ÇÇĐĐMENTOLARMENTOLAR

TarihTarihççe e

�� 1824 y1824 yııllıında, nda, ĐĐngilterengiltere’’nin nin LeedsLeeds kentinde, Joseph kentinde, Joseph Aspdin isimli bir duvarcAspdin isimli bir duvarcıı ustasustasıı hazhazıırladrladığıığı ince ince taneli kil ve kalker kartaneli kil ve kalker karışıışımmıınnıı pipişşirerek ve daha irerek ve daha sonra da sonra da ööğğüüterek baterek bağğlaylayııccıı bir bir üürrüün elde etmin elde etmişştir. tir. Bu Bu üürrüüne su ve kum katne su ve kum katııldldığıığında ve zamanla nda ve zamanla sertlesertleşşme oldume olduğğunda, ortaya malzemenin unda, ortaya malzemenin ĐĐngilterengiltere’’nin Portland adasnin Portland adasıından elde edilen yapndan elde edilen yapııtataşşlarlarıınnıı andandıırdrdığıığınnıı ggöören Joseph Aspdin, elde ren Joseph Aspdin, elde ettiettiğği bu bai bu bağğlaylayııccıı iiççin in ““portland portland ççimentosuimentosu”” adadııaltaltıında patent almnda patent almışışttıır. r.

TarihTarihççee

�� Joseph Aspdin tarafJoseph Aspdin tarafıından ndan üüretilen baretilen bağğlaylayııccıı, , üüretim sretim sıırasrasıında yeterince ynda yeterince yüüksek sksek sııcaklcaklııklarda klarda pipişşirilmediirilmediğği ii iççin bugin bugüün kullann kullanıılmakta olan lmakta olan portland portland ççimentosunun imentosunun öözelliklerine tamamen zelliklerine tamamen sahip olamamsahip olamamışışttıır. Kil ve kalker karr. Kil ve kalker karışıışımlmlııhammaddenin yeterince yhammaddenin yeterince yüüksek sksek sııcaklcaklııklara klara kadar pikadar pişşirilip irilip ööğğüüttüülmesi sonucu lmesi sonucu ççimento elde imento elde edilmesi ilk olarak 1835 yedilmesi ilk olarak 1835 yııllıında Isaac Charles nda Isaac Charles Johnson isimli bir Johnson isimli bir ĐĐngiliz tarafngiliz tarafıından ndan gergerççekleekleşştirilmitirilmişştir.tir.

TarihTarihççee

�� YYüüksek sksek sııcaklcaklııklarda piklarda pişşirilmeleri gerektiirilmeleri gerektiğği i iiççin, bain, başşlanglangııççta portland ta portland ççimentolarimentolarıı pahalpahalııidiler. 1885 yidiler. 1885 yııllıında Frederic Ramsone dnda Frederic Ramsone dööner ner ffıırrıınnıı bularak bu sorunu bularak bu sorunu çöçözmzmüüşşttüür. r.

�� 1824 y1824 yııllıında Joseph Aspdinnda Joseph Aspdin’’in in ““portland portland ççimentosuimentosu”” adadıı altaltıında patent aldnda patent aldığıığı hidrolik hidrolik babağğlaylayııccıı, daha sonraki y, daha sonraki yııllarda bllarda büüyyüük k geligelişşmeler gmeler gööstermekle birlikte stermekle birlikte ““portlandportland””ismi aynen korunmuismi aynen korunmuşştur ve Ttur ve Tüürkiye dahil rkiye dahil bbüüttüün n üülkelerde bu isim kullanlkelerde bu isim kullanıılmaktadlmaktadıır r

Portland Portland ÇÇimentosu imentosu ÜÜretimi retimi

�� Portland Portland ççimentosu, killi ve kalkerli imentosu, killi ve kalkerli hammaddelerin uygun oranlarda (hammaddelerin uygun oranlarda (≈≈ %20%20--%30 %30 kil, %70kil, %70-- %80 kalker) kar%80 kalker) karışışttıırrııllııp dp dööner fner fıırrıınlarda nlarda 14001400ooC piC pişşirilmesiyle oluirilmesiyle oluşşan klinkere az an klinkere az miktarda (miktarda (≈≈ %3%3--%6) al%6) alççııtataşışı katkatııllııp p ööğğüüttüülerek lerek elde edilen suda erimeyip katelde edilen suda erimeyip katıılalaşşan hidrolik bir an hidrolik bir babağğlaylayııccııddıır. r. ÇÇimento su ve kumla karimento su ve kumla karışışttıırrııllıırsa rsa harharçç, kum, kum--su su ççakakııl veya ml veya mııccıırla karrla karışışttıırrııllıırsa rsa beton elde edilmektedirbeton elde edilmektedir

Portland Portland ÇÇimentosunun imentosunun ÜÜretim retim AAşşamalaramalarıı

�� Ana madde analizleriAna madde analizleri�� KarKarışıışım sam sağğlanmaslanmasıı�� KarKarışıışımmıın pin pişşirilip klinker eldesiirilip klinker eldesi�� Klinkerlerin soKlinkerlerin soğğutulma ve depolanmasutulma ve depolanmasıı�� Paketlenme, piyasaya sPaketlenme, piyasaya süürrüümm

Ana maddelerin AnaliziAna maddelerin Analizi

�� Birbirine karBirbirine karışışttıırrıılacak kil ve kalker miktarlarlacak kil ve kalker miktarlarııbelirlenir. Kalkerli malzemeler abelirlenir. Kalkerli malzemeler ağığırlrlııklarklarıınnıın n bbüüyyüük bir kk bir kıısmsmıınnıı kaybederler. 1 ton Pkaybederler. 1 ton PÇÇ elde elde edebilmek iedebilmek iççin yaklain yaklaşışık 1.6 ton hammadde k 1.6 ton hammadde kullankullanıılmallmalııddıır. Belirlenen oranlarda kil ve r. Belirlenen oranlarda kil ve kalker karkalker karışışttıırrıılarak homojen bir karlarak homojen bir karışıışım elde m elde edilir. edilir.

KarKarışıışımmıın san sağğlanmaslanmasıı�� Homojen karHomojen karışıışım eldesinde bam eldesinde başşllııca iki metot vardca iki metot vardıır. Yar. Yaşş

metot (kil su havuzlarmetot (kil su havuzlarıında bekletilir, kalkerle birlikte nda bekletilir, kalkerle birlikte ııslak slak dedeğğirmenlerde irmenlerde ööğğüüttüüllüür.). Kuru metot (kalker ve kil kuru r.). Kuru metot (kalker ve kil kuru ööğğüüttüüccüülerde toz haline getirilir). Ana malzeme lerde toz haline getirilir). Ana malzeme yumuyumuşşaksa yaaksa yaşş metot, sert ise kuru metot kullanmetot, sert ise kuru metot kullanıılmaslmasııuygundur. Yauygundur. Yaşş metotlu karmetotlu karışıışımmıın kontroln kontrolüü daha kolayddaha kolaydıır. r. Ancak karAncak karışıışımmıın in iççerisinde %35 oranerisinde %35 oranıında su bulundunda su bulunduğğu u iiççin, piin, pişşirme iirme işşlemi ilemi iççin daha in daha ççok enerji gerekmekte ve ok enerji gerekmekte ve daha pahaldaha pahalıı olmaktadolmaktadıır. Gr. Güünnüümmüüzde bu yzde bu yüüzden daha zden daha ççok ok kuru ykuru yööntemler tercih edilmektedir. Yantemler tercih edilmektedir. Yaşş metodun yakmetodun yakııt t sarfiyatsarfiyatıı, kuru metodun yakla, kuru metodun yaklaşışık iki katk iki katıı kadardkadardıır. Kuru r. Kuru metotta karmetotta karışıışımmıın istenen homojenlikte yapn istenen homojenlikte yapıılmaslmasıı ggüçüçttüür. r. OluOluşşacak toz nedeniyle acak toz nedeniyle ççevreye daha evreye daha ççok zarar verir. ok zarar verir. Fakat yakFakat yakııt tasarrufu sat tasarrufu sağğlar. lar.

KarKarışıışımmıın pin pişşirilmesiirilmesi

�� Homojen karHomojen karışıışım (farin), klinker m (farin), klinker üüretimi retimi iiççin hammaddelerin piin hammaddelerin pişşirildiirildiğği, ei, eğğik olarak ik olarak yerleyerleşştirilmitirilmişş iiççi boi boşş bir silindir bir silindir şşeklinde eklinde olan dolan dööner fner fıırrıına gna göönderilir. Yaklanderilir. Yaklaşışık %3k %3--%4 e%4 eğğime sahip ime sahip ççelik felik fıırrıınnıın in iççi atei ateşş tutuğğlaslasııile kaplile kaplııddıır. Kendi ekseni etrafr. Kendi ekseni etrafıında saatte nda saatte 6060--180 devir yapar. F180 devir yapar. Fıırrıınlar yanlar yaşşyyööntemlerde 80ntemlerde 80--100 m, kuru y100 m, kuru yööntemde ntemde 4040--50m uzunlu50m uzunluğğundadundadıır. Fr. Fıırrıın in içç ççaplaraplarıı 22--4 4 m arasm arasıındadndadıır.r.

KarKarışıışımmıın pin pişşirilmesiirilmesi

�� FFıırrıına girecek hammadde karna girecek hammadde karışıışımmıı, f, fıırrıınnıın n üüst st ucundan konmaktaducundan konmaktadıır. Fr. Fıırrıındaki sndaki sııcaklcaklıık k ffıırrıınnıın alt ucundan pn alt ucundan püüsksküürtrtüülen yaklen yakııtla tla sasağğlanlanıır. Yakr. Yakııt olarak t olarak fuelfuel--oiloil ve dove doğğalgaz algaz kullankullanıılabilmekle beraber, son ylabilmekle beraber, son yııllarda llarda ekonomik nedenlerle, daha ekonomik nedenlerle, daha ççok toz ok toz kköömmüürden yararlanrden yararlanıılmaktadlmaktadıır.r.

KarKarışıışımmıın pin pişşirilmesiirilmesi

Fırın çapı: 2-6 mBoy/çap (kuru):15Boy/çap (yaş):30Eğim: %3-%4

100 oC800-900 oC

1350-1450 oC

KĐL+KALKER

KLĐNKERISITMA

FFıırrıındaki reaksiyonlarndaki reaksiyonlar

�� ÖÖnce, fnce, fıırrıınnıın n üüst kst kıısmsmıında 100 nda 100 ooCC civarcivarıında nda hammaddelerde bulunan serbest su buharlahammaddelerde bulunan serbest su buharlaşışır.r.

�� 500500--600600ooC sC sııcaklcaklııkta killi maddeler oksitlere kta killi maddeler oksitlere ayrayrışıışır.r.

�� Hammaddelerin iHammaddelerin iççerisinde bir miktarMgCOerisinde bir miktarMgCO33(magnezyum karbonat) bulundu(magnezyum karbonat) bulunduğğu taktirde 600u taktirde 600--700700ooCC’’de bu madde ayrde bu madde ayrışışarak MgO (magnezyum arak MgO (magnezyum oksit) haline doksit) haline döönnüüşşüür r

�� 900900ooC civarC civarıında kalker tanda kalker taşışı (CaCO(CaCO33) da i) da iççerisindeki erisindeki COCO22’’den kurtularak kireden kurtularak kireçç (CaO) haline d(CaO) haline döönnüüşşüür.r.

FFıırrıındaki reaksiyonlarndaki reaksiyonlar

�� 900900--12001200ooC arasC arasıında kirenda kireçç, silis ve al, silis ve alüümin min arasarasıında kimyasal reaksiyonlar banda kimyasal reaksiyonlar başşlar. lar.

�� 12501250--12801280ooC arasC arasıında, oksitlerin eriyik nda, oksitlerin eriyik haline dhaline döönnüüşşmeye bameye başşlamaslamasıından sonra, ndan sonra, 1280 1280 ooCC ve daha yve daha yüüksek sksek sııcaklcaklııklarda klarda ççimento bileimento bileşşenleri meydana gelir. enleri meydana gelir.

�� YaklaYaklaşışık olarak 1350k olarak 1350--1450 1450 ooCC ssııcaklcaklııkta kta pipişşirildikten sonra irildikten sonra ççimentoyu oluimentoyu oluşşturan turan bilebileşşenlerle, baenlerle, başşllıı babaşışına dena değğiişşik bir ik bir üürrüün n olan klinker elde edilir. olan klinker elde edilir.

KarKarışıışımmıın pin pişşirilmesi irilmesi �� KireKireçç, al, alüümin, demir oksit ve silis min, demir oksit ve silis

bilebileşşimli hammaddelerin uygun imli hammaddelerin uygun oranda karoranda karışışttıırrııllııp yp yüüksek ksek ssııcaklcaklııkta (1350kta (1350--14501450ooC) C) pipişşirilmeleri sonucunda elde irilmeleri sonucunda elde edilen edilen üürrüüne klinker denir. ne klinker denir. Klinker, yaklaKlinker, yaklaşışık olarak 15k olarak 15--50 mm 50 mm ççapapıında, pnda, püürrüüzlzlüü ve gve göözenekli zenekli yyüüzeye sahip, sert ve yuvarlak zeye sahip, sert ve yuvarlak şşekildedir. Karakteristik olarak, ekildedir. Karakteristik olarak, parlak ve yeparlak ve yeşşilimsiilimsi--koyu gri (veya koyu gri (veya grigri--siyah) renktedir. 1 kg klinker siyah) renktedir. 1 kg klinker üüretmek iretmek iççin yain yaşş sistem sistem ffıırrıınlarnlarıında 1450nda 1450--1650 1650 KcalKcal enerji enerji gerekirken, bu miktar kuru sistem gerekirken, bu miktar kuru sistem ffıırrıınlarnlarıında 700nda 700--900 900 KcalKcalseviyesine dseviyesine düüşşmektedir.mektedir.

KLINKER

Klinkerin soKlinkerin soğğutulma ve utulma ve ööğğüüttüülmesilmesi

�� Klinker hava akKlinker hava akıımmıı olan olan ddööner soner soğğutuculara utuculara ggöönderilir. Klinker suyla nderilir. Klinker suyla reaksiyon yapmaz ve reaksiyon yapmaz ve babağğlaylayııccıı öözellizelliğği yoktur. i yoktur. Klinker ancak ince Klinker ancak ince şşekilde ekilde ööğğüüttüüldldüükten sonra kten sonra babağğlaylayııccııllıık kazank kazanıır.r.ÖÖğğüüttüülme lme iişşlemi esnaslemi esnasıında klinkere bir nda klinkere bir miktar (%3miktar (%3--%6 oran%6 oranıında) nda) alalççııtataşışı katkatııllıır. Bunun nedeni r. Bunun nedeni ; ; ççimentonun katimentonun katıılalaşşmasmasıında nda (prizinde) al(prizinde) alççııtataşışınnıın n geciktirici rol oynamasgeciktirici rol oynamasııddıır. r.

