neuroleptic malignant syndrome ( nms )

ธี�ระ ลี�ลีานันัทกิ�จ พ.บ.นัายแพทย�ทรงคุ�ณวุ�ฒิ� (ด้�านัเวุชกิรรม สาขาจ�ตเวุช)ท�!ปร#กิษาสถาบนัจ�ตเวุชศาสตร�สมเด้'จเจ�าพระยา กิรมส�ขภาพจ�ต กิระทรวุงสาธีารณส�ขโคุรงกิารมหกิรรมคุ�ณภาพ : กิารพฒินัาคุ�ณภาพเช�งวุ�ชากิาร คุร+งท�! 9 ณ โรงแรมอมาร� ด้อนัเม-อง กิร�งเทพมหานัคุรวุนัท�! 3 ส�งหาคุม 2554

- คุ�นัพบยา chlorpromazine (CPZ) คุร+งแรกิ 1950- Syndrome malin des neuroleptiques (อากิารท�!นั/ากิลีวุซึ่#!งเกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต) ไข�ส2ง กิารเคุลี-!อนัไหวุผิ�ด้ปกิต� ซึ่�ด้ (pallor)- 1968 neuroleptic malignant syndrome

(NMS)- กิลีางป4 1970 : เร�!มตระหนักิแลีะสนัใจ- 1980 ม�รายงานั NMS 60 ราย- ร2�ลี/าช�า เพราะคุ�ด้วุ/าเป6นั tardive dyskinesia (late) แต/

NMS เกิ�ด้ไวุ- โอกิาสเกิ�ด้ NMS จากิยารกิษาโรคุจ�ต พบร�อยลีะ - 05 1. ถ�าเป6นั NMS ตายร�อยลีะ 30

ประวุต�

กิารรกิษาผิ2�ป7วุยโรคุจ�ตเภท (Schizophrenia ) โด้ยใช�ยารกิษาโรคุจ�ต ซึ่#!งยาขนัานันั�+ม�คุ�ณประโยชนั�อย/างมากิมาย แต/ยาท�กิขนัานั

ต/างกิ'ม�ฤทธี�9ข�างเคุ�ยง (side effect ) แลีะ/หร-อ ฤทธี�9อนัไม/พ#งประสงคุ� (adverse effect )

Neuroleptic drug Antipsychotic drug

ยารกิษาโรคุจ�ตอาจม�ฤทธี�9ข�างเคุ�ยงท�!คุ�กิคุามต/อช�วุ�ต เช/นั เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS

ยารกิษาโรคุจ�ตท�!ม�ฤทธี�9ด้�านั dopamine receptor antagonist (DRA)

เช/นั chlorpromazine (CPZ) ท:าให�เกิ�ด้คุวุามเคุลี-!อนัไหวุผิ�ด้ปกิต� (medication induce movement disorder ) ด้งนั�+ :-

1. โรคุพาร�กิ�นัสนั (parkinsonism)

2. กิลี�/มอากิาร neuroleptic malignant syndrome (NMS)

กิลี�ามเนั-+อม�สภาพแข'งเกิร'ง (muscle rigidity ) ไข�ส2ง (hyperthermia)

3. หร-อคุวุามต#งของกิลี�ามเนั-+อผิ�ด้ปกิต�อย/างเฉี�ยบพลีนั (acute dystonia) หมายถ#ง กิลี�ามเนั-+อ หด้เกิร'ง (muscle spasm)

4. อากิารนั!งไม/ต�ด้อย/างเฉี�ยบพลีนั (acute akathisia) 5. อากิาร tardive dyskinesia (choreiform

movement) 6. อากิารส!นัขณะจะท:ากิาร (postural tremor) 7. Laryngeal pharyngeal dyskinesia

กิารหด้เกิร'ง ป<ด้ช/องกิลี/องเส�ยง (laryngospasm )แลีะถ�าจ:าเป6นั จ�ตแพทย�คุวุรเตร�ยมเคุร-!องช/วุยให�หายใจ

ได้�สะด้วุกิ

นัอกิจากิท:าให�เกิ�ด้กิารเคุลี-!อนัไหวุผิ�ด้ปกิต�แลี�วุยารกิษาโรคุจ�ตยงกิ/อให�เกิ�ด้ฤทธี�9ข�างเคุ�ยงด้งต/อไปนั�+ได้� เช/นั1. sedation2. autonomic reaction 3. คุวุามตนัเลี-อด้ลีด้ลีงทนัท�

4. ด้�ซึ่/านั5. agranulocytosis

6. ผิ�วุหนังคุลี:+า 7. endocrine change เช/นั

นั:+าหนักิตวุมากิข#+นั ประจ:าเด้-อนัมาไม/สม:!าเสมอ ผิ2�ป7วุยเพศหญิ�ง/เพศชาย ม�นั:+านัมไหลี สมรรถภาพทางเพศลีด้ลีง8. cardiovascular effect หวุใจเต�นัผิ�ด้ปกิต�

แต/ในัท�!นั�+จะกิลี/าวุเฉีพาะฤทธี�9ข�างเคุ�ยง ของยารกิษาโรคุจ�ตซึ่#!งคุ�กิคุามต/อ

ช�วุ�ตท�!เร�ยกิวุ/า กิลี�/มอากิาร neuroleptic

malignant syndrome (NMS)

สถ�ต�โรคุจ�ตเภท ของสถานับนัจ�ตเวุชศาสตร�สถ�ต�โรคุจ�ตเภท ของสถานับนัจ�ตเวุชศาสตร�สมเด้'จเจ�าพระยาสมเด้'จเจ�าพระยา

