modul basa jawa kelas xi - 1

Upload: masbekel-sepuh-dwijasetyaprasaja

Post on 06-Jul-2015

4.978 views

Category:

Documents


669 download

DESCRIPTION

Bahan Ajar Bahasa Jawa kelas XI - 1 SMA N 1 Sanden - Bantul - Yogyakarta

TRANSCRIPT

| 1 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1 Purwakaning Atur Awitsakingkajurungingmanah,kulacumanthakandhrkcawcaw urun rembag babagan pamarsudining basa, sastra, tuwin aksara Jawa. Modulpunikanamungkanggambiyantuparasiswaanggnipunsami sinaubasaJawa,lansakpranganmodulpunikakaseratmawiaksaraJawagagrak Sriwedarn lan gagrak KBJ Malang, wondn tata gelar panulising latin basa Jawa kajumbuhakenkaliyanejaanbasaJawaaksaraLatinwedalanBalaiPustakaYogyakarta edisi revisi taun 2006.Bokbilihsakmangkpinanggihsamukawisingkangtaksihrinaoskirang anjangkepimenggahingmateriingkanggegayutankaliyankurikulumingkang lumampah,awitsakingpunikapanyaruwparawinasislanparapamaostansah kula antu antu. Ingwasanamugimugimodulpunikawontenginanipuntumrappara kadang dwija langkung langkung tumrap para siswa. Nuwun. Kepala SMA N 1 Sanden Pangripta Drs. Ir. H. Joko Kustanta, M.Pd Setya Amrih Prasaja,S.S. Nip.19660913 199103 1 004Nip.198107262010011 011 Sinengkalan Candrawarsi Santri Catur Wiwaraning Jagad | 2 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1 Pranatacara utawi panatacara ? SalebetingkawruhbasaJawaasringkapyarsatetembunganpranatacarautawi panatacara, tetembungan kalih punika menawi dipunudhal saged nggadhahi teges ; 1.Pranatacara,tetembunganpunikabakunipunsakingtetembunganpranatalan adicara,manutbausastraJawatembungpranatasamitegesipunkaliyan paugeran.Wondnadicarasampuncethategesipun.Dadosmenawimekaten tetembunganpranataadicarapunikapaugerantumrapingtatagelaradicara ingkangbadhkalampahan.Gampilipuntembungpranataadicarapunikasami kaliyan daftar acara (tatacara / random acara)lan ubarampnipun. 2.Panatacara,tetembunganpunikabakunipunsakingtetembunganpanatalan adicara,manutbausastraJawatembungpanatanggadhahitegesingkangnata. Dnadicarasampuncethategesipun.Dadosmenawimekatentetembungan panataadicarapunikapawonganingkangkajibahnatalanngaturtumapaking adicarawiwitpambukangantosparipurna,cekakipuntembungpanataadicara punikalajengkalimrahdipuntembungakenMC(MasterofCeremonnies)utawi pembawa acara. Adicara lan Upacara. Tembungacaraadatipundipunginakakensakkersanipunminangkajarwan (terjemahan)basaIndonesiaacara,kamangkajarwanipuntembungacarasalebeting basa Jawa ingkang langkung trep inggih punika adicara.Tuladhanipun, adicara pngetan dinten kamardhikan, lsp. STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI: :: :Memahami dan menanggapi berbagai wacana lisantentangbahasa,sastra dan budaya Jawa dari berbagai Memahami dan menanggapi berbagai wacana lisantentangbahasa,sastra dan budaya Jawa dari berbagai Memahami dan menanggapi berbagai wacana lisantentangbahasa,sastra dan budaya Jawa dari berbagai Memahami dan menanggapi berbagai wacana lisantentangbahasa,sastra dan budaya Jawa dari berbagaisumb sumb sumb sumber. er. er. er. KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR:Memahami dan menanggapi pranatacara dari berbagai media. :Memahami dan menanggapi pranatacara dari berbagai media. :Memahami dan menanggapi pranatacara dari berbagai media. :Memahami dan menanggapi pranatacara dari berbagai media. INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR : :: : -Mendefinisikan apa itu pranatacara dan panatacara. Mendefinisikan apa itu pranatacara dan panatacara. Mendefinisikan apa itu pranatacara dan panatacara. Mendefinisikan apa itu pranatacara dan panatacara. -Paham dan mengetahui syaratPaham dan mengetahui syaratPaham dan mengetahui syaratPaham dan mengetahui syarat syarat menjadi seorang pranatacara. syarat menjadi seorang pranatacara. syarat menjadi seorang pranatacara. syarat menjadi seorang pranatacara. -Mengetahui beberapa hal penting yang ter Mengetahui beberapa hal penting yang ter Mengetahui beberapa hal penting yang ter Mengetahui beberapa hal penting yang terkait dengan pranatacara kait dengan pranatacara kait dengan pranatacara kait dengan pranatacara Wulangan angka 1 | 3 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1Tembung upacara salebeting kawruh basa Jawa nggadhahi teges adicara adicara ingkangsipatipunlangkungmirungganingbabaganingkangwontengegayutanipun kaliyanlelayu,punapadnpanghargyandhaupingpinangantn.Milainggkang mbntenakentatarakitpanganggnipunmligiwontenkadadosaningkanglumampah, menawi kadadosan punika kagelaraken kanthi mawi ubaramp adat punapadn tradisi Jawa mila saged dipunwastani upacara. Tuladhanipun, upacara panggih temanten, upacara pambidhaling layon. Sangu Tumraping Paraga Panata Adicara. Panataadicaraminangkasalahsatunggalingayahaningkangbakusalebeting adicara,lansupadosayahanpunikasagedkalampahkanthiprayogapramilaparaga panataadicarakedahkagungansanguingkangcekaplanjangkep.Rhningpanata adicarapunikaingsalebetingpasamuandadospunjeringkawigatosan,pramilainggih kedah ngudi murih saged renggep ing wicara. Renggep tegesipun candhak / nyandhak, wondn wicara tegesipun gunem/ tutur/ pangandikan.Pramilarenggepingwicarapunikasageddipuntegesi;nguwaosi/ ngendalnisedayapakartiningtutur,supadoswijilingpangandikansagedtata,tatas,tth, lan titis. Tata ing babagan ; basa sastra tuwin patrap. Tatas ing bab babaran tuwin isining wedaran. Tth ing bab wijiling pangandikan ; rancak, cetha, lan wiramanipun sekca. Titis tegesipun trep kaliyan swasana. Kanthimekatennembsageddipunwastanirenggepingwicara,menawiwiwit sakingpamilihingtembungsahadhapukaningukara,runtutingpangandikan,panjang lancekakipunwedharantuwinisiningwedharan,treplansagedjumbuhkaliyan swasana, saha sadaya kalawau kaaturaken kanthi rancak lan sekca dipunmirengaken. Kathahperkawisingkangkedahdipuncawisakenminangkasangumurihsaged renggep ing wicara, ing antawisipun saged kaprang dados tigang (3) prangan ; Gegayutankaliyanjiwaningwedharan,inggihpunikapambudidayamurih wedharing pangandikan nggadhahi bobot tuwin raos.Gegayutankaliyanulahswara,inggihpunikapambudidayamurihwijiling pangandikansagedcethatuwinmembatmentulingswarasekca dipunmirengaken. Gegayutankaliyanpatrap,inggihpunikapambudidayamurihpatrapingsalira punapadn patraping busana netepi subasita ingkang lumampah. Sangunipunpanataadicaratuwinpamedharsabdasupadoswijilingpangandikan nggadhahi bobot antawisipun wonten gangsal (5) perkawis ; Pirsa sastu / nguwaosi dhateng ayahanipun. Nguwaosi basa lan sastra. Tth / baut micara. Lantip ing panggraita saha tanggap ing swasana. Kagungankawruhingkangcekap,mliginipuningkangwontengegayutanipun kaliyan ayahan punapadn kawruh sansipun. | 4 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1Wedharingpangandikansagedkadamelrowautawiringkesmekatenugiingbab basa ingkang kaginakaken, saged kanthi basa ingkang prasaja punapadn basa ingkang rinengga,sedayakalawaugumantungswasanaingkanglumampah.Wontensalebeting upacara/adicarapunapa,sinteningkangmidhangetaken,sahawekdalingkang sumadya. Bakunipunwedharaningpangandikankedahurutruntut,cethapilah-pilahipun, satemahisiningwedharansagedjumbuhkaliyanayahaningkanglumampah.Babaring pangandikan, prayogi kaprang dados tigang (3) perkawis : Purwaka, inggih punika atur pangandikan ingkang minangka pambuka. Ingkang kalebet ing prangan purwaka antawisipun : oSalam pambuka / uluk salam. oAsung pakurmatan dhumateng para tamu. oMuji syukur wonten ngarsaning Gusti Ingkang Murbng Dumadi. oNgaturaken gatining ayahan. oNgaturaken reroncning adicara. oTatalaksitaningadicarakawaossakingpambukangantosdumugi panutup,lajengparatamukasuwunsekcalenggah,angantuadicara saklajengipun. Isiutawipranganingisiingkangwigati,inggihpunikawosingpangandikan. Ingkangkalebetpranganwigatitumrappanataadicarakadostangaturaken sabensabenadicara,rikalangaturakensaben adicarakedahcethaanggnipun ngaturakenadicaraingkangbadhlumampah,setunggalmbakasetunggalpara paraga ingkang hanyengkuyung dipunaturi kanthi cetha. Wasana,inggihpunikaaturingkangminangkapanutup.Wondnprangan wasana, tumrap panata adicara antawisipun ; oNyuwunpangapuntendhumatengsedayakekirangansahakalepatan anggnipun nindakaken jejibahan. oNdhrkaken sugeng konduripun para tamu. oNgaturaken adicara panutup kanthi salam panutup. A.Gladhn angka 1. Wangsulana pitakn ngandhap punika ! 