgi ve hizmetler toplumuna doru bir geçi izlenmitir. OSB’ler genel anlamda; ulam, su, elektrik, kanalizasyon, banka, sosyal donat, telefon, internet, doal gaz ve ilk yardm gibi olanaklarla donatlm uygun bir alanda teknik ve genel hizmetlerin de saland üretim ve yerleim birimleri olarak karmza çkmaktadr. Birlemi Milletler Tekilat tarafndan gelitirilmi olan bir baka tanma göre,“OSB, birbiriyle ibirlii halinde üretim yapan orta ve küçük iletmelerin, planl bir alanda ve ortak altyap hizmetlerinden yararlanacak ekilde standart fabrika binalar içinde toplanmalardr.” eklinde tanmlanmaktadr.
2
2.1. Dünyada Organize Sanayi Bölgeleri
1800’lü yllarn sonlarna doru balayan sanayileme hareketleri bilim ve teknoloji alanndaki bulularn artmasyla hzlanm, bu gelime baz yerleim merkezlerinde snaî iletmelerin saysn da hzla arttrmtr. Kendiliinden oluan bu iletmeler kentlerin dnda plansz younlaarak “Sanayi Bölgelerinin” ortaya çkmasna neden olmutur. Sanayi devriminin yaratt sosyal ve ekonomik hareketlilikler ve gelimelerin özellikle mekâna yansmas sonucunda, Bat Avrupa ülkeleri ve Amerika Birleik Devletleri’nde 19.yüzyln sonlarna doru konut, sanayi, ticaret gibi temel sektörlerde yeni politikalar gelitirilmitir.
Gelime kendiliinden olumu ve tekstil imalathaneleri fiziksel yerlemelerle bir araya toplanmtr. ABD' de 1885 ylnda hazrlanan bir raporda ise ekonominin gelitirilmesiyle balantl olarak "Sanayi Bölgesi" fikri ortaya atlmtr. Raporda, sanayi bölgelerinin oluturulmasnn sanayinin gelitirilmesi için önemli bir araç olacana dikkat çekilmektedir.
Organize Sanayi Bölgeleri ile ilgili ilk bilinçli uygulama ise; 1896 ylnda ngiltere'nin Manchester kenti yaknlarnda kurulan "Trafford Park" uygulamasyla gerçekletirilmitir. Organize Sanayi Bölgesi düüncesinin ilk ortaya atld ABD' de ilk uygulamalara ise 1899 ylnda geçilmitir.
ABD' de örneklerin yaygn hale gelmesi uzun zaman alm, fakat bu uygulamalar ileri bir anlayla gerçekletirilmi ve baarl sonuçlar elde edilmitir. Nitekim 1905 ve 1909 yllarnda özel giriimciler Chicago kentinde "Central Manufacturing" ve "Clearing" ismini verdikleri iki sanayi bölgesini kurmulardr. Bunlar ayn zamanda, modern anlamda sanayi bölgelerinin ilk örneklerini oluturmutur. Bu uygulamalarn amac, sanayicilerin altyapl sanayi arsas gereksinmelerinin karland bölgeleri ina eden özel firmalarn kâr elde etmeleridir. Yani ABD' deki ilk OSB uygulamalar, özel sektör tarafndan kâr elde etmek amacyla gerçekletirilmitir.
Organize sanayi bölgelerinin ngiltere'deki uygulamalarnda güdülen en önemli amaç; geri kalmbölgelerde isizlikle mücadele etmek olarak belirlenmitir. ngiltere'de ilk uygulamalarn, Birinci Dünya Sava sonrasnda yaygnlat görülmektedir. Büyük Dünya Bunalm'nn ngiliz ekonomisini çökerttii 1929 ylnda; bunalmdan çok etkilenen kömür, çelik ve gemi ina sanayilerinden açkta kalan igücü gelimi sanayi merkezlerine akn etmitir. Belli bölgelerin göç nedeniyle ar nüfus kaybna kar bir önlem olarak 1936 ylnda devlet "Özel Gelime Alanlar ve lerleme Yasas"n çkartmtr. Bu yasa çerçevesinde alnan önlemler sayesinde 1936–1938 yllar arasnda skoçya'da ve Galler'de alt adet sanayi bölgesi kurulmutur.
kinci Dünya Sava ile birlikte balayan dönemde, OSB'ler bir devlet yatrm olarak görülmeye balanm, gelimekte olan ülkelerde küçük ve orta büyüklükteki iletmelerin gelitirilmesine hizmet eder bir biçimde düzenlenmitir. Büyük kent merkezlerine ve sanayi alanlarna olabilecek yönelmeye kar koyabilmek amacyla yeni politikalara bavurulmu ve bu amaçla 1945 ylnda "Sanayinin Dalm Yasas" çkarlmtr.
Bu düzenlemede amaç; sanayi kurulularnn corafî dalmlarn düzenlemektir. Böylece gelime alan olarak belirlenen bölgelerde, yeni sanayilerin gelimesine yardmc olmak için, projelerin finansmannn devlet tarafndan karlanmas salanmtr. Ayrca "Kent ve Kasaba Planlama Yasas" çkarlarak yerel planlama örgütlerine sanayi bölgesi kurma hakk
3
tannmtr. Böylece, devlet sanayiyi baz yerleim yerlerine özendirmek suretiyle, az gelimi yörelerin sanayileme yoluyla gelitirilmesini amaçlamtr. ngiltere bu düzenlemelerle uzun yllar baarl bir sanayileme politikas yürütmütür. kinci Dünya Sava sonrasnda ngiltere'de yaygn olarak oluturulan organize sanayi bölgeleri araclyla, bir yandan geri kalm yörelerde yeni sanayi merkezlerinin oluturulmasna çallrken, öte yandan büyük kentlerde sanayinin kent dnda gelitirilmesi salanmtr.
ABD' deki uygulamalara baktmzda; OSB'lerin ABD'deki özgün ad "Sanayi Park"dr. Bunlarn temel amac; kapsaml bir plan çerçevesinde belli bir alann gelitirilerek alt bölümlere ayrlp sanayi yerlemelerine sunulmasdr. Bu uygulamada da temel amaç; çeitli hizmetlerden, i ilikilerinden, ulam ve finansman kolaylklarndan ve eitilmi insan gücü açsndan dsal ekonomiler yaratarak, sanayileri büyük kentlerin yaknnda toplamaktr. Ayrca yeterli pazarn, igücünün ve hammaddenin bulunduu küçük kentlerin çevresi de sanayi için çekim gücü olan alanlarn arasna girmitir.
ABD' de sanayi parklarn oluturulmasnda amaç; belirlenen bölgelerin çevresinin baz kullanmlara kar korunmas, yaplarn ve dier hizmet binalarnn tasarm ve inaat için finansman kolaylklarnn ve mühendislik hizmetlerinin salanmas gibi baz özendirici tedbirler getirmektir. kinci Dünya Sava'nn ertesinde, sanayinin gelimesine kout olarak sanayi parklar da ani ve önemli bir gelime göstermitir. Bu noktada, federal devletin konuya eilmesinin rolü de etkili olmutur. ABD'de sanayi bölgelerinin geliimi federal devletin güdümü olmakszn ortaya çkm, fakat 1951 ylndan sonra federal hükümet politikalar sanayi park uygulamalarn belli boyutlarda etkilemi, özellikle yeni sanayi yerleimlerinin ülke düzeyindeki dalmnda stratejik bir rol oynamtr. ABD uygulamasnn bir özellii de, sanayi bölgelerinin önemli bir bölümünün kâr amac gütmeyen örgütlerce oluturulmu olmasdr. Bu örgütlerin amac; istihdamn, ücretlerin, ticaretin, hizmetlerin ve vergi gelirlerinin artrlmas noktasndan hareket ederek, sanayilemenin bir bütün olarak yarataca olumlu etkilerden yararlanmaktr.
Aktarlacak bir baka deneyim de Hindistan'a aittir. Bilindii gibi, Hindistan ekonomik büyümesini küçük ölçekli sanayi iletmelerinin üretimine dayal olarak gerçekletirmitir. Kolayca tahmin edilecei üzere, bu iletmeler yetersiz sermaye kaynaklar, teknolojik anlamda gelimi makinelere ilikin bilgi eksiklii, üretim ve pazarlama yöntemlerinin yetersizlii ve nitelikli igücü yetersizlii gibi ciddi sorunlarla ba etmek durumunda kalmlardr. Küçük ölçekli iletmelerin kendi varlklarn koruyabilmeleri bakmndan gerekli olan rekabet gücünü kazanabilmeleri ve içinde bulunduklar darboazlar gidermeleri için devlet yardmyla desteklenmeleri gerekli görülmütür. Bunlara verilen devlet destei, hem önemli boyutlara ulaan finansman destei, hem de sanayi bölgelerinin kurulmas ve desteklenmesi eklinde olmutur. Hindistan'da konunun bir baka önemli yan da, küçük iletmelerin ayn zamanda ekonomik gelimeyi gerçekletirecek önemli araçlar olarak görülmeleridir.