((ผิ2�ป7วุยนัอกิผิ2�ป7วุยนัอกิ ) ) พพ..ศศ . . 2544 - 25462544 - 2546

CodeCode ICD ICD 1010

งบงบ

ประมาณประมาณ

จ:าแนักิตามจ:าแนักิตาม

กิลี�/มโรคุกิลี�/มโรคุ

ผิ2�ป7วุยเกิ/าผิ2�ป7วุยเกิ/า ผิ2�ป7วุยใหม/ผิ2�ป7วุยใหม/ ผิ2�ป7วุยนัอกิ ผิ2�ป7วุยนัอกิ ((ใหม/ใหม/++เกิ/าเกิ/า))

ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม

F 20254

4

Schizophrenia

24

16

7

16,44

6

410

63

68

1

36

6

1,04

7

25,29

8

16,81

2

42,11

0

F 20 2545Schizophreni

a

23,04

4

15,81

5

388,59

66

3

44

1

1,07

4

23,70

7

16,22

6

39,93

3

F 20 2546Schizophreni

a

23,11

3

16,04

5

391,58

59

4

40

4

99

8

23,70

7

16,44

9

40,15

6

F 202544-2546

Schizophrenia

70,77

4

48,30

6

119,080

1,93

8

1,18

1

3,11

9

72,71

2

4 9 ,48

7

11

21,99

สถ�ต�โรคุจ�ตเภท ของสถาบนัจ�ตเวุชศาสตร�สมเด้'จเจ�าพระยา

(ผิ2�ป7วุยในั ) พ.ศ . 2544 - 2546CodeCode ICD ICD 1010

งบงบ

ประมาณประมาณ

จ:าแนักิตามจ:าแนักิตาม

กิลี�/มโรคุกิลี�/มโรคุ

ผิ2�ป7วุยคุ�างผิ2�ป7วุยคุ�าง wardward ผิ2�ป7วุยรบใหม/ผิ2�ป7วุยรบใหม/ ผิ2�ป7วุยในัผิ2�ป7วุยในั

ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม

F 20254

4

Schizophrenia

14

6

11

5

26

1

1

60

7

98

0

25,27

1,75

3

1,09

5

28,48

F 20 2545Schizophren

ia13

0

12

2

25

2

1,63

2

1,07

0

27,02

1,76

2

1,19

2

29,54

F 20 2546Schizophren

ia14

5

14

0

28

5

1,47

1

1,04

7

25,18

1,61

6

1,18

7

28,03

F 202544-2546

Schizophrenia

42

1

37

7

79

8

4,71

0

3,09

7

78,07

5,13

1

3,47

4

86,05

เป6นัฤทธี�9ข�างเคุ�ยงท�!ร�ายแรงท�!ส�ด้ จากิกิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ต เป6นัฤทธี�9ข�างเคุ�ยงทางระบบประสาท ซึ่#!งเกิ�ด้จากิ ยารกิษาโรคุจ�ตกิลี�/มด้+งเด้�ม เป6นัฤทธี�9ข�างเคุ�ยงทางประสาทจ�ตเวุชศาสตร� (neuropsychiatric side

effect)

เป6นัอากิารอนัไม/พ#งประสงคุ� (adverse effect ) ท�!เกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต เป6นัอากิารเคุลี-!อนัไหวุผิ�ด้ปกิต�ท�!เกิ�ด้จากิยา โด้ยเกิ�ด้จากิยาท�!ม�ฤทธี�9ด้�านั

dopamine receptor antagonist เช/นั ยา chlorpromazine เป6นัโรคุแทรกิซึ่�อนั ท�!เกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต ท�!คุ�กิคุามต/อช�วุ�ตท:าให�ถ#งตาย ได้�

จ#งจด้อย2/ในัหวุข�อหนั#!งของจ�ตเวุชฉี�กิเฉี�นั (psychiatric emergency)

ยารกิษาโรคุจ�ต ชนั�ด้ฉี�ด้เข�ากิลี�ามเนั-+อ ท�!ออกิฤทธี�9นัานั (depot antipsychotic

medication ) อาจจะท:าให�ผิ2�ป7วุยเส�ยช�วุ�ตจากิกิลี�/มอากิาร NMS ได้�ส2งกิวุ/าชนั�ด้รบประทานั กิลี�/มอากิาร NMS นั�+ สามารถเกิ�ด้ข#+นัได้� ไม/วุ/า

ช/วุงเวุลีาใด้เวุลีาหนั#!ง ท�!ให�กิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ต

แลีะเป6นัอนัตรายถ#งช�วุ�ตส2งถ#งร�อยลีะ 20 –30

ลี:าด้บท�! เด้-อนั ป4 นัามสมม�ต�

เพศ อาย� (ป4)First + Post

Diagnosis♂

(ราย)

♀

(ราย)-(15 19)

-(20 59)

(60+)

1 มิ�.ย - . 45 ก.ย .45

2( ราย)

นายโอ 1 31 NMS ē psychosis

2 ต.ค . 45 – มิ.ค .46

5 ราย)

ชายบี�ไมิ�ทราบี ช��อ

1 ? NMS.