1.Punapa ingkang dipunwastani pranatacara / pranata adicara punika ? Wangsulan:............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... | 5 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 12.Punapa ingkang dipunwastani panatacara / panata adicara punika ? Wangsulan: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3.Punapa bntenipun pranatacara lan panatacara punika ? Wangsulan:....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4.Punapa ingkang dipunwastani upacara punika ? Wangsulan: ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5.Apa sing diarani lan dikarepak renggep ing wicara ? Wangsulan : ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... B.Gladhn angka 2OwahensajroningbasaJawaKramaKramainggilteksacarabasaIndonesia, ngandhap punika !!! Kepada yang terhormat para tamu.Alhamdulillah puji syukur mari kita panjatkan kehadirat Tuhan atas berkah dan nikmat sehingga padakesempataninikita bisa bertemudanberkumpulpadaacaraperingatan HUTRIyangke 65, tanpa ada alangan suatu apapun. | 6 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1DisinisayaakanmembacakansusunanacaraperingatanHUTRIyangke65,adapunacara tersebut antara lain : 1.Pembukaan. 2.Sambutan dari ketua panitia. 3.Sambutan sari ketua RT. 4.Isi5.Doa 6.Penutup Demikiansusunanacarayangtelahkitaikutibersama,danseiringdengandoamakaselesailah susunanacarapadakesempatanhariini,apabilaadakesalahandalamsayamembawakanacara ini, semoga bapak ibu berkenan member maaf yang sebesar besarnya. Terimakasih. Wangsulan : .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. C.Gladhn angka 3. Wangsulana pitakn ngandhap punika kanthi maringi tanda ping (X). 1.Tembung x=gep\ punika nggadhahi teges ? a.Sangud.Candhak / nyandhak b.Nyekele.Nyancang c.Nggawa| 7 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 12.Tembung wicr punika nggadhahi teges ? a.Gunem / pangandikand.Tetembangan b.Lelagone.Cangkriman c.Adicara3.Tembung p]ntaficr yn kpirantiinak dadi ? a.Panatacarad.Pranatacara b.Pranata adicarae.Paranata adicara c.Panata adicara 4.Ingkangdipunwastanirenggepingwicarapunikamenawiaturingpangandikan saged .. keJawa ? a.Tatad.Titis b.Tatase.Tatag c.Tth5.Sing diarani tata kuwi tata ing bab apa ? a.Babaran isining wedharand.Wijiling pangandikan b.Swasaning ayahane.Wayahing ayahan c.Basa sastra tuwin patrap6.Sangunipunpanataadicarasupadoswijilingpangandikannggadhahibobotpunika wonten pinten ? a.2d.5 b.3e.6 c.7 7.Tatacarapanganggningbusanaingkangsapunikaminangkasanguningpanata adicara ingkang wonten gegayutanipun kaliyan ? a.Patraping busanad.Jiwaning Wedharan b.Ulah kridhaning swarae.Swasananingadicara c.Kridhaning lathi 8.Sangunipunpanataadicarasupadoswijilingpangandikannggadhahibobot,kados ing ngadhap punika keJawa . ? a.Tth tuwin baut ing wicarad.Nguwaosi basa lan sastra b.Patrap ing busanae.Lantip ing panggraita c.Kagungan kawruh cekap9.Ing ngandhap punika pundi ingkang boten kalebet ing pranganing purwaka ? a.Salam pambukad.Nyuwun pangapunten b.Asung pakurmatane.Muji syukur c.Ngaturaken reroncning adicara 10.Nyuwunpangapuntendhumatengsedayakekirangansahakalepatananggnipun nindakaken jejibahan, punika kalebet ing prangan ? a.Salam pambukad.Purwaka b.Isie.Uluk salam c.Wasana

| 8 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1 JINISING TEMBANG SALEBETING KAWRUH TEMBANG JAWA Tembungtembangingkangsaklajengipundipunkramakakensekar,salebeting kawruhkabudayanJawapunikanggadhahitegestetembunganingkangrinonclan pinathok,wujudipuntembangtembangpunikataksihkalebettembangJawaklasik ingkangtaksihngginakakenpaugerangurugatra,guruwilangan,punapadnguru lagu, tembang tembang punika kadosta : 1.Tembang gedh utawi sekar ageng, tuladhanipun : Kusumastuti Citramengeng Tepi Kawuri KumudasmaraPamularsih2.Tembangtengahanutawisekartengahanugiwinastansekardhagelan, tuladhanipun : Wirangrong PranasmaraBalabakPalugonJuru Demung pangajabsih 3.Tembang cilik utawi sekar macapat, tuladhanipun : Pocung Gambuh Durma Mijil STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI: :: :Memahamidanmenanggapiberbagaiwacanalisantentangbahasa,sastradanbudayaJawadariMemahamidanmenanggapiberbagaiwacanalisantentangbahasa,sastradanbudayaJawadariMemahamidanmenanggapiberbagaiwacanalisantentangbahasa,sastradanbudayaJawadariMemahamidanmenanggapiberbagaiwacanalisantentangbahasa,sastradanbudayaJawadariberbagai sumber. berbagai sumber. berbagai sumber. berbagai sumber. KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR:Menyimak, memahami, dan menanggapi tembang Jawa / Camp :Menyimak, memahami, dan menanggapi tembang Jawa / Camp :Menyimak, memahami, dan menanggapi tembang Jawa / Camp :Menyimak, memahami, dan menanggapi tembang Jawa / Campursari melalui berbagai media. ursari melalui berbagai media. ursari melalui berbagai media. ursari melalui berbagai media. INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR: :: : -Membedakan dan mendefinisikan beberapa kategori tembangMembedakan dan mendefinisikan beberapa kategori tembangMembedakan dan mendefinisikan beberapa kategori tembangMembedakan dan mendefinisikan beberapa kategori tembang tembang Jawa termasuktembang Jawa termasuktembang Jawa termasuktembang Jawa termasuk tembang Campursari. tembang Campursari. tembang Campursari. tembang Campursari. -Menganalisis isi sebuah teks tembang Campursari. Menganalisis isi sebuah teks tembang Campursari. Menganalisis isi sebuah teks tembang Campursari. Menganalisis isi sebuah teks tembang Campursari. Wulangan angka 2 | 9 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1Sinom Pangkur Kinanthi Asmaradana Dhandhanggula Mengatruh 4.Tembang dolanan, tuladhanipun : Gundhul gundhul pacul Sluku sluku bathok Mnthog mnthog Ilir ilir Bang bang wis rahina Sakprangan tembang tembang ing nginggil kalawau kalebet tembang Jawa klasik ingkanglarasipuntaksihmanutkaliyanpakemtitilarasgamelanJawa,larasSlndro punapadnlarasPlog.Babpunikanggadhahitegesbilihswanteningwiraswarautawi warangganakedahnglarasakenkaliyantintinganinggamelan.Wondntembang CampursarilantembangJawasansipuningkangkacampurankaliyanpirantimusik modernadatipuntintingantitilarasipungumantungkaliyanswanteningwiraswarautawi waranggananipun.

