opracowała: edyta Łopacka – sęczyk [email protected] zakład promocji zdrowia i psychoterapii

ZNACZENIE CZYNNIKÓW ZNACZENIE CZYNNIKÓW SPOŁECZNO – KULTUROWYCH SPOŁECZNO – KULTUROWYCH

W PROCESIE PRZYSWAJANIA W PROCESIE PRZYSWAJANIA STEREOTYPÓW STEREOTYPÓW

ZWIĄZANYCH Z PŁCIĄZWIĄZANYCH Z PŁCIĄOpracowała:Opracowała:

Edyta Łopacka – SęczykEdyta Łopacka – Sę[email protected]

Zakład Promocji Zdrowia i PsychoterapiiZakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii

WSE UAM w PoznaniuWSE UAM w Poznaniu

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)

WPROWADZENIEWPROWADZENIEPierwsze oznaki procesu kategoryzacji i tworzenia się reprezentacji związanych Pierwsze oznaki procesu kategoryzacji i tworzenia się reprezentacji związanych

z płcią pojawiają się na wczesnych etapach rozwoju człowieka (zob. Bem, 1989, z płcią pojawiają się na wczesnych etapach rozwoju człowieka (zob. Bem, 1989,

Gapik, 2006, Golombok, Fivush, 1994, Kuhn, Nash, Brucken, 1978, Leinbach, Gapik, 2006, Golombok, Fivush, 1994, Kuhn, Nash, Brucken, 1978, Leinbach,

Fagot, 1993, Maccoby, 1988, Maccoby, Jacklin, 1974 za: Cross, Markus, 2002, Fagot, 1993, Maccoby, 1988, Maccoby, Jacklin, 1974 za: Cross, Markus, 2002,

Miller, 1983, za: Mandal, 2004). Przyswajanie treści związanych ze stereotypem Miller, 1983, za: Mandal, 2004). Przyswajanie treści związanych ze stereotypem

płci we wczesnych latach życia i ich konstytuowanie w późniejszych fazach rozwoju płci we wczesnych latach życia i ich konstytuowanie w późniejszych fazach rozwoju

wskazuje na istotne znaczenie tych struktur poznawczych w funkcjonowaniu wskazuje na istotne znaczenie tych struktur poznawczych w funkcjonowaniu

jednostki. Proces ten jest niezwykle złożony, długi, wieloletni i wieloetapowy, jednostki. Proces ten jest niezwykle złożony, długi, wieloletni i wieloetapowy,

rozciągający się na różne okresy rozwojowe w życiu człowieka i uzależniony od rozciągający się na różne okresy rozwojowe w życiu człowieka i uzależniony od

szeregu czynników. Znaczący wpływ na kształtowanie, wzmacnianie i utrwalanie szeregu czynników. Znaczący wpływ na kształtowanie, wzmacnianie i utrwalanie

istniejących w społeczeństwie stereotypów płci oraz proces socjalizacji ról istniejących w społeczeństwie stereotypów płci oraz proces socjalizacji ról

społecznych związanych z płcią mają zmienne o charakterze społeczno – społecznych związanych z płcią mają zmienne o charakterze społeczno –

kulturowym (Mandal, 1995, 2004, Pankowska, 2005, Renzetti, Curran 2005).kulturowym (Mandal, 1995, 2004, Pankowska, 2005, Renzetti, Curran 2005).

Z uwagi na ten fakt istotna wydaje się analiza stereotypów związanych z płcią w Z uwagi na ten fakt istotna wydaje się analiza stereotypów związanych z płcią w

kontekście szeroko rozumianego procesu ich nabywania obejmująca omówienie kontekście szeroko rozumianego procesu ich nabywania obejmująca omówienie

struktury i funkcji stereotypów oraz prezentację głównych obszarów oddziaływania struktury i funkcji stereotypów oraz prezentację głównych obszarów oddziaływania

poszczególnych czynników wpływających na ich przyswajanie.poszczególnych czynników wpływających na ich przyswajanie.


STEREOTYPYSTEREOTYPY ZWIĄZANE Z PŁCI ZWIĄZANE Z PŁCIĄĄ

Upowszechnione w społeczeństwie uproszczone przekonania dotyczące charakterystycznych dla kobiet i mężczyzn

cech emocjonalnych, fizycznych i społecznych oraz właściwości zachowania

(zob. Brannon, 2002, Deaux, Lewis, 1984, Mandal, 2004, Pankowska, 2004, Pilch, 2006)


Odzwierciedlają obowiązujący w danym społeczeństwie (grupie społecznej) system Odzwierciedlają obowiązujący w danym społeczeństwie (grupie społecznej) system

norm i wartości;norm i wartości;

są przyswajane w procesie wzrastania i socjalizacji przez jednostkę należącą do są przyswajane w procesie wzrastania i socjalizacji przez jednostkę należącą do

danej grupy społecznej;danej grupy społecznej;

pierwsze oznaki procesu kategoryzacji i tworzenia się reprezentacji związanych z pierwsze oznaki procesu kategoryzacji i tworzenia się reprezentacji związanych z

płcią pojawiają się na wczesnych etapach rozwoju człowieka:płcią pojawiają się na wczesnych etapach rozwoju człowieka:

siedmiomiesięczne dzieci rozróżniają głosy kobiece i męskie, zaś dzieci siedmiomiesięczne dzieci rozróżniają głosy kobiece i męskie, zaś dzieci

dziewięciomiesięczne inaczej reagują na kobiece i męskie twarze (Connor, Serbin, dziewięciomiesięczne inaczej reagują na kobiece i męskie twarze (Connor, Serbin,

1997 Kuhn, Nash, Brucken, 1978, Maccoby, 1988, Maccoby, Jacklin, 1974 za: Cross, 1997 Kuhn, Nash, Brucken, 1978, Maccoby, 1988, Maccoby, Jacklin, 1974 za: Cross,

Markus, 2002; Golombok, Fivush, 1994 Miller, 1983, za: Mandal, 2004; Leinbach, Markus, 2002; Golombok, Fivush, 1994 Miller, 1983, za: Mandal, 2004; Leinbach,

Fagot, 1993);Fagot, 1993);

w wieku dwóch – trzech lat dzieci identyfikują szereg cech i zachowań w wieku dwóch – trzech lat dzieci identyfikują szereg cech i zachowań

odpowiednich dla kobiet i mężczyzn (Connor, Serbin, 1997 Kuhn, Nash, Brucken, odpowiednich dla kobiet i mężczyzn (Connor, Serbin, 1997 Kuhn, Nash, Brucken,

1978, Maccoby, 1988, Maccoby, Jacklin, 1974 za: Cross, Markus, 2002; Golombok, 1978, Maccoby, 1988, Maccoby, Jacklin, 1974 za: Cross, Markus, 2002; Golombok,

Fivush, 1994);Fivush, 1994);

dzieci trzy – czteroletnie potrafią krytykować osoby z otoczenia za zachowania dzieci trzy – czteroletnie potrafią krytykować osoby z otoczenia za zachowania

niezgodne z płcią (Bem, 1989)niezgodne z płcią (Bem, 1989)