Hindistan’da Organize sanayi bölgelerinin salayaca yararlar aadaki gibi öngörülmütür:
Çalma koullarn iyiletirilmesi yoluyla verimlilii artrmak,
Küçük iletmelerin kendi aralarndaki yatay ve dikey olarak gelitirecekleri ilikilerle
oluan dsal ekonomilerden yararlanmasn salanmak,
4
Kooperatifçilik ruhunun gelimesine yardmc olarak giriimcilere birleme yoluyla
güç kazandrmak,
doru yön vermek,
gelitirilmesini yardmc olmak.
Sonuç olarak, yukarda özetlenen bu uygulamalarla balayan dünyadaki OSB’lere dayal sanayi geliimi zamanla bugünkü durumuna gelmitir.
2.2. Türkiye’de Organize Sanayi Bölgeleri
Türkiye'deki OSB uygulamas, gelimi bat ülkelerindeki uygulamalara birçok açdan benzemekle birlikte; baz farkllklar da tamaktadr. Batl ülkelerdeki OSB’ler, genelde, yar- kentsel alanlarda, uzmanlam yani belli bir sanayi daln içeren, standart fabrika binalar ve altyap tesislerinden oluurken; Türkiye’de OSB’ler kentsel alanlarda, karma yapda, standart olmayan fabrika binalar ve altyap tesisleriyle onlardan ayrlmaktadr. Ayrca, Batl ülkelerde baz OSB yönetimleri kâr amac güderken; Türkiye’dekiler kâr amac gütmeyen kurululardr. Yine Batdakilerde sadece küçük ve orta iletmeler yer alrken; Türkiye’deki OSB’lerde büyük iletmeler de yer almaktadr.
Türkiye'de 1960 ylnda balayan planl kalknma döneminde sanayinin "lokomotif sektör" olduu saptanm ve ekonomik dengenin kurulmas, ekonomik ve toplumsal kalknmann birlikte gerçekletirilmesi, belli bir hzda büyüme ve sanayilemeye önem verilmesi gibi uzun vadeli hedefler belirlenmitir.
Belirlenen hedefler dorultusunda; ülkede sanayinin gelitirilmesi amacyla uygulamaya konulan pek çok tevik tedbirlerinden biri olan OSB uygulamalarna, ilk olarak 1962 ylnda Bursa OSB'nin kurulmasyla balanmtr. Bursa OSB, Dünya Bankas'ndan alnan kredi ile kurulmutur.
1962 ylnda bu ekilde balayan Türkiye OSB uygulamas, kalknma planlar ve programlarnda sürekli olarak sanayinin gelitirilmesine ve bölgesel kalknmann gerçekletirilmesine yönelik özendirici tedbirler arasnda yer almtr. OSB’ler 5 yllk kalknma planlarndaki hedefler dorultusunda Bakanlar Kurulu Kararlar ile gerçekletirilmitir. Bakanlar Kurulu Karar ile kurulmas kararlatrlan OSB'lerin alt yap yatrmlarnn % 99' u Bakanlk Fonundan, % 1' i ise, OSB'yi kuran ticaret ve sanayi odalar/sanayi odalar veya ticaret odalar ile yerel yönetimler tarafndan karlanmtr.
Türkiye' de OSB uygulamalar her hangi bir yasal mevzuat olmadan 1982 ylna kadar bu ekilde devam etmitir. Söz konusu mevzuat boluunun giderilmesi amacyla 31 Ocak 1982 tarih ve 17591 sayl Resmi Gazete’de "Sanayi ve Ticaret Bakanl Fonlar Yönetmelii" yaymlanarak yürürlüe konulmutur.
Fonlar Yönetmelii'nin "Organize Sanayi Bölgeleri ve Küçük Sanat naat ve letme Giderleri
5
Fonu" baln tayan 29 – 42 maddelerinde Organize Sanayi Bölgeleri için fonun kullanm, fon hesabnn kayna ve ileyii, kredinin tahsisi, arsa iktisab, kredinin geri dönüü gibi hususlar düzenlenmitir. Devlet bütçesinden fona kaynak aktarlm ve bu fondan OSB'ler kredilendirilerek desteklenmitir.
4562 sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu, OSB' leri “Sanayinin uygun görülen alanlarda yaplanmasn salamak, çarpk sanayileme ve çevre sorunlarn önlemek, kentlemeyi yönlendirmek, kaynaklar rasyonel kullanmak, bilgi ve biliim teknolojilerinden yararlanmak, sanayi türlerinin belirli bir plan dâhilinde yerletirilmesi ve gelitirilmesi amacyla; snrlar tasdik edilmi arazi parçalarnn imar planlarndaki oranlar dâhilinde gerekli idari, sosyal ve teknik altyap alanlar ile küçük imalat ve tamirat, ticaret, eitim ve salk alanlar, teknoloji gelitirme bölgeleri ile donatlp planl bir ekilde ve belirli sistemler dâhilinde sanayi için tahsis edilmesiyle oluturulan ve bu Kanun hükümlerine göre iletilen mal ve hizmet üretim bölgeleri" olarak tanmlamaktadr.
Türkiye’de OSB'lerin kurulu amaçlar; Sanayinin disipline edilmesi,
ehrin planl gelimesine katkda bulunulmas,
Birbirini tamamlayc ve birbirinin yan ürününü tevik eden sanayicilerin bir arada ve
bir program dâhilinde üretim yapmalaryla, üretimde verimliliin ve kâr artnn
salanmas,
Tarm alanlarnn sanayide kullanlmasnn disipline edilmesi,
Salkl, ucuz, güvenilir bir altyap ve ortak sosyal tesisler kurulmas,
Müterek artma tesisleri ile çevre kirliliinin önlenmesi,
Bölgelerin devlet gözetiminde, kendi organlarnca yönetiminin salanmas, eklinde
özetlenebilmektedir.
1960 ylnda balayan planl kalknma döneminde ise sanayinin “lokomotif” sektör olduu açklkla belirtilmi, ekonomik dengenin kurulmas, ekonomik ve toplumsal kalknmann birlikte gerçekletirilmesi, belli bir hzda büyüme ve sanayilemeye önem verilmesi gibi uzun vadeli hedefler belirlenmitir.
Belirlenen hedefler dorultusunda; ülkede sanayinin gelitirilmesi amacyla uygulamaya konulan pek çok tevik tedbirlerinden biri olan OSB uygulamalarna, daha önce de ifade edildii gibi, ilk olarak 1962 ylnda Bursa'da bir OSB kurulmasyla balanmtr. 1962 ylndan balayarak bugün gelinen noktada; 30.515 hektar büyüklüünde, 166 adet OSB hizmete sunulmutur. Tamamlanan bu OSB'lerin geliim sürecine baktmzda;1962 ylndan 2002 yl sonuna kadar 70 adet OSB projesinin, 2003-2015 yllar arasnda ise 96 adet OSB projesinin tamamland görülmektedir.
2016 yl sonu itibaryla; Türkiye’de Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl’ndan sicil alm 296 adet OSB bulunmaktadr. Bunlardan 244 adedi “Karma OSB” iken 42 adedi “htisas OSB” ve 10’u da “Islah OSB” statüsündedir. Karma ve ihtisas olmak üzere 2 adet özel OSB bulunmaktadr. Ancak son ylda tüzel kimlik kazananlarn dnda 285 OSB hakknda saysal verilere ulamak mümkün olabilmektedir. OSB’lerin bölgesel dalmlar aadaki tabloda yer almaktadr:
6
OSB Bulunan ller
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
Kurulan OSB’lerin %28’i Marmara bölgesinde yer alrken Ege, ç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde yaklak ayn sayda OSB bulunmaktadr. En az OSB 16 ile güneydou Anadolu bölgesindedir. OSB’lerin bölgesel dalmlar aadaki tabloda yer almaktadr.
Tablo 1: OSB’lerin Bölgelere Dalm Bölgeler OSB Says Toplamdaki Pay (%)
Marmara Bölgesi 80 28,07
Ege Bölgesi 48 16,84
Karadeniz Bölgesi 47 16,49
Akdeniz Bölgesi 24 8,42
Toplam 285 99,99
OSB’lerin Türkiye Genelinde illere göre dalm incelendiinde Artvin ili hariç tüm illerde OSB bulunduu görülecektir. Nüfus ve OSB alanlar karlatrlmasnda kii bana düen OSB alan sralamasnda Mula ilinin arkasnda Hakkâri ve Van lleri bulunmaktadr. Bu durum dikkat çekicidir.
Tablo 2: OSB’lerin Ekonomiye Katks OSB Says 285
Toplam Alan (Hektar) 81.319
Üretimdeki Firma Says 49.376
Toplam stihdam 1.610.317
OSB’ler hakkndaki bilgiler oldukça dinamik olarak karmza çkmaktadr. Bugün yer seçimine devam eden OSB’nin ertesi gün kamulatrmaya balamas, alt yap inaat süren bir OSB’nin iletme aamasna geçmesi mümkündür. Halen 212 OSB, 2 veya daha fazla iletmenin faaliyete geçmesi yüzünden iletme aamasnda tanmlanmaktadr. Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluu (OSBÜK) yetkililerinden alnan bilgiye göre ksa bir süre içerisinde bu saynn 226’yaulamasbeklenmektedir.