TEGESIPUN TEMBANG CAMPURSARI Tembang Campursari punika, minangka salah satunggaling seni ingkang dipunripta kanthinambahisakprangangamelanJawakaliyanpirantimusikmodern,kadosta organ,gitar,bass,drumb,lsp.Salebetingtembangcampursaripunikaadatipunbasa ingkangkaginakakenugibasaJawa.Nangingbotensabentembangingkang ngginakaken basa Jawa saged dipunwastani tembang Campursari. JINISING TEMBANG CAMPURSARI Tokoh ingkang ngrumiyini lan ngondhangaken Campursari, inggih punika Mantous lumantargrupCampursariGunungkidul(CSGK)MajuLancar.Nangingsakpunika kathahsenimaningkangnggarapseniCampursariingkangbntenlanmankawarni jinisipun, wondn tembang Campursari saged kaprang kados ing ngandhap punika : 1.TembangCampursariMurni,kasebatmekatenawitTembangCampurasi punika sinaosa garapanipun lumantar Gamelan Jawa lan musik modern nanging tembangingkangkasekarakentaksihkalebetsekaragengutawitengahan punapadn dolanan ingkang adatipun kasekaraken mawi iringan gamelan Jawa jangkep. Tuladhanipun : C.S. Sanggabuana, C.S. Gunungkidul, C.S. Sudila. 2.TembangCampursariGarapan,kasebatmekatenawitTembangCampursari punikatembangingkangkariptalankasekarakensampunmligigarapannggal tegesipunbotenmligitembangsakingsekarageng,tengahanpunapadn dolanan. Tuladhanipun : C.S. Gunungkidul, Campursari Nurhana lan Jaka Edan. 3.TembangCampursaiKroncongDangdut,jinisingtembangCampursaripunika adatipun sampun boten mawi iringan gamelan Jawa nanging mligi piranti musik modern,rhningsekarsekaripunkaseratsalebetingbasaJawamilakaprah kasebat Campursari. Tuladhanipun : C.S. Didi Kempot, C.S. Cak Diqin. | 10 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 14.TembangJawasansCampursari,kadosingkangkaandharakeningnginggil kalawau,bilihbotensedayatembangingkangsyairutawicakepanipunmawi basa Jawa punika saged winastan Campursari, tembang Jawa jinis punika saged arupi Pop Jawa, Langgam Jawa, Kroncong Jawa, rap Jawa, lsp. SUJARAHIPUN TEMBANG CAMPURSARI Samadyaningwarsa1990an,ManthouskanthigrupCampursariMajuLancar Gunungkidul nepangaken salah satunggaling seni musik ingkang awujud gamelan Jawa kasandingakenkaliyanpirantimusikModern,lansenigarapannggalpunikalajeng winastan Campursari awit panci awujud campuran Gamelan Jawa kaliyan piranti musik modern. RikalawiwitwontenipunCampursarikathahparakasepuhaningkangkirang sarujuk awit kawontenan nyampuraken Gamelan kaliyan piranti musik modern punika sagedwinastanngowahipadatanpakemgamelaningkangsampunbaku.Nanging danguningdanguCampursaritansayangrembaka,keparamalahkathah pandemenipun.BabpunikambokmenawisampunlimrahjerwiramaningCampursari ugi saged damel kepranan sintena ingkang midhangetaken. ManthousminangkapawonganingkangngondangakenCampursaripunika,mijil ingdesaPlayentlatahGunungkidul,rikalataun1950.Nalikaingtaun1993Manthous ndamel grup Campursari Maju Lancar Gunungkidul. Tokoh Campursari TATA PANYERATAN BASA JAWA AKSARA LATIN IngngadhappunikasakpranganbabtatapanyeratanbasaJawaaksaraLatin ingkang kasampurnakaken, bab ingkang wigatos kadosdn : 1.Panyeratingaksara[a]jejegingkangkawaos[]panyeratingaksarakedah kaserat [a] boten [o]. Tuladha : Lara boten kaserat Loro (boten+(:+: Sapa boten kaserat Sopo (boten+:+(: JANGKEPING KAWRUH PARAMASASTRA | 11 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1Apa boten kaserat Opo ((boten+(:+(: Aja boten kaserat Ojo (+boten+(:++: 2.Panyeratingungelingswanten[i]ingsakwingkingwandaingkangsigeg, sinaosakawaoskadosdnungelingswanten[e]panyeratingaksarakedah kaserat [i]. Tuladha : Pitik boten kaserat Pitek ((+|boten(+(+| Sikil boten kaserat Sikel +(|boten++(| Miring boten kaserat Mireng +boten++ Ririh boten kaserat Rireh :boten+: 3.Panyeratingungelingswanten[u]ingsakwingkingwandaingkangsigeg, sinaosakawaoskadosdnungelingswanten[o]panyeratingaksarakedah kaserat [u]. Tuladha : Alunboten kaserat Alon ((+|boten(+(:+| Wurung boten kaserat Wurong +boten++: Pupus boten kaserat Pupos ((|boten(+(:| Murub boten kaserat Murob +(|boten++:(| 4.Panyerating ungeling swanten [e] kaprang dados tiga (3). a.Panyerating aksara [e] pepet, bab panyerating aksara [e] pepet tetep boten owah kadosdn []. (+| Pelem boten kaserat plm ((|Sepet boten kaserat spt +(+| Merem boten kaserat Mrm(|Teles boten kaserat Tls b.Panyeratingaksara[e]taling,babpanyeratingaksara[e]talingkaserat mawi diakritik []. +++Kr boten kaserat Kere +Sar boten kaserat Sare +(++Dn boten kaserat Dene | 12 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1(+ Lar boten kaserat Lare c.Panyeratingaksara[e]talingceret1,babpanyeratingaksara[e]taling kaserat mawi diakritik []. 1+1(+|Klk boten kaserat kelek 1(+|Sapn boten kaserat Sapen 11(|Srt boten kaserat Seret 1(1+|Lrn boten kaserat Leren1)Panyeratingtalingkanthitandhacerek,salebetingtataja4.c.ingnginggilpunikamligi kanggmbntenakenwujudingswanten[],jersalebetingtatajapanulisingbasaJawa aksara Jawatandhatalingcerekpunikabotenkaginakaken, tegesipunpanyeratingtembung ingkang wonten ungeling swanten [] punapadn [], kaserat sami mawi sandhangan taling. A.Gladhn 1. Wangsulana pitakn ngandhap punika !!! 1.JinisingtembangJawasalebetingkawruhtembangJawapunikawontenpinten punapa kmawon ? ................................................................................................................... 2.Wirangrong,Balabak,lanJuruDemungpunikasakprangantuladhatembang punapa ? 3.Punapa ingkang dipunwastani tembang Campursari punika ? ....................................................................................................................... 4.Tembang Campursari punika kaprang dados pinten, andharaken ? | 13 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1................................................................................................. 5.KadospundikawontenansakawitrikalatembangCampursaripunikakagelar samadyaning bebrayan ageng Jawa. ................................................................................................................... B.Gldhn2.Leresakencakepan(syair)Campursaringandhappunikakanthitataja basa Jawa ingkang kasampurnakaken : Cidro Uwes sakmestine ati iki nelongso Wong seng taktresnani mblenjani janji Opo ora eling naliko semono Kebak kembang wangi jroning dhodo Dhuh piye maneh iki pancen nasipku Kudu nandang loro koyo mangkene Remuk ati iki yen eling janjine Ora ngiro jebul lamis wae Gek opo salah awak ku iki Kowe nganti tego mblenjani janji Opo mergo kahanan uripku iki..mlarat bondo seje karo uripmu Aku nelongso mergo kebacut tresno Ora ngiro saiki kowe cidro | 14 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1.......................................................................................................... C.Gladhn 3. Salinen aksara Jawa ngandhap punika mawi aksara latin. Tuladha : |(+++:++(+((++ Wangsulan : Aja kow padha lunga mrana. 1.|((++:+++(:(++++(+ ............................................................................................................................. 2.|(++++(++.:++:+(:+(((+(++((+| ............................................................................................................................. 3.|((++(:+:(++(: .............................................................................................................................. 4.|+(++:+:+++(:+:+(++(:(+(++ .............................................................................................................................. 5.|+++++:+(:++.