3 หญิ�งเอ�นไมิ�ทราบีช��อ

1 ? Schizophrenia

ē NMS ē seizure

ē hyponathemia



Diagnosis♂

(ราย)

♀

(ราย)-(15 19)

-(20 59)

(60+)

4 นาง เค 1 49 NMS ē UTI

ē pneumonia5 นาย ข 1 66 Schizophrenia

(ē Hypertension

ē fever) NMS6 นาย ค�ว 1 27 NMS ē psychosis

7 นายอาร� 1 37 NMS



Diagnosis♂

(ราย)

♀

(ราย)-(15 19)

-(20 59)

(60+)

8 ก.พ . 46 –พ.ค . 46

9( ราย)

นางซี� 1 32 Schizophrenia ē NMS c brain

atrophy9 นางเฮช 1 47 NMS ē psychosis10 นางสาวเอ 1 36 Schizo :

paranoid type

ē NMS11 นางดี� 1 49 Schizo ē NMS12 นางเอฟ 1 38 Schizo ē NMS13 นายเอล 1 76 Schizo ē NMS

CVA,

CPK, Dementia14 นายท� 1 52 NMS fever



Diagnosis

♂

(ราย)

♀

(ราย)-(15 19)

-(20 59)

(60+)

15

นายเอส 63 NMS ē

renal failure

16

นางสาวพ�1

50 NMS ē antipsychotic drug

17 มิ�.ย . 46 –ก.ย . 46

5 ราย)

นายย% 1 66 Schizo ē NMS

18 นายดี&บีเบี�ลย% 1 70 NMS ē Alzheimer

CDM ē hypertensio

19 นางสาวไอ 1 59 Schizo ē NMS20 นางเอ�มิ 1 39 NMS ē R/O

Schizo21 นางจี� 1 39 Schizo ē NMS



Diagnosis♂

(ราย)

♀

(ราย)-(15 19)

-(20 59)

(60+)

22

ต.ค . 46 –มิ.ค . 47

6 ราย)

นายเอ�กซี�1

66 NMS ē

behavioral change

23

นายอ�1

66 NMS ē psychosis

ē Dementia

24

นายวาย1

38 NMS ē psychosis

ē delirium



Diagnosis

♂

(ราย)

♀

(ราย)-(15 19)

-(20 59)

(60+)

25 นายแซีดี 1 21 Schizo ē NMS 26 นายกอ 1 39 Schizo ē NMS ē

hepatic

Encephalopathy27 นางเจี 1 56 Schizo ē NMS

รวุม 27 ม�.ย . 45 –ม.คุ.47

(27 ราย)

15 12 0 18 7

ไมิ�ทราบีอาย) (ราย ) 2 ราย

= 100%= 100%= 100%

เพศ :

ผิ2�ชาย : ผิ2�หญิ�ง = 15 : 12 = 1.25 : 1

อาย� : ผิ2�ป7วุยวุยร�/นั ไม/ม�กิารรายงานั = 0 %

ผิ2�ป7วุยไม/ทราบอาย� 2 ราย จากิ 27 ราย

= 7 % เหล�อท��ทราบีอาย) = 25 ราย = 93%

ผิ2�ป7วุยวุยผิ2�ใหญิ/ (2 0 – 5 9ป4)

= 18 ราย จีาก 25 ราย = 72 %

ผิ2�ป7วุยวุยส2งอาย� (60 ป4ข#+นัไป) = 7 ราย จีาก 25 ราย = 28 %

กิรณ� ผิ2�ป7วุยอาย�เกิ�นั 40 ป4 = 14 ราย จีาก 25 ราย = 56%

ผิ2�ป7วุยอาย�นั�อยกิวุ/า 40 ป4 = 11 ราย จีาก 25 ราย = 44%

กิารวุ�นั�จฉียโรคุ NMS แลีะ SCHIZOPHRENIA

27 ราย – 14 ราย

= 13 ราย ใน 27 ราย = 48%

NMS ร/วุมกิบโรคุอ-!นั ๆ = 14ราย ใน 27 ราย = 52%

กิลี�/มอากิาร NMS พบร�อยลีะ - 01 1.บางรายงานักิลี/าวุวุ/า ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยา dopamine

receptor antagonist (DRA) เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS ได้�ประมาณร�อยลีะ - 002 24. .

ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยารกิษาโรคุจ�ตกิลี�/มใหม/ Serotonin – dopamine antagonists (SDAs) เช/นั ยา clozapine กิ'ท:าให�เกิ�ด้ NMS ได้�แต/พบนั�อยมากิ

อ�บต�กิารณ�ของกิลี�/มอากิาร NMS พบไม/บ/อย แต/ถ�าเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS ข#+นัแลี�วุ ผิ2�ป7วุยม�โอกิาสเส�ยช�วุ�ตร�อยลีะ - 10 30

บางรายงานักิลี/าวุวุ/าเป6นัอนัตรายถ#งช�วุ�ต ได้�ส2งถ#งร�อยลีะ - 20 30

จ#งถ-อวุ/า กิารเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS ม�คุวุามส:าคุญิ ผิ2�ส2งอาย�กิ'พบวุ/ากิลี�/มอากิาร NMS ได้�เช/นักินั

เคุยม�รายงานัวุ/า เด้'กิวุยร�/นั ท�!เกิ�ด้อากิาร NMS อนัตรายถ#งตายได้�

• เพศ : ผิ2�ชายเกิ�ด้ NMS บ/อยกิวุ/าผิ2�หญิ�ง = 2 ต/อ 1• อาย� : อาย�ต:!ากิวุ/า 40 ป4 เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS

ร�อยลีะ 80

• ผิ2�ป7วุยอาย�นั�อย เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS ได้�เช/นัเด้�ยวุกินั • ผิ2�ป7วุยส2งอาย�เส�!ยงต/อกิารเกิ�ด้ NMS ส2งข#+นั ในักิรณ�ท�!

