meteoroloji kitabi

8/14/2019 meteoroloji kitabi

1/116

METEORLOJ ETM NOTLARI

SEYRSEFER DARES BAKANLII HAVA TRAFK MDRLi

METEOROLOJDERS KTABI


2/116


SEYRSEFER DARES BAKANLII HAVA TRAFK MDRLii

NSZ

Bilindii zere lkemiz Hava Sahas ierisinde seyrsefer yapan trafiklere;Genel Mdrlmze bal Liman/Meydanlarda grev yapan Hava TrafikPersoneli tarafndan, Hava Trafik Kontrol Hizmeti verilmektedir.

Sz konusu hizmetin emniyetli olarak verilebilmesi; hava trafik kontrolhizmeti verilirken kullanlan bilgilerin doruluu ve kalitesiyle doru orantldr.

Hava aralarnn, aletle ya da grerek, ini, kalk dahil her trloperasyonunu ok yakndan etkileyen Meteorolojik Hadiselerin, Hava TrafikKontrolrleri tarafndan genel hatlar ile bilinmesi, Hava Trafik Hizmetlerindekullanlan Meteorolojik Bilgilerin kodlanmas ve kodlanm bilgilerin almas iletalep edildiinde aktarlabilmesi amacyla kullanlacak bilgilerin yer ald budokman ayn zamanda, Genel Mdrlmz bnyesinde verilen Temel ATCkurslarnda eitim gren kursiyerlere ders notu olarak okutulmak zerehazrlanmtr.

Bu dokman; ICAO, FAA ve EUROCONTROL gibi kurululara ait bazdokmanlardan ve havaclk ile ilgili yerli ve yabanc eitli internet sitelerindenyararlanlarak, DHM Genel Mdrl - Seyrsefer Dairesi Bakanl - HavaTrafik Mdrl - Hava Trafik Kontrolr Stk Kaan ERTA tarafndanderlenmitir (Haziran ,2004).


3/116


SEYRSEFER DARES BAKANLII HAVA TRAFK MDRLiii

ADAY HAVA TRAFK KONTROLRLER NHAVACILIK METEOROLOJS DERS NOTLARI

NDEKLER

Sayfa No:NSZ

1. METEOROLOJ NEDR? 1

2. METEOROLOJNN DALLARI 1

3. ATMOSFERN BLEM, YAPISI VE TABAKALARI 2

3.1. ATMOSFERN TANIMI 2

3.2. ATMOSFERN BLEM 2

3.3. ATMOSFERN YAPISI 3

3.4. ATMOSFERN TABAKALARI 3

3.4.1. TROPOSFER 4

3.4.2. STRATOSFER 5

3.4.3. MEZOSFER 5

3.4.4. TERMOSFER 53.4.5. YONOSFER 6

3.5. STANDART ATMOSFER KAVRAMI 6

3.5.1. ICAO STANDART ATMOSFER 6

3.5.1.1. ICAO STANDART ATMOSFERNN

ZELLKLER 7

3.5.1.2. YOUNLUK, SICAKLIK VE BASIN


4/116


SEYRSEFER DARES BAKANLII HAVA TRAFK MDRLiv

DEMLER ARASINDAK BAINTI 9

4. BASIN VE ALTMETRE 10

4.1. BASIN 10

4.1.1. ATMOSFERK BASIN 10

4.1.2. ATMOSFERK BASIN BRMLER 10

4.1.3. ATMOSFERK BASINCIN LLMES 11

4.1.4. ATMOSFERK BASIN VERLERNN

METEOROLOJK HARTALAR ZERNE LENMES,

ZOBAR KAVRAMI 12

4.2. ALTMETRE 15

4.2.1. ALTMETRENN ALIMA PRENSB 15

4.2.2. ALTMETRENN NEM 17

4.2.3. ALTMETRE TANIMLARI 17

4.2.4. ALTMETRE VE DKEY AYIRMA KAVRAMI 18

4.2.5. BASINCIN SICAKLIKLA DEM; ALTMETRE

DZELTMELER 184.2.6. HAVA SEYRSEFER HZMETLERNDE

ALTMETRE KAVRAMI 19

5. RTFA LE UU SEVYES ARASINDAK GE, GE RTFAI,

GE SEVYES 21

5.1. GE RTFAI (TRANSITION ALTITUDE; TA) 21

5.2. GE SEVYES ( TRANSITION LEVEL; TL) 22

5.3. GE TABAKASI ( TRANSITION LAYER) 22

5.4. GE SEVYES HESABI (TL NASIL BULUNUR?) 22

6. KONVEKSYON (ISI YAYIM) VE ADVEKSYON 24

6.1. ISI LETM 25


5/116


SEYRSEFER DARES BAKANLII HAVA TRAFK MDRLv

7. ATMOSFERDE SU KAVRAMI 26

7.1. SU 26

7.2. BUHARLAMA, YOUMA, DOYMA, SBLMLEME 26

7.3. YAI 27

7.4. BAIL NEM VE BA KAVRAMI 27

8. BULUT OLUUMU VE ATMOSFERK KARARSIZLIKLAR 29

8.1. BULUT TABANI (CLOUD BASE) 29

8.2. BULUT TABANININ LLMES 30

8.3. BULUTLULUK MKTARI (KAPALILIK ORANI) 31

8.4. BULUT TAVANI (CEILING) 32

9. TEMEL BULUT TRLER VE SINIFLANDIRMASI 32

9.1. KME BULUTLARI 32

9.2. TABAKA BULUTLARI 32

9.3. YKSEK RTFA BULUTLARI 32

9.4. ORTA RTFA BULUTLARI 329.5. ALAK RTFA BULUTLARI 33

10. METEOROLOJK GR VE RZGAR KAVRAMI 35

10.1. METEOROLOJK GR KAVRAMI 35

10.2. GR (RYET) 35

10.3. PST GR MESAFES (RVR) 35

10.4. RZGAR KAVRAMI 36

11. METEOROLOJK HADSELER 39

11.1. BUZLANMA 39

11.2. TRBLANS 40

11.3. RZGAR KESMES (WIND SHEAR) 41

11.4. SS 41

11.5. JET STREAM 41


6/116


SEYRSEFER DARES BAKANLII HAVA TRAFK MDRLvi

11.6. HAVA KTLELER VE CEPHELER 41

11.6.1. HAVA KTLES 41

11.6.1.1. SICAK HAVA KTLES 42

11.6.1.2. SOUK HAVA KTLES 42

11.6.1.3. SOUK VE SICAK HAVA KTLELERNN

KARAKTERSTK ZELLKLER 42

11.6.2. CEPHELER VE CEPHE OLUUMLARI 43

11.6.2.1. SOUK CEPHE 43

11.6.2.2. SICAK CEPHE 43

11.6.2.3. OKLZYON CEPHE 44

11.6.2.4. CEPHELERN ZELLKLER 45

12. METEOROLOJK KODLAMALAR 46

12.1. METAR/SPECI KODLAMALARI 47

12.2. TAF KODLAMALARI 5912.3. SIGMET VE AIRMET MESAJLARI 61

12.4. METAR KODLAMA RNEKLER 68

12.5. SPECI KODLAMA RNEKLER 83

12.6. TAF / TAF AMD KODLAMA RNEKLER 88

12.7. VHF VOLMET YAYIN RNEKLER 99

12.8. GAMET SAHA TAHMN MESAJ RNEKLER 100


7/116


SEYRSEFER DARES BAKANLII HAVA TRAFK MDRL1

METEOROLOJ DERS NOTLARI

1. METEOROLOJNN TANIMI:

Meteoroloji, dnyamz evreleyen atmosferi ve atmosferde meydana gelendeiiklikleri matematik, fizik , kimya gibi pozitif bilimlerin esaslarna dayanarakinceleyen bilim daldr.

2. METEOROLOJNN DALLARI:

Genel Meteoroloji: Meteoroloji hakknda genel bilgi ve tanmlar verir. Dinamik Meteoroloji: Hareketi meydana getiren ve devam ettiren kuvvetlerle

ve bu hareketlerle ilgigli enerji dnmlerini aklar. Fiziksel Meteoroloji: Atmosferdeki radyasyon, buharlama, younlama, bulut

oluumu, ya gibi tamamen fiziksel nitelikteki olaylarla ilgili brantr. Klimatoloji statistiksel Meteoroloji: Meteorolojik elemanlarn ortalama

deerleri, normalleri, frekanslar, deiimleri, dalmlar gibi istatistiksel

verilerin incelenmesi ve elde edilen bilgilere dayanarak eitli iklim tiplerinintayin edilmesi ile ilgili brantr. Sinoptik Meteoroloji: E zamanl (simultane) yaplan sinoptik lmlere

(gzlemlere ) dayanarak eitli iklim tiplerinin tayin edilmesi ile ilgili brantr. Bio-meteoroloji: Hava olaylarnn canllar zerindeki etkilerini inceler. Hidro- meteoroloji: Su temini, sel (takn) kontrol, sulama ve benzeri konulara

ynelik meteorolojik verileri tesbiti ile ilgili meteoroloji daldr. Denizcilik Meteorolojisi: Denizcilikle ilgili meteorolojik olaylar inceleyen

brantr.

Tarmsal Meteoroloji: Tarm , toprak korunmas ve benzeri konularla ilgilimeteorolojik olaylar inceleyen brantr.

Havaclk Meteorolojisi (Aeronatik Meteoroloji): Uu faaliyetlerinietkileyen meteorolojik olay(Oraj, Downburst, Microburst, Trblans,Buzlanma, Sis gibi) ve parametrelerin gzlem ve tahminlerini kapsamna alanve meteorolojinin havaclkla ilgilenen daldr.


8/116



3. ATMOSFERN BLEM, YAPISI VE TABAKALARI

3.1. ATMOSFERN TANIMI:

Atmosfer, genel olarak dnyay evreleyen bir gaz kre olarak tarifedilmektedir. Alt snr yer yzeyidir.st snr teorik olarak bulunmamakla birlikteatmosfer basncnn sfr veya deimez olduu yer, atmosferin tepe noktas olarakkabul edilmektedir.

3.2. ATMOSFERN BLEM:

Atmosfer, bol miktarda nitrojen ve oksijen iermektedir.Bu iki gazn oran

kuru havann yaklak %99 unu oluturmaktadr.Yaplan lmler, atmosferin gazkompozisyonunun yerden yaklak 60 Km( kimi kitaplarda 90 Km olarak

belirtilmitir) ykseklie kadar ozon miktar dnda hemen hemen ayn olduunugstermektedir.Atmosferi oluturan dier elementler ise Argon ( Ar),Karbondioksit (CO2 ), Neon (Ne), Helyum (He), Kripton (Kr), Hidrojen ( H2),Xenon (Xe) ve Ozondur (O3).(Bknz. Tablo 1)ok az miktarda bulunan bu gazlarnhava olaylarnn incelenmesinde pratikte bir nemi yoktur.

Bununla birlikte hava, ierdii %1 ila %4 orannda su buhar nedeniyle

aslnda hibir zaman kuru deildir.Uu ve uu emniyeti asndan nemli tmhava hadiselerinin ( sis, bulutlar, yamur, kar, dolu, i, kra, buz vb.)atmosferde bulunan su buhar ile ilikili olmas, ayrca, gr (visibility)etkileyentoz paracklar, duman ve dier partikler ieriklerin, ierisinde asl(suspanse)halde bulunmas nedeniyle, su buhar havaclk asndan ok nemlidir.

GAZIN ADI HACMSELYZDES (%)

MOLEKLERAIRLII

HAVAYA GREYOUNLUU

AZOT ( N2) 78.084 0.004 28.016 0.967OKSJEN ( O2) 20.946 0.002 32.000 1.105

Argon ( Ar) 0.934 0.001 39.942 1.379Karbondioksit (CO2 ) 0.030 0.003 44.010 1.529

Neon (Ne) (1.821 0.004)X 10-3 20.182 0.695Helyum (He) (5.239 0.005)X 10-4 4.003 0.138Kripton (Kr) (1.14 0.01)X 10-4 83.800 2.868Hidrojen ( H2) 5.0 X 10

-5 2.016 0.070Xenon (Xe) (8.7 0.1) X 10-6 131.3 4.524Ozon (O3) 1 X 10

-6 - 1 X 10-8 48.000 1.624KURU HAVA 28.966 1.000

TABLO 1


9/116



3.3. ATMOSFERN YAPISI:

Gazlarn zellikleri:

Btn gazlar scaklk, basn ve younluk zelliklerine gretanmlanrlar.Bu zelliklerden scaklk, gazn, snmaya bal olarak i molekleraktivitesinin ltdr.Baka bir deyile, gaz molekllerinin s karsndakiortalama hareketlerinin (molekler titreimler hari), Santigrad (celcius) ,fahrenheit ve mutlak scaklk (kelvin) cinsinden ifadesidir. Younluk, birimhacimde bulunan madde miktarn ve basn ise belirli bir scaklk ve younluktakigazn birim yzeye uygulad kuvveti ifade eder.

Havann arl yer yzeyine yaklatka ihmal edilemeyecek kadar artar veortalama younluk 0C ve 760 mm civa basn altnda 1.3 Kg / m3 *civarnda olur( 1 m3 hava yaklak 1.3 kg olur). Bu sebeple, yer yzeyine yakn katmanlar dahayoundur.st seviyelere kldka younluk eksponansiyel olarak azalr.Basncnykseklikle deiimi alt seviyelerde o kadar hzldr ki, toplam ktlesi5.6 X 1014 ton olan atmosfer ktlesinin yars, yaklak olarak yerden ilk 5.5 Kmierisinde, 3/4 11 Kmnin altnda ve %99u 35Kmnin altnda bulunur.