++( .............................................................................................................................. D.CobitembangakensalahsatunggalingtembangCampursariingkangpanjenengan saged. | 15 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1 TEGESIPUN SESORAH SalebetingkawruhbasaJawa,ingkangdipunwastanisesorahinggihpunikaatur pangandikanwontenngarsanipuntiyangkathahkanthiancaslantujuaningkang gumathok. Sesorah menawi wonten basa Indonesia asring winastan pidato. Sesorahpunikamanekawarniwujudlanjinisipun,gumantungkaliyanancasutawi tujuan ingkang badh kaandharaken salebeting sesorah kalawau. Wondn jinising sesorah kados ingkang kapacak ngandhap punika. SESORAH (ATUR PAMBAGYA HARJA) Aturpambagyaharja,sesorahjinispunikanggadhahiancaslanisiminangkasarana nyambutrawuhipunparatamulanugiminangkasaranangaturakensugengrawuh, adatipuningkangcaosaturpambagyaharjapunikasakingsalahsatunggalingsulihatur saking kulawarga ingkang saweg kagungan kersa / hajat ; Tuladha : Nuwun, Wonten ngarsanipun para pepundhn, para sesepuh pinisepuh ingkang pana ing pamawas, lebda ing pituturingkangtansahsinanding,mbabartuwinmedharsurasaningkitabsucikalamingilahi,saha ingkangtansahmarsudimangastutidhumatengpepoyaningkautaman,ingkangdhahatkinabektn, para winasis miwah sagung para pangembating praja ingkang pantes tinulad sinudarsana minangka songsongagungingparakawuladasih,parakadangtumaruna,parakadangmanggalaningkarya STANDA STANDA STANDA STANDAR KOMPETENSI R KOMPETENSI R KOMPETENSI R KOMPETENSI: :: :Mampumengungkapkanpikiran,gagasan,danpendapatdalamberbagaibentukwacanalisanMampumengungkapkanpikiran,gagasan,danpendapatdalamberbagaibentukwacanalisanMampumengungkapkanpikiran,gagasan,danpendapatdalamberbagaibentukwacanalisanMampumengungkapkanpikiran,gagasan,danpendapatdalamberbagaibentukwacanalisan tentangbahasa,sastra,danbudayaJawa,denganmenggunakansantunbahasaatauunggahtentangbahasa,sastra,danbudayaJawa,denganmenggunakansantunbahasaatauunggahtentangbahasa,sastra,danbudayaJawa,denganmenggunakansantunbahasaatauunggahtentangbahasa,sastra,danbudayaJawa,denganmenggunakansantunbahasaatauunggah ungguh bahasa sesuai dengan konteks budaya. ungguh bahasa sesuai dengan konteks budaya. ungguh bahasa sesuai dengan konteks budaya. ungguh bahasa sesuai dengan konteks budaya. KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR:Men :Men :Men :Menyimak dan menanggapi pidato dalam bahasa Jawa (sesorah). yimak dan menanggapi pidato dalam bahasa Jawa (sesorah). yimak dan menanggapi pidato dalam bahasa Jawa (sesorah). yimak dan menanggapi pidato dalam bahasa Jawa (sesorah). INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR: :: : -Membedakan dan mendefinisikan beberapa kategori sesorah. Membedakan dan mendefinisikan beberapa kategori sesorah. Membedakan dan mendefinisikan beberapa kategori sesorah. Membedakan dan mendefinisikan beberapa kategori sesorah. -Menggunakan sesorah sesuai fungsi dan kegunaannya masingMenggunakan sesorah sesuai fungsi dan kegunaannya masingMenggunakan sesorah sesuai fungsi dan kegunaannya masingMenggunakan sesorah sesuai fungsi dan kegunaannya masing - -- - masing. masing. masing. masing. -Menganalisis isi sebuah teks sesorah. Menganalisis isi sebuah teks sesorah. Menganalisis isi sebuah teks sesorah. Menganalisis isi sebuah teks sesorah. Wulangan angka 3 | 16 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1ingkangcinaketingmanahtinangsultaliningkekadangantuwinsanggyaningparalenggahkakung sumawana putri ingkang sinugata sagunging pakurmatan. Rhningkulalanpanjenenganpunikahamungbobotingtitahsawantahingkangtaksihkapurba kawissadningGustiIngkangMahaAgung,pramilasumangga langkungrumiyinkuladhrkaken samimunjukraossyukurwontenngarsaDalemGustiAllahingkangsampunkeparengparing karohkmatan, kabagaswarasan dhumateng kula lan panjenengan waradin dhateng kulawarga. Para Rawuh, Kulaingngrikingadegnglengganacumanthakalumarabaturmundhidhawuhipunkadang manggalaning karya pngetan dinten kamardikan Republik Indonesia ingkang kaping 65, minangkani bilihkulakapurihmijilakenraosinggatiparakadang,sastuparakadangngaturakengunging panuwunawitsakingrawuhparatamu,ingkangsampunkanthililalegawaningpenggalihkersa angrawuhi pngetan dinten punika, nanging kuciwaning manah para kadang boten saged caos papan palenggahanpunapadnpasugataningkangmurwat,milasakingpunikakulauginyuwunaken samudra pangaksami. Para Lenggah kakung saha putri, Kadoscekapsemantenatursakingkula,bokbilihwontenblroningwirama,kithalingwicara, punapadn tumindak ingkang keladuk kirang nujuprana, saged kula hamung nyadhong rumentahing samudrasihpangaksami,ingwasanajayajayawijayanti,suradirajayaningratleburdning pangastuti, mugiya rahayu ingkang samya pinanggih. Nuwun. SESORAH (TANGGAP WACANA) Tanggap wacana, utawi tanggap sabda, sesorah jinis punika nggadhahi ancas lan isi minangka nanggapi atur pambagyaharja. Adatipuningkang paring tanggap wacana saking salahsatunggalingsulihatursakingparatamu,utawinayakapraja(Rt,Lurah,Camat, Bupati, lsp) ; Tuladha : (salam pambuka kajumbuhaken kaliyan kawontenan) Nuwun, Wonten ngarsanipun para pepundhn, para sesepuh pinisepuh ingkang pana ing pamawas, lebda ing pitutur ingkang tansahsinanding, mbabartuwin medhar surasaningkitab sucikalaming ilahi,saha ingkangtansahmarsudimangastutidhumatengpepoyaningkautaman,ingkangdhahatkinabektn, para winasis miwah sagung para pangembating praja ingkang pantes tinulad sinudarsana minangka songsongagungingparakawuladasih,parakadangtumaruna,parakadangmanggalaningkarya ingkangcinaketingmanahtinangsultaliningkekadangantuwinsanggyaningparalenggahkakung sumawana putri ingkang sinugata sagunging pakurmatan. Rhningkulalanpanjenenganpunikahamungbobotingtitahsawantahingkangtaksihkapurba kawissadningGustiIngkangMahaAgung,pramilasumangga langkungrumiyinkuladhrkaken samimunjukraossyukurwontenngarsaDalemGustiAllahingkangsampunkeparengparing karohkmatan, kabagaswarasan dhumateng kula lan panjenengan waradin dhateng kulawarga. Para Rawuh, Kula ing ngriki ngadeg nglenggana cumanthaka lumarab atur wonten ngarsa panjenengan para tamu samudayanipun, sastu mongkog raosing manah, nyumurupi kridhaning para wiranm ingkang taksih | 17 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1kagunganraostresnadhumatengnagrinipun,kacihnawontenkalodhanganwekdalingmirunggan punikasagedngawontenakendintenkamardikanRepublikIndonesiaingkangkaping62,kanthi swasana ingkang regeng. Kula ugi ngaturaken gunging panuwun awit saking kersa panjenengan para tamuangrawuhiadicarapunika,mugialumantaradicaradintenkamardikanRepublikIndonesia ingkangkaping65,kulapanjenengansageda tansah tresnalantansahngupadi murihprayoginipun kawontenan nagri awakipun piyambak punika saged gemah ripah loh jinawi karta tata tentrem tuwin raharja. Amien. Para Lenggah kakung saha putri, Kadoscekapsemantenatursakingkula,bokbilihwontenblroningwirama,kithalingwicara, punapadn tumindak ingkang keladuk kirang nujuprana, saged kula hamung nyadhong rumentahing samudrasihpangaksami,ingwasanajayajayawijayanti,suradirajayaningratleburdning pangastuti, mugiya rahayu ingkang samya pinanggih. Nuwun. SESORAH (MEDHAR SABDA / WURSITAWARA) Medharsabda,utawiugiwinastanularular,wasitaluhur,wursitawara,sesorah jinispunikanggadhahiancaslanisibabwedharingpituturjatiutawinashat.Adatipun ingkangdipunsuwunipangandikanipunparasesepuhingkangsampunlebdaingpitutur, punapadn para alim ulama. Tuladha ; (salam pambuka kajumbuhaken kaliyan kawontenan) Nuwun, Wonten ngarsanipun para pepundhn, para sesepuh pinisepuh ingkang pana ing pamawas, lebda ing pituturingkangtansahsinanding,mbabartuwinmedharsurasaningkitabsucikalamingilahi,saha ingkangtansahmarsudimangastutidhumatengpepoyaningkautaman,ingkangdhahatkinabektn, parawinasismiwahsagungparapangembanpangembatingprajaingkangpantestinulad sinudarsanaminangkasongsongagungingparakawuladasih,parakadhangtumarunaingkang cinaketingmanahtinangsultaliningkekadhanganlansanggyapararawuhkakungmiwahputri ingkang sinugata sagunging pakurmatan. Rhningkulalanpanjenenganpunikahamungtitahsawantahingkangtaksihkapurbakawissa dningGustiingkangMahaAgung,pramilasumanggalangkungrumiyinkuladhrkakensami ngaturakenpujapujiSyukurwontenngarsadalemGustiAllahingkangsampunkeparengparing karokhmatan, kabagaswarasan dhumateng kula lan panjenengan waradin dhatengkulawarga. Para rawuh, JumbuhkaliyanhamngetidintenAmbalwarsaKamardhikanRepublikIndonesia,wontenri kalenggahanpunikaingkangsampunndungkapkaping65warsa,kulabadhngaturakensesorah ingkangwonten gegayutanipun kaliyan dinten kamardhikan. Para