Mülki aviasiyanın meteoroloji təminatı

MühazirəçiMühazirəçi: : Hacıyev AqilHacıyev Aqil

Aviasiya proqnozlarına tətbiq edilən əsas tələblər

İstehlakçıya, xüsusilə də aviasiya istehlakçısına maksimum dəqiq hava proqnozunun olması vacibdir. Buna görə də aeronaviqasiya hava məlumatları kifayət qədər əsaslanmış və dəqiq olmalıdır. Bu məlumatlar proqnozu verilən ərazinin meteoroloji şəraitini mümkün qədər çox xarakterizə etməlidir. Aeronaviqasiya hava proqnozlarının məzmunu qısa, aydın olmalıdır və ikili məna daşımamalıdır.

Aeronaviqasiya hava proqnozlarının dəqiqliyi müşahidə məntəqələrinin yerləşməsindən, müşahidələrin tezliyindən, proqnoz periodu, proqnozlaşdırmanın təhlili və metodikası ilə əlaqəli olan digər faktorlardan asılıdır. Ümumilikdə proqnoz elementləri, kəmiyyətlər diapazonunda gözlənilən hava şəraitinin ən yaxşı qiymətləndirilməsini əks etdirir.

Aviasiya meteoroloji proqnoz tipl riə

Proqnoz tipi Zona/proqnozlaşdırılan hava məkanı

Uçuş planlaması etapı Proqnozun hazırlanması/ötürülməsinin məsuliyyəti

TAF Aerodrom Uçuş öncəsi və uçuş zamanı Aerodrom meteoroloji və ya digər təyin edilmiş orqan

Enmə proqnozu (trend) Aerodrom Uçuş zamanı Aerodrom meteoroloji və ya digər təyin edilmiş orqan

Qalxma proqnozu Komplek QEZ Uçuş öncəsi Aerodrom meteoroloji və ya digər təyin edilmiş orqan

Marşrut üzrə hava şəraitinin proqnozu

Uçuşların yerinə yetirilməsində istifadə edillən marşrut, zona və ya eşelonlar

Uçuş öncəsi və uçuş zamanı Aşağı eşelonlarda uçuşlar üçün aerodrom meteoroloji orqanı

SİGMET məlumatı RPİ/və ya dispetçer zonası Uçuş öncəsi və uçuş zamanı OMC

AİRMET məlumatı RPİ/və ya dispetçer zonası Uçuş öncəsi və uçuş zamanı OMC

Aerodrom üzrə xəbərdarlıq Aerodrom/yerüstü meteoroloji şərait

Tətbiq edilmir (aerodrom inşaatı dayanacağındakı hava gəmiləri üçün nəzərdə tutulmuşdur)

Aşağı eşelonlarda uçuşlar üçün aerodrom meteoroloji orqanı

Külək sürüşməsi haqda xəbərdarlıq

QEZ səviyyəsi və 500 m (1600 fut) arasında uçma/enmə

Uçuş zamanı Aşağı eşelonlarda uçuşlar üçün aerodrom meteoroloji orqanı

Vulkan külü üzrə konsultativ məlumat

Vulkan külü buludlarıyla örtülmüş zona

Uçuş öncəsi və uçuş zamanı VAAC

Tropik siklon üzrə konsultativ məlumat

Tropik siklonla örtülmüş zona

Uçuş öncəsi və uçuş zamanı TCAC

Proqnozlar həmçinin, təsir periodu və ya müəyyən edilmiş təsir zamanından asılı olaraq fərqlənir. Bu müddətlər cədvəldə göstərilmişdir.

Proqnoz Adi təsir periodu və ya təyin edilmiş təsir periodu

TAF proqnozu Saat 6-dan 30 s daxil olmaqla

«trend» tipli proqnoz

Qalxma proqnozu

Marşrut üzrə meteoroloji şəraitin proqnozu

SİGMET məlumatı

Vulkan külü və tropik siklon haqda SİGMET məlumatı

AİRMET məlumatı

Aerodrom üzrə xəbərdarlıq

Külək sürüşməsi haqda xəbərdarlıq

Vulkan külü haqda konsultativ məlumat

Tropik siklon haqda konsultativ məlumat

Bütün proqnozlar təyin edilmiş vaxtda tərtib edilir :0000, 0300, 0600, 0900, 1200, 1500, 1800 və 2100 UTC. Bu proqnozları aşağıdakı şəkildə istifadə etmək lazımdır:

Təsir müddəti (UTC)00000300060009001200150018002100

İstifadə edilmə periodu (UTC)2230-01300130-04300430-07300730-10301030-13301330-16301630-19301930-2230

Qalxma proqnozu

Qalxma proqnozunun tərkibinə QEZ kompleksi ərazisində gözlənilən hava şəraiti haqqında məlumatlar daxildir. Bu məlumatlara yerüstü külək və onun dəyişməsi, temperatur, təzyiq (QNH) və digər elementlər daxildir. Bu proqnoz istismarçı və ya ekipaj üzvlərinin sorğusuna əsasən qalxmadan 3 saat əvvəl təqdim edilir.