Gne nlarnn yer yzeyi tarafndan havaya gre daha iyi absorbeedilmesi sonucunda, ilk nce, bu yzeyle temas eden alt katmanlar snr.Busebeple dk irtifalarda scakln daha yksek olmas beklenir.

Sonu olarak atmosferde yer yzeyinden balayarak yukarlara ( stseviyelere) kldka, yer ekimi azalr, scaklk, basn ve younluk der.

3.4. ATMOSFERN TABAKALARI:

Atmosfer, scaklk, scaklk gradyan, molekler arlk, iyonizasyon, hakimkimyasal ilemler veya bunlarn baz kombinasyonlar gibi tarif edilebilir vellebilir parametrelerin deiimine gre tabakalara ayrlabilir.

Biz , gazlarn yukarda belirtilen zelliklerini dikkate alarak atmosferi 4 anatabaka olarak inceleyeceiz.(Bknz ekil 1)


10/116



*Bu deer ICAO annex 3 te 1.225 Kg/m3 olarak belitilmektedir.

EKL 1

3.4.1.TROPOSFER:Sivil havaclk asndan atmosferin en nemli tabakasdr.Sivil uularn

byk bir ounluu ve bilinen tm hava olaylar bu tabaka ierisinde meydanagelmektedir.Troposferin belirleyici zellikleri;

- Scaklk, basn ve younluun ykseklikle belirgin ekilde azalmas- Bulutlarn ve hava hadiselerinin ounluunun oluumuna yol aan su

buharnn hemen hemen tamamnn bu tabaka ierisinde bulunmas- Dikey ve yatay hareketlerin blge ve zamana bal olarak belirgin ekildedeimesi

eklinde sralanabilir.

Troposfer ierisinde scaklk, ykseklik arttka lineer olarak azalr.( Her1000 metrede 6.5 C). Scakln 56.5 C ulat yer troposferin st limitidir veTropopoz (Tropopause) olarak adlandrlr.Tropopozun ykseklii, mevsimlerle veenlemle (latitude) deimekle birlikte, ekvator zerinde 55000 Fte (16 Km) kadarolabilir ve kutuplar zerinde, iki corafi konum arasndaki belirgin scaklkfarkndan dolay, 25000 Fte (8 Km) kadar der. Tropopozun ykseklii bunlaraek olarak, troposferde meydana gelen byk hava hadiseleri sonucunda, blgeselolarakta deiiklik gsterebilir.


11/116



3.4.2.STRATOSFER:Tropopozun zerinde, gne nlarnn ozon ile tepkimeye girmesi

sonucunda ortaya kan enerjiye bal olarak, scaklk artar ve yer yzeyindekiortalama seviyeye ular.Scaklktaki art yer yzeyinden yaklak 50 Kmykseklikte durur ki, bu yeni bir tabakann snrn belirler.Bu tabaka Stratosfer( stratosphere) ve st limiti Stratopozdur (Stratopause).

Stratosferin en karakteristik zellii, atmosferdeki ozonun bykounluunun bu tabaka ierisinde bulunmasdr.

Stratosfer, tipik hava hadiselerinin ounluunun ve trblansngzlemlenmedii (olumad) tabaka olarak bilinse de, baz yksek bulutlarntavanlarnn, bu tabakann alt blgelerine ulamas halinde, nadirende olsa ak havatrblans grlebilmektedir.

Sivil ve askeri uaklar bu tabakann ancak alt blgelerindeuabilmektedirler.(Daha yksek irtifalarda uu iin dizayn edilmemilerdir.)

3.4.3.MEZOSFER:Yerden 50 Km ykseklkten balayarak 80 Km ykseklie kadar kan ve

Startosferin zerinde yer alan tabakadr. Bu tabakada herhangi bir s kayna bulunmamas sebebiyle scaklk ykseklikle orantl olarak azalr ve st snrda (Mezopoz; Mesopause) 80 C ila 100 C civarndadr.Bu nokta ayn zamandaatmosferin en souk olduu yerdir. Herhangi bir hava hadisesi olumasnn

beklenmedii bu katmanda basn deeri 0.01 hpaakadar der.

3.4.4.TERMOSFER:Bu trabakada scaklk nceleri yava, st seviyelere kldka hzl bir ekilde

artmaktadr.80 90 Km ykseklikte balar ve 400 ila 500 Kmye kadar kar.Termosferin st ksmlarnda scaklk 1000 C ila 2000C civarndadr. Bu tabakada kiyksek scaklatermodinamik dengeyi korumak iin molekller arasnda sk skmeyadana gelen arpmalar neden olur.

Yukarda belirtilen tabakalarn yan sra atmosferi gazlara ya da fiziksel vekimyasal zelliklerine gre de snflandrmak mmkndr. Havaclk asndan nemiolmayan bu snflandrmalar ierisinde sadece yonosfer tabakasnn bilinmesi

yeterlidir (fiziksel ve kimyasal zelliklerine gre).


12/116



3.4.5. YONOSFER :

yonosfer tabakas, mezopozun zerinde olup, yerden 89 90 Km yksekliekadar uzanr.Gne nlarnn direkt olarak etkilemesi sebebiyle bu tabakada scaklk,1200 1400 Cye kadar ykselir.

Herhangi bir hava hadisesinin beklenmedii bu katmann sivil havaclkasndan nemi, iletiim amal radyo dalgalarnn yayld ya da yansd yerolmas ve uydularn kullanlmasdr.

3.5. STANDART ATMOSFER KAVRAMI

Standart atmosfer, btn atmosferin veya daha geni bir alan zerindekiatmosfer parasnn ortalama artlarn gsterecek ekilde hazrlanm farazi biratmosferdir. Standart atmosferler, altimetrenin kalibrasyonu, uak performanshesaplar, uak ve roketlerin dizayn, balistik tablolar gibi amalar iinhazrlanr.eitli atmosfer tipleri bulunmaktadr.Bunlara rnek vermek gerekirse;

- ICAN Standart Atmosferi ( International Commision for Air Navigation)- NACA Standart Atmosferi ( National Advisory Commite of Aeronatics)- ARDC Standart Atmosferi ( Air Reserch Development Command)- ICAO Standart Atmosferi ( International Civil Aviation Organisation)

Havaclkta kullanlan lkemizinde yesi buluduu ICAO (Uluslararas SivilHavaclk rgt) tarafndan tanmlanan standart atmosferdir.

3.5.1. ICAO STANDART ATMOSFER:

Hava aralarnn dizaynndaki hesaplamalar, cihazlarn kalibrasyonu, altimetrik

basn hesaplamalar , belirli durumlarda uaklarn performanslar ve geneldavranlarn belirlemek ve birbirleri ile mukayese edilebilmelerini salamakamacyla ICAO tarafndan, uzun yllar boyunca yaplan rasartlardan elde edilenortalama deerlere gre hazrlanarak yaynlanan deer ve tablolardr.

Hava arac reticileri, uuu etkileyen btn parametreleri de kapsayanmatematiksel modeller kullanrlar.Bu parametreler ksaca hava aracnn zel artlaraltndaki performans ve genel hareketini belirlerler.Ayrca, hava aralarnnoperasyonu iin hazrlanan, her trl Aletle Alalma Usulnn tasarm srasndada bu parameterelerden (hz, ve atmosferik basn gibi) yararlanlmaktadr.


13/116



Bir hava aracnn uuu temel olarak 4 faktre baldr;

Hava aracnn toplam arl (Weight , W) Uan kaldrma gc ( Lift , L) Srtnme ( Drag , D) Hareket gc, itme ( Thrust , T)

Belirli bir irtifadaki havann younluu, hava aracnn uu performansn belirleyen, kaldrma (Lift ) ve srtnme (Drag) bileenlerini direkt olarak

etkilemektedir. Baka bir deyile, tama kapasitesi, uu tavan, yakt kapasitesi,menzil ve hz gibi operasyonu yakndan ilgilendiren tm zellikler havann younluuile balantl olarak deimektedir.Son olarak, hava basnc, hava trafiinin idaresiiin son derece nemli olan dikey mesafenin belirlenmesini etkiler ki, hava aralararasnda dikey ayrmann ( vertical seperation) salanmas tamamen bu sayedegereklemektedir.

ICAO standart atmosferi; Basn ve hzla ilgili (altimetre, mach metre, pitottb gibi ) hava arac paralarnn retimi, gelitirilmesi ve kalibrasyonu ile havaaracnn dizayn ve test edilmesi amalar ile hazrlanmtr.

3.5.1.1. ICAO STANDART ATMOSFERNN ZELLKLER;

a) Standart atmosfer tamamen kuru olarak kabul edilmitir.b) Fiziksel sabitler:

Ortalama deniz seviyesinde (Mean Sea Level ; MSL) havann fizikselzellikleri:

- Scaklk : 15 C- Bas :1013.25 hPadr (29.92 inch)- Younluk :1.225 Kg/m3

c) Tropopozun ykseklii : 11 Km (MSL)d) Tropopozdaki scaklk : - 56.5 Ce) Scakln ve basncn ykseklikle deiimi (lapse rate):

Lapse rate: Bir fiziksel bykln bir dier fiziksel bykln artnagre deiimi.


14/116



Hava scaklnn, ykseklie bal olarak deiim oran sabittir.Bu oran,

Ortalama deniz seviyesine gre ykseklik Scaklk deiimi oran (Lapse Rate) (C/Km)- 5 Km* / 11 Km -6.5 ( azalr)11 Km / 20 Km 0 (scaklk ykseklikle deimez, - 56.5 C

sabit kalr)20 Km / 32 Km 1.0 (artar)32 Km / 47 Km 2.8 (artar)47 Km / 51 Km 0 (scaklk ykseklikle deimez, - 2.5 C

sabit kalr)51 Km / 71 Km -2.8 (azalr)

71 Km / 80 Km -2.0 (azalr)

* Ortalama deniz seviyesinin altnda

olarak ifade edilebilir.

Bu tabloyu sivil havaclkta kullanlan seviyeler dikkate alndndaaadaki ekilde sadeletirebiliriz.

Ykseklik (MSL) Scaklk deiimi Bas deiimi31000 feete kadar -1.98 C/1000 ft -1 hPa / 27 ft

31000 feetin zerinde 0 C/1000 ft -1 hPa / 50 ft

NEML NOT: Pratik hesaplamalarda bu oranlar;- scaklk iin : - 2C / 1000 feet- basn iin : - 1 hPa / 30 feet

olarak kullanlmaktadr.

Yukardaki tablodan da anlalaca zere, bascn ykseklikle deiimi31000 feetin (MSL) altnda, 31000 feetin zerindekine nazaran 2 kat daha okolmaktadr. Bu farkllama, hava aralar arasnda 1000 feet olarak uygulanmaktaolan dikey ayrmann, 29000 feet ve zerinde 2000 feete karlmasnn balcasebebidir.Bu deiiklie uyumlu altimetreler retilmesi ile Avrupa Blgesindelkemizinde dahil olduu lkelerde 24 Ocak 2002 tarihinde RVSM (reducedvertical seperation minimum, azaltlm dikey ayrma minimumu) uygulamasna

balanlmtr.RVSM ksaca, RVSM hava sahas ierisinde, FL290 ile FL410arasnda RVSM onayl uaklar arasnda 1000 feetlik dikey ayrmauygulanmasdr.


15/116



3.5.1.2. YOUNLUK, SICAKLIK VE BASIN DEMLERARASINDAK BAINTI:

Hatrlanaca gibi, gazlarn younluu basn/scaklk oran ile balantlolarak deimektedir. Standart atmosferde basncn ykseklikle deiimi ,scakln ykseklikle deiimine oranla daha hzl olduu iin havann younluu,st irtifalara kldka azalmaktadr.(Bknz ekil 2)

Hava younluunun hava arac performansna etkilerini tekrar hatrlamakgerekirse,

- Kaldrma gc (lift) ve trmanma varyosu ile uu tavan(uulabilecek st seviye)- Motora alnan hava ierisindeki oksijen miktarna bal olarak, jetmotorlar tarafndan retilecek g miktar

- Pervaneye uygulanan aerodinamik kuvvetlerle balantl olaraksalanacak itmeye (thrust).

Tm yukarda anlatlanlar zetlemek gerekirse scaklk ve younluun hava aracperformasna etkileri:

Scak hava; havann younluu azalacandan kaldrma gc(lift) der,motorun rettii g azalr. Dk trmanma varyosu

Souk hava; havann younluu artar, kaldrma gc ve motorun rettii gartar. Yksek trmanma varyosu

Dk irtifalarda Hava aralar (hava younluunun yksek oluu sebebiyle);- Dk Hz, ok yakt tketimi yksek srtnmeye bal olarak- Yksek trmanma varyosu yksek kaldrma gc ve motora giren

havadaki oksijen miktarnn okolmas

Yksek irtifalarda Hava aralar (hava younluunun az olmas sebebiyle);- Yksek Hz, ekonomik uu artlar dk srtnmeye bal olarak- Dk trmanma varyosu dk kaldrma gc ve motora giren

havadaki oksijen miktarnn az olmas


16/116



EKL 2

4. BASIN VE ALTMETRE4.1. BASIN:

4.1.1. ATMOSFERK BASIN:

Hava basnc, gaz ve sv karm molekllerin aktivitesi ile birim sahazerine etki eden kuvvettir.Birim sahaya (S) etki eden kuvvet (F) olaraktanmlanan atmosferic basn (P), btn atmosfer boyunca uzanan birim kesit stunierisindeki arla eittir. ( P= F/S) Ykseldike basn deeri azalan bu atmosfer

arlna Statik Basnya da Barometrik Basn denilir.

