TC

HİTİT ÜNİVERSİTESİ

İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ

MALİYE BÖLÜMÜ

KONU: TÜRKİYE AB İLİŞKİLERİ KRONOLOJİSİ

DERS SORUMLUSU

YRD. DOÇ.ÖZGÜR EMRE KOÇ

HAZIRLAYANLAR

ZEYNEP DÖSGÜNÖZ

KEVSER İLHAN

GÜLCAN SEVİNÇ

YASEMİN YILDIZ

ÇORUM 2014

1

GİRİŞ

Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu günden bu yana, çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşma

yolunda her zaman uluslararası konjonktürdeki gelişmeleri yakından takip etmiş ve OECD,

NATO gibi uluslararası oluşumlarda kendini konumlandırmıştır. İnsanlık tarihinin en büyük

barış projesi olarak nitelendirilen Avrupa Ekonomik Topluluğunun (AET) 1958 yılında

kurulmasından kısa bir süre sonra Türkiye de bu gelişmeye kayıtsız kalmamış ve Temmuz

1959'da Topluluğa tam üye olmak için başvurmuştur.

Bu başvuru üzerine Türkiye'nin kalkınma düzeyinin tam üyeliğin gereklerini yerine getirmeye

yeterli olmadığı bildirilmiş ve tam üyelik koşulları gerçekleşinceye kadar geçerli olacak bir

ortaklık anlaşması imzalanması önerilmiştir. Söz konusu anlaşma 12 Eylül 1963 tarihinde

Ankara'da imzalanmıştır.

Ankara Anlaşması Türkiye'nin AET'ye entegrasyonu için hazırlık, geçiş ve nihai dönem

olmak üzere üç kademeli bir süreç öngörmüştür. Anlaşmada öngörülen hazırlık dönemi 1973

yılında Katma Protokol'ün yürürlüğe girmesiyle sona ermiş ve geçiş dönemine girilmiştir.

1970'lerin ekonomik zorlukları ve 1980 darbesinin etkisiyle yavaş ilerleyen geçiş dönemi

nihayet 1996'da Türkiye'nin Gümrük Birliğine girişiyle sona ermiştir.

10-11 Aralık 1999 tarihlerinde Helsinki'de yapılan Zirvede tam üyeliğe adaylığımız tescil

edilerek Avrupa Birliği ile uzun bir geçmişi bulunan ilişkilerimizde yeni bir dönem

başlamıştır. 17 Aralık 2004 tarihli Brüksel Zirvesi, AB-Türkiye ilişkilerinde bir dönüm

noktası olmuştur. Zirvede Türkiye'nin siyasi kriterleri yeterli ölçüde karşıladığı belirtilerek 3

Ekim 2005 tarihinde müzakerelere başlanması önerilmiştir. Önerilen tarihte katılım

müzakerelerine başlanmış olup, müktesebat uyum çalışmaları halen devam etmektedir.

2

1- 1959

31 TEMMUZ: TÜRKİYE AET’YE ORTAKLIK İÇİN BAŞVURDU

Avrupa Ekonomik Topluluğu, 25 Mart 1957 tarihinde imzalanan Roma Antlaşması ile

kuruldu. Topluluk, Altı kurucu üye arasında, ekonomi politikalarının yaklaştırılmaları yoluyla

bir ortak pazarın kurulmasını, ekonomik faaliyetlerin uyum içinde gelişmesini, dengeli ve

sürekli bir gelişme sağlanmasını, istikrarın artmasını, Topluluk üyesi ülkeler arasındaki

ilişkilerin daha sıkılaştırılmasını öngörmekteydi. Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği süreci,

1963 yılında Türkiye'nin Avrupa Ekonomik Topluluğu ile ortaklık anlaşması imzalamasıyla

başladı.

2- 1963

12 EYLÜL: TÜRKİYE İLE AET ARASINDA BİR ORTAKLIK İLİŞKİSİ YARATAN

ANKARA ANLAŞMASI İMZALANDI

Türkiye, uzun dönemde, Batı Avrupa da kurulabilecek siyasal bir birliğin dışında kalmak

istememektedir. Öte yandan, Türkiye, gümrük birliği içinde Yunanistan’a verilecek ticari

tavizlerden de yoksun kalmamak amacındadır.

Anlaşma’nın ilkeleri ise giriş bölümünde sıralanmaktadır.

Hızlandırılmış bir ekonomik kalkınma ve uyumlu bir biçimde ticaretin arttırılması ile Türk

ekonomisi ve Topluluk üyesi devletler ekonomileri arasındaki açığı kapatmak,

Türk halkı ile AT üyesi ülke vatandaşları arasında sıkı bağlar kurmak,

Türk halkının yaşam seviyesinin yükseltilmesi çabasına destek vermek suretiyle Türkiye’nin

ileride Topluluğa "tam üye" olmasını kolaylaştırmak,

Roma Antlaşması’nın esinlendiği ülküyü birlikte izleyerek, barış ve hürriyet güvencesini

pekiştirmek,

3

3- 1964

1 ARALIK: ANKARA ANLAŞMASI YÜRÜRLÜĞE GİRDİ

Türkiye ile AET arasındaki görüşmeler dört yıl sürmüş ve taraflar arasında bir "ortaklık"

kurmuş olan Ankara Anlaşması, 12 Eylül 1963’de imzalanarak, 1 Aralık 1964 tarihi itibariyle

yürürlüğe girmiştir.

