Download - Neuroleptic Malignant Syndrome ( NMS )
ธี�ระ ลี�ลีานันัทกิ�จ พ.บ.นัายแพทย�ทรงคุ�ณวุ�ฒิ� (ด้�านัเวุชกิรรม สาขาจ�ตเวุช)ท�!ปร#กิษาสถาบนัจ�ตเวุชศาสตร�สมเด้'จเจ�าพระยา กิรมส�ขภาพจ�ต กิระทรวุงสาธีารณส�ขโคุรงกิารมหกิรรมคุ�ณภาพ : กิารพฒินัาคุ�ณภาพเช�งวุ�ชากิาร คุร+งท�! 9 ณ โรงแรมอมาร� ด้อนัเม-อง กิร�งเทพมหานัคุรวุนัท�! 3 ส�งหาคุม 2554
Page 2
- คุ�นัพบยา chlorpromazine (CPZ) คุร+งแรกิ 1950- Syndrome malin des neuroleptiques (อากิารท�!นั/ากิลีวุซึ่#!งเกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต) ไข�ส2ง กิารเคุลี-!อนัไหวุผิ�ด้ปกิต� ซึ่�ด้ (pallor)- 1968 neuroleptic malignant syndrome
(NMS)- กิลีางป4 1970 : เร�!มตระหนักิแลีะสนัใจ- 1980 ม�รายงานั NMS 60 ราย- ร2�ลี/าช�า เพราะคุ�ด้วุ/าเป6นั tardive dyskinesia (late) แต/
NMS เกิ�ด้ไวุ- โอกิาสเกิ�ด้ NMS จากิยารกิษาโรคุจ�ต พบร�อยลีะ - 05 1. ถ�าเป6นั NMS ตายร�อยลีะ 30
ประวุต�
กิารรกิษาผิ2�ป7วุยโรคุจ�ตเภท (Schizophrenia ) โด้ยใช�ยารกิษาโรคุจ�ต ซึ่#!งยาขนัานันั�+ม�คุ�ณประโยชนั�อย/างมากิมาย แต/ยาท�กิขนัานั
ต/างกิ'ม�ฤทธี�9ข�างเคุ�ยง (side effect ) แลีะ/หร-อ ฤทธี�9อนัไม/พ#งประสงคุ� (adverse effect )
Neuroleptic drug Antipsychotic drug
ยารกิษาโรคุจ�ตอาจม�ฤทธี�9ข�างเคุ�ยงท�!คุ�กิคุามต/อช�วุ�ต เช/นั เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS
Page 3
ยารกิษาโรคุจ�ตท�!ม�ฤทธี�9ด้�านั dopamine receptor antagonist (DRA)
เช/นั chlorpromazine (CPZ) ท:าให�เกิ�ด้คุวุามเคุลี-!อนัไหวุผิ�ด้ปกิต� (medication induce movement disorder ) ด้งนั�+ :-
1. โรคุพาร�กิ�นัสนั (parkinsonism)
2. กิลี�/มอากิาร neuroleptic malignant syndrome (NMS)
กิลี�ามเนั-+อม�สภาพแข'งเกิร'ง (muscle rigidity ) ไข�ส2ง (hyperthermia)
Page 4
3. หร-อคุวุามต#งของกิลี�ามเนั-+อผิ�ด้ปกิต�อย/างเฉี�ยบพลีนั (acute dystonia) หมายถ#ง กิลี�ามเนั-+อ หด้เกิร'ง (muscle spasm)
4. อากิารนั!งไม/ต�ด้อย/างเฉี�ยบพลีนั (acute akathisia) 5. อากิาร tardive dyskinesia (choreiform
movement) 6. อากิารส!นัขณะจะท:ากิาร (postural tremor) 7. Laryngeal pharyngeal dyskinesia
กิารหด้เกิร'ง ป<ด้ช/องกิลี/องเส�ยง (laryngospasm )แลีะถ�าจ:าเป6นั จ�ตแพทย�คุวุรเตร�ยมเคุร-!องช/วุยให�หายใจ
ได้�สะด้วุกิ
Page 5
นัอกิจากิท:าให�เกิ�ด้กิารเคุลี-!อนัไหวุผิ�ด้ปกิต�แลี�วุยารกิษาโรคุจ�ตยงกิ/อให�เกิ�ด้ฤทธี�9ข�างเคุ�ยงด้งต/อไปนั�+ได้� เช/นั1. sedation2. autonomic reaction 3. คุวุามตนัเลี-อด้ลีด้ลีงทนัท�
4. ด้�ซึ่/านั5. agranulocytosis
6. ผิ�วุหนังคุลี:+า 7. endocrine change เช/นั
นั:+าหนักิตวุมากิข#+นั ประจ:าเด้-อนัมาไม/สม:!าเสมอ ผิ2�ป7วุยเพศหญิ�ง/เพศชาย ม�นั:+านัมไหลี สมรรถภาพทางเพศลีด้ลีง8. cardiovascular effect หวุใจเต�นัผิ�ด้ปกิต�
Page 6
แต/ในัท�!นั�+จะกิลี/าวุเฉีพาะฤทธี�9ข�างเคุ�ยง ของยารกิษาโรคุจ�ตซึ่#!งคุ�กิคุามต/อ
ช�วุ�ตท�!เร�ยกิวุ/า กิลี�/มอากิาร neuroleptic
malignant syndrome (NMS)
Page 7
สถ�ต�โรคุจ�ตเภท ของสถานับนัจ�ตเวุชศาสตร�สถ�ต�โรคุจ�ตเภท ของสถานับนัจ�ตเวุชศาสตร�สมเด้'จเจ�าพระยาสมเด้'จเจ�าพระยา