ALÇI TAŞI

Klinkerin soKlinkerin soğğutulma ve utulma ve ööğğüüttüülmesilmesi

�� AlAlççııtataşışı, , ççimentonun su ile birleimentonun su ile birleşşmesi sonucunda mesi sonucunda ggöösterecestereceğği hi hıızlzlıı katkatıılalaşşmaymayıı yavayavaşşlatarak latarak kontrol eder. Aksi halde, kontrol eder. Aksi halde, ççimento imento ççok hok hıızlzlııkatkatıılalaşışır ve betonu rahatr ve betonu rahatçça yerine yerlea yerine yerleşştirme tirme olanaolanağığı ortadan kalkar. Ayrortadan kalkar. Ayrııca bu ca bu ççok hok hıızlzlııkatkatıılalaşşma, ma, ççimentonun kimyasal reaksiyonlarimentonun kimyasal reaksiyonlarıısonucunda basonucunda bağğlaylayııccıı öözellik sazellik sağğlayan kalsiyumlayan kalsiyum--silikatsilikat--hidrat (Chidrat (C--SS--H) H) üürrüünlerinin sanlerinin sağğllııklklııgeligelişşmelerini melerini öönler. Alnler. Alççııtataşışı ve klinker birlikte ve klinker birlikte ççelik bilyelerle elik bilyelerle ööğğüüttüülerek, boyutlarlerek, boyutlarıı 11--200 200 µµm m arasarasıında olan nda olan ççimento elde edilir. imento elde edilir. ÇÇimento imento tanelerinin btanelerinin büüyyüük k ççooğğunluunluğğu 20u 20--30 30 µµm m ççapapıındadndadıır. (r. (µµ: mikron, : mikron, µµm: mikrometre, m: mikrometre, µµ==µµm, m, 1 1 µµ = 10= 10--8 cm = 108 cm = 10--10 m)10 m)

DepolanmaDepolanma

�� ÖÖğğüüttüülen len ççimento silolara gimento silolara göönderilir. Silolarda anderilir. Silolarda aççıık k olarak veya 50 olarak veya 50 kgkg’’llııkk kakağığıt torbalar halinde piyasaya t torbalar halinde piyasaya sunulur. sunulur.

�� Portland Portland ççimentosu torbalimentosu torbalıı olarak ambalajlanmolarak ambalajlanmışış halde halde veya dveya döökme kme ççimento olarak taimento olarak taşışımada, mada, ççimento imento öözellizelliğğini bozmayan ve kaybini bozmayan ve kaybıına neden olmayan na neden olmayan öözel zel ççimento araimento araççlarlarıı ile taile taşışınmalnmalııddıır. r.

�� KullanKullanıım yerine giden m yerine giden ççimento en fazla 75imento en fazla 75ooC olmalC olmalııddıır.r.�� Portland Portland ççimentosu nem almayacak, daimentosu nem almayacak, dağığılmayacak, lmayacak,

öözelliklerini dezelliklerini değğiişştirip bozabilecek maddelerle kartirip bozabilecek maddelerle karışıışıp p kirlenmeyecek bikirlenmeyecek biççimde uygun yerlerde depolanmalimde uygun yerlerde depolanmalıı, , üüst st üüste en fazla 12 sste en fazla 12 sııra dizilmelidir.ra dizilmelidir.

�� ÇÇimentolarimentolarıın 4 aydan fazla bekletilmemeleri n 4 aydan fazla bekletilmemeleri gerekmektedir. gerekmektedir.

ÇÇimentoyu oluimentoyu oluşşturan Oksitler turan Oksitler

�� CaOCaO→→KireKireçç tataşışındanndan

�� SiOSiO22--AlAl22OO33→→KildenKilden

�� FeFe22OO33→→Kilde saf olmayan bileKilde saf olmayan bileşşimdenimden

�� SOSO33→→AlAlççııdandan

1-3ŚŚSülfirik anhidridiSO3

KPotasyum oksitK2O0.2-1.3

NSodaNa2O

0.5-4MMagnezyum oksitMgO

2-6FDemir oksitFe2O3

5-9AAluminaAl2O3

20-25SSilikaSiO2

63-67CSönmemiş kireçCaO

Miktar(%)GösterimisimlerOksitler

ÇÇimentonun ana bileimentonun ana bileşşenlerienleri

�� Kilin ve kalkerin ayrKilin ve kalkerin ayrışışmasmasııyla oluyla oluşşan oksitler asit ve an oksitler asit ve bazik durumlarbazik durumlarıına gna gööre birbiriyle birlere birbiriyle birleşşerek Portland erek Portland ççimentosunun ana bileimentosunun ana bileşşenlerini oluenlerini oluşştururlar.tururlar.

C4AF4CaO.Al2O3.Fe2O3Tetra Kalcium Alumino

Ferrit

C3A3CaO.Al2O3Tri Kalcium Aluminat

C2S2CaO.SiO2Di Kalcium Silikat

C3S3CaO.SiO2Tri Kalcium Silikat

GösterimKimyasal FormülĐsim

Ana BileAna Bileşşen en ÖÖzellikleri zellikleri

ĐyiKötüiyiDüşükKimyasal dayanıklılık

YüksekYüksekDüşükOrtaHidratasyon ısısı

ZayıfZayıfKuvvetliKuvvetliBağlayıcılık

HızlıHızlıĐlk hafta yavaşSonra hızlı

Đlk hafta hızlısonra yavaş

(hidratasyon) hızı

C4AFC3AC2SC3S

ÇÇimentonun ana bileimentonun ana bileşşenlerienleri

�� ÇÇimento ana bileimento ana bileşşenleri oranlarenleri oranlarıınnıın n ççimento imento öözellikleri zellikleri üüzerine zerine ççok bok büüyyüük etkileri vardk etkileri vardıır. r. ÇÇimento iimento iççerisindeki olaserisindeki olasıı bilebileşşen oranlaren oranlarıınnıın n tayininde batayininde başşllııca 3 yca 3 yööntem kullanntem kullanıılmaktadlmaktadıır.r.

�� 1.) X1.) X--ışıışınnıı kkıırrıılma ylma yööntemintemi�� 2.) Optik ve elektron mikroskopla inceleme 2.) Optik ve elektron mikroskopla inceleme

yyööntemintemi�� 3.) Hesap y3.) Hesap yööntemintemi

KullanKullanıılan Varsaylan Varsayıımlar mlar

““hesap yhesap yööntemintemi”” en en ççok ve en kolay ok ve en kolay şşekilde ekilde kullankullanııllıır. r. ÇÇimentodaki bileimentodaki bileşşenlerin oranenlerin oranıı Bogue Bogue denklemleri ile elde edilebilmektedir. Basit ve denklemleri ile elde edilebilmektedir. Basit ve poppopüüler olan bu yler olan bu yööntem ancak bazntem ancak bazıı varsayvarsayıımlar ile mlar ile kullankullanıılabilmektedir. Bu varsaylabilmektedir. Bu varsayıımlar mlar şşunlardunlardıır.r.

1)1) Ana bileAna bileşşen oluen oluşşumuna yol aumuna yol aççan kimyasal an kimyasal reaksiyonlar denge halindedir.reaksiyonlar denge halindedir.

2)2) Kalsiyum silikat bileKalsiyum silikat bileşşenleri (Cenleri (C33S & CS & C22S gibi) saf S gibi) saf haldedir. Hammadde ihaldedir. Hammadde iççerisinde az miktarda erisinde az miktarda bulunan maddeler ihmal edilmektedir.bulunan maddeler ihmal edilmektedir.

3)3) TTüüm oksitler ana bilem oksitler ana bileşşim oluim oluşşumunda yer umunda yer almaktadalmaktadıır.r.

�� Bu varsayBu varsayıımlarla, mlarla, ççimento ana bileimento ana bileşşenlerinin enlerinin oranlaroranlarıınnıın tayininde kullann tayininde kullanıılan Bogue denklemleri lan Bogue denklemleri aaşşaağığıdaki gibidir. daki gibidir.

�� %C%C33S=4.071(%C)S=4.071(%C)--7.6(%S)7.6(%S)--6.718(%A)6.718(%A)--1.43(%F)1.43(%F)--2.852(%2.852(%ŚŚ))

�� %C%C22S=2.867(%S)S=2.867(%S)--0.7544(%C0.7544(%C33S)S)�� %C%C33A=2.650(%A)A=2.650(%A)--1.692(%F)1.692(%F)�� %C%C44AF=3.043(%F)AF=3.043(%F)

Bogue DenklemleriBogue Denklemleri

ÖÖrnek: Klinkerdeki oksit yrnek: Klinkerdeki oksit yüüzdeleri zdeleri şşööyledir. yledir. CaO=64.9% SiOCaO=64.9% SiO22=22.2%=22.2%AlAl22OO33=5.8% Fe=5.8% Fe22OO33=3.1% MgO=4%=3.1% MgO=4%P.P.ÇÇimento ana bileimento ana bileşşenleri oranlarenleri oranlarıınnıı BoqueBoqueformformüüllüü kullanarak bulunuz.kullanarak bulunuz.

�� CC33S=4.071*64.9S=4.071*64.9--7.6*22.27.6*22.2--6.718*5.86.718*5.8--1.43*3.1=52.1%1.43*3.1=52.1%

�� CC22S=2.876*22.2S=2.876*22.2--0.7544*52.1=24.5%0.7544*52.1=24.5%�� CC33A=2.65*5.8A=2.65*5.8--1.692*3.1=10.1%1.692*3.1=10.1%�� CC44AF=3.043*3.1=9.4%AF=3.043*3.1=9.4%

ÇÇimentonun ana bileimentonun ana bileşşenlerienleri

Oksitlerdeki deOksitlerdeki değğiişşimin , ana bileimin , ana bileşşimi imi üüzerindeki zerindeki etkisini getkisini göörmek irmek iççin CaO 63.9% & SiOin CaO 63.9% & SiO22 de de 23.2% 23.2% oalrakoalrak dedeğğiişştirelim . Ditirelim . Diğğerleri aynerleri aynıı kalskalsıın.n.

CC33S=40.4% , CS=40.4% , C22S=36.2% , CS=36.2% , C33A=10%,CA=10%,C44AF=9.4%AF=9.4%CC33S 52.1%S 52.1%→→40.4% de40.4% değğiişşir.ir.

CC22S 24.5%S 24.5%→→36.2% de36.2% değğiişşir.ir.

�� CaO & SiOCaO & SiO22 deki 1% dedeki 1% değğiişşim Cim C33S & CS & C22S S iiççerieriğğinde 10% dan fazla bir deinde 10% dan fazla bir değğiişşim im oluoluşşturmaktadturmaktadıır.r.

ÇÇimentonun ana bileimentonun ana bileşşenlerienleri

TS 19 a gTS 19 a gööre kore koşşullarullar

�� ÜÜlkemizde lkemizde üüretilen portland retilen portland ççimentolarimentolarıı TS TS 1919’’a ga gööre, kimyasal bilere, kimyasal bileşşim bakim bakıımmıından ndan aaşşaağığıdaki kodaki koşşullarullarıı sasağğlamallamalııddıır.r.

�� BileBileşşenen % En % En ççokok�� KKüükküürt rt trioksittrioksit (SO(SO33)) 3.53.5�� Magnezyum oksit (MgO)Magnezyum oksit (MgO) 5.05.0�� KKıızdzdıırma kaybrma kaybıı 4.04.0�� ÇöÇözzüünmeyen kalnmeyen kalııntntıı 1.51.5�� KlorKlorüür miktarr miktarıı 0.10.1

ÇÇimento Timento Tüürlerirleri

�� Portland Portland ÇÇimentolarimentolarıı normal ve katknormal ve katkııllıı olarak olarak ikiye ayrikiye ayrııllıır. Dayanr. Dayanıımlarmlarıına gna gööre bu re bu ççimentolarimentolar

Portland Portland ÇÇimentosuimentosu

�� Portland Portland ççimentolarimentolarıı, , klinkerle az klinkerle az miktarda (%3miktarda (%3--%6) al%6) alççııtataşışınnıınn birlikte birlikte ööğğüüttüülmesi ile elde edilen katklmesi ile elde edilen katkııssıız z ççimentolardimentolardıır. Bu r. Bu ççimentolar 28 gimentolar 28 güünlnlüük k basbasıınnçç dayandayanıımlarmlarıına gna gööre Pre PÇÇ 32.5, P32.5, PÇÇ 42.5 42.5 ve Pve PÇÇ 52.5 olmak 52.5 olmak üüzere 3 tiptir.zere 3 tiptir.

Portland CPortland Cüüruflu ruflu ÇÇimento imento

Portland CPortland Cüüruflu ruflu ÇÇimento, imento, klinkerle cklinkerle cüüruf ve az ruf ve az miktarda almiktarda alççııtataşışınnıınn birlikte birlikte ööğğüüttüülmesiyle elde lmesiyle elde edilen edilen ççimentolardimentolardıır. Bu r. Bu ççimentolar iimentolar iççerdikleri erdikleri katkkatkıı miktarlarmiktarlarıına gna gööre 2 sre 2 sıınnııfa ayrfa ayrııllıırlar.rlar.

�� KKüütlece %6tlece %6--%20 aras%20 arasıında cnda cüüruf iruf iççerenler A erenler A ssıınnııffıı,,

�� KKüütlece %21tlece %21--%35 aras%35 arasıında cnda cüüruf iruf iççerenler erenler B sB sıınnııffııddıır.r.

�� Portland CPortland Cüüruflu ruflu ÇÇimentolar 28 gimentolar 28 güünlnlüük bask basıınnççdayandayanıımlarmlarıına gna gööre PCre PCÇÇ 32.5, PC32.5, PCÇÇ 32.5R, PC32.5R, PCÇÇ42.5, PC42.5, PCÇÇ 42.5R, PC42.5R, PCÇÇ 52.5 ve PC52.5 ve PCÇÇ 52.5R 52.5R olmak olmak üüzere 6 tiptir.zere 6 tiptir.

Portland CPortland Cüüruflu ruflu ÇÇimentoimento

�� ÇÇimento imento üüretiminde kil yerine kullanretiminde kil yerine kullanııldldığıığı gibi, gibi, beton beton üüretiminde de agrega yerine retiminde de agrega yerine kullankullanıılabilir.labilir.ÖÖzelliklerizellikleri

�� ĐĐlk glk güünlerde mekanik dayannlerde mekanik dayanıımlarmlarıı PPÇÇ ggööre re ddüüşşüüktktüür.r.