4- 1970

23 KASIM: GÜMRÜK BİRLİĞİNE İLİŞKİN KURALLARI İÇEREN KATMA

PROTOKOL İMZALANDI

Katma Protokol'ün Kapsamı

Gümrük Birliği esasına dayandırılmış bulunan ve 64 maddeden meydana gelen Katma

Protokol, malların serbest dolaşımını gerçekleştirecek usul, sıra ve süreler de dahil olmak

üzere, kişilerin, hizmetlerin, sermayenin serbest dolaşımı; ulaştırma, rekabet, vergileme ve

mevzuatın yakınlaştırılması; ekonomi ve ticaret politikalarının uyumlu hale getirilmesi

konularını hükme bağlamaktadır

5- 1971

1 EYLÜL: KATMA PROTOKOL’ÜN TİCARİ HÜKÜMLERİ ‘’GEÇİCİ ANLAŞMA’’

İLE YÜRÜRLÜĞE KONULDU. AET, TÜRKİYE’DEN İTHAL ETTİĞİ SANAYİ

ÜRÜNLERİNE UYGULADIĞI GÜMRÜK VERGİLERİNİ VE MİKTAR

KISITLAMALARINI KALDIRDI (TEKSTİL ÜRÜNLERİ HARİÇ)

6- 1973

1 OCAK: KATMA PROTOKOL YÜRÜRLÜĞE GİRDİ

Katma Protokol, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 5 Temmuz 1971, T.C. Senatosu’nda da,

22 Temmuz 1971 tarihinde onaylandıktan sonra, 1 Eylül 1971 tarihinde kanunlaştırılmış ve

Ankara Anlaşması’nda olduğu gibi, 30 Eylül 1971’de GATT’a sunulmuştur. Sözü edilen

Protokol üye ülke parlamentolarında da onaylandıktan sonra,

1 Ocak 1973’te yürürlüğe girmiştir

4

7- 1973

1 OCAK: KATMA PROTOKOL YÜRÜRLÜĞE GİRDİ

21 MAYIS: TÜRKİYE İLE AET ARASINDA,’’BİRİNCİ GENİŞLEME’’YE İLİŞKİN

GÖRÜŞMELER MUTABAKAT İLE SONUÇLANDI

30 HAZİRAN: İNGİLTERE, İRLANDA VE DANİMARKAYI KAPSAYAN BİRİRNCİ

GENİŞLEMEYE DAİR TAMAMLAYICI PROTOKOL, TÜRKİYE İLE AET

ARASINDA İMZALANDI

8- 1974

1 Ocak: Tamamlayıcı protokol ile ilgili geçici anlaşma yürürlüğe girdi. Tamamlayıcı

protokol nedir?

Türkiye ile Avrupa Topluluğu arasında Geçiş Dönemine girişi sağlayan Katma Protokol 23

Kasım 1970 tarihinde imzalanmıştır. Katma Protokolün ticari hükümleri ise bir Geçici

Anlaşma ile 1 Eylül 1971 de uygulamaya konmuştur. 1973 yılının başında İngiltere, İrlanda

ve Danimarka’nın katılmasıyla Topluluğun üye sayısı altıdan dokuza çıkmıştı. Dolayısıyla

Altılarla yapılan Katma Protokol hükümlerine benzer kuralların bu ülkelere de

uygulanabilmesi için Türkiye ile bu ülkeler arasında bir uyum anlaşması yapmak gerekmiştir.

Tamamlayıcı Protokol 30 Haziran 1973 de imzalanmış ancak bunun TBMM tarafından

onaylanması 11 Ağustos 1982 ye kadar geciktirilmiştir. Daha sonra Yunanistan’ın ve ondan

sonra İspanya ve Portekiz’in katılmalarıyla bu ülkelerle de benzer tamamlayıcı protokoller

imzalanmıştır.

9- 1980

19 Eylül: Ortaklık Konseyi birçok tarım ürününde Türkiye'ye uygulanan gümrük vergilerinin

1987 yılına kadar sıfıra indirilmesini kararlaştırdı.

10- 1982

22 OCAK: Avrupa parlamentosu konsey ve komisyondan talebi üzerine Türkiye AET

anlaşmasını askıya alınmasını kararlaştırdı.

5

12 EYLÜL 1980 ASKERİ DARBE

Bu darbe ile Avrupa Topluluğu Türkiye ile ilişkileri dondurma kararı almıştır. Askeri darbeyi

inceleyecek olursak; 12 Eylül Darbesi veya 1980 İhtilali, TSK’nin 12 Eylül 1980 günü emir-

komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği askerî müdahaledir. 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart

1971 muhtırasının ardından Türkiye Cumhuriyeti tarihinde silahlı kuvvetlerin yönetime

üçüncü açık müdahalesidir. Bu müdahale ile Süleyman Demirel'in Başbakan'ı olduğu

hükümet görevden alındı, Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi, 1970 sonrasında

değiştirilen 1961 Anayasası uygulamadan kaldırıldı ve Türkiye siyasetinin yeniden

tasarlandığı bir askerî dönem başladı. Bu dönem yaklaşık dokuz yıl sürdü. 12 Eylül 1980

ardından partiler lağvedildi, parti liderleri önce askerî üslerde gözetim altında tutuldu,

ardından yargılandı.

Neden Türkiye ile ilişkileri dondurdu?

