meester magazine
DESCRIPTION
Bijdrage geleverd aan Mr. magazine, het onafhankelijke vakblad voor juristen (oplage 28.000). Welke bijdrage dat is moet ik als ghostwriter helaas in het midden laten...TRANSCRIPT
Mr.MAGAZINE VOOR JURISTEN
Mr. 7/8 2014 jrg. 10 10304628
WWW.MR-ONLINE.NL €12,50
TRANSFER:
MARCEL JANSSEN
NAAR BAKER &
MCKENZIE
42
DEALMAKER:
JAN WILLEM
DE BOER
(LINKLATERS)
58
BUITENLANDSE
ZAKEN:
LINDE BREMMER
(AKD) IN BRUSSEL
69
OUD-MINISTER ERNST HIRSCH BALLIN:
‘JURIDISCHE REALITEIT KAN POLITIEKE RETORIEK HET HOOFD BIEDEN’
BOMENRECHT: EEN WOUD AAN REGELS
VAKGENOTENPERSONEN– EN FAMILIERECHT
DE NIEUWE PARTNER
“OBSTAKELS ZIJN ER OM TE OVERWINNEN.”
David Kuyper,Advocaat-stagiair Corporate M&A, Hogan Lovells
“Obstakels kom je overal tegen: op je racefiets en in de advocatuur. Obstakels
zijn er om te overwinnen. Ik stap dus niet af maar ga door. Juist dat prikkelt mij
om tot het uiterste te gaan. Dat doe ik ook bij Hogan Lovells, een internationaal
advocatenkantoor met een wereldwijd netwerk, voortreffelijke opleidings-
mogelijkheden, een collegiale sfeer en uitdagende zaken. Voor mij dé plek om
het maximale uit mezelf te halen!”
Ben jij ook uiterst gedreven en wil je samen tot het uiterste gaan?
Kies dan voor Hogan Lovells, aan de Keizersgracht in hartje Amsterdam.
www.werkenbijhoganlovells.nl
Hogan Lovells International LLP, advocaten, notarissen en belastingadviseurs
UITERSTGEDREVEN
Mr. 7/8 2014 / 3
MICHIEL VAN KLEEF
HOOFDREDACTEUR
TWITTER @MICHIELVANKLEEF
Nu de zomer alweer vordert, is het ook komkommertijd voor juridisch Nederland. Anders
dan dat kan ik de opschudding niet verklaren na de bekendmaking van de Haagse recht-
bank dat zij overweegt mannen te gaan voortrekken bij sollicitaties. Reden: de alsmaar op-
rukkende de feminisering.
Beide zaken zijn niet nieuw: het is al veel langer bekend dat bij ongewijzigd beleid over vijf-
tien jaar verreweg de meeste rechters vrouwen zullen zijn. En het is ook geen nieuws dat
de rechtspraak nadenkt hoe hier iets aan te doen. Al in december 2010 verklaarde Simone
Roos van de Raad voor de rechtspraak in een interview in dit blad dat serieus overwogen
wordt om met streefcijfers te gaan werken om deze trend te stuiten. Wettelijke regels ston-
den en staan een dergelijk beleid nog steeds in de weg.
Wel nieuw deze keer was de discussie die losbarstte over de vraag of vrouwen nu wel of niet
anders straffen dan mannen. Strafpleiter Gerard Spong ontpopte zich als een waar kenner
en toverde de ene na de andere studie uit zijn hoge hoed, waarna hij een dag later weer om
de oren werd geslagen door een andere columnist die hem betichtte van selectief citeren en
ander onheuse debattechnieken.
Ik denk dat het in alle opwinding goed is nog even terug te gaan naar waar het in deze dis-
cussie over zou moeten gaan, namelijk het streven de rechterlijke macht zoveel mogelijk
een afspiegeling te laten zijn van de samenleving. In 2010 was de aanleiding tot het inter-
view met Roos de vrijwel totale afwezigheid van allochtonen, eufemistisch biculturelen ge-
noemd, in de rechtspraak. Want dat lijkt me een veel groter probleem. Ik ken geen recen-
tere cijfers dan toen, maar ik vrees dat bijvoorbeeld de afschaffing van de raio-opleiding die
instroom niet heeft doen toenemen.
Dus over de feminisering moeten we maar even ophouden. Ik zeg niet dat het geen weten-
schappelijk interessante discussie is of vrouwen anders straffen dan mannen, alleen er zijn
belangrijker zaken. Dus: eerst waren er witte mannen en tegenwoordig zijn er witte vrou-
wen. Maar waar het nu om gaat is dat we meer zwarte mannen en vrouwen moeten heb-
ben in de rechtszaal.
ZWART-WIT Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen.
Het bericht, belicht en becommentarieert actuele
zaken in de juridische wereld. Mr. bereikt ruim
28.000 actieve juristen in Nederland. De uitgever
wordt door een Raad van Advies geadviseerd over
het te voeren beleid.
Informatie over abonnementen zie onderaan dit
colofon
Redactieadres: Van Kleef Media
Parklaan 125, 2011 KT Haarlem
Tel. 023-576 21 87, mail: [email protected]
Redactie: Michiel van Kleef (hoofdredacteur),
mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur),
mr. Annelieke Fenstra, Myrna van Lente
Medewerkers: mr. Lex van Almelo, mr. Inge van
Beulen (Jonge-Baliepagina), Mireille Bosman
(Bijgewoond), mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de
maand), mr. Alieke Bruins, mr. Roel Joosen (Jonge-
Baliepagina), mr. drs. Michel Knapen, mr. Peter
Louwerse, drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), mr.
drs. Miek Smilde, mr. Henriette van Wermeskerken
Columnisten: prof. mr. Maurits Barendrecht, Harm
Cammel, prof. dr. W.J.M. Voermans
Fotografie: Chantal Ariëns, Chris van Houts, Geert
Snoeijer
Website: www.mr-online.nl
Webmeester: Bart Pronk ([email protected])
Raad van Advies (deze adviseert de uitgever van
Mr. bij het vaststellen van het uitgeefbeleid):
Baker & McKenzie: Chantal Rademaker de Ridder,
Boekel De Nerée: Frederieke Leeflang, Brunel
Nederland: Maarten Bokhoven, Houthoff Buruma:
Jaap Bosman, Ricoh: Paul Aantjes, USG Legal
Professionals: Eelco Stuut, Voxius: Hielke Bruin
Uitgeverij:
Kluwer
Postbus 23, 7400 GA Deventer
Tel. 0570-67 35 55
Uitgever: Tom Schoute
Media advies: Maarten Schuttél
Advertentiedeelname:
Capital Media Services B.V.
Staringstraat 11, 6521 AE Nijmegen
Tel. 024-360 77 10, [email protected]
Basisontwerp: Houdbaar, Deventer
Vormgeving: Colorscan BV, Voorhout
Druk: Senefelder Misset, Doetinchem
Abonnementen en adreswijzigingen:
Abonnementsprijs € 125,- per jaar.
Losse nummers € 12,50, te bestellen
via www.kluwershop.nl of
0570-67 35 55. Alle prijzen zijn inclusief
verzendkosten en btw. Juristen die als zodanig
werkzaam zijn ontvangen Mr. kosteloos.
Bij wijziging tenaamstelling en/of adres verzoeken
wij u de huidige en de gewijzigde gegevens op
te sturen naar:
Kluwer Klantenservice,
Postbus 23, 7400 GA Deventer.
Tel. 0570 - 67 35 55, fax 0570 - 69 15 55,
www.kluwer.nl/klantenservice
Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever
openbaar worden gemaakt of verveelvuldigd.
ISSN 1388-3372 – Copyright Kluwer 2014
Juridische dienstverlening is volop in ontwikkeling. Mensen vormen de kern, maar doordachte werkprocessen en juridische software leveren steeds meer voordeel op. Legadex is marktleider in innovatieve bedrijfsjuridische en paralegal diensten. Voor flexibele inzet én met de oplossingen om uw bedrijfsjuridische afdeling structureel naar een hoger plan te tillen. Benieuwd wat wij voor u kunnen betekenen? Bel met Hans-Martijn Roos of Luc van Daele via (020) 820 83 96. legadex.com
Mr. 7/8 2014 / 5
INHOUD Mr. 7/8 2014
VAKGENOTEN VAN HAAT EN DESTRUCTIE NAAR OPLOSSING
ACTUEEL
15 SNELRECHT
In de rubriek Snelrecht belichten vooraanstaande juristen periodiek de
ontwikkelingen op hun rechtsgebied. Deze keer komen maar liefst negen gebieden
aan de orde: van staatsrecht tot aansprakelijkheidsrecht en van financieel recht en
Europees recht.
INTERVIEW ERNST HIRSCH BALLIN
22 HET RECHT ALS BEMIDDELAAR TUSSEN WET EN WERKELIJKHEID
Veel liever dan over zijn tijd in de politiek praat oud-minister van Justitie Ernst
Hirsch Ballin over het recht. Dat ziet hij als een dynamisch instrument dat aan oude
woorden nieuwe betekenissen hecht en kan bemiddelen tussen wet en werkelijkheid.
“De juridische realiteit is in staat om de politieke retoriek het hoofd te bieden.”
DE NIEUWE PARTNER
46 HET VERANDERENDE JURIDISCHE LANDSCHAP
Toenemende concurrentie van nieuwe toetreders, de noodzaak je te onderscheiden
door een betere profilering, opdrachtgevers die steeds meer voor hun geld willen, de
wenselijkheid van een flexibele schil, ontwikkelingen op ICT-gebied die dwingen tot
ingrijpende keuzes. Het zijn maar enkele van de veranderingen in het landschap van
de juridische professional. Wat staat er allemaal voor de deur en hoe moet hier op
ingespeeld worden? Hoe ziet de ‘nieuwe partner’ er uit en wat maakt iemand tot een
echt ondernemende jurist? Een kleine greep.
BUITENNICHIG
62 EEN WOUD AAN REGELS
Een handvol juristen heeft dagelijks te maken met bomen. Overhangende takken,
schade aan bomen, bomen te dicht op de erfgrens, kapvergunningen. Advocaat Jilles
van Zinderen (Manz Legal) leest, schrijft, adviseert en procedeert over bomen en
geniet intussen van het buitenleven – maar noemt zich geen ‘bomenredder’. “Bomen,
dat zijn emoties.”
32
22
62
Er wordt nogal eens neergekeken op het familierecht. Ten onrechte, vindt familierechtadvocaat Louis Zonnenberg (Banning).
Hij meent dat het familierecht ingewikkelder is dan veel andere rechtsgebieden. Hij en zijn collega Geeske van Campen (Holla)
bespreken de ontwikkelingen op hun vakgebied, waarin het bepaald niet alleen om kennis gaat. “Je moet niet denken: ‘ik
ben jurist en ik ga niet over emoties’. Dat krijg je uiteindelijk als een boemerang terug.”
Mr. 7/8 2014 / 7
INHOUD Mr. 7/8 2014
NIEUWS
8 MET ONDER MEER TECHNOLOGIE STEEDS
BELANGRIJKER VOOR ADVOCATUUR, RAAD VAN STATE
KRITISCH OVER MEDIATIONVOORSTEL, WK VOETBAL
VOOR ADVOCATEN, E-KANTONRECHTER,
BIJGEWOOND, MEESTERS VAN DE WEEK EN
WEBLOGS
COLUMNS
21 WIM VOERMANS MINDER ONTZAG VOOR DE
PRAKTIJK
30 MAURITS BARENDRECHT PRIJZENSLAG
RUBRIEKEN
52 BEDRIJFSJURISTENNIEUWS COLUMN, OVERSTAP
EN MEER
57 DEALMAKERS DE BELANGRIJKSTE DEALS VAN
DE AFGELOPEN MAAND
60 FINANCIEEL VERZEKERINGEN, WAARDERING EN
PENSIOEN
69 BUITENLANDSE ZAKEN SINGAPORE EN
BRUSSEL
71 MURAAL GREENBERG TRAURIG
SUBSIDIAIR
74 JONGE BALIE BALIE IN BEELD EN DAGBOEK VAN
EEN STAGIAIRE
76 RIJDEN PETER DEEN (ARAG) IN DE INFINITY Q50
79 NACHTKASTJE WAT LEEST CAROLINE DE MAAT
(FIKKERS NOTARISSEN)?
81 LEZERSACTIE MR. RALLY
83 NETWERKEN ONDERNEMINGSRECHTDINER
41 BETER WERKKATERN OVER JURIST EN ARBEIDSMARKT
42 NIEUWS MET ONDER MEER BAKER
MCKENZIE WINT AWARD, NEDERLANDSE
VESTIGING OSBORNE CLARKE,
STRAFRECHTQUIZ-APP, CONGRES
PLASBOSSINADE EN PERSONALIA
44 ARBEIDSTHERMOMETER JOYCE TOESET
(ROBERT WALTERS)
79
8
71
81
8 / Mr. 7/8 2014
NIEUWS
Ook burgers kunnen sinds begin juni online een rechtszaak
bij de eKantonrechter starten, voeren en volgen. Verzeke-
raars en advocaten hadden die mogelijkheid al. De eKanton-
rechter behandelt relatief eenvoudige geschillen op het gebied
van wonen, werken en winkelen. De procedure verloopt digi-
taal, wel blijft de mondelinge behandeling tijdens de zitting
gehandhaafd. Partijen leggen samen online een geschil voor;
de rechter beoordeelt de geschiktheid voor deze procedure. De
eKantonrechter doet binnen acht weken uitspraak. Zaken kun-
nen vanuit het hele land digitaal worden ingediend; ze worden
behandeld door de rechtbanken Rotterdam en Oost-Brabant.
Advocatenkantoren die investeren in ICT hebben de beste
kansen in de concurrentiestrijd in de juridische dienstver-
lening, zo concludeert het ING Economisch Bureau in de
half juni verschenen Sectorvisie Advocatenkantoren.
Uit een enquête van ING samen met informatiedienstverlener
Wolters Kluwer blijkt dat driekwart van de advocatenkanto-
ren de afgelopen drie jaar in nieuwe technologie heeft geïnves-
teerd. Van de 136 ondervraagde kantoren geeft 86% aan dat de
investeringsbeslissing niet zonder obstakels verloopt. Naast een
gebrek aan kennis over de mogelijkheden zijn het vooral de
hoogte van de investeringen en het onvoldoende rendabel zijn
daarvan, die als grootste belemmering worden gezien.
Kantoren die goed gebruik maken van de technologische moge-
lijkheden kunnen efficiënter werken. Daarnaast kunnen ze
technologie gebruiken om de relatie met klanten te versterken,
waardoor hun concurrentiepositie verbetert.
In de Sectorvisie wordt een beeld geschetst van een sector die in
toenemende mate te lijden heeft onder druk van binnen en bui-
ten de branche. Binnen de branche zijn dat met name de ni-
chekantoren en toetredende Angelsaksische kantoren. Daar-
naast zijn er de accountantskantoren die de juridische markt
betreden. Ook is het aantal juridische bureaus dat zich richt op
procesmatige juridische diensten, zoals contractmanagement,
corporate housekeeping en juridische datahuishouding, ge-
groeid. Bovendien is het aantal juridisch adviserende zzp’ers
fors gestegen.
De Sectorvisie richt zich op technologie als belangrijke moge-
lijkheid voor de bestaande kantoren om aan die bedreigingen
het hoofd te bieden. Het tempo van verandering ligt in de advo-
catuur lager dan in andere sectoren, waar technologie al langer
noodzakelijk is om werk nog rendabel uit te voeren. Desalniet-
temin zal het onvoldoende benutten van technologie ook in de
advocatuur het verdienmodel verder onder druk zetten.
De kantoren die al investeren beschikken met name over soft-
ware gericht op efficiënter werken, en dan vooral over adminis-
tratieve programma’s als urenregistratie en kantoormanage-
mentsoftware. Technologie om digitaal en plaatsonafhankelijk
te werken is veel minder populair. Dat geldt eveneens voor soft-
ware die met name op commerciële ontwikkeling gericht is.
Minder dan de helft van de kantoren werkt met dergelijke tech-
nologie.
E-KANTONRECHTER
ING: TECHNOLOGIE STEEDS BELANGRIJKER VOOR ADVOCATUUR
SECTORVISIE
(advertentie)
Industrieweg 51
Tel.: 010 245 07 66
zaterdag op afspraak
www.toga-atelierschout.nl
Kwaliteit met oog voor detailCool Wool ultra lichtgewicht
Mr. 7/8 2014 / 9
Het aantal tuchtklachten tegen advocaten is
de afgelopen vijf jaar met 55% gestegen, zo
blijkt uit het half juni gepubliceerde jaarver-
slag van het Hof en de Raden van Discipline.
Vorig jaar kwamen 1584 klachten binnen bij
de tuchtrechter. Dat is maar liefst 55% meer
dan in 2009, en 13% meer dan in 2012. Het aantal
gegrondverklaringen daarentegen is wel ge-
daald, van 39% in 2012 naar 32% in 2013.
De raden legden 193 waarschuwingen, 93 beris-
pingen, 32 voorwaardelijke schorsingen en 23
onvoorwaardelijke schorsingen op. Zes advoca-
ten werden door een raad van het tableau ge-
schrapt. De scherpe daling naar 23 onvoorwaar-
delijke schorsingen is opmerkelijk, na een
gestage stijging van 32 in 2009 tot 60 in 2012.
Ook het aantal geschrapte advocaten is gedaald
ten opzichte van de dertien uit 2012, maar dit
aantal fluctueert elk jaar; in 2010 waren het er
bijvoorbeeld ook zes. Statistisch-technisch gaat
het bij de schrappingen om zulke kleine aantal-
len, dat er geen conclusies over trends aan kun-
nen worden verbonden. Dat geldt ook voor de
spoedschorsingen en praktische ordemaatrege-
len (zoals onderbewindstelling), die van twaalf
in 2012 naar drie in 2013 gingen. Al met al kreeg
zo’n twee procent van alle 17.298 advocaten te
maken met een veroordeling of andere voorzie-
ning. Dat was vorige jaren niet anders.
Er werd dus meer geklaagd, maar er kwamen
niet meer misstanden aan het licht. Er werden
immers minder klachten gegrond verklaard en
er werden ook veel minder zware maatregelen
opgelegd. Het lijkt er dus niet op dat advocaten
in toenemende mate slechter zijn gaan preste-
ren. Waarom werd er dan zo veel geklaagd?
Waarschijnlijk doordat de tuchtrechtspraak be-
kender is geworden en door het intensievere de-
kentoezicht, zo vermoeden Britta Böhler (hoog-
leraar advocatuur aan de Universiteit van
Amsterdam) en Bas Martens (voorzitter van het
dekenberaad/deken in Den Haag) in de in het
jaarverslag opgenomen interviews.
FORSE STIJGING VAN HET AANTAL TUCHTKLACHTEN TEGEN ADVOCATEN
HOGERE STRAFFEN COMPUTERCRIMINALITEIT
Het kabinet wil computercriminali-
teit hard aanpakken door hogere
straffen in te voeren.
Dit blijkt uit een wetsvoorstel van
minister Opstelten van Veiligheid
en Justitie waarmee de minister-
raad heeft ingestemd en dat een
Europese richtlijn omzet in Neder-
lands recht. Nederland voldoet al
grotendeels aan de regels waar-
toe de richtlijn verplicht.
Criminelen die computergege-
vens vernielen, computersystemen
ontoegankelijk maken door aan
wachtwoorden te sleutelen of com-
puters bestoken met spam zodat
de boel vastloopt, kunnen straks
een gevangenisstraf van maximaal
twee jaar tegemoet zien. Nu is dat
één jaar. Wanneer ze deze delicten
plegen met behulp van een zoge-
heten ‘botnet’ wordt de maximum-
straf drie jaar. Brengt een compu-
terdelict ernstige schade toe of
richt het zich tegen een vitale in-
frastructuur - bijvoorbeeld een
overheidsnetwerk of energiecen-
trale - dan wordt de maximum ge-
vangenisstraf vijf jaar.
TUCHTRECHT COMPUTERCRIMINALITEIT
De Afdeling advisering van de Raad van State adviseert om de initiatiefwetsvoorstellen om-
trent mediation van Tweede Kamerlid Ard van der Steur (VVD) te heroverwegen.
De Afdeling advisering ondersteunt de gedachte dat burgers en bedrijven in beginsel zelf verant-
woordelijk zijn voor het oplossen van conflicten. “Een oplossing getroffen tussen partijen, eventu-
eel met behulp van een onafhankelijke derde, heeft in veel gevallen de voorkeur boven een gang naar
de rechter. De voorstellen zullen naar verwachting echter leiden tot het tegenovergestelde van wat de
initiatiefnemer kennelijk beoogt; zij zullen leiden tot een aanzienlijke juridisering en in de gevallen
waarin mediation geen resultaat heeft tot onnodige vertraging en substantiële kostenverhoging. De
kans op mislukking is te meer aanwezig nu het de bedoeling is om druk uit te oefenen op partijen om
aan mediation deel te nemen, in bepaalde gevallen niet of niet geheel vrijwillig. De voorstellen drei-
gen daarmee hun doel voorbij te schieten.”
De Afdeling advisering mist in de toelichting een grondige en evenwichtige afweging van de voor- en
nadelen van overheidsregulering van mediation. Daarbij zou volgens de Afdeling ook meer aandacht
moeten worden besteed aan de nu al bestaande wettelijke regels en zelfregulering door de mediation-
branche. In de toelichting bij de wetsvoorstellen wordt onvoldoende gemotiveerd waarom de bestaan-
de regels te kort schieten, aldus de Afdeling advisering. Daar komt bij dat de wetsvoorstellen de toe-
gang tot de rechter kunnen beperken. Omdat de noodzaak en effectiviteit van de wetsvoorstellen niet
toereikend worden gemotiveerd ziet de Afdeling advisering voor deze beperking vooralsnog onvoldoen-
de grond. Zij adviseert daarom de wetsvoorstellen te heroverwegen.
RAAD VAN STATE KRITISCH OVER MEDIATIONWETSVOORSTELLEN
GA VOOR ACTUEEL JURIDISCH NIEUWS EN UITGEBREIDERE VERSIES VAN DEZE BERICHTEN NAAR WWW.MR-ONLINE.NL
10 / Mr. 7/8 2014
NIEUWS
Het businessmodel binnen de advocatuur staat investeringen
in de weg. Daardoor vernieuwt de branche niet snel genoeg,
en krijgen nieuwe spelers kansen op deze markt. Dat was een
van de conclusies tijdens het NRC Carrière Café dat 11 juni werd
georganiseerd in samenwerking met Legal People.
Volgens Arnold Croiset van Uchelen, managing partner Allen &
Overy Amsterdam, is het probleem van investeringen inherent
aan advocatuur: “Investeringen zijn voor de langere termijn. En
dat is eigenlijk strijdig met de gedachte dat je aan het eind van
het jaar de winst met je compagnons wilt verdelen. Want waar-
om zou je een stuk van die winst inleveren, waar alleen je op-
volgers van gaan profiteren?” Frans Stibbe, voormalig DLA Piper
en nu managing partner van Deloitte Legal, beaamde dit: “Wij
hebben de ambitie een grote speler te worden. Mondiaal heb-
ben we al 1300 juristen in dienst. Als het leveren van meer dien-
sten op dat terrein een speerpunt wordt, en dat gepaard met de
nodige investeringen, dan kan het hard gaan. Het inbedden
van juridisch advies in een totaalpakket zal volgens ons een
voor het bedrijfsleven zeer aantrekkelijke propositie worden.”