Ykseklikle basn azalmas, atmosferin alt katlarnda her bir 1000 feet ii33.86395 hPa2dr.

4.1.2. ATMOSFERK BASIN BRMLER:

Meteorolojide sivil uaklar tarafndan kullanlan basn birimi HectoPascaldr (hPA). Bir hPA , 1 cm2lik yzeye etki eden 1000 dynlik kuvvettir.

Toricelli deneyinden de hatrlanaca zere, standart bir gnde deniz

kenarnda atmosferik basn, bir cam tp ierisindeki 760mmlik civa blounu

SOUK HAVAYKSEK TIRMANMAVARYOSU

YKSEKKALDIRMAGC (Lift)

SICAK HAVAYKSEK TIRMANMAVARYOSU

DK KALDIRMAGC (Lift)

YKSEKMOTOR GC

DKMOTOR GC


17/116



dengeler ve bu bloun en alt yzeye uygulad bas 101325Pascaldr.Havaclkta btn uygulamalarda Pascaln 100 de biri olarak ifadeedilen Hecto Pascal (hPA) kullanlmaktadr.

ICAO standart atmosferinde ifade edilen Standart basn olan 1013.25 Hpabu ekilde elde edilmitir.(Baz eski dokmanlarda hPA yerine Milibar (mb) birimikullanld grlebilir.Milibar tamamen hPa denk olmasna ramen uluslararas

birim sistemine geilirken hPa ile deitirlmitir. (SI; System International)

NATO uaklar ve Amerika tarafndan kullanlan bir baka basn birimideINCHtir. Inch , toricelli deneyinde kullanlan dzenekte, civa bloununyksekliinin inch cinsinden ifade edilmesidir.

Sonu olarak atmosferik basn her birimle de ifade edilebilirsede hPAen yaygn kullanm olan birimdir.

Standart basn : 1013.25 hPA ; 760 mm Hg veya 29.92 inch Hg olarakifade edilir.

4.1.3. ATMOSFERK BASINCIN LLMES:

Bir gazn basncn len dzenee Barometre ad verilir.

Dier barometrelerin kalibrasyonu iin kullanlan standart barometre doal olarakcival barometredir.Bu barometre, ii civa dolu bir cam tpn, yine ii civa dolu biranan iine ters evrilerek batrlmas sonucunda ,tpn ierisinde havann

basnc ile dengede kalan civann yksekliinin llmesi esasna gre alr. Eldeedilen ykseklik deeri yukarda aklanan basn birimlerinden biri ile ifadeedilebilir.

Cival barometrelerden elde edilen sonucun hasas olabilmesi iin hava

basncnn dnda civann yksekliine etki edebilecek dier faktrlerindedeerlendirilmesi (enlem, kutuplara yaklatka yer ekimi deiir; scaklk,deitike civann zgl arl deiir) ve dzeltme uygulanmas gereklidir.

Cival barometreler hassas sonular vermesine ramen yap olarak havaaralarnda kullanlmaya uygun deillerdir.Bu sebeple,hava aralarnda , daha azkrlgan olan ve daha az yer kaplayan, okumas kolay Madeni Barometreler(Aneroid Barometer) kullanlmaktadr.(Bknz ekil 3)


18/116



EKL 3

4.1.4. ATMOSFERK BASIN VERLERNN METEOROLOJKHARTALAR ZERNE LENMES, ZOBAR KAVRAMI:

Yer yzeyi zerindeki farkl istasyonlardan elde edilen basn deerlerininkarlatrlabilmesi ve basn dalmnn belirlenilebilmesi iin, basn verilerinin

meteorolojik haritalar zerine ilenilmesi gerekmektedir.Ancak yer yzeyinineklinden dolay rasat yaplan istasyonlarn yksekliklerinin farkl olmas veykseklik ile basncn deimesi, elde edilen verilerin karlatrlabilmesi iinortak bir referans yzeyin belirlenmesini gerektirir ki, bu yzey ortalama denizseviyesi olarak tespit edilmitir.Her istasyon gzlemledii basn deerini denizseviyesine indirger.(Bknz ekil 4)


19/116



ekil 4

rnein, ortalama deniz seviyesinden 1200 feet yukarda tesis edilmi birmeteoroloji istasyonu lokal basn deerini 985 hPa olarak rasat etmitir.Bu lokal

basn deerini ortalama deniz seviyesine indirgemek iin bascn ykseklikledeiim oran olan 1hPa/30 feet balantsn kullanrsak, 1200 feet yksekliekarlk gelen basn deiimi 1200 feet x (1hPa / 30 feet) = 40 hPa olarak bulunur.stasyon deniz seviyesinden yukarda olduuna gre bulunan bu fark, tespit edilenlokal basn deerine eklenirse, ortalama deniz seviyesindeki basn deeri tespitedilmi olur.(Basn ykseklikle ters orantl olarak deiir.)

Deniz seviyesine indirgenmi basn = 985+40 = 1025 hPa.

Byk bir saha ierisinde oluan basn sistemlerini ve / veya sistemlerinhareketlerini tespit edebilmek iin , deniz seviyesine indirgenmi lokal basn

deerleri meteoroloji haritalarna ilenir ve basn deerleri ayn olan noktalarbirletirilir.Basn deerleri ayn olan noktalar birletiren bu izgilere sobarikizgi ya da bilinen adyla isobar denilir.

sobarlar ile birlikte genel meteorolojik rasat bilgilerinin gsterildiimeteorolojik haritalara Sinoptik Haritalar denilir.(Bknz ekil 5)


20/116



EKL 5


21/116



4.2. ALTMETRE

4.2.1. ALTMETRENN ALIMA PRENSB:

Basncn ykseklikle deiim orann sabit olmas ve hava aralarnnretiminde ayn uluslararas standartlarn (ISA) kullanlmas, barometrelerin havaaracnn yksekliinin belirlenmesinde kullanlabilmesine olanak salamaktadr.

Daha nce akland gibi hava aralarnda madeni barometreler (aneroidbarometer) kullanlmaktadr.Ancak bu barometrelerin gstergeleri basnc deil,basnca bal olarak hava aracnn dikey mesafesi gsterecek ekilde (feet ya da

metre cinsinden) dizayn edilmitir.

Eer iki seviye arasndaki basn fark bilinirse, basn deiim katsayskullanlarak bu iki ykseklik arasndaki dikey mesafe kolayca hesaplanabilir.

rnek vermek gerekirse, basncn 1020 hPa olduu bir vadi ile , basncn975 hPa olduu bir tepe arasndaki dikey mesafe ;

(1020 - 975 ) hPa x (30 feet / 1hPa) = 1350 feet

olarak hesaplanr.Tepenin vadiye gre dikey mesafesi 1350 feettir.

Ayn mantkla, bir hava aracnn, bir yzeye gre yksekliini ya da biryzey zerinde tespit edilen noktaya olan ykseklii tespit edilebilir.Hava aracnn

bulunduu ykseklikteki basn, zerinde bulunan bir madeni barometre ya daaltimetre cihaz vastasyla llmektedir.Ayn blgede yer yzeyindeki basncn

bilinmesi durumunda yukardaki bant kullanlarak yere nazaran ykseklikbilgisi elde edilir.te hava aracnn bulunduu yksekliin tespit edilmesiamacyla kullanlan referans basnca (yer yzeyindeki basn) Basn Datumu

(Pressure Datum) ad verilir.

Pd; referans basn deeri ve Pa; hava aracnn bulunduu ykseklikte veblgedeki ortam basnc olmak zere , hava aracnn ykseklii aadakidenklemle tespit edilir.(Bknz ekil 6)

Altimetre gstergesi = (Pd Pa )hPa x basn deiim oran(Lapse Rate)


22/116



EKL 6

Havaclkta, Basn ya da Altimetre Ayar olarak da bilinen, BasnDatumu altimetre gstergesi zerinde ayar penceresine (Altimeter Sub scale) setedilir. (Bknz ekil 7)

EKL 7


23/116



4.2.2. ALTMETRENN NEM

Pilotlar altimetreyi aadaki amalarla kullanrlar:

Yer ve yksek arazinin zerinden emniyetli bir ekilde uabilmek Kalk ve var usullerini doru bir ekilde uygulamak Hava aracnn zelliklerine gre en ekonomik seviyelerde uu

yapmak.

Altimetre Hava Trafik Hizmetlerinde aadaki amalarla kullanlr:

Dikey ayrmann salanmas Minimum emniyet irtifann ya da seviyesinin tespit edilmesi Pilotlar tarafndan uygulanmak zere kullanl ve emniyetli

usuller tasarlamak Trafik akn hzlandrmak ve dzgn bir ak salamak.

4.2.3. ALTMETRE TANIMLARI

Hava aracnn dikey mesafesini 4 farkl ekilde ifade edebiliriz;

rtifa (altitude) : herhangi bir seviyenin, bir noktann ya da nokta olarak kabuledilen bir nesnenin, ortalama deniz seviyesinden (MSL) olanykseklii

Ykseklik (Height): Bir seviyenin, noktann ya da nokta olarak ifade edilen birnesnenin, belirlenmi bir referans yzeye nazaran dikeymesafesi (Bir cismin dikey boyutu)

Rakm (Elevation) : Yeryznde veya zerinde bir nokta ya da seviyenin,deniz seviyesinden olan ykseklii

Uu Seviyesi (Flight Level): 1013.25hPalk referans basn yzeyi ile ilikiliolarak belirlenmi sabit basn yzeyleridir. Bu yzeyler

birbirlerinden, belirlenmi (sabit) basn aralklar ile ayrlr.

Bir pilot tarafndan, hava aracnn bulunduu yerin irtifa tespit edilmekistenildiinde, ortalama deniz seviyesine indirgenmi lokal basn deerininaltimetreye set edilmesi gereklidir.Set edilen bu deer, QNH olarak adlandrlr.Ayn ekilde bir pilot hava aracnn bulunduu yerin uu seviyesini (FL) tespit

etmek istediinde ise standart basn deeri olan 1013.2 hPa altimetresine set


24/116



eder.Bu deer blgesel olarak deimez.Sabit bir deerdir ve QNE olarakadlandrlr.

rtifa, bir hava aracnn yere nazaran dikey mesafesinin hassas olarakbilinmesine ihtiya duyulan durumlarda (hava aracnn yere yakn olduu )

kullanlr. Arazi ya da manialarla olan dikey ayrmann, minimum emniyetgereklilikleri dorultusunda salanabilmesi temel amatr.Dolays ile havaaracnn bulunduu blgede tespit edilen lokal basn deerinin kullanlmas vetespit edilen lokal basn deerinin srekli olarak gncellenmesi gereklidir.

4.2.4. ALTMETRE VE DKEY AYIRMA KAVRAMI

Dikey ayrma, hava aralar arasnda belirli bir dikey mesafenin srekliolarak muhafaza edilmesi esasna dayanr.Bu dikey mesafe, hava aralarnda

bulunan altimetre cihazlar vastasyla tespit edilmektedir.Daha nce altimetreninalma prensibi anlatlrken akland zere, ykseklik bilgisi, cihaza set edilenreferans basn deeri ile, hava aracnn bulunduu ykseklikte, yine hava araczerinde bulunan madeni barometre tarafndan tespit edilen basn deeriarasndaki farkn, atmosfer basn deiim oran (pressure lapse rate) kullanlarakykseklik bilgisine dntrlmesi ile elde edilmektedir.

st ste umakta olan iki hava arac arasndaki dikey mesafe, Havaaralarnn altimetrelerine set edilen referans basn deerinin ayn olmasdurumunda, her ikisinin de ayn yzeyden(referans basn deerine karlk gelen

basn yzeyi) olan dikey mesafeleri bilineceinden, aralarndaki dikey mesafekolaylkla hesaplanabilir.

Her iki hava aracda ayn basn yzeyinde uuyorlarsa, her ikisi de aynykseklikle uuyorlar demektir.Eer iki hava aracnn altimetre cihazlarnnokuduu basn deerleri arasndaki fark hep ayn kalyor ise, bu hava aralararasndaki dikey mesafenin korunmaktadr.(Bu karlatrmalarn yaplabilmesi,her iki aracn altimetrelerine ayn referans basn deerinin girilmesi kouluna

bal olduu unutulmamaldr.)

4.2.5. BASINCIN SICAKLIKLA DEM; ALTMETREDZELTMELER;

Basn deeri gerekte her zaman standart basn deerine eit deildir.Basn deerindeki sapmann asl nedeni scaklk deiimidir.Isnan havannyounluu ve arl azalr ve bylece ykselir.Ayn ekilde, souyan havannyounluu ve arl artar ve alalarak ykselen scak havann yerini alr.Busebeple, bir seviyede, scaklk farkllamas nedeniyle, blgeler arasnda lokal

basn farkllklar oluabilir.Standart scaklktan daha yksek scakla sahip


25/116



blgelerin basnc standart basnca nazaran daha dk, ve souk blgelerin basncstandart basnca nazaran daha yksektir.

