ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ

Özel eğitime gereksinim duyan

çocuklar• Beden,• Zihin,• Ruhsal,• Sosyal• Duygusal ve• Sağlık durumlarındaki olağandışılıklar

nedeni ile normal eğitimden yararlanamayan çocuklardır.

Özel Eğitime Gereksinim

Duyan Bireyler

Engelli Ayrıcalıklı

Zihinsel

işitsel

görme

bedensel

Süregen hastalıklar

Uyum bozuklukları

Konuşma engeli

Üstün zekalı

Üstün yetenekli

Mental retardasyon nedir?

• 18. aydan önce başlayan ve aşağıdaki alanlardan en az ikisini içeren, uyum sağlama yetersizliği ya da bağımlılık – Öz bakım,– Ev içi yaşantı,– İletişim, – Sosyal ilişkiler, – Kendi kendini iş yapabilme – Akademik, – İş, – Boş zaman, – Sağlık ve güvenlik

Gelişme geriliği/mental retardasyon

• Çok ağır bir gerilik yoksa 2 yaşın altında mental retardasyon terimi kullanılmamalıdır.

• Bilişsel yetenekler ve uyum yeteneği ortalamanın belirgin olarak altındaysa mental retardasyon kullanılmalıdır.

Mental retardasyon sınıflaması

• Hafif (IQ 55-70)• Orta (IQ 40-54)• Ağır (IQ 25-39)• Çok ağır (IQ<25)

Gündelik yaşamda gereken yardımın derecesine göre de sınıflandırılır (aralıklı, kısıtlı,

ciddi, sürekli yardım gerektirme)

Hafif Düzeyde Zihinsel engelliler

(Z.Y.= 8-11)Maksimum

Potansiyelleri Özbakım becerileri Gramer kurallarına

uygun konuşma Temel sosyal kuralları

bilir ve uygular Basit işlerde

çalışabilir Kendi başına alışveriş

yapabilir. Sosyal ilişkide

bulunabilir

Sınırlılıkları Eğitimleri uzun

tekrarlara dayanır Soyut kavramları

öğrenemez

Orta Düzeyde Zihinsel engellilerZ.Y.=6-8

• Maksimum Potansiyelleri

• Yardımzı bazı temel özbakım ihtiyaçlarını karşılayabilirler

• Reklam spotlarını ve çok basit metinleri okuyabilir

• 2-3 aşamalı komutları takip edebilir

• Temel akademik becerileri öğrenebilir

SınırlılıklarıBağımsız

alışveriş yapamaz

Tek başına bir yerden bir yere gidemez

Yazılı iletişimi başaramaz

Ağır Düzeyde Zihinsel engellilerZ.Y.=3-6

• Maksimum Potansiyelleri

• Çatal ve kaşık kullanabilir

• Giyisilerini giyebilir

• Tuvalet eğitimi alabilir

SınırlılıklarıSürekli bakıma ve

gözetime gerekisinimleri vardır.

Hareket becerileri sınrılıdır

Düzyazıları okuaymaz

Alışveriş yapamaz

Çok Ağır Düzeyde Zihinsel engelliler

Z.Y.=3 ve daha küçük• Maksimum

Potansiyelleri• Dökerek de

olsa çatal kaşık kullanabilir

• Tuvalet alışkanlığını kısmen kazanabilir

SınırlılıklarıNörolojik özürü

de bulunmaktadır.

Birden fazla engeli bulunabilri

Sıklıkla hareket edemez

Yönergeleri takip edemez

Mental retardasyonun değerlendirilmesi

• Gelişimsel testler kullanılarak yapılır– Bayley Scales of Infant

Development – DENVER– Ankara Gelişimsel Tarama

Envanteri– WISC-R (Wechsler Intelligence

Scale for Children-revised)

Mental retardasyon

• Sıklığı tüm toplum içinde %3’tür.

• %85’i hafif mental retardasyondur.

• Erkek:kız= 1.5:1• Mental retardasyon bir

hastalık olmayıp, altta yatan patolojik durum sonucu oluşan bir belirti ya da bulgudur.

Mental retardasyon etiyolojisi

• Prenatal• Natal• Postnatal• çevresel nedenler

Global gelişme geriliği

– Motor•Kaba motor• İnce motor

– Konuşma ve dil – Sosyal– Duygusal– Entellektüel

Mental retardasyon ayırıcı tanısı

• Öğrenme güçlükleri (Özgül öğrenme güçlükleri)– Okuma, yazma, matematik

• Yaygın gelişimsel bozukluk• Otizm• Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu• Anne yoksunluğu• Kronik hastalıklar• Duygusal problemler• Serebral palsi

Gelişme geriliği riski taşıyanların erken

saptanması•Prematüre bebekler ya da doğum ağırlığı 2 kg’ın altındaki bebekler ,

•Yenidoğan döneminde sorunları olanlar (menenjit vb)

•Gelişimsel kilometre taşlarına geç ulaşan bebekler

–3-4. ayda başını tutamayan–3-4. ayda sosyal gülümsemesi olmayan –7-8. ayda destekli oturamayan –1 yaşında yürüyemeyen –1.5 yaşında tek sözcük söylemeyen  

• Erken bebeklik döneminde tekrarlayan konvülziyon.