((ผิ2�ป7วุยนัอกิผิ2�ป7วุยนัอกิ ) ) พพ..ศศ . . 2544 - 25462544 - 2546
CodeCode ICD ICD 1010
งบงบ
ประมาณประมาณ
จ:าแนักิตามจ:าแนักิตาม
กิลี�/มโรคุกิลี�/มโรคุ
ผิ2�ป7วุยเกิ/าผิ2�ป7วุยเกิ/า ผิ2�ป7วุยใหม/ผิ2�ป7วุยใหม/ ผิ2�ป7วุยนัอกิ ผิ2�ป7วุยนัอกิ ((ใหม/ใหม/++เกิ/าเกิ/า))
ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม
F 20254
4
Schizophrenia
24
16
7
16,44
6
410
63
68
1
36
6
1,04
7
25,29
8
16,81
2
42,11
0
F 20 2545Schizophreni
a
23,04
4
15,81
5
388,59
66
3
44
1
1,07
4
23,70
7
16,22
6
39,93
3
F 20 2546Schizophreni
a
23,11
3
16,04
5
391,58
59
4
40
4
99
8
23,70
7
16,44
9
40,15
6
F 202544-2546
Schizophrenia
70,77
4
48,30
6
119,080
1,93
8
1,18
1
3,11
9
72,71
2
4 9 ,48
7
11
21,99
Page 8
สถ�ต�โรคุจ�ตเภท ของสถาบนัจ�ตเวุชศาสตร�สมเด้'จเจ�าพระยา
(ผิ2�ป7วุยในั ) พ.ศ . 2544 - 2546CodeCode ICD ICD 1010
งบงบ
ประมาณประมาณ
จ:าแนักิตามจ:าแนักิตาม
กิลี�/มโรคุกิลี�/มโรคุ
ผิ2�ป7วุยคุ�างผิ2�ป7วุยคุ�าง wardward ผิ2�ป7วุยรบใหม/ผิ2�ป7วุยรบใหม/ ผิ2�ป7วุยในัผิ2�ป7วุยในั
ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม ชายชาย หญิ�งหญิ�ง รวุมรวุม
F 20254
4
Schizophrenia
14
6
11
5
26
1
1
60
7
98
0
25,27
1,75
3
1,09
5
28,48
F 20 2545Schizophren
ia13
0
12
2
25
2
1,63
2
1,07
0
27,02
1,76
2
1,19
2
29,54
F 20 2546Schizophren
ia14
5
14
0
28
5
1,47
1
1,04
7
25,18
1,61
6
1,18
7
28,03
F 202544-2546
Schizophrenia
42
1
37
7
79
8
4,71
0
3,09
7
78,07
5,13
1
3,47
4
86,05
Page 9
เป6นัฤทธี�9ข�างเคุ�ยงท�!ร�ายแรงท�!ส�ด้ จากิกิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ต เป6นัฤทธี�9ข�างเคุ�ยงทางระบบประสาท ซึ่#!งเกิ�ด้จากิ ยารกิษาโรคุจ�ตกิลี�/มด้+งเด้�ม เป6นัฤทธี�9ข�างเคุ�ยงทางประสาทจ�ตเวุชศาสตร� (neuropsychiatric side
effect)
เป6นัอากิารอนัไม/พ#งประสงคุ� (adverse effect ) ท�!เกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต เป6นัอากิารเคุลี-!อนัไหวุผิ�ด้ปกิต�ท�!เกิ�ด้จากิยา โด้ยเกิ�ด้จากิยาท�!ม�ฤทธี�9ด้�านั
dopamine receptor antagonist เช/นั ยา chlorpromazine เป6นัโรคุแทรกิซึ่�อนั ท�!เกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต ท�!คุ�กิคุามต/อช�วุ�ตท:าให�ถ#งตาย ได้�
จ#งจด้อย2/ในัหวุข�อหนั#!งของจ�ตเวุชฉี�กิเฉี�นั (psychiatric emergency)
Page 10
ยารกิษาโรคุจ�ต ชนั�ด้ฉี�ด้เข�ากิลี�ามเนั-+อ ท�!ออกิฤทธี�9นัานั (depot antipsychotic
medication ) อาจจะท:าให�ผิ2�ป7วุยเส�ยช�วุ�ตจากิกิลี�/มอากิาร NMS ได้�ส2งกิวุ/าชนั�ด้รบประทานั กิลี�/มอากิาร NMS นั�+ สามารถเกิ�ด้ข#+นัได้� ไม/วุ/า
ช/วุงเวุลีาใด้เวุลีาหนั#!ง ท�!ให�กิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ต
แลีะเป6นัอนัตรายถ#งช�วุ�ตส2งถ#งร�อยลีะ 20 –30
Page 11
Page 12
ลี:าด้บท�! เด้-อนั ป4 นัามสมม�ต�
เพศ อาย� (ป4)First + Post
Diagnosis♂
(ราย)
♀
(ราย)-(15 19)
-(20 59)
(60+)
1 มิ�.ย - . 45 ก.ย .45
2( ราย)
นายโอ 1 31 NMS ē psychosis
2 ต.ค . 45 – มิ.ค .46
5 ราย)
ชายบี�ไมิ�ทราบี ช��อ
1 ? NMS.