Altimetreler , daha nce belirtildii gibi dier hava arac cihazlar gibi

uluslararas standart koullara (ISA) gre kalibre edilmilerdir. Bir pilot, scaklkdeiimini dikkate almadan, ayn basn yzeyinde uarsa, altimetresinde aynirtifa (ykseklik) deerini okumasna ramen, yere nazaran dikey pozisyonudeiir. Hava arac, altimetre ayn irtifa (ykseklik) deerini gstermesine ramen,scak blgelerde greceli olarak trmanacak(yere nazaran irtifa kazanacak) vesouk blgelerde greceli olarak alalacaktr. (Bknz ekil 8)

EKL 8

4.2.6. HAVA SEYRSEFER HZMETLERNDE ALTMETREKAVRAMI

STANDART

05 C1013 hPa15 C

DK OKUMA

STANDARTTANDAHA SICAK

25 C

YKSEK OKUMA

STANDARTTANDAHA SOUK

- 05 C- 05 C

05 CSTANDARDIN

ZERNDE

300 FT

10 000 FT

ALT: 9700FTALT: 10300FT

STANDARDINALTINDA

300 FT

689 hPa

679 hPa

669 hPa


26/116



Hava Trafik Hizmetlerinde (ATS) yukarda ksaca bahsedildii zere, irtifa,ykseklik, uu seviyesi eklinde ifade edilen dikey pozisyonlar iin zel basnreferans kodlamalar kullanlmaktadr.Bunlar;

QFE : Bir hava alan seviyesinde ya da tanmlanan bir baka referansseviyede ( pist ba rakm gibi) llen lokal basn deeridir.AltimetresineQFE deeri balayan uak, referans noktaya gre yksekliini okur. (QFEdeeri, meteoroloji istasyonunca tespit edilen lokal basn deerinin, aktifolarak kullanlan pist ba rakmna gre dzeltilmesi ile bulunur.QFEdeerini altimetresine set eden bir hava arac, meydana indiindealtimetresinde 0 (sfr feet, metre) okur.QNH : Belirli bir zamanda ve yerde (blgede), hava aracnn altimetresine

set edildiinde irtifa bilgisi salayan basn deeridir.Baka bir deyile,QFE deerinin (rasat edilen blgesel basn deerinin), ICAO Standartatmosferine gre, ortalama deniz seviyesine indirgenmi halidir.Bu durumdameydana ini yapan hava arac meydann ortalama deniz seviyesinden olanyksekliini (rakm) okur.

QNE: 1013 hPa lk referans basn deeri set edilerek meydana inildiindealtimetrede okunan ykseklik deeridir.Baka bir deile QFEnin ICAOstandart atmosferindeki basn irtifasdr.Asl olarak, ok yksek rakmlhava alanlarnda, hava basncnn ok dk olduu ve altimetre cihazlarnn

ayarlanamayaca ( hatrlanaca zere, altimetre cihaznda referans basn ,ayar dmesinin istenilen basn deeri grntleninceye kadar saa solaevrilmesi ile set edilir. te bu ilem srasnda , set edilmek istenilen basndeeri, cihazn leinde bulunmad iin) 1013 standart deeri girilir.

Referans Basn(altimetreye set edilecek deer)

Altimetre de okunan deer Dikey pozisyonbelirlenirken referansalnan yzey

QNH RTFA ORTALAMA DENZSEVYESNDENYKSEKLK

1013 .2 hPa UU SEVYES OLDUUVARSAYILAN1013.2hPaLIK BASINYZEYNE NAZARANYKSEKLK

QFE YKSEKLK BASIN DEERQFEYE ETOLANNOKTA YA DA


27/116



YZEYE NAZARANYKSEKLK(GENELDEMEYDAN RAKIMI YADA PST BAI

RAKIMIDIR)

5. RTFA LE UU SEVYES ARASINDAK GE, GE RTFAI ,GE SEVYES

Bir meydana ini iin yaklaan bir hava arac manialardan ve arazidenkorunmak iin, normal olarak o blge iin tespit edilmi QNH deerini balar ve

altimetresinde okuduu deer irtifadr.

Hava arac yeterince ykselerek, yerdeki manialardan yeterince ayrldktansonra (manialarla arpma riski kalmaynca) altimetresine standart basn deerini(1013.2 hPa) balamak zorundadr.nk:

Yerdeki manialarla ilikisi kalmayacak kadar ykselen hava aracnnpilotunun, srekli olarak zerinden getii blgenin QNH deerinibalamas i ykn arttrmasnn yan sra her zaman mmkndeolamayacaktr.Bu bilgi dnya zerinde hava aracnn getii her sahaiin zaten retilmemektedir.

Yksek irtifalarda uaklarn yerle olan ayrmas sorunyaratmaz.nemli olan dier hava aralar ile olan dikey ayrmannsalanmasdr.

rtifadan Uu seviyesine ya da Uu Seviyesinden rtifaya geilirkenunlara dikkat edilmesi gerekir;

Uu seviyesinden, irtifaya geilirken nelere dikkat edilmeli,kullanlacak en dk uu seviyesi ne olmal? En dk uu seviyesini kullanan hava arac ile, en yksek irtifada

uan hava arac arasnda dikey ayrmann nasl salanmal?

Yukardaki sorularn cevaplandrlabilmesi iin ncelikle birka tanmyaplmas gereklidir.

5.1.Gei rtifas (Transition altitude ; TA) :


28/116



ntikal irtifas olarak da bilinir.Hava aracnn dikey pozisyonununirtifalara gre tanmlanabilecei( kontrol edilebilecei) en st irtifadr.Bu irtifa Hava Trafik Hizmetleri (ATS) otoritesi tarafndan belirlenir ve ilanedilir.

5.2. Gei Seviyesi (Transition Level ; TL):

ntikal seviyesi olarak da bilinir.Gei irtifann zerindekullanlabilecek en dk (ilk) uu seviyesidir.Bu seviye bord bandaalan Hava Trafik Kontrolr tarafndan o anki QNH deerine gre

belirlenir.

5.3. Gei Tabakas (Transition Layer):

ntikal tabakas olarak da bilinir.Gei irtifas ile gei seviyesiarasndaki tabakadr.

Gei irtifas ile gei seviyesinde umakta olan hava aralararasndaki 1000 feetlik dikey ayrmay muhafaza edebilmek iin aadakiyntem kullanlacaktr.

5.4. Gei seviyesi hesab:

Farkl yksekliklerde olan iki hava arcnn arasnda en az 1000 feetlikdikey ayrma salanmas gerekliliinden yola karak TL ve TA arasnda enaz 1000 Feet olmas gerekir. TA ve TL farkl referans basnlara bal olarakhesap edildikleri iin, iki yzey arasndaki dikey mesafenin hesabnda1013 hPa ve QNH deerleri dikkate alnacaktr.

Hesap yntemi;

- Gei irtifann zerine 1000 feet ekle- 1013hpa ile Qnh deeri arasndaki fark hesapla.(bu ilem yaplrkenher zaman 1013 QNH olarak uygulanacaktr.)Bulunan fark deerini30 feet / hPa ile arp.(Bunun amac iki referans basn yzeyiarasndaki dikey mesafeyi hesap etmektir.)- kinci maddede elde edilen fark ilk madde elde edilen deere ekle.- nc maddede elde edilen deer feet cinsindendir.Bulunan budeeri 100e bl ve bir ste tamamla. (Uu seviyesi olarak ifade


29/116



edebilmek iin 100n katlar eklinde olmal.Son olarak 3 digitolarak ifade et.)

TL= 100n kat olarak [TA + 1000 + (1013 QNH) x 30] / 100eklinde formle edilebilir.

RNEK:

TA= 5000 Feet ve QNH = 1020 hPa

5000 feet + 1000 feet= 6000 feet1013 hPa- 1020 hPa = -7 hPa -7hPa x 30 feet/hPa= -210 feet6000feet +(-210feet) = 5790 feet5790feet / 100 = 57.9 TL = FL060 olarak bulunur.

QNH deeri 1013hPa dan daha kkse TL ykselir.ncedenakland gibi dk lokal basncn dk olduu durumlarda, 1013hpalk basn yzeyini referans alan uaklar yere yaklaacandanTLnn bu yaknlamay kompanse edecek ekilde ykselmesiemniyet asndan uygundur.

QNH deeri 1013 hPa dan daha bykse TL azalr. QNH deeri 1013 hPa arasndaki fark 33 hPa dan daha bykse TL

1000feet aa ya da 1000 feet yukar hareket eder. TL 055, 065 gibi buuklu deerlerde alabilmektedir. Ancak ilgili

Hava Trafik Kontrolr tarafndan IFR operasyonlar iin buukluseviyeler yerine tam seviyelerin (1000in katlar eklinde)kullanlmas daha uygun olur.


30/116



6. KONVEKSYON (ISI YAYIM) VE ADVEKSYON:

Konveksiyon; atmosferde s iletimi sebebiyle oluan dikey havahareketlerini tanmlamak iin kullanlan terimdir.Meteorolojide konveksiyon, yerletemas halindeki hava ktlelerinin yeryzeyi tarafndan iletilen s sebebiyle

snarak ykselmesi olarak tarif edilebilir.Bu terim meteorolojide ok kullanlan birterimdir. Sebebi ise rzgar , atmosferik sirklasyon , ya da bulut oluumlarnnnemli bir blmnn sebebi olmasdr.(bknz ekil 9)

1

5

4

3

2

6


31/116



ekil 9

Scak havann ykselmesi daha ykseklerdeki souk havann alalmasnayol aar ki bunun asl sebebi younluk farkdr.Isnn artmas , havann

younluunun azalmasna yol aar ve bylece scak hava , souk havann bulunduu ortamda kolayca ykselir.Bu olayn terside dorudur. Yani souyanhavann younluu artar ve hava arlaarak yere doru alalmaya balar.

6.1. ISI LETM:

Isnn iletimi 4 farkl mekanizma ile aklanabilir. Bunlar

Radiation (Ima)

Conduction (direkt temas ile)Advection(adveksiyon)Turbulance( trblans)

Is iletim mekanizmalarnn meteorolojik adan etkileri:

Is letim Mekanizmas Meteorolojik Etkisi

Ima(Radiation) - Dnyann gne tarafndan stlmas- Suyun buharlamas- Suyun buharlama enerjisinin, su

buharnn souyarak tekraryounlamas ile atmosfere serbest

braklmas. evreye braklan bus, kararszla (instability) sebepolarak frtnalarn olumasna yolaar.

Direkt temas (Conduction)- Havann yeryzeyi ile temas

sonucunda snarak ykselmesi- zellikle souk gecelerde, oksouk yeryzeyi ile temas edenhavann souyarak sis oluturmas.

Adveksiyon (Advection) Scak kuru havann sisli bir arazizerinde esmesi sonucunda sisidatmas ve snn ykselmesiDalardan deniz zerine inen soukhavann su buharn youturarak

su yzeyi zerinde sis oluturmas.


32/116



Trblans (Turbulance) Souk trblansl havann yer

yzeyindeki nem ile karp kaln bir pus ya da sis tabakasn st

seviyelere doru tamas.


33/116



7. ATMOSFERDE SU KAVRAMI

7.1. SU

Atmosferde su kat, sv ya da gaz halinde bulunur.Bu tamamen sumolekllerinin hareket serbestisine ya da bir baka deile suyun scaklna

baldr.Scaklk artna bal olarak su moleklleri arasnda ki mesafe artar ki, budurumda su sv halden gaz hale dnmeye balar. Su soutulduunda ise tamtersi su molekllerinin hareket kabiliyetleri azalr ve sv halden kat hale dnr.Su molekllerinin hareket kabiliyetini etkileyen en nemli faktr ISIdr. ISIarttka su moleklleri da hzl hareket etmeye balar ki bu, sonuta hacimingenilemesine ve sonrasnda, su moleklleri arasndaki balarn zayflamasna vesuyun sv halden gaz haline dnmesine yol aar.Gaz hale dnen su BUHAR

olarak adlandrlr ve bulunduu yerdeki havaya karr. ISI azaldka sumolekllerinin hareketleri kstlanr, yukarda aklanan durumun tersine hacimazalmaya balar ve gaz haldeki su, srasyla sv ve daha sonra da kat halednr.

7.2. BUHARLAMA, YOUMA, DOYMA, SBLMLEME;

Suyun sv halden gaz hale gemesine BUHARLAMAdenilmektedir.Buharlama atmosferde bulunan suyun en nemli kaynadr. Su,

gne etkisi ile okyanuslar, denizler, nehirler ve gllerden buharlama yoluylaatmosfere karr. Bu olayn tersi, yani atmosferdeki su buharnn sv halednmesine ise YOUMA denilmektedir. YOUMA, bulut oluumu ve grtahditlerinin sebebi olmas asndan nem tamaktadr. Su buharnn ani ve arsoumasyla (ISI kaybetmesiyle) su, gaz halden direkt olarak kat hale geer ki, budurum SBLMLEME olarak adlandrlmakta ve hava arac gvdesinde okhzl ve tehlikeli miktarda BUZLANMAYA yol amas nedeniyle bilinmesi gereklinemli bir hadisedir.

Su buhar , YOUuncaya kadar atmosferde zlm halde bulunur ve

gzle grlemez. te atmosferde zlm halde bulunan suya NEM adverilmektedir. Atmosferde zlm olarak bulunan su, souk hava ile temas ederise ya da znen su miktar belirli bir limiti aar ise bir miktar su, gaz halden svhale dner ki bu durum havann suya doyduu anlamna gelir.Bu durum DOYMAolarak adlandrlr. Havann kaldrma kuvvetine ya da srklenmeye bal olarak,ok kk su partiklleri BULUT ya da SS olarak havada asl kalabilirler.Ancak,daha fazla suyun sv hale gemesi ile byyen su paracklar yeterli arlaulatklarnda yamur ya da dier formlarda YAIa dnrler .