STEREOTYPY ZWIĄZANE Z PŁCIĄSTEREOTYPY ZWIĄZANE Z PŁCIĄ


STEREOTYPY STEREOTYPY ZWIĄZANE Z PŁCIĄ ZWIĄZANE Z PŁCIĄ

stereotyp cech psychicznychstereotyp cech psychicznych

stereotyp cech fizycznychstereotyp cech fizycznych

Wymiary funkcjonowania stereotypów płci(za: Broverman, Vogel, Broverman, Clarkson, Rosenkrantz, 1972, Deaux, Lewis, 1984, Mandal, 2004, Pankowska, 2005, Plich, 2006)

wzorce aktywnościpartnersko – małżeńskiej, erotycznej, rodzicielskiej

edukacyjnej, zawodowejedukacyjnej, zawodowej

uczestnictwa w życiu publicznymuczestnictwa w życiu publicznym

sportowej, innesportowej, inne

STEREOTYP STEREOTYP

RÓL PŁCIOWYCHRÓL PŁCIOWYCHSTEREOTYP STEREOTYP

CECH ZWIĄZANYCH Z PŁCIĄCECH ZWIĄZANYCH Z PŁCIĄ


PUNKT ODNIESIENIA DO FORMUŁOWANIA

OCZEKIWAŃ I OCENY ZACHOWAŃ

PRZEDSTAWICIELI OBU PŁCI

WYZNACZANIE SPOSOBU

SPOSTRZEGANIA KOBIET I MĘŻCZYZN

ORAZ MYŚLENIA O NICH

UKIERUNKOWANIE DZIAŁAŃ I WYBORÓW PODEJMOWANYCH

PRZEZ PRZEDSTAWICIELI OBU PŁCI

POTWIERDZENIE I UTRWALENIE

OBOWIĄZUJĄCEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

SYSTEMU NORM I WARTOŚCI

WPŁYW NA AUTOKONCEPCJĘ JEDNOSTKI, ORIENTACJĘ W SOBIE

JAKO PRZEDSTAWICIELU OKREŚLONEJ PŁCI,

OCENĘ WŁASNEJ OSOBY

FUNKCJE STEREOTYPÓW

ZWIĄZANYCH Z PŁCIĄ

(zob. Brannon, 2002, Macrae, Stangor, Hewstone, 1999, Mandal, 1995, (zob. Brannon, 2002, Macrae, Stangor, Hewstone, 1999, Mandal, 1995, 2004, Miluska, 2004, Szarzyńska – Lichtoń, 2004, Wojciszke, 2002 )2004, Miluska, 2004, Szarzyńska – Lichtoń, 2004, Wojciszke, 2002 )


środowisko rodzinne środowisko rodzinne

środowisko rówieśnicześrodowisko rówieśnicze

szkołaszkoła

środki masowego przekazuśrodki masowego przekazu

inneinne

CZYNNIKI CZYNNIKI

SPOŁECZNO - KULTUROWESPOŁECZNO - KULTUROWE

wiekwiek

poziom inteligencjipoziom inteligencji

inneinne

GŁÓWNE CZYNNIKIGŁÓWNE CZYNNIKI

WPŁYWAJĄCE NA PRZYSWAJANIE PRZEZ JEDNOSTKĘ WPŁYWAJĄCE NA PRZYSWAJANIE PRZEZ JEDNOSTKĘ

STEREOTYPÓW ZWIĄZANYCH Z PŁCIĄSTEREOTYPÓW ZWIĄZANYCH Z PŁCIĄ

CZYNNIKICZYNNIKI

INDYWIDUALNEINDYWIDUALNE

(Mandal, 1995)(Mandal, 1995)


WPŁYW ŚRODOWISKA RODZINNEGO NA PROCES INTERNALIZACJI STEREOTYPÓW

PŁCI

Na socjalizację ról społecznych związanych z płcią Na socjalizację ról społecznych związanych z płcią

w obrębie środowiska rodzinnego główny wpływ mająw obrębie środowiska rodzinnego główny wpływ mają

rodzicerodzice rodzeństworodzeństwo

(Mandal, 1995)


WPŁYW ŚRODOWISKA RODZINNEGO-RODZICÓW

NA PROCES INTERNALIZACJI STEREOTYPÓW PŁCI

Liczne teorie – psychoanalityczne, społecznego uczenia się, rozwoju poznawczego – zakładają, iż na przyswojenie przez dziecko stereotypów związanych z płcią znaczący wpływ wywiera środowisko rodzinne (por.: Deaux, Kite, 2002, Mandal, 1995, Pankowska, 2005, Rawa – Kochanowska, 2004, Renzetti, Curran, 2005).

Również wyniki badań (zob.Golombok, Fivush, 1994, Maciejewska – Mroczek, 2007, Renzetti, Curran, 2005) wskazują na istnienie istotnych różnic w traktowaniu dzieci odmiennej płci przez rodziców prowadzące do socjalizacji określonych stereotypem ról związanych z płcią w zakresie:

odmiennego sposobu komunikacji z córkami i synami, ilości kierowanych do dzieci różnej płci komunikatów dotyczących emocji, poziomu zróżnicowania ich treści;

tendencji do okazywania czułości w relacjach z córkami i restrykcyjności wobec synów;

większej reaktywności rodziców dzieci 13-14 miesięcznych na zachowania o charakterze asertywnym chłopców (aktywne wymuszanie uwagi) oraz wszelkie próby komunikacji, zarówno niewerbalnej (gesty, dotknięcia), jak i werbalnej u dziewcząt.


WPŁYW ŚRODOWISKA RODZINNEGO-RODZICÓW NA PROCES INTERNALIZACJI STEREOTYPÓW

PŁCIRóżnice w oddziaływaniach socjalizacyjnych rodziców

obejmują także: ZABAWY Z DZIEĆMIZABAWY Z DZIEĆMI

SPOSÓB UBIERANIASPOSÓB UBIERANIA

ZABAWKIZABAWKI

Zabawy z chłopcami - charakter interakcyjny, eksploracyjny, Zabawy z chłopcami - charakter interakcyjny, eksploracyjny,

z dziewczynkami - oparte na komunikacji i większej bliskości fizycznej ,delikatniejszy sposób zabawyz dziewczynkami - oparte na komunikacji i większej bliskości fizycznej ,delikatniejszy sposób zabawy

(Bronstein, 1988, MacDonald, Parke, 1986 za: Renzetti, Curran, 2005)(Bronstein, 1988, MacDonald, Parke, 1986 za: Renzetti, Curran, 2005)

Zabawki chłopców zachęcają do aktywności, eksploracji, konstruowania, współzawodnictwa.Zabawki chłopców zachęcają do aktywności, eksploracji, konstruowania, współzawodnictwa.