�� SoSoğğuk havalarda kullanuk havalarda kullanıılmaya elverilmaya elverişşli deli değğildir.ildir.�� Kimyasal etkilere dayanKimyasal etkilere dayanııklklııllığıığı fazladfazladıır.r.�� DDüüşşüük hidratasyon k hidratasyon ııssıılarlarıı vardvardıır. Baraj inr. Baraj inşşaatlaraatlarıı

iiççin uygundur.in uygundur.�� Maliyetleri dMaliyetleri düüşşüüktktüür.r.�� GeGeççirimsiz beton yapirimsiz beton yapıımmıına uygundur.na uygundur.

Portland Silika FPortland Silika Füüme me ÇÇimento imento

�� Portland silika fPortland silika füüme me ççimento, klinkerle imento, klinkerle kküütlece en fazla %10 orantlece en fazla %10 oranıında nda silika fsilika füümemeve ve az miktarda alaz miktarda alççııtataşışınnıınn birlikte birlikte ööğğüüttüülmesi lmesi ile elde edilen ile elde edilen ççimentodur.imentodur.

�� Bu Bu ççimento Avrupa standardlarimento Avrupa standardlarıından ndan yeni alyeni alıınan bir nan bir ççimento imento ççeeşşididir. Tek bir ididir. Tek bir ssıınnııffıı vardvardıır. Portland silika fr. Portland silika füüme me ççimento 28 imento 28 ggüünlnlüük bask basıınnçç dayandayanıımmıına gna gööre PSFre PSFÇÇ 32.5 32.5 olmak olmak üüzere tek tiptir.zere tek tiptir.

KatkKatkııllıı ÇÇimento imento

�� KatkKatkııllıı ççimento, klinkerle en fazla %19 imento, klinkerle en fazla %19 oranoranıında nda puzolanik maddenin ve az puzolanik maddenin ve az miktarda almiktarda alççııtataşışınnıınn birlikte birlikte ööğğüüttüülmesi ile lmesi ile elde edilen elde edilen ççimentodur. Tek bir simentodur. Tek bir sıınnııffıımevcuttur. Katkmevcuttur. Katkııllıı ççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnççdayandayanıımmıına gna gööre Kre KÇÇ 32.5 olmak 32.5 olmak üüzere tek zere tek tiptir.tiptir.

KatkKatkııllıı ÇÇimentoimento

�� KatkKatkııllıı ççimento ile traslimento ile traslıı ççimento arasimento arasıındaki fark ndaki fark klinkere katklinkere katıılacak puzolan miktarlacak puzolan miktarıınnıın farkln farklııolmasolmasııddıır.r.

�� KatkKatkııllıı ççimento, normal portland imento, normal portland ççimentosunun kullanimentosunun kullanııldldığıığı amaamaççlarla kullanlarla kullanıılabilir. labilir. AslAslıında bu nda bu ççimentoyu imentoyu ““puzolan takviyeli portland puzolan takviyeli portland ççimentosuimentosu”” olarak da tanolarak da tanıımlayabilmek mlayabilmek mmüümkmküündndüür. Katkr. Katkıı olarak kullanolarak kullanıılan puzolan lan puzolan miktarmiktarıı %10%10--%15 (en %15 (en ççok %19) olduok %19) olduğğundan undan puzolanik madde etkisi ile ilk gpuzolanik madde etkisi ile ilk güünlerde dayannlerde dayanıım m kazanma hkazanma hıızzıındaki yavandaki yavaşşllıık ve hidratasyon k ve hidratasyon ııssııssıındaki azalma ndaki azalma ççok belirgin bir ok belirgin bir şşekilde kendisini ekilde kendisini ggööstermemektedir. stermemektedir.

TraslTraslıı ÇÇimento imento

�� TraslTraslıı ççimento, imento, klinkerle %20klinkerle %20--%40 aras%40 arasıında nda trastrasıın ve az miktarda aln ve az miktarda alççııtataşışınnıınn birlikte birlikte ööğğüüttüülmesi ile elde edilen lmesi ile elde edilen ççimentodur. Bu imentodur. Bu ççimentonun tek bir simentonun tek bir sıınnııffıı mevcuttur. Traslmevcuttur. Traslııççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnçç dayandayanıımmıına gna gööre re TTÇÇ 32.5 olmak 32.5 olmak üüzere tek tiptir.zere tek tiptir.

TraslTraslıı ççimentolarimentolarıın normal portland n normal portland ççimentolarimentolarıına gna gööre re üüststüünlnlüükleri kleri

TraslTraslıı ÇÇimentoimento

�� Kimyasal mukavemette Kimyasal mukavemette öönemli bir artnemli bir artışış vardvardıır.r.�� TraslTraslıı ççimentolarda hidratasyon simentolarda hidratasyon sıırasrasıında nda

aaççığığa a ççııkan kan ııssıı miktarmiktarıı daha azddaha azdıır. Bu yr. Bu yüüzden, zden, bu bu ççimentolar baraj inimentolar baraj inşşaataatıında ve benzeri nda ve benzeri kküütle beton itle beton işşlerinde kullanlerinde kullanıılmaya elverilmaya elverişşlidir.lidir.

�� TraslTraslıı ççimentolarimentolarıın kullann kullanıılmaslmasıı halinde halinde gegeççirimliliirimliliğği daha az olan hari daha az olan harçç ve beton imal ve beton imal edilebilir.edilebilir.

�� PuzolanlarPuzolanlarıın n ççimentoya katimentoya katıılmaslmasıı ile baile bağğlaylayııccıımaddelerim maliyetinde maddelerim maliyetinde öönemli bir azalma nemli bir azalma sasağğlanlanıır. r.

TraslTraslıı ççimentolarimentolarıın normal portland n normal portland ççimentolarimentolarıına gna gööre olumsuz yanlarre olumsuz yanlarıı

�� TraslTraslıı ççimentolar soimentolar soğğuk havada kullanuk havada kullanıılmaya lmaya elverielverişşli deli değğildir.ildir.

�� TraslTraslıı ççimento kullanimento kullanıılarak imal edilen larak imal edilen betonlarda gerekli muhafaza betonlarda gerekli muhafaza şşartlarartlarıınnıın daha n daha uzun suzun süüre uygulanmasre uygulanmasıı gerekir. gerekir.

�� PuzolanlarPuzolanlarıın n ççimentoya karimentoya karışışttıırrıılmaslmasııyla, ilk yla, ilk ggüünlerde mekanik mukavemette artnlerde mekanik mukavemette artışış yavayavaşşolmaktadolmaktadıır. Ancak nihai mukavemet r. Ancak nihai mukavemet bakbakıımmıından ndan öönemli bir fark yoktur.nemli bir fark yoktur.

UUççucu Kucu Küüllllüü ÇÇimento imento

�� UUççucu kucu küüllllüü ççimento, imento, klinkerle kklinkerle küütlece %10tlece %10--%30 aras%30 arasıında unda uççucu kucu küüllüün az miktarda n az miktarda alalççııtataşışı ile ile ööğğüüttüülmesi sonucunda elde edilen lmesi sonucunda elde edilen ççimentodur. Tek bir simentodur. Tek bir sıınnııffıı mevcuttur. Umevcuttur. Uççucu ucu kküüllllüü ççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnçç dayandayanıımmıına na ggööre UKre UKÇÇ 32.5 olmak 32.5 olmak üüzere tek tiptir.Szere tek tiptir.Süülfata lfata dayandayanııklklııllıık, gek, geççirimsizlik, dirimsizlik, düüşşüük k hidratasyon,hidratasyon,ııssııssıı gibi olumlu gibi olumlu öözellikleri vardzellikleri vardıır.r.

Portland Kalkerli Portland Kalkerli ÇÇimento imento

�� Portland kalkerli Portland kalkerli ççimento, imento, klinkerle kalkerin ve klinkerle kalkerin ve az miktarda alaz miktarda alççııtataşışınnıınn birlikte birlikte ööğğüüttüülmesi ile lmesi ile elde edilen elde edilen ççimentodur. imentodur. ĐĐççerdierdiğği kalker i kalker miktarmiktarıına gna gööre 2 sre 2 sıınnııfa ayrfa ayrııllıır. r.

�� KKüütlece %6tlece %6--%20 aras%20 arasıında kalker inda kalker iççerenler erenler A sA sıınnııffıı,,

�� KKüütlece %21tlece %21--%35 aras%35 arasıında kalker inda kalker iççerenler erenler B sB sıınnııffııddıır.r.

�� Portland kalkerli Portland kalkerli ççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnççdayandayanıımmıına gna gööre PLre PLÇÇ 32.5, PL32.5, PLÇÇ 32.5R, PL32.5R, PLÇÇ42.5, PL42.5, PLÇÇ 42.5R, PL42.5R, PLÇÇ 52.5, PL52.5, PLÇÇ 52.5R olmak 52.5R olmak üüzere 6 tiptir.zere 6 tiptir.

Portland Kompoze Portland Kompoze ÇÇimento imento

�� Portland Kompoze Portland Kompoze ÇÇimento, imento, klinkerle puzolanik klinkerle puzolanik veya hidrolik maddelerin ve az miktarda veya hidrolik maddelerin ve az miktarda alalççııtataşışınnıınn birlikte birlikte ööğğüüttüülmesi ile elde edilen lmesi ile elde edilen ççimentodur. imentodur. ĐĐççerdierdiğği toplam katki toplam katkıı maddesinin maddesinin miktarmiktarıına gna gööre 2 sre 2 sıınnııfa ayrfa ayrııllıır. r.

�� KKüütlece %6tlece %6--%20 aras%20 arasıında katknda katkıı maddesi maddesi iiççerenler A serenler A sıınnııffıı,,

�� KKüütlece %21tlece %21--%35 aras%35 arasıında katknda katkıı maddesi maddesi iiççerenler B serenler B sıınnııffııddıır.r.

�� Portland kompoze Portland kompoze ççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnççdayandayanıımmıına gna gööre PKre PKÇÇ 32.5, PK32.5, PKÇÇ 32.5R, PK32.5R, PKÇÇ42.5, PK42.5, PKÇÇ 42.5R, PK42.5R, PKÇÇ 52.5, PK52.5, PKÇÇ 52.5R olmak 52.5R olmak üüzere 6 tiptir.zere 6 tiptir.

CCüüruflu ruflu ÇÇimento (Yimento (Yüüksek ksek FFıırrıın Cn Cüüruf ruf ÇÇimentosu)imentosu)�� CCüüruflu ruflu ççimento, klinkerle kimento, klinkerle küütlece %20tlece %20--%80 %80

arasarasıında grannda granüüle yle yüüksek fksek fıırrıın cn cüürufu ve az rufu ve az miktarda almiktarda alççııtataşışınnıın birlikte n birlikte ööğğüüttüülmesi ile lmesi ile elde edilen elde edilen ççimentodur. Tek bir simentodur. Tek bir sıınnııffıımevcuttur.mevcuttur.

�� CCüüruflu ruflu ççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnççdayandayanıımmıına gna gööre Cre CÇÇ 32.5 ve C32.5 ve CÇÇ 42.5 olmak 42.5 olmak üüzere iki tiptir.zere iki tiptir.

CCüüruflu ruflu ÇÇimento (Yimento (Yüüksek ksek FFıırrıın Cn Cüüruf ruf ÇÇimentosu)imentosu)

�� YYüüksek fksek fıırrıın cn cüüruf ruf ççimentolarimentolarıı ile aynile aynııincelikteki portland incelikteki portland ççimentosunun imentosunun öözellikleri zellikleri arasarasıındaki fark, yndaki fark, yüüksek fksek fıırrıın cn cüüruf ruf ççimentosunun imentosunun üüretiminde kullanretiminde kullanıılan katklan katkıımalzemesinin (cmalzemesinin (cüürufun) miktarrufun) miktarıına bana bağğllııddıır. r. YYüüksek fksek fıırrıın cn cüüruf ruf ççimentolarimentolarıı, i, iççerisindeki erisindeki ccüüruf miktarruf miktarıına bana bağğllıı olarak, aolarak, aşşaağığıdaki daki öözellikleri gzellikleri göösterirler.sterirler.

CCüüruflu ruflu ÇÇimento (Yimento (Yüüksek ksek FFıırrıın Cn Cüüruf ruf ÇÇimentosu)imentosu)

�� Deniz suyu ve diDeniz suyu ve diğğer ser süülfatllfatlıı ortamlara karortamlara karşışıportland portland ççimentosundan daha dayanimentosundan daha dayanııklklııddıır.r.

�� ĐĐlk glk güünlerdeki dayannlerdeki dayanıım kazanma hm kazanma hıızzıı portland portland ççimentosuna gimentosuna gööre daha azdre daha azdıır.r.

�� Hidratasyon Hidratasyon ııssııssıı portland portland ççimentosundan imentosundan daha azddaha azdıır.r.

Puzolanik Puzolanik ÇÇimento imento

�� Puzolanik Puzolanik ççimento, imento, klinkerle puzolanik klinkerle puzolanik maddelerin ve az miktarda almaddelerin ve az miktarda alççııtataşışınnıınn birlikte birlikte ööğğüüttüülmesi ile elde edilen lmesi ile elde edilen ççimentodur. imentodur. ĐĐççerdierdiğği i toplam katktoplam katkıı maddesinin miktarmaddesinin miktarıına gna gööre 2 sre 2 sıınnııfa fa ayrayrııllıır. r.

�� KKüütlece %11tlece %11--%35 aras%35 arasıında puzolanik nda puzolanik madde imadde iççerenler A serenler A sıınnııffıı,,

�� KKüütlece %36tlece %36--%55 aras%55 arasıında puzolanik nda puzolanik madde imadde iççerenler B serenler B sıınnııffııddıır.r.

�� Puzolanik Puzolanik ççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnçç dayandayanıımmıına na ggööre PZre PZÇÇ 32.5, PZ32.5, PZÇÇ 32.5R, PZ32.5R, PZÇÇ 42.5, PZ42.5, PZÇÇ42.5R, PZ42.5R, PZÇÇ 52.5, PZ52.5, PZÇÇ 52.5R olmak 52.5R olmak üüzere 6 zere 6 tiptir.tiptir.

Kompoze Kompoze ÇÇimento imento

�� Kompoze Kompoze ççimento klinkerle, cimento klinkerle, cüüruf ve puzolanik ruf ve puzolanik maddelerin az miktarda almaddelerin az miktarda alççııtataşışı katkatıılarak birlikte larak birlikte ööğğüüttüülmesi sonucunda elde edilen lmesi sonucunda elde edilen ççimentodur. imentodur. ĐĐççerdierdiğği toplam katki toplam katkıı maddesinin miktarmaddesinin miktarıına gna gööre re 2 s2 sıınnııfa ayrfa ayrııllıır. r.