Frank Vrancken Peeters, CEO van Wolters Kluwer Nederland
maakte onderscheid tussen de practice of law en de business of law:
“Ik opereer in een internationaal concern en kan goed vergelij-
ken hoe het elders gaat. In Nederland is men erg bezig met de
inhoud van het werk en minder met het optimaliseren van de
business. En dus lopen ook wij aan tegen grote aarzelingen te
investeren.”
NRC CARRIÈRE CAFÉ
VOETBALBIJGEWOOND
(advertentie)
WK VOOR ADVOCATEN
Het Nederlandse advocatenvoetbalteam is bij de beste zestien
geëindigd op het WK Voetbal voor Advocaten (de Mundiavo-
cat). Dat werd eind mei gehouden in Budapest. Maar liefst 74
teams streden om de beker, die uiteindelijk naar de ploeg van
Turkije ging.
De Nederlanders werden tweede in de poulefase, maar verloren
de achtste finale van het team uit Rio de Janeiro. Ook de strijd
om de negende plek tegen Canada werd verloren. “Toch waren
we beter”, aldus Mike Niekoop (Clifford Chance), die een niet
van humor en relativering gespeend weblog over het WK bij-
hield op www.mr-online.nl.
JMS staat klaar voor de start!
juridisch vertaalbureauTextserviceJMS
Mgr. C. Veermanlaan 58 1131 KJ Volendam T 0299-351851 F 0299-351751 E [email protected] W www.jmstext.nl
Kijk opjuridischebrochure.nl
voor meer info
Uw deadline, onze zorg!Scan en check onze korte
video-impressie op YouTube:
Elk projecttijdig geleverd
Ervaren juridischvertalers
Alle talen Vaste, scherpe
tarieven Persoonlijk
contact
Geeft u het startschot, dan zorgen wij dat de vertaling van uw juridische documenten gelijk in gang wordt gezet. Hierdoor maken we optimaal gebruik van de tijd tussen
opdrachtverstrekking en deadline, en wordt onnodig tijdverlies voorkomen. Het resultaat is een juridisch correcte vertaling die altijd binnen de gewenste termijn wordt geleverd.
Bel 0299 351 851 of mail naar [email protected] en binnen een uur doen we u een scherpe off erte.
Bij spoedvertalingen kunnen we de gewenste deadline gelijk
telefonisch bevestigen.
Mr. 7/8 2014 / 11
MEESTERS VAN DE WEEK
KENT U OOK EEN POTENTIËLE MR. VAN DE WEEK? MAIL ONS! [email protected]
ROLAND NOTERMANS
Roland Notermans (De Compliance
Academie) zal tijdens het congres
Independent Legal Professional
2014 een aantal workshops geven
over compliance.
Kunt u alvast een tipje van de
sluier oplichten? Wat gaat u de
deelnemers vertellen?
“Dat compliance leuk en inspi-
rerend kan zijn; succesvol als
je het samen doet, op basis van
goede analyses, keuzes en vi-
sie vanuit je eigen bedrijf; maar
ook op basis van good practi-
ces, tips en valkuilen van ande-
ren; en dat compliance weliswaar
een grote uitdaging is, maar als
je ons pragmatische 7-stappen-
plan volgt die uitdaging haalbaar
blijkt. En ten slotte: dat complian-
ce nooit meer van het bureau van
juristen verdwijnt.”
Wat is volgens u de grootste fout
die juristen (kunnen) maken?
“Ik roep al ruim twintig jaar: weet
wat jouw eigen beperkingen zijn
en durf om hulp en advies te vra-
gen. Dat is mijns inziens geen te-
ken van zwakte. En op de tweede
plek: begrijp jouw klant; weet hoe
jouw bijdrage optimaal bijdraagt
aan de bedrijfsdoelstellingen. Hoe
jouw boodschap beklijft. Behandel
jouw klant zoals jij behandeld zou
willen worden. Bedrijfsjuristen be-
horen verder te kijken dan alleen
het juridische en altijd hun effec-
tiviteit in het oog te houden.”
MARC HERTOGH
Hoogleraar rechtssociologie Marc
Hertogh (Rijksuniversiteit Gronin-
gen) gaf een lezing tijdens een de-
batavond over ‘Boze burgers en de
rechtspraak’.
De kloof tussen rechtspraak en
samenleving kan volgens u wor-
den verkleind als kritische bur-
gers serieus worden genomen en
worden uitgenodigd om zelf ver-
beteringen aan te dragen. Dus u
vindt dat de Rechtspraak kriti-
sche burgers niet serieus neemt?
“Er wordt wel veel over maar niet
veel met burgers gepraat. De
Rechtspraak verwijst weliswaar
regelmatig naar enquêtes over
het vertrouwen in de rechtspraak,
maar we weten nog maar heel
weinig over de achterliggende
ideeën van kritische burgers. Het
valt mij bovendien op dat wanneer
het gaat over de ‘gewone’ burger,
het bijna nooit gaat over betrok-
ken en goed geïnformeerde bur-
gers die oprechte kritiek hebben
op de rechtspraak, maar om ste-
reotiepe ‘boze burgers’ waarbij
vooral wordt benadrukt dat rech-
ters afstand moeten nemen van
de vox populi.”
JET HOOGENDIJK
Jet Hoogendijk is per 1 juni hoofd-
officier van justitie van het parket
Zeeland-West Brabant.
In Zeeland-West-Brabant werd
vorig jaar als eerste duidelijk dat
de herziening van de gerechtelijke
kaart heel wat problemen
veroorzaakt(e) bij het Openbaar
Ministerie. Hoe is het nu?
“Wat je zag is dat de logistie-
ke processen verschillend wa-
ren in Breda en Middelburg en dat
de centralisatie van het proces tijd
nodig heeft gehad om ingeregeld
te worden. Dit leidde in aanvang
tot met name meer nietige dag-
vaardingen. Er is een verbeter-
plan opgesteld tussen rechtbank
en parket. Daar is men vol energie
mee aan de slag gegaan. De pro-
blemen die er destijds waren, zijn
grotendeels opgelost. Dat zegt niet
dat alles perfect loopt. In ons werk
zijn er altijd processen te verbe-
teren. Het is goed je te realise-
ren dat hierbij ook een belangrijke
rol speelde dat Zeeland als provin-
cie, meerdere overheidsdiensten
zag verhuizen. De onrust als ge-
volg van de herziening moet ook in
deze context bezien worden.”
ls u minister van Veiligheid en
Justitie was dan…?
“Dan zou ik graag willen bijdragen
aan het doel dat we in Neder-
land ook over vijftig of honderd
jaar nog altijd een rechtssysteem
hebben waarbij bevoegdheden en
waarborgen elkaar in evenwicht
houden. Het klinkt misschien wat
weinig spannend, maar het is wel
heel erg belangrijk als je naar een
aantal andere landen in de wereld
kijkt. (...)”
Dit is een selectie van de
uitspraken die de meesters van
de week de afgelopen maand
deden op de site van Mr. Wie
een wekelijks overzicht van de
meesters van de week wil
ontvangen, kan zich abonneren
op de Mr.-nieuwsbrief via
www.mr-online.nl
JEROEN TEN VOORDE
Jeroen ten Voorde (Universiteit Lei-
den/Rijksuniversiteit Groningen)
was een van de sprekers op de
Landelijke Strafrechtsdag.
Het kabinet is voornemens het
Wetboek van Strafvordering grondig
te moderniseren. Een goed plan?
“In ieder geval begrijpelijk. Het
rapport van de Algemene Reken-
kamer geeft een vrij onthutsend
beeld van het functioneren van de
strafrechtsketen. Geen bewinds-
persoon had naar aanleiding hier-
van kunnen blijven stilzitten. Som-
mige van de naar aanleiding van
het rapport ingezette en aange-
kondigde projecten hebben inder-
daad tot doel de prestaties van de
strafrechtsketen te verbeteren (...).
Het streven om de regeling van de
dwangmiddelen en opsporingsbe-
voegdheden te wijzigen begrijp ik
ook. Die is nu veel te complex.
Aanpassing van onderdelen van
het wetboek is op sommige ter-
reinen dus gewenst. Wat ik ech-
ter mis is een beschouwing over
de rollen van de verschillende pro-
cesdeelnemers. Wijziging van het
Wetboek van Strafvordering zal
ook leiden tot verandering in de rol
van de rechter, de officier van jus-
titie, de verdachte en het slacht-
offer. De bewindslieden doen het
voorkomen alsof op dat punt niets
verandert. Dat geloof ik niet en ik
vrees dat de implementatie van
het gemoderniseerde wetboek veel
lastiger zal worden dan wordt ver-
ondersteld, juist omdat men zich
niet voldoende realiseert wat som-
mige wijzigingen concreet zullen
betekenen.”
12
219
26
MEI
JUNI
MEI
MEI
12 / Mr. 7/8 2014
BLOGS
MEER BLOGS OP WWW.MR-ONLINE.NL
De eKantonrechter is sinds 2 juni
online voor burgers. Rechter
DORY REILING (Rechtbank Amster-
dam), lid van het team dat eKan-
ton ontwikkelde, vertelt over het totstandko-
mingsproces. Burgers kunnen een geschil met
een digitaal formulier voorleggen aan de eKan-
tonrechter. Het formulier moest makkelijk in
te vullen zijn, en voor de rechter relevante in-
formatie opleveren. Lees hoe het team dat, met
hulp van een testpanel van de Consumenten-
bond, voor elkaar heeft gekregen.
Docent en coach RÜNA HONIG legt
ons uit hoe verwachtingen van
gezaghebbende mensen, zoals
ouders, leraren, leidinggeven-
den, onze prestaties beïnvloeden. Het komt
erop neer dat hoe hoger hun verwachting is
van iemand, hoe beter diegene zal presteren
en omgekeerd, ook al is die verwachting op
niets gebaseerd. “We gaan onszelf vormen
naar het beeld dat er van ons heerst. Dat noe-
men we ‘het Pygmalion-effect’.”
“Hoe absurd en logisch het ook klinkt, het is
altijd goed zich rekenschap te geven van de
beperktheid van iemands kennis, vooral bij
het oversteken van de grens”,
blogt JAN WILLEM DE HAAN, aan-
gesloten bij de Dutch Business
Lawyers Abroad en sinds 1992 als
advocaat werkzaam in Spanje. “Ik gebruik
deze uitspraak vaak om mijn (Nederlandse)
opdrachtgevers bewust te maken van het feit
dat zaken doen in een ander land niet alleen
JURIDISCHE DUIDELIJKHEID VERSUS ROMANTIEK
het aantal ‘known unknowns’ doet toenemen
maar vooral het aantal ‘unknown unknowns.”
Na ‘liefde’ schijnen Nederlan-
ders ‘vakantie’ het mooiste
woord te vinden. Toch is vakan-
tie vaak ook gerelateerd aan
stress. Veel professionals moeten zich drie sla-
gen in de rondte werken voordat ze vertrekken
en vijf slagen als ze weer terug zijn. Advocaat
en coach ANNE NEIJZEN geeft het advies vaker
op vakantie te gaan in plaats van langer. “Dat
schijnt de beste manier te zijn om vakantie-
stress te vermijden.” Zelf heeft ze de ideale
combinatie gevonden: ze haalt de verplichte
studiepunten in het buitenland. Zo gaat ze in
oktober naar Istanbul, waar haar kantoorge-
noot Ali Ontas een cursus organiseert. “Genie-
ten van cultuur en eten, leuke collega’s, een
goed verzorgde cursus en tot slot zestien stu-
diepunten. Een heel ontspannen manier om
werk en vakantie te combineren.”
Strafrechtadvocaat WILLEM JAN
AUSMA blogt over resocialisatie na
vrijlating. “Daar sta je dan met je
blauwe vuilniszak buiten de
poort van de bajes. Blij de vrijheid tegemoet.
Maar vaak begint dan de ellende pas. Het voor-
deel van ‘zitten’ is dat je niks hoeft. Geen zor-
gen over onderdak en eten, altijd mensen om
je heen. Onlangs sprak ik een cliënt die rede-
lijk onverwacht het verdere vervolg van zijn
proces in vrijheid mag afwachten. Hij heeft
ruim drie jaar vastgezeten en zijn hoger beroep
loopt nog. Tijdens zijn detentie is hij getrouwd
en hij werd door zijn vrouw met open armen
ontvangen. Eindelijk een echte huwelijks-
nacht. Het prille huwelijksgeluk was echter
van korte duur omdat de problemen niet meer
te overzien zijn. Cliënt, optimistisch van aard,
is ten einde raad. Hij voelt zich meer gevangen
dan voorheen, maar nu door de bureaucratise-
ring van onze maatschappij.”
“De hang naar juridische duide-
lijkheid kan soms letterlijk de
romantiek uit het leven halen”,
ontdekte jurist EMMA DE BOER
(Certa Legal). “Wie weet bijvoorbeeld precies
waartoe je je verbindt als je gaat trouwen?
Omdat ik er niet van uitging dat mijn aan-
staande zich zou inlezen, heb ik trouw mijn
BW erbij gepakt. Wie kan mij namelijk garan-
deren dat ik geen informatieplicht heb wan-
neer ik deze verbintenis aanga met een ‘leek’?
Mij krijgen ze niet, dus ik heb hem kort en
bondig uitgelegd waar hij straks precies voor
gaat tekenen. En dat is nog best veel.”
Rechtsfilosoof HENDRIK KAPTEIN
is niet blij met oud-ANWB-baas
Van Woerkom als ombudsman.
Wie afgeeft op Marokkanen is
ongeschikt en niet geloofwaardig als ‘rest-
rechter’ in zaken van gelijke behandeling.
Stel dat nabestaanden gaan klagen over fataal
gebrek aan bescherming van bedreigde crimi-
nelen met een kleurtje, wat krijg je dan met
zo’n ombudsman? Opgeruimd staat netjes?
“Dat gaat natuurlijk niet en dus moet Van
Woerkom (alsnog) iets anders gaan doen: deze
stap van auto’s naar mensen is echt te groot.”
“Nog altijd weten we weinig
raad met verwarde mensen die
niet geholpen willen worden”,
aldus juridisch journalist LEX
VAN ALMELO. In 1985 had hij een bipolaire bo-
venbuurman, die mensen in de buurt verbaal
bedreigde. Nu woont zijn dochter op een stu-
dentenflat met een jongen die lijdt onder ang-
sten en wanen en die huisgenoten bedreigt.
In tussentijd is de Wet Bijzondere Opneming
Psychiatrische Ziekenhuizen ingevoerd en is
de samenleving vele huiselijke tragedies ver-
der. “Kan de wetgever hier niets op verzinnen,
terwijl wij wachten tot het goed fout gaat?”
(advertentie)
WWW.TOGAMAKERIJRHEBERGEN.NLAMSTELDIJK 18E AMSTERDAM TEL. 020-6629514 06 41981758
AMBACHTELIJK GEMAAKTE TOGA’S VOOR:ADVOCAAT - GRIFFIER - RECHTER-PREDIKANT - HOOGLERAAR
Togamakerij G. J. Rhebergen
Togaspecialisten sinds 1894
Amsterdam
Dé juridische opleider voor het versterken van uw kennis en vaardigheden.
• Leergangen voor verdere specialisatie• PO cursussen in vele rechtsgebieden• VSO/PO ‘oude stijl’• Zie ons najaarsprogramma
www.vula.nl
VU LAWACADEMY
Mr. 7/8 2014 / 15
Snel op de hoogte zijn van actuele ontwikkelingen in
het recht? Ook daarvoor kunt u in Mr. terecht. In de
rubriek Snelrecht belichten vooraanstaande juristen
periodiek de ontwikkelingen op hun rechtsgebied.
STEMFIE: MUCH ADO ABOUT SOMETHING
De ‘stemfie’ – een onnodig blije foto van jezelf met je inge-
vulde stembiljet – heeft voor nogal wat consternatie ge-
zorgd. En dat is terecht. De laatste jaren waren we net
gewend geraakt aan beelden van stemlokalen met meer BOA’s
dan kiezers om te verzekeren dat er maar één kiezer in het
stemhokje stond. Het zag er misschien intimiderend uit, zo
werd ons voorgehouden, maar het diende een hoger doel. Uit-
gesloten moest worden dat een twaalfjarige zoon doet alsof hij
zijn analfabete moeder helpt terwijl hij
eigenlijk de instructies van zijn vader
staat te handhaven. Het pure bestaan
van de mogelijkheid van stemdwang bij
family voting was al voldoende om in zijn
algemeenheid kinderen in het stemhok-
je te verbieden.
Voor een stemfie geldt eigenlijk hetzelf-
de. Ook daarvan kan misbruik worden
gemaakt, bijvoorbeeld door de echtgenoot die het niet meer
lukt om zijn vrouw te laten controleren via zijn minderjarige
zoon. Maar desondanks werd het verschijnsel niet tegenge-
gaan. Het groeide zelfs uit tot een hip dingetje voor kosmopoli-
tische bakfietsen. Minister Plasterk vond het voor de opkomst
‘niet onaardig’ om stemfies te maken.
De Stichting Bescherming Burgerrechten hield het hoofd koel
en vorderde in kort geding dat de minister zijn uitspraak zou
terugnemen en wel zou optreden tegen de stemfies. Zo ver ging
voorzieningenrechter Hofhuis (Rechtbank Den Haag) niet. Hoe-
wel ook hij vond dat de nadelen zwaarder wegen dan de voorde-
len, constateerde hij dat er geen ‘burgers bindende verbodsbe-
paling’ bestond. En wat de wet niet verbiedt, hoeft de minister
niet onmogelijk te maken, concludeerde Hofhuis.
Strikt genomen is een expliciete verbodsbepaling niet nodig.
Zo’n regel is er bij family voting ook niet. Dat wordt gewoon te-
gengegaan via de algemene bepalingen en de bevoegdheid om
de orde in het stemlokaal te handhaven. Zoiets had ook hier ge-
kund. Maar het is eerst aan de Kiesraad om de minister hierop
te wijzen.
Geerten Boogaard is universitair docent staats- en bestuursrecht
aan de Universiteit Leiden.
MODERNISERING WETBOEK VAN STRAFVORDERING
Het zijn spannende tijden voor de strafrechtjurist. Enige
tijd geleden kondigden de bewindslieden van Veiligheid
en Justitie aan dat de komende jaren wordt gewerkt aan
een ingrijpende modernisering van het bestaande Wetboek van
Strafvordering. Waar het wetboek het afgelopen decennium al
ingrijpend is verspijkerd – denk aan de Wet OM-afdoening, de
Wet versterking positie van het slachtoffer in het strafproces,
de Wet versterking positie rechter-commissaris, de Wet herzie-
ning regeling processtukken in strafzaken en nog vele andere
– lijkt het departement nu voor een grondige verbouwing van
het wetboek te kiezen.
Hoe deze verbouwing er inhoudelijk zal uitzien, is op moment
van schrijven nog goeddeels onbekend, maar uit het program-
ma van het congres dat het ministerie op 19 juni in Amersfoort
hield rond de voorgenomen modernisering van het wetboek,
kon worden opgemaakt dat vrijwel geen enkel onderwerp op
voorhand taboe is. En uit de Kamerstukken komt naar voren dat
in ieder geval de regeling van het opsporingsonderzoek stevig
op de schop zal worden genomen. Zo wordt onder meer ingezet
op een flinke vereenvoudiging van de
huidige, complexe regeling van de bij-
zondere opsporingsbevoegdheden. Daar-
mee is ook meteen de belangrijkste doel-
stelling van de wetgevingsoperatie
gegeven: het stroomlijnen van de straf-
rechtsketen en (daarmee) het verhogen
van de efficiëntie van het strafproces.
Hieraan bestaat volgens de bewindslie-
den dringend behoefte, nu in verschillende rapporten van de Al-
gemene Rekenkamer en het WODC uit 2012 werd geconstateerd
dat de huidige strafrechtsketen ongeoorloofd veel uitval kent.
Om deze problemen het hoofd te bieden is het ministerie al eni-
ge jaren geleden aan de slag gegaan met het zogenoemde VPS-
programma (Versterking Prestaties Strafrechtketen). In eerste
instantie zag dit programma met name op het stroomlijnen van
werkprocessen (ZSM, digitalisering, et cetera), maar inmiddels
is dus duidelijk dat ook het wetboek niet ongemoeid blijft. We
wachten met spanning af welke wijzigingen de wetgever in
petto heeft.
Jan Crijns is hoogleraar straf- en strafprocesrecht aan de Univer-
siteit Leiden.
STAATSRECHTSTRAF(PROCES)RECHT
16 / Mr. 7/8 2014
AFFECTIESCHADE EN VERZORGINGSKOSTEN
Nadat in 2010 het wetsvoorstel affectieschade in de Eerste
Kamer kort nadat onderzoek had uitgewezen dat naasten
en nabestaanden behoefte hebben aan vergoeding is ge-
strand, doet de regering nu een nieuwe poging. De contouren
zijn dezelfde: zowel bij ernstig en blijvend letsel als bij overlijden
is de aansprakelijke persoon smartengeld verschuldigd aan een
nauwe kring van gerechtigden. Achterliggende gedachte blijft
erkenning en genoegdoening. Vooralsnog
denkt de regering aan bedragen variërend
van 12.500 tot 20.000 euro. De MvT geeft
aan dat er langs drie lijnen differentiatie
wordt beoogd: de vraag of het om ernstig
en blijvend letsel gaat dan wel om overlij-
den (in dat geval: 2500 euro meer), de
aard van de relatie (zo krijgt een ouder
van een meerderjarig kind 2.500 euro
meer als het thuis woont) en de aard van de gebeurtenis: bij een
geweldsmisdrijf is de vergoeding ook weer 2.500 euro hoger dan
bijvoorbeeld bij een verkeersongeval of medische fout.
De regering wil ook de mogelijkheden voor vergoeding van ver-
zorgingskosten verduidelijken. Daartoe krijgt de gekwetste in
art. 6:96 BW recht op vergoeding van redelijke kosten gemaakt
voor een redelijke verzorging, verpleging, begeleiding en huis-
houdelijke hulp. De MvT is hier belangrijker dan de wettekst:
pas in de toelichting blijkt dat hier geen recht op adequate zorg
is bedoeld maar eerder een recht op een hoog zorgniveau. Voor-
komen moet worden dat de benadeelde, zoals in het huidige
recht niet uitgesloten zou zijn, om financiële redenen gedwon-
gen wordt zich buiten zijn gezin bijvoorbeeld in een verpleeg-
huis te laten verzorgen. Het slachtoffer zou, binnen het redelij-
ke, bijvoorbeeld juist moeten kunnen kiezen voor verzorging in
de eigen omgeving door naasten die daarvoor eventueel minder
gaan werken. Ook op dit punt wil de MvT helderheid verschaf-
fen: waar naasten in het huidige recht, of ze nu vrije tijd, va-
kantiedagen of inkomen inleveren voor de verzorging, onder de
noemer van verplaatste schade niet meer krijgen dan de be-
spaarde kosten van een professional, komt nu ook een eventu-
eel hoger inkomensverlies voor vergoeding in aanmerking.
Het recht op vergoeding van affectieschade zal er wel komen, zij
het niet zonder discussie over de bedragen. Er zit iets kunstma-
tigs in de steeds, namelijk op ieder van de drie genoemde diffe-
rentiatiegronden, toegepaste verhogingsfactor van 2.500 euro.