1980 sonrasında AT’nin siyasal bütünleşme yönünde ilerleme kaydetmesi, her siyasallaşma

ve bütünleşmenin belirli değerler üzerinden gerçekleşeceği esasına dayanılarak, insan hakları

ve demokratikleşme konularını AT’nin gündemine taşınmıştır. AT, 1980 sonrasında kendi

siyasallaşma sürecini “insan hakları ve demokrasi” üzerine kurmaya başlamış bu nedenle de

aday ülkeleri değerlendirirken ve bu ülkeler ile ilişkiler geliştirirken insan hakları ve

demokrasi konularına da dikkat etmeye başlamıştır. Bu durum, AT-Türkiye ilişkilerine de

yansımaktadır. AT, insan hakları ve demokrasi zemini üzerinde kendisini siyasallaştırdıkça ve

siyasal bütünleşme yönünde adımlar attıkça, Türkiye’deki demokrasi ve insan hakları

sorunlarına ilgi duymaya ve Türkiye’yi bu yönde eleştirmelerde bulunmaya başlar. Bu

dönemde 12 Eylül Darbesi gerçekleşir ve bu darbe, AT-Türkiye ilişkilerinde insan hakları ve

demokrasi boyutunun belirmeye başlaması ve AT’nin Türkiye’yi bu iki konuda eleştirmeye

başlamasında önemli bir rol oynar.

11- 1986

16 EYLÜL: TÜRKİYE-AET ORTAKLIK KONSEYİ TOPLANDI. BÖYLECE 12 EYLÜL

1980 TARİHİNDEN İTİBAREN DONDURULMUŞ BULUNAN TÜRKİYE-AET

İLİŞKİLERİNİN CANLANDIRILMASI SÜRECİ BAŞLADI

6

12- 1989

18 ARALIK: Avrupa Komisyonu, Türkiye'nin tam üyelik başvurusu konusundaki "Görüş

“ünde Topluluğun, kendi iç pazarını tamamlayabilme sürecinden önce (1992) yeni bir üyeyi

kabul edemeyeceği ve Türkiye'nin katılımından önce, ekonomik, sosyal ve siyasal alanda

gelişmesine ihtiyaç duyulduğu hususlarına yer verdi.

13- 1990

6 HAZİRAN: Avrupa Komisyonu, Türkiye ile her alanda işbirliğinin başlatılması ve

hızlandırılması konusundaki önlemleri içeren bir "İşbirliği Paketi’ni hazırlayarak Avrupa

Konseyi'nin oluruna sundu.

14- 1994

30 TEMMUZ: AVRUPA KOMİSYONU, GÜMRÜK BİRLİĞİ’NİN, TÜRKİYE-AT

ARASINDA İMZALANAN ANKARA ANLAŞMASI’NDA BELİRTİLDİĞİ ŞEKİLDE

GERÇEKLEŞMESİNİ SAĞLAYICI İLKELERİ TESPİT ETTİ

15- 1995

13 Aralık: ‘’GÜMRÜK BİRLİĞİNİN UYGULANMAYA KONMASINA İLİŞKİN 1/95

SAYILI TÜRKİYE-AB ORTAKLIK KONSEYİ KARARI’’ AVRUPA PARLAMENTOSU

TARAFINDAN ONAYLANDI

Ankara Anlaşması'nın 5. maddesinde hükme bağlanan Ortaklık ilişkilerinin Gümrük Birliği'ne

dayalı son döneme girmekte olduğunu, böylece iki tarafın karşılıklı yükümlülüklerini yerine

getirmesi suretiyle geçiş döneminin tamamlanacağını ve Gümrük Birliği'nin Ankara

Anlaşması ile Katma Protokol çerçevesinde etkili biçimde işleyişi için gerekli yöntemlerin

geliştirilmesinin yolunun açıldığını dikkate alarak;

Taraflar arasındaki Ortaklık ilişkisi çerçevesinde Gümrük Birliği'nin siyasi ve ekonomik

bakımdan önem taşıyan nitel bir aşama olduğunu dikkate alarak

6 Mart 1995'te Brüksel'de yaptığı toplantıda şu kararlar alınmıştır:

7

Madde 1

Ankara Anlaşması ile Katma ve Tamamlayıcı Protokollerinin hükümleri saklı kalmak

kaydıyla, Ortaklık Konseyi bu Karar'la, yukarıda anılan Anlaşma'nın 2. ve 5. maddelerinde

öngörülen Gümrük Birliği'nin son döneminin uygulamaya konmasına ilişkin kuralları

belirlemektedir.

Madde 2

Bu Kısmın hükümleri Ortaklık Anlaşması'nın 11. maddesinde tanımlanan tarım ürünleri

dışında kalan ürünlere uygulanır. Tarım ürünleriyle ilgili özel hükümlere bu Karar'ın II.

Kısmında yer verilmiştir.

Madde 3

1. Bu Kısmın hükümleri:

Topluluk’ ta veya Türkiye'de serbest dolaşımda bulunan üçüncü ülke çıkışlı ürünlerin

tamamen veya kısmen kullanılmasıyla elde edilen veya üretilen mallar dahil olmak üzere

Topluluk’ ta veya Türkiye'de üretilen mallara;

Topluluk’ ta veya Türkiye'de serbest dolaşımda bulunan üçüncü ülke çıkışlı mallara

uygulanır.

2. Topluluk’ ta veya Türkiye'de ithal işlemleri tamamlanmış, gerekli gümrük vergisi veya eş

etkili vergi veya resimleri tahsil edilmiş ve bu vergi veya resimleri tam veya kısmi bir iadeden

yararlanmamış olan üçüncü ülke çıkışlı mallar Topluluk‘ ta veya Türkiye'de serbest

dolaşımda sayılır.

3. Gümrük Birliği'nin gümrük bölgesi:

Topluluk Gümrük Kodu’ nu ihdas eden 12 Ekim 1992 tarih ve (EEC) 2913/92 sayılı Konsey

Yönetmeliği'nin 3. maddesinde tanımlanan Topluluk gümrük bölgesi ile Türkiye gümrük

bölgesini kapsar.

