Mobbing w świetle prawa i praktyki stosowania prawa

Celem prezentacji jest doprecyzowanie zakresu znaczeniowego„mobbingu” – co jest a co nie jest mobbingiem? - ze szczególnymuwzględnieniem aspektu prawnego.

Chcielibyśmy, aby uczestnicy prezentacji dzięki jejprzeprowadzeniu zostali uwrażliwieni na to, jakie zachowania ichwłasne, wobec nich lub w ich otoczeniu są negatywniewartościowane przez polski system prawny – uważane za naganne.

Konstrukcja prawna mobbingu

Zakres zastosowania konstrukcji prawnej mobbingu

Zatrudnienie na postawie

kodeksu pracy –na podstawie

umowy o pracę

Zatrudnienie na podstawie kodeksu

pracy, ale nie na podstawie umowy o

pracę

Zatrudnienie na podstawie

umowy zlecenia, umowy o dzieło lub innej umowy cywilnoprawnej

Metodologia prawnicza

Stan faktyczny

Uprawniony i zobowiązany

Prawa i obowiązki

Art. 943 § 2 k.p. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na

• uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika,

• wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej,

• powodujące lub mające na celu

o poniżenie lub

o ośmieszenie pracownika,

o izolowanie go lub

o wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Definicja prawna mobbingu

Prawa i obowiązki związane z mobbingiem

Art. 943 k.p. [Mobbing] § 1. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi. § 2. [DEFINICJA]§ 3. Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. § 4. Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. § 5. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny, o której mowa w § 2, uzasadniającej rozwiązanie umowy.

Charakterystyka mobbingu – fazy, cechy i grupy przypadków mobbingu

Cztery fazy mobbingu

• powstanie konfliktu,

• eskalacja konfliktu,

• nasilenie wrogich zachowań – najczęściej wywołuje to także u pracownika wrogie postawy, co powoduje negatywną ocenę jego osoby jako winnego powstałej sytuacji,

• pogłębianie się sytuacji występowania wrogich zachowań względem pracownika z jednoczesnym osłabieniem pozycji pracownika wskutek widocznej u niego depresji powodującej dalszą niemożność wykonywania pracy.

Cechy charakterystyczne mobbingu

• niemożność określenia konkretnych i racjonalnych przyczyn uzasadniających podjęcie działań mobbingowych względem pracownika;

• systematyczność działań i podejmowanie ich z zamiarem wyeliminowania pracownika z danej grupy;

• długotrwałość i ciągłość podejmowanych działań – działania o charakterze jednorazowym nie będą uchodziły za mobbing;

• różnorodność form podejmowanych przeciwko pracownikowi działań;

• ujemne skutki mobbingu – zarówno dla pracownika (trwałe wyłączenie z zatrudnienia), jak i grupy, a także społeczeństwa (koszty mobbingu).

I grupa przypadków

Oddziaływania zaburzające możliwości

komunikowania się:

• ograniczanie przez przełożonego lub kolegów możliwości wypowiadania się,

• stałe przerywanie wypowiedzi,

• reagowanie na uwagi krzykiem lub głośnym wymyślaniem i pomstowaniem,

• ciągłe krytykowanie wykonywanej pracy,

• krytykowanie życia prywatnego,

• napastowanie przez telefon, ustne groźby i pogróżki, groźby na piśmie,

• ograniczanie kontaktu przez poniżające, upokarzające gesty i spojrzenia, różnego rodzaju aluzje, bez jasnego wyrażanie się wprost.

II grupa przypadków

Oddziaływania zaburzające stosunki społeczne:

• unikanie przez przełożonego rozmów z ofiarą,

• brak możliwości odezwania się w pomieszczeniu, gdzie ofiara pracuje,

• przesadzenie na miejsce z dala od kolegów,

• zabranianie kolegom rozmów z ofiarą oraz

• traktowanie „jak powietrze”.

III grupa przypadków

Działania mające na celu zaburzyć

społeczny odbiór osoby:

• mówienie źle za plecami danej osoby,

• rozsiewanie plotek,

• podejmowanie prób ośmieszenia,

• sugerowanie choroby psychicznej,

• kierowanie na badanie psychiatryczne,

• wyśmiewanie niepełnosprawności czy kalectwa,

• parodiowanie sposobu chodzenia, mówienia lub gestów w celu ośmieszenia osoby,

• nacieranie na polityczne albo religijne przekonania,

• żarty i prześmiewanie życia prywatnego,

• wyśmiewanie narodowości,

• zmuszanie do wykonywania prac naruszających godność osobistą,

• fałszywe ocenianie zaangażowania w pracy,

• kwestionowanie podejmowanych decyzji,

• wołanie na ofiarę używając sprośnych przezwisk lub innych, mających ją poniżyć wyrażeń,

• zaloty lub słowne propozycje seksualne

III grupa przypadków c.d.

IV grupa przypadków

Działania mające wpływ na jakość sytuacji życiowej i zawodowej:

• nie dawanie ofierze żadnych zadań do wykonania,

• odbieranie prac, zadanych wcześniej do wykonania,

• zlecanie wykonania prac bezsensownych,

• dawanie zadań poniżej umiejętności,

• zarzucanie wciąż nowymi pracami do wykonania,

• polecenia wykonywania obraźliwych dla ofiary zadań,

• przydzielanie zadań przerastających możliwości i kompetencje ofiary w celu jej zdyskredytowania.