Bij het onderdeel verzorgingskosten gaat zich wreken dat de in
de MvT uitgeschreven goede bedoelingen maar moeilijk uit de
voorgestelde wettekst kunnen worden afgeleid. Dat is niet han-
dig in een veld waarin ‘halen’ en ‘betalen’ bepaald niet in een
harmoniemodel verkeren.
Ton Hartlief is hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit
Maastricht.
DE KEUZEVRIJHEID VAN DE KOPER
Het grote praktijkbelang van de klachtplicht staat garant
voor een gestage stroom rechtspraak. Ook op 9 mei
jongstleden wees de Hoge Raad een arrest over deze ma-
terie. Daarin oordeelt hij dat een koper zelf mag bepalen op wel-
ke gebreken in het gekochte hij zich beklaagt (HR 9 mei 2014,
ECLI:NL:HR:2014:1077, (ABN AMRO/Botersloot)).
Verkoper Fortis (inmiddels ABN AMRO) garandeert aan koper
Botersloot dat het verkochte kantoorpand vrij is van asbest. Als
achteraf toch hechtgebonden asbest (de relatief ongevaarlijke
variant) wordt ontdekt, wordt daarover niet geklaagd. Dat ge-
beurt wel, als enige tijd later ook losgebonden asbest (de gevaar-
lijke variant) wordt ontdekt en het gebouw nog diezelfde dag
voor langere tijd wordt ontruimd.
Wanneer Botersloot haar schade vanwege
losgebonden asbest wil verhalen, meent
Fortis dat zij daarmee te laat is: Boter-
sloot heeft immers eerder ontdekte as-
bestgebreken niet aan de orde gesteld,
zodat een beroep op non-conformiteit in-
middels niet meer binnen bekwame tijd
is gedaan (vgl. art. 7:23 lid 1 BW).
De Hoge Raad geeft kopers echter de vrijheid om selectief te
zijn. Een koper hoeft niet over een gebrek in het gekochte bij de
verkoper te klagen, als hij dat gebrek om wat voor reden dan
ook voor lief wil nemen. De rechter hoeft dan ook niet onafhan-
kelijk van het partijdebat te beoordelen of een gekochte zaak in
objectieve zin non-conform is. Hij mag voor de vraag of tijdig
aan de klachtplicht is voldaan, aanknopen bij het specifieke ge-
brek waarop de koper zich beroept.
Deze keuzevrijheid brengt voor de koper ook risico’s mee: blijkt
een gebrek later ernstiger dan gedacht, of was er aanleiding om
nader onderzoek te doen, dan is de koper mogelijk alsnog zijn
rechten kwijt. Voor Botersloot loopt het goed af, nu de aanwe-
zigheid van hechtgebonden asbest haar niet bedacht hoefde te
maken op losgebonden asbest. Bij twijfel verdient tijdig klagen
(en nader onderzoek) echter de voorkeur.
Jan van Nass is advocaat bij BarentsKrans.
AANSPRAKELIJKHEIDS-RECHT
CONTRACTENRECHT
Mr. 7/8 2014 / 17
HUURRECHTVASTSTELLING MARKTHUURPRIJS: BENOEMING VAN DESKUNDIGEN
Op grond van art. 7:303 BW kan zowel de huurder als de
verhuurder van zogenaamde 290-bedrijfsruimte op gezet-
te tijden om nadere vaststelling van de huurprijs verzoe-
ken. Deze wettelijke mogelijkheid geldt niet bij de huur van
230a-ruimte (kantoorruimte, opslagruimte). In huurovereen-
komsten met betrekking tot 230a-ruimte is regelmatig voorzien
in de mogelijkheid tot markthuurprijsaanpassing. Daarbij is
veelal opgenomen dat indien partijen niet tot overeenstemming
kunnen komen over de aanpassing van de huurprijs, de huur-
prijs wordt vastgesteld door een of meer deskundigen, waarvan
ten minste één deskundige onafhankelijk is en (indien partijen
hierover – ook – geen overeenstemming bereiken) door de voor-
zitter van de Kamer van Koophandel wordt benoemd.
Tot 1 januari 2014 was het (inderdaad) mogelijk de voorzitter
van de Kamer van Koophandel te verzoeken deskundigen of ar-
biters te benoemen. Vanwege een reorganisatie bij de Kamers
van Koophandel is dit sindsdien niet meer mogelijk. In een
persbericht van de Kamer van Koophan-
del adviseert
zij ondernemers in nieuwe overeenkom-
sten of bij aanpassing van bestaande
overeenkomsten hier rekening mee te
houden.
Een alternatief is bijvoorbeeld om te be-
palen dat, indien partijen het in der
minne niet eens worden over de benoe-
ming van een of meer deskundigen, de kantonrechter zal wor-
den verzocht om, op grond van art. 96 Wetboek van Burgerlijke
Rechtsvordering, een of meer (onafhankelijke) deskundigen te
benoemen. Op grond van dit artikel kunnen partijen zich na-
melijk tot de kantonrechter van hun keuze wenden met zaken
die rechtsgevolgen betreffen die (zoals de benoeming van des-
kundigen) slechts ter vrije bepaling van partijen staan.
Nathalie Eeken is advocaat-counsel bij Houthoff Buruma.
FIDE 2020!
Eind mei voltrok zich in Kopenhagen het tweejaarlijkse
congres van de Fédération Internationale pour le Droit Européen
(FIDE). Dit grootschalige meerdaagse congres toert sinds
1961 door Europa. Het eerste FIDE-congres werd gehouden in
Brussel. Het bracht juristen uit de EEG van zes lidstaten bijeen
om te reflecteren op actuele ontwikkelingen van het Europees
recht. Het tweede FIDE-congres werd in 1963 in Den Haag geor-
ganiseerd. Daar werden de gevolgen van het in datzelfde jaar
gewezen baanbrekende arrest Van Gend & Loos besproken, het
arrest waarin de Europese rechtsorde en de directe werking van
Europees recht werden geproclameerd.
De FIDE-congressen bieden een uitgelezen mogelijkheid om de
‘temperatuur’ onder juristen te meten, de meningen te peilen
en eigen visies te relativeren of juist te versterken. In Kopenha-
gen bleek het debat over Europese rechtsontwikkeling anno
2014 springlevend. Op het terrein van de eurocrisis en de econo-
mische en monetaire unie, het Europees burgerschap en Euro-
pees aanbestedingsrecht verkenden lan-
denrapporten de situatie in verschillende
lidstaten. Daarbij voorziet, traditioneel,
een algemeen rapporteur in een question-
naire en een synthese en draagt ook stee-
vast een institutioneel rapporteur van
een Europese instelling bij. Juristen uit
rechtspraktijk en wetenschap uit de hele
Europese Unie zijn aanwezig. De rappor-
tages zijn een bron voor rechtsvergelijking en geven inzicht in
de doorwerking van Europees recht. Dit leidt tot fascinerende
open discussies over de deelthema’s. Algemene sessies voeden
de gedachtewisseling over bijvoorbeeld de wisselwerking tussen
internationaal, Europees en nationaal recht en de wijze waarop
nationale en supranationale rechtscolleges daarmee omsprin-
gen in een tijdperk van juridisch pluralisme. Het is een ware
meeting of the minds en biedt een ideale mogelijkheid tot juridische
éducation permanente.
Net als een WK of EK vormt de organisatie van zo’n congres een
proces van lange adem. Na Denemarken staan Hongarije (2016)
en Portugal (2018) al vast. Na intensief lobbywerk en geduchte
concurrentie is de Nederlandse Vereniging voor Europees Recht
er in Kopenhagen in geslaagd FIDE weer naar Nederland te
brengen. Na 36 jaar afwezigheid komt FIDE naar de ‘legal capital
of the world’, in het Europa van 2020. Dat is goed voor Nederland,
want ‘zichtbaarheid is invloed’ in Europese kwesties zoals Marc
Chavannes het onlangs in NRC Handelsblad treffend omschreef.
Ik beloof u, dit gaat nog eens heel groot worden. Mogen we u
tegen die tijd verwelkomen?
Herman van Harten is gespecialiseerd in EU-recht en verbonden
aan het Montaigne Centrum en RENFORCE van de Universiteit
Utrecht.
EUROPEES RECHT
18 / Mr. 7/8 2014
MEDEDINGINGSRECHTACM EN BETROUWBAARHEID CLEMENTIEVERKLARINGEN
Ondernemingen die deel uitmaken van een kartel kunnen
gebruik maken van de zogeheten ‘clementieregeling’. In
ruil voor het vrijwillig opbiechten van een kartel bij me-
dedingingswaakhond ACM kunnen zij een boetekorting krijgen
of zelfs volledige immuniteit indien zij als eerste een kartel
aanmelden terwijl naar dat kartel nog geen onderzoek was ge-
start. Deze ‘klikregeling’ is in de praktijk
zeer succesvol. Steeds meer kartels die
worden opgerold komen aan het licht
door informatie die vrijwillig door spijt-
optanten is aangeleverd.
Maar er is ook kritiek op deze klikrege-
ling. Een soms gehoorde klacht is dat de
klikregeling ondernemingen en hun ad-
viseurs aanspoort om te overdrijven en
de feiten zwaarder aan te zetten dan gerechtvaardigd is. In dit
verband is van belang dat ondernemingen die niet als eerste
klikken alleen maar een boetekorting kunnen krijgen indien zij
belangrijke aanvullende informatie verstrekken. Hoe meer
schadelijke feiten zij aandragen, hoe meer korting zij krijgen.
Daarnaast dienen zij volledig mee te werken aan het onder-
zoek. Het gevaar ligt hiermee op de loer dat klikkers harde fei-
ten niet meer goed onderscheiden van vermoedens van ACM en
dat clementieverklaringen aan betrouwbaarheid inboeten,
vooral als die verklaringen belastend zijn voor concurrenten
van de klikkers.
In een recente uitspraak inzake een kartel van isolerend dubbel-
glas is dit gevaar onderkend. De rechtbank oordeelde dat het op
de weg van ACM had gelegen de betrouwbaarheid van clemen-
tieverklaringen kritisch te onderzoeken, met name gelet op het
eigen belang dat clementieverzoekers kunnen hebben als zij ge-
bruik maken van de klikregeling. Vooral indien zij uitspraken
doen die belastend zijn voor concurrenten.
Deze uitspraak zal de discussie over de opzet van de huidige
klikregeling van ACM verder aanwakkeren. Hopelijk leidt die
discussie er toe dat ooit concurrenten van clementieverzoekers
zelf de kans krijgen de betrokken klikkers aan de tand te voelen.
Advocaat Kees Schillemans is partner bij Allen & Overy.
ONDERNEMENDE JURISTEN
Geïnteresseerd?
www.resultadr.com.
Mr. 7/8 2014 / 19
BELASTINGRECHTSLECHTE BELASTINGWETGEVING: LAWS AND SAUSAGES
Aan Otto von Bismarck wordt – hoogstwaarschijnlijk ten
onrechte – de uitspraak toegeschreven: “The man who
wishes to keep his respect for sausages and laws should
not see how either is made.” Hieraan is door Claudius O. John-
son toegevoegd: “With reference to the laws, a knowledge of
how they are made may increase our respect for them and their
makers; and if it does not, we are at least able to express our
dissatisfaction in an intelligent manner.”
Expressions of dissatisfaction aangaande belastingwetgeving zijn
niet nieuw, maar komen wel steeds vaker voor, zo signaleert
E.J.W. Heithuis terecht in WFR 2014/544. Er is een tendens
waarbij belastingplichtigen ‘onrechtvaardige belastingmaatre-
gelen’ met een beroep op het EVRM proberen te bestrijden.
Vooral een beroep op art. 1 EP EVRM is favoriet. Op 7 mei 2014
verschenen maar liefst zeven uitspraken van de Haagse recht-
bank over de ‘crisisheffing hoge lonen’. De rechtbank besliste
onder meer dat (i) de crisisheffing niet in strijd komt met het
eigendomsrecht (art. 1 EP EVRM) en (ii) evenmin een schending
inhoudt van het verdragsrechtelijke gelijkheidsbeginsel (art. 14
EVRM). Op hun beurt hebben ook de uit-
spraken tot kritiek geleid.
Naast de ophef over de crisisheffing is
ook ongenoegen geuit over het forfaitair
rendement van box 3, de bedrijfsopvol-
gingsfaciliteit in de Successiewet en de
verhuurderheffing. In al deze gevallen is
de essentie van het ongenoegen: ‘kwali-
tatief ondermaatse’ belastingwetgeving.
De gebrekkige kwaliteit komt tot uitdrukking in zaken als (ma-
terieel) terugwerkende kracht, ‘onrealistische’ wetgeving en
het afwentelen van budgettaire lasten op een beperkte groep
belastingplichtigen. De belastingrechter is echter zeer terug-
houdend bij een beroep op het EVRM; hij gaat niet op de stoel
van de wetgever zitten. Terecht! Het is de wetgever die kwalita-
tief goede belastingwetgeving moet leveren. Hij mag niet de
indruk wekken dat het hem een worst zal wezen.
Koos Boer is hoogleraar algemeen belastingrecht aan de Univer-
siteit Leiden en eigenaar van Lubbers & Boer B.V.
DE BANK DE KLOS BIJ FRAUDERENDE REKENINGHOUDER?
De beleggingsfraudezaak van René vn den Berg uit Hilver-
sum oogt eenvoudig. Particulieren werden verleid grote
bedragen in te leggen met de belofte daarover hoge (vaak
gegarandeerde) rentes te betalen. De inleg zou belegd worden,
maar dat gebeurde niet. Het geld werden gebruikt om rende-
menten uit te keren aan andere beleggers of inleg terug te beta-
len. Een klassieke Ponzi-zwendel dus.
Juridisch Nederland wordt al jaren bezig-
gehouden door deze kwestie. Tegen Van
der Berg zelf: een faillissement in 2005
(met allerlei procedures tegen mensen
die geprofiteerd hadden van de fraude),
een strafrechtelijke veroordeling in 2006.
Maar ook rond Van den Berg zijn (aan-
sprakelijkheids)procedures gevoerd: één
tegen een tussenpersoon én één tegen
Fortis Bank, bij wie Van den Berg bankierde en over wiens reke-
ningen het omvangrijke betalingsverkeer liep. Op 18 maart jl.
leidde die laatste procedure tot een interessant arrest van het
Gerechtshof Den Haag. Centrale vraag daar was of de bank te-
kort was geschoten in haar zorgplicht.
Het hof raakt een aantal heel interessante punten. In de eerste
plaats dat de zorgplicht van de bank zich niet per se uitstrekt tot
de kring van beleggers bij wie de benadeling via een van de re-
keningen bij de bank is verlopen. Ook bijvoorbeeld beleggers die
contant of via rekeningen van andere banken geld hebben inge-
legd zouden een beroep kunnen doen op de bijzondere zorg-
plicht van Fortis als die wist of moest weten van de fraude. En
dat laatste is meteen een tweede interessant punt: ging het in
eerdere jurisprudentie (Safe Haven / Fortis Bank) nog om werke-
lijke wetenschap van fraude, het hof meent in deze zaak dat zo-
dra Fortis wist dat het betalingsverkeer ongebruikelijk was, on-
derzocht moest worden of er in strijd werd gehandeld met de
(toezichts)regelgeving. Bewijsvermoedens brengen het hof tot
het oordeel dat die wetenschap er was. Nu mag Fortis tegenbe-
wijs leveren…
Advocaat William Schonewille is partner bij BarentsKrans.
FINANCIEEL RECHT
AFTER WORK DRINKS
WERKENBIJBAKER.NL
Mr. 7/8 2014 / 21
REAGEER VIA [email protected]
MINDER ONTZAG VOOR DE PRAKTIJK
Moet je een tijdje zelf rat, resusaap of konijn geweest
zijn om een goede bioloog te kunnen zijn? Ik heb dat
nooit iemand serieus horen beweren. Maar dat je ei-
genlijk praktijkervaring nodig hebt om in de rechtswetenschap
iets voor te stellen, dat weet iedere jurist. Toch?
Dat heilige ontzag voor de praktijk in de rechtswetenschap
heeft me altijd verbaasd. ‘Om het recht te begrijpen moet je
een tijdje in de praktijk meedraaien om te zien wat er leeft’,
heet het. Maar wat zou je dan meer zien? Snapt de beroemde
primatenonderzoeker Frans de Waal nog steeds de bonobo niet
omdat hij er nooit zelf een is geweest? Ik zou denken dat je om
goed waar te kunnen nemen beter een beetje afstand kunt
houden van je onderzoeksobject. Afstand is juist goed voor be-
studering, onafhankelijkheid een must. Ik maak me eerder zor-
gen over de grote vervlechting tussen rechtswetenschap en
praktijk dan dat ik die waardeer. Heel veel hoogleraren in de
rechtswetenschap zijn ook rechter, advocaat, belastingadvi-
seur en dergelijke. Al wordt dan in alle toonaarden beweerd
dat de meesten de functies wel weten te scheiden, dat ze daar-
van netjes verslag doen bij hun wetenschappelijke werk en dat
studenten het zo fijn vinden les te krijgen van
iemand ‘uit de praktijk’, volgens mij overtreffen
de risico’s vele malen de voordelen.
Ten eerste zijn er het directe risico van belangen-
verstrengeling en de onafhankelijkheid die in de
combinatie wetenschapper-praktizijn onder
druk kan komen te staan. Dat vind ik zelf nog
niet eens het grootste risico. Wat me meer zor-
gen baart is het vertrouwen dat de buitenwereld
nog kan hebben in de wetenschappelijke produc-
ten die afkomstig zijn van een organisatie die
volloopt met mensen waarvan je zou kunnen
vermoeden dat ze voor bepaalde belangen staan.
Laten we zeggen dat de schijn van afhankelijk-
heid en partijdigheid bij veelvoorkomende combi’s rechtswe-
tenschap-praktijk op zijn minst wordt gewekt.
OPINOLOGIE
Een ander indirect, maar erg hinderlijk effect is dat de aanwezig-
heid van veel praktijkmensen in de rechtswetenschap een zelf
aanjagend effect heeft op de waardering van het belang van de
praktijk. Laten we wel wezen, de rechtsontwikkeling in het
recht verloopt grotendeels via wetgeving; ik schat zo’n 95%. Toch
is dat niet wat er bij voorrang wordt bestudeerd en aangeleerd in
de juridische faculteit. Daar zijn de rollen juist omgekeerd, met
– wederom – een beroep op het grote belang van de praktijk. Zo’n
70% van de juridische curricula aan de meeste universiteiten is
gewijd aan het bestuderen van jurisprudentie. Op de een of an-
dere bijzondere manier gaat dus de bulk van de aandacht naar
een relatief onbelangrijk onderdeel van het recht. Zo ook in de
rechtswetenschap. Daar wordt verontwaardigd gereageerd op de
wetenschappelijke afwaardering van de annotatie. Terwijl dat
toch heel terecht is. Wetenschappelijk inzicht wordt namelijk
veelal niet vooruit geholpen doordat een annotator nog eens uit-
legt hoe de uitspraak wel of niet in het leerstuk
past en wat hij/zij van de uitspraak ‘vindt’. Heel
veel annotaties zijn eerder oefeningen in de ‘opi-
nologie’ dan in de rechtswetenschap. Als je onaf-
hankelijk invloed op jurisprudentielijnen uit wilt
oefenen kun je maar beter advocaat-generaal wor-
den. Achterhoedegevechten om annoteren en
(losbladige) commentaren toch vooral als weten-
schap te blijven bestempelen, omdat dat nu een-
maal onze traditie is, helpen daarom ook hele-
maal niet. Wat wel helpt is een beetje minder
praktijk in de wetenschap.
COLUMNWIM VOERMANS
PROF. DR. WIM VOERMANS IS HOOGLERAAR STAATS- EN BESTUURSRECHT AAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN.
HIJ ZAL VANAF NU REGELMATIG EEN COLUMN VOOR MR. SCHRIJVEN.
22 / Mr. 7/8 2014
Mr. 7/8 2014 / 23
O p zijn werkkamer in Tilburg hangt een reproductie
van een lithografie van Escher. Het is De waterval
die Escher in 1961 voltooide. De ruimtes op de
prent lopen allemaal in elkaar over, maar schijn bedriegt.
Het water dat valt, stroomt naar boven. Al-
les is met alles verbonden, niets is wat het
lijkt.
Ernst Hirsch Ballin, hoogleraar in Tilburg
en Amsterdam, oud-minister van Justitie in
de kabinetten Lubbers III en Balkenende III
en IV, oud-lid van de Tweede en Eerste Ka-
mer én de Raad van State, wijst naar de re-
productie als ik hem vraag of het zijn ambi-
tie is geweest om minister te worden of dat
het toevallig zo is gelopen. “Het een sluit het
ander niet uit”, zegt hij. “Ik was al heel lang
betrokken bij beleidsvorming, al sinds ik in 1981 hoogle-
raar in Tilburg was geworden. De relatie tussen publiek-
recht en beleid was ook het onderwerp van mijn disserta-
tie. In 1987 vroeg Frits Korthals Altes mij om
regeringscommissaris voor de toetsing van wetgeving te
worden. In combinatie met mijn hoogleraarschap was dat
mij voldoende. Ik was op dat moment niet voorbereid op
een ministerspost. Toen Ruud Lubbers mij twee jaar later
vroeg om minister van Justitie te worden, hield ik zijn
verzoek in eerste instantie af. Maar zo makkelijk kom je
niet weg na zo’n vraag.”
Hirsch Ballin werd in 1989 minister en hield dat bijna een
hele kabinetsperiode (tot medio 1994) vol. Hij loodste de
invoering van het Nieuw Burgerlijk Wetboek door het par-
lement, boog zich over controversiële me-
disch-ethische onderwerpen als euthanasie
en kreeg als gevolg van de Joegoslavische
burgeroorlog te maken met een ongekende
stroom vluchtelingen. In 1994 vroeg een re-
cordaantal van 52.600 vluchtelingen asiel
aan in Nederland, vorig jaar waren dat er
14.400.
Hirsch Ballin wordt echter vooral herinnerd
als de minister die het veld moest ruimen
vanwege de zogeheten IRT-affaire. Het In-
terregionaal Rechercheteam (IRT) Noord
Holland/Utrecht bleek verantwoordelijk te zijn geweest
voor het gecontroleerd doorlaten van drugs, wat uiteinde-
lijk leidde tot de parlementaire enquêtecommissie opspo-
ringsmethoden onder leiding van PvdA-kamerlid Maarten
van Traa. “Ik moet ervoor waken dat de vier-en-een-half
jaar van mijn eerste ambtstermijn uitsluitend wordt ge-
identificeerd met het laatste half jaar ervan”, stelt Hirsch
Ballin onderkoeld vast. “Dat laat onverlet dat de strijd te-
gen de georganiseerde criminaliteit wel een belangrijk
onderwerp was tijdens die regeerperiode. Het was voor
Veel liever dan over zijn tijd in de politiek praat oud-minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin over het recht. Dat ziet hij als een dynamisch instrument dat aan oude woorden nieuwe betekenissen hecht en kan bemiddelen tussen wet en werkelijkheid. “De juridische realiteit is in staat om de politieke retoriek het hoofd te bieden.”
DOOR MIEK SMILDE FOTO’S CHRIS VAN HOUTS
“MIJN EERSTE
AMBTSTERMIJN
WORDT VAAK
UITSLUITEND
GEÏDENTIFICEERD
MET HET LAATSTE
HALF JAAR ERVAN”
HET RECHT ALS LEVEND ORGANISME
INTERVIEW
Dat is wijsheid
(beginnend) medewerker Mededinging & Gereguleerde Markten
De sectie Mededinging & Gereguleerde Markten adviseert ondernemingen en overheidsinstellingen
over alle aspecten op het gebied van (Europees) mededingingsrecht, aanbestedingsrecht en
gereguleerde markten. En worden ondernemingen geconfronteerd met onderzoeken of sancties
van toezichthouders, dan dragen onze specialisten er voor zorg dat de belangen van deze
ondernemingen veilig worden gesteld.