Tablo 3: OSB’lerin Tamamlanma Aamas Açsndan Durumu
OSB'LERN FZK DURUMU YER
OSB AAMASI (ADET) 4 25 13 31 212 285
OSB ALANI (HEKTAR) 1.480,00 3.565,68 1.720,00 5.422,94 69.130,55 81.319,17
OSB AAMASI (ADET) ORAN % 1,40% 8,77% 4,56% 10,88% 74,39% 100,00%
OSB AAMASI (ALAN) ORAN % 1,82% 4,38% 2,12% 6,67% 85,01% 100,00%
8
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
OSB’lerin adet olarak hangi aamada olduklarna baktmzda OSB’lerin %74,39’unun iletme aamasna gelmi olmas sevindiricidir. Alt yap çalmalar yürütülen OSB’lerin oran %10,88 iken, yer seçim çalmalar yürütülen OSB’lerin oran %1,40’dr. OSB’lerinin altyap yatrmlar, bölge müdürlüü hizmet binas ve sanayi siteleri altyap inaatlarnn tamam bakanlk tarafndan krediyle desteklenmektedir. Bu durum, bütçe imkânlarn ve alt yap yatrmlarnn süresini dorudan etkilemektedir.
ekil 2: OSB’lerin Fiziki Durumu
Türkiye geneline dalan organize sanayi bölgeleri(OSB), ekonominin can damarlarn oluturmaktadr. OSB’ler sanayi yatrmlarna altyap salarken çeitli teviklerden yararlanlmasna da imkân vermektedir. Halen Türkiye’de, yukarda istatistiki bilgileri sunulan 285 OSB’de 49 binin üzerinde irket faaliyet gösterip 1,6 milyon kiiye istihdam salamaktadr. OSB'lerdeki bo parsellerin tahsisinin yaplmas ve üretimin balamasyla birlikte, bu saynn 2 milyon 200 bin kiiye ulamas beklenmektedir.
Yaplan aratrmalara göre yakn zamanda 20 yeni OSB daha kurulmas beklenmektedir. Hâlihazrda faaliyette olan OSB’lerden Aliaa Kimya htisas ve Karma Organize Sanayi Bölgesi dâhil olmak üzere 10’unda da kapasite art olmas beklenmektedir. Böylece 2018 ylna kadar 5 bin civarnda irkete daha OSB kaplar açlrken 200 bine yakn yeni istihdam salanaca da deerlendirilmektedir.
Ayrca bugüne kadar OSB’si bulunmayan tek il olan Artvin’de kurulacak 500 dönümlük Artvin Merkez OSB ile ülkede OSB’si olmayan kent kalmam olacaktr. Yeni kurulacak olan OSB’lerin yarsndan fazlasnn “htisas OSB” olmas dikkat çekiyor. OSB’ler gdadan, gemi yapmna, zeytinden demir çelie kadar pek çok alanda ihtisaslamaktadrlar.
Özellikle zmir, Konya ve Eskiehir gibi Anadolu ekonomisinin itici gücü olan kentlerdeki OSB’ler hzla büyümenin ve daha fazla iletmeye yer açmann gayreti içerisindedir. zmir’deki 13 organize sanayi bölgesindeki 257 firmann 2016 yl yatrmlarnn 2 milyar liraya ulamas beklenmektedir. zmir’in çeitli ilçelerindeki bu yatrmlar sayesinde 23 bin kiiye de i imkân salanmas hedeflenmektedir. Ege Bölgesi Sanayi Odas (EBSO) Bakan Ender Yorganclar,
YER SEÇM; 1,40% KAMULATIRMA;
OSB’lerin nicelik olarak deil nitelik olarak güçlendirilmesi gerektiini vurgulayarak, “Sanayi üretimindeki düü, ekonomideki daralma, dolardaki art gibi gelimelere karn OSB’lerin yatrma devam etmesi ve yeni istihdam salamas çok önemlidir” demektedir.
2.3. Organize Sanayi Bölgelerimizin Deerlendirilmesi
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl tarafndan hazrlanan 2011-2014 Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi’nde OSB’lerin, temel sanayi politikas öncelikleri arasnda yer almas OSB’lere son yllarda verilen önemi göstermekte ve hangi dorultuda gelime sergileyecei hakknda fikir vermektedir. Bata OSB’ler olmak üzere, iletmeler aras ibirliklerinin desteklenmesi bu politikalarn banda gelmektedir.
Organize Sanayi Bölgelerinin kurulu yerleri, saylar ve büyüklükleri genel olarak deerlendirildiinde; Dou Anadolu, Güney Dou Anadolu ve Akdeniz Bölgelerinde düük oranlarda kald, Marmara Bölgesinde doyum noktasna ulam olduu, yeni kurulan OSB’lerin arlkl olarak, ç Anadolu Bölgesinde daha sonra Ege ve Karadeniz Bölgeleri’nde olduu görülmektedir.
Kentleme ve sanayileme ilikilerini düzenlemek açsndan da önemli bir araç konumunda olan organize sanayi, birçok ülkede sanayiyi, özellikle ar nüfusu olan sanayilemi yöreleri yönlendirmede de “devlet politikas” olarak kullanlmtr. Günümüzde hzl kentleme, çevre kirlilii, insan sal gibi etkenler nedeniyle sanayi iletmelerinin kentsel alanlar dnda, düzenli ve derli toplu sanayi merkezleri halinde kurulmas tevik edilmektedir. Bu balamda bir organize sanayi bölgesinin baarsn etkileyen en önemli faktörlerden birinin de sanayi bölgesinin kurduu yerin özellikleri olduu belirtilebilir.
Organize Sanayi Bölgelerinin dalmnn özellikle metropoliten bölgelerde younlat görülmektedir. Bunlardan ilki stanbul metropoliten merkezi olup bunun dou uzantsn Kocaeli ve Sakarya illerindeki yerlemeler ve bat uzantsn ise Tekirda ilindeki yerlemeler oluturmaktadr.Bunun yan sra Bursa corafi olarak bu gelimenin dnda kalmakla beraber otomotiv sektöründeki liderliiyle stanbul sanayinin önemli bir parçasn oluturmaktadr.kinci önemli metropoliten bölge ise zmir metropoliten alan çevresinde yer almaktadr. Manisa ve Aydn bu bölgenin bir parças olarak yer alrken, Denizli ise stanbul merkezli bölgede yer alan Bursa gibi zmir ile mekânsal olarak ayr fakat ilevsel olarak bütünlük göstermektedir. Ankara her ne kadar önemli bir sanayi merkezi olmasa da özellikle Krkkale uzants ile ele alndnda önemli bir yer tekil etmektedir. Son kümeleme ise Çukurova bölgesinde görülmektedir. Adana metropoliten bölgesi batda Tarsus-Mersin aksnda genilerken, douda kesiklide olsa skenderun ve Antakya’ya uzanan bir gelime söz konusudur.
Bu yerlemelerin dnda Eskiehir, Gaziantep, Samsun, Konya ve Kayseri gibi çevresinde yer alan yerlemelere de hizmet sunumu açsndan önemli olan bölgesel merkezler vardr. Dou ve Güneydou bölgesi sanayinin en az büyüme oranna sahip bölgeleri olarak karmza çkarken, metropoliten merkezlerin çeperinde ve çevresinde yer alan yerlemelerin sanayi açsndan çekici odak noktalar haline gelmeye balad görülmektedir. Ekonomiye saladklar bu önemli yararlarn kent planlama açsndan da olumlu olabilmesinin koulu organize sanayi bölgeleri ile ilgili kararlarn ülke ve bölge ölçeinde alnmasdr. Bölgesel
10
eitsizliklerin giderilmesi, ülke içinde eitsiz büyümenin önlenmesi, uzun dönemli ekonomik etkinliin salanmas, teknik ve sosyal altyap hizmetlerinin kendi içinde karlanmas gibi ilkeler günümüzde “her ile Organize Sanayi Bölgesi” sloganlar ile yanl yatrmlar getirmi ve bugün atl durumda olan ve beklenen endüstriyel geliimi salayamayan doluluk oranlar çok düük organize sanayi bölgelerinin olumasn beraberinde getirmitir. Aadaki ekil, ülkemizdeki OSB’lerin gelime akslarn göstermektedir. OSB’lerin bu gelime akslar dna salkl bir biçimde çkmas ülke ekonomisi açsndan hayati önem tamaktadr. Tüm dier illerin en fazla ticari iliki içinde olduu tek ilin stanbul olmas bu çarpk sanayilemenin bir dier örneidir. Bu yapnn krlarak sanayilemenin dier illere de yaylmas ve stanbul’un Türkiye’nin tek i merkezi olmaktan çkarlmas salkl sanayilemeyi de beraberinde getirecektir.
ekil 3:Organize Sanayi Bölgesi Gelime Akslar
Baz OSB kararlarnn bugün yeterince etkin olmamasnn önemli bir nedeni, OSB kurulmas düünülen yerler için efektif bir talep aratrmas yaplmamasdr. ller ve bölgelerin sanayi geliim potansiyeli doru tespit edilmeli, sektör analizleri yaplmal ve yerel talebin doru ve etkin olarak belirlenmesinin ardndan OSB yer seçim karar verilmelidir. Aadaki ekil söz konusu durumu ortaya koymaktadr.
ekil 4: Organize Sanayi Bölgelerinin Doluluk Oranlar
OSB Miktar Açk OSB’ler
11
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
Yllara Göre Biten OSB Miktar ise aadaki gibidir: ekil 5: Yllara Göre Biten OSB Miktar
Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlnca yaplan bir çalmaya göre; organize sanayi bölgelerindeki 49 binden fazla sanayi parselinde üretime geçildii ve yaklak 1 milyon 600 bin kiiye istihdam saland saptanmtr.
