OPERADA MİTOLOJİ-2

Dr. Vural

Yiğit

15.05.2016

OPERA VE BALE NEDİR? Opera, konusunu tarihten, mitolojiden ve

efsanelerden alan, sözleri müzikle bestelenmiş, içinde görsel sanatların tümünü barındırabilen (Dans, Dekor, Kostüm, Işık vb.), teatral formda bir sahne eseridir.

Bale ise koreografi kurallarına göre düzenlenmiş danslara ve müziğe dayalı sahne gösterisidir.

Opera sanatının anayurdu İtalya'dır. Floransa, müzikli sahne eserlerinin de beşiği sayılır.

Opera, TRAGEDYA oyunlarına benzer eserler yazmak isteğinden doğmuştur.

OPERA TERİMLERİ Bir orkestra veya müzik topluluğunun eşliğinde sunulan eserin,

yazılı metnine "libretto" adı verilir.

«Resitatif» kişilerin sözlerini konuşurcasına bir şarkıyla söyledikleri bölümdür.

Sözler, konunun akışına göre belli başlı müzik türleri içinde bestelenir:

«Arya» bir kişinin duygu ve düşüncelerini yansıtır.

Düet, terzet, kuartet, kentet vb; iki, üç, dört ve beş kişinin duygu, düşünce ve konuşmalarını iletir.

«Koro» ise oyundaki çok sesliliktir.

Oyun başlarken genellikle giriş parçası olan «Uvertür» ve «orkestra» gibi çalgısal bölümlere yer verilir.

Bazı operalarda bale sahneleri de bulunur.

OPERA JANRLARI *- GENRE Opera janrının tanımlanması, değişik kriterler ile

yapılabilir.

Bazı janrlar, örneğin "opera seria", tarihçilerin ortaya çıkartmış oldukları gelenekler ile tanımlanır.

Diğer janrlar belirli bir tiyatro ile yakın bağlantılarına göre tanımlanmışlardır.

Örneğin, «opera comique» janrı Paris'teki, Opera-Comique tiyatro topluğunun adını almıştır.

«Opera bouffe» ise oyunun ismini Parisiens tiyatrosunda sahnelenmesinden almaktadır.

*İngilizce, «genre»; müzikle ilişkilendirilen tarz.

Francesco Cavalli (1602-1676) İtalyan erken barok dönemi bestecisidir..

Kiliseye bağlı müzik kariyerine rağmen bir opera bestecisi olarak bilinir.

Venedik'te bestelenen ve seslendirilen opera eserleriyle büyük ün kazandı.

Cavalli, operayı sevdirmesi dolayısıyla, kendi kuşağının en önemli bestecisidir.

1676 Yılında, 73 yaşında iken Venedik'te öldü.

Konusunu mitolojiden alan pek çok opera eseri Bestelemişti.

CAVALLİ OPERALARI Cavalli, 33 opera eseri bestelemiştir. Günümüze

ulaşan 27 tanesi Venedik Sen Marko kütüphanesi arşivinde bulunmaktadır. Başlıca mitoloji konulu operaları:

La Calisto

İl Giasone

Didone

L'Ormindo

Ercole amante

Artemisia

İl Giasone (İason) Cavalli tarafından bestelenmiş, mitolojik öyküsü

Anadolu’da geçen, « Altın Postu arayan Argonotlar»ın önderi olan İason'un (Jason) mitinden uyarlanmıştır.

1 prolog ve 3 perdeden oluşan, "Drama musicale" janrında olan opera eseridir.

Prömiyer temsili, 5 Ocak 1649'da Teatro San Cassiano, Venedik'de, o yılın geleneksel Karnaval dōneminde verilmiştir.

Bu operada ilk defa müziksel şarkılar ve resitatifler* görülmektedir.

*Belli bir melodi olmadan konuşma biçimiyle söylenen, müzikli,

anlatı.

İasone Rol Dağılımı İasone-İason. Argonotların

lideri, kontralto (kastrato)

Alinda, Midia Sarayında bir asil hanım, soprano

Amore- Eros, soprano

Besso, İason'un askerlerin komutan subayı, bas

Delfa, Midia'nın yaşlı mürebiyyesi, kontralto

Egeo, Atina Kralı, tenor

Eolo - Aeolus. Rüzgar, kontralto

Ercole, Herakles veya Herkül, Argonot, bas

Giove, Baş-tanrı Jüpiter, bas

İsifile, Midilli Kraliçesi, soprano

Midia, Kolhis Kraliçesi, soprano

Sole, Apollo. Midia'nin koruyucu tanrısı, soprano

Zeffiro, soprano

Rüzgarlar korosu, Ruhlar korosu, Argonotlar, tanrılar, askerler, denizciler

İl giasone-Jason Operası

https://www.youtube.com/watch?v=MbT2XcOkdt0

CALİSTO SÖYLENCESİ Cavalli tarafından, Ovidius’un, Metamorfozlar

eserindeki mitlerden uyarlanan "Drama musicale" janrında olan opera eseridir.