3 หญิ�งเอ�นไมิ�ทราบีช��อ
1 ? Schizophrenia
ē NMS ē seizure
ē hyponathemia
Page 13
ลี:าด้บท�! เด้-อนั ป4 นัามสมม�ต�
เพศ อาย� (ป4)First + Post
Diagnosis♂
(ราย)
♀
(ราย)-(15 19)
-(20 59)
(60+)
4 นาง เค 1 49 NMS ē UTI
ē pneumonia5 นาย ข 1 66 Schizophrenia
(ē Hypertension
ē fever) NMS6 นาย ค�ว 1 27 NMS ē psychosis
7 นายอาร� 1 37 NMS
Page 14
ลี:าด้บท�! เด้-อนั ป4 นัามสมม�ต�
เพศ อาย� (ป4)First + Post
Diagnosis♂
(ราย)
♀
(ราย)-(15 19)
-(20 59)
(60+)
8 ก.พ . 46 –พ.ค . 46
9( ราย)
นางซี� 1 32 Schizophrenia ē NMS c brain
atrophy9 นางเฮช 1 47 NMS ē psychosis10 นางสาวเอ 1 36 Schizo :
paranoid type
ē NMS11 นางดี� 1 49 Schizo ē NMS12 นางเอฟ 1 38 Schizo ē NMS13 นายเอล 1 76 Schizo ē NMS
CVA,
CPK, Dementia14 นายท� 1 52 NMS fever
ลี:าด้บท�! เด้-อนั ป4 นัามสมม�ต�
เพศ อาย� (ป4)First + Post
Diagnosis
♂
(ราย)
♀
(ราย)-(15 19)
-(20 59)
(60+)
15
นายเอส 63 NMS ē
renal failure
16
นางสาวพ�1
50 NMS ē antipsychotic drug
17 มิ�.ย . 46 –ก.ย . 46
5 ราย)
นายย% 1 66 Schizo ē NMS
18 นายดี&บีเบี�ลย% 1 70 NMS ē Alzheimer
CDM ē hypertensio
19 นางสาวไอ 1 59 Schizo ē NMS20 นางเอ�มิ 1 39 NMS ē R/O
Schizo21 นางจี� 1 39 Schizo ē NMS
ลี:าด้บท�! เด้-อนั ป4 นัามสมม�ต�
เพศ อาย� (ป4)First + Post
Diagnosis♂
(ราย)
♀
(ราย)-(15 19)
-(20 59)
(60+)
22
ต.ค . 46 –มิ.ค . 47
6 ราย)
นายเอ�กซี�1
66 NMS ē
behavioral change
23
นายอ�1
66 NMS ē psychosis
ē Dementia
24
นายวาย1
38 NMS ē psychosis
ē delirium
ลี:าด้บท�! เด้-อนั ป4 นัามสมม�ต�
เพศ อาย� (ป4)First + Post
Diagnosis
♂
(ราย)
♀
(ราย)-(15 19)
-(20 59)
(60+)
25 นายแซีดี 1 21 Schizo ē NMS 26 นายกอ 1 39 Schizo ē NMS ē
hepatic
Encephalopathy27 นางเจี 1 56 Schizo ē NMS
รวุม 27 ม�.ย . 45 –ม.คุ.47
(27 ราย)
15 12 0 18 7
ไมิ�ทราบีอาย) (ราย ) 2 ราย
= 100%= 100%= 100%
เพศ :
ผิ2�ชาย : ผิ2�หญิ�ง = 15 : 12 = 1.25 : 1
อาย� : ผิ2�ป7วุยวุยร�/นั ไม/ม�กิารรายงานั = 0 %
ผิ2�ป7วุยไม/ทราบอาย� 2 ราย จากิ 27 ราย
= 7 % เหล�อท��ทราบีอาย) = 25 ราย = 93%
ผิ2�ป7วุยวุยผิ2�ใหญิ/ (2 0 – 5 9ป4)
= 18 ราย จีาก 25 ราย = 72 %
ผิ2�ป7วุยวุยส2งอาย� (60 ป4ข#+นัไป) = 7 ราย จีาก 25 ราย = 28 %
กิรณ� ผิ2�ป7วุยอาย�เกิ�นั 40 ป4 = 14 ราย จีาก 25 ราย = 56%
ผิ2�ป7วุยอาย�นั�อยกิวุ/า 40 ป4 = 11 ราย จีาก 25 ราย = 44%
กิารวุ�นั�จฉียโรคุ NMS แลีะ SCHIZOPHRENIA
27 ราย – 14 ราย
= 13 ราย ใน 27 ราย = 48%
NMS ร/วุมกิบโรคุอ-!นั ๆ = 14ราย ใน 27 ราย = 52%
กิลี�/มอากิาร NMS พบร�อยลีะ - 01 1.บางรายงานักิลี/าวุวุ/า ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยา dopamine
receptor antagonist (DRA) เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS ได้�ประมาณร�อยลีะ - 002 24. .
ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยารกิษาโรคุจ�ตกิลี�/มใหม/ Serotonin – dopamine antagonists (SDAs) เช/นั ยา clozapine กิ'ท:าให�เกิ�ด้ NMS ได้�แต/พบนั�อยมากิ
Page 19
อ�บต�กิารณ�ของกิลี�/มอากิาร NMS พบไม/บ/อย แต/ถ�าเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS ข#+นัแลี�วุ ผิ2�ป7วุยม�โอกิาสเส�ยช�วุ�ตร�อยลีะ - 10 30
บางรายงานักิลี/าวุวุ/าเป6นัอนัตรายถ#งช�วุ�ต ได้�ส2งถ#งร�อยลีะ - 20 30
จ#งถ-อวุ/า กิารเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS ม�คุวุามส:าคุญิ ผิ2�ส2งอาย�กิ'พบวุ/ากิลี�/มอากิาร NMS ได้�เช/นักินั
เคุยม�รายงานัวุ/า เด้'กิวุยร�/นั ท�!เกิ�ด้อากิาร NMS อนัตรายถ#งตายได้�
Page 20
• เพศ : ผิ2�ชายเกิ�ด้ NMS บ/อยกิวุ/าผิ2�หญิ�ง = 2 ต/อ 1• อาย� : อาย�ต:!ากิวุ/า 40 ป4 เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS
ร�อยลีะ 80
• ผิ2�ป7วุยอาย�นั�อย เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS ได้�เช/นัเด้�ยวุกินั • ผิ2�ป7วุยส2งอาย�เส�!ยงต/อกิารเกิ�ด้ NMS ส2งข#+นั ในักิรณ�ท�!
