OPERA VE MİTOLOJİ-1

Dr. Vural Yiğit

1.Mayıs.2016

OPERA VE BALE NEDİR? Opera, konusunu genellikle tarihten, mitolojiden ve

efsanelerden alan, sözleri müzikle bestelenmiş, içinde görsel sanatların tümünü barındırabilen (Dans, Dekor, Kostüm, Işık vb.), teatral formda bir sahne eseridir.

Bale ise koreografi kurallarına göre düzenlenmiş danslara ve müziğe dayalı sahne gösterisidir.

Opera sanatının anayurdu İtalya'dır. Floransa, müzikli sahne eserlerinin de beşiği sayılır.

Opera, TRAGEDYA oyunlarına benzer eserler yazmak isteğinden doğmuştur.

Euridice Operası Sözleri (Liberotto) Renuccini tarafından yazılan

ve Peri adlı bir müzisyen tarafından 1594'de bestelenen, «Euridice» adlı ilk opera, sanat çevrelerinde büyük heyecan uyandırmıştı.

İlk Euridice (veya Eurydice) operasının, Prömiyer temsili Floransa'da, Medici'lerin Pitti Sarayı'nda, 6 Ekim 1600 tarihinde yapılmıştı.

Libretto, mitolojideki ünlü ikili, «Euridice ile Orfe» nin öyküsünü anlatır.

Euridice Konusu Oyun bir kısa Prolog (Öndeyiş) ile başlar. "La Tragedia" bir

alegorik kişi olarak sahneye gelir.

Sonra nehir perileri ve çobanlardan oluşan bir koro, Euridice ile Orfe'nin evlenmeye karar verdiklerini ilan ederler.

Bunu Euridice'nin arkadaşlarının bale dansı takip eder.

Orfeo kendi arkadaşları ile birlikte sahneye girer.

Bir haberci olan Dafne, Orfe'ye gelerek sevgilisi Euridice'nin birdenbire öldüğünü haber verir.

Orfe büyük bir yasa kapılır ve uzunca bir matem ağıtı söyler.

Çoban kızlar ve nehir perileri Orfe'yi teselli etmeye çalışırlar.

En sonunda aşk tanrıçası Venüs, tanrılara yalvararak Orfeo'nun sevgilisinin cehennemden geri gönderilmesini sağlar.

Euridice Operasındaki mitolojik karekterler ve seslendirmeleri

Euridice, soprano

Orfeo, tenor

Aminta-çoban, tenor

Arcetro-çoban, kontralto

Tirsi-çoban, tenor

Caronte, bas

Dafne, soprano

Plutone, bass

Proserpina, soprano

Radamanto, tenor

Venere, soprano

Nimfler ve çobanlar, gölgeler ve cehennem tanrıları

MONTEVERDİ VE OPERA Operada ilk gelişiminin, İtalya’da Claudio Monteverdi ile

başladığını görüyoruz.

1607 yılında bestelediği, «L'Orfeo» adlı operasıyla orkestrayı birinci plana almış, ses türlerini zenginleştirmiştir.

Monteverdi’nin günümüze ulaşan ikinci operası, konusunu yine mitolojiden alan, «İl ritorno d'Ulisse-Ulis'in Vatanına Dönüşü» dür.

Kral Ulis’in Truva Savaşı sonrası, Ülkesi İtakha’ya dönüşü sırasında başından geçenler, mitolojinin en ünlü öyküsüdür.

Eserin Librettosu, "Gian Francesco Busenello" tarafından Antik Yunan ozan Homeros'un Odysseia eserinin ikinci kısmından uyarlanmıştır.

Eserin prömiyeri, Venedik'de "Teatro San Cassiano" 'da Şubat 1641'de sahnelenmiştir.

Monteverdi, «Ulis’in Vatanına dönüşü» operası, mitolojik karekter ve seslendirmeler

L'umana Fragilità - İnsan kırılırlığı - mezzo-soprano

Tempo - Zaman tanrısı - bas

Fortuna - Şans tanrıçası - soprano

Amore - Aşk tanrısı - soprano

Penelope - Ulis'in eşi - mezzo-soprano

Nettuno (Neptün)- deniz tanrısı- bas

Giove (Jüpiter) - Baş tanrı- tenör

Ulis - İthaca Kralı - tenör

Minerva - tanrıça - soprano

Eumete - çoban - tenör

Telemaco - Ulis'in oğlu - tenör

Faeci Korosu. Semavi koro, Sirenler korosu

Ulis’in Vatanına Dönüşü https://www.youtube.com/watch?v=PIKkmPk3cTI

ORFE VE EURİDİCE OPERASI

«Orphe ve Eurydice» konulu pek çok opera vardır. En ünlüsü, Christoph Gluck tarafından hazırlanmıştır.

Librettosu "Ranieri de' Calzabigi" tarafından yazılmış ve İlk temsili 5 Ekim 1762de Viyana'da, Burgtheatre'da verilmişti.