Prömiyer temsili, 28 Kasım 1651'de Venedik’teki Teatro San Apollinare’de yapılmıştır.

Bu operanın librettosunda, Baş-tanrı Zeus (Jüpiter)'in, Calisto'yu baştan çıkarması,

Ayrıca; av, ay ve çocuk doğum tanrıçası Diana'nın Endimione ile așk macerası da yer alıyor.

Zor durumdaki tanrıya Satirler* yardım etmek durumunda kalır.

* Yarı keçi, yarı insan kır ve orman koruyucuları.

La Calisto, Prolog-Öndeyiş Eternita, etrafında «Sonsuzluk Yılanı" sarılmış olan

tahtında oturmaktadır.

"Natura (Doğa)" insanı gerçek dünyaya indirmek için hazırlık yapmaktadır.

Saf ruhlara hitaben, ahlaki prensiplere uyarak erdemlik yolunu takip etmeleri için uyarmaktadır.

"Destino (kader)" sahneye girerek Calisto'nun sonsuzluk kazandığını ve yeni bir takım-yıldız olarak gökyüzüne katılacağını haber verir.

"Eternita", "Natura" ve "Destino" birlikte bunu ilan etmek için "Calisto yıldızlar arasına yükselecek" triosunu söylerler.

ROL DAĞILIMI VE SESLER

*La Natura (Doğa)- alto

L'Eternita (Sonsuzluk) - soprano

İl Destino (Kader) - soprano

Calisto – Nemf- soprano

Giove - Jüpiter Baş-tanrı- bas

Diana - Tanrıça - soprano

Endimione - bir bilge -alto

Giunone - Juno Jupiter'in karısı, Baş-tanrıça - soprano

Linfea - soprano

Satir - soprano

Mercurio - tanrı - bariton

Pan - yarı keçi çobanlar tanrısı - alto

Silvano - bas

LA CALİSTO OPERASI

https://www.youtube.com/watch?v=9-FsVkmaQtw

Nemf Calisto ve Tanrıça Diana Tablosu Ressam: Dossa Dossi

Artemisia Operası Artemisia, Cavalli’nin, «Dramma per musica»

türünde bir operasıdır.

Librettosu, Nicolò Minato tarafından yazılmıştır.

1657 yılında Vededik’te, « Teatro San Giovanni» de sahneye konmuş,

Napoli, 1658, Palermo, 1659, Milano 1663 ve Cenova’da 1665 yılında seslendirilmiştir.

Tanrıça Artemis Artemis-Diana-Phobe, Zeus ile Leto’nun kızıdır.

Apollon’un ikiz kız kardeşi, vahşi doğa, avcılık ve ay tanrıçasıdır.

Apollon güneşi, Artemis ise ayı temsil eder.

Efes Artemisi, İzmir-Selçuk'taki Selçuk müzesinde bulunan heykeli ile ünlüdür.

Artemis, Delos adasında doğmuş, evlenmemeye ve bakire kalmaya yemin etmiştir.

İkisi de ok atarlar; Bu oklar güneş ve ay ışınlarının sembolüdür.

Artemis’in birçok mitolojik kahraman ile ilişkisi vardır.

Artemis Heykelleri

Artemis İphigenia'nın kurban edilişini önlerken

Ercole Amante (Herkül’ün Aşkı) Operası

Venedik'li besteci Francesco Cavalli tarafından Sofokles'in, (Trakhisli Kadınlar) ile antik Romalı yazar Ovidius'un, «Metamorfozlar» adlı eserinin 9. kitabında bulunan mitlerden uyarlanmıştır.

Prömiyeri, 7 Şubat 1662'de Paris’te Tuileries Sarayıʼnın "Salle des Machines" salonunda yapıldı.

Bu eser, Kardinal Mazarin tarafından Fransa Kralı XIV. Louis ile İspanyalı Maria Terasa'nın evlenmesini kutlamak üzere sipariş edilmişti.

HERKÜL - HERAKLES Herakles, Roma Mitolojisi'nde Herkül, Zeus ile

Miken kralının kızı Alkmene'nin oğludur.

Zeus’un eşi Hera, Herakles'in, başka bir kadından olduğunu öğrenince ona pek çok ceza uygular.

Herakles ise doğduğu günden itibaren tanrısal bir kuvvete sahiptir. Hera'nın gönderdiği iki zehirli yılanı öldürdüğünde henüz birkaç günlük bebektir.

Suçlarından arınması için Miken kralı Eurystheus'un hizmetine girer.