Zabawki dziewcząt nawiązują przede wszystkim do dbałości o urodę i pełnienia funkcji opiekuńczych,Zabawki dziewcząt nawiązują przede wszystkim do dbałości o urodę i pełnienia funkcji opiekuńczych,

preferencja zabawek stereotypowo związanych z płcią występuje już w wieku 18 miesięcy,preferencja zabawek stereotypowo związanych z płcią występuje już w wieku 18 miesięcy,

(Golombok, Fivush, 1994, Maciejewska – Mroczek, 2007)(Golombok, Fivush, 1994, Maciejewska – Mroczek, 2007)

Stroje zróżnicowane pod względem kolorystyki, ozdób i funkcjonalności, Stroje zróżnicowane pod względem kolorystyki, ozdób i funkcjonalności,

ułatwiają lub nie podejmowanie specyficznych form aktywnościułatwiają lub nie podejmowanie specyficznych form aktywności

(Renzetti, Curran, 2005)(Renzetti, Curran, 2005)


WPŁYW ŚRODOWISKA RODZINNEGO-RODZICÓW


Główne czynniki społeczno – ekonomiczne mające modyfikujący wpływ na proces socjalizacji ról płciowych związany z interakcją między dziećmi a rodzicami

pochodzenie społeczne rodziców;wykształcenie rodziców;

stan posiadania;stopień kobiecości i męskości każdego z rodziców, poziom stereotypowości

ról pełnionych przez rodziców oraz posiadanych przez nich cech psychicznychobecność/brak rodzica w życiu dziecka

(Gapik, 1984, Harwas – Napierała, 2002, Mandal, 1995, Stokłosa, 1987)


WPŁYW ŚRODOWISKA RODZINNEGO-RODZEŃSTWA


Czynniki mające wpływ na przyswojenie stereotypów płci przez jednostkę związane z rodzeństwem:

płeć rodzeństwa; jego wiek; stopień stereotypowości posiadanych przez nie cech; kolejność urodzenia; spostrzeganie faktu faworyzowania rodzeństwa przez

rodziców. (Hoyenga, Hoyenga, 1979, Wasilenko, 1980 za: Mandal, 2005,

Lewicki, 1980).


WPŁYW ŚRODOWISKA RÓWIEŚNICZEGO NA PROCES INTERNALIZACJI

STEREOTYPÓW PŁCIdzieci poniżej trzeciego roku życia wykazują zróżnicowanie w kontakcie z rówieśnikami – interakcje w parach mieszanych cechuje asymetria wskazująca na znajomość różnic między płciami i stereotypowe zachowania;

grupa rówieśnicza może być spostrzegana jako instrument kontroli społecznej wpływający na dostosowanie aktywności dziecka do wzorców płci:

dzieci wykazują jawną dezaprobatę – wyśmiewają, krytykują rówieśników angażujących się w zabawy stereotypowo przypisane przeciwnej płci, preferują rówieśników przejawiających typowe płciowo zachowania;

przejawiane w samotności zainteresowanie dzieci w wieku przedszkolnym zabawkami stereotypowo związanymi z płcią przeciwną malało w obecności dzieci tej samej płci i zanikało zupełnie w obecności dzieci płci odmiennej.

(Fagot, Leinbach, 1983, Goodenough, 1990, Roopnarine, 1984 za: Renzetti, Curran, 2005, Golombok, Fivush 1994, Jacklin i Maccoby, 1978, Serbin, 1983 za: Pankowska, 2005).


WPŁYW ŚRODOWISKA RÓWIEŚNICZEGO NA PROCES INTERNALIZACJI

STEREOTYPÓW PŁCI Zgodna ze stereotypem polaryzacja płciowa zauważalna jest w

formach aktywności podejmowanych przez grupy chłopców i dziewcząt

grupy chłopców są zwykle większe i nastawione na współzawodnictwo, dominują w nich: aktywność fizyczna oraz operacje na przedmiotach;

dziewczęta tworzą grupy opierające się na bliskości interpersonalnej, komunikacji, prowadzone przez nie zabawy służą rozwijaniu kompetencji społecznych (Corsaro, Eder, 1990, Maccoby, 1988, Sheldon, 1990 za: Renzetti, Curran, 2005; Pankowska, 2005, Tannen, 1994);

stereotypizacja postaw i zachowań związanych z płcią nasila się w okresie adolescencji. Prezentowanie przez chłopców typowo męskich cech (tj. siła i odwaga) oraz podkreślanie przez dziewczęta swojej urody ma na celu, jak zauważa Pankowska (2005), zwiększenie atrakcyjności erotycznej i powodzenia u płci przeciwnej.


GŁÓWNE OBSZARY WPŁYWU GŁÓWNE OBSZARY WPŁYWU SZKOŁY NA PROCES TYPIZACJI SZKOŁY NA PROCES TYPIZACJI

PŁCIOWEJPŁCIOWEJ

NAUCZYCIELSKIENAUCZYCIELSKIE

PRZEKAZY PRZEKAZY

SOCJALIZACYJNESOCJALIZACYJNEPODRĘCZNIKI SZKOLNEPODRĘCZNIKI SZKOLNE


STEREOTYPY PŁCI NAUCZYCIELA STEREOTYPY PŁCI NAUCZYCIELA A ODDZIAŁYWANIA O CHARAKTERZE EDUKACYJNYMA ODDZIAŁYWANIA O CHARAKTERZE EDUKACYJNYM

(Brannon, 2002, Muszyńska, 2004, Pankowska, 2005)(Brannon, 2002, Muszyńska, 2004, Pankowska, 2005)

STEREOTYPY PŁCI OBECNE W SPOŁECZEŃSTWIE

STEREOTYPY PŁCI NAUCZYCIELA

WYZNACZONE PŁCIĄ UCZNIÓWOCZEKIWANIA, WYMAGANIA, TYP RELACJI, SPOSÓB POSTĘPOWANIA

OCENA WYNIKÓW, OCENA ZACHOWANIA

FUNKCJONOWANIE UCZNIÓW W SFERZEEMOCJONALNEJ, INTELEKTUALNEJ, SPOŁECZNEJ

UTRWALENIE RÓŻNIC MIĘDZYPŁCIOWYCH, STEREOTYPÓW ZWIĄZANYCH Z PŁCIĄ


TREŚĆ STEREOTYPÓW PŁCI NAUCZYCIELI TREŚĆ STEREOTYPÓW PŁCI NAUCZYCIELI UMIEJĘTNOŚCI PRZYDATNE KOBIECIE UMIEJĘTNOŚCI PRZYDATNE KOBIECIE

WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIEWE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

Umiejętności kulinarne (46,5%)Umiejętności kulinarne (46,5%) Godzenie pracy zawodowej z obowiązkami Godzenie pracy zawodowej z obowiązkami

rodzinnymi (39,5%)rodzinnymi (39,5%) Gospodarowanie budżetem domowym (38,6%)Gospodarowanie budżetem domowym (38,6%) Nawiązywanie kontaktów (27,2%)Nawiązywanie kontaktów (27,2%) Podejmowanie decyzji (22,8%)Podejmowanie decyzji (22,8%) Umiejętność wychowania dzieci (21,1%)Umiejętność wychowania dzieci (21,1%) Znajomość języków obcych (11,4%)Znajomość języków obcych (11,4%) Wykształcenie (10,5%)Wykształcenie (10,5%) Prawo jazdy (9,7%)Prawo jazdy (9,7%) Obsługa komputera (9,7%)Obsługa komputera (9,7%) Inne(11,4)Inne(11,4)(Górnikowska – Zwolak, 2004, s.89)(Górnikowska – Zwolak, 2004, s.89)


TREŚĆ STEREOTYPÓW PŁCI TREŚĆ STEREOTYPÓW PŁCI NAUCZYCIELINAUCZYCIELI

CZYNNIKI MAJĄCE ZNACZENIE CZYNNIKI MAJĄCE ZNACZENIE W DOROSŁYM ŻYCIU UCZENNIC I UCZNIÓW W DOROSŁYM ŻYCIU UCZENNIC I UCZNIÓW (Łuksza 2001, Górnikowska – Zwolak, 2004)(Łuksza 2001, Górnikowska – Zwolak, 2004)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1 2 3 4 5 6

dziewczęta

chłopcy

1- wykształcenie wyższe

2 - inteligencja

3 - atrakcyjność zewnętrzna

4 - korzystne małżeństwo

(zamożny/a partner/ka)