Oyuncular: *Orphe: Alto kastrato, *Amore: soprano, Eurydice: soprano,

Koro: Kadın ve erkek çobanlar; Öfkeli ve Mutlu Ruhlar.

Aria of Euridice, "Orpheus and Euridice", C. Gluck

https://www.youtube.com/watch?v=W-9inqHtd_4

Orfeo ve Euridice-Gluck

Orfeo ve Euridice Balesi

Bu bale eserinde Orfe rolündeki balet, başka bir ağıtla tanrı Pluto'ya yalvarır.

Son sahnede iki sevgilinin büyük sevinçle birbirlerine kavuştukları görülür.

Koro ve bale danscıları bu mutluğu şarkı ve dansla ifade ederler.

VENÜS İLE ADONİS İlk İngiliz operası sayılan John Blow'un, ‘Venüs ile

Adonis’ adlı yapıtı, "maske-müziksel eser" niteliği taşır.

1863 yılında üç perdelik yarı opera olarak bestelenmiştir.

Libretto yazarının, feminist doğası gereği Aphra Behn olduğu kabul edilir.

Karekter ve sesler: Cupid, soprano- Lady Mary Tudor

Venus, soprano Mary (Moll) Davies

Adonis, baritone

Erkek Çobanlar- contralto or countertenor

Kadın çobanlar- soprano

VENÜS & ADONİS

DİDO VE ARNEAES Bir diğer İngiliz besteci, Henry Purcell'in opera türündeki tek

şaheseri, «Dido ve Aeneas» tır.

Barok stilinde ve Ingilizce liberettosu bir prolog ve 3 perdeden oluşan bir opera eseridir.

Eserin ilk temsili 1688 yazında Londra'da Chelsea'de, «Josias Priest Yatılı Kiz Okulu» unda temsil edilmiş ve halka açık temsili bir «mask-maske» olarak kraliyet sarayında yapılmıştır.

Bu opera librettosunun konusu Antik Romalı şair yazar Vergilius'in, klasik Truva'lı kahraman olan «Aeneas» eserinden uyarlanmıştır.

Oyuncular: Dido, Kartaca kraliçesi- soprano, Dido'nun kizkardeşi ve sırdşı- hafif soprano, İkinci kadın, "Dido'un oda hizmetlisi – soprano, Aeneas, Truvalı Prens - tenor

Aeneas'ın Dido'ya Truva şehrinin akibetini anlatması

tablosu. Ressam: Pierre-Narcisse Guerin

İDEMENEO OPERASI Girit Kralı İdomeneo’nun adını taşıyan bu mitolojik

eser, Wolfgang Amadeus Mozart'nin bestelediği, Giambattista Varesconun libretto'sunu yazdığı üç perdelik «opera seria» dır.

İlk defa 29 Ocak 1781 tarihinde Münih'te,«Residenz Cuvilliés Tiyatrosu»unda oynanmıştır.

Mozart, bu eserinde, Girit Kralı İdemeneo'nun Truva Savaşı'ndan dönüşünü anlatıyor.

Yurdumuzda, Şef Cem Mansur yönetimindeki Akbank Oda Orkestrası ve piyanist Gülsin Onay'ın katıldığı bir konserde, ‘‘İdemeneo operası» bale müziği olarak sahnelendi.

İdemeneo operası ses Dağılımı Müzik: Wolfgang Amadeus Mozart Libretto: Giambattista Varesco Galası: 28 Ocak 1781 Oyuncular: İdomeneo: Girit Kralı, Tenor İdamante: oğlu, Mezzosoprano İlia: Priamus’un kızı, soprano Elettra: Agamemnon’un kızı, soprano Başrahip: Tenor Arbace: haberci, bariton Neptün Kahini sesi: bas İki Giritli kadın: soprano ve mezzosoprano İki Truvalı: tenör ve bas

MEDEA Medea operası, besteci Luigi Cherubini tarafından hazırlanan

üç perdelik "opera-comique" janrında opera eseridir.

Yurdumuzdaki promiyeri, Antalya Devlet Opera ve Balesi tarafından Aspendos Antik Tiyatro’da gerçekleştirildi.

Eserin orijinal librettosu antik Yunan tiyatro yazarı Euripides'in «Medae» adlı trajedisinden uyarlanmıştır.

Mitolojisinin ilgi çekici öykülerinden biri olan Medea, altın postun aranması hikayesini konu alıyor.

Bu eserdeki Medea - soprano seslendirilmesi, gayet zor olmakla ün yapmıştır.

Bu nedenle 20. yy'da kendilerine güvenen ve ünlü sopranolar Medea rolünü almak için yarış etmişlerdir.

Bunlar arasında Maria Callas ve Leyla Gencer de vardır.