• เคุยม�ประวุต�บาด้เจ'บทางสมองมากิ/อนั• เคุยเป6นัโรคุทางสมองอ-!นั ๆ แลีะม�อากิารอ/อนัเพลี�ย• ป7วุยโรคุหลีงลี-ม (dementia) • หร-อป7วุยเป6นัโรคุ พาร�กิ�นัสนั (parkinson’s

diseases) แลี�วุมารกิษาโรคุด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ต

ประกิอบด้�วุย

• สถานัท�!รกิษาแบบผิ2�ป7วุยในั ของแผินักินั�ต�จ�ตเวุชอาจเป6นัสถานั

ท�! เส�!ยงต/อกิารเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS

• อากิารทางจ�ตท�!แสด้งออกิ : กิ/อนัท�!ผิ2�ป7วุยจะเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS

ผิ2�ป7วุยจะม�อากิารวุ� /นัวุายกิวุ/าธีรรมด้าผิ2�ป7วุยจะม�สภาวุะกิายใจไม/สงบ (agitation)ผิ2�ป7วุยแลีด้2วุ/าป7วุยมากิผิ2�ป7วุยกิ:าลีงอย2/ในัช/วุงวุ�กิฤต� (critical time )

• ผิ2�ป7วุยคุนัเด้�ม ท�!เคุยเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS มากิ/อนัไม/จ:าเป6นัต�องเกิ�ด้กิลี�/ม อากิาร NMS นั�+อ�กิ

• ผิ2�ป7วุยท�!วุ�นั�จฉียวุ/า ม�โรคุทางอารมณ� ( affective disorder ) ร/วุมด้�วุย

ส/วุนัใหญิ/ช/วุงระยะเวุลีาท�!เกิ�ด้ NMSจะเกิ�ด้หลีงจากิเร�!มต�นัให�กิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ต ไปแคุ/ช/วุงเวุลีา

ส+นั ๆ หร-อเกิ�ด้ข#+นัตอนัเปลี�!ยนัยารกิษาโรคุจ�ตขนัานัหนั#!งไปเป6นัอ�กิขนัานัหนั#!ง

ยาท�!กิ/อให�เกิ�ด้NMS บ/อย คุ-อ ยารกิษาโรคุจ�ต ยารกิษาโรคุจ�ตชนั�ด้ high – potency เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS บ/อย

ท�!ส�ด้ ยาโรคุจ�ตชนั�ด้ low-potency กิ'ม�เกิ�ด้กิลี�/ม NMS ได้�เช/นัเด้�ยวุกินั ช/วุงกิารรกิษาด้�วุย ยา dopamine receptor antagonists

(DRAS)จะเกิ�ด้ NMS ได้�ท�กิเวุลีา

ยา serotonin – dopa mine antagonists (SDAS) ท:าให�เกิ�ด้ NMS นั�อย เช/นั

ยา clozapine

ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบกิารรกิษาโรคุจ�ตในัขนัาด้ส2ง แลีะเพ�!มขนัาด้ยาเร'วุ ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยารกิษาโรคุจ�ตโด้ยวุ�ธี�กิารฉี�ด้ยาเข�ากิลี�ามเนั-+อ

ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยา antiparkinsonian agent แลี�วุหย�ด้ยาด้งกิลี/าวุ

ผิ2�ป7วุยท�!เคุยม�ประวุต�สมองเส-!อมผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยา clozapine ร/วุมกิบยา lithium เกิ�ด้

NMS ได้�ด้งนั+นั คุวุรหลี�กิเลี�!ยงกิารให�ยาสองขนัานันั�+ร/วุมกินั แต/ถ�า

จ:าเป6นัต�องรกิษา ต�องต�ด้ตามด้2อย/างใกิลี�ช�ด้วุ/าเกิ�ด้โรคุแทรกิซึ่�อนั NMSข#+นัหร-อไม/ ส:าหรบบ�คุคุลีท�!เคุยม�ประวุต� วุ/าเคุยเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS มากิ/อนั กิ'ไม/คุวุรให�ยา clozapine ร/วุมกิบยา lithium

ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยา risperidone กิ'เกิ�ด้อากิาร NMS ได้�

ระยะเวุลีาหลีงจากิรบตวุผิ2�ป7วุยไวุ�รกิษาในัสถาบนัฯ (วุนั)

ร�อยลีะ

1 405.

2 167.

3 95.

4 71

5 24.

6 24.

7 24.

สร�ป NMS เกิ�ด้ในัสปด้าห�แรกิหลีง admitted รวุม 7 วุนั เท/ากิบ ร�อยลีะ 81

เพราะฉีะนั+นัต�องเนั�นัให�บ�คุลีากิรผิ2�รกิษาตระหนักิร2�แลีะเฝ้Aาระวุง

28 48.

ศ#กิษาย�อนัหลีง 5 ป4 (มกิราคุม 2545

– ธีนัวุาคุม 2549ณ สถาบนัจ�ตเวุชศาสตร�สมเด้'จเจ�าพระยา

ปBจจยเส�!ยงต/อกิารเกิ�ด้ NMS ร�อยลีะ 1. รบประทานัอาหารหร-อด้-!มนั:+าได้�นั�อย 8 5 .7

2 . อากิารไข�ส2ง 81.0

3 . ภาวุะสบสนั 810

4 . ภาวุะร/างกิายขาด้นั:+า 714.

5. กิลี�ามเนั-+อต#งตวุผิ�ด้ปกิต� 690.