5 - ambicja, przedsiębiorczość

6 - dobrze płatny zawód


STEREOTYPY PŁCI NAUCZYCIELI STEREOTYPY PŁCI NAUCZYCIELI OBSZARY FUNKCJONOWANIA I OBSZARY FUNKCJONOWANIA I

KONSEKWENCJEKONSEKWENCJEoczekiwania dotyczące zdolności oczekiwania dotyczące zdolności

poznawczych dziewcząt i chłopcówpoznawczych dziewcząt i chłopców oraz związane z nimi wymagania stawiane przez nauczycieli oraz związane z nimi wymagania stawiane przez nauczycieli

wspieranie rozwoju zainteresowań chłopców w kierunku nauk ścisłych;wspieranie rozwoju zainteresowań chłopców w kierunku nauk ścisłych;

rozwijanie zdolności humanistycznych u dziewcząt;rozwijanie zdolności humanistycznych u dziewcząt;

kształtowanie sposobu myślenia dziewcząt i chłopców;kształtowanie sposobu myślenia dziewcząt i chłopców;

kształtowanie odmiennych przekonańkształtowanie odmiennych przekonań dotyczących zdolności posiadanych przez przedstawicieli obu płci; dotyczących zdolności posiadanych przez przedstawicieli obu płci;

kształt dalszej drogi edukacyjnej i zawodowejkształt dalszej drogi edukacyjnej i zawodowej

(Branon, 2002, Dembo, 1997, Meighan, 1993, Vasta i in. 1996 za: Muszyńska, 2004, Mandal, 1995 )(Branon, 2002, Dembo, 1997, Meighan, 1993, Vasta i in. 1996 za: Muszyńska, 2004, Mandal, 1995 )


STEREOTYPY PŁCI NAUCZYCIELI STEREOTYPY PŁCI NAUCZYCIELI OBSZARY FUNKCJONOWANIA I OBSZARY FUNKCJONOWANIA I

KONSEKWENCJE – c.d.KONSEKWENCJE – c.d.

rzadsze wywoływanie dziewczynek do odpowiedzirzadsze wywoływanie dziewczynek do odpowiedziczęstsze odnoszenie swoich wypowiedzi do chłopcówczęstsze odnoszenie swoich wypowiedzi do chłopców

udzielanie bardziej wyczerpujących odpowiedzi na pytania chłopcówudzielanie bardziej wyczerpujących odpowiedzi na pytania chłopcówczęstsze dostarczanie chłopcom wskazówek do zadań rozwiązywanych w klasie (matematyka) częstsze dostarczanie chłopcom wskazówek do zadań rozwiązywanych w klasie (matematyka)

dłuższe oczekiwanie na udzielenie przez nich odpowiedzidłuższe oczekiwanie na udzielenie przez nich odpowiedziczęstsze przerywanie wypowiedzi dziewczynkom częstsze przerywanie wypowiedzi dziewczynkom

poświęcanie większej ilości uwagi chłopcom (60 %) poświęcanie większej ilości uwagi chłopcom (60 %) niezależnie od wieku, stażu pracy i płci niezależnie od wieku, stażu pracy i płci

wzmacnianie zachowań zależnych i uległych u dziewczątwzmacnianie zachowań zależnych i uległych u dziewcząt

chłopcy (a później także mężczyźni) - grupa dominująca, chłopcy (a później także mężczyźni) - grupa dominująca, traktowana szczególnie, skupiająca na sobie uwagę; traktowana szczególnie, skupiająca na sobie uwagę;

dziewczęta - grupa podrzędna, deprecjonującądziewczęta - grupa podrzędna, deprecjonującą własne potrzeby w imię poświęcania się na rzecz innychwłasne potrzeby w imię poświęcania się na rzecz innych

(Brannon, 2002; Buczkowski, 1997; s.26, (Brannon, 2002; Buczkowski, 1997; s.26, Muszyńska, 2004)Muszyńska, 2004)


STEREOTYPY PŁCI W STEREOTYPY PŁCI W PODRĘCZNIKACHPODRĘCZNIKACH

PODRĘCZNIKI SZKOLNE

FUNKCJE DYDAKTYCZNEPROGRAM UKRYTY(hidden curriculum)

TRANSMISJA STEREOTYPÓW PŁCI, A TAKŻE INNYCH TREŚCI

PRZYSWOJONYCH PODCZAS NAUKI OBOK OFICJALNEGO PROGRAMU

PRZEKAZANIE TREŚCI ZGODNYCH

Z PROGRAMEM NAUCZANIA


SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW WE WSPÓŁCZESNYCH PODRĘCZNIKACH SZKOLNYCH WE WSPÓŁCZESNYCH PODRĘCZNIKACH SZKOLNYCH

(ANALIZA NA PODSTAWIE PODRĘCZNIKA WESOŁA (ANALIZA NA PODSTAWIE PODRĘCZNIKA WESOŁA SZKOŁA) SZKOŁA)

PŁEĆPŁEĆ chłopiecchłopiec dziewczynkadziewczynka

ZABAWYZABAWY zabawa w wojnę, podróż dookoła zabawa w wojnę, podróż dookoła świataświata

zabawa w dom, gra w zabawa w dom, gra w gumę, skakanie na gumę, skakanie na skakanceskakance

ZABAWKIZABAWKI klocki, kolejka, samochodyklocki, kolejka, samochody lalki, misielalki, misie

CECHYCECHY

CHARAKTERUCHARAKTERUkompetentni intelektualnie, kompetentni intelektualnie, samodzielni, aktywni, nieostrożni, samodzielni, aktywni, nieostrożni, narażający się na chorobę lub narażający się na chorobę lub niebezpieczeństwo, zaniedbujący niebezpieczeństwo, zaniedbujący obowiązkiobowiązki

przejawiający agresję fizyczną przejawiający agresję fizyczną (bójki, szturchanie, popychanie),(bójki, szturchanie, popychanie),

opiekujący się zwierzętami, opiekujący się zwierzętami, pomagają rówieśnikom i pomagają rówieśnikom i starszym; wrażliwistarszym; wrażliwi

troskliwe, koleżeńskie, troskliwe, koleżeńskie, bardziej obowiązkowe niż bardziej obowiązkowe niż chłopcy; zaczynają być chłopcy; zaczynają być ukazywane jako śmiałe, ukazywane jako śmiałe, zaradne, samodzielnezaradne, samodzielne

FUNKCJONOWFUNKCJONOWA-A-

NIE NIE EMOCJONALNEMOCJONALNEE

przewaga w ilości doznawanych przewaga w ilości doznawanych przeżyć,przeżyć,

niska ekspresyjnośćniska ekspresyjność

częstsze odczuwanie emocji częstsze odczuwanie emocji przykrych niż przyjemnych przykrych niż przyjemnych

obok złości odczuwają także lęk, obok złości odczuwają także lęk, zakłopotanie, wstydzakłopotanie, wstyd

doznają więcej emocji doznają więcej emocji pozytywnych niż pozytywnych niż negatywnych, znacznie negatywnych, znacznie częściej okazują emocje częściej okazują emocje (wyrażanie emocji (wyrażanie emocji negatywnych częstsze niż u negatywnych częstsze niż u chłopców i dorosłych chłopców i dorosłych bohaterów); wśród emocji bohaterów); wśród emocji negatywnych przestają negatywnych przestają przeważać lęki i obawy, przeważać lęki i obawy, pojawia się złośćpojawia się złość


SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW WE WSPÓŁCZESNYCH PODRĘCZNIKACH SZKOLNYCHWE WSPÓŁCZESNYCH PODRĘCZNIKACH SZKOLNYCH

(ANALIZA NA PODSTAWIE PODRĘCZNIKA WESOŁA (ANALIZA NA PODSTAWIE PODRĘCZNIKA WESOŁA SZKOŁA) - c.d.SZKOŁA) - c.d.