�� KKüütlece toplam katktlece toplam katkıı miktarmiktarıı %36%36--%60 %60 arasarasıında olanlar A snda olanlar A sıınnııffıı,,

�� KKüütlece toplam katktlece toplam katkıı miktarmiktarıı %61%61--%80 %80 arasarasıında olanlar B snda olanlar B sıınnııffııddıır.r.

�� Kompoze Kompoze ççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnçç dayandayanıımmıına na ggööre KZre KZÇÇ 32.5, KZ32.5, KZÇÇ 32.5R, KZ32.5R, KZÇÇ 42.5, KZ42.5, KZÇÇ42.5R, KZ42.5R, KZÇÇ 52.5, KZ52.5, KZÇÇ 52.5R olmak 52.5R olmak üüzere 6 zere 6 tiptir.tiptir.

Beyaz Beyaz ÇÇimento imento

�� Renk verici oksitler iRenk verici oksitler iççermeyen ya da ermeyen ya da ççok az oranda ok az oranda iiççeren hammaddeler kullaneren hammaddeler kullanıılarak larak üüretilen katkretilen katkııssıız z ççimentodur. Basimentodur. Basıınnçç dayandayanıımlarmlarıı, T, Tüürk rk StandardlarStandardlarıında portland nda portland ççimentosunun basimentosunun basıınnççdayandayanıımlarmlarıı ile aynile aynıı dedeğğerlerle serlerle sıınnıırlandrlandıırrıılmlmışışttıır.r.

�� Beyaz portland Beyaz portland ççimentosu daha imentosu daha ççok, dekoratif ok, dekoratif amaamaççllıı beton ibeton işşleri, trafikteki leri, trafikteki ışıışık yansk yansıımasmasıınnıın daha n daha iyi olabilmesi iiyi olabilmesi iççin beyaz renkli beton iin beyaz renkli beton işşleri ve deleri ve değğiişşik ik renkler katrenkler katıılarak elde edilen renkli beton ilarak elde edilen renkli beton işşlerinde lerinde kullankullanııllıır.r.

�� ÇÇimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnçç dayandayanıımmıına gna gööre BPre BPÇÇ32.5 ve BP32.5 ve BPÇÇ 42.5 olmak 42.5 olmak üüzere iki szere iki sıınnııftftıır.r.

Beyaz Beyaz ÇÇimentoimento

�� Beyaz portland Beyaz portland ççimentosu ile normal portland imentosu ile normal portland ççimentosu arasimentosu arasıında, basnda, basıınnçç dayandayanıımmıı, hacim , hacim genlegenleşşmesi ve incelik (mesi ve incelik (öözgzgüül yl yüüzey) gibi fiziksel zey) gibi fiziksel öözellikler bakzellikler bakıımmıından hindan hiççbir fark yoktur. bir fark yoktur. Kimyasal Kimyasal öözellikler olarak fark ise zellikler olarak fark ise şşööyledir.yledir.

�� % olarak a% olarak ağığırlrlııkkçça en a en ççokok�� bilebileşşenler enler :: normal P.normal P.ÇÇ.. beyaz P.beyaz P.ÇÇ..

�� MgOMgO 5.05.0 55�� SOSO33 3.53.5 44�� ÇöÇözzüünmeyen kalnmeyen kalııntntıı 1.51.5 55�� KKıızdzdıırma kaybrma kaybıı 4.04.0 55

SSüülfatlara Dayanlfatlara DayanııklklııÇÇimento imento

�� SSüülfatlara dayanlfatlara dayanııklklıı ççimento, C3A miktarimento, C3A miktarıı en en fazla %5 olan ve C4AF+2C3A miktarfazla %5 olan ve C4AF+2C3A miktarıı en fazla en fazla %25 olan klinkerle az miktarda al%25 olan klinkerle az miktarda alççııtataşışınnıın n birlikte birlikte ööğğüüttüülmesi ile elde edilen lmesi ile elde edilen ççimentodur. imentodur. SSüülfatlara dayanlfatlara dayanııklklıı ççimento ile yapimento ile yapıılan lan betonlar, portland betonlar, portland ççimentosu ile yapimentosu ile yapıılan lan betonlara gbetonlara gööre, deniz suyu, sre, deniz suyu, süülfatllfatlıı sularsularıın n bulundubulunduğğu zeminler ve diu zeminler ve diğğer ser süülfatllfatlıı ortamlarda ortamlarda daha bdaha büüyyüük dayank dayanııklklııllıık gk gööstermektedir.stermektedir.

SSüüper Sper Süülfat lfat ÇÇimentosu imentosu

�� SSüüper sper süülfat lfat ççimentosu, kimentosu, küütlece en az %65 tlece en az %65 oranoranıında ynda yüüksek fksek fıırrıın cn cüürufu ile kalsiyum rufu ile kalsiyum ssüülfat ve az miktarda portland lfat ve az miktarda portland ççimentosu imentosu klinkeri veya portland klinkeri veya portland ççimentosunun birlikte imentosunun birlikte ööğğüüttüülmesi ile elde edilen lmesi ile elde edilen ççimentodur. Simentodur. Süüper per ssüülfat lfat ççimentosu tek bir simentosu tek bir sıınnııftftıır.r.

�� Bu Bu ççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnçç dayandayanıımmıına na ggööre SSre SSÇÇ 32.5 olmak 32.5 olmak üüzere tek tiptir.zere tek tiptir.

SSüüper Sper Süülfat lfat ÇÇimentosuimentosu�� SSüüper sper süülfat lfat ççimentosu sertleimentosu sertleşşmimişş betonda betonda

genlegenleşşmelere ve dolaymelere ve dolayııssııyla yyla yııpranmalara yol pranmalara yol aaççabilecek sodyum sabilecek sodyum süülfat ve kalsiyum slfat ve kalsiyum süülfat lfat etkilerine karetkilerine karşışı oldukoldukçça dayana dayanııklklııddıır. Yr. Yüüksek fksek fıırrıın n ccüüruflu ruflu ççimentolara gimentolara gööre daha az hidratasyon re daha az hidratasyon ııssııssıına na ve daha yve daha yüüksek sksek süülfat dayanlfat dayanııklklııllığıığına sahiptir. Sna sahiptir. Süüper per ssüülfat lfat ççimentosu ile yapimentosu ile yapıılan betonlarda su/lan betonlarda su/ççimento imento oranoranıı 0.50.5’’ten az olmamalten az olmamalııddıır. Bu r. Bu ççimentolarimentolarıın incelin inceliğği i 4000 cm4000 cm22//grgr’’ddıırr..

�� SSüüper sper süülfat lfat ççimentosu, deniz yapimentosu, deniz yapıılarlarıı, s, süülfatllfatlııortamlara maruz temeller, kanalizasyonlar gibi ortamlara maruz temeller, kanalizasyonlar gibi yerlerde kullanyerlerde kullanıılacak betonlar ile klacak betonlar ile küütle betonlartle betonlarıında nda kullankullanıılmaktadlmaktadıır.r.

HarHarçç ÇÇimentosu imentosu

�� HarHarçç ççimentosu, aimentosu, ağığırlrlııkkçça en az %40 portland a en az %40 portland ççimentosu klinkeri ile en imentosu klinkeri ile en ççok %60 ok %60 puzolanikpuzolanik madde madde karkarışıışımmıınnıın kn küçüüçük bir miktar alk bir miktar alççııtataşışı ile birlikte ile birlikte ööğğüüttüülmesiyle elde edilir Bu lmesiyle elde edilir Bu ççimento 28 gimento 28 güünlnlüük bask basıınnççdayandayanıımmıına gna gööre Hre HÇÇ 16 olmak 16 olmak üüzere tek tiptir.zere tek tiptir.

�� DiDiğğer er ççimentolarda priz baimentolarda priz başşlama ve sona erme lama ve sona erme ssüüreleri 1 ve 10 saat iken harreleri 1 ve 10 saat iken harçç ççimentosunda bu imentosunda bu ssüüreler 1 ve 24 saattir. Harreler 1 ve 24 saattir. Harçç ççimentosunun dayanimentosunun dayanıım m kazanma hkazanma hıızzıı yavayavaşşttıır. TS 22 Harr. TS 22 Harçç ÇÇimentosu imentosu StandardStandardıı’’na gna gööre 7 ve 28 gre 7 ve 28 güünlnlüük bask basıınnçç dayandayanıımlarmlarıı, , ssıırasrasııyla, 10 N/mmyla, 10 N/mm22 (100 kg/cm(100 kg/cm22) ve 16 N/mm) ve 16 N/mm22 (160 (160 kg/cmkg/cm22) olmal) olmalııddıır.r.

DDĐĞĐĞER ER ÇÇĐĐMENTO MENTO ÇÇEEŞĐŞĐTLERTLERĐĐ�� AlAlüüminli minli ÇÇimentolar :imentolar :�� ĐĐlkel maddesi boksit ve kalkerdir. Bu iki lkel maddesi boksit ve kalkerdir. Bu iki

malzeme fmalzeme fıırrıında ergiyinceye kadar pinda ergiyinceye kadar pişşirilir. irilir. Boksitin iBoksitin iççerisinde %50erisinde %50’’den fazla alden fazla alüümin min (Al2O3) bulundu(Al2O3) bulunduğğu iu iççin bu in bu ççimentolarimentolarıın n alalüümin ymin yüüzdesi %30zdesi %30’’dan fazladdan fazladıır. Biler. Bileşşimleri imleri yaklayaklaşışık olarak ak olarak aşşaağığıdaki gibidir.daki gibidir.

�� BileBileşşen aden adıı MiktarMiktarıı(%)(%)�� AlAl22OO33 4040--4545�� CaOCaO 3535--4242�� FeFe22OO33 55--1515�� SiOSiO22 44--1010

AlAlüüminli minli ççimentolarimentolarıın n öözellikleri zellikleri

�� 1.)1.) Mekanik mukavemetleri Mekanik mukavemetleri ççok hok hıızlzlıı artar. artar. Normal Normal şşartlar altartlar altıında 1 gnda 1 güünlnlüük mukavemeti, k mukavemeti, normal portland normal portland ççimentosunun 8 aylimentosunun 8 aylıık k mukavemetine emukavemetine eşşittir.ittir.

�� 2.) 2.) Gerek priz ve gerekse sertleGerek priz ve gerekse sertleşşme esnasme esnasıında nda ççok bok büüyyüük hidratasyon k hidratasyon ııssııssıı oluoluşşur. Bu yur. Bu yüüzden zden baraj ve kbaraj ve küütle beton intle beton inşşaatlaraatlarıında nda kullankullanıılmamallmamalııddıır.r.

�� 3.)3.) Ca(OH)Ca(OH)22’’nin olunin oluşşmamasmamasıı ve dive diğğer bazer bazıınedenlerden dolaynedenlerden dolayıı kimyasal etkilere karkimyasal etkilere karşışı son son derece dayanderece dayanııklklııddıır.r.

�� 4.)4.) AlAlüüminli minli ççimentolar, hidratasyon iimentolar, hidratasyon iççin in aağığırlrlııklarklarıınnıın %40n %40’’ıı kadar suya ihtiyakadar suya ihtiyaçç duyarlar. duyarlar.

AlAlüüminli minli ççimentolarimentolarıın n öözelliklerizellikleri

�� 5.)5.) Priz baPriz başşlama ve priz sona erme slama ve priz sona erme süüreleri releri bakbakıımmıında portland nda portland ççimentosu ile aralarimentosu ile aralarıında bir nda bir fark yoktur.fark yoktur.

�� 6.)6.) BaBaşşka baka bağğlaylayııccıı maddelerle karmaddelerle karışışttıırrııldldığıığında nda kendi kendi öözelliklerinin bzelliklerinin büüyyüük bir kk bir kıısmsmıınnıı kaybeder.kaybeder.

�� 7.)7.) Genellikle kimyasal etkilerin Genellikle kimyasal etkilerin ççok olduok olduğğu ve u ve kküütle betonu gerektirmeyen, tle betonu gerektirmeyen, ççok ok ççabuk abuk yapyapıılmaslmasıı gereken ingereken inşşaatlarda kullanaatlarda kullanııllıır. Normal r. Normal betonarme inbetonarme inşşaatlarda kullanaatlarda kullanıılmaz.lmaz.

Renkli Renkli ÇÇimentolar:imentolar:

�� Beyaz Beyaz ççimentoya %1imentoya %1--%5 aras%5 arasıında daha nda daha ççok ok metal oksitlerden olumetal oksitlerden oluşşan katkan katkıı maddelerinin maddelerinin eklenmesiyle elde edilir. Bu amaeklenmesiyle elde edilir. Bu amaççla la şşu u oksitler kullanoksitler kullanııllıır.r.

�� KKıırmrmıızzıı iiççinin : Demir oksit: Demir oksit�� YeYeşşil iil iççinin : Krom oksit: Krom oksit�� Siyah iSiyah iççinin : : MagnetikMagnetik demir oksitdemir oksit�� Beyaz iBeyaz iççin in : Titan oksit: Titan oksit�� Mavi iMavi iççinin : : LazuriteLazurite (Na(Na44AlAl33SiSi33OO1212S)S)�� SarSarıı iiççin in : Demir oksit hidrate: Demir oksit hidrate

GeniGenişşleyen leyen ÇÇimentolar imentolar

�� GeniGenişşleyen malzeme jips, boksit ve tebeleyen malzeme jips, boksit ve tebeşşirin irin oluoluşşturduturduğğu karu karışıışımmıın pin pişşirilmesiyle elde edilir. irilmesiyle elde edilir. Su ile temasa geSu ile temasa geççince bu bileince bu bileşşenler enler ssüülfolfoalalüüminatminat hidrat meydana getirirler. Bu madde hidrat meydana getirirler. Bu madde ççimento hamurunun geniimento hamurunun genişşlemesine neden olur. lemesine neden olur. StablizerStablizer olarak yolarak yüüksek fksek fıırrıın cn cüürufu kullanrufu kullanııllıır. r. YYüüksek fksek fıırrıın cn cüürufu yavarufu yavaşşçça sa süülfatlfatıı alarak alarak genlegenleşşmeyi durdurur.meyi durdurur.

�� Genellikle 8Genellikle 8--20 k20 kııssıım m ssüülfolfo alalüüminatminat klinkeri, klinkeri, 100 k100 kııssıım portland m portland ççimentosu ve 15 kimentosu ve 15 kııssıım m stablizerstablizer kullankullanııllıır. Bu r. Bu ççimentolarda genleimentolarda genleşşme, me, rröötreyi dengeler.Daha treyi dengeler.Daha ççok dolgu iok dolgu işşlerinde ve lerinde ve makine makine ankrajankrajıı gibi igibi işşlerde kullanlerde kullanııllıır.r.