Ben jij een gevorderd advocaat met aantoonbare ervaring op het gebied van het mededingingsrecht?
En heb je ook ervaring met een of meerdere gereguleerde markten? Ben je daarnaast pragmatisch,
gedreven, flexibel, betrokken en ondernemend? Wil je zowel adviseren als procederen? En zoek
je een kantoor dat de juiste mix biedt tussen specialisatie en een gezonde dosis algemeen
ondernemingsrecht? Dan is Van Iersel Luchtman Advocaten misschien wel het kantoor voor jou.
Meer weten?
Neem dan contact op met Natascha Linssen, partner Mededinging & Gereguleerde Markten,
[email protected] | tel. 088 90 80 558.
Solliciteren?
> Van Iersel Luchtman Advocaten | Sylvia Paul, secretaris Dagelijks Bestuur
[email protected] | (088) 90 80 999 | postbus 4810, 4803 EV Breda.
Voor onze vestiging in ‘s-Hertogenbosch of Uden zoeken wij een:
Vacature (beginnend) medewerker
Wilt u meer weten over Van Iersel Luchtman Advocaten? Bel (088) 90 80 800 of kijk op www.vil.nl
Volg ons op: @VILAdvocaten
Mr. 7/8 2014 / 25
“SOMMIGE POLITICI
HEBBEN DE NEIGING
OM HUN
OPVATTINGEN AAN
TE PASSEN AAN
OPINIEPEILINGEN”
INTERVIEW
het eerst dat de politiek zich zo intensief met het onder-
werp ging bezighouden. Mede door het wegvallen van de
Europese binnengrenzen – in 1985 was het zogeheten
Schengen-akkoord ondertekend – en de val van het com-
munisme veranderde de criminaliteit razendsnel. Er kwa-
men georganiseerde, internationaal opererende groepen
met vertakkingen naar de bovenwereld. Politie, justitie
en politiek moesten zich daartoe leren verhouden. Veel
politici vonden het moeilijk om nationale verworvenhe-
den op te geven en grensoverschrijdende opsporing en
justitiële samenwerking kwamen daardoor moeizaam tot
stand. Vergis je niet, als iemand uit Aken 25 jaar geleden
een overval in Maastricht had gepleegd, moest een rechts-
hulpverzoek via het hofparket in Den Bosch naar Den
Haag, om via Bonn en Düsseldorf terug naar Aken te
gaan. Dat was echt de dagelijkse realiteit.”
FLOATING POLITICIANS
Zowel de aanpak van de georganiseerde criminaliteit als
de vluchtelingenproblematiek staan twintig
jaar later weer prominent op de politieke
agenda. Europese samenwerking is actueler
dan ooit. Hirsch Ballin heeft de politiek zien
veranderen in de afgelopen decennia. Van
politieke stabiliteit is geen sprake meer, oor-
deelt hij. “En dat is niet alleen een kwestie
van floating voters, maar ook van floating politici-
ans. Sommige politici hebben de neiging om
hun opvattingen aan te passen aan opinie-
peilingen en ontberen het vermogen om lei-
ding te geven aan gedachteontwikkeling. Dat betreur ik.
Bepaalde beelden zijn hardnekkig en het vergt leider-
schap om daar tegen in te gaan. Onze gevangenissen zijn
geen hotels, onze straffen zijn niet extreem laag en niet
iedereen kan veilig terug naar zijn land van herkomst als
hij daar niet onmiddellijk wordt vervolgd. Maar dat soort
opvattingen bestaan nou eenmaal en zeker op het mo-
ment dat mensen het op hun manier moeilijk hebben, is
het lastig om te vertellen hoe het echt zit. We zitten in
een economisch kwetsbare situatie en er zijn gebieden in
ons land die heel ontmoedigend zijn, om te wonen, om te
werken. Groeiende werkloosheid en verminderde financi-
ele vooruitzichten creëren een context waarin het inge-
wikkeld is om aandacht te vragen voor andere mensen die
op grotere afstand lijken te staan, maar met wie in de
rechtsorde desalniettemin rekening moet worden gehou-
den, zoals gedetineerden en migranten.”
DYNAMISCH INSTRUMENT
Hij formuleert omzichtig, want hij wil zijn politieke erf-
opvolgers niet voor de voeten lopen. Om die reden doet
hij ook geen uitspraken over de wenselijkheid om twin-
tig jaar na de IRT-affaire de criminele burgerinfiltrant
alsnog een wettelijke basis te geven, zoals staatssecreta-
ris Teeven beoogt. Liever heeft Hirsch Ballin het over het
recht als het dynamische instrument dat aan oude woor-
den nieuwe betekenissen hecht. Hij spreekt gepassio-
neerd over de veerkracht waarover rechtsbe-
grippen als rechtvaardigheid, solidariteit,
subsidiariteit en billijkheid beschikken in
een voortdurend veranderende realiteit.
Neem de Grondwet. Al tweehonderd jaar
oud en tegelijk voortdurend in beweging.
Aan die dynamische rechtsontwikkeling
wijdt Hirsch Ballin momenteel zijn beste
krachten. Dat doet hij onder meer op de
website www.nederlandrechtsstaat.nl, ‘een
online platform voor constitutionele dia-
loog’. Op de site worden de grondwetsartikelen stuk voor
stuk in hun historische context geplaatst en voorzien van
hedendaags commentaar. Hirsch Ballin spreekt in dit
verband over ‘itération’, een begrip dat hij ontleent aan de
Franse filosoof Derrida. Itération betekent zoveel als de
‘herhaling’ van dezelfde woorden in een andere context.
“Ook al blijven de teksten in een wet vaak hetzelfde, de
werkelijkheid waarin die wet functioneert verandert
WIE IS ERNST HIRSCH BALLIN? Ernst Hirsch Ballin (1950) studeerde rechten aan de
Universiteit van Amsterdam en promoveerde in 1979
cum laude op de dissertatie Publiekrecht en beleid. Vanaf
1977 werkte hij als hoofdambtenaar staats- en straf-
recht op het ministerie van Justitie om vervolgens in
1981 hoogleraar staats- en bestuursrecht in Tilburg te
worden. Tussen 1987 en 1989 was hij regeringscommis-
saris wetgeving.
In 1989 werd Hirsch Ballin minister van Justitie in het
derde kabinet-Lubbers. Na zijn gedwongen vertrek
naar aanleiding van de IRT-affaire zat hij nog enige tijd
in de Tweede Kamer om aansluitend lid van de Eerste
Kamer te worden. Intussen was hij benoemd tot hoog-
leraar internationaal recht in Tilburg. Tussen 2000 en
2006 was hij lid van de Raad van State.
In de kabinetten Balkenende III en IV (2006-2010) was
Hirsch Ballin opnieuw minister. Aansluitend werd hij
benoemd tot hoogleraar mensenrechten aan de Univer-
siteit van Amsterdam en hoogleraar Nederlands en Eu-
ropees constitutioneel recht aan Tilburg University.
26 / Mr. 7/8 2014
INTERVIEW
voortdurend”, legt de hoogleraar uit. “Sinds de eerste
Grondwet uit 1814 is de economische, de politieke, de
maatschappelijke en sociale realiteit ingrijpend veran-
derd. Daardoor verandert ook de uitleg van de wet. Het
recht is geen statisch gegeven dat bestaande belangen be-
schermt. Iemand die blijft hunkeren naar het rustige
verleden van gesloten gemeenschappen is niet in staat
om fundamentele rechtsbegrippen dynamisch in te vul-
len. Terwijl het daar wel over gaat.”
EUROPESE FRAUDE-AANPAK
In de ogen van Hirsch Ballin is het recht dus een levend
organisme dat niet gebaat is bij conservatieve krachten
die sociale ontwikkelingen zoals migratie en Europese in-
tegratie koste wat het kost proberen tegen te gaan. De re-
cente triomf van het nationalisme bij de Europese verkie-
zingen is hem wat dat betreft ook uit juridisch oogpunt
een doorn in het oog. De Europese regelgeving mag dan
hier en daar te gedetailleerd zijn, de reële
belangen die erachter schuil gaan kunnen
niet anders worden behartigd dan door Eu-
ropa dat nu eenmaal de realiteit is, zegt hij.
“Neem het Europese Openbaar Ministerie.
Daarover is een bepaling opgenomen in het
Verdrag van Lissabon om fraude met Europe-
se gelden effectief te kunnen bestrijden. De
Europese Commissie is vervolgens met een
voorstel gekomen, de Tweede Kamer en een
aantal andere nationale parlementen heb-
ben de gele kaart getrokken, de Commissie
heeft daarop gereageerd en vervolgens is er weer irritatie
ontstaan. Het hele proces leidt vooralsnog dus niet tot een
constructieve dialoog, laat staan een bruikbaar resultaat.
Maar iedereen vergeet op dit moment waarom die bepaling
destijds is opgenomen, namelijk om fraude met Europese
subsidies tegen te kunnen gaan. Nu verschilt die aanpak
van lidstaat tot lidstaat. Er zijn culturen die fraude tegen
de openbare middelen minder afkeuren dan andere cultu-
ren. Er zijn landen die niet optreden tegen acties die de
financiële middelen van de Europese Unie schaden, om-
dat zij er zelf, als land, baat bij hebben. Het gemeen-
schappelijke Europese belang is dat overal in de Unie op
dezelfde manier wordt opgetreden tegen frauduleuze
praktijken jegens middelen van diezelfde Unie. Daartoe
dient een Europees OM. Maar de lidstaten zeggen vervol-
gens: in het strafrecht moeten de nationale prioriteiten
gewaarborgd zijn en daar past een Europees OM niet bij.
Dat is dus het hele probleem: nationale prioriteiten kun-
nen ertoe leiden dat Europese fraude niet wordt aange-
pakt.”
Hetzelfde geldt voor het bankentoezicht of het sluiten van
een vrijhandelsverdrag met de VS. Zonder gelijke waar-
borgen in de Europese wetgeving heeft dat allemaal geen
zin, zegt Hirsch Ballin. “Vrijhandel is alleen aanvaard-
baar als het niet afdoet aan de normering van producten
en diensten. Het vrijhandelsverdrag met de VS moet voor-
al een waarborg van kwaliteit en sociale rechtvaardigheid
zijn, en geen bedreiging ervan.”
MARINE LE PEN
Toch was het juist dit vrijhandelsverdrag waartegen Ma-
rine le Pen, voorvrouw van het Franse Front National, tij-
dens de laatste campagne fel van leer trok en met succes:
een kwart van de Franse kiezers keerde zich tegen Europa
en koos voor het protectionisme dat Le Pen predikt.
Hirsch Ballin gruwt van dergelijk politiek opportunisme.
Dat liet hij eerder, op het partijcongres van het CDA in
2010, ook al duidelijk weten. “Doe dit de mensen in ons
land niet aan. Doe dit onze partij niet aan”, riep hij emo-
tioneel toen de christen-democraten besloten om met de
PVV van Geert Wilders in zee te gaan. Hirsch
Ballin houdt er niet van als politici eenvou-
dige oplossingen suggereren voor complexe
problemen. “Het woord oplossingen wordt
veel te vaak gebruikt in het politieke dis-
cours”, zegt hij. “Het woord suggereert een
beheersbaarheid die irreëel is, omdat de pro-
blemen daarvoor veel te veranderlijk zijn.
Bovendien zijn onze rechtstatelijke moge-
lijkheden beperkt.” Met dit laatste doelt de
hoogleraar op de fundamentele waarden die
aan de democratische rechtsstaat ten grond-
slag liggen zoals vrijheid, gelijkwaardigheid, solidariteit.
Liberté, égalité, fraternité, de beginselen van de Franse revolu-
tie waarvan toch ook Marine le Pen een volle dochter is.
BURGERRECHTEN
Het zijn burgerrechten als deze die Hirsch Ballin centraal
zet in zijn denken over rechtstaat en democratie. “In de
Déclaration des droits de l’homme et du citoyen van 1789 zijn bur-
gerrechten geformuleerd als de rechten die iemand heeft
omdat hij mens is”, legt de hoogleraar uit. “Alle mensen
die een inkomen of een eigendom in Frankrijk hadden,
of met een Française waren getrouwd, werden be-
schouwd als volwaardige burgers. Dus niet alleen de ge-
boren en getogen Fransen, maar ook vreemdelingen kre-
gen op die manier een plaats en een stem in de
democratische gemeenschap. Vanaf de tweede helft van
de negentiende eeuw werden die burgerrechten geleide-
lijk aan omgeturnd tot iets dat mensen niet alleen in-
sloot, maar ook potentieel uitsloot van het democratische
proces. Er werden steeds meer eisen aan mensen gesteld
alvorens zij als staatsburger werden erkend. Het nationa-
lisme werkte dat idee van burgerschap vervolgens nog
“HET
STAATSBURGERSCHAP
IS GEEN GUNST
VAN EEN OF ANDERE
OVERHEID, HET IS
EEN
MENSENRECHT”
Unique Exposure Portal (UXP)
Bezoek www.mr-online.nlMeer info: Capital Media Services 024 - 360 77 10
Face-Map
Direct contact met onderstaande professionals?Gebruik het persoonlijke e-mailadres of bel en ga in gesprek.
Mr. Jeroen Missaar | [email protected] | www.nevoa.nlNieuwegein | 030 - 656 60 56
NEVOA is de beroepsorganisatie voor bedrijfsjuridisch adviseurs. Zij spant zich voor haar leden in op het gebied van opleidingen en vaktechniek, en biedt een platform voor haar leden door het delen van kennis en ervaring op bedrijfsjuridisch terrein met name gericht op het MKB.
Zie mr-online.nl
Mr. Mike Jansen | Baker & McKenzie Amsterdam [email protected] | Amsterdam | 020 - 551 71 64
Mike is sinds 2001 partner van Baker & McKenzie en sinds 2013 Managing Partner. Zijn specialisme is vennootschaps- en ondernemingsrecht en hij heeft ruime ervaring in het begeleiden van transacties op het gebied van fusies en overnames, private equity en venture capital.
Zie pagina 57
Mr. Marcel Janssen | Baker & McKenzie Amsterdam [email protected]| Amsterdam | 020 - 551 75 55
Marcel verbindt zich per 1 juli 2014 als partner aan Baker & McKenzie Amsterdam. Hier zal hij werkzaam zijn binnen de Banking & Finance praktijk. Marcel heeft uitgebreide ervaring op het gebied van bedrijfs-, project-, overname- en handelsfinancieringen.
Zie pagina 42
0485 - 32 50 78 | 06 - 41 87 68 44
Rob Ermers is gespecialiseerd in kwesties rond migranten uit het Midden-Oosten. Via zijn bedrijf Novalitica verzorgt hij trainingen en analyseert hij complexe casuïstiek, bijvoorbeeld inzake aan eer gerelateerd geweld.
Zie pagina 66
Mr. Jilles van Zinderen | MANZ [email protected] | www.manzlegal.nlUtrecht | 030 - 271 88 44
Zie pagina 62 t/m 67
Jilles van Zinderen van MANZ Legal is een van de weinige advocaten in Nederland die zich specialist op het gebied van bomen mag noemen. Denk hierbij aan burengeschillen, aansprakelijkheid voor schade door of aan bomen en kapvergunningen.
Personen- en familierecht Groots pakket voor klein budget
Ga naar www.sdu.nl/pfr-voordeel en pak die korting!
Voor de producten in dit voordeelpakket geldt een jaar abonnement. Kijk voor onze abonnements voorwaarden op www.sdu.nl/service
Deze pakketaanbieding is voor één gebruiker. Wilt u deze producten bestellen voor meerdere gebruikers? Neem dan contact op met onze accountmanager via [email protected]
“De basis voor ieder kantoor dat zich bezighoudt
met personen- enfamilierecht.”
€ 489=
-50%
“Ideaal voor de advocaat die zich
specialiseert in personen- enfamilierecht .”
€ 589=
-50%
“Volledigheid op het gebied van personen- en
familierecht én gemakkelijk alimentatie-
berekeningen maken.” € 749
=-53%
Ruim 50% kortingJurisprudentie, commentaar en praktijkinformatie voor de advocaat
Personen- en familierechtBASIS
Personen- en familierechtPLUS
Personen- en familierechtPREMIUM
Sdu Commentaar Relatierecht
JPF – Tijdschrift Jurisprudentie
Personen- en Familierecht
Kleine Kantoren Dag
Sdu Commentaar Relatierecht
JPF – Tijdschrift Jurisprudentie
Personen- en Familierecht
REP – Tijdschrift Relatierecht
en Praktijk
Kleine Kantoren Dag
Sdu Commentaar Relatierecht
JPF – Tijdschrift Jurisprudentie
Personen- en Familierecht
REP – Tijdschrift Relatierecht
en Praktijk
Kleine Kantoren Dag
AlimentatieRekendisk
Mr. 7/8 2014 / 29
INTERVIEW
verder uit tot huiveringwekkende pro-
porties, waardoor hele groepen van
burgers konden worden uitgesloten. “
Een dergelijke enge benadering van
burgerrechten staat haaks op de ma-
nier waarop Hirsch Ballin als weten-
schapper het begrip benadert. Hij stelt
de burger centraal, ongeacht diens af-
komst of nationaliteit. “Als mensen
langdurig deel uit maken van een sa-
menleving, maar desondanks juridisch
worden uitgesloten, dan schort er iets
aan die samenleving”, zei hij eerder in
een interview in De Groene Amsterdammer.
“Dan worden talenten van mensen on-
benut gelaten en worden ze tot tweede-
rangsburgers gemaakt, met alle geva-
ren van dien.”
Hirsch Ballin vindt dat verbondenheid
met de samenleving het beste criteri-
um is om iemands rechten als burger
te erkennen. Naast het ius soli (de plaats
van geboorte) en het ius sanguinis (de af-
stamming) zou er een ius nexus moeten
komen, een burgerschap op basis van
verbondenheid. “Nexus, verbonden-
heid, is een veel zinvoller criterium om
iemand burgerrechten te geven dan de
plaats waar hij geboren is of wie zijn
ouders zijn. Maar eigenlijk gebruik ik
nu een verkeerd woord; het gaat niet
om het geven van burgerrechten, het
gaat om de erkenning ervan. Het
staatsburgerschap is geen gunst van
een of andere overheid, het is een
mensenrecht.”
DE VEERKRACHT VAN HET RECHT
De huidige Europese politiek lijkt een
dergelijke interpretatie van het begrip
burger niet te onderschrijven. Overal
in Europa worden vreemdelingen als
tweederangs behandeld, ook al zijn zij
al jaren verbonden met de samenleving waarin zij functi-
oneren. Precies om die reden hecht Hirsch Ballin zoveel
waarde aan “het recht als bemiddelaar tussen wet en wer-
kelijkheid”. De juridische realiteit is in staat om de poli-
tieke retoriek het hoofd te bieden, zegt hij. De ontwikke-
ling van de Europese jurisprudentie stemt hem daarbij
hoopvol. “Het Europese Hof van Justitie houdt steeds
meer rekening met mensenrechten zoals geformuleerd in
het Europese Handvest. De uitspraken van het Hof over
dataprotectie (waaronder het zogeheten Google-arrest)
zijn wat dat betreft echt vernieuwend en laten de veer-
kracht zien van het juridische denken. Of neem de rech-
ten van het kind. Jeugdigen worden de laatste tien, vijf-
tien jaar steeds meer gezien als dragers van eigen rechten
en niet alleen meer als subjecten van het ouderlijk gezag.
Dat is een teken van de veerkracht van het recht dat reke-
ning houdt met de werkelijkheid van deze kinderen en
hun toekomst. En daarmee de toekomst van Europa.”
30 / Mr. 7/8 2014
COLUMNMAURITS BARENDRECHT
PROF. MR. MAURITS BARENDRECHT IS HOOGLERAAR IN TILBURG EN RESEARCH DIRECTOR BIJ HIIL. HIJ LEIDDE EEN TEAM DAT
WERELDWIJD ERVARINGEN VAN INNOVATOREN IN DE JURIDISCHE SECTOR VERZAMELDE VOOR HET BOEK ‘INNOVATING JUSTICE’.
REAGEER VIA [email protected]
PRIJZENSLAG
Wat zijn de eerste hits op Google als je ‘echtscheiding’
intikt, of ‘oprichten bv’? Allerlei advertenties waarin je
het voor prijzen rond de 400 euro kunt krijgen. De ‘no-
taris’ vertoont zich niet als ambt, maar als de goedkoopstenota-
ris.nl. Na ‘rechtszaak’ verschijnt een overheidssite over de kos-
ten van procederen hoog in de ranking. Een ‘arbeidscontract’ is
zelfs gratis.
De klant is kennelijk uit op lage prijzen. Ook de politiek speelt
daarop in. De wereld is te klein als griffierechten een paar tientjes
omhoog gaan. Op het eerste gezicht is dit goed nieuws voor de
toegang tot het recht. Aanbieders die tegen lage kosten kunnen
werken, concurreren achterhaalde bedrijfsmodellen uit de markt.
Maar dan moet de consument ook de kwaliteit kunnen beoorde-
len. In de juridische markt blijft dat een groot probleem. Als je
een structuur voor een onderneming bestelt, wat gaat er dan
goed werken in je bedrijf? Wat vermijd je met dat arrangement
voor echtscheiding en wat gaat er beter als je zoiets aanschaft?
Op de websites van de meeste juridische dienstverleners lees je
dat niet. De meeste juristen verkopen nog vooral zichzelf. Ze
zijn primair advocaat, notaris, met misschien nog een specia-
lisme er achteraan. De klant zoekt intussen steeds meer naar
een duidelijke afgebakende dienst of product, zeker nu de prij-
zen wel ‘per stuk’ lijken te gaan.
Ja, de persoon die helpt, is nog steeds belangrijk.
Maar is dat nu echt heel veel anders dan in een
restaurant of een ziekenhuis? Daar draait het om
het menu of de voorgestelde medische behande-
ling. Dat willen we weten en daar willen we de
kwaliteit van kunnen beoordelen. Op het inter-
net vinden we hoe een medische behandeling
werkt en zo nodig zelfs de precieze protocollen
waarmee artsen hun kwaliteit op een steeds ho-
ger niveau brengen. Voor die kwaliteit willen we
kunnen kiezen en daar willen we een informed con-
sent op kunnen geven. De leukste bediening en
de vaardigste specialist komen daarna.
Als juristen hun aanbod niet beter weten te formuleren, ziet de
klant alleen maar een prijs en een aardig gezicht. De econoom
Amerikaanse George Akerlof liet ooit overtuigend zien dat dit
niet alleen een probleem is voor de consument. De markt wordt
ermee vernield. Want betere kwaliteit kost over het algemeen
meer geld en als kwaliteitsverschillen niet toetsbaar zijn, dan
kiest de klant eerder voor het goedkoopste in plaats van het bes-
te. Klanten zijn bang om te worden bedrogen door degenen die
goede kwaliteit suggereren maar het niet waarmaken. Het re-
sultaat is dat het betere aanbod van de markt verdwijnt.
Een goed functionerende markt ervaar je als je een nieuwe tele-
foon gaat zoeken, een nieuwe auto of een nieuw huis. Je kijkt
naar combinaties van prijzen en heel precieze specificaties.