34/116



7.3. YAI

YAI terimi, suyun, youmaya bal olarak, aada aklanan formlarda

yere dmesini ifade etmektedir;

isenti (Drizzle , DZ); su yzeyine arptklarnda, etkilerinin gzlealglanamayacak kadar kk olduu su partiklleridir. Genellikle SS ile birliktegrlrler ve ince tabaka bulutlar ierisinde oluurlar.

Yamur (Rain , RA); fark edilebilir byklkte su paracklardr.Genellikle bulut ierisinde buz kristalleri eklinde oluup, yeryzeyine yaklatka scakln artmas ile sv hale geerek yamur damlalarn

olutururlar.

Kar (Snow , SN); Bulut ierisinde oluan buz kristallerinin bir arayagelerek, havann tayamayaca bykle ulatklarnda, yer yzeyine, erimeden,kar tanecikleri olarak dmesidir. Kar ya iin, yer seviyesinde scakln + 4 Cnin altnda olmas gerekmektedir.

Dolu (Hail , GR); Dier ya formlarnda olduu gibi dolu da , bulutkmesinin st tabakalarnda buz kristalleri eklinde oluur. Buz kristalleri,aalara doru ilerledike ar soumu su damlacklar ile arpmalar

sonucunda byrler.Yeterli bykle ulaabilmeleri iin, bulut ierisinde yeterli bir sre yol almalar gerekmektedir ki, bu durum kuvvetli dikey akmlarnbulunmasna baldr.

7.4. BAIL NEM VE BA KAVRAMI

Suyun youmas, tamamen ierisinde bulunduu havann scaklna veznen su miktarna baldr. DOYMA NOKTASINDA, havann ierisinde

bulunan su miktar, MAKSMUM NEM iin bir lt olarak

kullanlmaktadr.Doyma noktasnda nem miktar 100% olarak kabul edilmektedir.rnek vermek gerekirse, havann ierisinde zlm su miktar Doyma NoktasNem Miktarnn 10% u kadar ise, bu durumda BAIL NEM 10% dur, denilir.

BAIL NEM; Havann ierisinde zlm halde bulunan su buharmiktarnn, havay doyma noktasna getirmek iin gerekli maksimum su miktarnaorandr. Havaclkta, havada bulunan nem miktarnn yerine kullanlmasnnsebebi, BAIL NEMin, ortam scaklna bal olarak, youmann ne zaman

balayaca hakknda bize bilgi salamasdr. Bu bilgi iin, zerinde allan havaktlesindeki nem miktarnn nemli lde deimeyecei kabul edilmektedir.


35/116



Havadaki nem miktarnn kesin olarak bilinmesi halinde, youmann hangiscaklkta balayaca kolaylkla bulunabilir.Youmann balayaca scaklaBA ad verilmektedir.

Havaclkta hali hazrdaki hava scaklna ek olarak, BA daverilmektedir. Bu bilgi, havaclara nem miktar ve youmann ne zaman

balayabilecei konusunda fikir verir. rnek olarak;

15 C / 13 C (hava scakl 15 santigrad derece, ba 13 santigradderece );

Bu durumda havann Doyma Noktasna ok yakn olduu, bir bakadeyile bal nem miktarnn ok yksek olduu sylenebilir.Hava

scaklnn 2 C azalmas halinde, havada zlm bulunan nemyouarak daha nce aklanan ya ekillerinden biri ya da sis gibi greetki eden hava hadiselerinin olumasna sebep olur.

15 C / -10 C ( hava scakl 15 santigrad derece, ba eksi 10 santigradderece);

Bu durumda ise her iki scaklk arasndaki farkn byk olmasndan,havann Doyma Noktasna ok uzak olduu, bir baka deyile bal nemmiktarnn ok dk olduu sonucuna varlabilir. Havada zlm bulunannemin youarak daha nce aklanan ya ekillerinden biri ya da sis gibigre etki eden hava hadiselerinden birisinin olumasna sebep olabilmesiiin hava scaklnn 25 santigrad derece azalmas gerekecektir.Yani yaya da sis gibi hadiseler beklenmemelidir.


36/116



8. BULUT OLUUMU VE ATMOSFERK KARARSIZLIKLAR

Bulutlar, atmosferde oluan youmann bir rndrler.Hadiselerinmeydana gelmesinde her zaman scaklk ve iba deiimleri nemli roloynamaktadr.Bulutlar genellikle youmu hava ktleleri olarak bilinirler veyerden belirli bir ykseklikte bulunurlar. Sis ise yap olarak bulutla ayn olmakla

birlikte yer yzeyinde ya da yer yzeyine ok yakn yksekliklerde oluur.Bulutlar, ykselen hava ktlelerinin daha souk hava ile karlap youmassonucunda oluurlar. Ykseklik arttka scakln azalmas, sadece daha nceaklanan Ykseklikle Scaklk Deiim Oranna (Lapse Rate) bal olarak

deil, ayn zamanda basncn azalmas sonucunda hacmin greceli olarak artmasve gaz molekllerinin kinetik enerjilerinin dolays ile slarnn azalmasna balolarak da gereklemektedir.

Atmosferde ykseklik arrtka scakln azalmas eer hava ok kuru ise biryoumaya sebep olmayabilir, ancak ierisinde az da olsa bir miktar su bulunduranhava her zaman belirli bir scaklkta (BA scakl) youmaya balar. Ykselmesonucunda hava ktlesine uygulanan basncn azalmas (atmosferde yukarlarakldka basn azalr), BA scakln drr. Bir baka deyile st irtifalarakldka BA scakl der.BA scaklna etki eden en nemli faktr olan

havadaki su miktar arttka BAscakl doal olarak artar ki, bu, bulutlarn dahadk irtifalarda olumasna sebep olur.

8.1. BULUT TABANI (CLOUD BASE)

Bulutlarn grlp izlenebildii yksekliin yerden olan dikey mesafesiBULUT TABANI olarak adlandrlmaktadr. Pratikte deiken olan bir okfaktrn, sonucu direkt olarak etkilemesi nedeniyle Bulut Tabannn hesapedilmesi kolay deildir. Ayrca bulut taban sabit deildir.Rzgar etkisiyle bulutlar

dank veya paral grlebildikleri gibi hava akmlarnn etkisiyle farklyksekliklerde de bulunabilirler. Bununla birlikte, bulut taban yaklak olarakhesap edilmek istenirse;

Bulunulan yerin scakl, ba ve Ykseklikle Scaklk Deiim Oran(Lapse Rate) kullanlarak, pratik bir yntemle (Rule of Thumb) Bulut Tabanhesap edilebilir. Bunun iin;


37/116



DP; iba (dew point)T; yer seviyesi hava scaklStandart Atmosfer Ykseklikle Scaklk Deiim Oran (Lapse Rate);400 feet / C

Not: Bu oran ICAO Standart Atmosferi Bal altnda aklanan Scaklkdeiim oranndan farkldr.Bunun sebebi hassasiyeti arttrabilmek iinYkseklikle ba deiiminin de hesapta dikkate alnm olmasdr.

BULUT TABANI = (T DP) x 400 feet / C

rnek 1; T: 20 C ve DP : - 15 C olsun. Bu durumda;

BULUT TABANI= [20 C (-15 C )] x 400 feet / C

= [35 C] x 400 feet / C= 14000 feet olarak bulunur.rnek 2; T: -10 C ve DP : -15 C olsun. Bu durumda;

BULUT TABANI= [(-10 C) (-15 C )] x 400 feet / C= [5 C] x 400 feet / C= 2000 feet olarak bulunur.

nemli Not:

Hava Scakl hi bir zaman BA scaklndan daha dk olamaz.Birbaka deyile, Hava Scakl her zaman, ba Scaklna eit ya da dahayksektir.

Bu forml sadece ksa vadeli tahminler iin kullanlabilir. Hava aracoperasyonlar ya da usulleri iin ihtiya duyulan Bulut Tabannn gerekyksekliini hesap etmek iin KULLANILMAMALIDIR.

8.2. BULUT TABANININ LLMES

Bulut Taban aada ki methodlardan birisi ya da bir ka kullanlarak tespitedilebilir;

Meteoroloji RADARI, Sabit trmanma hz olan bir balonun, yerden brakldktan sonra bulut ierisinde

gzden kayboluncaya kadar geen srenin llmesi yolu ile, Spot k demeti, a ler ve matematiksel eitlikler kullanlarak. (Searchlight

ve klinometre) Silyometre


38/116



(ekil 10 Bulut Tabannn llmesi)

Yukarda listelenen yntemler dnda, blgede umakta olan havaaralarnn pilotlar tarafndan aktarlan bilgiler de, ilgili Meteoroloji nitesitarafndan rasat edilmemi olmasna ramen, doru kabul edilerek dier havaaralarnaca kullanlmak zere ATS bilgisi olarak yaynlanabilmektedir.

8.3. BULUTLULUK MKTARI (KAPALILIK ORANI)

Bulutluluk miktar (kapallk oran); dikey grn ifade edilmesi asndanok nemli bir tanmlama olup, 8 eit paraya blnd varsaylan semann, nekadarnn bulutlar tarafndan kaplandnn ifadesidir.

BULUTLULUKMKTARI

ORANI KISALTMASI

AIK 0 SKC (SKYCLEAR)

AZ 1/8 2/8 FEW(FEW)

DAINIK 3/8 4/8 SCT(SCATTERED)

PARALI 5/8 7/8 BKN

IIKHZMES

RASATININ MESAFES

hhMETEOROLOJBALONUNUNBULUTERSNDEKAYBOLMAYABA LADII AN

RWY


39/116



(BROKEN)KAPALI 8 OVC

(OVERCAST)

8.4. BULUT TAVANI (CEILING)

Tabannn ykseklii 20000 Feet (6 000 metre) ya da dahaaz olan ve gkyznn yarsndan fazlasn kaplayan bulutlardanen alak olannn yerden ya da su yzeyinden llen dikeymesafesine (ykseklik) bulut tavan (ceiling ) denilmektedir.

9. TEMEL BULUT TRLER VE SINIFLANDIRMASI

Bulutlar aadaki ekilde snflandrlabilirler;

Oluumlarna Gre Bulutlar; Yksekliklerine Gre Bulutlar;

Kme Bulutlar (Kmlform Tipi) Yksek rtifa Bulutlar ( Ci, Cs, Cc)Tabaka Bulutlar (Stratiform Tipi) Orta rtifa Bulutlar ( As, Ac)

Alak rtifa Bulutlar (St, Sc, Ns)Dikine Geliimli Bulutlar ( Cu, Cb)

9.1. Kme Bulutlar, ierisinde dikine hava akmlar olan hava ktlelerindeoluan ve karnbahar ya da atlm halla pamuu grnml bulutlardr.

9.2. Tabaka Bulutlar; ierisinde dikine hava akm olamayan havaktlelerinde oluan ve araf gibi yaylm bulutlardr.

9.3. Yksek rtifa Bulutlar; Tropoposea kadar uzanan kuvvetlikonveksiyon sonucunda , st irtifalarda ok kk buz kristalleri oluur ki, bukristaller beyaz renkte, ok ince iplikler halinde veya dar eritler eklinde, sa a

benzer bulutlar olutururlar.Bu bulutlara CIRRUS (Ci) ad verilmektedir.CIRRUS bulutlar eer tabakalar eklinde geliirse CIRROSTRATUS (Cs) , eerdikine geliirlerse CIRROCUMULUS (Cc) adn alrlar. Bu bulutlar, genelde 16500 feet zerinde oluurlar, dikine kalnlklar en ok bir ka bin feettir. Gr


40/116



bulutun younluuna bal olarak deimekle birlikte genelde iyidir. Bulutierisinde buzlanma ve trblans grlmemektedir. (Ak Hava Trblans hari)

9.4. Orta rtifa Bulutlar; Troposfer tabakasnn ortalarnda yer alan

bulutlardr. Tabanlar yerden 6500 feetten balayp 16 500 feete kadar uzanr(nadiren de olsa 20 000 feete kadar uzanan orta irtifa bulutlar grlmtr.)Adlarnn bana gelen ALTO n eki ile dier bulut trlerinden kolayca ayrtedilebilirler. Bu bulutlar eer tabakalar eklinde geliirse ALTOSTRATUS (As),eer dikine geliirlerse ALTOCUMULUS (Ac) adn alrlar. Genellikle gri, bazenmavimsi ya da beyaz grnml olan bu tr bulutlar ierinde gr ktdr. Ortairtifa bulutlar genellikle ya brakmazlar.Braktklarnda ise genellikle hafifyamur ya da hafif kar ya eklinde olduundan bulut altnda gr iyidir.okender de olsa bulut ierisinde buzlanma oluabilir.Scakln 0 Cnin altna

dt zamanlarda grlen buzlanma kaba buz eklinde ve ok yava oluur.Busebeple hava arac uzun sre bulut ierisinde kalmadka herhangi bir tehlikebulunmamaktadr.Hafif trblans grlmektedir.

9.5. Alak rtifa Bulutlar; Yer yzeyine yakn ve tabanlar 6500 feet vealtnda olan bulutlardr. Bu bulutlardan STRATUS (St), gri renkte muntazam birgrne sahip olup, tabannn ykseklii yerden bir ka metre olabildii gibi 2 3Bin feetlere kadar da kabilir.Bulutun zerinden bakldnda tabannnyksekliini tespit etmek ok zor olduu iin bu bulut ierisinde, bulut tabannveren yeni bir rasat ve doru altimetrik veriler olmadan alalmak son derece

tehlikelidir.Gr bulut ierisinde ve bulutun karekteristik zellii olan isenti varolduunda bulut altnda ktdr.Bulut zerinde ise iyidir.bulut ierisinde ve altndazellikle kn kaba buzlanma ve hafif trblans oluabilir.