HidrofobHidrofob (su sevmez) (su sevmez) ÇÇimentolar imentolar

�� Bu Bu ççimentolar, rutubete karimentolar, rutubete karşışı dayandayanııklklııolmasolmasıı amacamacııyla, klinkere yla, klinkere hidrofobhidrofob bir bir eleman eklenip eleman eklenip ööğğüüttüülmesi ile elde edilir. Bu lmesi ile elde edilir. Bu amaamaççla stearik asit kullanla stearik asit kullanıılmaktadlmaktadıır. Suyla r. Suyla kolay kolay ııslanmadslanmadııklarklarıın bu n bu ççimentolarimentolarıı uzun uzun ssüüre karre karışışttıırmak gerekir. rmak gerekir.

TTüürk standartlarrk standartlarıında nda ÇÇimentolar imentolar (TS 19) (TS 19)

�� TS 19 TS 19 ÜçÜç gruptur.gruptur.P.P.ÇÇ. 32.5 . 32.5 →→ 28 g28 güünlnlüük k minmin. bas. basıınnçç dayandayanıımmıı32.5 32.5 MPaMPa

P.P.ÇÇ. 42.5. 42.5

P.P.ÇÇ. 52.5. 52.5

�� ÖÖzel zel ÇÇimentolar:imentolar:

TS 20 TS 20 ––CCüüruflu ruflu ççimentoimento

TS 21 TS 21 –– Beyaz Portland Beyaz Portland ÇÇimentoimento

TS22 TS22 –– HarHarçç ççimentosuimentosu

TS 26 TS 26 –– TraslTraslıı ÇÇimentoimento

TS 640 TS 640 –– UUççucu kucu küüllllüü ççimentolarimentolar

≥40HÇHarç Çimentosu

--------≤35SSÇSüper Sülfat Çimentosu

--------100SDÇSülfatlara Dayanıklı Çimento

--------100EYÇErken Dayanımı Yüksek

Çimento

--------100BPÇBeyaz Çimento

---31-50-31-5020-39KZÇ/B

---18-30-18-3040-64KZÇ/AKompoze Çimento

---36-55-45-64PZÇ/B

---11-35-65-89PZÇ/APuzolanik Çimento

-------20-8020-80CÇCüruflu Çimento

21-3565-79PKÇ/B

6-2080-94PKÇ/APortland Kompoze Çimento

21-35-------65-79PLÇ/B

6-20-------80-94PLÇ/APortland Kalkerli Çimento

---10-30----70-90UKÇ 32.5Uçucu Küllü Çimento

-----20-40--60-80TÇ 32.5Traslı Çimento

---≤19≥81KÇ 32.5Katkılı Çimento

------6-10-90-94PSFÇPortland Silika-Füme Çimento

-------21-3565-79PCÇ/B

-------6-2080-94PCÇ/APortland Cüruflu Çimento

--------100PÇPortland Çimentosu

LTWUQPDSKĐşaretiA D I

TS EN 197TS EN 197--11

CEM CEM ÇÇimentolarimentolar

CEM I – Portland çimento

CEM II – Portland kompozit çimento

CEM III – Portland fırın letiyeli çimento

CEM IV – Puzolonik Çimento

CEM V – Kompozit çimento

27 farklı çimento

TS EN 197TS EN 197--1 1

�� CEM CEM ÇÇimentolar : imentolar : –– BaBağğlanma lanma öözellizelliğği kalsiyumi kalsiyum--silikat silikat hidratasyonundanhidratasyonundankaynaklanmalkaynaklanmalıı

–– ReactiveReactive C + C + ReactiveReactive S > 50%S > 50%

�� KilinkerKilinker, , majormajor and and minorminor mineral karmineral karışıışımlarmlarıı–– Klinker + Klinker + MajorMajor + + MinorMinor = 100% (k= 100% (küütle)+ altle)+ alççıı–– MajorMajor > K> Küütlenin 5% tlenin 5% –– MinorMinor ≤≤ kküütlenin 5% tlenin 5%

TS EN 197TS EN 197--1 mineral Kar1 mineral Karışıışımlarmlarıı

�� K : KlinkerK : Klinker�� S : Y.FS : Y.Fıırrıın cn cüürufurufu�� D : Silika dumanD : Silika dumanıı�� P : DoP : Doğğal puzolanal puzolan�� Q : PiQ : Pişşirilmiirilmişş dogaldogal puzolanpuzolan�� V : UV : Uççucu kucu küül l –– F sF sıınnııf f �� W : uW : uççucu kucu küül l –– C sC sıınnııff�� T : PiT : Pişşirilmiirilmişş şşistist�� L : kireL : kireçç tataşışı (organik bile(organik bileşşim < 0.5%)im < 0.5%)�� LL : kireLL : kireçç tataşışı (organik bile(organik bileşşim< 0.2%)im< 0.2%)

TS EN 197TS EN 197--1 bile1 bileşşimlerimler

�� A : Mineral karA : Mineral karışıışımlarmlarıı miktarmiktarıı ddüüşşüük k �� B : Mineral karB : Mineral karışıışımlarmlarıı miktarmiktarıı > A> A�� C : Mineral karC : Mineral karışıışımlarmlarıı miktarmiktarıı > B> B

TS EN 197TS EN 197--1 Bile1 Bileşşimlerimler

�� CEM I :CEM I : Portland Portland ÇÇimentolarimentolarıı9595--100% 100% KK + 0+ 0--5% di5% diğğerer

TS EN 197TS EN 197--1 Bile1 Bileşşimleriimleri

�� CEM II : Portland Kompozit CEM II : Portland Kompozit ÇÇimentolarimentolarııCEM II/ACEM II/A--S :S : Portland FPortland Fıırrıın Cn Cüürufu rufu ççimentolarimentolarıı

8080--94% 94% KK + 6+ 6--20% 20% SS + 0+ 0--5% 5% MinorMinorCEM II/BCEM II/B--S :S : Portland FPortland Fıırrıın cn cüürufu rufu ççimentolarimentolarıı

6565--79% 79% KK + 21+ 21--35% 35% SS + 0+ 0--5% 5% MinorMinorCEM II/BCEM II/B--P :P : Portland Puzolonik Portland Puzolonik ÇÇimento imento

6565--79% 79% KK + 21+ 21--35% 35% PP + 0+ 0--5% 5% MinorMinorCEM II/ACEM II/A--V :V : Portland UPortland Uççucu kucu küüll

8080--94% 94% KK + 6+ 6--20% 20% VV + 0+ 0--5% 5% MinorMinor

TS EN 197TS EN 197--1 Bile1 Bileşşimim

�� CEM III : CEM III : Portland Y. Fırın Cürufu

�� CEM III/A :CEM III/A : Portland Y.FPortland Y.Fıırrıın Cn Cüürufu rufu ÇÇimentolarimentolarıı3535--64% 64% KK + 36+ 36--65% 65% SS + 0+ 0--5% 5% MinorMinor

CEM III/B :CEM III/B : Portland Y.FPortland Y.Fıırrıın Cn Cüürufu rufu ÇÇimentolarimentolarıı2020--34% 34% KK + 66+ 66--80% 80% SS + 0+ 0--5% 5% MinorMinor

CEM III/C :CEM III/C : Portland Y.FPortland Y.Fıırrıın Cn Cüürufu rufu ÇÇimentolarimentolarıı55--19% 19% KK + 81+ 81--95% 95% SS + 0+ 0--5% 5% MinorMinor

TS EN 197TS EN 197--1 Bile1 Bileşşimlerimler

�� CEM IV : CEM IV : Puzolonik Çimento

CEM IV/A :CEM IV/A : Puzolonik Çimento6565--89% 89% KK + 11+ 11--35% 35% (D,P,Q,V,W)(D,P,Q,V,W) + 0+ 0--5% 5% MM

CEM IV/B :CEM IV/B : Puzolonik Çimento4545--64% 64% KK + 36+ 36--55% 55% (D,P,Q,V,W)(D,P,Q,V,W) + 0+ 0--5% 5% MM

TS EN 197TS EN 197--1 Bile1 Bileşşimlerimler

�� CEM V : Kompozit CEM V : Kompozit ççimentoimento

CEM V/A :CEM V/A : kompozit kompozit ççimentoimento4040--64% 64% KK + 18+ 18--30% 30% SS + 18+ 18--30% 30% (P,Q,V)(P,Q,V) + 0+ 0--5% 5% MMCEM V/B :CEM V/B : kompozit kompozit ççimentoimento2020--38% 38% KK + 31+ 31--50% 50% SS + 31+ 31--50% 50% (P,Q,V)(P,Q,V) + 0+ 0--5% 5% MM

ÇÇĐĐMENTOLARIN MENTOLARIN KULLANILDIKLARI YERLER KULLANILDIKLARI YERLER

�� PPÇÇ 32.5 ve K32.5 ve KÇÇ 32.532.5 :: Hidratasyon Hidratasyon ııssııssıınnıın ve sn ve süülfat etkisinin lfat etkisinin öözel dikkat zel dikkat gerektirmedigerektirmediğği her ti her tüürlrlüü beton yapbeton yapıımmıında; nda; genel amagenel amaçç iiççin.in.

�� PPÇÇ 42.5 ve P42.5 ve PÇÇ 52.5 :52.5 : YYüüksek dayanksek dayanıımlmlıı beton beton istenildiistenildiğği veya ilk dayani veya ilk dayanıımmıı yyüüksek beton ksek beton yapyapıımmıında.nda.

�� CCÇÇ 32.5 ve C32.5 ve CÇÇ 42.5 :42.5 : KKüütle beton itle beton işşlerindeki lerindeki ininşşaatlarda, deniz suyu ve zararlaatlarda, deniz suyu ve zararlıı sulara maruz sulara maruz sahalarda.sahalarda.

ÇÇĐĐMENTOLARIN MENTOLARIN KULLANILDIKLARI YERLERKULLANILDIKLARI YERLER

�� BPBPÇÇ 32.5 ve BP32.5 ve BPÇÇ 42.5 :42.5 : BPBPÇÇ 32.5 tipi 32.5 tipi ççimento Pimento PÇÇ 32.5 ve K32.5 ve KÇÇ 32.5 tip 32.5 tip ççimentolarimentolarıın n kullankullanııldldııklarklarıı her yerde kullanher yerde kullanıılabilir ise de labilir ise de daha daha ççok suni taok suni taşş, s, sııva, mozaik ve renk va, mozaik ve renk olarak mimari dekorasyonun gerektirdiolarak mimari dekorasyonun gerektirdiğği i beton ibeton işşlerinde veya renk verici katklerinde veya renk verici katkıımaddeleriyle elde edilen renkli beton maddeleriyle elde edilen renkli beton yapyapıımmıında kullannda kullanııllıır. BPr. BPÇÇ 42.5 ve P42.5 ve PÇÇ 42.5 42.5 arasarasıında da benzer yorum yapnda da benzer yorum yapıılabilir. labilir.

ÇÇĐĐMENTOLARIN MENTOLARIN KULLANILDIKLARI YERLERKULLANILDIKLARI YERLER

�� TTÇÇ 32.5 ve UK32.5 ve UKÇÇ 32.5 :32.5 : Temeller, istinat Temeller, istinat duvarlarduvarlarıı, barajlar gibi hidratasyon , barajlar gibi hidratasyon ııssııssııhhıızzıınnıın az olmasn az olmasıı gerekli kgerekli küütle betonu tle betonu iişşlerinde.lerinde.

�� SSSSÇÇ 32.5 ve SD32.5 ve SDÇÇ 32.5 : 32.5 : AAşışırrıı ssüülfatlara lfatlara maruz beton imaruz beton işşlerinde.lerinde.

�� HHÇÇ 1616 :: HarHarçç yapyapıımmıında veya nda veya ççimento imento dayandayanıımmıınnıın din diğğer er ççimento tiplerinde olduimento tiplerinde olduğğu u kadar kadar öön planda olmadn planda olmadığıığı iişşlerde. lerde.

ÇÇimentonun imentonun ÖÖzelliklerizellikleri

�� ÇÇimento imento ĐĐncelinceliğğii�� ÇÇimento inceliimento inceliğği, toz i, toz ççimento tanelerinin imento tanelerinin

ortalama boyutunu ifade eder. ortalama boyutunu ifade eder. ĐĐncelinceliğğin in yyüüksek olmasksek olmasıı, , ççimento tanelerinin daha kimento tanelerinin daha küçüüçük k boyutlara sahip olacak boyutlara sahip olacak şşekilde ekilde üüretildiretildiğğini ini ggöösterir. sterir.

�� Toz Toz ççimento tanelerinin imento tanelerinin ççapapıı 11--200 200 µµm m arasarasıında denda değğiişşiklik giklik göösterir. Bsterir. Büüyyüük k ççooğğunluk unluk 2020--30 30 µµm arasm arasıındadndadıır.r.

ÇÇimentonun imentonun ÖÖzellikleri zellikleri

�� Hidratasyon olayHidratasyon olayıınnıın gelin gelişşebilmesine ebilmesine babağğlaylayııccııllıık k öözellizelliğğinin artmasinin artmasıı iiççin in ççimentolarda inceliimentolarda inceliğğin saptanmasin saptanmasııgerekir.gerekir.

�� ÇÇimento inceliimento inceliğği bai başşllııca 2 deca 2 değğiişşik ik şşekilde ifade edilmektedir ekilde ifade edilmektedir

ÇÇimento imento ĐĐncelinceliğğii

�� 1.)1.) ÖÖzgzgüül yl yüüzey (cmzey (cm22/gr olarak) : /gr olarak) : BlaineBlaine aleti kullanarak ve hava aleti kullanarak ve hava gegeççirgenliirgenliğği prensibine gi prensibine gööre 1 gr re 1 gr ççimento numunesindeki tanelerin imento numunesindeki tanelerin toplam ytoplam yüüzeyi cmzeyi cm22 cinsinden belirlenir. cinsinden belirlenir. BlaineBlaine aleti ile aleti ile öözgzgüül yl yüüzey tayini dizey tayini diğğer er yyööntemlere gntemlere gööre daha gre daha güüvenilir venilir sonusonuççlar verdilar verdiğğinden incelik tayininde inden incelik tayininde en en ççok kullanok kullanıılan ylan yööntemdir. ntemdir.

Blaine

ÇÇimento imento ĐĐncelinceliğğii

�� 2.)2.) Elek Elek üüststüünde kalan miktar (%) : nde kalan miktar (%) : ÇÇimento imento standartlarstandartlarıında belirtilen bnda belirtilen büüyyüüklklüükte gkte gööz az aççııklklııklklııeleklerden elendikten sonra, bu elekler eleklerden elendikten sonra, bu elekler üüzerinde zerinde kalan miktar (akalan miktar (ağığırlrlıık olarak %) bulunur. k olarak %) bulunur.