PŁEĆPŁEĆ chłopiecchłopiec dziewczynkadziewczynka

POZIOM AKTYWNOŚCIPOZIOM AKTYWNOŚCI bardziej aktywni niż bardziej aktywni niż dziewczęta, podejmują dziewczęta, podejmują więcej działańwięcej działań

mniej aktywne od mniej aktywne od chłopcówchłopców

CHARAKTERYSTYCZNE CHARAKTERYSTYCZNE CZYNNOŚĆICZYNNOŚĆI

jazda na rowerze, jazda na rowerze, spędzanie czasu przy spędzanie czasu przy komputerze, komputerze, wędkowanie (10 razy wędkowanie (10 razy częściej niż częściej niż dziewczęta), gra w dziewczęta), gra w piłkę nożną; piłkę nożną; dbanie o higienędbanie o higienę

częściej od chłopców częściej od chłopców przedstawiane są podczas przedstawiane są podczas wykonywania prac wykonywania prac domowych: zmywania domowych: zmywania naczyń, przygotowywania naczyń, przygotowywania jedzenia, dbania o kwiaty;jedzenia, dbania o kwiaty;

incydentalnie przejawiają incydentalnie przejawiają formy aktywności formy aktywności charakterystyczne dla charakterystyczne dla chłopców, jak chodzenie chłopców, jak chodzenie po drzewach, niekiedy po drzewach, niekiedy przejawiają przejawiają nieposłuszeństwonieposłuszeństwo

(Chlebio – Abed, Klimczak – Ziółek, 2004, Pankowska, 2004)(Chlebio – Abed, Klimczak – Ziółek, 2004, Pankowska, 2004)


SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW

WE WSPÓŁCZESNYCH PODRĘCZNIKACH SZKOLNYCHWE WSPÓŁCZESNYCH PODRĘCZNIKACH SZKOLNYCH (Wesoła szkoła, kształcenie zintegrowane w klasie 2, (Wesoła szkoła, kształcenie zintegrowane w klasie 2,

część 1-3)część 1-3)


SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA KOBIET I MĘŻCZYZNSPOSÓB PRZEDSTAWIANIA KOBIET I MĘŻCZYZNWE WSPÓŁCZESNYCH PODRĘCZNIKACH SZKOLNYCH WE WSPÓŁCZESNYCH PODRĘCZNIKACH SZKOLNYCH

(Wesoła szkoła, kształcenie zintegrowane w klasie 2, (Wesoła szkoła, kształcenie zintegrowane w klasie 2, część 1-3)część 1-3)


ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU

A STEREOTYPY ZWIĄZANE Z PŁCIĄAnaliza programów telewizyjnych wskazuje, iż większość z nich

odzwierciedla tradycyjny podział ról społecznych (Arcimowicz, 2003, Aronson, 1995, Deaux, Kite, 2002, Pankowska, 2005,

Renzetti, Curran, 2005, Ziółek, 2001)

WIZERUNEK KOBIETWIZERUNEK KOBIET

W PROGRAMACH TELEWIZYJNYCHW PROGRAMACH TELEWIZYJNYCH

pełnią zwykle role żony, pełnią zwykle role żony,

matki lub kochanki, matki lub kochanki,

ich miejsce jest w domu ich miejsce jest w domu

u boku kochanego mężczyzny; u boku kochanego mężczyzny;

podkreślana i oceniana pozytywnie jest podkreślana i oceniana pozytywnie jest

ich zgrabna sylwetka, uroda, młodośćich zgrabna sylwetka, uroda, młodość

WIZERUNEK MĘŻCZYZNWIZERUNEK MĘŻCZYZN

W PROGRAMACH W PROGRAMACH TELEWIZYJNYCHTELEWIZYJNYCH

jednostki aktywne, pracujące jednostki aktywne, pracujące zawodowo, dzielne, awanturnicze, zawodowo, dzielne, awanturnicze,

zdobywcze;zdobywcze;

reprezentują sferę publiczną;reprezentują sferę publiczną;

ważniejsze niż uroda są cechy ważniejsze niż uroda są cechy osobowości, ich status, zawód jaki osobowości, ich status, zawód jaki wykonują; prezentowani są przez wykonują; prezentowani są przez większą ilość czasu niż kobietywiększą ilość czasu niż kobiety



A STEREOTYPY ZWIĄZANE Z PŁCIĄWizerunek kobiety w reklamieWizerunek kobiety w reklamie

(Doliński, 1999, Łopacka – Sęczyk, Machaj, 2008)(Doliński, 1999, Łopacka – Sęczyk, Machaj, 2008)

Kobieta tradycyjnaKobieta tradycyjna

Kobieta nowoczesnaKobieta nowoczesna

Kobieta, której pasją jest czystośćKobieta, której pasją jest czystość – jej rolą jest dbanie o dom – sprzątanie, pranie, prasowanie itp. – jej rolą jest dbanie o dom – sprzątanie, pranie, prasowanie itp.

Matka – kucharkaMatka – kucharka – kobieta karmiąca, przygotowująca posiłki, przede wszystkim dzieciom i mężowi – kobieta karmiąca, przygotowująca posiłki, przede wszystkim dzieciom i mężowi

Kobieta nierozgarniętaKobieta nierozgarnięta – potrzebująca porady ze strony męskiego autorytetu – potrzebująca porady ze strony męskiego autorytetu

Kobieta nowoczesna, ale zacofana Kobieta nowoczesna, ale zacofana – używając nowoczesnych sprzętów pozostaje osadzona w roli „kury domowej– używając nowoczesnych sprzętów pozostaje osadzona w roli „kury domowej””

Kobieta ogarnięta obsesją ciałaKobieta ogarnięta obsesją ciała – stosuje szereg specyfików w celu uzyskania/utrzymania pięknego wyglądu – stosuje szereg specyfików w celu uzyskania/utrzymania pięknego wyglądu

Kobieta - produkt,Kobieta - produkt, dodatek dodatek –– symbol seksu, obiekt mający kusić i dodawać atrakcyjności sprzedawanemu towarowi symbol seksu, obiekt mający kusić i dodawać atrakcyjności sprzedawanemu towarowi

Kobieta pracującaKobieta pracująca – – businesswoman – businesswoman – profesjonalistka poświęcająca się karierze zawodowejprofesjonalistka poświęcająca się karierze zawodowej

Kobieta ekspertKobieta ekspert – występująca w roli autorytetu, osoby, która wyjaśnia, uczy, instruuje – występująca w roli autorytetu, osoby, która wyjaśnia, uczy, instruuje



A STEREOTYPY ZWIĄZANE Z PŁCIĄWizerunek mężczyzny w reklamieWizerunek mężczyzny w reklamie

(Arcimowicz, 2003)(Arcimowicz, 2003)