ม�ไข� (fever) แต/ผิ2�ป7วุยวุยร�/นัอาจไม/ม�ไข� กิลี�ามเนั-+อแข'งเกิร'ง ( muscle rigidity) กิลี�ามเนั-+อหด้เกิร'งผิ�ด้ปกิต� หร-อ กิารต#งตวุของกิลี�ามเนั-+อผิ�ด้

ปกิต�ด้�วุย (dystonia) ม�ภาวุะเส�ยคุวุามเคุลี-!อนัไหวุ (akinesia) ม�กิารไม/ยอมพ2ด้ หร-อม�กิารพ2ด้ไม/ได้� (mutism)ม�กิารแกิวุ/งไปมา ระหวุ/างอากิารหมด้แรงกิบสภาวุะกิายใจไม/

สงบ (oscillation between obtundention and

agitation)

ม�เหง-!อไหลีออกิมากิ (diaphoresis) ม�อากิารกิลี-นัไม/ลีง หร-อกิลี-นัลี:าบากิ (dysphasia) ม�อากิารส!นั (tremor) ม�คุวุามด้นัเลี-อด้ ไม/คุงท�!เปลี�!ยนัแปลีงง/าย (labile blood

pressure ) ม�กิารกิลี+นัอ�จจาระไม/อย2/ (incontinence) ม�ระด้บ creatine phosphokinase (CPK)ในัเลี-อด้ส2งข#+นั

( ปกิต� CPK ในัเพศชาย = 60 - 280 IU/L เพศหญิ�ง = 40 - 190 IU/L ) ม�จ:านัวุนัเม'ด้เลี-อด้ขาวุในัเลี-อด้เพ�!มมากิข#+นั (leukocytosis) ม�ระด้บโกิลีบ�นัของกิลี�ามเนั-+อในัปBสสาวุะ (myoglobinuria) ส2งข#+นั

ม�อากิารกิลี�ามเนั-+อแข'งเกิร'ง ม�อากิารเพ�อ (delirium) ม�เหง-!อไหลีออกิมามากิ (diaphoresis ) พบวุ/าร�อยลีะ

60 ม�อากิาร extrapyramidal symptoms ม�กิารคุวุบคุ�มระบบประสาทอตโนัมต�เส�ย

(autonomic deregulation) ม�จ:านัวุนั CPK ส2งข#+นั (elevated CPK ) ในัเลี-อด้ ม�จ:านัวุนัเม'ด้เลี-อด้ขาวุในัเลี-อด้เพ�!มมากิข#+นั

(leukocytosis) ม�เนั-+อกิลี�ามเนั-+อลีายเส-!อมโทรม (rhabdomyolysis)

ม�กิลี�ามเนั-+อแข'งเกิร'ง (muscle rigidity) ม�ไข�ส2ง (hyperthermia) ม�อากิารแลีะอากิารแสด้งทางระบบประสาท

(neurological signs) ม�อากิารเคุลี-!อนัไหวุนั�อย จนัเกิ�ด้อากิารเง�ยบงนั

(catatonic stupor) ม�อากิารพาร�กิ�นัสนั ม�ระบบประสาทอตโนัมต� ท:างานัไม/คุงท�!

(autonomic instability)

ปBจจ�บนัยงไม/ทราบ แต/คุ�ด้วุ/า เกิ�ด้จากิ 1. ยารกิษาโรคุจ�ตโด้ยยาไปป<ด้กิ+นัหนั/วุยรบคุวุามร2�ส#กิ โด้ปาม�นั (dopamine receptor) ในัสมองส/วุนักิลีาง (บร�เวุณ basal ganglia แลีะ

hypothalamus) ท:าให�จ:านัวุนั โด้ปาม�นัในัสมองลีด้ลีงอย/างมากิแลีะกิด้ประสาทส/วุนัปลีายท�!บร�เวุณ post-ganglionic sympathetic neurons แลีะกิลี�ามเนั-+อเร�ยบ (smooth muscle)

แต/คุ�ด้วุ/า เกิ�ด้จากิ (ต/อ )2. โด้ปาม�นัแลีะหร-อเกิ�ด้จากิเซึ่โรโทนั�นัเส�ยสมด้�ลี3. หร-อโด้ปาม�นัแลีะหร-อ adrenergic tone เส�ยสมด้�ลี4. หร-อเกิ�ด้จากิ non-dopamine monoamine ด้�วุย

เพราะยา selective serotonin reuptake inhibitors [SSRIs]

กิ'ท:าให�เกิ�ด้ NMS ได้� 5. หร-อธีาต�เหลี'กิในัซึ่�รมต:!า 6. หร-อเกิ�!ยวุพนักิบ - norepinephrine (NE)

- -Aminobutyric acid (GABA) - เซึ่โรโทนั�นั (5HT)

แลีะ opioid neurotransmitter

เกิ�!ยวุข�องกิบสมองในัส/วุนั hypothalamus ผิลี�ตคุวุามร�อนั ท:าให�อ�ณหภ2ม�ในัร/างกิายส2ง

( heat production) กิารกิระจายคุวุามร�อนัเส�ย ท:าให�ร/างกิายเย'นัได้�นั�อยลีง

( heat dissipation )

กิลี�/มอากิาร NMS จด้อย2/ในัจ�ตเวุชฉี�กิเฉี�นั ในัอาย�รกิรรมจ�ตเวุชฉี�กิเฉี�นั (emergency psychiatric medicine)

เพราะกิลี�/มอากิาร NMS เกิ�ด้ข#+นัได้�อย/างเฉี�ยบพลีนั (rapid onset )

แลีะกิลี�/มอากิาร NMS อาจเกิ�ด้ข#+นัช/วุงเวุลีาใด้เวุลีาหนั#!ง ท�!ให�กิารรกิษาด้�วุย

