omgaan met lichtverstoring bij vleermuizen

Herman Limpens

Eindhoven 21-03-2013

Omgaan met lichtverstoring

bij vleermuizen

vleermuis ≠ vleermuis

jaarcyclus

Een netwerk van deelleefgebieden met verschillende functies

verblijfplaatsen + vliegroutes + jachtgebiedenverbindingsroutes populaties / dispersie ‘migratie ’ routes

• Vleermuizen zijn nachtdieren

• Hebben zeer lichtgevoelige ogen

• Hebben ogen met veel staafjes en relatief weinig kegeltjes

• Zien minder kleur dan mensen

• Hebben niet dezelfde frequentiegevoeligheid als mensen

Analyse problematiek vleermuizen – licht


verlichting als probleem neemt toe!

waarnemingen van lichtverstoring:

• vliegroutes verlaten of verplaatst

• jachtgebied niet meer gebruikt niet gebruikt zolang lampen branden,

• later uitvliegen of verlaten verblijfplaatsen

Verstoring? � functie

- kraam-, paar-, winterverblijf,

- zwermlocatie,

- vliegroute/verbinding, migratieroute

- jachtgebied,


Verlichting

- verlaten verblijf- later uitvliegen

- andere uitvliegopening

- andere uitvliegroute

- korter jagen

- sterfte jongen

voorbeeld

Moermans 2000,

voorbeeld

Moermans 2000,

ook voorbeelden soorten die

- relatief gemakkelijk bij straatlantaarns jagen,

- door verlicht gebied vliegen

Verschil tussen soorten !

Verschil tussen geslachten / reproductiestatus / deel seizoen ? Verschil tussen jongere / oudere ervaren dieren ?

© peter twisk © peter twisk


- vliegen vroeger uit - smalle(re) vleugels

- vliegen snel- kunnen snel accelereren - jagen ook bij/in het licht - lijken toleranter

- vliegen later uit - brede(re) vleugels

- vliegen langzaam - kiezen donkere plek jagen - mijden licht - makkelijk te verstoren

Aannemelijke verklaring: mijden licht � ontwijken predatie


Lichtverstoring alleen � vanwege vermijden licht,

vanwege vermijden predatie ?

Of

Lichtverstoring ook � door felheid licht

adaptatie ogen aan donker kijken met staafjes verstoort?

Zijn er intensiteiten waarin kleiner maken pupil en dichtknijpen ogen onvoldoende is?


Welke instrumenten hebben we voor de omgang met lichtverstoring?

Aan welke knoppen kunnen we draaien?

Waar wel / geen en hoe licht ?

-alleen waar echt nodig

-plek lamp t.o.v. vleermuishabitat

-richting van het licht – armatuur / afschermen / vegetatie

-verstrooiing licht – armatuur / afschermen / vegetatie

-aantal lichtpunten minimaal

-lichtsterkte minimaal

-aantallen lichtpunten – hoogte – intensiteit

-reflectie omgeving – weg, muren

-Alleen op moment dat nodig is : dynamisch

Aan welke knoppen kunnen we draaien?

Hoogte lamp ? Aantal lampen ?

Richten en afschermen ? De juiste armatuur ?

LED licht !

Richten: armatuur + LED licht? / Afschermen

Richten en Afschermen ?

Vliegroute meervleermuis

Wanneer licht aan / uit?

- lichtregiem in nacht en seizoen - aan / uit

- intensiteit

- dynamisch: reageren op verkeersaanbod vleermuisactiviteit

Alleen licht als nodig

RWS

A74 Tegelen

bij ecoduct

Netwerk deelleefgebieden

laan als verbinding

doorsnijding en verlichting

afschermenverlichten

en hop-over

Afschermen + met opzet verlichten !

Licht in tunnels kan er storen

Lagere lampen + goed gericht ?

Relatie verstoring - gewenning?

Als er door het nieuwe lichtbronnen verstoring optreedt, de dieren in hun gedrag

laten zien dat ze verstoord zijn, kan er dan vervolgens gewenning optreden?

Relatie verstoring - alternatief?

Als de dieren in hun gedrag laten zien dat licht verstoort - b.v. vliegroute, verblijf

of jachtgebied wordt niet meer of minder gebruikt - wat is dan de invloed van het

aanwezig zijn alternatieve verblijven, routes of jachtgebieden?

Relatie verstoring - beloning?

Als de plek die de vleermuizen gebruiken heel belangrijk is – zeer voedselrijk

jachtgebied, ideale verblijfplaats, ideale vliegroute – zijn ze dan toleranter? Wennen ze dan eerder?

Weten we genoeg?

Welke lichtintensiteit? - candela / lumen / lux- luminantie (cd/m2)

- reflectie bodem en omgeving

• Wat zijn de grenswaarden voor de vleermuis en voor de mens?

• Verlichten we voor de mens niet te veel?

• Aanpassingsvermogen / flexibiliteit van de vleermuis?

Weten we genoeg?

Welke kleur / frequentiespectrum ?

Is er een frequentiespectrum / kleur

- dat werkt voor mensen – resolutie en contrast - dat vleermuizen niet/minder verstoord

Weten we genoeg?

Carollia spp.

Human

kleur / frequentiespectrum?

Is er een frequentiespectrum (kleurspectrum) denkbaar

- dat werkt voor mensen – resolutie en contrast

- dat vleermuizen niet/minder verstoord

A bat friendly wavelenght?

H/B Response Ratio = )()()(

700

360λλλ dVSPD

nm

nm

⋅⋅∫

)()()(700

360λλλ dBSPD

nm

nm

⋅⋅∫

The field test setup

33,2 m

illuminated part of canal

130

m

24 m

19 m

26 m

11 m11 m

11 m10 m12,5 m

37 m

140 m

recorder

lamp

vliegroute meervleermuis

A field test

Aa

nta

l

0

20

40

60

80

L M R

1. donker

L M R

2. amber

L M R

3. wit

L M R

4. cyaandarkness amber white green

P = <<0.01

P = <<0.01

N = 2 x 2 nachten per kleur

Aa

nta

l m

eerv

lee

rmu

ize

n

50

100

1. donker 2. amber 3. wit 4. cyaandarkness amber white green

P = 0.11 P = 0.11

N = 2 x 2 nachten per kleur

Conclusies:

�� human / bat response ratio helpt lampkeur te beoordelen

�� Amber is minder verstorend dan gangbaar licht

�� Amber is minder verstorend dan groene ‘natuur vriendelijke’ kleur

wit

A74 Tegelen : amber +

dynamisch: fietser/voetganger: aan / auto: uit

Nodig / gewenst :

�� meer detail onderzoek amber

�� testen amber in andere situaties

�� frequentie gevoeligheidscurves Europese soorten

�� herberekening HUMAN/BAT response ratio

omgaan met lichtverstoring bij vleermuizen

Documents