Mężczyzna tradycyjnyMężczyzna tradycyjny

Mężczyzna nowoczesnyMężczyzna nowoczesny

Profesjonalista – przedstawiciel różnorodnych, cieszących się społecznym uznaniem zawodów, specjalista w wielu dziedzinach życia,również tych, które uznawane są za domenę kobiet, doradza im, wzbudza podziw

Szef – wydaje polecenia, demonstruje władzę wobec podwładnych – najczęściej kobietGłowa rodziny – dba o zapewnienie odpowiednich warunków materialnych rodzinie, zabezpieczenie przyszłości

żony i dzieci; reprezentuje sferę publiczną, zagubiony w domowej codziennościKochanek – przedstawiany w towarzystwie pięknych kobiet, które zdobywa przy pomocy reklamowanych produktów

Mężczyzna zadbany – metroseksualny, przystojny, seksowny, skoncentrowany na upiększaniu ciałaMężczyzna pełniący rolę kobiety–ojciec związany z dziećmi, zajmujący się nimi; wykonuje domowe czynności, np. pranie

Mężczyzna łagodny – posiada cechy łączone z kobiecością: wrażliwość, łagodność, marzycielstwo, stanowi przeciwieństwo mężczyzny dominującego, posiadającego władzę



A STEREOTYPY ZWIĄZANE Z PŁCIĄReklama telewizyjna a stereotypy płci u dzieci:

dzieci w wieku przedszkolnym oraz młodszym wieku szkolnym oglądają w ciągu miesiąca od 500 do 900 reklam;

większość z nich (80%) deklaruje, że bardzo lubi oglądać reklamy, zwłaszcza te, które przedstawiają realia domowe i rodzinę;

o ile dzieci kwestionują wiarygodność przekazu dotyczącego jakości reklamowanych produktów, o tyle prawdziwość przedstawianego świata nie budzi ich wątpliwości;

(Kossowski, 1999, Pankowska, 2005)



A STEREOTYPY ZWIĄZANE Z PŁCIĄobecność stereotypów płci w mass mediów obecność stereotypów płci w mass mediów

(telewizja, czasopisma, Internet);(telewizja, czasopisma, Internet);

znacząca ilość oglądanych przez dzieci programów telewizyjnych, reklam znacząca ilość oglądanych przez dzieci programów telewizyjnych, reklam

ukazujących spolaryzowany płciowo podział świata ukazujących spolaryzowany płciowo podział świata

uzupełnienie informacji dotyczących cech i ról stereotypowo związanych z płciąuzupełnienie informacji dotyczących cech i ról stereotypowo związanych z płcią

docierających do jednostki z wielu innych źródeł socjalizacyjnychdocierających do jednostki z wielu innych źródeł socjalizacyjnych

utrwalenie i podtrzymanie stereotypów zarówno na poziomie indywidualnym, jak i zbiorowymutrwalenie i podtrzymanie stereotypów zarówno na poziomie indywidualnym, jak i zbiorowym

istotny wpływ przekazów medialnych na wyobraźnię i zachowanie dzieci istotny wpływ przekazów medialnych na wyobraźnię i zachowanie dzieci

istnienie korelacji dodatniej między ilością czasu istnienie korelacji dodatniej między ilością czasu

spędzanego przez dzieci przed telewizorem spędzanego przez dzieci przed telewizorem

a stopniem typowości ich postaw dotyczących ról społecznych związanych z płciąa stopniem typowości ich postaw dotyczących ról społecznych związanych z płcią

(Burns, 1982, Kossowski, 1999,Weinreich, 1978, za: Pankowska, 2005)(Burns, 1982, Kossowski, 1999,Weinreich, 1978, za: Pankowska, 2005)


Bibliografia:Bibliografia:• Arcimowicz, K. (2003). Arcimowicz, K. (2003). Obraz mężczyzny w polskich mediach. Prawda, fałsz, Obraz mężczyzny w polskich mediach. Prawda, fałsz, stereotyp.stereotyp. Gdańsk: GWP. Gdańsk: GWP.

• Aronson, E. (1995). Aronson, E. (1995). Człowiek – istota społeczna.Człowiek – istota społeczna. Warszawa: PWN. Warszawa: PWN.• Bem, S. L. (1989). Bem, S. L. (1989). Genital knowledge and gender constancyGenital knowledge and gender constancy. Child Development, 60. Child Development, 60..• Brannon, L. (2002). Brannon, L. (2002). Psychologia rodzaju. Kobiety i mężczyźni: podobni czy różni.Psychologia rodzaju. Kobiety i mężczyźni: podobni czy różni.

Gdańsk: GWPGdańsk: GWP..• Broverman I. K., Vogel S.R., Broverman D.M., Clarkson F.E., Rosenkrantz P.S. (1972). Broverman I. K., Vogel S.R., Broverman D.M., Clarkson F.E., Rosenkrantz P.S. (1972).

Sex-role stereotyper: a current appraisal. Journal of Social Issues, 28Sex-role stereotyper: a current appraisal. Journal of Social Issues, 28..• Buczkowski,A. (1997). Dwa różne światy, czyli jak socjalizuje się dziewczynkę i Buczkowski,A. (1997). Dwa różne światy, czyli jak socjalizuje się dziewczynkę i

chłopca. W: J. Brach – Czaina (red.). chłopca. W: J. Brach – Czaina (red.). Od kobiety do mężczyzny i z powrotem. Od kobiety do mężczyzny i z powrotem. Rozważania o płci w kulturze.Rozważania o płci w kulturze. Białystok: Trans HumanaBiałystok: Trans Humana..

• Chlebio – Abed, D., Klimczak – Ziółek, J., (2004). Koncepcje kobiecości i męskości w Chlebio – Abed, D., Klimczak – Ziółek, J., (2004). Koncepcje kobiecości i męskości w podręcznikach szkolnych dla klas pierwszych. podręcznikach szkolnych dla klas pierwszych. W: M. ChromczyńsW: M. Chromczyńska - ka - Rubacha (red.) Rubacha (red.) PłPłeeć i rodzaj w edukacji.ć i rodzaj w edukacji. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno – Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno – EkonomicznejEkonomicznej..

• Cross, S., E., Markus, H., R. (2002). Płeć w myśleniu, przekonaniach i działaniu: Cross, S., E., Markus, H., R. (2002). Płeć w myśleniu, przekonaniach i działaniu: podejście poznawcze. W: B. Wojciszke (red.) podejście poznawcze. W: B. Wojciszke (red.) Kobiety i mężczyźni: odmienne Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice.spojrzenie na różnice. Gdańsk: GWP. Gdańsk: GWP.

• Dakowicz, A. (2000). Dakowicz, A. (2000). PłPłeeć psychiczna a poziom samoaktualizacji.ć psychiczna a poziom samoaktualizacji. Białystok: Trans Białystok: Trans HumanaHumana..

• Deaux, K., Kite, M. (20Deaux, K., Kite, M. (2002). Stereotypy płci. 02). Stereotypy płci. W: B. Wojciszke (red.). W: B. Wojciszke (red.). Kobiety i Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice.mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice. Gdańsk: GWPGdańsk: GWP..

• Deaux, K., Lewis, L. L. (1984). Structure of gender stereotypes: Interrelationships Deaux, K., Lewis, L. L. (1984). Structure of gender stereotypes: Interrelationships among components and gender label. Journal of Personality and Social Psychology, among components and gender label. Journal of Personality and Social Psychology, 4646..