BLU+ Blue+ – aydın, üfüqi görünüş 10 km-dən çoxdur

BLU Blue – buludluq 2500 fut və daha çox, görünüş 8 -10 km

WHT White – buludluq 1500-2500 ft, görünüş 5-8 km

GRN Green – buludluq 700-1500 ft, görünüş 3,7 - 5 km

YLO Yellow – buludluq 300-700 ft, görünüş 1,6 – 3,7 km

AMB Amber – buludluq 200-300 ft, görünüş 0,8-1,6 km

RED

Red – buludluq 200 ft-dan aşağı, görünüş 0,8 km-dən az

BLACK Black – müəyyən səbəblərə görə QEZ istifadə edilmir

Yüksəkliklərdə ÜZPM proqnoz şərtləri

ÜZPM tərəfindən yüksəkliklər üçün hazırlanan proqnozlar rəqəmsal formada əldə edilir və istifadəçilərə rəqəmsal və ya xəritə formasında çatdırılır. Qlobal proqnozlardan əldə edilən külək və temperatur məlumatları xəritələrə kifayət qədər sıx tor şəklində çəkilir. Bu xəritələrdə küləyin istiqaməti oxlarla, sürəti isə düz xətt və ya ştrixlənmiş bayraq formasında çəkilir. Temperatur isə Selsi qradusu ilə aşağıdakı qaydada göstərilir:

25 uzel, temperatur +10ºC 60 uzel, temperatur -35ºC

Proqnozlar: a) yüksəkliklərdə külək; b) yüksəkliklərdə havanın temperaturu; c) uçuş eşelonu və tropopauza temperaturu; d) maksimal küləyin istiqaməti, sürəti və uçuş eşelonu; e) uçuş eşelonunun geopotensial mütləq yüksəkliyi;f) yüksəklikdə havanın rütubətiÜZPM tərəfindən hazırlanan bu proqnozlar 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 27, 30, 33 və 36 saata etibarlıdır (0000, 0600, 1200 və 1800 UTC müddətlərindən başlayaraq). Bu proqnozlar müvafiq müşahidə müddətindən sonra 6 saatdan gec olmayaraq hazırlanmalıdır.

GRIB və BUFR xəritələri

Mülki aviasiya uçuşlarının təhlükəsizliyini təmin edən əsas normativ sənədlər

1. Приложение 3 ИКАО (17-ое издание, июль 2010 г.)2. Авиационные правила Азербайджана- Метеорологическое Обеспечение Авиации 2007 г.3. Сборник международных метеорологических авиационных кодов (METAR, SPECI, TAF), Москва 1995 г. 4. Руководства по сдвигу ветра на малых высотах5. Руководства по облакам вулканического пепла, радиоактивных материалов и токсических химических веществ (издание 2-ое, 2007 г.)6. ИКАО EUR DOC 018 EUR ДАННЫХ OPMET Руководство по управлению (4-ое издание 2010 г.)

Daxili sənədlərin siyahısı

1. Инструкция по метеорологическому обеспечению на аэродроме Г. Алиев.2. Инструкция по метеорологическому обеспечению литерных рейсов в Азербайджанской Республики.3. Процедура «Метеорологическое обеспечение полетов» AZANS-QM PR08-MET4.План мероприятий по внедрению целей АМЦ 5. Цели в области качества Управления Воздушного Движения «Азераэронавигация»

Yerdən HG bortuna ötürülən məlumatlar

ATISVOLMETMETARSIGMETAIRMETGAMET

ATIS radioyayım ötürücüsü (ATIS – aerodrom ərazisində avtomatik məlumat ötürücü sistemi) HG-i ekipajını aerodrom haqqında meteoroloji və operativ məlumatla təmin etmək üçün nəzərdə tutulub.

VOLMET sistemi federal və beynəlxalq sənədlərə uyğun olaraq, uçuşda olan HG-i ekipajının meteoroloji təminatı üçün nəzərdə tutulub. Meteotelekslərin qəbulu АНС ПД və ТС ГА (AFTN) kanalları vasitəsilə METAR/SPECI, TAF, SIGMET məlumatı formasında aparılır. VOLMET sisteminin rus və ya ingilis dilində avtomatik formada işlənib hazırlanma və formalaşması aşağıdakı kimi aparılır: Fasiləsiz danışıq informasiya xəbəri (mesajı); Monitorda açıq məzmun şəklində; Əlaqə xəttində açıq məzmun məlumatı şəklində; Növbəti baxış üçün VOLMET məlumatlarının və bütün meteotelekslərin arxivləşdirilməsi.