Constant word je verleid om voor een extra functie of een extra
badkamer te kiezen. Tegelijkertijd voel je de druk van je porte-
monnee om te onderscheiden tussen wat je nodig hebt en wat
voor jou luxe is. Het zou mooi zijn als juristen ook preciezer
aangeven wat ze leveren. Wat is de altijd gegarandeerde kern en
wat zijn de extra’s die je erbij krijgt? Gaat het de klant in een
bouwzaak om die vijf knappe procedurele verweren of is de crux
een goed werkbare oplossing rond dat nieuwe bouwwerk? En
wat zijn daar dan de elementen van waarvoor de klant best iets
extra’s wil betalen? Dan moeten juristen zich
echt verdiepen in wat het belangrijkste voor hun
klanten is en dat expliciet proberen te maken.
Alleen daardoor kan de kwaliteit met sprongen
omhoog gaan.
Beroepsorganisaties zouden hier een leidende rol
in kunnen nemen. Want het zijn ook hun regule-
ringsmodellen die de kwaliteit van juridische
diensten verhullen in weinig zeggende beroeps-
aanduidingen als advocaat en notaris. Indirect
dragen zij zo bij aan een prijzenslag die de markt
voor hun beroepsbeoefenaren dreigt te vernielen.
Rotterdam
Ingezonden Mededeling
Direct naar kantoor/specialist?Bezoek www.mr-online.nl/specialisme
Op deze plaats een overzicht van advocaten enpartners/kantoren die gespecialiseerd zijn in personen- en familierecht.
Personen- en familierecht. Dé specialisten.
Van Gestel & Van der Schraaf Familierecht
Mr. Sabine van Gestel, familierechtadvocaat/mediator
echtscheiding naar het geheel blijven kijken en niet verdwalen in details of
mensen uit de media bij.
Van Gestel & Van der Schraaf Familierecht
Mr. Eveline van der Schraaf, familierecht- en erfrechtspecialist
Eveline is een ervaren advocaat en mediator, die oplossingsgericht werkt
aandacht en maatwerk, ook op het gebied van het erfrecht.
LenaertsVoorvaart Advocaten
Mr. Ruud Voorvaart, advocaat/mediator
commitment aandacht resultaat
LenaertsVoorvaart Advocaten
Mr. Milly Voorvaart-Kuik, advocaat
kwaliteit keuzes oplossingen
Mr. Cory van Eerdenburg, advocaat/mediator
Een scheiding kan heel ingewikkeld zijn.
voor de lange termijn, met oog voor de belangen van alle betrokkenen. Kundig en toegankelijk.
Advocatenkantoor Rikken
Mr. Mirjam Rikken, advocaat
Uw specialist op het gebied van personen- en familierecht.
32 / Mr. 7/8 2014
Mr. 7/8 2014 / 33
VAKGENOTENIn de rubriek Vakgenoten gaan een doorgewinterde
jurist en een jong(er) talent met elkaar in gesprek
over hun specialisme en de ontwikkelingen in hun
vak. Ook is er aandacht voor hun persoon.
H et familierecht wordt nog weleens onderschat”,
zegt Louis Zonnenberg, familierechtadvocaat en
scheidingsmediator bij BANNING. “Maar het is
echt een specialisme. Familierecht doe je er niet ‘gewoon
even bij’. Dat is een absolute misvatting.”
Al bijna 35 jaar zit hij in het vak en al die tijd bij hetzelfde
kantoor. Zonnenberg wist al vrij snel dat hij advocaat wil-
de worden. In 1980, een jaar na het afronden van zijn
rechtenstudie, werd hij bij BANNING aangenomen voor
de bestuursrechtpraktijk. Zijn hart ging in het bijzonder
uit naar ruimtelijke ordening. Maar al snel kreeg hij veel
meer op zijn bordje. “Zoals dat bij iedere stagiaire gebeur-
de, kreeg ik er van alles bij. Zo deed ik ook faillissemen-
ten, strafzaken en familierecht. In tegenstelling tot alle
andere stagiaires vond ik familierecht ontzettend leuk.
Daarin ben ik mij toen verder gaan verdiepen. Familie-
recht gaat over mensen. De psychologische kant is mach-
tig interessant, maar het is ook juridisch uitdagend. Ik
durf zelfs te beweren dat het ingewikkelder is dan vele an-
dere rechtsgebieden. Gedegen kennis van het hele burger-
lijk recht is vereist. Van goederenrecht tot erfrecht. En
ook van fiscaliteit moet je behoorlijk wat weten.”
Naast zijn dagelijkse praktijk geeft Zonnenberg les aan
diverse postdoctorale (specialisatie)opleidingen, promo-
veerde hij en is hij raadsheer-plaatsvervanger in de fami-
liekamers van de Gerechtshoven Amsterdam en Den
Haag. Verder treedt hij regelmatig op als bindend advi-
seur en arbiter.
NAAR BINNEN GEBLUFT
Geeske van Campen kreeg les van Zonnenberg bij de spe-
cialisatieopleiding van de Vereniging van Familierecht
Advocaten Scheidingsmediators (vFAS). Aanvankelijk zag
ze de advocatuur helemaal niet zitten. “Mijn vader was
advocaat en hij was altijd zo gestrest. Dat leek me niets.
Ik was vastbesloten geneeskunde te gaan studeren, maar
op de een of andere manier deed ik ineens rechten! Ik kan
me niet herinneren hoe dat eigenlijk zo gekomen is.” Ze
was 22 toen ze afstudeerde in het strafrecht. Daarna
maakte ze een rondreis door Zuid-Amerika. Ze vond zich-
zelf te jong om meteen te werken. Maar na een tijdje was
het geld op en moest ze wel. “Mijn ouders adviseerden mij
om de beroepsopleiding te volgen. Dat heb ik toen maar
gedaan.” In 2006 solliciteerde ze bij Holla en werd daar
aangenomen. “Eerlijk gezegd heb ik me een beetje naar
binnen gebluft. Ik zag mezelf niet als advocaat en wilde
het ook niet per se worden. Maar kennelijk kwam ik heel
overtuigend en enthousiast over. Ja, dit weten ze hoor!
Haha. Geestig toch?” Tot haar verbazing bleek ze de advo-
Er wordt nogal eens neergekeken op het familierecht. Ten onrechte, vindt familierechtadvocaat Louis Zonnenberg (Banning). Hij meent dat het familierecht ingewikkelder is dan veel andere rechtsgebieden. Hij en zijn collega Geeske van Campen (Holla Advocaten) bespreken de ontwikkelingen op hun vakgebied, waarin het bepaald niet alleen om kennis gaat. “Je moet niet denken: ‘ik ben jurist en ik ga niet over emoties’. Dat krijg je uiteindelijk als een boemerang terug.”
DOOR ANNELIEKE FENSTRA FOTO’S CHRIS VAN HOUTS
VAN HAAT EN DESTRUCTIE NAAR OPLOSSING
VAKGENOTEN
“
Rotterdam
Ingezonden Mededeling
Direct naar kantoor/specialist?Bezoek www.mr-online.nl/specialisme
Op deze plaats een overzicht van advocaten enpartners/kantoren die gespecialiseerd zijn in personen- en familierecht.
Personen- en familierecht. Dé specialisten.
HabetsKremers Advocaten B.V.
Mr. Marjon Habets, advocaat
Marjon is gespecialiseerd in familierecht voor m.n. (scheidende) ondernemers. Haar benadering is doortastend en gericht op respectvolle oplossingen, waarmee u weer grip op uw zaak krijgt.
KockVanGrondelle Advocaten
Mr. Edith van Grondelle,
De focus van Edith ligt bij de ondernemer
aspecten. Bij Edith kunt u ook terecht
opinion.
Kessels Hanssen t’Sas Advocaten
Mr. Mirelle van Berckel-van der Rijken, advocaat
zaak. Betrokkenheid en professionaliteit staan hoog in haar vaandel.
OJW | Advocaten
Mr. Anouk Dekkers-de Jong, advocaat en scheidingsmediator
Anouk is advocaat personen- en
(aangesloten bij het NMI) en tevens specialist erfrecht.
KemmersRoet Advocaten
Mr. Mieke Kemmers, advocaat
oplossingsgerichte advocaat met oog voor haar cliënt. Zij procedeert en bemiddelt tegen een faire tarief.
Van Damme advocaten
Mr. Nanne van Damme, advocaat
Nederland. Hij is tevens als docent voor de leergang ‘Kinderen en Echtscheiding’ verbonden aan De Nederlandse Academie
te Amsterdam.
Mr. 7/8 2014 / 35
LOUIS ZONNENBERG IN JAARTALLEN-
-
Monografie Scheidingsmediation
EB, Tijdschrift voor Schei-
dingsrecht
Rechtspraak Familierecht (RFR)
-
“SCHEIDEN IS
EEN PROCES.
OP HET JUISTE
MOMENT
MOET ER
GEPRAAT WORDEN”
VAKGENOTEN
-
-
-
-
VERPLICHTE MEDIATION
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
SPIEGEL
-
-
-
36 / Mr. 7/8 2014
VAKGENOTEN
die hun cliënt niet willen kwijtraken en hem dus maar
naar de mond praten. In ons vakgebied help je daar de cli-
ent niet mee. Soms help je iemand beter door hem te con-
fronteren met zijn houding of gedrag. Je moet niet den-
ken ‘ik ben jurist en ik ga niet over emoties’. Dat krijg je
uiteindelijk als een boemerang terug.” Zonnenberg voegt
daaraan toe: “Een van de belangrijkste taken van een fa-
milierechtadvocaat is het ombuigen van gevoelens van
haat en destructie naar een houding die is gericht op het
bereiken van een oplossing. Al is dat zeker niet altijd even
makkelijk.”
In de rechtszaal zouden emoties ook meer aandacht moe-
ten krijgen. Emoties worden nu door de meeste rechters
onterecht buiten de zaak gehouden. Zij moeten daar veel
actiever mee aan de slag. Althans, dat zei fa-
milierechter Kees van Leuven vorige maand
in Trouw. Zonnenberg reageert hier verbaasd
op: “Sinds maart is Van Leuven raadsheer bij
het hof hier in Den Bosch. Ik ken hem al ja-
ren goed. Van Leuven kan dit niet in alle za-
ken, die het nodig hebben, in de praktijk
brengen. Daarvoor ontbreekt gewoon de
tijd. Dat geldt zowel voor de rechtbank als
op hofniveau.”Volgens Van Campen is het
belangrijk dat rechters zich goed inleven in
de partijen, proberen te begrijpen waarom zij bepaalde
standpunten innemen en daarover doorvragen. “Ik merk
weleens dat rechters partijen proberen te pushen tot me-
diation. Dat kan ontzettend storend zijn. Als ik een zaak
voor de rechter breng, heb ik er al alles aan gedaan om
het geschil buitengerechtelijk op te lossen. Dat moet een
rechter aanvoelen.”
ROTTE APPELS
Toch lijkt die ‘opdringerige’ houding van rechters goed
verklaarbaar. Er zouden namelijk behoorlijk wat slechte
familierechtadvocaten zijn die alsmaar kansloze procedu-
res starten over allerlei echtscheidingsgerelateerde onder-
werpen zoals alimentatie. Waarom? Omdat het nu een-
maal loont. Ook Van Campen en Zonnenberg hebben
regelmatig last van die – wat zij noemen – ‘minder geëqui-
peerde’ advocaten. Van Campen: “Sommige advocaten
handelen per definitie vanuit een vechtmodus om proce-
dures uit te lokken. Dat draait dan uit op een ordinaire
vechtscheiding. Dat is niet in het belang van mijn cliënt
en al helemaal niet in dat van de eventueel betrokken kin-
deren.”
Zonnenberg is van mening dat dit soort ‘boeven’, uit de
specialisatievereniging geweerd moeten worden. Zij die
alleen maar uit zijn op strijd, zijn het volgens hem niet
waard lid te zijn. “Natuurlijk zitten er overal rotte appels,
maar voor een goed verloop van een familierechtelijke
procedure zijn ze desastreus.” De vereniging
is er wel alert op, maar het blijkt ingewik-
keld om hiervoor een algemeen beleid te
ontwikkelen. Een fikse proceskostenveroor-
deling is volgens de advocaten een goed mid-
del om dit soort praktijken af te straffen.
Maar rechters wijzen die zelden toe. Er is
een theorie dat zo’n kostenveroordeling de
relatie tussen de echtelieden helemaal kapot
zou maken. Rechters zijn daar daarom te-
rughoudend mee. Van Campen begrijpt dat
op zich wel, maar tegelijkertijd zegt ze dat rechters gren-
zen moeten durven stellen. “Als een procedure apert onre-
delijk is, moet dat bestraft worden. Dan wordt het wel af-
geleerd. Nu is er buiten de kosten geen enkele drempel
om te procederen.”
GEVAARLIJK BEZUINIGEN
Als het aan het kabinet ligt, kunnen echtparen – als zij
het onderling eens zijn en geen minderjarige kinderen
hebben – hun echtscheiding straks zelf regelen via de
ambtenaar van de burgerlijke stand. Zonder tussenkomst
van de rechter dus. Volgens de Memorie van Toelichting
van het betreffende wetsvoorstel zou scheiden daardoor
eenvoudiger, goedkoper en overzichtelijker worden. In
een advies heeft de Raad voor de rechtspraak hierover
zijn twijfels geuit. Zonnenberg heeft er al helemaal geen
goed woord voor over. Hij noemt scheiden zonder rechter
een ‘gevaarlijke bezuinigingsmaatregel’. “Onder het
mom van ‘eigen verantwoordelijkheid’ biedt Teeven bur-
gers de mogelijkheid te kiezen voor een slechte en onver-
antwoorde afwikkeling van scheidingen. Scheiden is een
ingewikkeld proces, niet alleen uit psychologisch of ge-
woon menselijk oogpunt, maar ook juridisch. De ambte-
naar van de burgerlijke stand kan de scheiding wel rege-
len, maar niet allerlei bijkomende vraagstukken over
bijvoorbeeld de boedelverdeling, alimentatie of pensi-
oen. In vele gevallen zullen de partijen alsnog een advo-
caat of notaris moeten raadplegen. En dat zullen ze dan
“SOMS PROBEREN
RECHTERS PARTIJEN
TE PUSHEN TOT
MEDIATION. DAT
KAN ONTZETTEND
STOREND ZIJN”
GEESKE VAN CAMPEN IN JAARTALLEN2001 - 2005: Nederlands recht Universiteit Utrecht,
afstudeerrichting forensische psychiatrie en psy-
chologie. Onderzoeksstage bij NIFP (Nederlands
Instituut voor forensische psychiatrie en psycholo-
gie)
2006 - heden: advocaat Holla Advocaten in Den
Bosch
2012 - 2013: juridische specialisatieopleiding vFAS
(cum laude)
2013 - 2014: basisopleiding scheidingsmediation
2013 - heden: lid juridische werkgroep vFAS
Rotterdam
Ingezonden Mededeling
Direct naar kantoor/specialist?Bezoek www.mr-online.nl/specialisme
Op deze plaats een overzicht van advocaten enpartners/kantoren die gespecialiseerd zijn in personen- en familierecht.
Personen- en familierecht. Dé specialisten.
Klazinga Advocaat & Mediator
Mr. Annemiek Klazinga, advocaat/mediator
Advocaat of mediator in het familierecht nodig? Voor beide kun je terecht bij
LMR Advocaten
Mr. H.A.M. (Leny) Goijer-Janssen,
acceptabele oplossing.
advocaat
beslissingen nemen. Met deskundige aandacht begeleid ik u dat respectvol jegens elkaar af te wikkelen.
Durdu cs Advocaten
advocaat
Moene Vukovic Advocaten Mediators
Mr. Marija Vukovic, advocaat/mediator
zaak. Persoonlijk, betrokken, doortastend en zoekt naar werkbare oplossingen. Meer info? Kijk op onze website.
F&G Advocaten
Mr. Floor Frederiks, advocaat
In scheidingszaken is een goede regeling voor uw toekomst belangrijk.
tot een snellere en betere regeling.
Rotterdam
Ingezonden Mededeling
Direct naar kantoor/specialist?Bezoek www.mr-online.nl/specialisme
Op deze plaats een overzicht van advocaten enpartners/kantoren die gespecialiseerd zijn in personen- en familierecht.
Personen- en familierecht. Dé specialisten.
Chambers Advocaten
Mr. Emma Geleijns, advocaat/mediator
varende aanpak zonder dat zij de
Emma beschikt over ervaring op alle gebieden van het scheidingsproces, zowel
Huisman Rawee en Van der Salm Advocaten
Mr. Henk Rawee, advocaat
op het gebied van het familierecht in Amersfoort.
Chambers Advocaten
Mr. Manon van Voorst tot Voorst, advocaat/mediatorChambers Advocaten
advocaat/mediator
Zij is grondlegger van de Vereniging Overlegscheiden. Als overlegscheidings- advocaat biedt zij
maatwerk.
Chambers Advocaten
Mr. Marion Drielsma, advocaat/mediator
Marion staat bekend om haar vermogen
met het voeren van gesprekken met kinderen van scheidende
echtscheidingszaken alsook in aspecten
terrein van ondernemers, onder wie de vrije beroepers.
Mr. 7/8 2014 / 39
VAKGENOTEN
zelf moeten betalen. Immers, als zij al ge-
scheiden zijn maar toch nog problemen
blijken te hebben, is het maar zeer de vraag
of daarvoor gefinancierde rechtsbijstand
openstaat. Dit plan heeft maar één doel en
dat is bezuinigen. Over de hoofden van de
burgers.”
Van Campen sluit zich daarbij aan. Al be-
grijpt zij de gedachte achter het plan wel.
“Teeven probeert met dit plan de roep uit de
samenleving te beantwoorden, dat alles goedkoper moet
worden. Net zoals die zogeheten ‘echtscheidingsmake-
laars’ dat doen. Er is een wildgroei aan dat soort bureau-
tjes. Die maken echtscheidingsconvenanten waar de
honden geen brood van lusten. De uitwerking ervan is
vaak zo waardeloos dat de ex-echtgenoten alsnog jaren
aan het procederen zijn. Dan kunnen wij weer de troep
opruimen. Een goede echtscheiding hoeft helemaal niet
duur te zijn. Partijen hebben daar zelf invloed op. Zij
moeten de hand in eigen boezem steken.”
Het zijn niet alleen de dubieuze scheidingsbureaus die
werk van de familierechtadvocaten proberen weg te snoe-
pen. Ook notarissen begeven zich steeds meer op hun ter-
rein. Ze adviseren rond echtscheidingen en passen medi-
ation toe om geschillen voorkomen en beslechten. Van
Campen is niet bang om werk kwijt te raken aan het no-
tariaat, al zegt zij wel: “Schoenmaker blijf bij je leest.”
Zonnenberg vindt het prima dat de werkgebieden verva-
gen. Als het maar specialisten zijn. Bovendien werkt het
ook de andere kant op, stelt hij. “Er is niets op tegen dat
advocaten huwelijkse voorwaarden opstellen. Sterker, ik
denk dat zij daarin beter zijn, omdat zij zien welke pro-
blemen uit huwelijkse voorwaarden voortvloeien. In die
zin mogen de grenzen open.”
RIGOUREUZE AANPAK
Een deel van de scheidingsproblemen zou kunnen wor-
den voorkomen als echtparen trouwen onder (goede) hu-
welijkse voorwaarden, maar dat is niet de regel in Neder-
land. Trouwen in gemeenschap van goederen is de norm.
De politiek heeft al verschillende keren geprobeerd dit
stelsel meer van deze tijd te maken. Maar dat is tot op he-
den mislukt. In 2003 diende de regering een wetsvoorstel
in tot beperking van de gemeenschap van goederen door
onder meer voorhuwelijks vermogen, erfenissen en
schenkingen buiten de gemeenschap te houden. Maar de
ChristenUnie wist dit te torpederen. Vier jaar geleden
kwam D66 met het plan om het stelsel als het ware ‘om
te draaien’. Dit werd verworpen. Nu wordt opnieuw ge-
werkt aan een initiatiefwetsvoorstel om de gemeenschap
van goederen te beperken. Dat stemt Van Campen tevre-
den. “In mijn praktijk zie ik regelmatig dat
gedoe ontstaat over schenkingen en erfenis-
sen. Nu kan door een uitsluitingsclausule
worden voorkomen dat een schenking of
nalatenschap in de gemeenschap valt, maar
daaraan wordt niet altijd gedacht. Het is
beter als uitsluiting het uitgangspunt
wordt.”
Ook Zonnenberg is positief, maar hij voelt
meer voor een rigoureuzere aanpak. Wat
hem betreft worden alle regels die betrek-
king hebben op de juridische gevolgen van het huwelijk
afgeschaft. Daarvoor in de plaats moet dan een algeme-
ne regeling komen voor iedereen, die relationeel sa-
menleeft. Dan zijn er ook geen discussies meer over de
verschillende regels zoals de alimentatieverplichting
die wel geldt voor gehuwden maar niet voor samenwo-
nenden. “Maar een dergelijke systeemverandering zal
er vermoedelijk nooit komen. Daar willen politici niet
aan en juristen evenmin. Zij zijn over het algemeen
niet in voor rigoureuze veranderingen, die juridisch
Nederland op z’n kop zetten en politiek weinig stem-
men opleveren.”
“DIE BUREAUTJES
MAKEN
ECHTSCHEIDINGSCON-
VENANTEN WAAR
DE HONDEN GEEN
BROOD VAN LUSTEN”
www.dpalegal.nl
www.dpalegalservices.nl
Bedrijfsjurist
Advocaat
Contract Manager
General Counsel
Paralegal
Junior Contract Manager
Junior Legal Counsel
Interim
Interim
Werving & Selectie
Werving & Selectie
Detachering
Detachering
Deta-Vast
Deta-Vast
Flexibiliteit
Flexibiliteit
BE
TE
R W
ER
KB
ED
RIJ
FS
JUR
ISTE
N
Mr. 7/8 2014 / 41
NIEUWS42 MET ONDER MEER PLASBOSSINADE ORGANISEERT JURIDISCH CONGRES, OSBORNE CLARKE OPENT KANTOOR IN
AMSTERDAM, NIEUW: OPLEIDING SLACHTOFFERADVOCATUUR, AWARD VOOR BAKER & MCKENZIE, STRAFRECHTQUIZ-APP EN
NATUURLIJK PERSONALIA
RUBRIEKEN44 ARBEIDSTHERMOMETER JOYCE TOESET (ROBERT WALTERS)
REPORTAGE48 HET VERANDERENDE JURIDISCHE LANDSCHAP
KATERN BEDRIJFSJURISTEN52 ALS IK BEDRIJFSJURIST WAS MARCO WALLART (C-LEGAL)
53 NIEUWS COLUMN DIKKIE ENGELEN (HUMANCAPITALCARE), OVERSTAP EN NGB-NIEUWS
VACATURES JUNI-AUGUSTUS 2014
BAKER & MCKENZIE 20
DLA PIPER 6
DPA LEGAL 40
HOGAN LOVELLS COVER 2
NYSINGH ADVOCATEN-NOTARISSEN 13
RESULT ADR 18
USG LEGAL PROFESSIONALS 51
VAN IERSEL LUCHTMAN ADVOCATEN 24
VOXIUS COVER 4
42 / Mr. 7/8 2014
BEVESTIGT EXPERTISEPERSONALIA
Op 1 mei is Ruby Samad gestart een eigen kan-
toor gestart: ArbeidsrechtLab Advocatuur te
Amsterdam. Samad voert een algemene arbeidsrecht-
praktijk, waarin zij zowel ondernemingen, particulie-
ren als zelfstandigen vertegenwoordigt.