Rawuh,Ir.SoekarnodalahMuhammadHattapunikapiyayingaluhuringkangkontapasmanipunmangambararumsasatngebakijagad,ingkangmangambarsansrajabrananipunsanstrahing kusumarembesingmadunipun.Anangingmangambararumasmanipunawitpanjenenganipun kekalihminangkaingkanghanglantarakenkawulasakindengingNusantaraowalsakingjaman | 18 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1penjajahan.Kasunyataningkangmangambararumpunikainggihgnyaagenglelabetanipundhumateng bangsa lan nagari. Para rawuh, mirunggan para kadhang tumaruna ingkang cinaketing manah. Sumangga kula aturi menggalih ingkang langkung prayogi, salebeting ambal warsa ingkang sampun ndungkap65warsapunika,mliginipuntumrapparakadhangtaruna.Jerpanjenenganminangka ingkangpinijibadhgumantosngrengganinagarisakingasthanipunparasepuhingkangsampun ndungkapingyuswa.Ingpurwakalawausampunkulapratlakaken,bilihwontenipundinten pngetanambalwarsapunika,awitsakinglabuhlabetipunparasesepuhingkangsampunkanthi rilaningpenggalih,dadosbebanteningpayudhanmurihsagedmahananinagariIndonesiaingkang mardhika,botenkaptangmalihkathahingnyawaminangkapitumbasankawontenaningkang sakpunika kula lan panjenengan raosaken sami. Para rawuh ingkang sinugata sagunging pakurmatan Jumbuhkaliyankawontenanmekaten,pramilasumanggasesarenganawakipunpiyambakwiwit ndhrkmenggalihlancaospamrayogi,kadospundiprayoginipunnagaripunikasagedlohjinawi kangsarwatinandur,gemahripahkangsarwatinumbas,kartatentremsartaraharjasumrambah para kawula dasih sadhengah papan ing tlatah Indonesia, kinanthi saiyeg saka praya manunggaling parakawulakalawanparapangembanpangembatdalahparamanggalaningnagari,hamemangun karya, hamemayu hayuning bawana, satemah mahanani Indonesia ingkang raharja. Para rawuh, Kados cekap semanten atur saking kula, bilih wonten blroning wirama, kithaling wicara, lan kirang trapsilamenggahingsubasitapunapadnwontensamukawisingkangkirangnujupranapenggalih pararawuh,sastukulahamungsagednyuwungungingsamudrasihpangaksami.Ingwasana sumangga asesanti jaya jaya wijayanti, suradira jayaningrat lebur dning pangastuti, mugiya rahayu ingkang samya pinanggih. Nuwun. Ingngandhappunikasatleremanbabingkangmagepokankaliyan cengkoronganipun sesorah antawisipun ; 1.Cengkorongan tumraping atur pambagya harja ; a.Pambuka,ngaturakensalammanutkapitayansartaswasananingparatamu ingkang rawuh wontenngriku. Tuladha salam pambuka ingkang saged dipunginakaken; Assalamualaikum Warahmatullahiwabarakatuh (tumraping ingkang ngrasuk Islam) Om Swastyastu (tumraping ingkang ngrasuk Hindu) Ngaturaken pambagya wilujeng ....(tumrap agami sansipun) Bapak-bapak.... ingkang kinurmatan Bapa saha ibu .... ingkang kinabektn Para rawuh kakung saha putri ingkang satuhu luhuring budi Sugeng siang (dalu, njing, sonten) Lan sakpanunggalanipun. b.Purwaka,ngajakmunjukpanuwunngarsaGustiIngkangAkaryaJagad ingkang sampun kepareng paring kasarasan, kawilujengan, karahayon, lsp. | 19 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1c.Wedharan,dipunandarakenkanthiurutlannganggbasaingkanggampil tinampi. Saripatinipun wedharan (dudutan), dipunandharaken kanthi cekak aos.Ngaturaken sugeng rawuhipun para tamu. Ngaturaken gunging panuwun awit saking kersa rawuhipun para tamu. Nyuwunakenpangaksamatumrapingkawontenanpunapadn papan tuwin pasugatan ing cumawis. d.Panutup,aturpanuwunmarangtamu,salampanutuplanngaturaken sugeng lenggah, dhahar, ngunjuk, lan sapanunggalanipun. 2.Cengkorongan tumraping tanggap sabda ; a.Pambuka,ngaturakensalammanutkapitayansartaswasananingparatamu ingkang rawuh wontenngriku. Tuladha salam pambuka ingkang saged dipunginakaken; Assalamualaikum Warahmatullahiwabarakatuh (tumraping ingkang ngrasuk Islam) Om Swastyastu (tumraping ingkang ngrasuk Hindu) Ngaturaken pambagya wilujeng ....(tumrap agami sansipun) Bapak-bapak.... ingkang kinurmatan Bapa saha ibu .... ingkang kinabektn Para rawuh kakung saha putri ingkang satuhu luhuring budi Sugeng siang (dalu, njing, sonten) Lan sakpanunggalanipun. b.Purwaka,ngajakmunjukpanuwunngarsaGustiIngkangAkaryaJagad ingkang sampun kepareng paring kasarasan, kawilujengan, karahayon, lsp. c.Wedharan,dipunandarakenkanthiurutlannganggbasaingkanggampil tinampi. Saripatinipun wedharan (dudutan), dipunandharaken kanthi cekak aos.Ngaturaken sugeng rawuhipun para tamu. Ngaturaken gunging panuwun awit saking kersa rawuhipun para tamu. Nyuwunakenpangaksamatumrapingkawontenanpunapadn papan tuwin pasugatan ing cumawis. Hananggapi punapa ingkang dados aturipun pambagyaharja d.Panutup, atur panuwun marang tamu, salam panutup lan ngaturake sugeng lenggah, dhahar, ngunjuk, lan sapanunggalanipun. 3.Cengkorongan tumraping atur wursitawara; a.Pambuka,ngaturakensalammanutkapitayanswasananingparatamu ingkang rawuh wontenngriku. Tuladha salam pambuka ingkang saged dipungunakaken; Assalamualaikum Warahmatullahiwabarakatuh (tumraping ingkang ngrasuk Islam) Om Swastyastu (tumraping ingkang ngrasuk Hindu) Ngaturaken pambagya wilujeng ....(tumrap agami sansipun) Bapak-bapak.... ingkang kinurmatan Bapa saha ibu .... ingkang kinabektn Para rawuh kakung saha putri ingkang satuhu luhuring budi Sugeng siang (dalu, njing, sonten) Lan sakpanunggalanipun. | 20 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1b.Purwaka,ngajakmunjukpanuwunngarsaGustiIngkangAkaryaJagad ingkang sampun kepareng paring kasarasan, kawilujengan, karahayon, lsp. c.Wedharan,dipunandarakenkanthiurutlannganggbasaingkanggampil tinampi. Saripatinipun wedharan (dudutan), dipunandharaken kanthi cekak aos.Ngaturaken sugeng rawuhipun para tamu. Ngaturaken isi punapadn ancas wontenipun adicara ingkang saweg lumampah. d.Panutup, atur panuwun marang tamu, salam panutup lan ngaturake sugeng kondur, lan sapanunggalanipun. Basa ingkang kaginakaken salebeting sesorah punika basa Jawa Krama utawi Krama Inggil, menawi saged basa Krama / Krama Inggil ingkang baku (standar), sans basa Krama Dsa.WondntetembunganKramaDsaingkangsampunlimrahinggihpunika:sepah, sesepah, waged, kita, sepindhah, keranten,stu stu, lsp. Wigatkna : +(:++: +(:++: +(:++: +(:++:++ ++ ++ ++++(( ++(( ++(( ++((| || | (++(+( 1 ++:++++.(+|((+(+| ((+++((++(+|((+(+(+| (+++++++(++(+.(++|+((+.(+(+| (+(: (: ((|(| (+++:+(+| ((++:((: +++|+(+|((:+++ +(:++:+((++ (+|+| | 21 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1((+|+ ((++:(++| +(+|+++( +(:++ ((+|((+|(++:+(:|( ((((((++|((+.+ 1)WontensakpranganbukuutawiparamasastraJawaingkangngginakakentembungdalem minangka tembung krama inggil saking aku, nanging wonten modul punika tembung krama inggil aku kula. Tembung dalem punika boten saged uwal saking tembung ngajengipun tuladha : abdi dalem (abdipanjenengan,putradalem(putrapanjenengan),kagungandalem(kagunganpanjenengan), garwadalem(garwapanjenengan).Milasakingpunikatembungdalemlangkungtreplanprayogi minangkasesulihtumraptembungpanjenengananangingtartamtutumrappriyantuningkang langkung dipunaosi utaminipun tumraping ratu.