•4-5 yaşında beslenme, giyinme ve tuvalet konusunda aileye bağlı olan çocuklar  

Eğitimlerinde dikkat edilmesi gerekenler

• Başarılı yaşantılar sağlama• Sık tekrar• Geri bildirim• Çocuğun yeterlilik düzeyinin

değerlendirilmesi• Doğru yanıtları pekiştirme• Bir defada öğrenilecek kavram

sayısını sınırlama

ISITME ENGELLİLER

Tanım

Doğuştan ya da sonradan işitme işlevinde

oluşan azalma ya da işitme işlevinin yok olması• Çok hafif• Hafif• Orta • Ağır • Çok ağır

İşitme kayıpları ve özellikleriNiteliği İşitme kaybı Özelliği

Çok Hafif 27-40 desibel Zayıf ve uzak sesleri algılamakta güçlük çekerler,Sözcük gelişimlerine dikkat edilmelidir.Okul ortamında genelde sorun yaşamazlar

Hafif 41-55 desibel Uzak sesleri ve sınıf ortamında bazı sesleri algılamakta güçlük çekerlerSözcük dağarcığı yeterince zengin olmayabilirKonuşma bozukluğu görülebilir

orta 56-70 desibel Dil gelişimleri, kelime dağarcıkalrı ve dili kullanma beceriler yetersizdir. İşitme cihazına ihtiyaç duyarlarErken yaşta özel eğitim

ağır 71-90 desibel Dil gelişimi yetersizdir.Konuşma ve dil gelişimi için özel eğitim İşitme cihazına gereksinim duyarlar

Çok ağır 91 desibel ve +

Bazı yüksek sesleri duyabilriler. Ancak duyma daha çok titreşimlerin hissesdilmesi şeklindedir. Erken ve uzun süreli özel eğitimden yararlanmaları gerekemektedir

Görme Engelliler

• Engel nasıl Anlaşılır?Sağa sola amaçsız uzanmaSık sık biryerlere çarpma ve düşmeUzun süreli aynı yere bakmaSık sık gözlerini ovma ve kaşımaResmin renklerini ayırt edememeGözlerin kızarması ve yaşarmasıNesnelere çok yakından bakma ve

sürekli dokunmak isteme

• Görme engelliler her yaşta eğitim

• alabilir

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar

• Otizm• Asperger sendromu• Rett sendromu

OTİZM

• Sosyal ilişkilerde,iletişimde ve yineleyen kısıtlı hareketlerde işlev bozuklukları bulunmaktadır.

• Bozuklu 3 alanda kendini gösterir:1. Sosyal etkileşim eksikliği2. Sözel ve sözel olmayan ileitşimde

yetersizlik3. Hayal kurma ve yaratna gücünde

sınırlılık

Diğer belirgin özellikleri

• Ritüeller• Baş kaldıran ve meydan

okuyan davranışlar• Özel beceriler (müzik,

matematik ve hafıza)

Asperger sendromu

• Diğer kişilerin duygularını fark etmedeki güçlükler nedeniyle iletişim ve ilişki kurmada güçlük çekerler.

• Otizmden farklı olarak dilde daha az sorun yaşarlar

• Normal ya da normal üstü zeka düzeyi• Hobilere ya da koleksiyonlara takıntılı

ilgi • Rutin bir yaşamı severler.

Rett Sendromu

• Genellikle kızlarda görülür• Yaklaış 18 aya kadar normal gelişim

gösterirlerken önce bir hızlı gerileme ardından da duraklama evresine girerler.

• İnce ve açık renk derili yüzleri, sivri burun, küçük el ve ayaklar bazı tipik fiziksel özellikleri arasında yer alır

• Ellerini uzun süre kullanamazlar• Tekrarlayan el hareketleri• El ve ayakta kasılma ve titremeler

Özel Öğrenme Bozukluğu

• Fiziksel duygusal nörolojik yada zeka düzeyleri ile ilgili herhangi bir problemleir olmamasına rağmen varolan potansiyellerini kullanamayan çocuklardır.

• Sınıfta tembel ya da baarısız olarak nitlenedirilen pek çok öğrencinin gizil sorunu ÖZEL ÖĞRENME BOZUKLUĞU’dur.

Türleri

• Disleksi• Discalculi• Yazılı anlatım bozukluğu• Başka türlü adlandırılamayan

öğrenme bozukluğu

Sorun genellikle öğrenmenin dört

aşamasından birindedir.• İnput (giriş): duyu organlarında

gelen bilginin beyne iletilmesi• İşlem (bilginin anlaşılması,

kaydedilmesi, organize edilmesi)• Bellek (depolama): Anlaşılan bilgi

depolamak üzere kaydedilir.• Output (çıkış): beynin bilgiyi

mesaj olarak hücrelere kaslara veya dile göndermesi

DEHB

• Aşırı hareketlilik• Dürtüsellik• Dikkat sorunları

Aşırı hareketlilik belirtileri

• Eller veya ayakların kıpır kıpır olması

• Oturduğu yerden hemen kalma• Uygunsuz durumlarda da

koşturup bir yerlere tırmanma• Çoğu zaman hareket halinde

olma• Etkinliklere katılmada zorlanma

Dürtüsellik Belirtileri

• Soru tamamlanmadan cevabını verme

• Bekleme güçlüğü• Başkalarının sözünü kesme

Dikkat eksikliği belirtileri

• Ayrıntılara dikkat edememe• Dikkatsizce hatalar yapma• Onunla konuşurken dinlemiyormuş gibi

gözükme• Zihinsel çaba gerektiren görevlerden

kaçınma• Dikkatin dış uyaranlardan hemen

dağılması• Unutkanlık• Yönergeleri izlemekte güçlük