4. Bu Kısmın hükümleri, Topluluk ‘ta veya Türkiye'de serbest dolaşımda bulunmayan üçüncü

ülke çıkışlı ürünler kullanılarak Topluluk’ ta veya Türkiye'de elde edilen veya üretilen mallara

da uygulanır. Bununla beraber, bu hükümlerin söz konusu mallara uygulanabilmesi için,

gerekli ithal işlemlerinin tamamlanmış olması ve imallerinde kullanılan üçüncü ülke ürünleri

üzerinden ödenmesi gereken gümrük vergileri veya eş etkili vergi veya resimlerin ihracatçı

Devlet'te tahsil edilmiş olması şarttır.

8

5. İhracatçı Devlet 4. fıkranın ikinci bendinde yer alan hükümleri uygulamadığı takdirde 4.

fıkranın birinci bendinde sözü edilen mallar serbest dolaşımda sayılmaz, dolayısıyla da

ithalatçı Devlet, üçüncü ülke çıkışlı malların tabi olduğu gümrük mevzuatını uygular.

6.Ortaklık Konseyi'nin 2/69 sayılı Kararı'yla kurulan Gümrük İşbirliği Komitesi, 1. 2. ve 4.

fıkralarının uygulanmasında izlenecek idari işbirliğinin yöntemlerini saptar.

BÖLÜM I (GÜMRÜK VERGİLERİNİN VE EŞ ETKİLİ VERGİ VE RESİMLERİN

KALDIRILMASI)

Madde 4

Topluluk ile Türkiye arasında ithalat ve ihracatta alınan gümrük vergileri ile eş etkili vergi ve

resimler bu Karar'ın yürürlüğe girdiği tarihte tamamen uygulamadan kaldırılır. Topluluk ile

Türkiye o tarihten itibaren yeni ithalat ve ihracat vergileri ile eş etkili vergi ve resimleri

uygulamaya koymaktan kaçınırlar. Bu hükümler mali nitelikte gümrük vergilerini de kapsar.

BÖLÜM II (MİKTAR KISITLAMALARININ VE EŞ ETKİLİ ÖNLEMLERİN

KALDIRILMASI)

Madde 5

Taraflar arasında ithalatta uygulanan miktar kısıtlamaları ile her türlü eş etkili önlem

yasaklanmıştır.

16- 1996

1 OCAK: TÜRKİYE, AB İLE ENTEGRASYONUNDA 22 YIL SÜREN GEÇİŞ

DÖNEMİNİ 31 ARALIK 1995 TARIHINDE TAMAMLAYARAK, 1 OCAK 1996 TARIHI

ITIBARIYLE TAM UYELIK SURECINDE SON DONEME, SANAYI URUNLERINDE

VE ISLENMIS TARIM URUNLERINDE SAĞLANAN GUMRUK BIRLIĞI ILE

GIRMISTIR.

17- 1997

12 -13 ARALIK: AVRUPA BIRLIĞININ LUKSEMBURGDA GERCEKLEŞTIRDIĞI

DEVLET VE HUKUMET BASKANLARI ZİRVESI SONUCUNDA ÇEK CUMHURİYETİ,

SLOVAKCUMHURİYETİ,MACARİSTAN,POLONYA,SLOVENYA,ROMANYA,BULGA

9

RİSTAN,LİTVANYA,LETONYA,ESTONYA VE KIBRI RUM YONETIMI TAM UYELIK

ICIN ADAY ULKELER OLARAK BELIRLENMISTIR. TURKIYE ISE ADAY ULKELER

ARASINDA ZIKREDILMEMIS, TAM UYELIĞE EHIL OLDUGU TEYİT EDILMIŞTIR.

18- 1998

4 KASIM: AB KOMİSYONU TARAFINDAN HAZIRLANAN VE AB’YE ÜYELİK İÇİN

BELİRLENMİŞ OLAN KOPENHAG KRİTERLERİ IŞIĞINDA KAYDEDİLEN

GELİŞMELERE İLİŞKİN KOMİSYON GÖRÜŞLERİNİ İÇEREN İLK ‘’İLERLEME

RAPORU’’ YAYIMLANDI

19- 1999

13 EKIM: 1999 YILI ILERLEME RAPORU – IKINCI ILERLEME RAPORU

YAYIMLANDI

1999-12.Avrupa Konseyi (AB Devlet/Hükümet Başkanları), Komisyon’un İlerleme

Raporu’nda işaret edildiği üzere, Türkiye’de son zamanlarda yaşanan olumlu gelişmeleri ve

ayrıca Türkiye’nin Kopenhag kriterlerine uyum yönündeki reformlarını sürdürme niyetini

memnuniyetle karşılar. Türkiye, diğer aday devletlere uygulananlarla aynı kriterler temelinde

Birliğe katılması mukadder bir aday devlettir. Diğer aday devletler gibi Türkiye de, mevcut

Avrupa Stratejisi’ne istinaden, reformlarını teşvik etmeye ve desteklemeye yönelik bir katılım

öncesi stratejisinden istifade edecektir. Türkiye, Topluluk programları ile ajanslarına ve

katılım süreci bağlamında aday devletler ile Birlik arasındaki toplantılara katılma imkânına da

sahip olacaktır. Müktesebatın benimsenmesi için bir Ulusal Program’la birlikte, siyasi ve

ekonomik kriterler ve bir üye devletin yükümlülükleri ışığında üyelik hazırlıklarının

yoğunlaşması gereken öncelikleri içeren bir Katılım Ortaklığı belgesi, önceki Konsey

Sonuçları temelinde oluşturulacaktır. Uygun izleme mekanizmaları kurulacaktır. Türkiye’nin

mevzuatının ve uygulamasının müktesebatla uyumlaşmasını yoğunlaştırmak üzere,

Komisyon, müktesebatın analitik tarzda incelenmesine yönelik bir süreç hazırlamaya davet

edilir. Avrupa Konseyi, Komisyon’dan, katılım öncesi tüm AB mali yardım kaynaklarının

koordinasyonu için tek bir çerçeve sunmasını talep eder.