• เคุยม�ประวุต�บาด้เจ'บทางสมองมากิ/อนั• เคุยเป6นัโรคุทางสมองอ-!นั ๆ แลีะม�อากิารอ/อนัเพลี�ย• ป7วุยโรคุหลีงลี-ม (dementia) • หร-อป7วุยเป6นัโรคุ พาร�กิ�นัสนั (parkinson’s
diseases) แลี�วุมารกิษาโรคุด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ตPage 21
ประกิอบด้�วุย
• สถานัท�!รกิษาแบบผิ2�ป7วุยในั ของแผินักินั�ต�จ�ตเวุชอาจเป6นัสถานั
ท�! เส�!ยงต/อกิารเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS
• อากิารทางจ�ตท�!แสด้งออกิ : กิ/อนัท�!ผิ2�ป7วุยจะเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS
ผิ2�ป7วุยจะม�อากิารวุ� /นัวุายกิวุ/าธีรรมด้าผิ2�ป7วุยจะม�สภาวุะกิายใจไม/สงบ (agitation)ผิ2�ป7วุยแลีด้2วุ/าป7วุยมากิผิ2�ป7วุยกิ:าลีงอย2/ในัช/วุงวุ�กิฤต� (critical time )
• ผิ2�ป7วุยคุนัเด้�ม ท�!เคุยเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS มากิ/อนัไม/จ:าเป6นัต�องเกิ�ด้กิลี�/ม อากิาร NMS นั�+อ�กิ
• ผิ2�ป7วุยท�!วุ�นั�จฉียวุ/า ม�โรคุทางอารมณ� ( affective disorder ) ร/วุมด้�วุย Page 22
ส/วุนัใหญิ/ช/วุงระยะเวุลีาท�!เกิ�ด้ NMSจะเกิ�ด้หลีงจากิเร�!มต�นัให�กิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ต ไปแคุ/ช/วุงเวุลีา
ส+นั ๆ หร-อเกิ�ด้ข#+นัตอนัเปลี�!ยนัยารกิษาโรคุจ�ตขนัานัหนั#!งไปเป6นัอ�กิขนัานัหนั#!ง
ยาท�!กิ/อให�เกิ�ด้NMS บ/อย คุ-อ ยารกิษาโรคุจ�ต ยารกิษาโรคุจ�ตชนั�ด้ high – potency เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS บ/อย
ท�!ส�ด้ ยาโรคุจ�ตชนั�ด้ low-potency กิ'ม�เกิ�ด้กิลี�/ม NMS ได้�เช/นัเด้�ยวุกินั ช/วุงกิารรกิษาด้�วุย ยา dopamine receptor antagonists
(DRAS)จะเกิ�ด้ NMS ได้�ท�กิเวุลีา
ยา serotonin – dopa mine antagonists (SDAS) ท:าให�เกิ�ด้ NMS นั�อย เช/นั
ยา clozapinePage 23
ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบกิารรกิษาโรคุจ�ตในัขนัาด้ส2ง แลีะเพ�!มขนัาด้ยาเร'วุ ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยารกิษาโรคุจ�ตโด้ยวุ�ธี�กิารฉี�ด้ยาเข�ากิลี�ามเนั-+อ
ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยา antiparkinsonian agent แลี�วุหย�ด้ยาด้งกิลี/าวุ
ผิ2�ป7วุยท�!เคุยม�ประวุต�สมองเส-!อมผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยา clozapine ร/วุมกิบยา lithium เกิ�ด้
NMS ได้�ด้งนั+นั คุวุรหลี�กิเลี�!ยงกิารให�ยาสองขนัานันั�+ร/วุมกินั แต/ถ�า
จ:าเป6นัต�องรกิษา ต�องต�ด้ตามด้2อย/างใกิลี�ช�ด้วุ/าเกิ�ด้โรคุแทรกิซึ่�อนั NMSข#+นัหร-อไม/ ส:าหรบบ�คุคุลีท�!เคุยม�ประวุต� วุ/าเคุยเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS มากิ/อนั กิ'ไม/คุวุรให�ยา clozapine ร/วุมกิบยา lithium
ผิ2�ป7วุยท�!ได้�รบยา risperidone กิ'เกิ�ด้อากิาร NMS ได้�
Page 24
ระยะเวุลีาหลีงจากิรบตวุผิ2�ป7วุยไวุ�รกิษาในัสถาบนัฯ (วุนั)
ร�อยลีะ
1 405.
2 167.
3 95.
4 71
5 24.
6 24.
7 24.
สร�ป NMS เกิ�ด้ในัสปด้าห�แรกิหลีง admitted รวุม 7 วุนั เท/ากิบ ร�อยลีะ 81
เพราะฉีะนั+นัต�องเนั�นัให�บ�คุลีากิรผิ2�รกิษาตระหนักิร2�แลีะเฝ้Aาระวุง
28 48.
ศ#กิษาย�อนัหลีง 5 ป4 (มกิราคุม 2545
– ธีนัวุาคุม 2549ณ สถาบนัจ�ตเวุชศาสตร�สมเด้'จเจ�าพระยา
Page 26
ปBจจยเส�!ยงต/อกิารเกิ�ด้ NMS ร�อยลีะ 1. รบประทานัอาหารหร-อด้-!มนั:+าได้�นั�อย 8 5 .7
2 . อากิารไข�ส2ง 81.0
3 . ภาวุะสบสนั 810
4 . ภาวุะร/างกิายขาด้นั:+า 714.