Kralın Herakles'e verdiği 12 görevi yerine getirir.

Çok güçlü bir karakter olarak da bilinir.

ERKOLE AMENTE OPERASI

https://www.youtube.com/watch?v=ZRPsw19YpSk

HÄNDEL, Acis & Galatea https://www.youtube.com/watch?v=f6iI7k-

RKIk

George Frideric Handel tarafından, İngilizce olarak, bestelenmiş ve pastoral bir «mask veya semi-opera» eseri olarak temsil edilmiştir.

Handel, 1732'de esere yeni müzikler ilave ederek bir Italyan Opeara Grubu için 3 perdelik bir «serenata» * haline getirmişti.

* İtalyanca, geceleyin, açık havada sevgi duyulan biri için bir müzik aracıyla verilen küçük konser.

ACİS İLE GLAETAE Çobanlar ve nimfler "ovaların keyfi"ni sürdürüp zevkle

kendilerini eğlendirmektedirler.

Bir yarı-tanrısal ölümsüz nimf olan Glaetea, Acis adlı çobana sırsıklam aşık olmuştur.

Bu büyük aşklarını birlikte daha iyice tatmak için etraftaki kuşların ötmelerini durdurup susmalarini isterler.

Aşık çoban Acis'in yakın arkadaşı olan çoban Damon bu iki aşıka birbirlerini kovalamakta iken nasihatlar vermeye başlar.

Bu nasihatı Sicilyana tipi bir serenat şeklinde bir şarkı olur. (Serenat:Love in her eyes playing).

Bu perde iki genç aşıkın birlikte söyledikleri bir "ikili/düet" şarkı ile sona erer.(İkili:Happy we).

Acis & Glaetea

https://www.youtube.com/watch?v=i9Q69z9Whac

HÄNDEL/ SEMELE OPERASI Liberettosu Handel tarafından düzenlenen bu

eserin prömiyeri, 10 Şubat 1744'de Londra Covent Garden Tiyatrosunda yapılmıştır.

3 perdeden oluşan bir 'muziksel dram' veya opera ve oratoryodur.

Konusu, Jüpiter'in sevgilisi ve Dionysos'un annesi olan Semele hakkında olup, Ovidius'un Metamorfozlar adlı eserinden Semele'nin ölümcül aşkını anlatan mitolojik öyküden uyarlanmıştır.

SEMELE OPERASI Her zaman yaptığı gibi bir ölümlü kılığına giren Zeus,

Thebai kralının kızı Semele ile ilişkiye girer.

Karısı kıskanç Hera, yaşlı bir kadın kılığına girerek Semele'yi kandırır ve Zeus'un kendisine tüm ihtişamı ile göstermesini istemesini ister.

Zeus yıldırımlarından çıkan alevler ile bir ölümlü olan Semele ölür.

Ancak, Semele hamiledir, bu sırada mucizevi şekilde orada biten bir asma, anne karnındaki Dionysos'u kurtarır.

Birkaç ay sonra Dionysos doğar. Bu nedenle Dionysos bazen "iki kez doğan" olarak anılır.

SEMELE, SES VE ROL DAĞILIMI

Jüpiter, Baş-tanrı, tenor.

Cadmus, Antik Thebai Kralı, bas

Semele, Cadmus'un kızı, soprano

Athamas, Beotia prensi, Semele'ye aşık ve onunla evlenmek ister, alto

İno, Semele'nin kızkardeşi, Athamas'a aşık mezzo-soprano

Somnus, bas

Apollon, tanrı, tenor

Juno, mezzo-soprano

İris, soprano

Yüksek rahip

https://www.youtube.com/watch?v=ecbGFgY9wkU

SEMELE OPERASI

Pontus Kralı Mitridates, 1770 Wolfgang Amadeus Mozart tarafından, daha 14

yaşında iken bestelenmiş dört perdelik «opera-seria» janrında bir operadır.

Liberettosu, Fransız tiyatro yazarı Jean Racine tarafından yazılmış olan trajik bir oyundur.

Anadolu’da, Romalılara karşı savaşan Pontus Kralı IV. Mitridates'in son günlerinin öyküsü ele alınmaktadır.

Mitriades, Düşmanlarının yemeklerine kendi yaptığı zehirleri katarak ölmelerini sağlamıştır.

Prömiyer sahnelenmesi, 26 Aralık 1770 de Milano'da karnival zamanında, «Regio Ducal» Tiyatrosunda yapılmıştır.

MOZART-MİTRİDATES OPERASI

Aspasia: Mitridates’in kraliçe adayı, soprano

Sifares: Mitridates'in oğlu, soprano

Farnaces:Mitridates'in en büyük oğlu, alto

İsmene: Partlı Prenses, soprano

Marzio: Romalı lejyon komutanı, tenör

Arbate: Nimphea'nin valisi , soprano,

Koro.

https://www.youtube.com/watch?v=LUElAhx15ms

M.Ö 132 – 63 yıllarında Sinopta yaşamış olan, BÜYÜK MİTHRİDATES diye de anılan Pontus Kralı, Roma işgaline

karşı savaşmış ve başarılı olmuştu.