11-12 ARALIK

10

HELSİNKİ AVRUPA KONSEYİ ZİRVE TOPLANTISI’NDA TÜRKİYE’YE

ADAYLIK STATÜSÜ TANINDI

20- 2000

4 TEMMUZ

AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ, 4 TEMMUZ 2000 TARİHLİ RESMİ

GAZETEDE YAYIMLANAN 4587 SAYILI KANUNLA, BAŞBAKANLIĞA BAĞLI

OLARAK KURULDU. 13 EKİM 2000 YILI İLERLEME RAPORU YAYIMLANDI

2001 YILI ILERLEME RAPORU YAYIMLANDI

21- 2002

20 KASIM: ‘’2002 YILI İLERLEME RAPORU’’ YAYIMLANDI

12-13 ARALIK KOPENHAG AVRUPA KONSEYİ ZİRVESİ’NDE TÜRKİYE’NİN

KOPENHAG SİYASİ KRİTERLERİNİ KARŞILADIĞI KARARINI ALMASI HALİNDE,

MÜZAKERELERİN GECİKMEDEN BAŞLATILACAĞI BELİRTİLDİ

2002 Kopenhag Zirvesi

12-13 Aralık 2002 tarihleri arasında gerçekleşen Zirve’de; Aralık 2004’te AB Komisyonunun

rapor ve tavsiyesine dayanarak Türkiye’nin, Kopenhag kriterlerini yerine getirdiğine karar

verildiği takdirde, katılım müzakerelerinin gecikmeksizin başlatılacağı kararlaştırılmıştır.

2002 Kopenhag Zirvesinde ayrıca, Türkiye’yi AB üyeliği yolunda desteklemek amacıyla

Türkiye için mevcut Katılım Stratejisinin güçlendirileceği belirtilmiş, Komisyon, mevzuatın

incelenmesi sürecini yoğunlaştırmaya davet edilmiş, buna paralel olarak, AB ile Türkiye

arasındaki Gümrük Birliğinin genişletileceği ve derinleştirileceği, Türkiye’ye yönelik katılım

öncesi mali yardımın kayda değer ölçüde artırılacağı belirtilmiştir.

22- 2003

19 NİSAN TBMM’NDE AB UYUM KOMİSYONU KURULDU

11

2003 AB komisyonu

KOMİSYONUN GÖREVLERİ:

-Başkanlığın talebi üzerine ya da istenildiğinde TBMM Başkanlığı'na sunulan kanun tasarı ve

teklifleri ile KHK'ların AB Mevzuatına uygunluğunu inceleyerek ihtisas komisyonlarına

görüş sunmak,

-Türkiye'nin AB'ye katılım sürecine ilişkin gelişmeleri izlemek ve müzakere etmek,

-Her yasama yılının sonunda Türkiye'nin AB'ye katılım sürecindeki gelişmelere ve

komisyonun o yıl ki faaliyetlerine ilişkin bir değerlendirme raporu hazırlamak ve bunu

TBMM ile hükümetin bilgisine sunmak,

-AB'deki gelişmeleri izlemek, gerektiğinde yurt dışında incelemelerde bulunmak ve bu

konularda TBMM'yi bilgilendirmek,

-AB kurumları ile diğer üye ve aday ülke parlamentoları ve AB komisyonlarıyla ilişkileri

yürütmek,

-AB'ye katılım konusunda TBMM'nin çalışmalarına ilişkin gerekli bilgi ve dokümanları temin

etmek,

-AB'ye katılım konusunda kamuyu bilgilendirici etkinlikler yapmak.

5 KASIM

‘’2003 YILI İLERLEME RAPORU YAYIMLANDI’’

23- 2004- 24 NİSAN

KIBRISTA REFERANDUM YAPILDI. KIBRIS TÜRK HALKININ %64.9’U ANNAN

PLANI’NI ONAYLARKEN KIBRIS RUM KESİMİ’NDE İSE HALKIN %75.83’Ü PLANI

REDDETTİ.

12

2004-Annan Planı, Türk ve Rum kesimleri halinde bölünmüş Kıbrıs Adası'nın bağımsız bir

devlet olarak birleştirilmesini öneren Birleşmiş Milletler planıdır. Adını, planı ortaya atan BM

eski genel sekreteri Kofi Annan'dan alır. Plan, Kıbrıs adasının İngiliz üsleri bölgesi haricinde

kalan kısımlarının bağımsız ve federal nitelikte bir devlet olacak şekilde birleştirilmesini

öngörüyordu. Plan gereğince Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki bakanlıkların en az üçte biri

Türklerden oluşacaktı. Devlet başkanlığı ve başbakanlık makamları 10 ayda

bir Türkler ve Rumlar arasında el değişecekti.

Nisan 2004'de KKTC ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nde yapılan referandumlar ile

oylamaya sunulan plan, Türk tarafından % 64,91 oranında kabul gördüğü halde Rum

oylarının % 75,38'i red şeklinde olduğundan hayata geçirilememiştir.

24- 2005

3 HAZİRAN: DEVLET BAKANI ALİ BABACAN, AVRUPA BİRLİĞİ İLE YAPILACAK

TAM ÜYELİK MÜZAKERELERİNDE ‘’BAŞMÜZAKERECİ’’GÖREVİNİ

YÜRÜTMEKLE GÖREVLENDİRİLDİ.