�� 100 graml100 gramlıık numune ilk olarak 900 lik elekten elenir k numune ilk olarak 900 lik elekten elenir ve ve üüzerinde kalan miktar belirlenir . Daha sonra zerinde kalan miktar belirlenir . Daha sonra 4700 lik elekte eleme yap4700 lik elekte eleme yapııllıır ve r ve üüzerine kalan miktar zerine kalan miktar belirlenir . 1. elekte kalan malzeme miktarbelirlenir . 1. elekte kalan malzeme miktarııççimentonun 0.11`den , 2. elekte kalan malzeme imentonun 0.11`den , 2. elekte kalan malzeme miktarmiktarıı da da ççimentonun 0.14 imentonun 0.14 üünden knden küçüüçük olmask olmasııaranaranıır.r.

�� TTüürkiyerkiye’’de de üüretilen deretilen değğiişşik tip ik tip ççimentolarda, imentolarda, öözgzgüül l yyüüzey olarak aranan en dzey olarak aranan en düüşşüük incelik 2800k incelik 2800--4000 4000 cmcm22//grgr’’ddıırr. .

ÇÇimento imento ĐĐncelinceliğğii

�� ĐĐncelik beton dayanncelik beton dayanıımmıınnıı arttarttıırrıırr�� ÇÇimentoyu imentoyu ııslatmak islatmak iççin gerekli su in gerekli su artarartar

�� Taneler inceldikTaneler inceldikççe daha be daha büüyyüük k ııssııartar.artar.

ÇÇimentonun Priziimentonun Prizi

�� Priz, baPriz, bağğlaylayııccıı maddelerin katmaddelerin katıılalaşşmasmasıı veya plastik veya plastik şşekil deekil değğiişşimi yapma yeteneimi yapma yeteneğğini kaybetmesidir.ini kaybetmesidir.

�� Priz baPriz başşlama slama süüresi, resi, ççimento ve suyun imento ve suyun birlebirleşştirilditirildiğği zaman ile, i zaman ile, ççimento hamurunun imento hamurunun fiziksel defiziksel değğiişşiklik giklik gööstererek katstererek katıılalaşşmaya maya (plastikli(plastikliğğini kaybetmeye) baini kaybetmeye) başşladladığıığı zaman zaman arasarasıında genda geççen sen süüredir.redir.

�� Prizin sona erme sPrizin sona erme süüresi, resi, ççimento ve suyun imento ve suyun birlebirleşştirilditirildiğği zaman ile, i zaman ile, ççimento hamurunun imento hamurunun katkatıılalaşşttığıığı (sertle(sertleşşmenin bamenin başşladladığıığı) zaman ) zaman arasarasıındaki sndaki süüredir.redir.

ÇÇimentolarimentolarıın Priz Sn Priz Süürelerine Etki relerine Etki Eden FaktEden Faktöörler rler ŞŞunlardunlardıır r

�� 1.) S1.) Sııcaklcaklıık :k : SSııcak ortamlarda hidratasyon cak ortamlarda hidratasyon arttarttığıığından priz sndan priz süüresi kresi kıısaltsaltıır. Sr. Sııcaklcaklığıığın n ddüüşşmesi ile priz smesi ile priz süüresi uzar.resi uzar.

�� 2.) Kar2.) Karışışttıırma Suyu Miktarrma Suyu Miktarıı ::ÇÇimentonun fazla su ile yoimentonun fazla su ile yoğğrulmasrulmasıı, priz , priz ssüüresini uzatresini uzatıır. r. ÇÇimentonun mekanik ve imentonun mekanik ve fiziksel fiziksel öözelliklerini olumsuz yzelliklerini olumsuz yöönde etkiler.nde etkiler.

�� 3.) Rutubet :3.) Rutubet : Prizin baPrizin başşlamaslamasıınnıı geciktirir. geciktirir. Priz sPriz süüresini uzatresini uzatıır. r. ĐĐleride daha genileride daha genişşbahsedilecektir.bahsedilecektir.

ÇÇimentonun Priziimentonun Prizi

�� Normal portland Normal portland ççimentolarimentolarıında prizin 1 nda prizin 1 saatten saatten öönce bance başşlamamaslamamasıı, 10 saatten , 10 saatten öönce nce tamamlanmastamamlanmasıı istenir. istenir.

�� ÇÇimentolarimentolarıın priz sn priz süüreleri releri ““VicatVicat iiğğnesinesi””yyööntemiyle belirlenir. Bu deneyin esasntemiyle belirlenir. Bu deneyin esasıı şşööyle yle öözetlenebilir. zetlenebilir. ÖÖzel hazzel hazıırlanmrlanmışış standart standart ççimento harcimento harcıı, standart bir kap i, standart bir kap iççine dine düüzgzgüün n bir bir şşekilde yerleekilde yerleşştirildikten sonra tirildikten sonra VicatVicat iiğğnesi nesi denilen standart bir idenilen standart bir iğğne belirli yne belirli yüükseklikten kseklikten üüzerine dzerine düüşşüürrüüllüür.r.

VicatVicat ĐğĐğnesinesi

�� Batma miktarlarBatma miktarlarııööllçüçüllüür. r. ÖÖnceleri nceleri ççok ok batan ibatan iğğne, sonralarne, sonralarııççok az batar ve belirli ok az batar ve belirli ssüüre sonra hire sonra hiçç batmaz. batmaz. ĐğĐğne ucunun kalne ucunun kalııbbıın n tabantabanıından 35 mm ndan 35 mm uzakluzaklııkta olmaskta olmasııhalinde, priz bahalinde, priz başşlamlamışışdemektir. demektir. ĐğĐğne 1 mm ne 1 mm battbattığıığı zaman ise priz zaman ise priz sona ermisona ermişştir. tir.

YalancYalancıı PrizPriz

�� ÇÇimentonun su ile birleimentonun su ile birleşşmesiyle bazen mesiyle bazen ortaya ortaya ççııkan anormal ve vaktinden kan anormal ve vaktinden öönce, ani nce, ani katkatıılalaşşma olayma olayıına yalancna yalancıı priz denir. Yalancpriz denir. Yalancııpriz, betonun karpriz, betonun karıılma ilma işşleminden birkaleminden birkaççdakika sonra (yakladakika sonra (yaklaşışık 5 dakika ik 5 dakika iççerisinde) erisinde) meydana gelmektedir. Bu olay esnasmeydana gelmektedir. Bu olay esnasıında nda ççimentoda imentoda öönemli miktarda hidratasyon nemli miktarda hidratasyon ııssııssııortaya ortaya ççııkmaz. Betonun karkmaz. Betonun karıılma ilma işşlemine lemine devam edildidevam edildiğği taktirde bu priz giderilerek i taktirde bu priz giderilerek beton karbeton karışıışımmıı normal duruma getirilir; normal duruma getirilir; dayandayanıım kaybm kaybıı olmaz.olmaz.

YalancYalancıı prizin nedenleri prizin nedenleri

�� 1.) Al1.) Alççııtataşışı :: Klinkerin Klinkerin ööğğüüttüülmesi almesi aşşamasamasıında nda eklenen aleklenen alççııtataşışınnıın (CaSOn (CaSO4 4 2H2O), suyunun bir 2H2O), suyunun bir kkıısmsmıınnıı veya tamamveya tamamıınnıı kaybederek piyasa alkaybederek piyasa alççııssııhaline gehaline geççmesidir. mesidir. ÇÇimento su ile birleimento su ile birleşştitiğğinde inde ççimentonun erken katimentonun erken katıılalaşşmasmasıına neden olur.na neden olur.

�� 2.) Alkaliler (Na2.) Alkaliler (Na22O, KO, K22O) :O) : ÇÇimento iimento iççerisinde erisinde bulunan alkalilerin havadan CObulunan alkalilerin havadan CO22 alarak alarak karbonatlakarbonatlaşşmasmasıı ve daha sonra ve daha sonra ççimentonun imentonun hidratasyonu shidratasyonu sıırasrasıında anda aççığığa a ççııkan skan sööndndüürrüülmlmüüşşkirekireçç ile reaksiyona girerek kalsiyum karbonatlara ile reaksiyona girerek kalsiyum karbonatlara ddöönnüüşşmesi ve katmesi ve katıılalaşşma yaratmasma yaratmasııddıır.r.

ÇÇimentonun yalancimentonun yalancıı priz yapmaspriz yapmasıınnıın n saksakııncalarncalarıı

�� 1.)1.) Pompa ile nakledilen betonlar yalancPompa ile nakledilen betonlar yalancıı priz priz yaptyaptığıığı taktirde pompaytaktirde pompayıı ttııkayabilir.kayabilir.

�� 2.)2.) KarKarışışttıırrııldldııktan kktan kıısa bir ssa bir süüre sonra meydana re sonra meydana gelen katgelen katıılalaşşma, betonda kma, betonda kııvamvamıın n ççok ok ççabuk abuk azalmasazalmasıı şşeklinde kendini geklinde kendini göösterir. Esterir. Eğğer olayer olayıın n yalancyalancıı priz oldupriz olduğğu fark edilmez ve ku fark edilmez ve kııvamdaki vamdaki azalma su eklenerek giderilecek olursa, suyun azalma su eklenerek giderilecek olursa, suyun artmasartmasıı betonun mukavemetinin dbetonun mukavemetinin düüşşmesine mesine neden olur. neden olur.

Ani PrizAni Priz

�� CC33A bileA bileşşeni aleni alççıı tataşışıyla dengelenmemiyla dengelenmemişşse se suyun reaksiyonundan bsuyun reaksiyonundan büüyyüük miktarda k miktarda hidratasyon hidratasyon ııssııssıı aaççığığa a ççııkar.kar.

�� Ani priz ile yalancAni priz ile yalancıı priz araspriz arasıındaki fark ndaki fark ÇÇimentonun ani priz yaptimentonun ani priz yaptığıığı bir beton bir beton karkarışıışımmıınnıın, dayann, dayanıım kaybm kaybıına una uğğramaksramaksıızzıın n plastik durumuna dplastik durumuna döönebilmesi mnebilmesi müümkmküün n dedeğğildir. Ancak yalancildir. Ancak yalancıı prizde, betonun prizde, betonun karkarıılma ilma işşlemine devam edilerek bu priz lemine devam edilerek bu priz giderilir ve beton kargiderilir ve beton karışıışımmıı normal duruma normal duruma getirilir. Yani dayangetirilir. Yani dayanıım kaybm kaybıı olmaz. olmaz.

ÇÇimentonun Hidratasyonu imentonun Hidratasyonu

�� ÇÇimentoyu imentoyu ççimento ana bileimento ana bileşşenlerinin su ile yapmenlerinin su ile yapmışışolduolduğğu kimyasal reaksiyona hidratasyon denir. u kimyasal reaksiyona hidratasyon denir. Hidratasyon olayHidratasyon olayıınnıın iki n iki öönemli nemli öözellizelliğği vardi vardıır.r.

�� 1.)1.) ÇÇimento, klinker halinde iken hiimento, klinker halinde iken hiççbir reaksiyon bir reaksiyon yapmaz. yapmaz. ÇÇimentonun hidratasyon yapabilmesi iimentonun hidratasyon yapabilmesi iççin in ççok ince bir ok ince bir şşekilde (ortalama 20ekilde (ortalama 20--30 mikron) 30 mikron) ööğğüüttüülmesi gerekir.lmesi gerekir.

�� 2.)2.) Hidratasyon zamanHidratasyon zamanıın bir fonksiyonudur. Yani n bir fonksiyonudur. Yani hidratasyon zamanla artar. Bu nedenle mukavemet hidratasyon zamanla artar. Bu nedenle mukavemet zamana bazamana bağğllıı olarak deolarak değğiişşir. ir. ÇÇimento iimento iççin esas in esas mukavemet demukavemet değğeri 28 geri 28 güünlnlüük iken ulak iken ulaşşmmışış olduolduğğu u mukavemet demukavemet değğeridir.eridir.

Cisimlerdeki suCisimlerdeki su

�� 1.) Serbest su :1.) Serbest su : Cismin boCismin boşşluklarluklarıında yerlenda yerleşşmimişşolan sudur. Cismi kuru bir yerde tutmak veya olan sudur. Cismi kuru bir yerde tutmak veya ııssııtmak suretiyle cisimden uzaklatmak suretiyle cisimden uzaklaşşttıırrıılabilir.labilir.

�� 2.) Adsorpsiyon suyu :2.) Adsorpsiyon suyu : Cismin yCismin yüüzeyi tarafzeyi tarafıından ndan tutulan sudur. Bu suyun cisimle kimyasal bir batutulan sudur. Bu suyun cisimle kimyasal bir bağığıyoktur. yoktur.

�� 3.) Hidratasyon veya kristalle3.) Hidratasyon veya kristalleşşme suyu :me suyu : Su Su molekmoleküüllüü cismin molekcismin moleküüllüünnüün ten teşşkilinde yer alkilinde yer alıır. r. Herhangi bir Herhangi bir şşekilde suyun cisimden ayrekilde suyun cisimden ayrıılmaslmasıı ile ile cismin fiziksel yapcismin fiziksel yapııssıı tamamen bozulur. tamamen bozulur. ÇÇimento imento ana bileana bileşşenlerin su ile yaptenlerin su ile yaptııklarklarıı reaksiyon sonunda reaksiyon sonunda meydana gelen hidrate elemanlarda su bu meydana gelen hidrate elemanlarda su bu şşekilde ekilde bulunmaktadbulunmaktadıır. r.

Cisimlerdeki suCisimlerdeki su

�� 4.) B4.) Büünye (tenye (teşşekkekküül) suyu :l) suyu : Bu halde su, Bu halde su, cisim icisim iççinde molekinde moleküül halinde yani Hl halinde yani H22O O halinde bulunmaktadhalinde bulunmaktadıır. Su cismin br. Su cismin büünyesine nyesine girmigirmişştir. Bu suyun cisimden uzaklatir. Bu suyun cisimden uzaklaşşttıırrıılmaslmasııhalinde cismin bhalinde cismin büünyesi tamamen denyesi tamamen değğiişşir. ir. Buna en iyi Buna en iyi öörnek kaolinitin durumudur. rnek kaolinitin durumudur. Kaolinit [AlKaolinit [Al22SiSi22OO55(OH)(OH)44] 500 ] 500 ooCC’’dede suyunu suyunu kaybettikaybettiğğinde, kaolinit molekinde, kaolinit moleküüllüü ayrayrışıışım m yaparak alyaparak alüümin ve silis birbirinden ayrmin ve silis birbirinden ayrııllıır.r.