5. กิลี�ามเนั-+อต#งตวุผิ�ด้ปกิต� 690.
ม�ไข� (fever) แต/ผิ2�ป7วุยวุยร�/นัอาจไม/ม�ไข� กิลี�ามเนั-+อแข'งเกิร'ง ( muscle rigidity) กิลี�ามเนั-+อหด้เกิร'งผิ�ด้ปกิต� หร-อ กิารต#งตวุของกิลี�ามเนั-+อผิ�ด้
ปกิต�ด้�วุย (dystonia) ม�ภาวุะเส�ยคุวุามเคุลี-!อนัไหวุ (akinesia) ม�กิารไม/ยอมพ2ด้ หร-อม�กิารพ2ด้ไม/ได้� (mutism)ม�กิารแกิวุ/งไปมา ระหวุ/างอากิารหมด้แรงกิบสภาวุะกิายใจไม/
สงบ (oscillation between obtundention and
agitation)Page 27
ม�เหง-!อไหลีออกิมากิ (diaphoresis) ม�อากิารกิลี-นัไม/ลีง หร-อกิลี-นัลี:าบากิ (dysphasia) ม�อากิารส!นั (tremor) ม�คุวุามด้นัเลี-อด้ ไม/คุงท�!เปลี�!ยนัแปลีงง/าย (labile blood
pressure ) ม�กิารกิลี+นัอ�จจาระไม/อย2/ (incontinence) ม�ระด้บ creatine phosphokinase (CPK)ในัเลี-อด้ส2งข#+นั
( ปกิต� CPK ในัเพศชาย = 60 - 280 IU/L เพศหญิ�ง = 40 - 190 IU/L ) ม�จ:านัวุนัเม'ด้เลี-อด้ขาวุในัเลี-อด้เพ�!มมากิข#+นั (leukocytosis) ม�ระด้บโกิลีบ�นัของกิลี�ามเนั-+อในัปBสสาวุะ (myoglobinuria) ส2งข#+นั
Page 28
ม�อากิารกิลี�ามเนั-+อแข'งเกิร'ง ม�อากิารเพ�อ (delirium) ม�เหง-!อไหลีออกิมามากิ (diaphoresis ) พบวุ/าร�อยลีะ
60 ม�อากิาร extrapyramidal symptoms ม�กิารคุวุบคุ�มระบบประสาทอตโนัมต�เส�ย
(autonomic deregulation) ม�จ:านัวุนั CPK ส2งข#+นั (elevated CPK ) ในัเลี-อด้ ม�จ:านัวุนัเม'ด้เลี-อด้ขาวุในัเลี-อด้เพ�!มมากิข#+นั
(leukocytosis) ม�เนั-+อกิลี�ามเนั-+อลีายเส-!อมโทรม (rhabdomyolysis)
Page 29
ม�กิลี�ามเนั-+อแข'งเกิร'ง (muscle rigidity) ม�ไข�ส2ง (hyperthermia) ม�อากิารแลีะอากิารแสด้งทางระบบประสาท
(neurological signs) ม�อากิารเคุลี-!อนัไหวุนั�อย จนัเกิ�ด้อากิารเง�ยบงนั
(catatonic stupor) ม�อากิารพาร�กิ�นัสนั ม�ระบบประสาทอตโนัมต� ท:างานัไม/คุงท�!
(autonomic instability)
Page 30
ปBจจ�บนัยงไม/ทราบ แต/คุ�ด้วุ/า เกิ�ด้จากิ 1. ยารกิษาโรคุจ�ตโด้ยยาไปป<ด้กิ+นัหนั/วุยรบคุวุามร2�ส#กิ โด้ปาม�นั (dopamine receptor) ในัสมองส/วุนักิลีาง (บร�เวุณ basal ganglia แลีะ
hypothalamus) ท:าให�จ:านัวุนั โด้ปาม�นัในัสมองลีด้ลีงอย/างมากิแลีะกิด้ประสาทส/วุนัปลีายท�!บร�เวุณ post-ganglionic sympathetic neurons แลีะกิลี�ามเนั-+อเร�ยบ (smooth muscle)
Page 31
แต/คุ�ด้วุ/า เกิ�ด้จากิ (ต/อ )2. โด้ปาม�นัแลีะหร-อเกิ�ด้จากิเซึ่โรโทนั�นัเส�ยสมด้�ลี3. หร-อโด้ปาม�นัแลีะหร-อ adrenergic tone เส�ยสมด้�ลี4. หร-อเกิ�ด้จากิ non-dopamine monoamine ด้�วุย
เพราะยา selective serotonin reuptake inhibitors [SSRIs]
กิ'ท:าให�เกิ�ด้ NMS ได้� 5. หร-อธีาต�เหลี'กิในัซึ่�รมต:!า 6. หร-อเกิ�!ยวุพนักิบ - norepinephrine (NE)
- -Aminobutyric acid (GABA) - เซึ่โรโทนั�นั (5HT)
แลีะ opioid neurotransmitter
Page 32
เกิ�!ยวุข�องกิบสมองในัส/วุนั hypothalamus ผิลี�ตคุวุามร�อนั ท:าให�อ�ณหภ2ม�ในัร/างกิายส2ง
( heat production) กิารกิระจายคุวุามร�อนัเส�ย ท:าให�ร/างกิายเย'นัได้�นั�อยลีง
( heat dissipation )
Page 33
กิลี�/มอากิาร NMS จด้อย2/ในัจ�ตเวุชฉี�กิเฉี�นั ในัอาย�รกิรรมจ�ตเวุชฉี�กิเฉี�นั (emergency psychiatric medicine)