ยาจ�ตเวุชแม�กิระท!ง ผิ2�ป7วุยท�!เคุยเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS มาแลี�วุ แลีะรกิษาหาย

แลี�วุ กิ'ยงเกิ�ด้ NMS ซึ่:+าคุร+งใหม/ได้� หร-อ ผิ2�ป7วุยได้�รบกิารรกิษาโรคุจ�ตแลี�วุต/อมาหย�ด้รกิษาด้�วุยยารกิษา

โรคุจ�ต กิ'เกิ�ด้ NMS ได้�เช/นักินั

ช/วุงระยะเร�!มต�นัของกิารเกิ�ด้ MNS ท�!เกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต มกิจะวุ�นั�จฉียโรคุผิ�ด้พลีาด้

โด้ยเฉีพาะผิ2�ป7วุยโรคุจ�ต ท�!ได้�รบกิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ตแลี�วุ ผิ2�ป7วุยเกิ�ด้อากิารแยกิตวุ (withdrawal ) หร-อ

ผิ2�ป7วุยเกิ�ด้ภาวุะกิายใจไม/สงบ (agitation )ซึ่#!งอาจท:าให�เข�าใจผิ�ด้วุ/า ผิ2�ป7วุยเกิ�ด้อากิารทางจ�ตกิ:าเร�บ

(exacerbation of the psychosis) แต/ท�!แท�จร�งผิ2�ป7วุยกิ:าลีงเกิ�ด้โรคุแทรกิซึ่�อนัช/วุงระยะเร�!ม

ต�นัของกิลี�/มอากิาร NMS

กิลี�/มอากิาร NMS มกิจะคุ/อย ๆ เปลี�!ยนัแปลีงในัเวุลีา - 24 72 ช!วุโมง

ถ�าไม/ได้�รบกิารรกิษา - จะเป6นัอย2/นัานั - 10 14 วุนั - เป6นัอนัตรายถ#งช�วุ�ต ร�อยลีะ - 10 30

หลีงจากิเป6นั NMS แลี�วุ สามารถคุงอย2/นัานั 2สปด้าห� หร-อนัานักิวุ/านั�+

- หวุใจหย�ด้เต�นักิะทนัหนั- ภาวุะส�!งหลี�ด้อ�ด้หลีอด้เลี-อด้ในัปอด้- กิารจบลี�!มเลี-อด้แพร/กิระจายในัหลีอด้เลี-อด้- ไตวุาย- ปอด้บวุม

ถ�าผิ2�ป7วุยม�อากิารกิลี�ามเนั-+อเกิร'ง แลีะม�สภาพจ�ตเปลี�!ยนัแปลีง

จะม�โอกิาสตายส2ง

ม�โอกิาสเกิ�ด้ NMS ซึ่:+าใหม/ได้�ร�อยลีะ 30

ผิ2�ป7วุยท�!เกิ�ด้ NMSแลี�วุม�โอกิาสเกิ�ด้ NMS ซึ่:+าท�กิราย หร-อไม/

ไม/จ:าเป6นัต�องเกิ�ด้ NMS ซึ่:+าคุร+งใหม/

เม-!อเกิ�ด้ NMS ให�หย�ด้ยารกิษาโรคุจ�ต 2 สปด้าห� แลี�วุเปลี�!ยนัไปใช� - ยารกิษาโรคุจ�ตชนั�ด้ low – potency

- หร-อ ให�ยารกิษาโรคุจ�ตชนั�ด้ serotonin- dopamine antagonists (SDAS) ท+งยา clozapine แลีะยา risperidone เกิ�!ยวุพนักิบกิารท:าให�เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร

NMS แต/ยา clozapine ท:าให�เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS นั�อยมากิ หร-อให�ยากิลี�/ม benzodiazepine แทนั เช/นั ยา diazepam หร-ออาจให�กิารรกิษาด้�วุยไฟฟAา {Electroconvulsive therapy (ECT)}

• คุวุรใช�ยารกิษาโรคุจ�ต ในัขนัาด้ต:!าท�!ส�ด้ซึ่#!งม�ประส�ทธี�ภาพในักิารรกิษาโรคุ

• ใช�ยารกิษาโรคุจ�ต ชนั�ด้ท�!ม�ฤทธี�9 anticholinergic

เม-!อสงสยวุ/าผิ2�ป7วุยเกิ�ด้NMS ต�องด้:าเนั�นักิารด้งนั�+ ตรวุจร/ายกิายผิ2�ป7วุย อย/างลีะเอ�ยด้ (organic workup) ตรวุจหากิารต�ด้เช-+อ (septic workup) แยกิโรคุทางอาย�กิรรมอ-!นั ๆ ท�!ท:าให�เกิ�ด้อากิารเหม-อนั

NMS นั�+ถ�าตรวุจแลี�วุไม/พบสาเหต�อ-!นั ให�ด้:าเนั�นักิารด้งนั�+ ให�หย�ด้กิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ตทนัท� ถ�าขณะนั+นัผิ2�ป7วุยกิ:าลีงได้�ยา lithium รกิษา กิ'ให�หย�ด้ยา

lithium ด้�วุย ให�รกิษาแบบประคุบประคุอง อย/างเต'มท�!