Güzel Helen (La belle Hélène) Jacques Offenbach tarafından bestelenmiş üç

perdelik bir «Opéra bouffe» veya operet eseridir.

Eserin Fransızca librettosu orijinal olarak, Henri Meilhac ve Ludovic Halevy tarafından yazılmıştır.

Prömiyer sahnelenmesi 17 Aralık 1864'te Paris'teki Théâtre des Variétés'de yapıldı.

Bu operet, Truva Savaşı'na neden olan Truva Kralı'nin oğlu olan Paris'in güzel Helen'i kaçırmasını alaylı ve gülünç olarak parodisini* yapmaktadır.

*Gülünç ve eleştirel etki yaratan oyun biçimi.

LA BELLA HELENE OPERASI

AİDA OPERASI Aida, Giuseppe Verdi tarafından bestelenmiş dört

perdelik bir operadır.

İtalyanca librettosu, eski Mısır uzmanı Auguste Mariette tarafından yazılmış bir senaryodan uyarlanarak, Antonio Ghislanzoni tarafından yazılmıştır.

Operanın prömiyeri 24 Aralık 1871'de Kahire, Mısır'da Hidivlik Opera evinde orkestra şefi Giovanni Bottesini’nin yönetiminde yapılmıştır..

Bu eser dünya opera evleri repertuarlarında devamlı olarak bulunan ve popüler olarak seyirci çeken bir opera eseridir.

AİDA

Etiyopyalı bir prenses olan Aida, köle olarak Mısır'a getirilmiştir.

Bir askerî komutan olan Radames, Aida'ya olan aşkı ile Firavun'a olan sadakatı arasında seçim yapamamak zorundadır.

Durum daha da karmaşıktır, çünkü Firavun'un kızı Amneris de Radames'e aşıktır, fakat aşkına karşılık bulamamaz.

Zaman:Mekan: Firavunlar yönetiminde klasik Mısırdır.

https://www.youtube.com/watch?v=wA4luvqWJLM

Bu sahnede Antik Mısır’ın mitolojik simgeleri var.

NABUCCO Adını Babil Kralı, Nabucco veya Nabucodonosor’dan

alan, Giuseppe Verdi'nin bestelediği 4 perdelik bir opera eseridir.

İtalyanca libretto Temistocle Solera tarafından, İncil'de Eski Ahit Yeremya kısmında bulunan bir hikâyeden uyarlanarak hazırlanmıştır.

Nabucco operasının ilk versiyonunun prömiyeri 1849'te Milano'da La Scala Tiyatrosu'nda yapıldı.

Eserdeki, «Abigaille» soprano rolü opera şarkıcıları arasında zor bir rol olarak kabul edilmektedir.

Maria Callas ancak üç defa bu rolü oynamıştır.

NABUCCO, ROL VE SES DAĞILIMI

*Nabucco: Babıl Kralı- bariton

Abigaille: Nabucco'nun tutsak kızı- soprano

Fenena, Nabucco'nun kızı, mezzo-soprano

İsmaele, Kudüs Kralı Sedecias'ın yeğeni- tenör

Zaccarıa, Yahudilerin basrahibi-bas

Babil Fırat Nehri Kıyısı Yahudi esirler, Fırat Nehri kenarında toplanmışlar ve

üzüntülü tavırla bir büyük ateş etrafında oturmaktalar.

Vatan hasretlerini ifade eden aşağıdaki ünlü şarkıyı koro halinde söylerler.

«Va pensiero, sull'ali dorate- Uç düşünceler, altın kanatlarla uç ve dağlar, yamaçlar üzerine kon»

Zaccaria onlara moral vermek için imanlarını ve inançlarını kaybetmemelerini ister; yakında Tanrı Babil'i yıkacak ve her şey düzelecektir.

https://www.youtube.com/watch?v=2F4G5H_TTvU

NABUCCO OPERASI,

AÇIK HAVADA

OYNUYOR

Mitoloji konuları, opera bestecileri için önemli bir kaynaktır.

Renkli mitolojik olaylar, opera sahneleri için her türlü görselliği ve çekiciliği sergiler.

Kahramanlar, tanrı ve tanrıçalar, garip yaratıklar, dramatik olaylar yer alır.

Fantastik karakterler, insani duygular, sonsuz sevgi ve aşkları barındırır.

Tüm kültürlerlerin birikimidir.

Her kültür kendi mitolojisini, Opera ve müzik besteleri ile Evrensel kılabilir.