3 EKİM: LÜKSEMBURGDA ALINAN KARARLA AB, TÜRKİYE İLE TAM ÜYELİK

MÜZAKERELERİNİ BAŞLATTI

9 KASIM

‘’2005 YILI İLERLEME RAPORU’’ YAYIMLANDI

25- 2006

12 HAZİRAN: TARAMASI TAMAMLANAN BİLİM VE ARAŞTIRMA FASLI,

LÜKSEMBURG’DA DÜZENLENEN HÜKÜMETLERARASI KONFERANSTA AÇILDI.

TÜRKİYENİN GEREKLİ KRİTERLERİ YERİNE GETİRDİĞİ BELİRTİLDİ VE BU

FASIL AYNI TOPLANTIDA GEÇİCİ OLARAK KAPATILDI

8 KASIM

‘’2006 YILI İLERLEME RAPORU’’YAYIMLANDI

13

13 KASIM: AVRUPA KONSEYİ, İSTANBULUN 2010 YILINDA AVRUPA KÜLTÜR

BAŞKENTİ OLMASINI ONAYLADI

İŞLETMELER VE SANAYİ POLİTİKALARI FASLINDA FİİLİ MÜZAKERELER

AÇILDI

17 NİSAN: TÜRKİYENİN AB MÜKTESEBATINA UYUM PROGRAMI AÇIKLANDI

Türkiye'nin AB Müktesebatına Uyum Programı (2007-2013)

 GİRİŞ

 1- Malların Serbest Dolaşımı

 2- İşçilerin Serbest Dolaşımı

 3- İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi

 4- Sermayenin Serbest Dolaşımı

 5- Kamu Alımları

 6- Şirketler Hukuku

 7- Fikri Mülkiyet Hukuku

 8- Rekabet Politikası

 9- Mali Hizmetler

 10- Bilgi Toplumu ve Medya

 11- Tarım ve Kırsal Kalkınma

 12- Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı

 13- Balıkçılık

 14- Taşımacılık Politikası

 15- Enerji

 16- Vergilendirme

 17- Ekonomik ve Parasal Politika

 18- İstatistik

 19- Sosyal Politika ve İstihdam

 20- İşletmeler ve Sanayi Politikası

 21- Trans-Avrupa Ağları

 22- Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların

14

Koordinasyonu  

 23- Yargı ve Temel Haklar

 24- Adalet, Özgürlük ve Güvenlik

 25- Bilim ve Araştırma

 26- Eğitim ve Kültür

 27- Çevre

 28- Tüketicinin ve Sağlığın Korunması

 29- Gümrük Birliği

 30- Dış İlişkiler

 31- Dış, Güvenlik ve Savunma Politikası

 32- Mali Kontrol

 33- Mali ve Bütçesel Hükümler

26 HAZİRAN: İSTATİSTİK VE MALİ KONTROL FASILLARINDA FİİLİ

MÜZAKERELER AÇILDI

6 KASIM: ‘’2007 YILI İLERLEME RAPORU’’ YAYIMLANDI

26- 2008

12 HAZİRAN: ŞİRKETLER HUKUKU VE FİKRİ MÜLKİYET HUKUKU

FASILLARINDAN FİİLİ MÜZAKERELER AÇILDI

5 KASIM

‘’2008 YILI İLERLEME RAPORU’’ YAYIMLANDI

27- 2009

10 OCAK: DEVLET BAKANI EGEMEN BAĞIŞ AB MAKAMLARI İLE YAPILACAK

TAM ÜYELİK MÜZAKERELERİNDE BAŞMÜZAKERECİ GÖREVİNİ YÜRÜTMEKLE

GÖREVLENDİRİLDİ

14 EKİM: 2009 YILI İLERLEME RAPORU’’ YAYIMLANDI

28- 2010

15

30 HAZİRAN: GIDA GÜVENLİĞİ FASLINDA FİİLİ MÜZAKERELER AÇILDI

9 KASIM: 2010 YILI İLERLEME’’ RAPORU YAYIMLANDI

29- NEDEN AB YE ALINMIYORUZ?

Bugün gelinen noktada herhangi bir ilerlemeden söz edilememektedir ve hepimiz biliyoruz ki,

AB Türkiye ’yi 1987 ’den bu yana bekleme odasında bekletmektedir. Türkiye de ısrarlı bir

şekilde bekleyişini sürdürmektedir. Kısacası, kısa ve orta vade de Türkiye’ye AB üyeliği

görülmemektedir.

30- Türkiye -AB İlişkilerindeki Engeller;

Din-Kültür

AB kuruluş antlaşmalarında ve diğer mevzuatlarda din kavramı bir kriter olarak yer

almamakta ve resmi slogan olarak Latince “In varietate concordia ” yani “çeşitlilikte birlik

“anlamına gelen cümle kullanılmaktadır. Çok kültürlü ve farklı renklerden oluşan bu yapı

içeresindeki mevcut 27 AB ülkesinde yaşayan yaklaşık 15 milyonluk Müslüman nüfus bazı

üyeler tarafından gurur kaynağı olarak gösterilmektedir. Ancak çok kültürlü birlik yapısına ait

bu söylemler ile özellikle Osmanlı zamanından kalan Türk algılamalarının ağır bastığı

ülkelerinin varlığı ve çoğunluğu Müslüman olan bir ülkenin AB kulübünün niteliğini büyük

ölçüde değiştireceği yönünde yaygın bir inanışın geniş kesimlerce paylaşılması paralellik

göstermemektedir.

Nüfus

Bir diğer engel olarak olarak görülen nüfus diğer engellerin temelinde yer alan bir unsurdur.

Toplumsal tabanda AB ülkelerine çok büyük göç yaşanacağı ve kendi işlerinin ellerinden

alınacağı korkuları var iken siyasi olarak değerlendirildiğinde ise sahip olduğu nüfus gücü

itibariyle AB’nin kurumsal yapısında söz sahibi olacak olan bir Türkiye şu an bu gücü elinde

bulunan ülkeleri rahatsız etmektedir.