Alak irtifa bulutlarnn bir dieri STRATOCUMULUStr(Sc).Genelliklegeni sahalar kaplayan bulut, gri veya beyaz renktedir.Tabannn yerdenykseklii genellikle 2000 feet 4000 feet aralndadr. Geni su ktlelerizerinde olutuunda bulut taban olduka yksektir.Dikey kalnl 500 feet 3000 feet arasnda olan bulutun altnda ve zerinde gr olduka iyidir. Bulutun

ierisinde scaklk 0 Cnin altna dtnde ok iddetli buzlanma olabilir.Busebeple ierisinde uzun sre uulmamas gerekmektedir.Bulutun altnda veierisinde hafif ya da orta iddette trblans olabildii gibi Cu ve / veya Cb

bulutlar ile birlikte teekkl eden Stratocumulus bulutlar ierisinde iddetlitrblans da oluabilir.

NMBOSTRATUS Bulutu (Ns); koyu gri renkli dikey kalnl ok fazlaolan bu bulutun tabann genellikle yer yzeyine ok yakndr.Bulutun altnda veierisinde gr, ya ve sis nedeniyle ktdr. Zayf gr, alak tavan, ortaiddete kadar trblans ve kaba buzlanma sebebiyle bulut ierisinde ve altnda

uu tehlikelidir.


41/116



Dikine Geliimli Bulutlar;Tabanlarnn yerden ykseklii 500 Feet veya

daha az olan bu bulutlar, ilerindeki dk gr artlar, iddetli buzlanma vetrblans sebebiyle havaclk asndan en nemli bulut trleridir.

CUMULUS (Cu); tipik bir kme bulutu olan CUMULUS, dikine geliipynlar tekil ettii iin devamll yoktur.Genellikle taban yere yakn olan

bulutun ierisinde gr ktdr. zellikle k mevsiminde ( havann souk venemin fazla olmasna bal olarak ) iddetli kar ya brakan bu bulutun altndagr, ya olmad zamanlar da iyidir. Bulut ierisinde ve altnda iddetlitrblans vardr. Scakln donma noktasnn altna indii durumlarda effaf

buzlanma oluur. Bulutun zerinde istikrarl uu artlar olmakla birlikte dikinegeliimli bu bulutun kalnl 8000 feetten daha fazla olabilmektedir. Bu

sebeplerle hava aralarnn bulutun etrafndan dolatrlmas en doru olandr.

CUMULONIMBUS (Cb); da ve kuleler biiminde, byk bir uzanasahip youn ve koyu renkli bir buluttur.st ksmlar genellikle dz, lifli veyaizgili bir grnme sahiptir.Genellikle devamll olmayan bulutun etrafndandolalmas en iyi seenektir.Taban genellikle 3000 Feet ya da daha az olan bu

bulutun dikey kalnl ise 15000 feet ile 30000 feet arasnda deimektedir.Bununla birlikte zellikle tropikal blgelerde bulutunkalnl 60000 feete kadarulaabilir. Bulut altnda ve ierinde sanak yamur, kar veya dolu eklindekiiddetli ya nedeniyle gr ok dktr. En nemli zellii kuvvetli dikine

akmlar ve hamleli rzgarlar olan bulut, ierisinde var olan iddetli trblans,dk gr koullar ve zellikle 0 C ile eksi 18 C scaklk aralnda oluanok kuvvetli buzlanma nedeniyle hava aralar asndan son derece tehlikeli bir

buluttur.

6500 feet

16500 feet

45000 feet

Ci Cc Cs

AsAc

St

Sc

Ns Cu

Cb


42/116



(ekil 11 Bulut Tipleri)

10. METEOROLOJK GR VE RZGAR KAVRAMI

10.1. Meteorolojik Gr Kavram; Yaklama ve Meydan KontrolUsulleri ile Grerek Uu Usulleri, nceden belirlenmi gr artlar altndakullanlabilmektedirler. Bu sebeple, gerek yerde gerekse havada, havaclkiletmeleri asndan havann en nemli zellii GR olarak kabul edilebilir.

10.2. GR (RYET); gndzleri aydnlatlmam, geceleri iseaydnlatlm uygun boyutlar olan bir cismin, atmosferik koullara bal olarakgrlp alglanabilecei en uzak mesafe olarak tanmlanmaktadr.Bu mesafe, herynde ayn olmayabilir.rnek vermek gerekirse, bulunduu yerde douya

baktnda 3000 metre gr tespit eden bir kii, ayn noktadan batya baktnda

gr deerini 2000 metre olarak tespit edebilir. nemli olan gr mesafesi tespitedilirken Hava arac operasyonlarnn yaplaca blgelerdeki durumu yanstacak

bilgilerin ortaya konulabilmesidir.

Bir blgede eer tm ynlerde gr eit ya da eit kabul edilebilecek kadaryakn ise ortalama bir deer kullanlabilecektir. Ancak tespit edilen deerler bir

birlerinden farkl ise bu durumda tm ynlerde tespit edilen gr deerleriarasnda en ksa olan ilan edilir ki bu deer Meteorolojik Gr olarakadlandrlmaktadr.

rnek olarak bir blgede tespit edilen gr deerleri ve ilan edilenmeteorolojik gr;

GR (RYET): METEOROLOJK GR :

Kuzey Douda: 2500 metre 1200 metreBatda : 3000 metreDouda: 1200 metreGneyde: 3000 metreGney - Gney Bat : 4500 metre

Meteorolojik Grn rapor edilmesi konusu METAR kodlamalar ilebirlikte aklanacaktr.

10.3. Pist Gr Mesafesi (Runway Visual Range RVR); Bir meydanaini iin yaklamakta olan ya da bir meydandan kalk yapacak hava aralar iin

pist gr mesafesi ayr bir nem tar.Pist gr mesafesi, meteorolojik gr, herhava alan iin tespit edilmi bir deerin ya da byle bir deer belirlenmemi ise1500 metre ve altna dtnde llerek ilan edilmektedir.


43/116



Pist Gr Mesafesi (RVR); Pist merkez hatt zerindeki bir hava aracnn pilotu tarafndan, pist yzey iaretlemelerinin veya pisti ya da merkez hattnbelirleyen pist klarnn grlebildii en uzak mesafedir.

10.4. RZGAR KAVRAMI

Havann yatay hareketi olarak adlandrlan rzgar, uua etki eden en nemlifaktrlerden birisidir. Uuun ierisinde gerekletirildii havann hareketi, havaaracnn hzn ve irtifasn direkt olarak etkilemektedir. Rzgarn hava aracna olanetkisi ve havaclk alannda kullanmna ilikin olarak hazrlanan tablo aadadr;

UUUN SAFHASI RZGARINETKS

HAVACILIK HZMETLERAISINDAN NEM

N/KALI Pist seimi - Pist seiminde rzgar yn ve iddeti,dikkate alnmas gerekli en nemlikriterlerden biridir. Ancak tek kriterolmad, yaklama kolaylklar,gnein yaklama yaplacak yne gredurumu, ini / kalk yapacaktrafiklerin durumu gibi dieretkenlerinde gz nnde

bulundurulmas gereunutulmamaldr.- Kullanlmakta olan pistindeitirilmesinin,Yaklama Kontrolzerindeki i ykn arttrabilecei vegecikmelere sebep olabileceiunutulmamaldr.

PSTN UYGUNLUU(KULLANILABLRL)

Rzgarn hz , bir pisti ya da bir havaalann belirlitiplerdeki hava

aralar tarafndankullanlamamasnayol aabilir.

- her hava aracnn kendine zgrzgar limitleri vardr ve hava arac

bu limitler dahilinde uudzenleyebilir.

- Limit am nedeniyle havaaralarnn divert etmesi ileticiler iin

para ve zaman kaybna yol aabileceigibi hava trafik kontrolrlerinin iykn de arttracaktr.


44/116



SEYRSEFERSIRASINDA

zellikle hafif ya daorta arlktaki havaaralarna etki eden

rzgar, hava aracnnrotasndanayrlmasna vedolaysyla pilotunve kontrolrlerin iyklerinin artmasnasebep olabilir

- Kontrolrler zellikle kontrolettikleri sahann snrlarnda umaktaolan hava aralarnda bu durumu

gzlediklerinde, hava aracnn kontrolsahas dna kmamas iin ncedentedbir almal ve gerekirse komusektrler ile koordine salamaldr.

TARFE VE YAKITPLANLAMASI

Rzgar hava aracnnyer hznda nemli

deiikliklere yolaabilir.

Hava aracnn yer hzndaki deiiklik,uu sresini ve dolays ile

tahmineleri deitireceinden olasgecikmelere ya da hava aracnauygulanan slot ile uyumsuzluklara yolaabileceinden mmkn olan en ksasrede komu ATC niteleri ilekoordine edilmesi gerekmektedir.

RADAR VEKTR Rzgar takipedilmesi istenilenrota ile uu bannuyumsuzluuna vedn oranna etkiedebilir.

- Kontrolrler, vermi olduklar radarvektr ile uan pozisyonuarasndaki uyumsuzluklar takipederek ilave talimatlar vermelidirler.- Hava aralarnn dn oranlar ile

normal hava artlarndauygulayabildikleri (allagelmi

beklenen) baz zellikleri(trmanma/alalma varyosu, hz vb)deiebilir.Yukarda sralanan tm faktrler,kontrolrlerin gerekli ayrmaysalayabilmek iin daha fazla dikkat

ve emek sarf etmelerine yol aar ki buda i yknn artmas demektir.

Rzgar, hava aracnn hareket ynyle balantl olarak 3 isim altndasnflandrlabilir.

Kar rzgar (n rzgar); hava aracnn hareket ynnn aksiistikametinden esen rzgardr.

Yan rzgar(cross wind) hava aracnn hareket ekseni ile 90 derecelik aile esen rzgardr.


45/116



Arka rzgar, hava aracnn hareket ynne paralel esen rzgardr.

Son yaklama safhasndaki bir hava aracna verilen rzgarn iddetinde

meydana gelecek deiiklikler vakit kaybedilmeden hava aracnn pilotunaaktarlmaldr. Burada dikkate alnmas gerekli deiiklik miktarlar aadasralanmtr;

Kar rzgar (n rzgar) : pilota verilen rzgar hznda 10 Kt aanbir deiiklik olur ise,

Yan rzgar; pilota verilen rzgar hznda 5 Kt aan bir deiiklikolur ise ,

Arka rzgar; pilota verilen rzgar hznda 2 Kt aan bir deiiklikolur ise ,

Grevli kontrolr vakit kaybetmeden yeni rzgarn yn ve hzn pilotaaktaracaktr.

Rzgar yn ve iddeti ile rasat yntemlerine ilikin bilgiler MeteorolojikKodlamalar bal altnda aklanacaktr.

Hareket Yn

KARI RZGAR

YAN RZGAR

YAN RZGAR

ARKA RZGAR


46/116



11. METEOROLOJK HADSELER

11.1. BUZLANMA; Havadaki buhar veya sv haldeki nemin herhangi birnedenle souyarak hava arac zerinde katlamasna buzlanma denilmektedir.Buhadise iin en uygun scaklk aral 0 ile 4 C dir.

Buzlanma havadaki su buharnn donma scaklna kadar soumassonucunda oluabilecei gibi, neme doymu veya doymaya ok yakn bir havaktlesi ierisinden geen ve yzey scakl donma scakl ya da daha altnainmi bir cismin gemesi ile de oluabilir.

zellikle uak kanatlarnn hcum kenarlar, motor ve d yzeylerin uuistikametinde meydana gelen buzlanmalar uan aerodinamik yapsnn bozulmasna , dolays ile srat ve kaldrma gcnn azalmasna sebep olaraktehlikeli durumlara yol aabilmektedir.

Buzlanma oluumuna yol aan koullara bal olarak farkl yaplardaoluabilir. Bunlar ksaca;

Kristal Buzlanma; Hava aralarnn tm yzeyinde ve zellikle hcumkenarlarnda oluan buzlanma eididir. Kristalize bir yapya sahiptir ve yar

saydamdr.

Kar tipi buzlanma; olduka yumuak bir yapda ve beyaz renkli bir buzlanma trdr. Genellikle sadece gvdenin hareket istikametinde (hcumkenarlarnda) oluur.

Kra tipi buzlanma; arlk bakmndan uaa en fazla tesir eden buzlanma eidi olan kra tipi buzlanma, donma scaklna yakn bir scaklakadar soumu su damlacklarnn, daha souk olan hava arac gvdesine arparak

yapmas ve katlamas ile oluur. Genellikle, hava aracnn ve motorlarn nyzeyi ile kanatlarn hcum kenarlarnda grlr.

Ak hava buzlanmas; Neme doymu ya da doymaya yakn hava ktlesiveya bulut ierisinden gemekte olan hava aralarna tesir eden bir buzlanmatrdr.

iddetine gre, hafif (light), orta (moderate) ya da kuvvetli (heavy) olarakadlandrlan buzlanma, hava aralarnn operasyonlarn olumsuz etkilemesisebebiyle herhangi bir pilot tarafndan rapor edildiinde, bu bilgi o blgede

umakta olan dier hava aralarnn pilotlarna aktarlmaldr.