• Dobrowolska, H., Dziabaszewski, W., Konieczna, A., Wasilewska, A., (2000). Dobrowolska, H., Dziabaszewski, W., Konieczna, A., Wasilewska, A., (2000). Wesoła Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie III. Karty pracy ucznia, część 1-3. szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie III. Karty pracy ucznia, część 1-3. Warszawa: WSIP.Warszawa: WSIP.


Bibliografia:Bibliografia:• Dobrowolska, H., Konieczna, A., (2000). Dobrowolska, H., Konieczna, A., (2000). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie II. Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie II.

Podręcznik, część 1-3. Podręcznik, część 1-3. Warszawa: WSIP.Warszawa: WSIP.• Dobrowolska, H., Konieczna, A., Wasilewska, A., (2000). Dobrowolska, H., Konieczna, A., Wasilewska, A., (2000). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane

w klasie II. Karty pracy ucznia, część 1-3.w klasie II. Karty pracy ucznia, część 1-3. Warszawa: WSIP. Warszawa: WSIP.• Dobrowolska, H., Konieczna, A., Dziabaszewski, W. (2001).Dobrowolska, H., Konieczna, A., Dziabaszewski, W. (2001). Wesoła szkoła. Kształcenie Wesoła szkoła. Kształcenie

zintegrowane w klasie II. Podręcznik, część 1-3.zintegrowane w klasie II. Podręcznik, część 1-3. Warszawa: WSIP. Warszawa: WSIP.• Doliński, D. (1999). Doliński, D. (1999). Psychologia reklamy.Psychologia reklamy. Wrocław: Aida S.C. Wrocław: Aida S.C.• Gapik, L. (1984). Psychospołeczne aspekty zachowania seksualnego. W: Imieliński, K. (red.). Gapik, L. (1984). Psychospołeczne aspekty zachowania seksualnego. W: Imieliński, K. (red.).

Seksuologia społeczna. Zagadnienia psychospołeczne.Seksuologia społeczna. Zagadnienia psychospołeczne. Warszawa: PWN. Warszawa: PWN.• Gapik, L., (2006).Funkcjonowanie seksualne w normie i patologii. Gapik, L., (2006).Funkcjonowanie seksualne w normie i patologii. Przegląd Terapeutyczny, 1Przegląd Terapeutyczny, 1

http://www.ptt-terapia.pl/przeglad/01/Gapik_01.pdf..• Golombok, S., Fivush, R. (1994). Golombok, S., Fivush, R. (1994). Gender developmentGender development. Cambridge: Cambridge University Press. Cambridge: Cambridge University Press• Górnikowska – Zwolak, E. (2004). Nauczycielskie koncepcje ról społecznych kobiety i mężczyzny – Górnikowska – Zwolak, E. (2004). Nauczycielskie koncepcje ról społecznych kobiety i mężczyzny –

czynnik wzmacniający czy osłabiający szanse rozwojowe dziewcząt i chłopców? W: M. czynnik wzmacniający czy osłabiający szanse rozwojowe dziewcząt i chłopców? W: M. Chromczyńska – Rubacha (red.) Chromczyńska – Rubacha (red.) PłPłeeć i rodzaj w edukacjić i rodzaj w edukacji. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły . Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno – EkonomicznejHumanistyczno – Ekonomicznej..

• Hanisz, J., (2000). Hanisz, J., (2000). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie II. Matematyka. Część 1-3Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie II. Matematyka. Część 1-3. . Warszawa: WSIP.Warszawa: WSIP.

• Hanisz, J., (2001). Hanisz, J., (2001). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie III. Matematyka. Część 1-3.Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie III. Matematyka. Część 1-3. Warszawa: WSIP.Warszawa: WSIP.

• Harwas – Napierała, B. (2002). Niektóre czynniki zaburzające relacje między małżonkami. W: Harwas – Napierała, B. (2002). Niektóre czynniki zaburzające relacje między małżonkami. W: Gapik, L., Woźniak, A. (red.). Gapik, L., Woźniak, A. (red.). Postępy psychoterapii. Problemy małżeństwa i rodziny. Postępy psychoterapii. Problemy małżeństwa i rodziny. Tom IV. Tom IV. Poznań: P.W.InterfundPoznań: P.W.Interfund

• Janowski, A, (1989). Janowski, A, (1989). Uczeń w teatrze życia szkolnego.Uczeń w teatrze życia szkolnego. Warszawa: WSiP. Warszawa: WSiP.• Kossowski, P. (1999). Kossowski, P. (1999). Dziecko i reklama telewizyjna.Dziecko i reklama telewizyjna. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.• Leinbach, M., D., Fagot, B., I. (1993). Leinbach, M., D., Fagot, B., I. (1993). Categorical habituation to male and female faces: Gender Categorical habituation to male and female faces: Gender

schematic processing in infancy. schematic processing in infancy. Infant Behavior and Development, 16.Infant Behavior and Development, 16.


Bibliografia:Bibliografia:

• Lewicki, P. (1980). Kolejność urodzenia w rodzeństwie a struktura wzorca poznawczego Lewicki, P. (1980). Kolejność urodzenia w rodzeństwie a struktura wzorca poznawczego wykorzystywanego w percepcji osób.wykorzystywanego w percepcji osób. Psychologia Wychowawcza, 2. Psychologia Wychowawcza, 2.

• Lott, B., Maluso, D. (2002). Społeczne uczenie się męskości i kobiecości. W: W. Wojciszke (red.). Lott, B., Maluso, D. (2002). Społeczne uczenie się męskości i kobiecości. W: W. Wojciszke (red.). Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice.Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice. Gdańsk: GWP Gdańsk: GWP..

• Łopacka – Sęczyk, E., Machaj, A. (2008). Psychologiczne konsekwencje wizerunku kobiety w Łopacka – Sęczyk, E., Machaj, A. (2008). Psychologiczne konsekwencje wizerunku kobiety w reklamie. W: Aouil, B., Maliszewski, W., J. (red.). reklamie. W: Aouil, B., Maliszewski, W., J. (red.). Media – Komunikacja – Zdrowie. Wyzwania – Media – Komunikacja – Zdrowie. Wyzwania – Szanse – Zagrożenia.Szanse – Zagrożenia. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

• Łukasik, S., Petkowicz, H., Karaszewski, S., Micińska – Łyżniak, I., Straburzyńska, J., Łukasik, S., Petkowicz, H., Karaszewski, S., Micińska – Łyżniak, I., Straburzyńska, J., Wiśniewska,A., Witkowska, E. (2000). Wiśniewska,A., Witkowska, E. (2000). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Podręcznik. Część 1.Podręcznik. Część 1. Warszawa: WSIP. Warszawa: WSIP.



• Łukasik, S., Petkowicz, H., Karaszewski, S., Micińska – Łyżniak, I., Straburzyńska, J., Łukasik, S., Petkowicz, H., Karaszewski, S., Micińska – Łyżniak, I., Straburzyńska, J., Wiśniewska,A., Witkowska, E. (2000).Wiśniewska,A., Witkowska, E. (2000). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty pracy ucznia. Część 1.pracy ucznia. Część 1. Warszawa: WSIP. Warszawa: WSIP.