PARAMABASA ; TEMBUNGLINGGANIPUNWIDYA TEMBUNG TEGESIPUN (:(:Krama Inggil Dwipurwa + sepuh Tuwa ((:((:Krama inggilLan (+(+ Tembung KawiWaspada (++|++|Tembung Kawi Pa + mawas Pangrasa((Krama inggilLan ( ( Tembung KawiDuw / nduwni ((((( Tembung Kawi Pi + tutur Nashat(++|(+| Tembung Kawi Han + dum Mbagi / ngedum +(((( Tembung Kawi Ma(N) + astuti Ndedonga| 22 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1(+(:(+ +(:(+| Tembung Kawi Dwipurwa + poyan + ing Pangandikan +((++|((+Tembung Kawi Ka + utama + n Kabecikan (+((|(((| Tembung Kawi In + tulad Diconto +(+(+ Tembung Kawi In + sudarsana Diconto ++(|+(| Krama inggil In + caket Cerak / cedhak (+(|((| Krama inggil In + tangsul Ditalni +++++ Tembung Kawi Um + canthaka Kewann +(( Tembung Kawi In + sugata Disuguh / diwnhi ((((((Tembung KawiDigolki (+(:(+(:Tembung Kawiapik A.Gladhn angka 1. Wangsulana pitakn ngandhap punika !!! 1.Punapa ingkang dipunwastani sesorah punika ? .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 2.Sesorah punika jinisipun wonten pinten, punapa kmawon ? ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... | 23 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 13.Cobi andharaken punapa ingkang dipunwastani ; a.Atur Pambagyaharja : ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... b.Tanggap Wacana : ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ c.Wursitawara : ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 4.Punapa bntenipun Atur Pambagyaharja lan Wursitawara ? ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5.Punapa kmawon saripatinipun ancas (dudutan) saking atur Pambagyaharja ? ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................| 24 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... B.Gladhn angka 2. Golken dasanam utawi tembung ingkang sami tegesipun, kanthi njodohaken antawisipun kolom A lan B mawi garis : 1.(+(: 2.((( 3.++(| 4.(+((| 5.(+ 6.(7.(++| 8.((( 9.((: 10.+(( A.(+:+(+ B.(+:+++: C.(+| D.(++ E.(+ F.(( G.(+| H.(++(:( I.++| J.++((| | 25 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1 UNDHA USUK BASA JAWA 1.Undha Usuk Basa Ingkang Baku Ingkang dipunwastani undha usuk basa baku, punika basa ngoko saha krama ingkang ngetrepiwawatonutawipaugeranningundhausukbasa.Tuladhanipunundhausuk basaingkangdipunwulangakeningpawiyatan,ingkangdipunanggingkaperluanutawi kawigatosan resmi, ingkang dipunangg ing buku buku seserepan, buku buku basa lan sastra Jawa, lsp. 2.Undha Usuk Basa Ingkang Kirang Baku Amargipaugeranundhausukbasapunikasatuhunamungawujudpandomutawi ancer ancer, kados langkung prayogi yn boten dipunwastani undha usuk basa ingkang botenbaku,nangingingkangkirangbaku.Amargicakcakanipuningunggahungguh basa mila remit, temtunipun ugi boten gampil badh mbdakaken pundi ingkang baku saha pundiingkangbotenbaku.Kadoslangkungsekcamenawinitik/nitnikmawon sapinten kekiranganipun saking paugeran, kathah punapa sakedhik. Wondnkekiranganwaudumadossakingdayapangaribawanipunbasabasa ingkangbotenbaku,inggihpunikatilaransakingbasaJawaingjamankajawnarupibasa madya lan basa krama dsa, basa enggn enggnan, basa Indonesia saha basa manca. STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI: :: :Mampumengungkapkanpikiran,gagasan,danpendapatdalamberbagaibentukwacanalisanMampumengungkapkanpikiran,gagasan,danpendapatdalamberbagaibentukwacanalisanMampumengungkapkanpikiran,gagasan,danpendapatdalamberbagaibentukwacanalisanMampumengungkapkanpikiran,gagasan,danpendapatdalamberbagaibentukwacanalisan ten ten ten tentang bahasa, sastra, dan budaya Jawa, dengan menggunakan santun bahasa atau unggahtang bahasa, sastra, dan budaya Jawa, dengan menggunakan santun bahasa atau unggahtang bahasa, sastra, dan budaya Jawa, dengan menggunakan santun bahasa atau unggahtang bahasa, sastra, dan budaya Jawa, dengan menggunakan santun bahasa atau unggah ungguhungguhungguhungguh bahasa sesuai dengan konteks budaya. bahasa sesuai dengan konteks budaya. bahasa sesuai dengan konteks budaya. bahasa sesuai dengan konteks budaya. KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR:Menyimak dan menanggapi ungkapan:Menyimak dan menanggapi ungkapan:Menyimak dan menanggapi ungkapan:Menyimak dan menanggapi ungkapan ungkapan tradisional dalam budaya masyarakat Jawa. ungkapan tradisional dalam budaya masyarakat Jawa. ungkapan tradisional dalam budaya masyarakat Jawa. ungkapan tradisional dalam budaya masyarakat Jawa. INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR: :: : -Siswa b Siswa b Siswa b Siswa bisa membedakan dan mendefinisikanisa membedakan dan mendefinisikanisa membedakan dan mendefinisikanisa membedakan dan mendefinisikan undhaundhaundhaundha usuk basausuk basausuk basausuk basadalam penggunaannya dalam penggunaannya dalam penggunaannya dalam penggunaannya. .. . -Siswa dapat memakai dan menggunakan beberapa kosakata bahasa Kawi. Siswa dapat memakai dan menggunakan beberapa kosakata bahasa Kawi. Siswa dapat memakai dan menggunakan beberapa kosakata bahasa Kawi. Siswa dapat memakai dan menggunakan beberapa kosakata bahasa Kawi. -Siswa dapat membuat sebuah ungkapan dalam bahasa Kawi. Siswa dapat membuat sebuah ungkapan dalam bahasa Kawi. Siswa dapat membuat sebuah ungkapan dalam bahasa Kawi. Siswa dapat membuat sebuah ungkapan dalam bahasa Kawi. -SiswadapatmenganalisisisimasingSiswadapatmenganalisisisimasingSiswadapatmenganalisisisimasingSiswadapatmenganalisisisimasingmasingungkapanmasingungkapanmasingungkapanmasingungkapanungk ungk ungk ungkapandalambahasaJawaapandalambahasaJawaapandalambahasaJawaapandalambahasaJawa KramaKramaKramaKrama Krama Inggil. Krama Inggil. Krama Inggil. Krama Inggil. Wulangan angka 4 | 26 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1Tuladha : Basa AsalipunTuladhaTembung BakuTembung Ngoko (+(+ Basa Madya +(+K : ajeng +(++ K : badh (((| arep +(+(+| K : awi, daweg +(+(++ K : dika / ndika ++ K : mangga +++.(+| K : sampyan (+(: ayo ++:++ Kow ++(: K : kalih ++((+| K : kaliyan ++: karo (+++( Basa krama dsa ++((K : benjang ++(( K : benjing +(+| bsuk ++ K : grama +(( K : latu + geni +(++| K : sedanten +(( K : sadaya ++(: kabh Dados wosing andharan, bilih tiyang saged ing unggah ungguh basa, yn wicanten utawisesambetankaliyantiyangsans,basanipuntansahdipunaraharah,netepi pranataning subhasita, paugeraning tata susila, murih tansah adamel reseping manah. Wondncaranipun,tiyangwautansahsagednglenggahakendhiripribadhi,njagi ajiningdhirinangingbotenpegatinglampahlembahmanah,andhapasorsahapinter ngurmatiingngasans.Tumrapunggahungguhbasa,prakawisingkangkalebet wigatos lanremitinggihpunikacaktumindakipunngurmatitiyangsans,amargikanthitansah mulat sawatawis pepnget utawi factor, ing antawisipun : 1.Faktor umur. Tuladhanipun : lar alit ngurmati lar ingkang langkung ageng. Tiyang enm ngurmati tiyang ingkang langkung sepuh. 2.Faktorpeprenahan(kekerabatan).Wosipuntiyangingkangkaprenahenm,ngurmati sadhrk ingkang awunipun langkung sepuh. Tuladhanipun : adhi ngurmati kakang utawimbakyu.Anakngurmatibapalanibu(tiyangsepuh).Putungurmatiembah. Keponakan ngurmati bapa paman lan bibi, lsp. 3.Faktordrajatpangkat.Tuladhanipun:muridngurmatiguru.Pegawngurmati pangarsanipun. Warganing pakempalan ngurmati sesepuhipun. 4.Faktordrajatsemat.Tuladhanipun:Tiyangingkangsugih,utawisitinipunwiyar, blanjanipun ageng, lsp. 5.Faktortrah.Tuladhanipun:Tiyangingkanggadhahsesebatan,radnajeng,radn mas, lsp. 6.Faktortetepangan.Wosipuntiyangingkangdrngtepang,drngpatostepang, utawitepangannggal,limrahipunlangkungdupunurmatitinimbangtiyang ingkangsampunkulina.Tuladhanipun:ynmanggihitamu,utawitetumbas | 27 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1dhatengbakul,ingkangdrngtepangutawidrngkulina,limrahipunmawibasa krama. ManutsakinglayangKartiBasaterbitanKementrianPPdanK(1946:6484), mratlakakenbilihundhausukbasapunikakaprangdadospitung(7)tataran,ing antawisipun : 1.Basa Ngokoa. Ngoko-lugu 1) Antya-basa b. Ngoko-andhap 2) Basa-antya 2.Basa Madyaa. Madya-ngoko b. Madyantara c. Madya-krama 3.Basa Krama-dsa 4.Basa Kramaa. Mudha-krama b. Kramantara c. Wredha-krama 5.Basa Kramainggil 6.Basa Kedhaton 7.Basa Kasar TULADHA UNDHA USUK BASA JAMAN RUMIYIN (KARTI BASA) Tuladhatuladhangandhappunika,namungminangkawaosankmawonlantambahing kawruh. 1.Basa ngoko (Antya-basa) Pawicantenanipun Samadikun kaliyan Sumarji ; Samadikun: Mau bengi sliramu apa sida tindak menyang Prawirataman ?. Sumarji:Sida,dakperlokakndelengwayang,lahkangmasapaora mriksani, kok kaya ora katon ?. Samadikun: Ora, wong awakku lagi rada ora kepnak, mula bener ngendikamu, aku kakan melk nanging arang jejamu. Sumarji:Wah,mungguhkangmasrawuhmestiorakersakondur,amarga dhalang apik tur lucu banget. 2.Basa madya (Madya-ngoko) Pawicantenanipun Mbok Sardi kaliyan Mbok Merta ; Mbok Sardi:Dikasuksukkokempunmruputtengpasar,ontenperlu napa?. Mbok Merta: Ajeng nempur, nk rada kawanan sok boten komanan. Mbok Sardi: Kula niki temen nggih butuh beras kaya ndika. Mbok Merta:Nggihenggabareng,njingpasaranngarepnikirakderengkena dipestkk, adat sing empun empun beras parin wong dsa sami disimpen mawon.