OSB'lerdeki parsellerin tamamen veya ksmen bedelsiz tahsisleriyle ilgili 2011 ylnda balanan uygulama, Bakanlar Kurulu kararyla 12 Nisan 2015'den itibaren geçerli olmak üzere 2 yl daha uzatlmtr. Süre uzatmnda amaç; OSB'lerdeki parsellerin yatrmclar için cazip hale getirerek yatrm, üretim, gelir ve istihdam arttrmaktr.
28 adet yeni OSB ve 21 adet mevcut OSB için ilave alan yer seçimi çalmalar devam etmektedir. Baz OSB’lerin yer seçimi süreci tamamlanma aamasna gelinmitir. Önümüzdeki süreçte yllk ortalama sekiz OSB projesini Bakanlk kredileri ile alt yaps inaatlarn bitirerek 2023 ylna kadar 65 OSB projesinin tamamlanmas hedeflenmektedir.
htisas OSB’lerle ithalatn önünü kesmek ve ihracat artrmak hedeflenmektedir. Türkiye genelinde 143,9 milyar dolar olarak gerçekleen toplam ihracatn 43,1 milyar dolar OSB’ler tarafndan gerçekletirilmitir.
OSB talebinde büyüklükler kurulaca yörenin ihtiyaçlarna ve yatrmc taleplerine göre ortalama 500 dönümden 90 bin dönüme kadar farkllklar göstermektedir. Birçok kent OSB bavurularnn onaylanmas için yer seçim ilemlerinin tamamlanmasn beklemektedir. Birçok OSB halen genileme ve ilave yer seçimi çalmalarn sürdürmektedir. Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluu OSBÜK verilerine göre incelenen 285 OSB’den alan ölçülerine göre en büyük OSB 4 bin 290 hektar ile Gaziantep OSB iken, istihdamda stanbul kitelli OSB 300.000’i akn çalan says ile birincilii elinde bulundurmaktadr. Her ne kadar kitelli ve vedik OSB kapsamnda tanmlansa da yeni kurulacak OSB’ler için örnek tekil edemeyecektir. Konya ve Adana Hac Ömer Sabanc OSB’ler bu büyüklüklerini ikiye katlayacak ilave alanlar ile genileme ve yeni istihdam yaratma çabalarn sürdürmektedir.
12
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
Tablo 4: Alan Büyüklüklerine Göre lk 5 OSB Sra No OSB Ad Alan
1 Gaziantep OSB 4.290
2 Konya OSB 2.300
4 Kayseri OSB 2.199
5 Adana Hac Sabanc OSB 1.590
Özellikle zmir, Konya ve Eskiehir gibi Anadolu ekonomisinin itici gücü olan kentlerdeki OSB’ler hzla büyümenin ve daha fazla iletmeye yer açmann peindedir. zmir’deki 13 organize sanayi bölgesindeki 257 firma bu yl 2 milyar liralk yeni yatrm yapmay planlamaktadr. Kentin çeitli ilçelerindeki bu yatrmlar sayesinde 23 bin kiiye de i imkân salanacaktr.
Tablo 5:Çalan SaysnaGöre lk 5 OSB Sra No OSB Ad Alan
1 stanbul kitelli OSB 300.000
2 Gaziantep OSB 140.000
5 Kayseri OSB 53.000
OSB’de tüketilen toplam elektrik enerjisini, ikili anlamalar yoluyla, farkl tedarikçilerden salamakta veya kendileri üreterek elektrik maliyetlerini mümkün olduunca düük seviyede tutmaya çalmaktadr. Sanayi sektöründe üretim ve kapasite kullanmnn göstergelerden birisi de elektrik tüketimidir. Bu çalmada konu ile ilgili olarak OSB’lerde iletme aamasnda bulunan 212 OSB’den OSBÜK veri tabanna veri girii yapan OSB’ler deerlendirmeye alnm ve aadaki sonuçlara ulalmtr.
Günlük tüketimi 1.000.000 kwh üzerinde olan OSB’lerin 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 yllarnn aylk elektrik tüketimleri toplamlarna göre sralandnda; Gaziantep OSB, Osmaniye OSB., Çerkezköy OSB, Hatay skenderun OSB, Bursa Demirta OSB’lerinin en çok elektrik tüketen OSB’ler olduu görülmektedir. 2013 ylnda Gaziantep OSB’nin elektrik tüketiminin 43 ilin toplamndan fazla olduu dikkat çekmektedir.
ekil 6: En Çok Elektrik Tüketen OSB’lerin Elektrik Tüketim Miktarlar
13
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
Tablo 6: Elektrik Tüketimine Göre lk 5 OSB Sra No OSB Ad
1 Gaziantep OSB
2 Osmaniye OSB
3 Çerkezköy OSB
4 skenderun OSB
5 Bursa Demirta OSB
Sanayi sektöründe üretim ve kapasite kullanmnn göstergelerden bir dieri de doalgaz tüketimidir. Doalgaz tüketiminde OSB’lerde iletme aamasnda bulunan 212 OSB’den OSBÜK veri tabanna veri girii yapan OSB’ler deerlendirmeye alndnda karmza çkan tablo ise u ekildedir. Günlük tüketimi 10.000.000 m3 üzerinde olan OSB’lerin 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 yllarnn aylk doalgaz tüketimleri toplamlarna göre sralandnda; Bursa OSB, , Çerkezköy OSB, Bursa Demirta OSB, Manisa OSB, Eskiehir Sanayi Odas OSB’lerinin en çok doalgaz tüketen OSB’ler olarak karmza çkmaktadr.
ekil 7: En Çok Doalgaz Tüketen OSB’lerin Doalgaz Tüketim Miktarlar
Tablo 7:Doalgaz Tüketimine Göre lk 5 OSB Sra No OSB Ad
1 Bursa OSB
2 Çerkezköy OSB
Bir ekonomi gazetesi tarafndan yaplan aratrmaya göre baz OSB’ler deiik kriterlere göre u ekilde ön plana çkmaktadr. En çok bilinen OSB olmas sebebiyle, Gebze OSB; düzeniyle; üstyapsyla, yönetim binasyla, tesisleriyle Bakent OSB; yönetim modeliyle, irketleriyle, güçlü iletiim ayla OSTM OSB;altyapsyla, tertip ve nizamyla MES OSB; iletmeleriyle, istihdamyla, tahsislerden sonra planl üstyapsyla Demirta OSB; sosyal sorumluluk yönü ve
14
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
yönetim modeliyle Bilecik OSB ve kümelenme çalmalar ve küme yönetimi ile zmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi baarl bulunmutur.
Kurulmas düünülen OSB’nin nitelii ve özellikleri OSB’ye ilikin potansiyel talep dorultusunda belirlenmelidir. OSB’nin ihtisas ya da karma m olaca, OSB alannn yeri ve büyüklüü, OSB’de yer alacak parsel büyüklükleri, OSB bünyesinde sunulacak hizmetlerin nitelii ve nicelii gibi özellikler sanayi yapsnn mevcut durumu, gelime potansiyeli, sektör analizleri ve yerel talep dorultusunda saptanmaldr. Bu tespitlerin doru, hzl ve etkin bir biçimde yaplabilmesi için yerel yönetimler/belediyeler ile ibirliine gidilmeli, yerel yönetimlerin sürece tam katlmlar salanmaldr.
OSB politikas, yerel sermaye birikiminin il dna çkmasn engellemede ve yerel sanayiye sermaye transferinde önemli bir planlama arac olarak ilev görmektedir. Ayn zamanda OSB’ler, sanayi birimlerinin çevrede yarataca olumsuz etkileri denetlemede, daha kolay ve ucuz üretim yapmalarn salamada ve daha düük maliyetli altyap hizmetlerinden yararlanmada büyük imkânlar sunmaktadr. Ayrca, OSB’ler yerel düzeyde KOB’lerin gelimelerine elverili bir ortam salayarak sanayinin yerellemesine ve böylece sanayinin bölgeler arasnda daha dengeli dalmna da önemli ölçüde katk salamaktadr.