Hidratasyon Hidratasyon ııssııssıı

�� ÇÇimentonun hidratasyon imentonun hidratasyon ııssııssıı, , ççimentonun belirli imentonun belirli bir sbir sııcaklcaklıık kok koşşulunda hidratasyona baulunda hidratasyona başşlaylayııp, p, hidratasyon sonuna kadar ahidratasyon sonuna kadar aççığığa a ççııkardkardığıığı ııssıımiktarmiktarııddıır. r.

�� Hidratasyon Hidratasyon ııssııssıı kalori/gram (kalori/gram (calcal/g) veya /g) veya JouleJoule/gram (J/g) birimleriyle ifade edilir. (1 /gram (J/g) birimleriyle ifade edilir. (1 calcal/gr /gr = 4.187 J/g)= 4.187 J/g)

�� Portland Portland ççimentolarimentolarıınnıın hidratasyon n hidratasyon ııssııssıı yaklayaklaşışık k olarak 90olarak 90--110 110 calcal/g aras/g arasıındadndadıır. r.

Hidratasyon Hidratasyon ııssııssıı

�� Hidratasyon ekzotermik (dHidratasyon ekzotermik (dışışararııya ya ııssıı veren) veren) davrandavranışıışı pek pek ççok sakok sakııncalncalıı durum yaratabilir. durum yaratabilir. ÖÖzellikle barajlar gibi bzellikle barajlar gibi büüyyüük kk küütle betonlartle betonlarıınnıın n ddöökküümmüünde, inde, işş geregereğği hi hıızlzlıı beton beton üüretmek retmek gerekmektedir. Buda sorun olmaktadgerekmektedir. Buda sorun olmaktadıır.Br.Büüyyüük k kküütle betonlartle betonlarıında inda içç ssııcaklcaklıık yk yüükselir, hava ile kselir, hava ile temasta bulunan dtemasta bulunan dışış kkııssıım som soğğur ve bur ve büüzzüüllüür. r. BBüüyyüük kk küütle ise dtle ise dışış kkıısmsmıın bn büüzzüülmesini lmesini öönler, nler, sonusonuççta beton ta beton ççatlar. Hidratasyon atlar. Hidratasyon ııssııssıınnıın yol n yol aaççttığıığı bu olaylarbu olaylarıın nedeni n nedeni ““termik rtermik röötretre””denilen olayddenilen olaydıır.r.

Ana BileAna Bileşşenlerinin Hidratasyon enlerinin Hidratasyon IsIsıılarlarıı..

�� BileBileşşenen 48 saatte 48 saatte ççııkan kan ııssıı T.T.ııssıı ((calcal/g)/g)�� CC33SS 100100 120120�� CC22SS 1010 6262�� CC33AA 150150 207207�� CC44AFAF 4040 100100

–– ÇÇimentolar hidratasyon imentolar hidratasyon ııssıılarlarıı bakbakıımmıındanndan�� AlAlüüminli minli ççimentolarimentolar�� YYüüksek dayanksek dayanıımlmlıı ççimentolarimentolar�� Normal Portland Normal Portland ççimentolarimentolarıı�� CCüüruf ruf ççimentolarimentolarıı

Portland Portland ÇÇimentosu imentosu Hidratasyon IsHidratasyon Isıılarlarıı..

�� portland portland ççimentolarimentolarıınnıın hidratasyon n hidratasyon ııssıılarlarıı, belirli , belirli bir tipteki bir tipteki ççimentoyu oluimentoyu oluşşturan bileturan bileşşenlerin enlerin oranlaroranlarıına gna gööre dere değğiişşir. Literatir. Literatüüre gre gööre, tipik bir re, tipik bir portland portland ççimentosunun 3 gimentosunun 3 güün ve sonundaki n ve sonundaki hidratasyon hidratasyon ııssıılarlarıı aaşşaağığıdaki formdaki formüüllerle J/g llerle J/g cinsinden (1 cinsinden (1 calcal/g = 4.187 J/g) hesaplanabilir./g = 4.187 J/g) hesaplanabilir.

HH3g3güünn = 240 %C= 240 %C33S + 50 %CS + 50 %C22S + 880 %CS + 880 %C33A + 290 A + 290 %C%C44AFAF

ÇÇimento imento öözgzgüül al ağığırlrlığıığı

�� Flesk iFlesk iççerisine hacmi erisine hacmi ööllçüçüllüüp p benzin konurbenzin konur.. Benzin Benzin ççimentoda priz yapmaz. 10 imentoda priz yapmaz. 10 gramlgramlıık k ççimento numunesi imento numunesi yavayavaşş bir bir şşekilde Fleskin iekilde Fleskin iççine ine doldurulurdoldurulur. . 11--2 saat 2 saat dinlendirilir. Iyice dibe dinlendirilir. Iyice dibe çöçökmesi kmesi beklenir. Benzinin ilk hacmibeklenir. Benzinin ilk hacmi V1 V1 , , ççimento konduktan sonra imento konduktan sonra okunan hacimokunan hacim V2V2 olsun.olsun.

�� δδ = 10/(V2= 10/(V2--V1)V1)

V

Wç

V

Wç

V

Wç

V1

V2

ÇÇimentolarimentolarıın Mekanik n Mekanik DayanDayanıımlarmlarıı

�� ÇÇimento ve su karimento ve su karışıışımmıına na ççimento hamuru imento hamuru denir. denir. ÇÇimento , su ve kumun oluimento , su ve kumun oluşşturduturduğğu u karkarşışım m ““ ççimento harcimento harcıı”” ddıır.r.

�� MEKANMEKANĐĐK DAYANIMK DAYANIM�� 7 ve 28 g7 ve 28 güünlnlüük k ççimento numuneleri imento numuneleri üüzerinde zerinde

yapyapıılan deneyler lan deneyler ççimento kalitesini belirle. imento kalitesini belirle. ÇÇimento torbalarimento torbalarıı üüzerinde yazzerinde yazıılan (Plan (PÇÇ,32.5, ,32.5, PPÇÇ 42.5 , P42.5 , PÇÇ 52.5) de52.5) değğerleri erleri ççimento imento harcharcıınnıın 28 gn 28 güünlnlüük bask basıınnçç dayandayanıımlarmlarııddıır. r.

ÇÇimentolarimentolarıın Mekanik n Mekanik Mukavemeti Mukavemeti

�� a)a) zamana,zamana,

�� b)b) ççimento imento öözelliklerine vezelliklerine ve

�� c)c) ortam ortam şşartlarartlarıına bana bağğllıı olarak deolarak değğiişşir.ir.

ZamanZaman

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

0 50 100 150 200 250 300 350

zaman (gün)

kg/cm2

��ÇÇimentonun mukavemeti hidratasyona baimentonun mukavemeti hidratasyona bağğllıı olarak olarak zamanla artar.zamanla artar.

ÇÇimento imento ÖÖzellikleri zellikleri

�� 1.) 1.) ĐĐncelik : ncelik : ÇÇimentonun inceliimentonun inceliğğinin artmasinin artmasııile mukavemet kazanmasile mukavemet kazanmasıı hhıızlanzlanıır. r. ÇüÇünknküühidratasyon daha hhidratasyon daha hıızlzlıı olur. Ancak, inceliolur. Ancak, inceliğğin in artmasartmasıı pratik olarak pratik olarak ççimentolarimentolarıın nihai n nihai mukavemetlerinde bir artmukavemetlerinde bir artışış meydana meydana getirmez.getirmez.

�� 2.) 2.) ÇÇimentonun kimyasal bileimentonun kimyasal bileşşimi : Cimi : C33S ve S ve CC33A bileA bileşşenleri su ile daha henleri su ile daha hıızlzlıı reaksiyona reaksiyona girerler. Bu da mukavemetin hgirerler. Bu da mukavemetin hıızlzlıı artmasartmasıına na neden olur. Cneden olur. C22SS’’nin hidratasyonu ise olduknin hidratasyonu ise oldukçça a yavayavaşşttıır.r.

Ortam Ortam ŞŞartlarartlarıı (S(Sııcaklcaklıık)k)�� SSııcaklcaklıık artk artışıışı ile mukavemet daha hile mukavemet daha hıızlzlıı artar. artar.

SSııcaklcaklığıığın dn düüşşmesi halinde mukavemet kazanma hmesi halinde mukavemet kazanma hıızzııda dda düüşşer. Yeterince ince er. Yeterince ince ööğğüüttüülmemilmemişş, C, C33S ve CS ve C33A gibi A gibi hidratasyon hhidratasyon hıızzıı yyüüksek bileksek bileşşenleri az olan bir enleri az olan bir ççimento, mukavemet bakimento, mukavemet bakıımmıından sndan sııcaklcaklıık dk düüşşmesinde mesinde fazla zarar gfazla zarar göörrüür. Dr. Düüşşüük sk sııcaklcaklııktan (soktan (soğğuktan) zarar uktan) zarar ggöörme srme sıırasrasıına gna gööre re ççimentolarimentolar

�� AlAlüüminli minli ççimento (soimento (soğğuktan en az zarar guktan en az zarar göören ren ççimento)imento)

�� YYüüksek mukavemetli portland ksek mukavemetli portland ççimentosuimentosu�� ĐĐlk mukavemeti ylk mukavemeti yüüksek portland ksek portland ççimentosuimentosu�� Normal portland Normal portland ççimentosuimentosu�� LetiyeLetiye ççimentolarimentolarıı (so(soğğuktan en fazla zarar guktan en fazla zarar göören ren

ççimento) imento)

Ortam KoOrtam Koşşullarullarıı (Rutubet) (Rutubet)

�� Betonun Betonun üüretildiretildiğği ortamda havani ortamda havanıın rutubetinin n rutubetinin ddüüşşüük olmask olmasıı buharlabuharlaşşmaymayıı hhıızlandzlandıırrıır. r. BuharlaBuharlaşşmanmanıın hn hıızlanmaszlanmasıı ile sile süürekli su kaybrekli su kaybıından ndan dolaydolayıı hidratasyon ihidratasyon iççin gerekli su bulunamaz ve in gerekli su bulunamaz ve bbööylece mukavemet artylece mukavemet artışış hhıızzıı yavayavaşşlar veya durur.lar veya durur.Havada rutubet derecesi dHavada rutubet derecesi düüşşüüklklüüğğüü betonun betonun ayrayrışışmasmasıına da neden olur.Beton yaklana da neden olur.Beton yaklaşışık 2 hafta k 2 hafta ssüüreyle rutubetli tutulmalreyle rutubetli tutulmalııddıır. r. ĐĐyi muhafaza edilen yi muhafaza edilen beton, normal betondan iki kat daha ybeton, normal betondan iki kat daha yüüksek ksek mukavemet kazanabilir.mukavemet kazanabilir.

Direk Direk ÇÇEKME (EKME (ÇÇEKME DAYANIMI):EKME DAYANIMI):ÇÇimentolarimentolarıın basn basıınnçç dayandayanıımlarmlarıınnıı saptamak saptamak iiççin 1 birim in 1 birim ççimento, 3 birim kum, 0.5 birim imento, 3 birim kum, 0.5 birim su karsu karışışttıırrııllıır. r.

�� σσtt=P/1in=P/1in22

PP

1”

1”

ÇÇimento Dayanimento Dayanıımlarmlarıı

EEğğilme Dayanilme Dayanıımmıı(E(Eğğilmede ilmede ÇÇekme dayanekme dayanıımmıı):):

EEğğilme Dayanilme Dayanıımmıında 4x4x16 cm ayrnda 4x4x16 cm ayrııtltlıı prizma prizma şşekindeekinde hazhazıırlanan rlanan öörnekler iki mesnet rnekler iki mesnet üüzerinde zerinde yerleyerleşştirilerek ortadan P ytirilerek ortadan P yüükküü etkisinde ketkisinde kıırrııllıır.r.

EEğğilme Dayanilme Dayanıımmıı (E(Eğğilmede ilmede ÇÇekme dayanekme dayanıımmıı):):

�� σσf=(M*C)/I=[PL/4].[h/2]/[bhf=(M*C)/I=[PL/4].[h/2]/[bh33/12]=[1.5PL]/bh/12]=[1.5PL]/bh22

�� M:maksimum momentM:maksimum moment�� I:Atalet momentiI:Atalet momenti�� C:TarafsC:Tarafsıız eksenin kenar life uzaklz eksenin kenar life uzaklığıığı

P

L

4cm

4cm

C

P/2

P/2

P/4

BasBasıınnçç DeneyiDeneyi

P

P

σc=P/A

4cm

4cm4cm

σc=P/A

A=4x4

EEğğilme dayanilme dayanıımmıında knda kıırrıılan numuneler lan numuneler kullankullanıılabilir. 4x4 cm boyutlar gereklidir. Tek labilir. 4x4 cm boyutlar gereklidir. Tek eksenli dayaneksenli dayanıım ile gerilme belirlenir.m ile gerilme belirlenir.

ÇÇimentolarimentolarıın Rn Röötresi (btresi (büüzzüülmesi)lmesi)

�� ÇÇimento su ile karimento su ile karışışttıırrııldldııktan sonra, hidratasyonun ktan sonra, hidratasyonun babaşşlamaslamasıı ile ile ççimento hamuru hacminde bir azalma imento hamuru hacminde bir azalma meydana gelir. Harmeydana gelir. Harçç iiççine konan suyun ine konan suyun buharlabuharlaşşmasmasıı sonucu rsonucu röötre olutre oluşşur. ur.

�� RRöötreye Etki Eden Fakttreye Etki Eden Faktöörlerrler�� 1.)1.) ÇÇimento ile ilgili faktimento ile ilgili faktöörlerrler�� a.) a.) ĐĐncelik : ncelik : ĐĐncelinceliğğin artmasin artmasıı rröötreyi arttreyi artıırrıır. r. �� b.) b.) ÇÇimentonun kimyasal bileimentonun kimyasal bileşşimi : CaO, MgO ve imi : CaO, MgO ve

SOSO33 gibi genigibi genişşletici maddelerin fazla miktarlarda letici maddelerin fazla miktarlarda bulunmasbulunmasıı halinde rhalinde röötre azaltre azalıır. Dir. Diğğer taraftan, er taraftan, iiççerisinde az miktarda alerisinde az miktarda alççııtataşışı (CaSO(CaSO44 2H2H22O) O) bulunan bulunan ççimentolar fazla miktarda rimentolar fazla miktarda röötre yaparlar. tre yaparlar.

ÇÇimentolarimentolarıın Rn Röötresi (btresi (büüzzüülmesi)lmesi)

�� 2.)2.) Ortam Ortam şşartlarartlarıınnıın etkisin etkisi�� a.) Rutubet : Havana.) Rutubet : Havanıın rutubetinin dn rutubetinin düüşşüük olmask olmasıı

buharlabuharlaşşmaymayıı kolaylakolaylaşşttıırdrdığıığından rndan röötreyi arttreyi artıırrıır.r.�� b.) Sb.) Sııcaklcaklıık : Sk : Sııcaklcaklığıığın yn yüüksek olmasksek olmasıı halinde halinde

fazla miktarda buharlafazla miktarda buharlaşşma olur. Bunun ma olur. Bunun sonucunda da rsonucunda da röötre artar. tre artar.