กิารบ:าบด้รกิษา NMS ประกิอบด้�วุย1. ให�รบไวุ�รกิษาแบบผิ2�ป7วุยในั หากิเป6นัผิ2�ป7วุยนัอกิ 2. ให�หย�ด้ใช�ยาท�!สงสย (suspected drug ) วุ/าเป6นัสาเหต�

ท�!ท:าให�เกิ�ด้ NMS ในัทนัท� 3. ให�หย�ด้ใช�ยารกิษาโรคุจ�ต ท�!กิ:าลีงใช�อย2/ในัทนัท�4. ให�ลี�างท�อง ในักิรณ�ท�!ผิ2�ป7วุยรบประทานัยาเกิ�นัขนัาด้ แลีะอย2/

ในัช/องเวุลีา 8 ช!วุโมง หลีงจากิรบประทานัยาเกิ�นัขนัาด้5. ให�กิารรกิษาแบบประคุบประคุอง 6. ให�นั:+าเข�าร/างกิายผิ2�ป7วุยอย/างเพ�ยงพอ

7. ให�กิารเช'ด้ตวุ หร-อให�ยาลีด้ไข� เพ-!อให�อ�ณหภ2ม�ให�ร/างกิายผิ2�ป7วุยลีด้ลีง

8. ให�ยาหร-อให�อาหารตามสายยางตามคุวุามเหมาะสม9. ให�กิารรกิษาด้�วุยยา แบบประคุบประคุอง

91. ใช�ยา bromocriptine9.2 ใช�ยา amantadin

93 ใช�ยา dantrolene 94 ใช�ยา caridopa-levadopa (Sinemet) 95 ใช�ยา lisuride

10. ให�กิารรกิษาโด้ยใช�ไฟฟAารกิษา {Electroconvulsive therapy (ECT)} ในัผิ2�ป7วุยท�!จ:าเป6นั

ข+นัตอนัแรกิ (first step)1. ให�หย�ด้ใช�ยารกิษาจ�ตใจ ท�!เป6นัยาdopamine receptor

antagonist ทนัท�2. ให�กิารรกิษาตามอากิารในัเร-!องไข�ส2ง เช/นั กิารเช'ด้ตวุผิ2�ป7วุยด้�วุย

ผิ�าช�บนั:+า3. ให�ยาประคุบประคุอง

เพ-!อให�อ�ณหภ2ม�ของร/างกิายผิ2�ป7วุยลีด้ลีง4. ให�ตรวุจตราส�!งต/อไปนั�+

41. สญิญิาณช�พ 4.2 electrolytes 43 คุวุามสมด้�ลีของนั:+า ภายในัร/างกิายของผิ2�ป7วุย (fluid

balance) 44. ปร�มาณปBสสาวุะ ท�!ผิ2�ป7วุยขบถ/ายออกิมา (renal

output)

กิรณ�เม-!อเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS แลี�วุ ผิ2�ป7วุยเกิ�ด้ม�อากิารทางจ�ตร/วุมด้�วุยอ�กิ กิ'คุวุรจะหย�ด้ให�กิารรกิษา

ด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ต ผิ/านัไปสองสปด้าห�กิ/อนั ถ#งจะให�กิารรกิษาด้�วุย

ยารกิษาโรคุจ�ตคุร+งใหม/ต/อไป

ส:าหรบกิารเลี-อกิให�ยารกิษาโรคุจ�ตคุร+งใหม/ เลี-อกิใช�ยารกิษาโรคุจ�ตชนั�ด้ low – potency ในักิลี�/มท�!ต/างไปจากิเด้�ม แลีะให�ยาขนัาด้ต:!าท�!เพ�ยงพอต/อกิารม�ประส�ทธี�ภาพในักิารรกิษาโรคุจ�ต แลีะให�ตรวุจต�ด้ตาม คุวุบคุ�มด้�านัต/าง ๆ ต/อไปนั�+

1. สญิญิาณช�พ 2 . ตรวุจสภาพจ�ต 3 . ฤทธี�9ข�างเคุ�ยง ด้�านั extrapyramidal

symptoms 4. ข+นัตอนัต/อไป คุ-อ กิารรกิษาแบบประคุบประคุอง

กิารวุ�จย Neuroleptic Malignant Syndrome (( NMS NMS ) )ข�อบ/งช�+ได้�จากิคุ2/ม-อ สถ�ต� แลีะกิารวุ�นั�จฉียโรคุทางจ�ตเวุช

โด้ย สมาคุมจ�ตแพทย�อเมร�กินั ฉีบบพ�มพ� คุร+งท�! 4 text rev. (DSM – IV - TR) ม�ด้งนั�+

ข�อ 1 ม�อากิารด้งต/อไปนั�+ ม� ไม/ม�

11. มิ�อาการกล+ามิเน�,อแข�งเกร�งร)นแรง □ □

12 มิ�ไข+ส%ง □ □

13 มิ�ประว&ต�ใช+ยาร&กษาโรคจี�ต □ □

ข�อ ข�อ 2 2 ม�อากิารตามข�างลี/างต/อไปนั�+ ต+งแต/ม�อากิารตามข�างลี/างต/อไปนั�+ ต+งแต/สองอากิารจากิส�บอากิารข#+นัข#+นัไปไป

ม�ม� ไม/ม�ไม/ม�

21. มิ�ระดี&บีสต�ป0ญิญิาเปล��ยนแปลง พบีไดี+ต&,งแต�ส&บีสนหร�อโคมิา □ □

22. มิ�อาการพ%ดีไมิ�ไดี+ หร�อไมิ�ยอมิพ%ดี (mutism) □ □

23. มิ�อาการกล�นล1าบีาก (dysphagia) □ □

24 มิ�เหง��อไหลออกมิาก(diaphoresis ) □ □

25 มิ�อาการส&�น (tremor) □ □

26 มิ�อ&ตราห&วใจีเต+นเร�ว (tachycardia ) □ □

ข�อ ข�อ 2 2 ม�อากิารตามข�างลี/างต/อไปนั�+ ต+งแต/สองอากิารจากิส�บอากิารม�อากิารตามข�างลี/างต/อไปนั�+ ต+งแต/สองอากิารจากิส�บอากิารข#+นัไป ข#+นัไป ((ต/อต/อ))