Aerodrom ərazisində müntəzəm və xüsusi faktiki hava məlumatları METAR kodu formasında ötürülür. METAR kodu məlumatlarında küləyin sürəti və istiqaməti, görünüş məsafəsi, atmosfer hadisələri, buludluluq, havanın temperaturu, şeh nöqtəsi, atmosfer təzyiqi göstərilir. Bu məlumata həmçinin, əlavə göstəricilər də daxil edilə bilər (QEZ-in vəziyyəti və s.).

METAR kodu məlumatları uçuş aerodromunda aviasiya meteoroloji stansiyasında uçuş öncəsi hazırlıq zamanı pilotlar tərəfindən istifadə edilir.

METAR nümunələri

METAR UAAA 170930Z 35002MPS 320V070 9999 FEW050CB BKN200 24/01 Q1014 88CLRD65 NOSIG=

METAR UAFM 170930Z 36004MPS CAVOK 27/M02 Q1013 TEMPO 27007G12MPS=

METAR OPKC 171000Z 24012KT 5000 HZ SKC 34/21 Q1001 NOSIG=

SIGMET–meteoroloji müşahidə orqanı tərəfindən ötürülür və ixtisarlarla açıq mətn şəklində qısa təsvir hesab edilir.

İxtisarlar - OBS AND FCST-məlumatın faktiki olduğunu göstərir- (OBS-observe)faktiki və proqnostik (FCST-forecast).

Bəzi hallarda müşahidə vaxtı UTC ilə saat və dəqiqələrlə göstərilir - UTC: OBS АТ0930-saat 9.30-da müşahidə edilmişdir, uçuşların təhlükəsizliyinə təsir edə bilər.

SIGMET məlumatı teleqraf əlaqə vasitələri, həmçinin regional razılaşma varsa VOLMET əlaqə vasitəsilə ötürülür.

SIGMET nümunələri

WSAJ31 UBBBUBBB SİGMET 1 VALİD 240430/240830 UBBBUBBB BAKU FİR EMDB TS OBS NE, E OF E049 TOP FL390 MOV E 20KT NC=

UBBB SIGMET 1 VALID 121330/121730 UBBB-UBBB BAKU FIR EMBD TS FCST TOP FL340=

UBBB SIGMET 6 VALID 112100/120100 UBBB-UBBB BAKU FIR EMBD TS FCST TOP FL340=

GAMET-zonal proqnozu, aşağı eşelonlarda uçuşlar zamanı pilotların istifadəsi üçün nəzərdə tutulmuşdur, açıq mətn şəklində tərtib edilir. AIRMET məlumatı 3000 m-dən aşağı yüksəkliklərdə müşahidə edilən faktiki və/və ya gözlənilən hava şəraiti və onun inkişafı haqqında məlumatı əks etdirir. Açıq mətn şəklində tərtib olunur.

GAMET nümunələri

UBBB GAMET VALİD 240900/241500 UBTTUBBB BAKU FİR BLW FL 150SECN ISFC WSPD: NİLSFC VİS: NİLSİGWX: NİLMT OBSC: NİLSİG CLD: İSOL CB 4000/ABV 10000FT AGLTURB: MODİCE: MODSİGMETS APPLİCABLE: 1SECN IIPSYS 09H 1015 HPA SECTOR 12, 13 MOV E 10KT İNTSFWİND/T: 2000 FT 360/50KMH PS14 5000 FT 020/60KMH PS10 10000FT 030/65KMH PS09 SECTOR 2,12,13 2000FT 310/30KMH PS17 5000FT 330/40KMH PS13 10000FT 350/55KMH PS08 SECTOR 1,7, 8 2000FT 080/30KMH PS23 5000FT 110/40KMH PS18 10000FT 130/45KMH PS12 SECTOR 3,4 2000FT 110/40KMH PS20 5000FT 140/50KMH PS14 10000FT 170/55KMH PS12 SECTOR 5, 6. 2000FT 270/25KMH PS18 5000FT 290/35KMH PS14 10000FT 320/40KMH PS10 SECTOR 9,10, 11CLD: BKN SC 1500/3000FT BKN 10000FT AGL SECTOR 2,12,13 BKN SC 4000/6000FT BKN 10000 AMSL SECTOR 1,5,7,8,9,10,11 BKN SC 2000/4000FT OVC 10000FT AGL SECTOR 3,4,6FZ LVL: ABV 10000FT AGLMNM QNH: 1016 HPA SECTOR 2,12,13 1018 HPA SECTOR 1,7,8,9,10 1018 HPA SECTOR 3,6 1016 HPA SECTOR 4,5 1017 HPA SECTOR 11SEA: T24 HGL 2,0M