V grupa przypadków

Działania mające szkodliwy wpływ na zdrowie ofiary m.in.:

• zmuszanie do wykonywania prac szkodliwych dla zdrowia,

• grożenie przemocą fizyczną,

• stosowanie niewielkiej przemocy fizycznej,

• znęcanie się fizyczne,

• przyczynianie się do ponoszenia kosztów, w celu zaszkodzenia poszkodowanemu,

• wyrządzanie szkód psychicznych w miejscu zamieszkania lub miejscu pracy ofiary,

• działania o podłożu seksualnym.

Studia przypadków

Nauczycielka matematyki

• została pouczona przez dyrektorkę, żeby nie zabierać dziecka z indywidualnym tokiem nauczania na wycieczkę bez konsultacji z lekarzem,

• rodzice byli niezadowoleni, że wbrew woli dyrektorki zabrała na wycieczkę konkubenta,

• dyrektorka nie przydzieliła jej wychowawstwa ze względu na powyższe,

• rodzice ponownie byli niezadowoleni z zabrania konkubenta na kolejną wycieczkę,

• zwracano jej uwagi, że jej konkubent nie powinien być stale obecny w szkole lub przed szkołą i robić zdjęć,

• została wyprowadzona z zebrania z rodzicami w sprawie dodatkowej lekcji matematyki, na które wtargnęła z konkubentem,

• nauczyciele nie chcieli zaangażować się w dystrybucję gazetki, która chciała wydawać,

• znalazła się w bardzo złym stanie psychicznym, czuła się osaczona, wpadała w histerię, skarżyła się na szykanowanie, rozpowszechniała takie treści publicznie i zgłaszała różnym instytucjom wszczynając postępowania w związku z czym odbyło się posiedzenie rady pedagogicznej poświęcone mobbingowi i powołano komisję antymobbingową, w czym nie chciała współpracować,

• została skierowana na badania lekarskie.

Księgowa w Inspektoracie Powiatowym

• musiała stawiać się na każde wezwanie pracodawcy, także w czasie urlopu, choroby i w czasie wolnym – brak jakiegokolwiek zastępstwa,

• zachorowała, leczyła się,

• problemy z łączem internetowym,

• „włamano się” do jej komputera,

• czuła się śledzona, gdy korzystała z komputera poza firmą,

• ingerowano w sporządzane przez nią dokumenty,

• zamknięto ją w pokoju.

Opiekunka w Ośrodku Rehabilitacji i Opieki Psychiatrycznej

• zwierzchnik bezpodstawnie przyjął, że przedłożyła zaświadczenie lekarskie z opóźnieniem, a w konsekwencji obniżył jej wynagrodzenia chorobowego,

• odmówiono jej wypłacania dodatku wyrównawczego w związku z odsunięciem od pracy nocnej ze względu na stan ciąży,

• sfałszowano dokumentację związaną z jej urlopem wypoczynkowym, co zostało zakwalifikowane jako przestępstwo umyślne na szkodę powódki,

• takie czyny trwały około jednego roku,

• w tym samym czasie była w ciąży i urodziła dziecko, a także stwierdzono u niej obniżony nastrój z objawami niepokoju i lęku.

• krytyka wszystkich działań powódki, wyrażana krzykiem w obecności innych osób,

• ubliżanie jej,

• darciu lub przekreślanie dokumentów, które powódka sporządziła,

• podważanie jej kompetencji,

• grożenie zwolnieniem z pracy,

• wyznaczanie jej co tydzień do pracy fizycznej przy rozładunku, co innych pracowników dotykało rzadziej lub wcale,

• przychodziła do pracy mimo grypy bojąc się negatywnej reakcji pracodawcy

• po przejściu do pracy w sekretariacie zmniejszenie wynagrodzenia łącznie o 900 zł, co wiązało się z "częstotliwością zmian umów o pracę", podczas gdy obniżki wynagrodzenia nie dotyczyły innych pracowników zatrudnionych na takich samych stanowiskach,

• zdiagnozowano zaburzenia depresyjne - lękowe

Agent celny / pracownik sekretariatu w sp. z o.o.

• polecenie „masz pięć minut, żeby kupić 10 pudełek zapałek za 50 gr, każde ma mieć inny obrazek”, „znajdź w pięć minut lot do RPA za mniej niż 1000 zł.”, „kup porsche, broń myśliwską, guaranę w fiolkach o pojemności 15ml, komplet mebli w stylu myśliwskim, safari w Afryce oraz kilka numerów przedwojennego „Łowcy Polskiego” zamykając się w 350 tys. pln [Porsche kosztowało 600 tys., nikt nie produkuje fiolek 15 ml guarany],

• zrzucał na podłogę dokumenty, które kazał zbierać na kolanach,

• wpadał w szał, jeśli pracownik notował coś na kartkach ułożonych jedna na drugiej,

• zabronił pracownikom wymieniać nazwy dwóch miast, na Zieloną Górę kazał mówić „miasto obok”, na Poznań „większe miasto obok” oraz zabronił wymieniać słowa „dwa”, a także „Monika”,

• karał „bonami”, które stanowiły kary potrącane z wynagrodzenia,

• bił i wyzywał niektórych pracowników, a także im groził,

• o godzinie 8 rano należało stanąć punktualnie w kolejce pod drzwiami 20 cm od łańcuszka, w pozycji wyprostowanej,

• przywoływał pracowników do gabinetu SMS-em o treści „P”.

Pracownicy biurowi

Gładysz & Żerański Kancelaria Prawnicza sp. j.ul. Krakowskie Przedmieście 13 lok. 142, 00-071 Warszawa

T: +48 22 827 30 58 • F: +48 22 827 30 58E: office@gzkancelaria.pl

Dziękuję za uwagę!