ม�ม� ไม/ม�ไม/ม�

27. มิ�ความิดี&นเล�อดีส%งข2,น ๆ ลง □ □

28 มิ�อาการควบีค)มิป0สสาวะ หร�ออ)จีจีาระไมิ�อย%� (incontinence ) □ □

29 มิ�หล&กฐานว�า กล+ามิเน�,อถู%กท1าลาย โดียตรวจีในห+องปฏิ�บี&ต�การ พบีว�าระดี&บี CPK ส%งข2,น เป7นต+น

□ □

210 มิ�จี1านวนเมิ�ดีเล�อดีขาวในเล�อดีเพ��มิมิากข2,น (leukocytosis) □ □

ข�อ ข�อ 3 3 อากิารในัข�อ อากิารในัข�อ 11แลีะข�อ แลีะข�อ 2 2 ท�!กิลี/าวุมาข�างต�นัท�!กิลี/าวุมาข�างต�นั ม�ม� ไม/ม�ไม/ม�

31. ไมิ�มิ�สาเหต)มิาจีากสารอ��น ๆ เช�น สาร phencyclidine□ □

32. ไมิ�มิ�สาเหต)มิาจีากโรคทางสมิองหร�อทางอาย)กรรมิอ��น ๆ□ □

ข�อ ข�อ 4 4 อากิารในัข�อ อากิารในัข�อ 1 1 แลีะข�อแลีะข�อ 2 2 ท�!กิลี/าวุมาข�างต�นัท�!กิลี/าวุมาข�างต�นั ม�ม� ไม/ม�ไม/ม�

41. ไมิ�มิ�สาเหต)จีากโรคจี�ต เช�น โรคจี�ตทางอารมิณ์�ร�วมิก&บี อาการ catatonic□ □

สร�ป : NMS เก�ดีจีาก มิ�ประว&ต�ใช+ยาร&กษาโรคจี�ต ซี2�งไมิ�สามิารถูอธิ�บีายไดี+ดี+วยเง��อนไขทาง อาย)รกรรมิและโรคจี�ต

1. ใช�ยา bromocriptine 2. ใช�ยา amantadin 3. ใช�ยา dantrolene 4. ใช�ยา azumolene 5. ใช�ยา clonazepam 6. ใช�ยา benztropine

แลีะ 7. อาจใช�ไฟฟAารกิษา{Electroconvulsive therapy (ECT)}

1. 1. ใช�ยา ใช�ยา bromocriptinebromocriptineเป6นัยา dopaminergic agents หร-อ

dopaminergic receptor agonist โด้ยให�รบประทานัขนัาด้ - 2 10 ม�ลี�กิรมท�กิ 8 ช!วุโมง หร-อ

ให�ทางสายยาง (nasogastric tube )ต:าราบางเลี/มแนัะให�ยา bromocriptine วุนัลีะ - 20

30 ม�ลีลี�กิรม ต/อวุนั โด้ยแบ/งให�รบประทานั 4 ม-+อต/อวุนั(ยา bromocriptine ม�ฤทธี�9ต/อ central D

2

agonist แม�วุ/า bromocriptine อาจท:าให�โรคุจ�ตท�!เป6นัอย2/กิ/อนั

แลี�วุแย/ลีงได้� )

2 . 2 . ใช�ยา ใช�ยา amantadinamantadin ยา amantadine เป6นัยาจ:าพวุกิ เด้�ยวุกิบ bromocriptine คุ-อ dopamine

receptor agonist บางคุร+งม�กิารใช�ยาขนัานันั�+ รกิษา

dopamine receptor blockage ท�!เกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต

3. 3. ใช�ยา ใช�ยา dantrolenedantrolene ยา dantrolene sodium เป6นัยาจ:าพวุกิ antispasticity

agent ยา dantrolene นั�+ ถ-อวุ/าเป6นัยาท�!ใช�เพ-!อร/วุมกิบกิารรกิษาอ-!นั ๆ (adjunctive therapy )

ยาขนัานันั�+ท:าให�อากิารกิลี�ามเนั-+อไม/แข'งเกิร'ง หร-องอได้�ให�ยา dantrolene เข�าหลีอด้เลี-อด้ด้:า หร-อให�ผิ2�ป7วุยรบประทานั เม-!อ

รบประทานัยาได้� ให�ขนัาด้ - 03 1. ม�ลีลี�กิรม ต/อนั:+าหนักิตวุผิ2�ป7วุยหนั#!งกิ�โลีกิรม

ท�กิ 6 ช!วุโมง ต:าราบางเลี/ม แนัะให�ขนัาด้ - 05 25 ม�ลีลี�กิรม ต/อนั:+าหนักิตวุหนั#!ง

กิ�โลีกิรมแบ/งให� 4 ม-+อ ต/อวุนั โด้ยให�ขนัาด้ 100 ถ#ง 400 ม�ลีลี�กิรมต/อวุนั

กิารให�ยา dantrolene อาจจะเป6นัพ�ษต/อตบ

4. 4. ใช�ยา ใช�ยา azumoleneazumolene ยา azumolene เป6นัยา

antispasticity compound ม�ศกิยภาพในักิารรกิษา NMS

neuroleptic malignant syndrome ( nms )

Documents