Met ingang van 1 juni hebben Vincent van Oijen en Wouter den Har-
der hun praktijk voortgezet bij Stijl advocaten in Amsterdam. Van
Oijen houdt zich bezig met onder meer bouwrecht, koop/verkoop
van onroerend goed, huur en aansprakelijkheidsrecht. Hij was eer-
der werkzaam bij Stibbe en Lexence. Den Harder is werkzaam in de
civiele vastgoedpraktijk met bijzondere aandacht voor bouwrecht,
verbintenissenrecht en goederenrecht. Eerder was hij werkzaam bij
ProRail, Rijkswaterstaat en de gemeente Haarlemmermeer.
Marcel Janssen treedt per 1 juli als partner toe
tot de praktijkgroep Banking & Finance van Ba-
ker & McKenzie en zal zich vooral richten op bedrijfs-,
project-, overname- en handelsfinancieringen. Jans-
sen werkte hiervoor bij Norton Rose Fulbright.
Op 1 juni is Marja Oude Luttikhuis als advocaat-part-
ner toegetreden tot Langstraat Advocaten in Waal-
wijk. Zij heeft meer dan 25 jaar ervaring in het perso-
nen- en familierecht. Haar specialisatie is het bijstaan
van ondernemers die te maken krijgen met een echtscheiding.
Corporate partner Heimon Smits is toegetreden tot Norton Rose Ful-
bright in Amsterdam. Smits is gespecialiseerd in fusies en overna-
mes, private equity, joint ventures, complexe cross border transac-
ties, corporate governance en herstructureringen.
Marc Elshof is per 1 juli benoemd tot senior counsel bij
Boekel De Nerée. Hij is gespecialiseerd in privacy en IT-
kwesties. Elshof adviseert zijn cliënten over de nale-
ving van de lokale privacywetgeving en grensover-
schrijdende doorgifte van persoonsgegevens (in het bijzonder naar de
VS) en over het opstellen van hun internationale privacystrategie.
Ook Jurjan Geertsma is per 1 juli benoemd tot senior
counsel bij Boekel De Nerée. Hij houdt zich bezig met
fraudezaken, compliance en tuchtrecht. Geertsma
staat ondernemingen, bestuurders en professionals
bij die geconfronteerd worden met straf- en/of tuchtrechtelijke on-
derzoeken. Ook adviseert hij over compliance vraagstukken en re-
putatiemanagement.
De partners van het Amsterdamse Bousie advocaten hebben beslo-
ten hun kantoor niet langer met z’n drieën voort te zetten. Per 1 juli
sluiten Hans Bousie en zijn team zich aan bij bureau Brandeis.
Sander Dikhoff en Rob van Dongen en hun team gaan ver-
der onder de naam Dikhoff Van Dongen Advocaten. Zij zijn
gespecialiseerd in IE, privacy, ICT-recht en ondernemingsrecht.
AKD heeft per 1 juni Martin Hemmer benoemd tot salary
partner. Hemmer is advocaat binnen de praktijkgroep
Intellectual Property & Technology. Hij is bij AKD het
aanspreekpunt voor zaken op het gebied van innova-
tieve IP en ICT, media & privacy.
Sinds juni is Robert Boekhorst partner ICT & Privacy
bij Van Benthem & Keulen. Boekhorst wordt door
Chambers & Partners al jaren gerekend tot de top van
de Nederlandse IT-advocatuur. Hij komt van Baker &
McKenzie, waar hij partner was, en stapt samen met Elze ’t Hart
over naar Van Benthem & Keulen.
Nieske Nijkamp, sinds 2002 verbonden aan Poelmann
van den Broek advocaten, wordt met ingang van 1 juli
aandeelhouder van Poelmann van den Broek advocaten.
AKD heeft per 1 juni Bart Hessel aangetrokken als ad-
viseur voor de praktijkgroepen Overheid & Onderneming en Euro-
pees en Mededingingsrecht in Brussel. Hessel is hoogleraar Euro-
pees recht en decentrale overheden aan de Universiteit Utrecht.
Sinds mei is Nico Jacobs advocaat /partner bij Griph
law & tax in Amsterdam. Hij gaat zich met name rich-
ten op de commerciële advies- en procespraktijk, met
een bijzondere focus op vastgoed. Jacobs werkte hier-
voor als general counsel bij hotelgroep Accor en als hoofd juridische
zaken bij vastgoedontwikkelaar Multi Corporation.
Jan Maarten Gerretsen is per 1 juni bij Lexence ge-
start. Hij zal daar het vastgoedteam verder gaan ver-
sterken. Gerretsen is afkomstig van Loyens & Loeff,
waar hij partner was.
Clifford Chance heeft met
ingang van 1 mei drie nieu-
we counsels benoemd. Het
betreft de senior associates
Joep Bertrams, Erwin Bos en Han Teerink, allen werkzaam op de
Amsterdamse vestiging van het advocatenkantoor. De drie nieuwe
counsels zijn actief in respectievelijk de fiscale, de procesrecht- en
de ondernemingsrechtpraktijk van het kantoor.
Met ingang van 1 mei is Eddy Bauw benoemd tot hoogleraar
aansprakelijkheidsrecht en rechtspleging bij de faculteit
Recht, Economie, Bestuur en Organisatie van de Universiteit
Utrecht. Hij zal deze functie bekleden naast zijn werkzaamhe-
den voor de Raad van de Rechtspraak als hoofd van de afdeling
Strategie.
Per 1 juni is Monieke Linck overgestapt van NautaDutilh naar Holla
Advocaten. Zij zal daar de Banking & Finance sector verder ontwik-
kelen (zie ook bij de overstappers op de pagina hiernaast).
Arjan ten Vergert is op 21 mei benoemd als (toegevoegd) notaris in
Enschede. Hij is sinds 2006 werkzaam bij KienhuisHoving in de
praktijkgroep Onroerendgoedrecht. Ten Vergert houdt zich met
name bezig met het commercieel vastgoed en projectontwikkeling
en via de German Desk met Grundstück und Immobilienrecht.
Daarnaast leidt hij de veilingpraktijk.
Tessa van Roomen is 15 mei in dienst getreden bij
Houthoff Buruma. Zij versterkt het Corporate Crimi-
nal Law team versterken. Van Roomen is gespeciali-
seerd in het strafrecht met een focus op het financieel
en economisch strafrecht, milieustrafrecht en fraudezaken. Daar-
Zie pagina 27 en 75
(advertentie)
Mr. 7/8 2014 / 43
BE
TE
R W
ER
K
naast adviseert zij op het gebied van interne onderzoeken
en compliance. Zij komt van Simmons & Simmons.
MR. OVERSTAPPERS
In de rubriek Overstap van de week op www.mr-online.nl
komt elke week een jurist aan het woord die onlangs is begon-
nen in een andere baan. Hieronder enkele uitspraken van de
overstappers. De volledige interviews zijn te vinden op www.
mr-online.nl/Mrs. van de week/Overstapmr. van de week.
Rob Hendriks is 1 mei begonnen bij Simmons &
Simmons, waar hij partner in de Corporate / M&A
groep is. Hij komt van Banning en heeft ruim 20
jaar ervaring in het ondernemingsrecht; hij advi-
seert op het gebied van M&A, private equity, vennootschapsrecht
en herstructureringen. “Ik heb een verleden als muzikant (drum-
mer) dus hoop bij S&S nog eens betrokken te raken bij een drie-
hoekfusie via een Nederlandse holding van de platenmaatschap-
pijen waar Van Halen en AC/DC onder contract staan.”
Huub de Jong is begin mei overgestapt van Bird &
Bird naar Louwers IP|Technology Advocaten in
Eindhoven, waar hij partner is. Vroeger had hij de
ambitie een eigen discotheek te beginnen. “In mijn
studententijd ben ik samen met mijn beste vriend een drive-in
discotheek begonnen. We hebben op de meest uiteenlopende
plekken mooie feesten georganiseerd. We hadden toen het plan
om een grote discotheek te beginnen. In de loop der jaren is dit
plan wel wat afgezwakt, maar de wens om ooit een café te begin-
nen is nog steeds aanwezig. Misschien richten we bij Louwers
IP|Technology Advocaten wel een mooie bar in.”
Eric Beele is per 1 mei overgestapt van Banning Advoca-
ten naar NeXT advocaten in Tilburg, als partner in de
bouw- en vastgoedpraktijk. “Als je na zoveel jaar aan
een kantoor verbonden te zijn geweest vertrekt, dan
liggen daar meerdere oorzaken aan ten grondslag. Kort samengevat:
ook in de advocatuur geldt het principe: you can be a wild goose but
you have to fly formation. Dat laatste veronderstelt dan wel dat ieder-
een binnen kantoor ongeveer even hard vliegt en bij voorkeur ook in
dezelfde richting. Als blijkt dat dat niet meer het geval is en ook niet
meer kan worden bijgestuurd, moet je overstappen.”
Monieke Linck is per 1 juni overgestapt van NautaDu-
tilh naar Holla Advocaten. Linck wordt verantwoor-
delijk voor het uitbouwen en verder ontwikkelen van
de banking & finance sector binnen Holla Advocaten.
“De kans om vanuit mijn expertise samen met Holla iets nieuws
op te bouwen binnen de bestaande infrastructuur van Holla is ge-
weldig! Het is fantastisch dat ik daarvoor de volledige ruimte
(maar ook de verantwoordelijkheid) krijg. Dat we daarover concre-
te plannen kunnen maken is natuurlijk uniek!”
Kandidaat-notaris Frans ten Veen is 1 juni begonnen
bij Vink en Partners in Amsterdam. Hij komt van
Klein Binnenkade. Ten Veen is met name werkzaam
binnen de vastgoedpraktijk. “Naast een aantal fijne
collega’s ga ik vooral de informele sfeer bij Klein Binnenkade mis-
sen, waar overleg met collega’s altijd mogelijk was. Ook zal ik vrij-
dagmiddag borrels in de eigen Peppi & Kokki-bar of in de Blauwe
Engel missen. Gelukkig hoef ik een aantal vaste cliënten niet te
missen, die hebben aangegeven mij te volgen.”
NIEUWE APP
SCRIPTIEPRIJSOp 6 mei is de Jo Maes/ Capra scriptieprijs 2013 uitgereikt.
Deze prijs, waaraan een bedrag van 2.500 euro is
verbonden, werd gewonnen door de aan de Tilburgse
universiteit afgestudeerde mr. drs. Luc Janssen. Zijn
scriptie is getiteld ‘Op weg naar een nieuwe ambtelijke
status.’ Janssen ontving de prijs uit handen van de
naamgever, mr. Jo Maes. Naast Maes bestond de jury uit
prof. mr. Frits Stroink en mr. Cees Goorden.
De prijs is bedoeld ter bevordering van het enthousiasme
voor het ambtenarenrecht, arbeidsrecht en algemeen
bestuursrecht, rechtsgebieden waar Capra Advocaten zich
mee bezighoudt. Het juryrapport is te vinden op de site
van het kantoor: www.capra.nl.
STRAFRECHTQUIZ-APPHet Haagse advocatenkantoor Bezuidenhout heeft een
quizapp ontwikkeld met vragen over
strafrecht. De app Ino Strafrecht is
ontwikkeld om op een competitieve
manier kennis van het straf-
recht te verbeteren en ver-
groten. De app bevat 1000
vragen over strafrecht en
strafvordering, waarmee
de professional en de
student zijn parate
kennis kan testen en
verbeteren. Na iedere
vraag volgt niet al-
leen het goede
antwoord, maar
ook een duide-
lijke toelichting,
waarbij de rele-
vante wetsartikelen
worden vermeld. De score van
de quiz kan via social media worden ge-
deeld. De app is voor iedereen gratis te downloaden op
de website van Advocatenkantoor Bezuidenhout, via
Google Play en in de App Store.
ARBEIDSTHERMOMETER
1 2Meest gevraagde specialismen afgelopen maand
Deze rubriek komt tot stand m.m.v. Brunel,
DPA Legal, Robert Walters, USG Legal
Professionals en Voxius.
3
44 / Mr. 7/8 2014
AWARDOPLEIDING
AR
BE
IDS
RE
CH
T
CO
NTR
AC
TE
NR
EC
HT
ICT-
RE
CH
T
DOORGROEIMOGELIJKHEIDJoyce Toeset: “Het
zal geen jurist,
HR-manager of
recruiter ontgaan
zijn, het aantal
juridische vaca-
tures stijgt signi-
ficant. Nu de arbeidsmarkt verbetert
durven van nature risicomijdende juris-
ten van baan te wisselen. Na een stil-
stand van enkele jaren, in salaris maar
vooral in functieniveau en verantwoor-
delijkheden, is het tijd voor een vol-
gende stap. Het toverwoord lijkt ‘door-
groeimogelijkheid’ te zijn.
Voor organisaties is het tijd om te
gaan nadenken over hun Human Ca-
pital en het beleid om goede werkne-
mers en kennis voor hun organisatie
te behouden. Het bedrijfsleven en de
accountantskantoren lijken hun zin-
nen te hebben gezet op ervaren pro-
fessionals om hun juridische afdelin-
gen sterk te laten groeien. Het is dan
ook een kwestie van tijd dat general
counsel, advocaten en senior juristen
een overstap zullen maken. Het is te
hopen dat het gevoerde beleid ter be-
houd van talentvolle en trouwe mede-
werkers zijn vruchten heeft afgewor-
pen en er nog interne medewerkers
zijn die kúnnen doorgroeien naar de
vrijkomen posities.”
JOYCE TOESET IS SENIOR CONSUL-
TANT BIJ ROBERT WALTERS (WWW.RO-
BERTWALTERS.NL).
INTERNATIONALE AWARD VOOR BAKER & MCKENZIE
De fiscale praktijk van Baker & McKenzie Amsterdam is voor de
zesde keer door International Tax Review (ITR) benoemd tot The Ne-
therlands Transfer Pricing Firm of the Year 2014.
De Amsterdamse fiscale praktijk heeft de award mede verkregen
door de waardering van cliënten voor de grensoverschrijdende en
innovatieve advisering door het team. De fiscalisten werken ge-
integreerd samen met advocaten, notarissen en transfer pricing
specialisten
“Wij zijn bijzonder trots op het feit dat wij wederom zijn verko-
zen tot Transfer Pricing Firm of the Year”, zegt Antonio Russo,
hoofd van Baker & McKenzie’s Transfer Pricing team in Amster-
dam. “Deze award onderschrijft de waardering van cliënten voor
onze dienstverlening. Een mooier compliment is er niet!”
JURIDISCH CONGRES PLASBOSSINADE
Op 2 oktober organiseert PlasBossinade advocaten en notarissen
voor relaties en geïnteresseerden PlasBossinade Legal Updates
2014, hét juridisch congres voor Noord-Nederland. De juridische
dienstverlener geeft een verfrissende kijk op actuele juridische
vraagstukken die binnen veel organisaties in de regio aandacht
vragen.
Het congres start met een plenaire inspiratiesessie. Daarna
biedt PlasBossinade de keuze uit verschillende workshops,
waarin actuele onderwerpen de revue passeren, zoals privacy en
nieuwe media, het nieuwe arbeidsrecht, belastingen, estate
planning en het belang van ‘de kleine lettertjes’. De workshops
zijn praktisch en interactief.
KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.PLASBOSSINADE.NL.
OSBORNE CLARKE OPENT KANTOOR IN AMSTERDAM
Het van oorsprong Britse kantoor
Osborne Clarke heeft begin juni een
vestiging aan het IJdok in Amster-
dam geopend. Het Nederlandse
team bestaat uit tien tot vijftien me-
dewerkers., verwacht wordt dat dit
over drie jaar gegroeid zal zijn tot
dertig à veertig advocaten.
Michiel Odink, managing partner bij
de Amsterdamse vestiging verwacht
van de advocaten op zijn kantoor
dat ze ook inhou-
delijk verstand
hebben van de
sector waarin ze
adviseren en kun-
nen sparren met de klant. “Wij on-
derscheiden ons als relatiekantoor
met een nadrukkelijke sectorfocus.”
Na Frankrijk, Duitsland, België,
Spanje en Italië. Nederland is het
zesde land op het Europese con-
tentinent waar een vestiging is ge-
opend. De wereldwijde omzet van
Osborne Clarke nam de afgelopen
twee jaar met zo’n 40% toe.
SPECIALISATIEOPLEIDINGSLACHTOFFER ADVOCATUURAdvocaten die slachtoffers van ernsti-
ge gewelds- en zedenmisdrijven (EGZ)
bijstaan kunnen vanaf september een
specialisatieopleiding slachtofferadvo-
catuur volgen. Het Willem Pompe Insti-
tuut (Universiteit Utrecht), de Erasmus
Universiteit en de beroepsverenigingen
ASP en LANZS hebben hiertoe de op-
leiding ‘Bijstand aan EGZ-slachtoffers’
opgezet, bestaande uit twintig bijeen-
komsten. Daarin komen straf- en ci-
vielrechtelijke aspecten van de bij-
stand aan slachtoffers aan bod. Ook
wordt dieper ingegaan op spreekrecht,
aansprakelijkheid, schadevergoedin-
gen en psychische problemen bij
slachtoffers van ernstige delicten.
Haagse advocaat. Er zijn echter wel een aantal eisen waar je als cas-
cesdossiers worden doorgenomen en voor iedere rechtsvraag moet
het geval.
van het vervoerrecht en verzekeringsrecht. Advocaten die normaal
In gesprek met…
46 / Mr. 7/8 2014
HET VERANDERENDE JURIDISCHE
Toenemende concurrentie van nieuwe toetreders, de noodzaak je te onderscheiden door een betere profilering, opdrachtgevers die steeds meer voor hun geld willen, de wenselijkheid van een flexibele schil, ontwikkelingen op ICT-gebied die dwingen tot ingrijpende keuzes. Het zijn maar enkele van de veranderingen in het landschap van de juridische professional. Wat staat er allemaal voor de deur en hoe moet hier op ingespeeld worden? Hoe ziet de ‘nieuwe partner’ er uit en wat maakt iemand tot een echt ondernemende jurist? Een kleine greep.
DE CEO ALS CHIEF ENERGY OFFICERElke week opnieuw ervaar ik de hoeveelheid energie en
passie die verloren gaat binnen juridische kennisorgani-
saties. Talenten blijven onopgemerkt of ondervinden te
weinig kansen om zich te kunnen ontplooien. Leidingge-
venden blijven steken in goede bedoelingen of ervaren
te weinig draagvlak voor gewenste veranderingen. Frus-
traties alom, vaak volkomen onbewust en volstrekt on-
nodig.
Waar ligt het probleem? Uit mijn eigen onderzoeken blijkt
dat veel grote juridische kennisorganisaties nog steeds niet
zijn aangepast aan de eisen
van deze tijd en aan de voor-
keuren van met name de
nieuwe generatie juristen.
Juist zij geven aan een grote
behoefte aan meer autono-
mie te ervaren, meer zelf-
standigheid in hun werk-
zaamheden te willen
ontvangen en op een andere
wijze aangestuurd te willen
worden.
Het gevolg is dat juist deze, inmiddels goed opgeleide, werk-
nemers minder gemotiveerd en minder geïnspireerd op hun
werkplek verschijnen en een sterke afname laten zien in de
bereidheid om vrijwillige extra inzet voor de organisatiedoe-
len te tonen. Terwijl slechts zij, de bevlogen juristen, het
verschil kunnen maken tussen een succesvolle en een veel
minder succesvolle juridische kennisorganisatie.
Hoe kunnen juridische kennisorganisaties en leidingge-
venden gehoor geven aan de wensen van deze nieuwe ge-
neratie professionals? Hoe kunnen zij weer opereren in
een sfeer van energie en bevlogenheid, waarin medewer-
kers vol vitaliteit en toewijding hun inzet tonen? Het
draait allemaal om de wijze waarop en de energie waar-
mee de leiders van morgen zich zullen bekwamen in hun
eigen vak, waaraan nieuwe eisen zijn gesteld. De CEO als
Chief Energy Offi cer, het duurt niet lang meer.
Bas Kodden is programmadirecteur Law, Leadership &
Management aan de Nyenrode Business Universiteit, exe-
cutive coach en auteur van het boek ‘Word een HELD’.
GROTE ACCOUNTANT WORDT GEDUCHTE JURIDISCHE SPELERVoor controle van de jaarrekening ga je naar de accoun-
tant, voor juridisch advies
naar een advocaat of nota-
ris. Zo zijn we het gewend.
Maar ‘the times they are a-
changin’ zong Bob Dylan al
in 1964. Waarvan akte, con-
stateer ik precies vijftig jaar
later, waar zich anno 2014 in
de juridische wereld een
trendbreuk aftekent.
Grote accountantskantoren
gaan als gevolg van verande-
Mr. 7/8 2014 / 47
LANDSCHAP BE
TE
R W
ER
K
rende klantbehoeften de concurrentie aan met de advoca-
tuur op het gebied van juridische dienstverlening. Juristen
werken onder één dak nauw samen met accountants, con-
sultants en fi scalisten. Dankzij deze geïntegreerde aanpak
ontstaat een sterk onderscheidend vermogen ten opzichte
van andere juridische dienstverleners. Ook bij advocaten-
kantoren wordt gewerkt in teams, maar voornamelijk met
andere juristen. Samenwerking met geheel andere disci-
plines kan voor juristen een aantrekkelijke propositie zijn.
De grote accountants- en advieskantoren met hun wereld-
wijde netwerk hebben hen veel uitdagends te bieden.
Het aanbieden van geïntegreerde, probleemoplossende
producten, van advies tot en met implementatie vanuit de
fi nanciële, fi scale, juridische en consultancy praktijken,
biedt de klant veel toegevoegde waarde. Met de innovatie-
ve slagkracht en investeringsbereidheid van een grote ac-
countant, zoals rondom IT-ondersteuning, kunnen boven-
dien nieuwe diensten worden ontwikkeld. Veel werk van
de advocatuur kan procesmatiger en effi ciënter worden ge-
daan en kan worden geautomatiseerd. Op die manier kun-
nen ook duidelijke prijsafspraken worden gemaakt.
Het is een geweldige uitdaging om zoiets geheel nieuws
in de markt te zetten. Het juridische speelveld heeft er
hiermee geduchte concurrentie bij!
Frans Stibbe is managing partner van Deloitte Legal.
FLEXIBELE SCHIL: SMART SOURCING IS DE TRENDLange tijd was het beeld bij de fl exibele schil: snel bellen
met een interimmer, uitzendbureau of een andere vorm
van spoedinzet op het moment dat de zaak vastloopt. In-
middels zien steeds meer ondernemingen dat fl exibele in-
48 / Mr. 7/8 2014
MARIA 37VERKOOPMEDEWERKSTER
Woont samen
met Jeroen
Ex van Frank
A 37DEWERKSTERRRRRRRRRRRRRRR
samen
eroen
Frank
Bel voor meer informatie 0314 – 358 356 of ga naar www.ina-pfr.nl
Het meest gebruikte alimentatierekenprogramma
Bereken eenvoudig samengestelde gezinnen in INA Met INA brengt u eenvoudig de complexe situatie van een samengesteld gezin in kaart zodat u snel
en goed de alimentatie berekent. Om het u makkelijk te maken heeft INA een handige overstapservice.
U kunt snel aan de slag. Profi teer nu en gebruik INA voor al uw alimentatieberekeningen.