Türkiye’nin fazlasıyla fakir, fazlasıyla kalabalık, fazlasıyla askeri ve Müslüman bir toplum

yapısına sahip olduğu ve zayıf ekonomik yapısı itibariyle birliğe üyeliğinin aşırı bir maliyeti

olacağı yıllardır öne sürülen bir argüman iken, bugün dünyada 17. Avrupa Birliği’nde ise 6.

16

büyük ekonomiye sahip bir ülke haline gelmesiyle AB ekonomisine getireceği katkılar

konuşulmaya başlanmıştır. AB Komisyonu’nun Ekonomi ve Para İşlerinden sorumlu üyesi

Joaquin Almunia, Türkiye ekonomisinin hızlı bir şekilde AB`ye uyum gösterdiğini, önceye

göre daha güçlü bir makroekonomik istikrar sağladığını söylemektedir.

Bunun yanında Afrika, Uzak Asya kaynaklı ve eğitimsiz, vasıfsız, yani nitelikli işgücüne

dönüşemeyecek göçmen sorunuyla uğraşan Avrupa’nın. Türkiye’nin sunacağı Batı yönelimli

eğitim sisteminden geçmiş, nitelikli işgücünün Avrupa’ya olası katkıları tartışmasızdır.

Kıbrıs Meselesi

AB yolunda Türkiye’nin karşısına çıkarılan ve müzakere sürecindeki en önemli engellerin

başında Kıbrıs meselesi gelmektedir. Kıbrıs meselesi kendi içinde başlıca bir sorun olmasının

yanı sıra Türkiye’nin üyeliğine karşı olan ülkeler tarafından bir koz olarak da

kullanılmaktadır. Ankara Anlaşması’nda öngörülen Türkiye ile AB arasındaki Gümrük

Birliğini Güney Kıbrıs Rum Yönetimi de dahil 10 yeni AB üyesini kapsayacak şekilde

genişletecek Ek Protokol, 29 Temmuz 2005 tarihinde Brüksel’de imzalanmıştır. Aynı

zamanda yayınlanan bildiriyle protokolün Kıbrıs Cumhuriyetini tanıma anlamına gelmediği

güçlü ifadelerle vurgulanmıştır. Aralık 2004’te Avrupa Birliği’nin Türkiye ile katılım

müzakerelerini başlatma kararı tarafların (AB-Türkiye) üstünde uzlaştığı bir formülü de

içeriyordu. Bu formüle göre Türkiye ile katılım müzakerelerinin resmen başlayacağı 3 Ekim

2005 tarihinden önce Kıbrıs sorunu taraflarının bir çözüm üretmesi öngörülüyordu. Annan

planı ile önerilen formül ve tarihe rağmen Kıbrıs sorunu halen masada çözümsüz bir şekilde

durmaktadır. Kıbrıs Rum Kesimi GB çerçevesinde Türk liman ve havaalanlarının kendisine

açılmasını isterken buna karşılık olarak Türkiye de, 2004te Ada’da oylanan Annan Planı’nı

reddeden tarafın Kıbrıs Rum Kesimi olduğunu hatırlatarak; Kuzey Kıbrıs Türk

Cumhuriyeti’ne uygulanan izolasyonların kaldırılmasını istemektedir. Mesele çözülmeden

GKRK’nin birliğe girmesinin önlenememesi durumu iyice karmaşık hale getirerek çözüm

yolunu tıkamıştır. Üye olduktan sonra Birlik içindeki veto gücüyle Türkiye’nin önüne

engeller koyan GKRK’nin tavırlarına diğer üyelerin ses çıkarmaması kabul edilemez bir

durumdur.

Ancak yeni dönemde Lizbon Anlaşması çerçevesinde veto hakkının kaldırılması ve haziran

başında Avrupa parlamentosunun gündemine gelecek KKTC’ye uygulanan izolasyonların

kaldırılmasına yönelik Dış ticaret  tüzüğü bu zamana kadar rahat olan GKRK üzerindeki

baskıları arttıracaktır.

17

 

31- SONUÇ

Avrupa Birliği, bugün Türkiye’de en çok tartışılan konulardan biridir. Tartışmalar daha çok

Türkiye’nin AB’ye üye olup olamayacağı yönündedir. AB tam üye yapmak istemediği

Türkiye’nin kendisinden uzaklaşmasını da istememektedir. Çünkü Türkiye AB açısından

stratejik öneme sahip bölgesel bir kavşak noktasında yer almaktadır: Balkanlar, Kafkaslar,

Orta Asya, Ortadoğu ve Doğu Akdeniz. Toprakları, Asya ile kara ve hava ulaşımı, Rusya ve

Ukrayna ile deniz ulaşımı için transit bir konumda bulunmaktadır. Ekonomi ve nüfus

açısından, Türkiye önemli bir potansiyeldir; büyüklük olarak dünyanın 21. ekonomisidir ve

AB üyesi olarak nüfus açısından en büyük üye devlet olacaktır. İşler bir demokrasiye sahip

Laik bir Müslüman ülke olarak, bölgede istikrar için önemli bir unsurdur. Bugün gelinen

noktada, son dört yılda bir ilerlemeden söz edilememektedir ve hepimiz biliyoruz ki AB

Türkiye’yi 1987 ‘den bu yana oyalamaktadır. İkinci Dünya Savaşından sonra özellikle

sanayileşmiş batılı ülkeler, dış ticareti canlandırmak amacıyla ekonomik bütünleşme sürecine

girmişler ve çeşitli organizasyonlar kurmuşlardır. Bu bağlamda ortaya çıkan

organizasyonların en önemlisi Avrupa Birliğidir. Türkiye ekonomik, siyasi ve sosyal

yapılanmasını Batılılaştırmaya 19’uncu yüzyılda başlamıştır. Türkiye I. Dünya Savaşı’nı ve