เพราะกิลี�/มอากิาร NMS เกิ�ด้ข#+นัได้�อย/างเฉี�ยบพลีนั (rapid onset )
แลีะกิลี�/มอากิาร NMS อาจเกิ�ด้ข#+นัช/วุงเวุลีาใด้เวุลีาหนั#!ง ท�!ให�กิารรกิษาด้�วุย
ยาจ�ตเวุชแม�กิระท!ง ผิ2�ป7วุยท�!เคุยเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS มาแลี�วุ แลีะรกิษาหาย
แลี�วุ กิ'ยงเกิ�ด้ NMS ซึ่:+าคุร+งใหม/ได้� หร-อ ผิ2�ป7วุยได้�รบกิารรกิษาโรคุจ�ตแลี�วุต/อมาหย�ด้รกิษาด้�วุยยารกิษา
โรคุจ�ต กิ'เกิ�ด้ NMS ได้�เช/นักินั
Page 34
ช/วุงระยะเร�!มต�นัของกิารเกิ�ด้ MNS ท�!เกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต มกิจะวุ�นั�จฉียโรคุผิ�ด้พลีาด้
โด้ยเฉีพาะผิ2�ป7วุยโรคุจ�ต ท�!ได้�รบกิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ตแลี�วุ ผิ2�ป7วุยเกิ�ด้อากิารแยกิตวุ (withdrawal ) หร-อ
ผิ2�ป7วุยเกิ�ด้ภาวุะกิายใจไม/สงบ (agitation )ซึ่#!งอาจท:าให�เข�าใจผิ�ด้วุ/า ผิ2�ป7วุยเกิ�ด้อากิารทางจ�ตกิ:าเร�บ
(exacerbation of the psychosis) แต/ท�!แท�จร�งผิ2�ป7วุยกิ:าลีงเกิ�ด้โรคุแทรกิซึ่�อนัช/วุงระยะเร�!ม
ต�นัของกิลี�/มอากิาร NMS
Page 35
กิลี�/มอากิาร NMS มกิจะคุ/อย ๆ เปลี�!ยนัแปลีงในัเวุลีา - 24 72 ช!วุโมง
ถ�าไม/ได้�รบกิารรกิษา - จะเป6นัอย2/นัานั - 10 14 วุนั - เป6นัอนัตรายถ#งช�วุ�ต ร�อยลีะ - 10 30
หลีงจากิเป6นั NMS แลี�วุ สามารถคุงอย2/นัานั 2สปด้าห� หร-อนัานักิวุ/านั�+
Page 36
- หวุใจหย�ด้เต�นักิะทนัหนั- ภาวุะส�!งหลี�ด้อ�ด้หลีอด้เลี-อด้ในัปอด้- กิารจบลี�!มเลี-อด้แพร/กิระจายในัหลีอด้เลี-อด้- ไตวุาย- ปอด้บวุม
ถ�าผิ2�ป7วุยม�อากิารกิลี�ามเนั-+อเกิร'ง แลีะม�สภาพจ�ตเปลี�!ยนัแปลีง
จะม�โอกิาสตายส2ง
Page 37
ม�โอกิาสเกิ�ด้ NMS ซึ่:+าใหม/ได้�ร�อยลีะ 30
ผิ2�ป7วุยท�!เกิ�ด้ NMSแลี�วุม�โอกิาสเกิ�ด้ NMS ซึ่:+าท�กิราย หร-อไม/
ไม/จ:าเป6นัต�องเกิ�ด้ NMS ซึ่:+าคุร+งใหม/
Page 38
เม-!อเกิ�ด้ NMS ให�หย�ด้ยารกิษาโรคุจ�ต 2 สปด้าห� แลี�วุเปลี�!ยนัไปใช� - ยารกิษาโรคุจ�ตชนั�ด้ low – potency
- หร-อ ให�ยารกิษาโรคุจ�ตชนั�ด้ serotonin- dopamine antagonists (SDAS) ท+งยา clozapine แลีะยา risperidone เกิ�!ยวุพนักิบกิารท:าให�เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร
NMS แต/ยา clozapine ท:าให�เกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS นั�อยมากิ หร-อให�ยากิลี�/ม benzodiazepine แทนั เช/นั ยา diazepam หร-ออาจให�กิารรกิษาด้�วุยไฟฟAา {Electroconvulsive therapy (ECT)}
Page 39
• คุวุรใช�ยารกิษาโรคุจ�ต ในัขนัาด้ต:!าท�!ส�ด้ซึ่#!งม�ประส�ทธี�ภาพในักิารรกิษาโรคุ
• ใช�ยารกิษาโรคุจ�ต ชนั�ด้ท�!ม�ฤทธี�9 anticholinergic
Page 40
เม-!อสงสยวุ/าผิ2�ป7วุยเกิ�ด้NMS ต�องด้:าเนั�นักิารด้งนั�+ ตรวุจร/ายกิายผิ2�ป7วุย อย/างลีะเอ�ยด้ (organic workup) ตรวุจหากิารต�ด้เช-+อ (septic workup) แยกิโรคุทางอาย�กิรรมอ-!นั ๆ ท�!ท:าให�เกิ�ด้อากิารเหม-อนั
NMS นั�+ถ�าตรวุจแลี�วุไม/พบสาเหต�อ-!นั ให�ด้:าเนั�นักิารด้งนั�+ ให�หย�ด้กิารรกิษาด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ตทนัท� ถ�าขณะนั+นัผิ2�ป7วุยกิ:าลีงได้�ยา lithium รกิษา กิ'ให�หย�ด้ยา
lithium ด้�วุย ให�รกิษาแบบประคุบประคุอง อย/างเต'มท�!