3.Basa krama-dsa PawicantenanantawisipunmasMarta(mawibasangoko)kaliyanSadrana(mawibasa krama-desa) ; Mas Marta : Rak ya padha slamet ba ta kang Sadrana ?. | 28 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1Sadrana:Sakingpangstusampyaninggihwilujeng,ingngrikindara punapa sami wilujeng ?. Mas Marta:Sakapandongamuyaslamet,lahkepiykabarwongtuamujar nemb nandang gerah ?. Sadrana:Inggihsakpunikatiyangsepahkulasampundhangan,keranten sampun kula priksakaken dhateng Puskesmas, lan sakpunika sampun waged olah tetann malih . 4.Basa krama (mudha-krama) Pawicantenanipun mas Sunardi kaliyan jeng Nikn ; Mas Sunardi: Lho, adhi badh tindak pundi ?. Jeng Nikn: Badh dhateng Klathn, dipuntimbali bapak. Mas Sunardi:Sajakipunkagunganprakawiswigatos,ingkangramamawi nimbali adhi ?. Jeng Nikn: Ngandikanipun bapak, ibu gerah ngantos mlebet griya-sakit. 5.Basa krama inggil Pawicantenan antawisipun bupati (mawi basa ngoko) kaliyan lurah (mawi basa krama-inggil) : Bupati: Kepriy lurah, wong wong ing dsamu apa wis padha nindakak kuwajiban nanggulangi lelara ps ?. Lurah: Nuwun inggih, tetiyang sampun abdi-dalem cariyosi kedah reresik, mranata griya saha pakawisan manut dhawuhing nagari. Bupati: Apa kow wis gaw palapuran cacah wong sing lara lan tiwas ing sajron sasi iki ?. Lurah: Nuwun inggih sampun, abdi-dalem caosaken ndara Wedana. Bupati:YnmangkonobsukdinaSennngarepikiakupepriksaing dsamu. Lurah:Menawikersadalemmakaten,abdi-dalemkaparengamunjuk, mugi wontena kersa dalem tindak nitih montor miyos ing dusun Bji kmawon, ingkang marginipun sampun sa. 6.Basa kadhaton Pawicantenanipun mas Danur kaliyan Rama Braja ; Mas Danur: Kala wingi ing griya jengandika kados wnten tamu ?. Rama Braja: Enggh, tamu adhi kula. Mas Danur:Lho,punikaadhiingkangpundi?,punapajengandikameksih darb adhi melih ?. 7.Basa kasar Pawicantenan antawisipun Dul Jabar kaliyan Sarmin : Dul Jabar: Min, ayo tangi wis awan micek ba gawmu !!!. Sarmin: Asem ki, semprul tenan.ngapa ta ?. TULADHA UNDHA USUK BASA ING JAMAN SAKPUNIKA (MODERN) Salebetingjamanmodernutawijamansakpunika,undhausukbasaJawanaming kantunsekawan(4)tataraningkangdipunsinaoniingpawiyatanlansadhengahpapan samadyaningbebrayanagengJawa,wujudingundhausukkasebat,kadosingngandhap punika : | 29 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 11.Basa Ngoko Pawicantenanipun Hasan kaliyan Nurdin kanca raketipun pak Ali ; Hasan:KayapakAlimaulungamenyangapotik,mbokmenawa kow weruh duw perlu apa ?. Nurdin:PakAlitukuobatrespdhokter,jarndhkwingicalon bojon lara. 2.Basa Ngoko-alus Pawicantenanipun bu Srini kaliyan pak Tana, kekalihipun kanca guru ; Bu Srini:KayapakAlimautindakmenyangapotik,mbokmenawa panjenengan pirsa kagungan perlu apa ?. Pak Tana:PakAlimundhutobatrespdhokter,ngendhikandhk wingi calon garwan gerah. 3.Basa Krama Pawicantenanipun mbokRademtangganipunpakAlikaliyanpak Atma tukang kebon sekolahan ; Mbok Radem:KadospakAliwauksahdhatengapotik,bokmenawi sampyan sumerep gadhah perlu punapa ?. Pak Atma:PakAlitumbasobatresp,criyosipunkalawingicalon smahipun sakit. 4.Basa Krama-inggil (alus) Pawicantenanipun bu Tini Kepala Sekolah (taksih radi enm) kaliyan pak Marta guru (sampun sepuh). Bu Tini:KadospakAliwautindakdhatengapotik,bokmenawi panjenengan pirsa kagungan perlu punapa ?. Pak Atma:PakAlimundhutobatrespdhokter,ngendikanipun kalawingi calon garwanipun gerah. Basa Kawi punika basa punapa ? BasaKawipunikasayektosipun,tembungsanssakingbasaJawaKina,wondnkok sagedwinastanbasaKawiawitsakingtetembunganbasaSansekertakiva(kavi),lajeng kajawkakendadostembungKawiingkangtegesipun:pujangga(utawitiyangingkang pakaryanipun damel utawi ngronc tembang lan ukara ukara ingkang ndah). Salebeting Jaman Jawa Kina kathah Kakawin Kakawin ingkang dipunyasa dning para empu, wondn basa ingkang kaginakakensalebetingkakawinkakawinkalawauwinastanbasaJawaKina,milasakingpunika lajengtetembunganbasaJawaKinaingkangtaksihkaginakakensalebetingbasaJawasakpunika lajeng winastan basa Kawi.BasaJawaKinapunikakathahkathahipuntembungtembungipunmendhetsaking tetembunganbasaSansekerta,lansalebetingbasaJawasakpunikatetembunganbasaKawi adatipunsagedkanggsulihbasaKramautawidipunanggepkadosdnbasaKrama/ Krama Inggil. JANGKEPING KAWRUH BASA KAWI | 30 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1Tuladhanipun :SANSEKERTAJAWA KAWILATINJAWA ANYARLATIN sauya-( Surya +(+( Srengng kN- ++ Karna +( Kuping pustk (+ Pustaka (+ Buku ivadya +(+ Widya +(( Nglmu Asva (Aswa ++| Jaran i~ ( Tri (( Telu toja +(+ Tja :( Cahya Cnd`+:+ Candra (+(+| Rembulan vana- ++ Warna ++ Werna sap- ( Sarpa (( Ula Sast` + Sastra + Sastra A@sar (+. Aksara ((+| Tulisan puir ( Puri +( Kutha put` ((Putra (++| Anak vayau (( Bayu ((+| Angin Aksa (+ Akasa (((| Langit Aigna ( Agni + Geni poit-iva ((+ Pertiwi (+ Bumi AT- (( Artha ++(| Dhuwit AaPsar ((. Hapsara +(( Widadari Aa%maja ((+ Atmaja (++| Anak | 31 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1Baaskr Bhaskara +(+( Srengng Bauima + Bhumi (+ Bumi ca%var ( Catur (((| Papat Tuladha ; 1.|(++++(+(++:++ Anak lanang wis dadi wong gedh. |((++((+.+.++(:.(++( Putra kakungipun sampun dados priyantun luhur. |((+++((+.+.++(:.(++( Atmaja kakungipun sampun dados priyantun luhur. 2.|+++( :+(+.+:++(( Wis ndungkap rong wulan anggon bali. |+.++((:(++(++:+ Sampun ndungkap kalih sasi anggnipun kondur. |+.++((:+:+(++(++:+ Sampun ndungkap kalih candra anggnipun kondur. A.Gladhn 1. Gawenen ukara - ukara ngoko ngandhap punika dados ukara ngoko alus 1.|+|((+(++:++(((+((+|................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ | 32 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 12.|(((((+++:+((.+| ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 3.|(+(+:((++(( ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 4.|+((+.++(+(((+(((( ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 5.|((+(++++:(+++:++:+ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ | 33 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1B.Gladhn 2. Gawenen ukara ngoko ngandhap punika dados ukara krama 1.|+|((+(++:++(((+((+| ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 2.|(((((+++:+((.+| ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 3.|(+(+:((++(( ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 4.|+((+.++(+(((+(((( ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ | 34 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 15.|((+(++++:(+++:++:+ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ C.Gladhn 3. Gawnen ukara ngoko ngandhap punika dados ukara krama inggil 1.|+|((+(++:++(((+((+| ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 2.|(((((+++:+((.+| ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 3.|(+(+:((++(( ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ | 35 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 14.|+((+.++(+(((+(((( ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 5.|((+(++++:(+++:++:+ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ D.Gladhn 4. Tembung tembung Kawi ngandhap punika punapa tegesipun ? 1.((+. 2.: . 3.((: . 4.((: . 5.((. : . 6.( : . 7.(: . 8.(+: . 9.+(+: . 10.++: . | 36 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1 A.Wangsulanapitaknngandhappunikakanthimaringitandhaping(X)tumraping wangsulan ingkang panjenengan raos leres. 1.Ukara Lha apa bapak mau ora tindak kantor punika kalebet ukara ? a.Ngoko Lugud. Krama b.Krama Inggile. Madya Krama c.Ngoko Alus 2.Tembung jengandika punikategesipun kaliyan tembung? a.Apad. Panjenengan b.Kulae. Piyambakipun c.Ingsun 3.Tetembungan aswa, akasa, agni, bayu, pustaka, punika kalebet tetembungan ingkang mendhet saking basa Sansekerta saklajengipun dipunwastani basa : a.Ngoko Lugud. Krama Inggil b.Kawie. Krama Dsa c.Basa Kedhaton 4.Tembung (+( manut bausastra punika nggadhahi teges ? a.paugerand.Candhak / nyandhak b.Sing nata e.Nggawa c.MC 5.Renggepingwicarapunikasageddipuntegesinguwaosiutawingendalnisedaya pakartining tutur supados pangandikan saged, keJawa? a.Tatad.Tth b.Titise.Banter c.Tatas 6.Tembung pranata adicara yn kaserat Jawa dados ? a.(+(d.(+( b.(+(((e.((+( c.