1923’te Cumhuriyet’in ilanını takiben Avrupa’yı kendine model olarak seçmiştir. Genelde

Batı medeniyetinin bir parçası olma arzusunun yanı sıra, Batı İttifakı ve Avrupa Birliği üyesi

olma gayesini şekillendiren iki beklenti, Türkiye’nin güvenlik endişesi ve ekonomik kalkınma

ile ilgili yardım alma düşüncesi olmuştur. Soğuk savaş ortamında güvenlik boyutunun ağırlık

kazanmasıyla, Ankara, Batı İttifakı gibi büyük bir ittifakın parçası olmadan ayakta kalmanın

zor olabileceğini düşünmüştür. Türkiye’nin bu endişeleri ile ABD’nin Sovyetler Birliği’ni

çevreleme siyasetinin buluşması, Türkiye’nin batı ittifakını özellikle askeri kısmının parçası

olmasını kolaylaştırmıştır. Batılılaşma hareketleri çerçevesinde Türkiye, Birleşmiş Milletler

’in kurucu üyesi olarak rol alıp daha sonra NATO, Avrupa Konseyi ve OECD’ye üye olarak

katılmıştır Türkiye böylece Avrupa’da ve Batı dünyasında uluslararası politik, ekonomik ve

savunma kurumlarındaki üyelikleriyle bütünleşmesini sağlamlaştırmıştır. Soğuk Savaş yılları

18

boyunca, Türkiye NATO’nun güneydoğu gücü olarak batı dünyasının güvenlik ve

savunmasına yardımcı olmuştur. İkinci Dünya Savaşı sonrasında uluslararası ilişkilerinin

gelişmesiyle daha olumlu bir ekonomik gelişme ve politik olgunluğa erişmesi yanında Latin

Amerika’dan Pasifik’e Avrupa’dan Afrika’ya uzanan bir diplomatik ilişkiler ağı kurmuştur.

Türkiye en başından itibaren Avrupa’daki bütünleşme hareketine karşı hevesli bir tutum

göstermiştir.

Türkiye, Roma Anlaşması’nın yürürlüğe girdiği tarihten yaklaşık bir buçuk yıl sonra 31

Temmuz 1959’da, özellikle Yunanistan’ın yapmış olduğu başvurunun da etkisiyle AET’ye

üyelik başvurusunda bulunmuş; ancak siyasal, 96 ekonomik ve sosyal nedenler gerekçe

gösterilerek başvurusu kabul edilmemiştir.

19

KAYNAKÇA

1- Arıkan, Harun, (2003),’’Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’’, Harun Arıkan ve

Muhsin Kar. Avrupa Birliği Ortak Politikaları ve Türkiye, İstanbul: Beta Yayınları

2- Akdiş, Muhammet; Türkiye AB İlişkileri Gümrük Birliği ve Tam üyelik,

http://makdis.pamukkale.edu.tr/TR-AB .htm

3- Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı, (1993), Avrupa Topluluğu ve

Türkiye, 2.Baskı, İstanbul: Avrupa Topluluğu Koordinasyon Genel Müdürlüğü

4- Berksoy, T.(1998) ‘’Türkiye AB ilişkilerinin Anatomisi’’ Marmara Üniversitesi

Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 31-41

5- Bilici, Nurettin, (2006), ‘’AB’de Ekonomik Bütünleşme ve Türkiye’nin

Entegrasyonu’’, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt 5, No:2 Ankara

6- Bozkurt, V. (1992) Türkiye ve Avrupa Topluluğu, Ağaç Yay, İstanbul

7- Canbolat,İbrahim,S.,(1998), Ulus-üstü Sistem ve Avrupa Birliği, İstanbul: Alfa

Yayınları

8- Çakmak, Haydar, (2007), Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri, Ankara: Platin Yayınları

9- Coşkun, Enis; Bütünleşme Sürecinde AB ve Türkiye, Cem Yayınevi İstanbul,2001

10- Dedeoğlu, Beril,(2001), Dünden Bugüne Avrupa Birliği, İstanbul: Boyut Kitapları

11- Demirel, Havva, (2003),Türkiye’nin Avrupa Birliğine Üyeliği ve Kıbrıs Problemi,

Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Ana Bilim

Dalı Yüksek Lisans Tezi, Isparta

20

12- Dinand, Desmond, (2005), Avrupa Birliği Ansiklopedisi, Hale Akay(çeviri) 1.Baskı

İstanbul: Kitap Yayınları

13- Dura, C.ve Atik, H.(2000) Avrupa Birliği Gümrük Birliği ve Türkiye, Nobel

Yayıncılık, Ankara

14- Karluk, Rıdvan-Özgür TONUS; AB Kapısında Türkiye, Turhan Kitabevi Yayıncılık,

Ankara, 2002

15- Manisalı, E.(1998) Türkiye Avrupa İlişkileri, Çağdaş Yayıncılık, İstanbul

16- http://www.ab.gov.tr/index.php?p=112&l=1

17- http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_ve_Avrupa_Birli%C4%9Fi_kronolojisi

WORD araştırmaları yazıya aktarma

1-5 sayfa: Zeynep Dösgünöz

6-10 sayfa: Kevser İlhan

11-15 sayfa: Yasemin Yıldız

16-21sayfa: Gülcan Sevinç

SUNUM Hazırlama – Araştırma Yapma

Zeynep Dösgünöz, Kevser İlhan, Yasemin Yıldız, Gülcan Sevinç

21

22