47/116



Buzlanma koullarnn olduu durumlarda yerdeki hava aralarnn

gvdelerine, kalk ncesi scak hava ve etil alkol pskrtlr ki bu ilem anti icing ya da de icing olarak adlandrlmaktadr.

11.2. TRBLANS; younluk, basn, nem, scaklk ve hareket ynne bal olarak Hava Ktleleri arasnda meydana gelen dikine ya da kark havahareketleridir. Buzlanma gibi trblans da hafif(light), orta (moderate) ya daiddetli ( heavy) olarak ifade edilir. Bununla birlikte oluumlarna gre Trblans;

Konvektif Trblans; Yer yzeyinin zelliine bal olarak farkl snmaya da souma sebebiyle oluan dikine hava akmdr. (Su, kaya, kum ya datopran ayn hava koullarnda snma ve souma hzlar farkldr.Bu farkllk, bu

yzeyler arasnda scaklk ve basn fark meydana getirir ve hava akmnnolumasna sebep olur.)

Mekanik Trblans; Yer yzeyindeki suni ya da tabii herhangi bir mania(bina , tepe vb) nedeniyle, hava akmlarnn normal yn ya da hzlarnn deimesisonucunda oluur.

Dmensuyu Trblans (Wake Turbulance); Herhangi bir hava aracnnrule ya da uu esnasnda arkasnda meydana getirdii ksa sreli trblanstr.zellikle kanat ularnda oluur ve kalk ya da ini yapan uaklar arasnda

uygulanan ayrma minimumlarnn belirlenmesinde nemli etkisi vardr.

Hamle Trblans; Atmosferin deiik katlarnda ve ksa mesafelerierisinde rzgarn yn ve iddetinde meydana gelen deiiklikler nedeniyle oluantrblanstr.Atmosferin st katlarnda bu trblans Jet rzgarlarnn (Jet Stream)etkisiyle meydana gelmektedir.

Scaklk Sapmas Trblans; Atmosferin herhangi bir seviyesinde ve dar bir hava sahas ierisinde, ani scaklk deiimine bal olarak meydana gelen

trblanstr.

Cephe Trblans; herhangi bir cephe sistemi ierinde o sistemin zelliinebal olarak oluan dikine hava akmdr.

Ak Hava Trblans (Clear Air Turbulance) ; Hava aralar asndannemli hava hadiselerinden birisi olan ak hava trblans, tahmin edilememesisebebiyle iddetine bal olarak tehlikeli sonular oluturabilmektedir.Genellikle15000 feet ve zerinde , bulut dnda ak havada oluur.


48/116



11.3. Rzgar Kesmesi (Wind Shear); Rzgar sapmas, dikey rzgarkrlmas ya da rzgar iri olarak da adlandrlan rzgar kesmesi, rzgarn ynndeve iddetinde mesafeye bal olarak meydana gelen yatay ve dikey ani deiimolarak tanmlanabilir. zellikle ini / kalk safhasnda yere yakn ve dk

sratteki hava aralar zerinde olduka etkili olan ve ounlukla krmlasonulanan hadiselere yol aan Rzgar Kesmesinin kesin yeri ve iddetinin

belirlenmesi mmkn deildir. Meydan civarnda farkl noktalara tesis edilmirzgar lm cihazlarndan elde edilen bilgilerle varl tahmin edilebilen Rzgarkesmesinin kesin yeri ve iddeti , ancak blgede uu yapmakta olan havaaralarnn Pilotlar tarafndan rapor edildiinde belirlenebilmektedir. Bu bilgigrevli hava trafik kontrolr tarafndan ; rapor eden uan tipi, rapor saati,rzgar kesmesinin yeri ve iddeti bilgilerini ierecek ekilde blgede umakta olantm hava aralarna bildirilecektir.

11.4. SS; Hava scaklnn i noktas scaklna (ba) kadar dmesineticesinde oluur.Dnya Meteoroloji Organizasyonu (WMO) kriterlerine gregr mesafesi 1000 metereden azdr. Sisin tipik bir Stratus Bulutundan farktabannn yere olan mesafesidir. Tabannn yerden ykseklii 300 feet ya da dahayukar olan sise Stratus Bulutu denilmektedir. zellikle grerek ya da aletleyaklama usulleri ile ini/ kalk manevralarnda belirleyici rol olan gre etkieden sisin oluacann tahmin edilebilmesi iin hava scaklnn ba scakl ilekarlatrlmas yeterlidir. Genellikle bu iki deer birbirine yakn olduudurumlarda sis tekil etmektedir.

11.5. Jet Stream; Yukar Troposferde veya aa stratosferde yar yatay bireksen boyuncaoluan kuvvetli dikine ya da yatay Rzgar Kesmesi ile karakterizeedilen kuvvetli ve dar bir hava akmdr. Havaclk asndan zellikle Jet Streamolan bir blgede uu dzenlerken bu akmn ierisinde hava akmyla ayn yndeuu dzenlemek uu sresini ksaltarak yakt tketimini drecei gibi tersi birdurumda uak iin yakt kritii gibi istenmeyen durumlar oluturacandanmutlaka dikkate alnmas gerekli bir etmendir.

11.6. HAVA KTLELER VE CEPHELER

11.6.1. HAVA KTLES; Troposferin byk bir ksmn kaplayan vehomojen bir yaps olan (scakl ve nem miktar yatay mesafeye bal olarak

byk lde deimeyen) byk hava paralarna Hava Ktlesidenilmektedir.Hava Ktleleri olutuklar blgenin zelliklerini tarlar.(scak /souk, nemli /kuru gibi) . Basn farkl ya da rzgarlar gibi sebeplerle yerdeitiren hava ktleleri gittikleri yere bu zellikleri tadklar iin, ani youma,ya, bulut oluumu gibi hadiselere yol aabildikleri gibi gr de nemli lde

deitirebilirler.


49/116



Hava Ktleleri, olutuklar corafik blgeye gre Arktik Hava , Polar Hava,

Tropikal Hava ve Ekvatoral Hava olarak adlandrlrlar.Bunlardan Arktik Hava;arktik ve antartik blgelerde oluur.Dierlerine oranla en dk scakla ve en

dk mutlak neme sahiptir.Polar Hava kutup blgelerinde, tropikal hava ise 30enlemi civarnda oluur.Ekvatoryal Hava kuzey ve gney yarm krelerdekiTropikal antisiklonlar arasnda kalan blgelerde oluur.

Hava Ktlelerini olutuklar yzeye gre Karasal ve Denizsel HavaKtleleri olarak snflandrmakta mmkndr.

Termodinamik snflandrma; Bu grupta hava ktleleri Scak ve Soukolmak zere ikiye ayrlrlar.

11.6.1.1. Scak Hava Ktlesi; Geldii blgede scaklk ykselmesine sebepolan hava ktlesidir.

11.6.1.2. Souk Hava Ktlesi; Geldii blgede scaklk azalmasna sebepolan hava ktlesidir.

Hava ktlelerinin bilinen karakteristik zellikleri bir blgeye dzenlenecekuu iin, o blgede karlalabilecek meteorolojik hadiselerin neler olabileceihakknda nemli bilgiler verebilmektedir.

11.6.1.3. Souk ve Scak Hava Ktlelerinin Karakteristik zellikleri;

Souk Hava Ktlesi Scak Hava Ktlesi

- Cu ve Cb tipi bulutlar - St ve Sc tipi bulutlar(Sis ve pus oluumu skarastlanmaktadr.)

- Bulut taban ykseklii yeterli - Bulut taban dk

- Ya an hari gr mesafesi mkemmel - Kstlayc gr mesafesi

- Aa seviyelerde Konveksiyon sebebiyle - Kararl hava, trblans yoktrblans ve karasz hava

- Ara sra hafif isenti veyamur


50/116



11.6.2. CEPHELER VE CEPHE OLUUMLARI

Karakterleri farkl olan iki hava ktlesi arasndaki snra CEPHEdenilmektedir.Bununla birlikte her iki hava ktlesinin bir araya gelmesi ile cepheolumaz.Bir cephenin oluabilmesi iin; hava ktleleri arasnda iyi bir scaklkgradyan olmas (hava ktlelerinin scaklk farknn belirgin olmas) ve mevcutrzgarlarn izotermleri (e scaklk erileri) birbirlerine yaklatrmas gereklidir.

Hava Ktleleri; hareket ynleri dikkate alndnda Souk Cephe, ScakCephe, Oklzyon Cephe ve Stasyoner Cephe olarak snflandrlabilir.

11.6.2.1 Souk Cephe ; Souk Hava ktlesi zamanla scak hava ktlesininyerini alyorsa bu iki hava ktlesi arasndaki cepheye SOUK CEPHE denilir.

11.6.2.2. Scak Cephe ; Scak hava ktlesi zamanla Souk hava ktlesininyerini alyorsa bu iki hava ktlesi arasndaki cepheye SICAK CEPHE denilir.

SOUK HAVAKTLES

SICAK HAVAKTLES

SOUK HAVAKTLES

SICAK HAVAKTLES


51/116



11.6.2.3. Oklzyon Cephe; Siklonlarn gelimesi esnasnda ayrca cephesisteminin souk cephesi nde hareket eden scak cepheye yetiirse OKLZYON

CEPHE oluur.Bu cepheler scak ve souk olmak zere ikiye ayrlr.

Souk Tip Oklzyon Cephe; souk cephe gerisindeki hava ktlesi scakcephe nndeki hava ktlesinden daha souk olduu durumlarda oluur.

Scak Tip Oklzyon Cephe; scak cephe nndeki hava ktlesinin souk cephegerisindeki hava ktlesine oranla daha souk olduu durumlarda oluur.

Stasyoner Cephe; Hareket etmeyen bir souk hava cephesinin scak hava ktlesiile meydana getirdii cephedir.

DAHA SOUKHAVA KTLES

SOUK HAVAKTLES

SICAK HAVAKTLES

DAHA SOUKHAVA KTLES

SOUK HAVAKTLES

SICAK HAVAKTLES


52/116



11.6.2.4. Cephelerin zellikleri;

SICAK CEPHECephe nnde Cephe ierisinde Cephe gerisinde

Basn Devaml der D durur Hafif deiiklik

RzgarBacking ve iddetiartar

Veering ve iddetiazalr

Hafif deiiklik

ScaklkDevaml ve hafifykselir

Ykselir Hafif deiiklik

baYa sresinceykselir

Ykselir Deiiklik olmaz

Bal nemYa sresinceykselir

Hava doymam iseykselmesinedevam eder

Hafif deiiklik

Bulutluluk Ci,Cs,As,Ns Alak Ni ve Fs St ve Sc

Grmesafesi

Ya dnda iyiPus veya sissebebiyle grmesafesi dktr

Genellikle grmesafesi orta veyazayf

Hava durumuDevaml yamurve kar

Ya dururyi hava, isenti veyahafif yamur

SOUK CEPHECephe nnde Cephe ierisinde Cephe gerisinde

Basn Der Ani ykselir Yava ykselir

RzgarBacking ve iddetiartar

Veering Hafif deiiklik

Scaklk Deiiklik olmaz Ani der Hafif azalrba Ykselir Ani der Hafif deiiklik

Bal nem Ykselebilir Ya ierisindeykselir Ani der

Bulutluluk Sc,Ac,AsCu ve Cb ile

birlikte Fs ve Fc

Bulutlarda aniparalanma ve sonradalma

Grmesafesi

Genellikle grmesafesi orta veyazayf, belki sis

Ya ierisindegeici azalr, anidzelir

ok iyi

Hava durumuHafif yamur vegk grlts

Kuvvetli yamurve gk grlts,

ok ksa sreli kuvvetliyamur ; iyi hava


53/116



oraj ve dolu

12. METEOROLOJK KODLAMALAR

Havaclkta kullanlan Meteorolojik raporlar ok eitli olmakla beraberbunlardan en ok kullanlanlar METAR, SPECI, TAF ve SIGMETtir. Ad geenbu raporlar Dnya Meteoroloji rgt tarafndan yaynlanan manuel, ICAO Annex3 ve ICAO Doc 8896 de ( Havaclk ve Meteorolojik Uygulamalar Manueli)akland ekilde kodlanmlardr.

METAR, Blgesel anlamalarla belirlenen dzenli aralklarla (30 dakika ya

da 1 saatlik peryotlarda) yaynlanan ve bir Hava Alannda hkm srenmeteorolojik artlar gsteren meteorolojik rapordur.

SPECI; ki METAR periyodu arasnda, havaclk faaliyetlerini etkileyeceknemli deiiklikler olmas durumunda, METARa ilave ya da tamamlayc bilgiolarak ileticileri gelimelerden haberdar etmek amacyla yaynlanan, METARkodlamas ile tamamen ayn, zel meteorolojik rapordur.

TAF; Bir Hava Alan iin belirli periyodlarda yaynlanan ve genellikle 9 yada 24 saatlik aralklarda hava alan ve civarnda karlalmas ngrlen

meteorolojik hadiseleri ieren hava tahmin raporudur.

SIGMET; yol boyu (en route) karlalabilecek nemli hava hadiselerininrapor edildii meteorolojik rapordur.

Belirli bir blgedeki nemli Hava Alanlarna ait METAR raporlar,genellikle 30 dakikalk periyotlarla belirli bir frekans zerinden havadaki havaaralarna yaynlanr ki, bu yayn VOLMET olarak adlandrlmaktadr.