�� 3.) 3.) ÇÇimentonun dozajimentonun dozajıı arttarttııkkçça ra röötre artar. tre artar. �� 4.) Buharla4.) Buharlaşşmaymayıı kolaylakolaylaşşttııran her sebep rran her sebep röötreyi treyi

artartıırrıır.r.

RRöötre tre ÇÇeeşşitleriitleri

�� 1.) Hidrolik R1.) Hidrolik Röötre (Kuruma Rtre (Kuruma Röötresi) : tresi) : ÜÜretimi izleyen retimi izleyen ggüün ban başşlar ve 5lar ve 5--6 ay s6 ay süüreyle yavareyle yavaşşlayarak devam edebilir. layarak devam edebilir. SertleSertleşşmimişş ççimento hamuru jel yapimento hamuru jel yapııdaddadıır. Kr. Kıılcal bolcal boşşluklarluklarııdolduran jelin buharladolduran jelin buharlaşşmasmasııyla hacimsel azalyla hacimsel azalıım m ggöörrüülmektedir. lmektedir. ĐĐlginlginçç olan, bolan, büüzzüülmenin herhangi bir dlmenin herhangi bir dışış yyüük k altaltıında olmamasnda olmamasııddıır. r.

�� 2.) Termik R2.) Termik Röötre :tre : Prizi sona eren ve sertlePrizi sona eren ve sertleşşmeye meye babaşşlayan betonda, hidratasyon layan betonda, hidratasyon ııssııssıınnıın tn tüüm km küütleyi tleyi ııssııtmaya tmaya yetecek yetecek şşekilde artmamasekilde artmamasıı sonucu ksonucu küütle sotle soğğumakta ve umakta ve termik rtermik röötre adtre adıı verilen olay meydana gelmektedir. Bir iki verilen olay meydana gelmektedir. Bir iki ggüün in iççinde ortaya inde ortaya ççııkan bu olay, kan bu olay, öözellikle baraj gibi kzellikle baraj gibi küütle tle betonlarbetonlarıında nda öönemli sorunlar yaratabilir. nemli sorunlar yaratabilir. ĐĐçç kkııssıımdaki beton mdaki beton yavayavaşş, d, dışış kkııssıımdaki beton hmdaki beton hıızlzlıı sosoğğur. Betonda ur. Betonda ççekme ekme gerilmeleri olugerilmeleri oluşşur, beton ur, beton ççatlar. Termik ratlar. Termik röötre tre ççatlaklaratlaklarııgenigenişş ve derin olur. ve derin olur.

RRöötre tre ÇÇeeşşitleriitleri

�� 3.) B3.) Büünyesel Rnyesel Röötre :tre : KaKaççıınnıılmaz bir olaydlmaz bir olaydıır. r. Hidratasyon sonucu toplam mutlak hacimde Hidratasyon sonucu toplam mutlak hacimde meydana gelen bmeydana gelen büüzzüülmedir. lmedir. ÖÖrnerneğğin c min c m3 3

ççimentoya e mimentoya e m33 su katsu katııllııp karp karışışttıırrııllıırsa, kimyasal rsa, kimyasal reaksiyon sonucu elde edilecek hidrate reaksiyon sonucu elde edilecek hidrate üürrüünnüün n hacmi h ise; h < ( c + e ) olacakthacmi h ise; h < ( c + e ) olacaktıır. Burada c, e r. Burada c, e ve h mutlak hacimdir. ve h mutlak hacimdir.

RRöötre tre ÇÇeeşşitleriitleri

�� 4.) Erken R4.) Erken Röötre (Plastik Rtre (Plastik Röötre) : tre) : Plastik rPlastik röötre tre ççatlaklaratlaklarıı genigenişş yyüüzey alanlzey alanlıı ttüüm betonlarda m betonlarda öözellikle zellikle yazyazıın n ççok sok sıık rastlanan dek rastlanan değğiişşik boy ve derinlikteki ik boy ve derinlikteki rasgele darasgele dağığılmlmışış ççatlaklardatlaklardıır. Genelde r. Genelde ççatlak yapatlak yapııggüüvenlivenliğği ai aççııssıından ndan öönemli sorun nemli sorun ççııkmaz. Betonlarkmaz. Betonlarıın n iri agrega taneleri dibe iri agrega taneleri dibe çöçökmeye, kmeye, ççimentonun imentonun flokfloküüllelleşşmesi (bir araya toplanmasmesi (bir araya toplanmasıı) sonucu kusulan ) sonucu kusulan su ise ysu ise yüüzeye zeye ççııkmaya bakmaya başşlar. Ylar. Yüüzeyde biriken su zeyde biriken su hhıızla buharlazla buharlaşşttığıığı taktirde taktirde şşiddetli bir biddetli bir büüzzüülme lme meydana gelir. meydana gelir. ĐĐçç kkııssıımlar ise bu bmlar ise bu büüzzüülmeyi takip lmeyi takip edemeyince yedemeyince yüüzeyde oluzeyde oluşşan an ççekme gerilmeleri ekme gerilmeleri yyüüzeysel zeysel ççatlaklara yol aatlaklara yol aççar. Plastik rar. Plastik röötre nedeniyle tre nedeniyle donatdonatıılarlarıın ve iri agregalarn ve iri agregalarıın alt yn alt yüüzeylerinde zeylerinde aderans yeteneaderans yeteneğği azali azalıır.r.

RRöötre tre ÇÇeeşşitleriitleri

�� 5.) Karbonatla5.) Karbonatlaşşma Rma Röötresi :tresi : Priz ve sertlePriz ve sertleşşme me aaşşamasamasıında ortamda mevcut COnda ortamda mevcut CO22 gazlargazlarıınnıın n beton bbeton büünyesine difnyesine difüüzyon yapmalarzyon yapmalarıı sonucu, isonucu, iççyapyapııda bazda bazıı karbokarbo--alalüüminatlarminatlarıınn oluoluşştutuğğu u saptanmsaptanmışışttıır. Bu olayr. Bu olayıın sonucu bir bn sonucu bir büüzzüülme lme meydana geldimeydana geldiğği gi göözlenmizlenmişştir.Rutubetin tir.Rutubetin ççok ok yyüüksek olduksek olduğğu ortamlarda COu ortamlarda CO22 difdifüüzyonu zyonu oluoluşşmaz. maz.

RRöötretre

�� ÇÇimento Rimento Röötresinin tresinin ÖÖllçüçülmesilmesi�� BoyutlarBoyutlarıı 44××44××16 cm olan prizma 16 cm olan prizma şşeklindeki eklindeki

kalkalııba, hazba, hazıırlanan rlanan ççimento hamuruimento hamuru yerleyerleşştirilir. tirilir. Rutubetli bir ortamda 24 saat bekletilir. Daha sonra Rutubetli bir ortamda 24 saat bekletilir. Daha sonra prizini tamamen yapmprizini tamamen yapmışış olan ve bolan ve bööylelikle katylelikle katıılalaşşmmışışprizma prizma şşeklindeki numune kaleklindeki numune kalııptan ptan ççııkarkarııllıır. Lo boyu r. Lo boyu hassas bir hassas bir şşekilde ekilde ööllçüçüllüür. Daha sonra rutubeti daha r. Daha sonra rutubeti daha ddüüşşüük bir yere gk bir yere gööttüürrüülerek burada t glerek burada t güün bekletilir. n bekletilir. (Genel olarak %50 rutubet, 20 (Genel olarak %50 rutubet, 20 oCoC ssııcaklcaklıık) t gk) t güün n bekletilen numunenin boyu bekletilen numunenin boyu LtLt olarak hassas bir olarak hassas bir şşekilde ekilde ööllçüçüllüür. Buna gr. Buna gööre t gre t güünnüün sonunda rn sonunda röötre;tre;

�� [[lolo--ltlt]/]/lolo�� olarak hesaplanolarak hesaplanıır.r.

ρ =−L L

Lo t

o

RRöötrenin Zararlartrenin Zararlarıı

�� 1.) Betonda 1.) Betonda ççatlaklaratlaklarıın olun oluşşmasmasıı : sak: sakııncalar ncalar şşunlardunlardıır.r.

�� a.) Betonun, baa.) Betonun, başşta ta ççekme olmak ekme olmak üüzere mekanik zere mekanik mukavemeti azalmukavemeti azalıır. r.

�� b.) Betonun geb.) Betonun geççirimliliirimliliğği artar. Bunun sonucunda i artar. Bunun sonucunda betonun, kimyasal etkilere ve dona dayanbetonun, kimyasal etkilere ve dona dayanııklklııllığıığıazalazalıır. Donatr. Donatıınnıın paslanmasn paslanmasıı kolaylakolaylaşışır.r.

�� 2.) Donat2.) Donatııda ek gerilmelerin oluda ek gerilmelerin oluşşmasmasıı : Bu ek : Bu ek gerilmeleri kargerilmeleri karşışılamak ilamak iççin donatin donatıı kesitinin kesitinin artartıırrıılmaslmasıı gerekir. gerekir.

RRöötrenin Etkilerini Azaltmak trenin Etkilerini Azaltmak ĐĐççin Alin Alıınacak nacak ÖÖnlemlernlemler

�� 1.)1.) Betonda gereBetonda gereğğinden fazla inden fazla ççimento imento kullankullanıılmamallmamalııddıır.r.

�� 2.)2.) ÇÇok ince ok ince ççimento kullanimento kullanıılmamallmamalııddıır.r.�� 3.)3.) RRöötresi az olan tresi az olan ççimento kullanimento kullanıılmallmalııddıır.r.�� 4.)4.) GereGereğğinden fazla su kullaninden fazla su kullanıılmamallmamalııddıır.r.�� 5.)5.) Beton, dBeton, döökküüldldüükten sonra bir veya iki kten sonra bir veya iki

hafta shafta süüreyle sreyle süürekli nemli tutulmalrekli nemli tutulmalııddıır.r.

RRöötrenin Etkilerini Azaltmak trenin Etkilerini Azaltmak ĐĐççin Alin Alıınacak nacak ÖÖnlemlernlemler

�� 6)6) Betonarme yapBetonarme yapıılarda gerelarda gereğğinden fazla donatinden fazla donatııbulundurulmamalbulundurulmamalıı (donat(donatıı miktarmiktarıı artarsa, artarsa, rröötreden dolaytreden dolayıı betondaki betondaki ççekme gerilmeleri ekme gerilmeleri artar) ve donatartar) ve donatıı mmüümkmküün oldun olduğğu kadar simetrik u kadar simetrik yerleyerleşştirilmelidir.tirilmelidir.

�� 7)7) Prizi Prizi ççabuklaabuklaşşttıırmak irmak iççin kullanin kullanıılan katklan katkıımaddeleri genellikle rmaddeleri genellikle röötreyi arttreyi artıırrıır. Bu yr. Bu yüüzden, zden, beton katkbeton katkıı maddelerini kullanmadan maddelerini kullanmadan öönce nce bunlarbunlarıın rn röötreyi hangi oranda arttreyi hangi oranda artıırdrdığıığı ve ve meydana gelecek rmeydana gelecek röötrenin ne gibi zararlar trenin ne gibi zararlar verebileceverebileceğği incelenmelidir.i incelenmelidir.

Hacim GenleHacim Genleşşmesi Deneyi mesi Deneyi (TS 24) :(TS 24) :

�� ÇÇimentolarimentolarıın in iççinde bulunan zararlinde bulunan zararlıı maddeler maddeler dodoğğrudan dorudan doğğruya hacim sabitliruya hacim sabitliğğini bozan, ini bozan, ssöönmeminmemişş kirekireçç (CaO) ve magnezyum oksit (CaO) ve magnezyum oksit (MgO) ve k(MgO) ve küükküürt rt trioksittrioksit (SO(SO33))’’tir. Bunlartir. Bunlarıın n su ile yaptsu ile yaptııklarklarıı reaksiyon sonucu reaksiyon sonucu öönemli bir nemli bir hacim arthacim artışıışı meydana gelir. Bu hacim artmeydana gelir. Bu hacim artışıışıyyııllarca sllarca süürrüüp, yapp, yapııda da ççatlaklar ve hasar atlaklar ve hasar oluoluşşturabilir.turabilir.

ÇÇimentolarimentolarıın kimyasal dayann kimyasal dayanııklklııllığıığı

ÇÇimento iimento iççindeki zararlindeki zararlıı maddeleri Le Chatelier maddeleri Le Chatelier deneyi ile saptayabiliriz. Bu deneyde 30 mm deneyi ile saptayabiliriz. Bu deneyde 30 mm ççaplaplııyaryarıık bir silindir ve kenarlara bak bir silindir ve kenarlara bağğllıı 150 mm 150 mm uzunluuzunluğğundaki iundaki iğğnelerden ibarettir. Pirinnelerden ibarettir. Pirinçç silindir silindir bir cam bir cam üüzerine konulup, izerine konulup, iççine normal harine normal harççdoldurulur. doldurulur. ÜÜst yst yüüzey dzey düüzeltildikten sonra, cam zeltildikten sonra, cam levha ile kapatlevha ile kapatııllıır ve r ve üüststüüne bir ane bir ağığırlrlıık konur. Bu k konur. Bu durumda idurumda iğğnenin iki ucu arasnenin iki ucu arasıındaki uzaklndaki uzaklıık k ööllçüçüllüür. Kalr. Kalııp, 24 saat su ip, 24 saat su iççinde tutulduktan inde tutulduktan sonra, aynsonra, aynıı uzakluzaklıık tekrar k tekrar ööllçüçüllüür. Aradaki fark r. Aradaki fark CaO varlCaO varlığıığınnıı ggöösterir. sterir.

Le ChatelierLe Chatelier

4 saat kaynar su i4 saat kaynar su iççinde kalan kalinde kalan kalııp p ççııkarkarıılarak, tekrar ilarak, tekrar iğğne une uççlarlarıı arasarasııuzakluzaklıık k ööllçüçüllüür. Aradaki fark MgO r. Aradaki fark MgO varlvarlığıığınnıı ggöösterir. sterir. ÖÖllçüçülen uzakllen uzaklııklar klar ssıırasrasııyla a, b ve c ise, yla a, b ve c ise,

�� (b(b--a) a) ≤≤ 4 mm (CaO i4 mm (CaO iççin), in), �� (c(c--a) a) ≤≤ 10 mm (MgO i10 mm (MgO iççin) olmalin) olmalııddıır. r.