15
3. OSB’ler ve Yasal Mevzuat
OSB'lerin hzla çoalmas, ülkenin ekonomik yelpazesinde öneminin giderek artmas ve OSB'lerin tüzel kiilikten yoksun olmas sebebiyle pek çok hukuki sorunlarn meydana gelmesi yeni bir yasal düzenlemeyi zorunlu hale getirmitir. Uzun süren aratrma ve çalmalar sonucu 4562 sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu 12.04.2000 tarihinde TBMM' de kabul edilmi ve 15.04.2000 tarihli Resmi Gazete'de yaymlanarak yürürlüe girmitir. Söz konusu Kanun gereince hazrlanmas gereken "Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii" 21.05.2001–24408 sayl Resmi Gazete’de yaymlanarak yürürlüe girmitir."Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii" 17.01.2008 tarih ve 26759 sayl Resmi Gazete ile ve en son olarak da 18.11.2015 tarih ve 29536 sayl Resmi gazetede uygulamalar esnasnda doan ihtiyaçlar sebebiyle yeniden düzenlenerek söz konusu eski Yönetmelikler yürürlükten kaldrlmak suretiyle yeni yönetmelik yürürlüe girmitir.
"Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmelii" 01.04.2002–24713 tarih ve sayl Resmi Gazete’ de yaymlanarak yürürlüe girmitir.“Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmelii ”de22.08.2009 tarih ve 27327 sayl Resmi Gazete ile uygulamalar esnasnda doan ihtiyaçlar sebebiyle yeniden düzenlenerek yeni Yönetmelik yürürlüe girmitir. Türkiye' de OSB'ler halen söz konusu yasal düzenlemelere göre kurularak yönetilmektedir.
Baz OSB’ler özelliklerini kaybetmi olsa dahi mevzuatta be ayr statüde OSB’den söz edilmektedir.
Farkl sektörlerde faaliyet gösteren tesislerin yer ald KARMA OSB,
Ayn sektör grubunda ve bu sektör grubuna dâhil alt sektörlerde faaliyet gösteren
tesislerin yer ald HTSAS OSB,
Gerçek kiiler veya Tüzel kiilerce kendi mülkleri üzerine kurduklar ÖZEL OSB,
Tarm sektöründe faaliyet göstermek amac ile kurulan ve Gda, Tarm ve Hayvanclk
Bakanl’na bal olarak faaliyet gösteren TARIMA DAYALI HTSAS OSB (TDOSB),
Uzun yllar önce çeitli sebeplerle bir arada oluarak faaliyet gösteren sanayi
tesislerinin bulunduu alann OSB’ye dönütürülmesi amacyla kurulan ISLAH OSB,
Ayrca, genel idare giderleri için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl’ndan kredi kullanan OSB’ler ve Kredi Kullanmayan OSB’ler diye de OSB’ler tanmlanabilmektedir.
3.1. 4562 Sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu
OSB Kanunu, 4562 Kanun numarasyla 01.04.2002 tarihinde kabul edilmi;01.04.2002 tarihinde 24713 sayl Resmi Gazete’de yaymlanarak yürürlüe girmitir. Kanunda, amacn organize sanayi bölgelerinin kurulu, yapm ve iletilmesi esaslarn düzenlemek olduu belirtilmektedir. Kanun; organize sanayi bölgelerinin ve üst kurulularnn oluumunu, organlarn, ileyiini, yönetim ve denetimini düzenleyen hükümler ile bunlarla ilgili kii ve kurulularn görev, yetki ve sorumluluklarn belirleyen hükümleri kapsamaktadr.
4562 Sayl OSB Kanunu çkarlarak, OSB’lerin hukuki statüsü yasa koyucu tarafndan düzenlenmi ve OSB tüzel kiiliklerinin hak ve yükümlülükleri belirlenmitir. OSB’nin hazrlk ve kurulu sürecinde idarenin aktif olarak yer alyor olmas, kurulduktan sonra merkezi ve yerinden yönetim idarelerinin aktif olarak tüzel kiilik içerisinde bulunmaya devam etmeleri
16
ve denetim konusunda idarenin kullanaca yetkilerin temel hak ve özgürlükler üzerinde oluturaca kstlama etkisi nedeniyle, OSB tüzelkiiliklerinin yasayla düzenlenmesi zorunluluu domutur.
OSB, özel hukuk tüzel kiiliidir. Ancak, dier özel hukuk tüzel kiiliklerinden fark, kamu yarar gerekçesiyle adna kamulatrma yaplabilen veya yaptrlabilen bir özel tüzel kiiliine sahip olmasdr. OSB kavramnn ne olduu, hukuki dayana ve oluumuna ilikin uygulamann bilinmesi ortaya çkan hukuki uyumazlklarn çözüme kavuturulmas açsndan önem tamaktadr.
3.2. OSB Uygulama Yönetmelii
4562 sayl OSB Kanunu’nun ilgili maddeleri çerçevesinde düzenlenen ve 01.04. 2002 tarih ve 24713 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yürürlüe giren “OSB Uygulama Yönetmelii”nde OSB’lerin, kuruluu, yapm ve iletilmesi ile ilgili usul ve esaslar düzenlenmitir. Uygulamada karlalan baz aksaklklarn düzeltilmesi amacyla bu yönetmeliin baz maddelerinde deiiklik yaplarak yönetmeliin yenilendii görülmektedir. Örnein, bu yönetmeliin bir dier yenilenmi hali 05.10. 2004 tarih ve 25604 sayl Resmi Gazete’de yaymlanmtr. Ancak uygulamadan doan ve artan ihtiyaçlar karsnda yönetmelik yeniden yenilenmi ve“Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmelii ” balyla 22.08.2009 tarih ve 27327 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yürürlüe girmitir.
OSB Uygulama Yönetmelii; organize sanayi bölgelerinin planlanmasn, yer seçimini, OSB’nin gerçekleebilmesi için zorunlu olan ve Bakanln uygun gördüü teknik altyaplarla ilgili OSB dnda kalan alanlarn onayl snr olarak belirlenmesini, imar planlar ve parselasyon planlar ile deiikliklerinin onayn, arazi kullanm, yap ve tesislerinin projelendirilmesi, inas ve kullanm ile ilgili ruhsat ve izinleri, kurulu protokolünün eklini ve içeriini, organlarn oluumunu, görev ve yetkilerini, çalma usul ve esaslarn, genel idare giderleri için kredi kullanmakta olan OSB’lerde bölge müdürü ve görevlendirilecek dier personelin nitelikleri ve saylar ile görevlendirme eklini, kredi talebi ve bunun geri ödeme usul ve esaslarn, arsa tahsislerini, altyap tesisleri kurma, kullanma ve iletme hakk ile ilgili hususlar, kredi kullanmakta olan OSB’lerde ihale usul ve esaslar ile hakedilerin düzenlenmesi ve onaylanmasn, kiralama usul ve esaslarn, OSB üst kuruluunun görev ve çalma eklini ve Kanunun uygulanmasna ilikin dier hususlar kapsamaktadr.
3.3. Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii
"Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii" en son olarak da 18.11.2015 tarih ve 29536 sayl Resmi gazetede uygulamalar esnasnda doan ihtiyaçlar sebebiyle yeniden düzenlenmitir.
Bu Yönetmelik, organize sanayi bölgelerinin yer seçimi ilemlerine ilikin usul ve esaslar düzenlemektedir. Birinci bölümde; amaç, kapsam, dayanak ve tanmlar yer alrken ikinci bölümde; yer seçimi talebi ve etüt safhas yer almaktadr. Bu bölümde; yer seçimi talebi ve Bakanlkça yaplacak ön deerlendirmenin nasl yaplaca, ve hazrlanacak rapora ilikin bilgiler ile eik analizi ile alana ilikin özellikler ayrntl ekilde açklanmaktadr. Üçüncü bölümde; yer seçimi komisyonun oluturulmas, görev ve ileyii ile OSB yerinin kesinlemesi süreci açklanmaktadr.
17
3.4. Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri (TDOSB) Uygulama Yönetmelii
TDOSB’lere ait i ve ilemler, 10/11/2009 tarihli ve 27402 sayl Resmi Gazete’de yaymlanan Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmelii hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir.
Yönetmelik; TDOSB’leri için iletilen talepleri deerlendirilmesi ve bu bölgeler için uygulanacak yer seçimi, kurulu, imar plan onay, faaliyetleri ile iletilmesi ve denetlenmesine ilikin usul ve esaslar düzenlemektedir.
Bitkisel ve hayvansal üretimin ve bunlara dayal sanayinin desteklenmesi, gelitirilmesi, ürünlerin paketlenmesi, ilenmesi, muhafaza edilmesi ile pazarlama yöntemleri konusunda teknik destek verilmesi, rekabet edebilirliini artrc nitelikte uygun ve kaliteli hammaddenin temini için tarm-sanayi entegrasyonunun gelitirilmesini salamaya yönelik esaslar ayrntl olarak yönetmelikte yer almaktadr.