(+((( 7.supadoswijilingpangandikansagednggadhahibobotantawisipunkadosing ngandhap punika, keJawa ? a.pirsa sastu dhateng ayahanipund.Lantip ing panggraita b.Tatase.Baut micarac.Kagungan kawruh ingkang cekap 8.Ingkang dipunwastani tatas punika tata ing bab punapa ? a.Babaran isining wedharand.Wijiling pangandikan b.Swasaning ayahane.Wayahing ayahan GLADHN TENGAH SEMSTER | 37 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1c.Basa sastra tuwin patrap9.Sangunipunpanataadicarasupadoswijilingpangandikannggadhahibobotpunika wonten pinten ? a.2d.5 b.3e.6 c.7 10.Ing ngandhap punika kalebet tembang gedh utawi sekar ageng, keJawa ? a.Wirangrong d.Citramengeng b.Tepi Kawurie.Kumudasmara c.Pamularsih 11.Tembang Pranasmara punika kalebet tembang ? a.Tembang Dolanand.Tembang Tengahan b.Tembang Campursari e.Tembang Gedh c.Tembang Macapat 12.Ing ngandhap punika pundi ingkang kalebet tembang dolanan ? a.Juru Demungd.Megatruh b.Ilir ilire.Kusumastuti c.Caping Gunung 13.Asung pakurmatan dhumateng sedaya para tamu, punika kalebet ing prangan ? a.Salam pambukad.Purwaka b.Isie.Uluk salam c.Wasana 14.Seni ingkang dipunripta kanthi nambahi sakprangan gamelan Jawa kaliyan piranti musik modern, dipunwastani seni ? a.Keroncongd.Langgam b.Macapate.Campursari c.Asmaradana 15.Tembang Campursari punika wiwit wonten lan kondang punika antawis warsa ? a.1980-and.1970-an b.1990-ane.2000-an c.1960-an 16.Ing ngandhap punika ingkang boten kalebet tokoh utawi seniman Campursari ? a.Manthousd.Purwaka b.Didi Kempote.Cak Diqin c.Hetty Koes Endang 17.Ing madyaning warsa 1993 Manthous ndamel grup Campursari ? a.Maju Jayad.Lancar Jaya b.Maju Gancare.Maju Lancar c.Sinar Jaya 18.Ing madyaning warsa 1993 Manthous ndamel grup Campursari ? a.Maju Jayad.Lancar Jaya b.Maju Gancare.Maju Lancar | 38 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1c.Sinar Jaya19.Manthous punika asalipun saking tlatah pundi ? a.Yogyakartad.Kulonprogo b.Bantule.Sleman c.Gunungkidul 20.Jinising tembang Jawa salebeting kawruh tembang Jawa punika wonten pinten ? a.Sekawan d.Tiga b.Neme.Gangsal c.Pitu 21.Wirangrong, Balabak, lan Juru Demung punika sakprangan tuladha tembang ? a.Tembang Tengahand.Tembang Campursari b.Tembang Macapate.Sekar Ageng c.Tembang Dolanan 22.Manut jinisipun, tembang Campursari punika kaprang dados pinten ? a.Tigad.Sekawan b.Gangsale.Nem c.Pitu 23.Sesorahingkangancasutawitujuanipunminangkananggapiaturpambagyaharja punika dipunwastani? a.Wursitawarad.Bawa b.Tanggap Wacanae.Pambiwara c.Pambagyaharja 24.Wigatosaken cengkorongan sesorah ngandhap punika !!! PambukaPurwaka Wedharan ; oNgaturaken sugeng rawuhipun para tamu. oNgaturaken gunging panuwun awit rawuhipun para tamu. oNyuwunakenpangaksamatumrapingkawontenan,papan,lan pasugatan. oHananggapi punapa ingkang dados aturipun pambagyaharja. PanutupCengkorongan punika kalebet cengkorongan ..? a.Atur Pambagyaharjad.Tanggap Wacana b.Wursitawarae.Pambiwara c.Pariwara 25.Ing ngandhap punika kalebet tembang Macapat, keJawa ? a.Durma d.Dhandhanggula b.Asmaradanae.Wirangrongc.Kinanthi26.Tembung (tegesipun sami kaliyan? a.(++ d.+(+| | 39 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1b.(+e.( c.( 27.Ingngandhappunikatembungingkangtegesipunsamikaliyantembungprayogi? a.Duwd.Tuwa b.Apike.Cedhak c.Lan 28.Basa ngoko saha krama ingkang ngetrepi wawaton utawi paugeraning undha usuk basa, punika ingkang dipunwastani ? a.Tata kramad.Subhasita b.Budi pekertie.Tepa slira c.Undha usuk basa 29.Sakprangan pepnget utawi faktor ingkang anjalari wontenipun undha usuk basa punika kaprang wonten pinten? a.Tigad.Sekawan b.Gangsale.Nem c.Pitu 30.Laralitngurmatilaringkanglangkungagengbabpunikaminangkatuladha undha usuk basa jalaran saking faktor ? a.Peprenahan d.Umur b.Drajate.Tetepangan c.Pangkat 31.Manut saking layang Karti Basa, undha usuk basa Jawa kaprang dados pinten ? a.Tigad.Sekawan b.Gangsale.Nem c.Pitu 32.Inggih sakpunika tiyang sepah kula sampun dhangan. Ukara punika kalebet ukara basa punapa ? a.Krama inggild.Ngoko alus b.Krama dsae.Madya krama c.Kramantara 33.Kalawingi inggriyajengandikakados wnten tamu. Ukarapunikakalebetukara basa punapa ? a.Krama inggild.Kedhaton b.Krama dsae.Madya krama c.Kramantara 34.Akulungapasar,nalikasemanaibulagituru.Ukarapunikamenawikadamel basa krama / krama inggil dados ? a.Aku ksah pasar, nalika semana ibu lagi sar. b.Kula tindak peken, nalika semanten ibu saweg tilem. c.Kula ksah peken, nalika semanten ibu saweg sar. | 40 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1d.Dalem tindak peken, nalika semanten ibu saweg nendra. e.Dalem ksah peken, nalika semanten ibu lagi sar. 35.Ukara ngandhap punika ingkang kalebet ukara basa basa ngoko alus pundi ? a.Apa wingi panjenengan sida tindak Semarang. b.Aku lunga pasar cedhak kono. c.Bapak kaliyan ibu sampun kondur. d.Kadiparan, pekenira wingi mboya wnten ngriki. e.Nun swu pak, kula boten waged ndherekaken. 36.Tembung Kawi punika asalipun saking tembung basa ? a.Cinad.Pallawa b.Melayue.Jawa kina c.Sansekerta 37.Tembung Kawi punika tegesipun sami kaliyan ? a.Pujanggad.Raja b.Resie.Satriya c.Pandhita 38.Tembung ( tegesipun sami kaliyan ? a.Ulad.Srengng b.Rembulane.Werna c.Angin 39.Tembung (tegesipun sami kaliyan ? a.Gajahd.Manuk b.Ulae.Werna c.Jaran 40.Tembung Ula basa kawinipun punapa ? a.( d.( b.++e.( c.+(+ B.Jangkepana pitakn ngandhap punika !!! NGOKOKRAMA KRAMA INGGIL (+ (+| ++(|| 41 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1(( ++ +| (+ ( +| ((( | 42 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1 Wigatosaken padha tembang ngandhap punika : n++:((++(+(:(:++(+(+.((+((((+((+((+(+((:+((:(+((++:+|n(+(++(((+(:(:(+++:+++(+((++:+(+(++|(+((((+((((+(++:|n((((+(+(+(+(+++(++(+++:((+(+(++++(+|(+(+.(+:n(++(:(+(+|((+(((((+(+((((+(((+(((+(((+(++.::n+((+(+|((+(+((+.((+|(+.+:((+( +(((|(((+(++.++++++(+++++:(|n(+((++(+|(+(+(++.(+(++(((STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI STANDAR KOMPETENSI: :: : Mampu memahami berbagai teks tentang bahasa, sastra, dan budaya Jawa. Mampu memahami berbagai teks tentang bahasa, sastra, dan budaya Jawa. Mampu memahami berbagai teks tentang bahasa, sastra, dan budaya Jawa. Mampu memahami berbagai teks tentang bahasa, sastra, dan budaya Jawa. KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR KOMPETENSI DASAR:Membaca dan memahami :Membaca dan memahami :Membaca dan memahami :Membaca dan memahami pesan moral dari wacana beraksara Jawa. pesan moral dari wacana beraksara Jawa. pesan moral dari wacana beraksara Jawa. pesan moral dari wacana beraksara Jawa. INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR INDIKATOR: :: : -Membaca teks yang sudah dilatinkan dengan melagukan sesuai dengan kaidah bait tembangMembaca teks yang sudah dilatinkan dengan melagukan sesuai dengan kaidah bait tembangMembaca teks yang sudah dilatinkan dengan melagukan sesuai dengan kaidah bait tembangMembaca teks yang sudah dilatinkan dengan melagukan sesuai dengan kaidah bait tembang yang ada. yang ada. yang ada. yang ada. -Membaca dan mencari isi serta kandungan amanat yang ada dalam teks tersebut. Membaca dan mencari isi serta kandungan amanat yang ada dalam teks tersebut. Membaca dan mencari isi serta kandungan amanat yang ada dalam teks tersebut. Membaca dan mencari isi serta kandungan amanat yang ada dalam teks tersebut. Wulangan angka 5 | 43 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1(++++(+(+ ++++:((++(((+:n(++(++(((+++(+|((++(((+++.+(+++++:((+|(+:((+(:+|n(++:((.++(+(+:(++(((((+:+++::((((+(+++((++(+ (+:(:(++:n Gladhn 1. Seratan Jawa nginggil punika cobi salinen salebeting aksara Latin !!!Wangsulan : .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... | 44 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1 Gladhn 2. Wangsulana pitakn ngandhap punika !!! 1.Pupuh tembang nginggil punika kalebet pupuh tembang punapa ? ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2.Ingkang boten pareng kabanjur punika punapa ? ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 3.Tigangwatekingkangwontensalebetingpupuhtembangnginggilingkangbotensa lan kedah dipunsingkiri punapa kmawon ? ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4.Sinten ingkang ngendelaken kebat lumpatipun? ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 5.Sinten ingkang ngendelaken agung anginggilipun ? ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6.Sinten ingkang ngendelaken mandi upasipun ? ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 7.Watek adigang punika watek ingkang kados pundi ? ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 8.Watek adigung punika watek ingkang kados pundi ? ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................| 45 Bahan Ajar Basa Jawa SMAN 1 Sanden kelas XI - 1............................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.Watek adiguna punika watek ingkang kados pundi ? .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 10.Salebeting tiyang gesang punika kedah ngagem watek ingkang ? ..................................................................................................................................................................................