JEROEN 49ONDERNEMER
Woont samen
met Maria
Ex van Maud
FLEUR 10DOCHTER VAN
JEROEN EN MAUD
Is om het weekend
bij haar vader
JAYLA
4 MAANDENDOCHTER VAN
MARIA EN JEROEN
FRANK 43ZONDER WERK
Alleenstaand
Ex van Maria
FELICE 9DOCHTER VAN
FRANK EN MARIA
Is om het weekend
bij haar vader
STANLEY 14ZOON VAN
FRANK EN MARIA
Woont 3 dagen per
week bij zijn vader
NIEUW!
Een samengesteld gezin is al ingewikkeld genoeg
zet van juristen en paralegals meer oplevert als dat op een
structurele manier gebeurt. Dat betekent minder korte-
termijndenken met ad hoc invliegen van mensen en die
vervolgens in het diepe
gooien. Op die manier is de
output over het algemeen
beperkt en de kennis ver-
dwijnt weer net zo snel voor
het bedrijf als die is geko-
men.
Hoe dan wel? Smart sourcing
is op dit moment dé trend
op het gebied van flexibele
juridische dienstverlening.
Bedrijfsjuridische en para-
legal diensten worden steeds meer geleverd door dienst-
verleners die niet alleen de beste mensen inzetten, maar
daarnaast ook aandacht hebben voor het werkproces en
slimme oplossingen in juridische software. De flexibele
schil brengt dan actief waardevolle proceskennis en juri-
dische kennis mee en verankert die in de organisatie van
de klant. In zijn eenvoudigste vorm: omdat voortaan
vennootschapsinformatie en contractinformatie voor
alle stakeholders in het bedrijf transparant worden ge-
maakt en bijgehouden. Maar ook: doordat de general
counsel voortaan administratief juridisch werk verant-
woord kan uitbesteden. De grote winnaar is de bedrijfs-
juridische afdeling die structureel naar een hoger plan
wordt getild, niet alleen in kwaliteit maar ook in effici-
ency en gemakkelijker werken.
Luc van Daele is directeur bij Legadex.
WEG MET DE PAPIERCHAOS, LEVE HET DIGITALE DOSSIERBEHEERBankieren doen we al lang per smartphone, facturen
staan online opgeslagen en zelfs de belastingaangifte
gaat digitaal. Toch blijft op kantoor de papierstapel hard-
nekkig bestaan. Ondanks, of juist vanwege, het scala aan
computerprogramma’s om administratie en workflow te
organiseren, raken bedrijven verstrikt in verschillende
(advertentie)
Mr. 7/8 2014 / 49
BE
TE
R W
ER
K
softwaresystemen. Zo ver-
wordt de overstap naar een
papierloos kantoor alsnog
tot een struikelblok.
Om een echt flinke stap te
zetten naar een papierloos
kantoor moet de software-
jungle voorgoed worden ver-
laten. We roepen 2014 dan
ook uit tot het jaar van de
software-integratie: voor
tekstverwerken, post afhan-
delen, tijdschrijven, e-mail en archiefbeheer zijn niet
langer verschillende dure programma’s nodig, alle taken
worden uitgevoerd binnen één digitaal systeem.
Natuurlijk zijn vooral juristen kritisch over de veiligheid
van digitalisering: zij willen hun documenten in alle ver-
trouwelijkheid beheren. Maar zijn die papieren ordners
dan zo goed beschermd? Terwijl een slingerende aktetas
vol vertrouwelijke stukken een makkelijke prooi is voor
grijpgrage handen, zitten dossiers binnen een digitaal
systeem achter slot en grendel. Door toegangscodes toe te
kennen aan specifieke documenten is informatie uitslui-
tend beschikbaar voor bevoegde personen.
Heen en weer sturen van papieren stukken met bijbeho-
rende risico’s van verlies of diefstal is niet langer aan de
orde. Het ondersteboven keren van archiefkasten om dat
ene document te zoeken behoort tot het verleden. Op
woordniveau kan op trefwoord gezocht worden binnen een
volledig, gedigitaliseerd archief. Zo worden zoekuren inge-
perkt en kunnen medewerkers nuttiger taken uitvoeren.
Digitaal dossierbeheer schept orde in de papieren chaos,
biedt een optimale beveiliging en functioneert met tijdbe-
sparend gebruiksgemak, dat de ongezond hoge overhead-
kosten substantieel omlaag brengt. Het enige op kantoor
dat straks nog in de papieren loopt, is uw banksaldo.
Paul Aantjes is marketing manager bij Ricoh Nederland.
HOE ONDERSCHEID JE APPELS EN ADVOCATEN? Stel: u loopt op de markt. Er staan vijf groentekramen,
die allemaal Jonagold-appels verkopen. Bij de goedkoop-
ste kraam kosten ze anderhalve euro per kilo, bij de duur-
ste drie. Welke kiest u? Stel: iemand wordt ontslagen. Via
Google vindt hij vijf advoca-
tenkantoren die ontslagza-
ken doen. Welke kiest hij?
Natuurlijk zijn appels en ad-
vocaten niet te vergelijken.
Toch geldt ook voor juridi-
sche diensten dat als cliënten
geen verschil tussen aanbie-
ders zien, prijs een bepalen-
de factor wordt. Kijk maar
naar wat er in het notariaat
is gebeurd.
Een aantal ontwikkelingen maakt dat het nu tijd is om na
te denken over uw positie: het aantal kantoren is meer
dan verdubbeld in de afgelopen tien jaar, de kracht van
kleine(re) kantoren neemt toe. Andere partijen (rechtsbij-
INDEPENDENT LEGAL PROFESSIONAL 2014Ook Independent Legal Professional 2014, hét jaarcon-
gres voor zelfstandige juristen en advocaten met een
focus op de zakelijke markt, staat stil bij de veranderin-
gen in het juridische landschap. Dit congres wordt ge-
organiseerd door het Netwerk van OndernemendeJuris-
ten in samenwerking met Mr., op donderdag 25
september.
Han Mesters, sector banker Zakelijke Dienstverlening
ABNAMRO,verzorgt de keynote speech over de toekomst
van de zakelijke dienstverlening. Daarna is er een pa-
neldiscussie met als hoofdthema ‘de juridische dienst-
verlening in de markt van morgen’. Panelleden zijn on-
der anderen: Christiaan Bramer (head legal affairs
Heineken Nederland), Luc van Daele (directeur Lega-
dex), Jan Pieter Verwiel (director corporate affairs & ge-
neral counsel Eneco Groep), Patrick van Doorn (hoofd
juridische zaken Gemeente Utrecht) en Aladar Bleeker
(partner Rutgers & Posch Advocaten).
Marijn Rooymans, coördinator Netwerk van Onderne-
mendeJuristen, over ILP 2014: “Innovatie en onderne-
merschap zijn belangrijke thema’s, maar op bijeen-
komsten en in social media lijkt het soms meer te gaan
over ‘moeten’ dan om ‘willen’. Juist het beter willen
doen, het spelen met nieuwe mogelijkheden is voor
mij een kern van ondernemerschap. Ik mis vaak die
ambitie. Maar die ambitie leeft wel. Daarom organise-
ren wij ook dit congres. Om ambitieuze mensen in
contact te brengen en om samen mogelijkheden te ver-
kennen die uit verandering ontstaan. Voor de laatste
wetswijzigingen of een discussie over de toegang tot
het recht kun je overal terecht. Voor een verkenning
van de juridische markt van morgen en netwerkcontac-
ten met juridische collega-ondernemers kom je 25 sep-
tember naar ILP2014!”
Meer informatie en aanmelden: www.ILP2014.nl
50 / Mr. 7/8 2014
Bernard Poelman, dé togamaker van juridisch Nederland.Een toga van Poelman wordt gemaakt met zorg, en oog voor detail in ons eigen atelier.
Wij werken met lichtgewicht wollen stoffen, ademend, comfortabel en duurzaam.
Bel voor een afspraak en kom naar ons atelier om de persoonlijke behandeling te ervaren.
Handgemaakte kwaliteits toga's sinds 1937
Bernard Poelman, Lange Poten 19, 2511 CM Den Haag, Telefoon 070 346 1742, [email protected]
en regelgeving en digitalisering in de juridische markt.
Hoe kan een kantoor zorgeloos blijven ondernemen en in-
spelen op deze ontwikkelingen? Het kantoor met een hel-
dere toekomstvisie zorgt dat
zij digitalisering ook direct
inzet om bij te dragen aan
beter ondernemerschap.
Dit stelt vanzelfsprekend ei-
sen aan de ICT-omgeving.
Ontzorging gaat namelijk
verder dan zorgen dat alles
werkt. De ICT-gerelateerde
werkomgeving, waaronder
software, apparatuur en
communicatie, moet naad-
loos op elkaar aansluiten. Zo ook op de wensen van het
kantoor en de gebruiker. Alleen dan zorgt ICT voor efficiën-
tie en effectiviteit. Oftewel: besparingen in tijd, geld en
energie.
Een belangrijke eis is dat de leveranciers van de diverse
oplossingen één taal spreken. Daarmee wordt voorkomen
dat er geïnvesteerd wordt in toepassingen die niet nodig,
inflexibel of niet op elkaar afgestemd zijn. De ICT-omge-
ving behoort tegenwoordig tot de kern van elke organisa-
tie. Uitval van de ICT-omgeving legt een groot deel van de
organisatie plat, met alle gevolgen van dien.
Iedere juridische organisatie moet bepalen wat er de ko-
mende jaren nodig is om haar langetermijndoelstellingen
te realiseren. Gericht investeren in de juiste ICT-oplossin-
gen levert dan ontzorging, efficiëntie en besparingen op.
Ben van Hengstum is partner bij de Lexxyn Groep.
standsverzekeraars, accountantskantoren, uitvaartorga-
nisaties en warenhuizen) willen een stuk van de taart. Af-
nemers eisen meer, weten meer en hebben keuze. De
druk op de omzet is nu serieus voelbaar, en dat komt dus
niet alleen door de crisis…
Kan een advocaten- of notaris kantoor zich op een andere
manier onderscheiden en toegevoegde waarde bieden? Ar-
beidsrecht is immers arbeidsrecht en een hypotheekakte
een hypotheekakte… Het verschil is dus moeilijk te maken
in de vakinhoudelijke kant, maar wel in alles daaromheen.
Ter inspiratie enkele denkrichtingen voor een kantoor dat
arbeidsrecht doet:
De MKB-partner: legt de focus op preventie en advies.
Levert bijvoorbeeld via een abonnement.
De montessori-advocaat: helpt de klant zoveel mogelijk
zelf te doen.
De superspecialist: presenteert zich als de beste op het
gebied van arbeidsrecht.
De fabriek: kantoor doet met name het eenvoudiger
werk, deels geautomatiseerd; focust op hoge volumes.
Zorgen voor onderscheidend vermogen als kantoor is dus
bittere noodzaak… én mogelijk.
Nynke Bakker en Dirk Giethoorn, Meesters in Marketing
BESPAREN DOOR GERICHT IN ICT TE INVESTERENEffectief ondernemen betekent voortdurend meten, eva-
lueren en bijsturen. Ook voor een juridisch kantoor. De
dringende noodzaak voor effectief ondernemen wordt op
dit moment onder meer gevoed door veranderende wet-
(advertentie)
Uniting Expertise,Accelerating Ambitions
USG Legal Professionals biedt juridische expertise op inhoudelijk en procesmatig gebied. Daarbij is onze dienstverlening altijd op maat gesneden. Dit geeft het gewenste resultaat tegen de juiste inspanning. Wij zijn daarbij graag uw partner in business. Wat goed is voor uw zaak is immers ook goed voor ons. Bent u geïnteresseerd in onze maatwerkoplossingen op het gebied van Legal outsourcing, Projecten en Advies neem dan contact op met ons op voor een afspraak. We komen graag onze maatwerk aanpak aan u presenteren.
De juiste balans tussen specialisatie en generalisatie.
52 / Mr. 7/8 2014
NIEUWS
bied van agentuur, distributie en
franchise (zie www.idiproject.
com). Of aan N-Lex, de website
van het Publicatiebureau van de
Europese Unie, waar informatie
kan worden gevonden over de
wetgeving van alle EU-Lidstaten
(www.eur-lex.europa.eu/n-lex).
Ook voor het verkrijgen van ge-
richt advies bestaan alternatieve
mogelijkheden. Natuurlijk via (bestaande) netwerken van be-
drijfsjuristen (‘community building’). Of door met een advoca-
tenkantoor af te spreken dat voor een vast maandbedrag veel
voorkomende vragen telefonisch aan een ervaren medewerker
of partner kunnen worden voorgelegd (‘hotline-service’). Kort-
om, mogelijkheden te over om de reputatie van allesweter hoog
te houden.
Marco Wallart, partner bij C-Legal in Amsterdam
In ieder nummer van Mr. Laat een advocaat zijn of haar
licht schijnen over het vak van bedrijfsjurist.
Als ik bedrijfsjurist was, dan zou ik op zoek gaan naar alter-
natieve bronnen waar op snelle en kostenefficiënte wijze ju-
ridische informatie kan worden gekregen. De bedrijfsjurist
wordt vaak gezien als de allesweter: hij weet het antwoord op
alle rechtsvragen die ook nog uit vreemde rechtsstelsels kunnen
komen. Waar haalt de bedrijfsjurist zo snel al die informatie
vandaan? Aan het inkopen bij advocatenkantoren hangt een
(fors) prijskaartje, dat niet altijd door het belang of het budget
kan worden gedragen. Even zoeken op internet? Snel en koste-
loos, maar hoe weet de bedrijfsjurist dat de daar gevonden in-
formatie actueel en juist is?
Betrouwbare algemene informatie kan worden gevonden op di-
verse uitstekende websites. Te denken valt dan bijvoorbeeld aan
de website van het International Distribution Institute, waarop
tegen een geringe vergoeding informatie valt te vinden over
wetgeving en jurisprudentie van tientallen landen op het ge-
ALS IK BEDRIJFSJURIST WAS DAN…
Voor meer informatie
en inschrijving:
www.adrinstituut.nl
Telefoon: 020-525 37 49
E-mail: [email protected] ENKELE PLAATSEN BESCHIKBAAR IN DE BEROEPSOPLEIDING
TOT ADR SPECIALIST/ LEGAL MEDIATOR! Informatieavond 8 september a.s.
SKILLS FOR LAWYERS
BEROEPSOPLEIDING TOT ADR SPECIALIST/LEGAL MEDIATOR
Start 6 oktober 2014, Amsterdam
Met de beroepsopleiding van het Amsterdams ADR Instituut kiest u voor een brede
opleiding waarin u wordt geschoold in onderhandelen, mediation en partijbegeleiding.
Naast theorie en het aanleren van praktische vaardigheden besteden wij veel aandacht aan
de ontwikkeling van uw attitude in het omgaan met confl icten. 21 daagse allround Beroeps-
opleiding. Academisch werkniveau met minimaal 5 jaar werkervaring.
HARVARD ONDERHANDELEN BASIS
28 en 29 oktober 2014, Amsterdam
De Harvard-methode is een onderhandelingsmethode die inmiddels wereldwijde erkenning
geniet. De methode is erop gericht een verstandige en effi ciënte overeenkomst te bereiken,
die meer oplevert dan een compromis.
SPECIALISATIE FAMILIE MEDIATION
Start 5 november 2014, Haarlem
Wat zijn specifi eke kenmerken van scheidingsbemiddeling? Welke interventies werken en
welke niet? Met welke juridische grenzen krijg ik te maken. Deze door het MfN erkende
specialisatie is een uitstekende voorbereiding op het echte werk. Na afronding van de
opleiding krijgt u in het MfN register de aantekening ‘accreditatie familiemediation’. In deze
specialisatie zal uw gedragswetenschappelijke kennis, juridische, fi nanciële en fi scale kennis
gericht op familiezaken worden uitgebreid en verdiept. Verder werkt u aan het uitbreiden en
opdoen van vaardigheden die nodig zijn in een familie mediation.
Mr. 7/8 2014 / 53
NIEUWSCOLUMN
OVERSTAP
Thomas Conijn (35) zal per 1 au-
gustus in dienst treden bij
Samsung Electronics Benelux als
senior legal manager en compli-
ance officer.
Conijn is hier-
voor ruim acht
jaar werkzaam
geweest bij De
Brauw Blackstone
Westbroek in Den Haag, New York
en Amsterdam, onder meer binnen
de secties Mergers & Acquisitions
en Litigation (IP).
DIKKIE ENGELEN
COMPLIANCE OFFICER, EN MEER
Meestal tonen mijn gesprekspartners een vra-
gende blik als ik na de vraag waar ik werk vertel
over mijn baan als bedrijfsjuriste bij
HumanCapitalCare. De term arbo- en gezond-
heidsdienst doet vaak geen belletje rinkelen. Of
erger, het roept het onterechte beeld op van de
‘saaie bedrijfsarts’. Dit terwijl het juist deel uit-
maakt van een continu in beweging zijnde bran-
che waarin van alles speelt.
Bedrijfsjurist bij HumanCapitalCare is een veel-
zijdige functie. Dagelijks passeert een scala van
uiteenlopende rechtsgebieden mijn bureau en
heb ik contact met verschillende collega’s en
functieniveaus binnen onze organisatie. Zo heb-
ben de accountmanagers advies nodig over de
klantencontracten en sta ik de directie bij in het
behandelen van claims en begeleiden van over-
names. Bij dit laatste onderwerp komen belang-
rijke vraagstukken als overgang van personeel
en harmonisatie van arbeidsvoorwaarden aan de
orde. Dit zijn veelal intensieve trajecten, waar-
bij de kennis die ik heb opgedaan tijdens de Be-
roepsopleiding Bedrijfsjuristen, die ik in de be-
ginfase van mijn loopbaan heb gevolgd, nog
steeds goed van pas komt.
In onze branche is het be-
lang van compliance met de
privacywetgeving de laatste
jaren steeds vaker aan de
orde. Zo is de branche in
2012 in opspraak geraakt
door een Zembla-uitzending,
waarin aan het licht kwam
dat een landelijke arbo-
dienst op grote schaal de
privacywetgeving schond.
Callcentermedewerkers na-
men de rol en bevoegdhe-
den van een bedrijfsarts
over om zo arbeidsonge-
schikte medewerkers uit-
eenlopende medische per-
soonsgegevens te
ontfutselen. Gelukkig was en is onze organisatie
compliant. Ook vorig jaar werd de branche opge-
schrikt toen aan het licht kwam dat verzuimver-
zekeraars en werkgevers onder meer de Wet be-
scherming persoonsgegevens overtraden bij het
begeleidingsproces van arbeidsongeschikte me-
dewerkers. Zo informeerden HR-professionals
naar de aard van de ziekte, de klachten en de be-
handeling om deze informatie vervolgens op te
slaan in de verzuimregistratiesystemen. Direct
hierna hebben wij, als softwareleverancier van
een verzuimregistratiesysteem, onze verant-
woordelijkheid genomen om onze klanten nog
beter te informeren over deze regelgeving. Te-
vens hebben wij onze software zodanig inge-
richt dat onze klanten – werkgevers – zich nog
meer bewust worden van wat ze wel en niet mo-
gen registreren over hun arbeidsongeschikte
medewerkers. Een proces waar ik als jurist nauw
betrokken ben bij geweest om de optimale ver-
taalslag van wet en regelgeving naar de dagelijk-
se praktijk te maken.
Vele aspecten op het gebied van privacy zijn
echter nog niet uitgekristalliseerd. Het is mijn
taak om de wet- en regelgeving correct te inter-
preteren, zodat de directie
volledig geadviseerd wordt.
Een actueel voorbeeld hier-
van is het wel of niet mo-
gen tonen van een burger-
servicenummer in een
verzuimregistratiesysteem
voor de werkgever. Het Col-
lege Bescherming Per-
soonsgegevens heeft hier-
over geen duidelijke
richtlijnen afgegeven. Dit
maakt dat ik nog kritischer
dien te zijn om in dit kader
de organisatie te bescher-
men tegen toekomstige dis-
cussies en problemen. Een
mooie uitdaging!
DIKKIE ENGELEN IS BEDRIJFSJURIST BIJ HUMANCAPITALCARE COMPANY.
VOLGENDE KEER: BIRGIT STEERNEMAN, BEDRIJFSJURIST BIJ KAB ACCOUNTANTS & BELASTINGADVISEURS
In samenwerking met trainings-
en adviesbureau Dialogue orga-
niseert het Nederlands Genoot-
schap van Bedrijfsjuristen (NGB)
donderdag 3 juli de workshop ‘Le-
gal risk management & complian-
ce II: naleving en incidenten’. De
sprekers zijn Roland Notermans
(oprichter en eigenaar van NUX
Compliance Consultancy) en Roan
Lamp (partner bij de De Brauw
Blackstone Westbroek en bijzon-
der hoogleraar financieel straf-
recht aan de Vrije Universiteit). Zij
gaan onder meer in op de taken
van de bedrijfsjurist bij complian-
ce en integriteit, de zeven stap-
pen van een effectief complian-
ceprogramma en hoe om te gaan
met incidenten en onderzoeken.
Ook leggen zij uit hoe awareness
op dit gebied binnen een orga-
nisatie is te realiseren. De work-
shop staat open voor maximaal
twaalf deelnemers (alleen NGB-
leden), vindt plaats in Utrecht en
kost 375 euro.
Ga voor meer informatie naar
www.ngb.nl. Hier zijn ook de oplei-
dingen en andere activiteiten die
het NGB komend najaar biedt te
vinden.
NIEUWS
BE
DR
IJF
SJU
RIS
TE
N
mr. Annemiek Tubbing
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. Hans Hintzen
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. Jan de Wert
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. Mariëtte Vis
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. Marieke Wijnbeld
Werkte eerder voor: Expertise:
mr. Twan Kersten
Werkte eerder voor: Expertise:
Who is who: Independent Legal Professionals
"Juridisch ondernemerschap in de markt van morgen"25 september, Slot Zeist
Het jaarcongres voor onafhankelijke advocaten en juristen
Aanmelden: www.ilp2014.nl
mr. drs. Sybren de Boer (MBA)
Werkte eerder voor:
Expertise:
www.aalbersbergconsultancy.com
mr. Paul van der Luit
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. Joost Batelaan
Werkte eerder voor: Expertise:
mr. Jelle J. Martens
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. Maaike .L. oet
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. Ernest Peijnenburg
Werkte eerder voor: Expertise:
utch ndependent egal ward 201425 september, Slot Zeist
erkie ing van de beste elfstandig gevestigde juridische professional van ederland
omineren: www.ilp2014.nl
ntmoet ons op ILP
mr. Marina Berghuijs
Werkte eerder voor: Expertise:
mr. utger van der Meer
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. drs. Jeroen uhaak
Werkte eerder voor: www.ruhaakandpartners.com.
Expertise:
mr. Scato van der oes LLm MBA
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. dr. Ineke A. Koele
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. obbert Luteijn
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. Albert Jan ranken
Werkte eerder voor: Expertise:
mr. on van der Keur
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. Marinus Vromans
Werkte eerder voor: Expertise:
Who is who: Independent Legal Professionals
mr. Sherida Jurg Smith
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. hoy iu han
Werkte eerder voor: Expertise:
mr. Paul Houkes
Werkte eerder voor:
Expertise:
mr. ick de Leeuw
Werkte eerder voor:
Expertise:
Mr. 7/8 2014 / 57
DEAL PARTIJEN ADVISEURS
Hestya, actief in tankopslag en voor 75 procent
in handen van investeringsmaatschappij River-
stone, wil branchegenoot HES Beheer overnemen.