TDOSB uygulama yönetmeliinin deiiklik çalmalar Gda Tarm Ve Hayvanclk Bakanlnca sürdürülmektedir. 2017 yl içerisinde yeni yönetmeliin uygulamaya girmesi beklenmektedir.
4. htisas OSB’ler
Günümüzde artarak devam eden rekabet basks sanayiyi verimlilii ve etkinlii artrc yöntemler gelitirmeye itmektedir. Bu yöntemler arasnda kümelenme yaklam son yllarda önem kazanm ve birçok ülkenin kalknma programna dâhil edilerek desteklenmitir.
htisas OSB, 4562 sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu'nda sanayide kümelenme yaklam ile örtüen bir tanmla; "ayn sektör grubunda ve bu sektör grubuna dâhil alt sektörlerde faaliyet gösteren tesislerin yer ald organize sanayi bölgesi" olarak tanmlanmtr.
Türkiye sanayisinde de kümelenme yaklamn benimseme yolunda atlan en önemli adm Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu'nda yaplan deiiklikler sonucu htisas OSB'lerin kurulmas ve saylarnn artrlmas olmutur. Yeni tevik sistemi ile sanayide kümelenme sistemini desteklemek amacyla, htisas Organize Sanayi Bölgeleri'ne (htisas OSB) bölgesel tevik uygulamas kapsamnda ayrcalk ve destekler salanmaktadr.
htisas Organize Sanayi Bölgelerinde mevzuatn getirmi olduu artlardan birisi, htisas Kuruluu artdr. Bu kurulu bir dernek veya vakf olabilmektedir. htisas OSB’lerde sektörü temsil edebilecek bir yapya ihtiyaç duyulmaktadr. htisas OSB’lerin sinerji yaratma fonksiyonu önemli bir özelliidir ve bu özelliin muhafaza edilmesi gerekmektedir. htisas Organize Sanayi Bölgeleri ayn sektör grubuna ait firmalardan olutuu için, ayn sektördeki firmalar daha yakn ibirlikleri yapabilir ve çevreye verilen atklar ayn olaca için artmas kolay olur, ekonomik avantaj salayacak ortak artma ina edilebilir. htisas Organize Sanayi Bölgelerinde yer alan firmalar ortak AR-GE ve test merkezleri dâhil olmak üzere pek çok ortak projede beraber çalabileceklerdir.
Türkiye'de hâlihazrda faaliyet gösteren ve Bilim, Sanayi, Teknoloji Bakanl tarafndan ilan edilen birçok htisas OSB bulunmakta ve saylar gün geçtikçe artmaktadr. Son yllarda üretimde öne çkan htisas OSB’lerin says 42’ye yükselmitir. Önümüzdeki üç ylda açlacak
18
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
yeni OSB’ler ile htisas OSB saysnn 55’e ulamas hedeflenmektedir. htisas OSB’ler uzay ve havaclktan ayakkabya, güne enerjisinden besicilie kadar pek çok alanda Anadolu’daki sanayici için büyük avantajlar içermektedir. Ayn alanda faaliyet gösteren irketleri bir araya getiren htisas OSB’ler, kurulu aamasnda aldklar ÇED Raporu ile de sonraki yllarda denetim ve genileme sknts yaamadan büyüyebilmektedirler.
Önümüzdeki dönemde Türkiye’de kurulmas planlanan en büyük htisas OSB ise anlurfa’dadr. 65 bin dönüm arazide 2017’de faaliyete geçmesi planlanan bu OSB Güne Enerjisi htisas OSB’sidir. Arazinin yüzde 80’inin güne enerjisi panelleri ile donatlmas ve bin 500 kiiye istihdam salamas beklenen Güne Enerjisi htisas OSB, Türkiye’de kendi alanndaki en büyük OSB olacaktr.
Gaziantep ve Kilis snrnda yaplacak Polateli-ahinbey Tekstil htisas OSB ise Türkiye ihracat için stratejik bir görev üstlenecektir. Suriye snr yaknlarnda 35 bin dönüm alan kapsayacak olan OSB ile 75 bin kiiye istihdam yaratlacaktr. u ana kadar bin 700 iletmenin yer tahsisi için bavurduu bu dev OSB’nin, son yllarda sava nedeniyle büyük kan kaybeden Irak ve Suriye pazarlar için üretim yapmas hedeflenmektedir.
Aadaki Tablo, Ekonomi Bakanlndan alnan bilgiye göre oluturulmu olup Türkiye'de mevcut htisas OSB'lerin isimlerine, ihtisas konularna, bulunduklar illere ve tevik uygulamasndaki bölgesel snflandrmada bulunduklar bölgelere ilikin bilgi vermektedir:
Tablo 8: Türkiye’deki htisas OSB’ler
Bölgesel snflandrma
1. 4. Bölge Afyonkarahisar scehisar Mermer htisas OSB
2. 1. Bölge Ankara Ankara Dökümcüler htisas OSB
3. 1. Bölge Antalya Kumluca Gda htisas OSB
4. 3. Bölge Balkesir Gönen Deri htisas OSB
5. 3. Bölge Balkesir Zeytin ve Zeytin Ürünleri leme htisas OSB
6. 2. Bölge Bolu Bolu Karma ve Tekstil htisas OSB
7. 2. Bölge Bolu Gerede Deri htisas OSB
8. 1. Bölge Bursa Bursa Deri htisas OSB
9. 1. Bölge Bursa Mustafakemalpaa Mermerciler htisas OSB
10. 1. Bölge Bursa TOSAB Bursa Tekstil Boyahaneleri htisas OSB
11. 1. Bölge Bursa negöl Mobilya Aaç leri htisas OSB
12. 2. Bölge Denizli Denizli Deri htisas OSB
13. 2. Bölge Denizli Denizli Mermer htisas OSB
14. 2. Bölge Isparta Isparta Deri htisas OSB
15. 1. Bölge stanbul stanbul Deri htisas OSB
16. 1. Bölge zmir Aliaa Kimya htisas ve Karma OSB
17. 1. Bölge zmir zmir Buca Ege Giyim htisas OSB
18. 1. Bölge zmir Menemen Plastik htisas OSB
19. 1. Bölge Kocaeli Kocaeli Gebze Kimya htisas OSB
20. 1. Bölge Kocaeli Kocaeli Gebze MES Makine htisas OSB
21. 1. Bölge Kocaeli TOSB Otomotiv Yan Sanayi htisas OSB
22. 1. Bölge Kocaeli Kandra Gda htisas OSB
23. 1. Bölge Kocaeli Kocaeli-Gebze Kömürcüler htisas OSB
24. 4. Bölge Malatya Malatya Akçada Mermer htisas OSB
19
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
25. 3. Bölge Manisa Kula Deri htisas OSB
26. 5. Bölge Nide Nide Bor Karma ve Deri htisas OSB
27. 3. Bölge Samsun Samsun Gda htisas OSB
28. 3. Bölge Samsun Havza Tarmsal Ürün leme ve Tarm Makinalar htisasOSB
29. 2. Bölge Tekirda Çorlu Deri htisas OSB
30. 2. Bölge Yalova Yalova Biliim htisas OSB
31. 2. Bölge Yalova Yalova Gemi htisas OSB
5. Tarma Dayal htisas OSB’ler
Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri (TDOSB) 4562 sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ile tanmlanmaktadr. Buna göre tarm ve sanayi sektörünün entegrasyonunu salamaya yönelik tarma dayal sanayi girdisini oluturan bitkisel ve hayvansal üretimin ve bunlarn ilenmesine yönelik sanayi tesislerinin yer alabilecei ve ilgili mevzuat uyarnca öngörülen biyogüvenlik tedbirlerine uyulmas artyla TDOSB kurulabilmektedir.
Organize Sanayi Bölgelerine ilikin olarak Bakanla verilmi olan yetkiler ve görevler, TDOSB’leri bakmndan Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlnca kullanlmakta ve yerine getirilmektedir. Bu bölgelerin yer seçimi, kuruluu, imar plan onay, faaliyeti, ileyii ve denetimine ilikin usul ve esaslar, Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl tarafndan hazrlanarak yürürlüe konulan 10/11/2009 tarih ve 27402 sayl Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmelii ile belirlenmektedir. 10.11.2009 ylnda resmi gazetede yukarda belirtilen uygulama yönetmelii yaynlanan TDOSB’ler kümelenmenin uygulanabilecei en iyi bölgelerdendir.
2/11/2011 tarihli ve 662 sayl kanun hükmünde kararnamenin 12. maddesi uyarnca Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl ile Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl arasnda 12.03.2012 tarihinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlnca yürütülmekte olan Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgelerine likin i ve ilemlerin bütçeleri ile birlikte Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlna devredilmesi gerçekletirilmitir. Bu kapsamnda aada belirtilen TDOSB’ler Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlna devredilmi ve Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl yatrm programlarna dâhil edilmitir.
Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgelerinin Kurulmasnn amac; bitkisel ve hayvansal üretimin ve bunlara dayal sanayinin desteklenmesi, gelitirilmesi, ürünlerin paketlenmesi, ilenmesi, muhafaza edilmesi ile pazarlama yöntemleri konusunda teknik destek verilmesi, rekabet edebilirliini artrc nitelikte sürdürülebilir, uygun ve kaliteli hammaddenin temini için tarm-sanayi entegrasyonunun desteklenmesi ve gelitirilmesidir. TDOSB’ler hayvanclk ve seraclk konulu olarak iki türde kurulabilmektedir.
Hayvanclk konulu OSB’lerde: besi çiftlikleri, kesimhaneler, souk hava depolar, et ve et ürünleri sanayi, yem sanayi, süt ve süt ürünleri sanayi, lojistik merkez, karantina merkezi, yeterli sayda veteriner ve ilgili uzmanlar yer alabilmektedir.
Seraclk konulu OSB’lerde: seralar, souk hava depolar, sebze ve meyve ileme ve paketleme tesisleri, meyve salatas, meyve suyu, meyve ve sebze konsantresi, zeytin ileme
20
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
ve ya tesisleri, salça, dondurulmu ürünler vb. gibi tesisler lojistik merkez, Ziraat Mühendislii ve dier ilgili uzmanlarn yer alaca merkezler yer alabilmektedir.
TDOSB’ler kurulmas halen geçerli yönetmelie göre; öngörülen yerde varsa Sanayi Odas, yoksa Ticaret ve Sanayi Odas, o da yoksa Ticaret Odasndan en az biri ile talepleri halinde ihtisas konusuna göre mesleki kurulu ve teekküller ile l Özel daresi veya TDOSB’nin içinde bulunaca il, ilçe veya belde belediyesinin, büyükehirlerde büyükehir belediyesinin temsilcilerince imzal ve valinin olumlu görüünü içeren kurulu protokolünün Bakanlkça onaylanmas ve sicile kayd ile tüzel kiilik kazanm olmaktadr.
TDOSB’ler sayesinde Bitkisel ve Hayvansal üretimin yapld, yeni teknolojilerin kullanld, yeterli büyüklükte, alt yaps planlanarak, salkl ve yeterli miktarda üretimlerinin salanmas ile kârl bir iletmecilik sonucu üreticinin gelir ve refah düzeyinin yükseltilmesi salanabilecei gibi, iletmelerde oluan atk maddelerin yer alt sularna karmas ve çevre kirliliinin olumas da önlenebilecektir. Aada ülkemizde kurulan veya kurulmas planlanan TDOSB’ler hakknda ksa bilgi sunulmaktadr:
I. Diyarbakr (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 188 ha alanda
kurulan bölgede 15 bin büyükba hayvan kapasiteli, 91 adet besi iletmesi faaliyet
gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
II. Amasya-Suluova (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 90 ha
alanda kurulan bölgede 9.650 büyükba hayvan kapasiteli, 57 adet besi iletmesi
faaliyet gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
III. Ankara-Çubuk (Besi) Hayvanclk htisas Organize Sanayi Bölgesi; 255 ha alanda
kurulan bölgede 17.950 büyükba hayvan kapasiteli, 99 adet besi iletmesi
faaliyet gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
IV. anlurfa (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 855 ha alanda
kurulan bölgede 106.400 büyükba hayvan kapasiteli, 532 adet besi iletmesi
faaliyet gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
V. Eskiehir-Beylikova (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 143 ha
kurulan bölgede 12.850 büyükba hayvan kapasiteli 99 adet besi iletmesi faaliyet
gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
VI. Yalova (Çiçekçilik) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 110 ha alanda
kurulan bölgede toplulatrma çalmalarna balanlmtr.
VII. Kars (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 147,63 ha alanda
kurulan bölgede mar, parselasyon planlar tamamlanm ve altyap proje
çalmalar devam etmektedir.
VIII. Denizli (Seraclk) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 72 ha alanda
kurulan bölgede 13 adet sera iletmesi faaliyet gösterecek olup, altyap proje
çalmalar tamamlanmtr. Altyap inaatlarna balanlacaktr.
IX. Gaziantep (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 450 ha kurulan
bölgede 26.250 büyükba hayvan kapasiteli olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
X. Elaz Hayvansal Ürünler Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 18,7 ha
alanda hayvansal ürünler ilenmektedir.
XI. Karaman (Süt) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 250 ha alanda
kurulan bölgede 5.300 samal/büyükba kapasiteli 50 adet iletme faaliyet
21
tüzel kiilik kazanmtr. Alanla ilgili acele kamulatrma karar verilmitir.
XII. Hatay-Altnözü (Süt) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 359 ha
alanda kurulan bölgede 13.800 samal/büyükba kapasiteli 115 adet iletme
faaliyet gösterecektir. Yer seçimi kesinletirilmi olup, kurulu protokolü
onaylanarak tüzel kiilik kazanmtr. TDOSB yeri olarak kesinletirilen alan içinde
kalan özel mülkiyete ait tanmazlar hakknda kamu yarar karar alnm ve
Bakanlar Kurulu tarafndan da acele kamulatrma karar verilmitir. Kamulatrma
ve alann tamamnn tüzel kiilik adna tescili ile ilgili i ve ilemler devam
etmektedir. Yatrm programna alnacaktr.
alanda kurulan bölgede jeotermal kaynakla stlan 35 adet sera iletmesi faaliyet
gösterecektir. Yer seçimi çalmalar tamamlanm olup, ÇED raporu
hazrlanmaktadr.
Bu kapsamda yürütülen projelerden 8 il 2015 yl yatrm programnda bulunmakta ve Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl kredisi ile desteklenmektedir. Bu iller; Ankara, Amasya, Diyarbakr, Eskiehir, Kars, Yalova ve anlurfa, Denizli olup, proje faaliyetleri yl yatrm programna tahsis edilen ödenekler çerçevesinde gerçekletirilmektedir. 2012 yl için tahsis edilen 10.500.000 TL ödenekten 10.484.079 TL harcanmtr. 2013 yl için tahsis edilen 9.500.000 TL ödenekten 8.986.145 TL harcanmtr. 2014 yl için tahsis edilen 39.000.000,00 TL ödenekten 38.803.422,00 TL harcanmtr.
6. Organize Sanayi Bölgelerine Salanan Tevikler
Günümüzde birçok devlet, sürdürülebilir yatrm ortamn tesis etmek, yatrmlar tevik etmek, yeni yatrmlar çekmek, istihdamda ve gelirde art salayarak ekonomik kalknma ve büyümeye katkda bulunacak en önemli politika araçlarndan biri olarak teviklere yaygn olarak bavurmaktadr. Organize Sanayi Bölgelerine salanan tevikler saptanan yatrm hedeflerine ulamada kilit öneme sahiptirler.
OSB’lerin kurulu amaçlarna hizmet edebilmesi ve bölgesel gelimilik farknn azaltlmas, sürdürülebilir yatrm ortamnn tesis edilmesi, daha özelde firmalarn ilk yatrm maliyetleri ve iletme dönemi maliyetlerinin azaltlmas için OSB’lere ve OSB içindeki firmalara çeitli tevikler salanmaktadr. Bu kapsamda OSB’lere salanan tevikler aadaki Tablo 9’da özetlenmitir.
Tablo 9: OSB’de Uygulanan Tevikler TEVK KALEMLER OSB TÜZEL
KL OSB ÇNDEK
Emlak Vergisi Muafiyeti Geçici Muaf Geçici Muaf
Bina naat Harc ve Yap Kullanma zni Harc Muafiyeti Var Var
Kurumlar Vergisi Muafiyeti Var Yok
KDV stisnas(Arsa ve iyeri teslimleri) Var Yok
Elektrik ve Havagaz Tüketim Vergisi Muafiyeti Var Yok
Tevhid ve fraz lem Harc Muafiyeti Var Var
Yap Denetim Kurulularna Ödenecek Hizmet Bedeli ndirimi % 75 % 75
22
Bir Alt Bölge Desteinden Yararlanma Yok Var
Arsa ndirimi Yok Var
6.1. Kredi Destei
OSB’lerin kurulmasnda, kurulduktan sonra sürdürülebilir yatrm ortamnn oluturulmasnda salanan tevikler içerisinde ölçek, faiz oran ve geri ödeme koullar bakmndan katma deeri yüksek olan kredi tevikleri önemli bir yer tutmaktadr.
OSB Uygulama Yönetmeliinin 95’inci maddesine göre OSB’lere kullandrlan kredinin kaynan OSB’lerin yapm için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl (BSTB) bütçesinde yer alan ödenekler oluturmaktadr.
4562 sayl OSB Kanununun 14’üncü maddesine göre OSB’nin yetkili organlar projenin keif tutar ve genel idare giderleri ile ilgili olarak, Bakanlktan kredi talep edebilmekte ve kredi destei dorudan OSB tüzel kiiliine verilmektedir.
OSB Uygulama Yönetmeliinin 97’nci maddesine göre Yatrm Programnda yer alan kalknmada öncelikli yörelerde yaplacak OSB’ler ve ileri teknoloji kullanan ihtisas OSB'lere talepleri halinde arsa, altyap ve genel idare giderleri kredisi, dier yörelerdeki OSB’lere ise altyap ve genel idare giderleri kredisi verilir. Ayrca talepleri halinde OSB’nin sevk ve idaresi için ihtiyaç duyulacak bölge müdürlüü hizmet binas inaatlar da kredilendirilir.
Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Projeleri Ödeneklerinin Kullanm ve Kredilendirilmesine likin Usul ve Esaslarn 14’üncü maddesine göre kullandrlan kredinin faiz oranlar ve geri ödeme artlar;
a) Kalknmada öncelikli yörelerde; faiz oran yllk % 1, geri ödeme süresi 5 yl ödemesiz toplam 15 yl,
b) Normal illerde; faiz oran yllk % 2, geri ödeme süresi 3 yl ödemesiz toplam 13 yl, c) Gelimi illerde; faiz oran yllk % 3, geri ödeme süresi 2 yl ödemesiz toplam 11 yl
olarak uygulanmaktadr.
6.2. Emlak Vergisi Muafiyeti
1319 sayl Emlak Vergisi Kanununun 5’inci maddesi (f) fkrasna göre Organize sanayi bölgeleri inalarnn sona erdii tarihi takip eden bütçe ylndan itibaren binalar 5 yl süre ile emlak vergisinden muaftr. Ayn Kanunun 15’inci maddesi (d) fkrasna göre ise Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlnca, organize sanayi bölgeleri için iktisap olunduu veya bu bölgelere tahsis edildii kabul edilen arazi (sanayici lehine tapudaki tescilin yaplaca tarihe kadar), arazi vergisinden muaftr. Bu muaflktan yararlanmak için arazinin bu maddede yazl cihetlere tahsis edilmi olduunun ilgili vergi dairesine bütçe yl içinde bildirilmesi arttr. Bütçe yl içinde bildirim yaplmazsa muafiyet bildirimin yapld yl takip eden bütçe ylndan muteber olur. Bu takdirde bildirimin yapld bütçe ylnn sonuna kadar geçen yllara ait muafiyet hakk dümektedir.
23
6.3. Bina naat Harc ve Yap Kullanma zni Harc stisnas
2464 sayl Belediye Gelirleri Kanununun 80’inci maddesine göre Organize Sanayi Bölgelerinde yaplan Yap ve Tesisler Bina naat Harc ve Yap Kullanma zni Harc’ndan müstesnadr.
6.4. Kurumlar Vergisi Muafiyeti
5520 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 4’üncü maddesinin (n) bendi gereince Organize sanayi bölgelerinin alt yaplarn hazrlamak ve buralarda faaliyette bulunanlarn; arsa, elektrik, gaz, buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarn karlamak amacyla elde edecei gelirleri Kurumlar vergisinden muaftr.
6.5. KDV stisnas
4369 sayl Kanunun 60’nc maddesi ile 3065 sayl KDV Kanununun 17’nci maddesi 4’üncü fkrasna eklenen (k) bendine göre Organize sanayi bölgelerinin kurulmas amacyla oluturulan iktisadi iletmelerin arsa ve iyeri teslimleri KDV’den istisnadr.
6.6. Elektrik ve Havagaz Tüketim Vergisi Muafiyeti
2464 sayl Belediye Gelirleri Kanununun 34’üncü maddesine göre verginin konusunu belediye snrlar ve mücavir alanlar içinde elektrik ve havagaz tüketimi oluturmaktadr. Ayn Kanunun 35’inci maddesine göre ise Organize sanayi bölgelerinde tüketilen elektrik enerjisinin vergisini organize sanayi bölgeleri tüzel kiiliklerine elektrii temin eden kurulu öder denilerek OSB tüzel kiilikleri söz konusu vergiden muaf tutulmaktadr.
6.7. Tevhid ve fraz lem Harc stisnas
5281 sayl Kanun ile 492 sayl Harçlar Kanununun 59’uncu maddesine ilave edilen (n) bendine göre Organize sanayi bölgelerinde yer alan gayrimenkullerin ifraz veya taksim veya birletirme ilemleri Tevhid ve fraz lem Harc’ndan müstesnadr.
6.8. Yap Denetim Kurulularna Ödenecek Hizmet Bedeli ndirimi
4708 sayl Yap Denetimi Hakknda Kanunun 5’inci maddesinin beinci fkras gereince yap denetim kurulularna ödenecek hizmet bedeli Organize Sanayi Bölgeleri onayl snr içerisinde yer alan tüm yaplar için %75 indirimli uygulanr.
6.9. Bir Alt Bölge Desteinden Yararlanma
15/06/2012 tarihli ve 2012/3305 sayl Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakkndaki Kararn 18'inci maddesine göre; yatrmn organize sanayi bölgesinde (OSB) gerçekletirilmesi durumunda;
1. Büyük ölçekli yatrmlar veya bölgesel tevik uygulamalar kapsamnda tevik belgesi
düzenlenen yatrmlar vergi indirimi ve sigorta primi iveren hissesi destei açsndan
bulunduklar bölgenin bir alt bölgesinde salanan oran ve sürelerde bu desteklerden
yararlanabilir.
24
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
2. Söz konusu madde kapsamnda 6. bölgede gerçekletirilecek büyük ölçekli ve bölgesel
tevik uygulamalar kapsamndaki yatrmlar için ise sigorta primi iveren hissesi
destei, bölgede geçerli olan süreye iki yl ilave edilmek, vergi indirimi destei ise
bölgede geçerli olan yatrma katk oranna be puan ilave edilmek suretiyle uygulanr.
Söz konusu Karar kapsamnda yer alan desteklerin uygulanmas açsndan iller, sosyoekonomik gelimilik seviyeleri dikkate alnarak 6 bölgeye ayrlmtr.
Teviklerden Yararlanmann Temel artlar; a. Sabit yatrm tutar ve asgari kapasite: Kararn 5’inci maddesine göre yatrmlarn
destek unsurlarndan yararlanabilmesi için asgari sabit yatrm tutarnn ekli listelerde
belirlenen asgari kapasite, sabit yatrm tutar ve dier artlar salamas da
gerekmektedir.
b. Müracaat: Kararn 6’nc maddesine göre tevik belgesi müracaatlar, teblile
belirlenecek bilgi ve belgelerle Ekonomi Bakanlna yaplmaktadr. Ancak, genel
tevik uygulamalar kapsamnda yer alan ve sabit yatrm tutar on milyon Türk Lirasn
amayan, teblile belirlenecek yatrmlar için yatrmcnn tercihine bal olarak
yatrmn yaplaca yerdeki yerel birimlere de müracaat edilebilir.
c. Tevik belgesi düzenlenmesi: Kararn 7’nci maddesine göre yatrmlarn Karar
kapsamndaki destek unsurlarndan yararlanabilmesi için, makroekonomik
programlar ve arz-talep dengesi dikkate alnarak yaplacak sektörel, malî ve teknik
deerlendirmeler çerçevesinde projenin uygun görülmesi ve tevik belgesi
düzenlenmesi gerekmektedir.
08/4/2014 tarihli ve 2016/8715 sayl Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakknda Kararda Deiiklik Yaplmasna Dair Kararn 11’inci maddesinin beinci fkras, 12’nci maddesinin ikinci fkras ve 15’inci maddesinin ikinci fkrasnda yer alan “31/12/2015” ibareleri “31/12/2016 eklinde, 12’nci maddesinin ikinci fkrasnda yer alan “1/1/2016” ibaresi ise “1/1/2017” eklinde deitirilmitir. Bahse konu tarihler, iletmelere salanan teviklerin orannn, miktarnn ve süresinin belirlenmesinde önem arz etmektedir.
Söz konusu Karara göre 31/12/2016 tarihine kadar (bu tarih dâhil) balanlan yatrmlar için Bölgesel tevik uygulamalar kapsamnda OSB’lere salanan tevikler Tablo 10’da özetlenmitir.
Tablo 10:Bölgesel Tevik Uygulamalar Kapsamnda OSB’lere Salanan Tevikler
TEVK BÖLGELER
KDV stisnas
Gümrük Vergisi
1. BÖLGE VAR VAR YOK YOK YOK 15 VAR YOK
2. BÖLGE VAR VAR 3 YIL YOK YOK 20 VAR YOK
3. BÖLGE VAR VAR 5 YIL VAR YOK 25 VAR YOK
4. BÖLGE VAR VAR 6 YIL VAR YOK 30 VAR YOK
5. BÖLGE VAR VAR 7 YIL VAR YOK 35 VAR YOK
6. BÖLGE VAR VAR 9 YIL VAR 10 YIL 40 VAR 10 YIL
25
6.10. Arsa ndirimi
4562 sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanununa eklenen geçici 9’uncu maddeye göre Organize sanayi bölgelerindeki tahsis edilmemi parseller, organize sanayi bölgesinin yetkili organlarnn karar almalar halinde en az on kiilik istihdam öngören yatrmlara girien gerçek veya tüzel kiilere tamamen veya ksmen bedelsiz olarak tahsis edilebilir.
Bu madde kapsamnda, il ve ilçelerin sosyo-ekonomik duru