Page 41
กิารบ:าบด้รกิษา NMS ประกิอบด้�วุย1. ให�รบไวุ�รกิษาแบบผิ2�ป7วุยในั หากิเป6นัผิ2�ป7วุยนัอกิ 2. ให�หย�ด้ใช�ยาท�!สงสย (suspected drug ) วุ/าเป6นัสาเหต�
ท�!ท:าให�เกิ�ด้ NMS ในัทนัท� 3. ให�หย�ด้ใช�ยารกิษาโรคุจ�ต ท�!กิ:าลีงใช�อย2/ในัทนัท�4. ให�ลี�างท�อง ในักิรณ�ท�!ผิ2�ป7วุยรบประทานัยาเกิ�นัขนัาด้ แลีะอย2/
ในัช/องเวุลีา 8 ช!วุโมง หลีงจากิรบประทานัยาเกิ�นัขนัาด้5. ให�กิารรกิษาแบบประคุบประคุอง 6. ให�นั:+าเข�าร/างกิายผิ2�ป7วุยอย/างเพ�ยงพอ
Page 42
7. ให�กิารเช'ด้ตวุ หร-อให�ยาลีด้ไข� เพ-!อให�อ�ณหภ2ม�ให�ร/างกิายผิ2�ป7วุยลีด้ลีง
8. ให�ยาหร-อให�อาหารตามสายยางตามคุวุามเหมาะสม9. ให�กิารรกิษาด้�วุยยา แบบประคุบประคุอง
91. ใช�ยา bromocriptine9.2 ใช�ยา amantadin
93 ใช�ยา dantrolene 94 ใช�ยา caridopa-levadopa (Sinemet) 95 ใช�ยา lisuride
10. ให�กิารรกิษาโด้ยใช�ไฟฟAารกิษา {Electroconvulsive therapy (ECT)} ในัผิ2�ป7วุยท�!จ:าเป6นั
Page 43
ข+นัตอนัแรกิ (first step)1. ให�หย�ด้ใช�ยารกิษาจ�ตใจ ท�!เป6นัยาdopamine receptor
antagonist ทนัท�2. ให�กิารรกิษาตามอากิารในัเร-!องไข�ส2ง เช/นั กิารเช'ด้ตวุผิ2�ป7วุยด้�วุย
ผิ�าช�บนั:+า3. ให�ยาประคุบประคุอง
เพ-!อให�อ�ณหภ2ม�ของร/างกิายผิ2�ป7วุยลีด้ลีง4. ให�ตรวุจตราส�!งต/อไปนั�+
41. สญิญิาณช�พ 4.2 electrolytes 43 คุวุามสมด้�ลีของนั:+า ภายในัร/างกิายของผิ2�ป7วุย (fluid
balance) 44. ปร�มาณปBสสาวุะ ท�!ผิ2�ป7วุยขบถ/ายออกิมา (renal
output)Page 44
Page 45
กิรณ�เม-!อเกิ�ด้กิลี�/มอากิาร NMS แลี�วุ ผิ2�ป7วุยเกิ�ด้ม�อากิารทางจ�ตร/วุมด้�วุยอ�กิ กิ'คุวุรจะหย�ด้ให�กิารรกิษา
ด้�วุยยารกิษาโรคุจ�ต ผิ/านัไปสองสปด้าห�กิ/อนั ถ#งจะให�กิารรกิษาด้�วุย
ยารกิษาโรคุจ�ตคุร+งใหม/ต/อไป
ส:าหรบกิารเลี-อกิให�ยารกิษาโรคุจ�ตคุร+งใหม/ เลี-อกิใช�ยารกิษาโรคุจ�ตชนั�ด้ low – potency ในักิลี�/มท�!ต/างไปจากิเด้�ม แลีะให�ยาขนัาด้ต:!าท�!เพ�ยงพอต/อกิารม�ประส�ทธี�ภาพในักิารรกิษาโรคุจ�ต แลีะให�ตรวุจต�ด้ตาม คุวุบคุ�มด้�านัต/าง ๆ ต/อไปนั�+
1. สญิญิาณช�พ 2 . ตรวุจสภาพจ�ต 3 . ฤทธี�9ข�างเคุ�ยง ด้�านั extrapyramidal
symptoms 4. ข+นัตอนัต/อไป คุ-อ กิารรกิษาแบบประคุบประคุอง
Page 46
กิารวุ�จย Neuroleptic Malignant Syndrome (( NMS NMS ) )ข�อบ/งช�+ได้�จากิคุ2/ม-อ สถ�ต� แลีะกิารวุ�นั�จฉียโรคุทางจ�ตเวุช
โด้ย สมาคุมจ�ตแพทย�อเมร�กินั ฉีบบพ�มพ� คุร+งท�! 4 text rev. (DSM – IV - TR) ม�ด้งนั�+
ข�อ 1 ม�อากิารด้งต/อไปนั�+ ม� ไม/ม�
11. มิ�อาการกล+ามิเน�,อแข�งเกร�งร)นแรง □ □
12 มิ�ไข+ส%ง □ □
13 มิ�ประว&ต�ใช+ยาร&กษาโรคจี�ต □ □
Page 47
ข�อ ข�อ 2 2 ม�อากิารตามข�างลี/างต/อไปนั�+ ต+งแต/ม�อากิารตามข�างลี/างต/อไปนั�+ ต+งแต/สองอากิารจากิส�บอากิารข#+นัข#+นัไปไป
ม�ม� ไม/ม�ไม/ม�
21. มิ�ระดี&บีสต�ป0ญิญิาเปล��ยนแปลง พบีไดี+ต&,งแต�ส&บีสนหร�อโคมิา □ □
22. มิ�อาการพ%ดีไมิ�ไดี+ หร�อไมิ�ยอมิพ%ดี (mutism) □ □
23. มิ�อาการกล�นล1าบีาก (dysphagia) □ □
24 มิ�เหง��อไหลออกมิาก(diaphoresis ) □ □
25 มิ�อาการส&�น (tremor) □ □
26 มิ�อ&ตราห&วใจีเต+นเร�ว (tachycardia ) □ □