Meteorolojik Raporlarn kodlanmasnda iki method kullanlmaktadr.Bunlardan birincisi, yaln ksaltmalarn kullanlmasdr. rnek olarak, HEAVYkelimesinin yerine HVY ksaltmasnn kullanlmas. Bir dieri ise METARKODlamasdr. METAR kodlar genellikle kelimelerin ingilizce karlklarndantretilmi ve anlamlar herkesce bilinen zel ksaltmalardr. Bu kodlar, raporoluturmak ve eitli yntemlerle (AFTN, FAKS vb) kullanclara ulatrmak iinkullanlmaktadr.

Meteorolojik raporlar (METAR, SPECI, TAF, TAF AMD, ve SIGMET )dnya zerindeki tm merkezlere yaynlanmak zorundadr. Burada ama, bir hava

alanna sefer dzenlemek isteyen iletmenin gerekli tedbirleri alabilmesi ve / veya


54/116



sefer dzenleyip dzenlememeye karar vermesinde en nemli etkenlerden birisiolan Meteorolojik Hadiselerin bilinmesinin salanmasdr. Ayrca; bir hava alaniin, sadece o hava alannda blgesel olarak faaliyet gsteren iletmeler tarafndankullanlmak zere yaln ksaltmalardan oluan MET REPORT ve SPECIAL

yaynlanabilmektedir.

12.1. METAR KODLAMALARI;

METAR 13 blmden oluan bir kodlama sistemidir.Her blmde belirli birmeteorolojik parametre ile ilgili bilgiler yer alr. Ancak baz blmler her METARraporu ierisinde yer almayabilecei gibi bir ka blm yerine havann durumunuaklayan zel terimler kullanlabilmektedir.

1. BlmRapor Tipi 2. BlmRaporun aitolduumeydannICAO Kodu

3. BlmTarih /Saatgrubu

4.BlmRzgar 5.BlmMeteorolojikGr

6.BlmRVR

7. BlmHavaHadiseleri

8. BlmBulutlar

9. BlmScaklkve BA

10.BlmQNH

11.BlmGemiHava

12.BlmWind Shear(RzgarKesmesi)

13.BlmGelecekHava

Not 1: RVR, Hava hadiseleri, Gemi Hava ve Rzgar Kesmesi ile ilgili alanlar;ICAO Annex 3 de belirtilen artlar dnda nemli bir hadise yok ise bo

braklabilir.Not 2: Bulutlar, Meteorolojik Gr ve Hava hadiseleri ile ilgili alanlar daha sonra

aklanacak olan artlarn olumas halinde sadece CAVOK terimi ile ifadeedilebilir.

1. Blm: Rapor Tipi;Bu blmde raporun tipi (METAR, SPECI gibi ) belirtilecektir. METAR veSPECI kodlamalar tamamen ayn olup tek fark SPECInin iki METAR Raporuarasnda havaclk faaliyetlerini etkileyen ve ICAO Annex 3 de aklananartlarn olumas durumunda yaynlanmasdr.

2. Blm: Raporun Ait Olduu Meydann ICAO Kodu;


55/116



Bu blmde yaynlanan raporun hangi meydana ait olduunu belirtmek zereICAO drtl tantmas belirtilecektir. (Ankara Esenboa Hava Liman iinLTAC, zmir Adnan Menderes Hava Liman iin LTBJ gibi)

3. Blm: Tarih / Saat Grubu ;Bu blmde rasatn yapld saat grubu belirtilecektir.Burada Kullanlan saatdilimi UTC olup zaman grubunun hemen arkasndan Z harfi gelir ki bu saatinZulu saati olduunu gsterir.

METAR Kodu Raporun okunu ekliMETAR LTAC 301020Z Ayn 30unda 10,20 Zulu itibaryla

Esenboada

4. Blm: Rzgar;Bu blmde hakim rzgarn yn 3 rakam olarak ve ortalama iddeti iki rakamolarak verilir. Rzgarn iddeti Knot (Saatte Deniz Mili) cinsindenverilmektedir ve bunu vurgulamak iin rzgar grubunun arkasna KTksaltmas eklenir. Hakim rzgar yn belirlenirken en yakn 10 lu dereceyeyuvarlanr. Ortalama rzgar iddeti ise rasattan hemen nceki on dakikaklk

periyotta kayt edilen rzgar iddetlerinin aritmetik ortalamasdr.

METAR Kodu Raporun okunu ekli31015KT09005KT

Rzgar yz on dereceden on be KnotRzgar sfr doksan dereceden sfr be Knot

Rzgar iddeti belirlenirken rasattan nceki on dakikalk periyot ierisindekayt edilen azami rzgar iddeti, ortalama rzgar iddetinden 10 Knot ya da dahafazla olur ise bu hamle olarak (Gusting) adlandrlr ve rzgar grubu ierisindeiddeti belirten iki rakamn hemen arkasndan G ksaltmasn takiben bitiik olarakyazlr.

METAR Kodu Raporun okunu ekli31015G27KT Rzgar yz on dereceden on be Knot

hamlesi 27 Knot.

Rzgarn iddeti ortalama 1 Knot n altnda ise bu durum, RZGARSAKN (WIND CALM) olarak adlandrlr ve 00000 KT olarak kodlanr.

METAR Kodu Raporun okunu ekli


56/116



00000KT Rzgar Sakin (Wind Calm)

Rasat sresince rzgarn ynnde 60 den ok ve 180 den az birdeiiklik var ise ve rzgarn iddeti en ok 03 Knot ise bu durumu ifade etmekiin Deiken Rzgar terimi ve VRB (Variable) ksaltmas kullanlr.

METAR Kodu Raporun okunu ekliVRB03KT Deiken rzgar sfr Knot

Rasat sresince rzgarn ynnde 60 den ok ve 180 den az birdeiiklik var ise ve rzgarn iddeti 04 Knot ve daha fazla ise bu durumu ifade

etmek iin, rzgar ynnde meydana gelen deiimin iki u deeri saat ynndekiistikamete gre verilir.

METAR Kodu Raporun okunu ekli24010KT 220V280 Rzgar iki yz krk derceden on Knot,

yn deiimi iki yz yirmi derece ila ikiyz seksen dereceler arasnda

31015G27KT 280V350 Rzgar yz on dereceden on beKnot hamlesi 27 Knot rzgar yndeiimi iki yz seksen derece ila yz elli dereceler arasnda

Not: Rzgar yn deiimi 180 veya fazla ise bu durumda VRB kullanlmamal ,mutlaka en uygun bir yn ile rzgar verilmelidir.

5. Blm: Meteorolojik Gr;Hatrlanaca zere; gndzleri aydnlatlmam, geceleri ise aydnlatlm

uygun boyutlar olan bir cismin, atmosferik koullara bal olarak grlp

alglanabilecei en uzak mesafe Gr; tm ynlerde tespit edilen grdeerleri arasnda en ksa olan ise Meteorolojik Gr olarakadlandrlmaktayd. METAR kodlamalarnda ilan edilen deer Meteorolojik Grdeeridir.

Meteorolojik Gr; METAR raporlarnda metre cinsinden drt rakamolarak kodlanmaktadr.

Meteorolojik gr 800 metreden az ise 50 metrelik aralklarla


57/116



Meteorolojik gr 800 metreden fazla ve 5 Kmden az ise 100 metrelikaralklarla

Meteorolojik gr 5 Kmden fazla ve 10 Kmden az ise 1 Kmlikaralklarla

Meteorolojik gr 10 Km den fazla ise 9999 olarak Meteorolojik gr 50 metreden az ise 0000 olarak kodlanacaktr.

rnek: Gr mesafesi;

695 metre llm ise 0650 metre olarak,3980 metre llm ise 3900 olarak,7600 metre llm ise 7000 metre olarak,15 Km llm ise 9999 olarak rapor edilecektir.

Not: Yukardaki rneklerden de anlalaca zere gr deerleri, bir altuygun deere yuvarlanarak rapor edilmektedir.

Yukarda aklanan koullara ek olarak aada zetlenen durumlarda yanlarndabelirtilen deiiklikler uygulanacaktr.

ARTLAR KODLAMAGr ynlere gre deiiyor ise En dk gr deeri yaynlanrBir ya da daha fazla yndeki gr, endk grten en az %50 farkllkgsteriyor ise;

rnek; llen deerler 1200 SE, 2000 N(1200 + 1200/2=1800metre) Kuzeyynnde llen deer en kk deerin%50sinden daha byk bir farkllk

gsteriyor.

Meteorolojik ryetin yn mutlakabelirtilecektir.

Bu durumda 1200SE olarakkodlanmaldr.

En dk gr birden fazla yndebelirlenmi ise

Uu faaliyetleri iin en nemliolannn yn verilir.

Herhangi bir yndeki en dk gr3000 metrenin altnda ve ayn andallen bir baka yndeki gr 5000metrenin zerinde ise

Ynleriyle birlikte her iki grdeeride yaynlanr.

1500S 7000 NW gibiGr hzl olarak, deiiyor ynverilemiyor ise

En dk gr deeri ynbelirtmeksizin yaynlanr.


58/116



METAR Kodu Raporun okunu ekli7000 Meteorolojik gr yedi Km9999 Meteorolojik gr on Km ve zeri0450 Meteorolojik gr drt yz elli metre0000 Meteorolojik gr elli metrenin altnda1200SE Meteorolojik gr Gney douda bin

iki yz metre1200SE 2500N Meteorolojik gr Gney douda bin

iki yz metre, kuzeyde iki bin be yzmetre

1200SE 6000N Meteorolojik gr Gney douda biniki yz metre, azami gr kuzeyde iki

bin be yz metre

6. Blm: RVR;Meteorolojik gr ya da pist gr mesafesi her hava alan iin belirlenendeerin altna dtnde RVR deeri yaynlanmaldr. ICAO Annex 3 deRVR deerlerinin 50 metre ile 1500 metre arasnda olmas durumunda raporedilmesi tavsiye edilmektedir. 50 metrenin altnda lld ise RVR 50metrenin altnda , 1500 metrenin zerinde lld ise RVR 1500 metreninzerinde eklinde ifade edilmelidir.

RVR deerleri;

400 metreye kadar 25 er metre aralklarla400 metre ila 800 metre arasnda ise 50 er metre aralklarla,800 metrenin zerinde ise 100 er metre aralklarla rapor edilir.

Not: Meteorolojik grte olduu gibi RVR deerleride uygun olan bir altdeere yuvarlanarak rapor edilmelidir.

rnek: llen deer;


59/116



345 metre ise 325 metre,490 metre ise 450 metre,1280 metre ise 1200 metre rapor edilecektir.

Herhangi bir nedenle RVR lm yaplamayan pistler iin R ve pisttantmasn takiben ////// kodlanacaktr. R18L////// 1,8 sol pisti iin RVR lmyaplamadn iaret eder.

U Son Eki: RVR lmnde; periyodun son be dakikalk deerleri, ilk bedakikaklk deerlerine gre 100 metre ya da daha fazla birartgsteriyor ise kullanlacaktr.

D Son Eki: RVR lmnde; periyodun son be dakikalk deerleri, ilk be

dakikaklk deerlerine gre 100 metre ya da daha fazla birazalmagsteriyor ise kullanlacaktr.

N Son Eki: RVR lmnde; periyodun son be dakikalk deerleri, ilk bedakikaklk deerlerine gre 100 metreden daha az birazalma ya daart gsteriyor veya her iki deer arasnda bir farkllk gzlenmiyorise kullanlacaktr.

P n Eki: RVR lmnde rasat edilen deer o pist iin tespit edilmimaksimum RVR deerinden fazla ise ya da ICAO Annex 3 te

tavsiye edildii zere 1500 metrenin zerinde ise kullanlacaktr.

M n Eki: RVR lmnde rasat edilen deer o pist iin tespit edilmiminimum RVR deerinden az ise ya da ICAO Annex 3 te tavsiyeedildii zere 50 metrenin altnda ise kullanlacaktr.

V Eki: RVR lmnde rasat edilen deerlerden herhangi birisi, ortalamadeerden 50 metre ya da ortalama deerin %20 sinden daha fazla(hangisi bykse) bir deiiklik gsteriyor ise ortalama RVR deeri

yerine o rasat srasnda llen asgari ve azami deerler raporedilecektir.

METAR Kodu Raporun okunu ekliR18L////// 1,8 sol pisti iin RVR lm yaplamamtr.R18R/1200U 1,8 sa pisti RVR deeri 1200 metre ve artyorR36/800D 3,6 pisti RVR deeri 800 metre ve azalyorR27/P1500 2,7 pisti RVR deeri 1500 metre ve zerinde


60/116



R36/M050 3,6 pisti RVR deeri 50 metre ve altndaR36/500V600 3,6 pisti minimum RVR deeri 500 metre

maksimum RVR deeri 600 metre

7. Blm: Hava Hadiseleri; (Hali hazr hava)Hava hadiseleri aadaki formata uygun olarak rapor edilmelidir;

i) Hadisenin iddeti ve / veya Meydana olan yaknlii) Hadisenin karakteristiiiii) Hadisenin tipi

i) Hadisenin iddeti ve / veya Meydana olan yaknl;

METAR KoduHadisenin iddeti ve / veyaMeydana olan yaknl

Raporun okunu ekli

+ (hadisenin iddetli olduu yada iddetinin artmakta olduudurumlarda kullanlr)

+RA ; artan yamur+DZ ; artan isenti

- ( hadisenin hafif iddetliolduu ya da iddetininazalmakta olduu durumlardakullanlr)

-FG

meteoroloji kitabi

Documents