MEDEA SES VE ROL DAĞILIMI

Özgün ismi: Médée

Müzik: Luigi Cherubini

Libretto: François-Benoît Hoffman

Galası: 13 Mart 1797

İlk gösterim yeri: Théâtre Feydeau, Paris, Fransa

Oyuncular: Medea, soprano

Dirce, Créon'un kızı, soprano

Neris, Medea'nin kölesi, mezzo-soprano

İason, Argonotların önderi, tenör

Kral Créon, Korint Krali, bas

Koro:Dircé'nin hizmetkarlari, Argonotlar, rahipler, askerler, Korint sehri halki

ÖZSOY OPERASI Ahmet Adnan Saygun’un daha 27 yaşındayken ve 2 ay gibi

akıl almaz bir sürede bestelediği Cumhuriyet tarihimizin seslendirilmiş ilk opera eseridir.

Librettosu, Münir Hayri Egeli tarafından kaleme alınmıştır.

Üç perdelik, dramatik türde bir opera olarak bestelenmişti.

1982 yılında Atatürk’ün 100. doğum yıl dönümü nedeniyle, tam 48 yıl sonra tekrar sahnelenmesi gündeme geldiğinde Saygun, bu 3 perdelik operayı, bir perdelik özet hâline getirmiştir.

“Özsoy”un üvertürünün başlangıç akorlarında, bestecinin çok sağlam ve özgün müzik karakterinin şaşırtıcı olgunluktaki izlerini görürüz..

Daha ilk akorlarda eserin mistik ve mitolojik yapısını hissetmek mümkündür.

ÖZSOY OPERASI İlk kez 19 Haziran 1934 gecesi, Münir Hayri Egeli'nin rejisi

ve Ahmet Adnan Saygun'un orkestra şefliği altında "İstanbul Konservatuarı" yaylı sazlar heyeti ile "Riyaseti Cumhur Bando Heyeti" tarafından, iki devlet başkanının önünde Ankara Halkevi’nde sahnelenmiştir.

Atatürk ve İran Şahı Rıza Şah Pehlevi onuruna ilk sahnelendiğinde operada, bariton Nurullah Taşkıran, soprano Nimet Vahit ve Semiha Berksoy da oynamışlardır.

Türkiye ulusal operasının yaratılmasında önemli bir adım sayılmaktadır.

Operada işlenen ana tema yüzyıllar boyunca Türkiye ve İran'ın kardeş olduğunun vurgulanmasıdır.

Opera, İranlıların Şehname destanından esinlenilmiştir.

Özsoy Öyküsü Öykü, Hakan Feridun'un ikiz oğulları, Tur (Kurt) ile

İraç (Aslan) üzerine kuruludur.

İkizler doğduğunda şeytanın gazabı onları birbirinden ayırır.

Ayrı yollara gidip birbirlerinden uzaklaşırlar.

Ama yüzyıllar sonra buluşup kardeş olduklarını anlarlar.

Tıpkı zaman içinde «Ayrı yollara giden" Türkiye ve İran gibi.

Adnan Saygun – Özsoy Operası, Overture

https://www.youtube.com/watch?v=JPDSWe2R9dU

ÖZSOY OPERASI (3 Perde) Yazan ve Sahneye Koyan: Münir Hayri

Besteleyen ve Orkestra Şefi: Ahmet Adnan

Orkestra: İstanbul Konservatuvarı yaylı sazlar heyetiyle Riyaseti Cumhur Bando Heyeti

Dans ve Korografi : Selma ve Azade Selim Sırrı

Sahne, Dekor ve kostümler : Hami, Mahmut – Galip

Koro İdaresi : Muallim Halil Bedi, Mediha Adnan.

Koro: Ankara Kız lisesi, Ankara Kız orta mektebi, Ankara Beden Terbiyesi Enstitüsü talebesi

Konduit: Şevket, Suflör : Enver Necip

Rol Bölümü: Ozan ………………………………… Hamdi Selçuk

Baş Şaman …………………………… Salih Bey

Birinci Bey……………………………..Fethi Bey

ÖZSOY OPERASI - OYUNCULAR

İkinci Bey...Kemal Bey

Kaymakam……

Felekler…Nigar Hanım, Muhsine, Muazzez, Yıldız, Nüzhet , Nimet Hanımlar.

Feridun…Gazi Terbiye Enstitüsü Muallimlerinden Nurullah Şevket Bey

Hantun(UluAnne)…Konservatuvar muallimlerinden Nimet Vahit Hanım

Ahriman…Süleyman Bey

Danslar: Selma ve Azade hanımların idaresinde, Kız Lisesi ve Orta mektebi talebeleri.

OPERA VE MİTOLOJİ

Opera ve bale eserlerinin, mitolojik öykülerden esinlenerek; Yazılması (Liberetto), bestelenmesi, sahnelendirilmesi, oynanması, dekoru ve seslendirilmesi bu sahne sanatı için sınırsız olanaklar sunuyor.

Renkli mitolojik olaylar, hayali karekterler, kahramanlar, tanrılar, tanrıçalar, çeşitli yaratıklardan oluşan mitolojik, dramatik öyküler ile bu sanatın gelişmesinde etkisi ve katkısı büyük