• Łukasik, S., Petkowicz, H., Karaszewski, S., Micińska – Łyżniak, I., Straburzyńska, J., Łukasik, S., Petkowicz, H., Karaszewski, S., Micińska – Łyżniak, I., Straburzyńska, J., Wiśniewska,A., Witkowska, E. (2000). Wiśniewska,A., Witkowska, E. (2000). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty pracy ucznia. Część 2.pracy ucznia. Część 2. Warszawa: WSIP. Warszawa: WSIP.

• Łukasik, S., Petkowicz, H., Hanisz, J., Karaszewski, S., Micińska – Łyżniak, I., Straburzyńska, J., Łukasik, S., Petkowicz, H., Hanisz, J., Karaszewski, S., Micińska – Łyżniak, I., Straburzyńska, J., Wiśniewska,A., Witkowska, E. (2000). Wiśniewska,A., Witkowska, E. (2000). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty pracy ucznia. Część 3.pracy ucznia. Część 3. Warszawa: WSIP. Warszawa: WSIP.

• Łukasik, S.., Petkowicz, H., Hanisz, J., Dobrowolska, H., Karaszewski, S., Straburzyńska, J., Łukasik, S.., Petkowicz, H., Hanisz, J., Dobrowolska, H., Karaszewski, S., Straburzyńska, J., Witkowska, E. (2000). Witkowska, E. (2000). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty pracy ucznia. Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty pracy ucznia. Część 4.Część 4. Warszawa: WSIP. Warszawa: WSIP.



• Łukasik, S., Petkowicz, H., Hanisz, J., Dobrowolska, H., Karaszewski, S., Straburzyńska, J., Łukasik, S., Petkowicz, H., Hanisz, J., Dobrowolska, H., Karaszewski, S., Straburzyńska, J., Witkowska, E. (2000). Witkowska, E. (2000). Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty pracy ucznia. Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie I. Karty pracy ucznia. Część 5.Część 5. Warszawa: WSIP. Warszawa: WSIP.

• Maciejewska – Mroczek, E. (2007). Role płciowe zapisanie w zabawkach. O przydatności badań nad Maciejewska – Mroczek, E. (2007). Role płciowe zapisanie w zabawkach. O przydatności badań nad produktami przeznaczonymi dla dzieci dla nauk zjmujących się tożsamością.produktami przeznaczonymi dla dzieci dla nauk zjmujących się tożsamością. Kultura i Kultura i Społeczeństwo, 1.Społeczeństwo, 1.

• Macrae, C. N., Stangor, Ch., Hewstone, M. (1999).(red.). Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze Macrae, C. N., Stangor, Ch., Hewstone, M. (1999).(red.). Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie. Gdańsk: GWP.ujęcie. Gdańsk: GWP.

• Mandal, E. (1995). Socjalizacja ról społecznych związanych z płcią. W: E. Mandal,R. Stefańska – Mandal, E. (1995). Socjalizacja ról społecznych związanych z płcią. W: E. Mandal,R. Stefańska – Klar (red.). Klar (red.). Współczesne problemy socjalizacjiWspółczesne problemy socjalizacji. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego..

• Mandal, E. (2003)Mandal, E. (2003).Kobiecość i męskość. Popularne opinie i badania naukowe.Kobiecość i męskość. Popularne opinie i badania naukowe. Warszawa: . Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”Wydawnictwo Akademickie „Żak”..

• Mandal, E. (2004). Mandal, E. (2004). Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią.Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu ŚŚląskiegoląskiego..

• Miluska, J. (2004).Miluska, J. (2004). Uwarunkowania jakości relacji między kobietami i mężczyznami Uwarunkowania jakości relacji między kobietami i mężczyznami . W: Kuczyńska, . W: Kuczyńska, A., Dzikowska, E.K. (red.).A., Dzikowska, E.K. (red.). Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne II. Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne II. Wrocław: Wydawnictwo Wrocław: Wydawnictwo UW.UW.

• Moir, A., Jessel, D. (1993). Moir, A., Jessel, D. (1993). PłPłeeć mózgu. O prawdziwej różnicy między mężczyzną i kobietą.ć mózgu. O prawdziwej różnicy między mężczyzną i kobietą. Warszawa: PIWWarszawa: PIW..

• Muszyńska, E. (2004). Warunki edukacji szkolnej dziewcząt i chłopców: różnice, ich przyczyny i Muszyńska, E. (2004). Warunki edukacji szkolnej dziewcząt i chłopców: różnice, ich przyczyny i skutki. W: M. Chromczyńsskutki. W: M. Chromczyńska - ka - Rubacha (red.) Rubacha (red.) PłPłeeć i rodzaj w edukacji.ć i rodzaj w edukacji. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno – EkonomicznejSzkoły Humanistyczno – Ekonomicznej..

• Pankowska, D. (2004). Wizerunek dziewczynek i chłopców w podręcznikach do nauczania Pankowska, D. (2004). Wizerunek dziewczynek i chłopców w podręcznikach do nauczania początkowego i do nauczania zintegrowaniego początkowego i do nauczania zintegrowaniego W: M. ChromczyńsW: M. Chromczyńska - ka - Rubacha (red.) Rubacha (red.) PłPłeeć i rodzaj ć i rodzaj w edukacji.w edukacji. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno – Ekonomicznej Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno – Ekonomicznej..

• Pankowska, D. (2005). Pankowska, D. (2005). Wychowanie a role płciowe.Wychowanie a role płciowe. Gdańsk: GWP. Gdańsk: GWP.• Pilch, T. (2006). (red.) Pilch, T. (2006). (red.) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Tom V.Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Tom V. Warszawa: Wydawnictwo Warszawa: Wydawnictwo

Akademickie „Żak”.Akademickie „Żak”.



• Rawa – Kochanowska, A. (2004). Poczucie tożsamości płciowej młodych kobiet a Rawa – Kochanowska, A. (2004). Poczucie tożsamości płciowej młodych kobiet a funkcjonowanie ich rodziców. W: Kuczyńska, A., Dzikowska, E., K. (red.) funkcjonowanie ich rodziców. W: Kuczyńska, A., Dzikowska, E., K. (red.) Zrozumieć Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarnepłeć. Studia interdyscyplinarne II. Wrocław: Wydawnictwo: UW. II. Wrocław: Wydawnictwo: UW.

• Renzetti, C., M., Curran, D., J. (2005). Renzetti, C., M., Curran, D., J. (2005). Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo.Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo. Warszawa: Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Schaffer, H., R. (2006). Schaffer, H., R. (2006). Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość.Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość. Kraków: Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• Stokłosa, B. (1987). Struktura rodziny a wzorce poznawcze ról społecznych. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.

• Tannen, D. (1994). Ty nic nie rozumiesz! Kobieta i mężczyzna w rozmowie. Warszawa: W.A.B.

• Wojciszke, B. (2002) (red.). Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice. Gdańsk: GWP.

• Ziółek, J. (2001). Stereotypy płci w polskiej telewizji. Kultura i Społeczeństwo, 2.

Zdjęcia wykorzystane w prezentacji pochodzą z Internetu i nie są własnością autorki


byby

Edyta Łopacka – SęczykEdyta Łopacka – Sę[email protected]

Department of Health Promotion and Department of Health Promotion and PsychotherapyPsychotherapy

Faculty of Educational StudiesFaculty of Educational Studies

Adam Mickiewicz University PoznańAdam Mickiewicz University Poznań


Meaning of sociocultural factors in the process of acquiring gender

stereotypes

opracowała: edyta Łopacka – sęczyk [email protected] zakład promocji zdrowia i psychoterapii

Documents