ข�อ ข�อ 2 2 ม�อากิารตามข�างลี/างต/อไปนั�+ ต+งแต/สองอากิารจากิส�บอากิารม�อากิารตามข�างลี/างต/อไปนั�+ ต+งแต/สองอากิารจากิส�บอากิารข#+นัไป ข#+นัไป ((ต/อต/อ))
ม�ม� ไม/ม�ไม/ม�
27. มิ�ความิดี&นเล�อดีส%งข2,น ๆ ลง □ □
28 มิ�อาการควบีค)มิป0สสาวะ หร�ออ)จีจีาระไมิ�อย%� (incontinence ) □ □
29 มิ�หล&กฐานว�า กล+ามิเน�,อถู%กท1าลาย โดียตรวจีในห+องปฏิ�บี&ต�การ พบีว�าระดี&บี CPK ส%งข2,น เป7นต+น
□ □
210 มิ�จี1านวนเมิ�ดีเล�อดีขาวในเล�อดีเพ��มิมิากข2,น (leukocytosis) □ □
Page 49
ข�อ ข�อ 3 3 อากิารในัข�อ อากิารในัข�อ 11แลีะข�อ แลีะข�อ 2 2 ท�!กิลี/าวุมาข�างต�นัท�!กิลี/าวุมาข�างต�นั ม�ม� ไม/ม�ไม/ม�
31. ไมิ�มิ�สาเหต)มิาจีากสารอ��น ๆ เช�น สาร phencyclidine□ □
32. ไมิ�มิ�สาเหต)มิาจีากโรคทางสมิองหร�อทางอาย)กรรมิอ��น ๆ□ □
ข�อ ข�อ 4 4 อากิารในัข�อ อากิารในัข�อ 1 1 แลีะข�อแลีะข�อ 2 2 ท�!กิลี/าวุมาข�างต�นัท�!กิลี/าวุมาข�างต�นั ม�ม� ไม/ม�ไม/ม�
41. ไมิ�มิ�สาเหต)จีากโรคจี�ต เช�น โรคจี�ตทางอารมิณ์�ร�วมิก&บี อาการ catatonic□ □
สร�ป : NMS เก�ดีจีาก มิ�ประว&ต�ใช+ยาร&กษาโรคจี�ต ซี2�งไมิ�สามิารถูอธิ�บีายไดี+ดี+วยเง��อนไขทาง อาย)รกรรมิและโรคจี�ต
Page 50
1. ใช�ยา bromocriptine 2. ใช�ยา amantadin 3. ใช�ยา dantrolene 4. ใช�ยา azumolene 5. ใช�ยา clonazepam 6. ใช�ยา benztropine
แลีะ 7. อาจใช�ไฟฟAารกิษา{Electroconvulsive therapy (ECT)}
Page 51
1. 1. ใช�ยา ใช�ยา bromocriptinebromocriptineเป6นัยา dopaminergic agents หร-อ
dopaminergic receptor agonist โด้ยให�รบประทานัขนัาด้ - 2 10 ม�ลี�กิรมท�กิ 8 ช!วุโมง หร-อ
ให�ทางสายยาง (nasogastric tube )ต:าราบางเลี/มแนัะให�ยา bromocriptine วุนัลีะ - 20
30 ม�ลีลี�กิรม ต/อวุนั โด้ยแบ/งให�รบประทานั 4 ม-+อต/อวุนั(ยา bromocriptine ม�ฤทธี�9ต/อ central D
2
agonist แม�วุ/า bromocriptine อาจท:าให�โรคุจ�ตท�!เป6นัอย2/กิ/อนั
แลี�วุแย/ลีงได้� )Page 52
2 . 2 . ใช�ยา ใช�ยา amantadinamantadin ยา amantadine เป6นัยาจ:าพวุกิ เด้�ยวุกิบ bromocriptine คุ-อ dopamine
receptor agonist บางคุร+งม�กิารใช�ยาขนัานันั�+ รกิษา
dopamine receptor blockage ท�!เกิ�ด้จากิยารกิษาโรคุจ�ต
Page 53
3. 3. ใช�ยา ใช�ยา dantrolenedantrolene ยา dantrolene sodium เป6นัยาจ:าพวุกิ antispasticity
agent ยา dantrolene นั�+ ถ-อวุ/าเป6นัยาท�!ใช�เพ-!อร/วุมกิบกิารรกิษาอ-!นั ๆ (adjunctive therapy )
ยาขนัานันั�+ท:าให�อากิารกิลี�ามเนั-+อไม/แข'งเกิร'ง หร-องอได้�ให�ยา dantrolene เข�าหลีอด้เลี-อด้ด้:า หร-อให�ผิ2�ป7วุยรบประทานั เม-!อ
รบประทานัยาได้� ให�ขนัาด้ - 03 1. ม�ลีลี�กิรม ต/อนั:+าหนักิตวุผิ2�ป7วุยหนั#!งกิ�โลีกิรม
ท�กิ 6 ช!วุโมง ต:าราบางเลี/ม แนัะให�ขนัาด้ - 05 25 ม�ลีลี�กิรม ต/อนั:+าหนักิตวุหนั#!ง
กิ�โลีกิรมแบ/งให� 4 ม-+อ ต/อวุนั โด้ยให�ขนัาด้ 100 ถ#ง 400 ม�ลีลี�กิรมต/อวุนั
กิารให�ยา dantrolene อาจจะเป6นัพ�ษต/อตบ
Page 54
4. 4. ใช�ยา ใช�ยา azumoleneazumolene ยา azumolene เป6นัยา
antispasticity compound ม�ศกิยภาพในักิารรกิษา NMS
Page 55
Page 56