Het bod op HES is 45 euro per aandeel, wat het
bedrijf een waarde geeft van 408 miljoen euro.
Hestya Energy BV Clifford Chance (Thijs Alexander, Gerrit Jan Kleute,
Jan-Hendrik Horsmeier, Paulien Booijink, Tim Heer-
schop, Laura Lopez de Vries, Eva Pera, Michiel Boer,
Jelle Hofland, Folko de Vries, Hein van den Hout,
Steven Verschuur, Pier Posthuma de Boer, Frans
Muller, Lotte van Aanholt, Simone Peek, Stana Ma-
ric), EY, ING (Maurits Duynstee, Robert Ruiter, Floris
Pot, Volkan Kucuk, Elena Makina, Juan Fernandez)
HES Beheer NV Houthoff Buruma (Eddie Meijer), Loyens & Loeff
(Peter Corten, Pien van Veersen, Kiki Tienstra)
Raad van Toezicht HES Beheer De Brauw Blackstone Westbroek (Arne Grimme, Wil-
lemijne Adank, Deline Kruitbosch, Barbara van Du-
ren-Kloppert, Chiraz Muradin), Kempen & Co
DOOR MICHIEL ROHLOF
Mike JansenBjörn van der Klip
de nieuwe combinatie – die verder zal gaan onder de naam Jacobs
Douwe Egberts – haar hoofdkantoor in Nederland zal houden.
Transacties van deze omvang blijven uitzonderlijk in de Nederlandse
markt, maar het animo voor grote overnames lijkt nog steeds toe te
nemen. Ik verwacht ook dat er in de loop van het jaar nog enkele
omvangrijke transacties zullen worden aangekondigd. Het aantal mid-
delgrote transacties lijkt daarentegen nog steeds relatief laag, maar
ook in dat segment zijn er tekenen van meer activiteit.”
2. RAVEN NEEMT GPS-SPECIALIST SBG OVERHet Amerikaanse Raven Industries neemt de Nederlandse GPS-specia-
list SBG en diens Belgische dochterbedrijf Navtronics BVBA over. Met
de overname breidt Raven Industries, Inc. zijn aanbod in besturings-
systemen uit met specifieke en zeer nauwkeurige werktuigbesturingen.
SBG, met een hoofdvestiging in Middenmeer, maakt geavanceerde
GPS-systemen voor de landbouw waaronder stuurautomaten en cor-
rectiesystemen voor werktuigen.
Adviseurs Raven Industries, Inc.: Baker & McKenzie (Amsterdam: Mike
Jansen, Rebecca Kuijpers-Zimmerman, Annelies Scheepbouwer, Claire
van Zwam, Reinout Bautz, Kim Tan, Gillis Kempe, Emma Mulders)
Mike Jansen, dealmaker voor Baker & McKenzie: “Het grensoverschrij-
dende aspect was bijzonder. Onze cliënt Raven is gevestigd in South
Dakota en nam met deze deal een Nederlandse en een Belgische ven-
nootschap over. De overeenkomst was naar Nederlands recht, maar door
het Belgische aspect hiervan hebben we ook erg intensief samenge-
werkt met onze collega’s in Brussel. Wat de deal voorts speciaal voor
ons maakte, was de goede samenwerking met het Raven deal team in
South Dakota. Raven beschikt over een uitstekend en capabel juridisch
team, maar voor het Nederlandse deel werd onze hulp ingeroepen.
Voorafgaand aan de transactie had cliënt aangegeven slechts en-
1. DOUWE EGBERTS EN MONDELEZ BUNDE-LEN KOFFIEACTIVITEITENHet koffiebedrijf van het Amerikaanse voedingsmiddelen- en snack-
concern Mondelez International en het Nederlandse koffie- en thee-
concern D.E Master Blenders 1753 van de Duitse investeringsmaat-
schappij Joh. A. Benckiser gaan fuseren. Hierdoor wordt een
koffieproducent gecreëerd met een jaaromzet van meer dan 7 miljard
dollar, die de naam Jacobs Douwe Egberts (JDE) krijgt.
Adviseurs D.E Master Blenders 1753 en Joh. A. Benckiser: Stibbe (Björn
van der Klip, Derk Lemstra, Paul Quist, Paul Vestering, Duco de Boer, Pie-
ter Schutte, Sjoerd Buijn, Charlotte van Weert), Freshfields Bruckhaus De-
ringer (Brechje Nollen, Astrid van Ommeren, Janna Nigten, Désirée Kempe-
rink), Skadden, Arps, Meagher & Flom, Lazard (Wouter Han, Antonio Weiss,
Fokke Eijsink), BDT Capital Partners, Goldman Sachs, J.P. Morgan, EY
(Bruno Jelgerhuis Swildens, David Murray), Hill+Knowlton Strategies
Adviseurs Mondelez International: Clifford Chance (Amsterdam: Thijs
Alexander, Joel Erwteman, Michiel Sunderman, Londen: Robert Crothers,
Vanessa Marsland, Imogen Clark, New York: Sarah Jones), Centerview
Partners Management LLC, Perella Weinberg Partners
Björn van der Klip, dealmaker voor Stibbe: “Onze betrokkenheid bij deze
transactie volgt op onze betrokkenheid bij het openbaar bod dat vorig
is uitgebracht op D.E Master Blenders 1753 door een door Joh. A. Ben-
ckiser geleid consortium. Wij traden daarbij op als de lead counsel van
het consortium. Bij het uitbrengen van dat bod had JAB al aangekon-
digd dat zij mogelijkheden zagen tot verdere consolidatie in de koffie-
sector. De nu aangekondigde transactie met Mondelez laat zien dat zij
dat voortvarend hebben opgepakt. Zij zijn meteen doorgegaan met het
creëren van een echte wereldspeler in deze sector.
Bijzonder aan deze deal is dat het niet louter gaat om een zeer om-
vangrijke acquisitie, maar om een combinatie van activiteiten waarbij
Mondelez een 49%-belang blijft houden. Verder is natuurlijk mooi dat
WILT U DEALS MELDEN? MAIL AAN [email protected]
58 / Mr. 7/8 2014
DEALMAKERS
Hein TonnaerJan Willem de Boer
kele dagen in Nederland aanwezig te zijn voor het ondertekenen van
de overeenkomst, dus we hadden een beperkte tijdspanne waarin de
transactie moest gebeuren. De dag voor closing kampte de hele Zuidas
plotseling met een stroomstoring. Op zoek naar stroom zijn we met cli-
ent en wederpartij geëindigd in een hotel aan de andere kant van
de stad en hebben we de deal alsnog kunnen afronden. Het was met
recht een race tegen de klok en we zijn dan ook blij dat we dit goede
resultaat hebben kunnen bereiken.
Of er veel belangstelling vanuit de VS voor Nederlandse assets is? In
Europa, en met name Nederland, is een grote kennismarkt aanwezig.
Met diverse hoog aangeschreven technische universiteiten en de mo-
gelijkheden om in Nederland kennis te ontwikkelen, merken we een toe-
nemende belangstelling voor vooral de kennis die in Nederland be-
schikbaar is. Met name Amerikaanse partijen zijn hierin geïnteresseerd
en de verwachting is niet alleen dat de belangstelling vanuit de VS zal
aanhouden, maar zelfs zal toenemen. Het lijkt erop dat de M&A-markt
langzamerhand aantrekt, hoewel ook de afgelopen periode voor ons niet
slecht is geweest. Er is toch wel sprake van een doorlopende dealflow
die ook voor de komende periode lijkt aan te houden.”
3. GROOTSTE WINDPARK OP ZEEDe aanleg van het grootste Nederland windpark op zee tot nu toe (600
megawatt) gaat van start. Het windpark is eigendom van het Canade-
se Northland Power Inc. (60%), Siemens (20%), Van Oord (10%) en HVC
(10%), die meededen in een financieringsronde ter waarde van 2,8 mil-
jard euro. Siemens heeft met de deelname van 20% in Windpark Gemini
het grootste servicecontract ooit binnengehaald voor het bedrijf.
Adviseurs Siemens Financial Services: Linklaters (Amsterdam: Jan Wil-
lem de Boer, Anouk Oosterom, Gijs Smit, Paul Kreijger, Berlijn: Thomas
Schulz, Jens Hollinderbaumer, Katja Kupko, Anna Burghardt)
Adviseurs Typhoon Offshore BV: Loyens & Loeff (Mark van Dam, Pieter
Leguit, Jim Margry, Annelot Jacobs)
Adviseurs Northland Power Inc.: Stibbe (Martin In de Braekt, Lisette En-
thoven, Li Wee Toh, Bianca Geuze-Draaijer, Erwin Noordover, Johan Vro-
lijk, Joannes de Bont, Vishal Devraj)
Adviseurs Van Oord Dredging and Marine Contractors BV: Houthoff Buruma
Adviseurs NV HVC: De Brauw Blackstone Westbroek (Berend Crans,
Okke Suurenbroek, Pierre Nijnens, Rein Ferwerda, Janiek Meppelink,
Angela van Breda)
Adviseurs Gemini: Clifford Chance (Hein Tonnaer, Liesbeth Buiter, Mark
Loefs, Nanette Rutgers, Jasper Dijkshoorn, Sarah Lewis, Folko de
Vries, Willem-Jan Wieland, Tim Heerschop)
Adviseurs banken: Allen & Overy (Werner Runge, Frédérique Jacobse,
Jochem Spaans, Niels Molenaar, Marinus Winters, Kathelijn Noordzij,
Willem van der Vossen, IJsbrand de Jong, Marjolein Pichel)
Jan Willem de Boer, dealmaker voor Linklaters: “Het Gemini project be-
staat uit twee windparken van elk 300MW en zal worden gebouwd zo’n
85 kilometer boven de kust van Groningen. Bijzonder was de enigszins
beruchte geschiedenis van het project. De twee projectvennootschap-
pen die de vergunningen houden zijn destijds opgericht door de Duit-
se Bard groep en hebben in 2010 toezeggingen ter waarde van circa
4,4 miljard euro aan subsidies ontvangen. Toen de Bard groep in fi-
nanciële moeilijkheden kwam, heeft Typhoon Offshore de betreffende
projectvennootschappen in augustus 2011 gekocht, onder voorwaar-
de van bankgaranties ten gunste van de Nederlandse Staat. Vanwe-
ge gebrek aan investeerders was Typhoon Offshore lange tijd niet in
staat de bankgaranties af te geven, hetgeen voor grote politieke on-
rust zorgde. Op 31 juli 2013 waren de bankgaranties er en werd het
project weer kansrijk.
In juridisch opzicht hadden we te maken met de onzekerheid over de
toepasselijke regels in het gebied van de Noordzee waarover Neder-
land en Duitsland nog aan het twisten zijn; de regulatoire status van
de kabel die de windparken aansluit op het landelijke hoogspannings-
DEAL PARTIJEN ADVISEURS
Faber Audiovisuals, een in Nederland en Dubai
gevestigd audiovisueel verhuurbedrijf, zet in op
groei en verdere ontwikkeling van de activiteiten
door het verkopen van een minderheidsbelang
aan investeerder Foreman Capital.
Foreman Capital (Sander van Woerden) Simmons & Simmons (Leo Verhoeff, Jacoline Gort-
zak, Pieter de Visser, Robbert Jansen, Jan-Mathijs
Hermans)
Faber Audiovisuals (Cees Jan Faber) Deloitte Legal (Kris Ruijters)
DEAL PARTIJEN ADVISEURS
Het Amerikaanse Boeing neemt het Nederland-
se AerData Group over. AerData Group biedt on-
der meer geïntegreerde softwareoplossingen
voor lease management, engine fleet planning en
documentmanagement voor de vliegtuigindustrie.
AerData Group heeft circa 120 werknemers in
Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Ierland.
Boeing (Stan Deal) Kirkland & Ellis (Fatema Orjela, Natalia Prochnicka
en Seirian Thomas)
AerCap Holdings NV, Management AerData Group
BV (Mark Nieuwendijk, Paul van Tol)
Eversheds (Richard Moulton, Tom van Wijngaarden,
Victoria Groves, Adam Martin, Rogier de Haan),
Loyens & Loeff (Ruud van Bork, Linda Thonen),
Quayle Munro (Tim Shortland, Dan Bessant, Rob
Hallot)
Mr. 7/8 2014 / 59
Stan CommissarisTom EnsinkJan-Willem van Rooij
netwerk en de mogelijkheden van het vestigen van zekerheden op
vergunningen en subsidies.
Een belangrijk moment was toen duidelijk werd dat Siemens Nederland
daadwerkelijk de windturbines zou gaan leveren. Daarmee werd een be-
langrijke voorwaarde voor het deelnemen van Siemens in de projectven-
nootschappen vervuld. Wij zijn door Siemens Project Ventures benaderd in
het kader van de door hen voorgenomen investering in de projectvennoot-
schappen. Uiteindelijk werd de rol van Siemens steeds groter en hebben
ze een leidende rol genomen zowel bij de documentatie voor de bankga-
ranties als de documentatie benodigd voor financial close.
We merken zeker dat de nodige belangstelling vanuit het buitenland
bestaat voor het deelnemen in Nederlandse gesubsidieerde windprojecten,
zoals de strategische samenwerking tussen Mitsubishi en Eneco en dit
Gemini project. Daarnaast zien we de nodige beweging in de upstream en
de midstream sector, waaronder Chevron die zijn belangen in de gas- en
olievelden op de Noordzee wil verkopen, GDF SUEZ die een belang in de
NOGAT pijpleiding heeft verkocht en TAQA die zijn belang in de Noord-
gastransport pijpleiding heeft verkocht. We zien ook dat energiebedrij-
ven, zoals RWE, minder geld hebben en in een steeds vroeger stadium
investeerders proberen aan te trekken voor het nemen van een belang in
een windpark in aanbouw. Tot slot zien we dat vanwege de dynamiek van
de energiemarkt steeds meer elektriciteitscentrales in zwaar weer komen
te verkeren en de financiers aan het bekijken zijn op welke wijze ze hun
financiële risico’s kunnen beperken.”
Hein Tonnaer, dealmaker voor Clifford Chance: “We zijn erg blij met het
feit dat we vanaf het begin als juridisch adviseur betrokken zijn ge-
weest. Het betreft dan ook het grootste project voor de Nederland-
se offshore windenergiesector ooit en biedt een uitstekend kader voor
toekomstige duurzame energieprojecten.
Cruciale factor om tot een goed resultaat te komen als er zoveel ver-
schillende soorten partijen bij betrokken zijn, is dat je in goede har-
monie onderhandelt en met volledige consensus besluiten neemt. De
afgelopen jaren hebben we vanuit een breed scala aan disciplines
binnen ons kantoor als één geïntegreerd team kunnen optreden: van
projectmanagement tot financieringskennis en ondernemingsrecht.”
4. HES BEHEER KOOPT ATIC EN VERKOOPT OVETHES Beheer, holding van bedrijven in havenlogistiek, neemt voor 155,4
miljoen euro een 78% belang in ATIC Services over van ArcelorMittal. Daar-
naast verkoopt het een 50,1% belang in Ovet Holding aan Oxbow Coal.
Adviseurs HES Beheer NV: Loyens & Loeff (Jan-Willem van Rooij, Jan-
Berend Möller, Gülsüm Aslan, Tyshanti de Jonge, Kees Hooft, Freek
Jonkhart), Norwegian DNB Bank, BNP Paribas, Rabobank
Adviseurs ArcelorMittal: Ploum Lodder Princen (Tom Ensink, Stan
Commissaris)
Adviseurs bankenconsortium: Allen & Overy
Adviseurs Oxbow Coal BV: NautaDutilh (Leo Groothuis, Joost den En-
gelsman, Silvia Hubers, Marianne de Waard-Preller, Renate Huizer, Al-
bert van der Kolk, Thomas Verstraeten, Jaap Feenstra)
Adviseurs Raad van Toezicht HES Beheer NV: De Brauw Blackstone
Westbroek (Arne Grimme, Deline Kruitbosch, Willemijne Adank)
Jan-Willem van Rooij en Jan Berend Möller, dealmakers voor Loyens &
Loeff: “Het bijzondere aan deze deal was dat we twee transacties pa-
rallel aan elkaar hebben moeten laten lopen. In verband met mededin-
gingsrechtelijke restricties is het namelijk niet geoorloofd dat de koper
direct zeggenschap krijgt over een bepaald deel van de doelvennoot-
schappen. Dit is ondervangen door parallel aan de transactie een vei-
lingproces te laten lopen voor deze gedeeltelijke verkoop. HES was
reeds cliënt bij Loyens & Loeff en via die weg kwam deze transactie
ter sprake.
Verschillen in uitgangspunten en cultuur speelden, net als bij veel
transacties, ook in deze transactie een rol. Er heeft veel overleg
plaatsgevonden; soms plenair en soms overleg tussen alleen de advo-
caten. Die onderlinge overleggen hebben als doel de kernpunten voor
partijen over en weer helder op het netvlies te krijgen. De onderteke-
ning was bijzonder, omdat op hetzelfde moment de transactie, de door-
verkoop én de overkoepelende financiering getekend werden. Wij heb-
ben grote bewondering voor het management van HES en voor de
doelvennootschappen die, naast de dagelijkse gang van zaken, ook
betrokken waren bij al deze parallelle transacties.
Over de hele linie merken we een herstellende M&A markt. Ook voor
wat betreft transacties met een typische Rotterdamse invalhoek, zo-
als deze. Het eerste kwartaal hebben we aan veel transacties gewerkt
en we verwachten dat ook de rest van dit jaar de M&A-activiteit ver-
der zal toenemen.”
Tom Ensink en Stan Commissaris, dealmakers voor Ploum Lodder Princen:
“De samenloop tussen de verschillende deals maakte dit tot een ju-
ridisch bijzondere deal. De opbrengsten van de OVET transactie kwa-
men in de groep ‘onderin’ en moesten naar boven ‘uitgedividend’ wor-
den over verschillende niveaus. Het is juridisch zeer uitdagend om op
dezelfde dag alle koopsommen en dividenden te betalen, zeker als daar
ook nog een Frans niveau tussen zit. Het Franse recht is nogal for-
meel in vergelijking met het huidige Nederlandse vennootschapsrecht.
Daar kwam ook nog eens de financiering door drie banken bij. Dit
maakte de fund flow en het closing mechanisme lekker gecompliceerd.
Daarnaast mogen we natuurlijk niet vergeten dat helemaal ‘bovenin’
Riverstone en Carlyle een openbaar bod voorbereidden op HES Beheer
N.V. en uit dien hoofde ‘meekeken’ met de transactie.
Ploum is al langere tijd een van de vaste juridisch adviseurs van Ar-
celorMittal. Stan is de vaste notaris voor het notariële werk van Ar-
celorMittal in Nederland en deze dienstverlening is inmiddels uitge-
breid naar commercieel en M&A. De samenwerking verliep bij deze deal
uitstekend. Met een goede praktische Rotterdamse aanpak en han-
den-uit-de-mouwenmentaliteit kom je een heel eind. Maar ere wie ere
toekomt: het is met name Loyens Loeff die zowel de ATIC Transactie,
de OVET transactie en de financiering tegelijkertijd moest rond zien te
krijgen. En dat is – tot dusverre – gelukt.
Er zitten op het moment al weer heel veel deals in de pipeline. Er wor-
den weer meer verkooptrajecten inclusief vendor due diligence trajec-
ten gestart en er is serieuze belangstelling voor aankoop vanuit bui-
tenlandse partijen en fondsen.”
60 / Mr. 7/8 2014
FINANCIEEL
De meeste particulieren en bedrijven sluiten een brandverze-
kering af voor hun inboedel of inventaris. Helaas is men niet
altijd even alert op het feit dat verzekeringen ook moeten worden
onderhouden, met name ten aanzien van de hoogte van het ver-
zekerde bedrag. Als immers bij schade blijkt dat dit te laag is, is
sprake van onderverzekering met een korting op de schadeuitke-
ring als gevolg.
De te verzekeren som wordt door de verzekerde meestal vastge-
steld bij de aankoop van een woning of de start van een kantoor.
Bij een particuliere inboedel is de dekking weliswaar geïndexeerd,
maar dat is zeker onvoldoende als in de loop der
tijd nieuwe aankopen worden gedaan. In de
praktijk kom ik ook regelmatig tegen dat verze-
kerden hebben geërfd, waardoor de waarde van
de inboedel aanzienlijk is vergroot (vaak door
antiquiteiten). Er wordt dan vaak vergeten om
het verzekerd bedrag van de inboedelverzekering aan te passen.
Overigens kan onderverzekering bij een inboedelverzekering wor-
den voorkomen. Bij de meeste verzekeraars kan voor een gemid-
delde inboedel een inboedelwaardemeter worden ingevuld, waar-
door onderverzekering wordt uitgesloten. Helaas is dit niet
mogelijk bij een inventarisverzekering, evenmin als indexering.
Bij een inventarisverzekering is het dus zeker van belang regel-
VOORKOM TELEURSTELLING BIJ (BRAND)SCHADE
matig het verzekerd bedrag te toetsen.
Onderverzekering kan ook ontstaan als niet wordt gedacht aan
het meeverzekeren van het huurdersbelang. Als op een gehuur-
de locatie aanpassingen aan het pand worden aangebracht voor
rekening van de huurder (systeemwanden, airco etc.) dan is hier-
voor geen dekking op de opstalverzekering van de eigenaar van
het pand en dient dit door de huurder zelf te worden meeverze-
kerd op de inboedel- of inventarisverzekering.
Hoewel het niet direct met onderverzekering te maken heeft tot
slot nog iets over ruitbreukrisico. Wij hebben schademeldingen
gekregen van kantoren bij wie ruiten waren ingegooid. Het is ver-
zekerden vaak niet bekend dat de zakelijke huurder van een pand
in principe aansprakelijk is voor de schade aan de ruiten van het
gehuurde pand. Als hierover verder niets in het huurcontract is
geregeld leidt dit tot schade voor de huurder. Ook dit risico kan
eenvoudig worden meeverzekerd op de inventarisverzekering.
Het is dus belangrijk zelf periodiek na te gaan of het verzekerde
bedrag voor de inboedel of inventaris nog wel overeenstemt met
de actuele situatie. Uiteraard kunt u bij ons terecht voor advies.
Henny Zinkstok is cliëntadviseur schadeverzekeringen bij Niehoff
Werning & Kooij, financieel adviseurs voor advocatuur en notariaat
(www.nwk.nl).
VERZEKERINGEN
Mr. 7/8 2014 / 61
Onze praktijk leert dat het relevant is om advocaten, nota-
rissen en bedrijfsjuristen te attenderen op het opnemen
van een solide en heldere regeling met betrekking tot
waarderingsvraagstukken rondom ondernemingen en aan-
delenbelangen in aandeelhoudersovereenkomsten en/of
statuten.
Het is geen geheim dat er veel strijd wordt geleverd tussen aan-
deelhouders wanneer het gaat over de waarde van een onder-
neming of een aandelenbelang. Veelal ontstaat een juridisch con-
flict doordat het onduidelijk is hoe de waarde van de aandelen van
een onderneming dient te worden vastgesteld en door wie. Voor-
namelijk doordat er geen of beperkte procedure in de aandeelhou-
dersovereenkomst of statuten is opgenomen die voorziet in een
duidelijke wijze waarop dit dient plaats te vinden.
Tekstvoorstel
De Register Valuator is bij uitstek de financieel deskundige met gron-
dige kennis en expertise op het gebied van waardebepaling (busi-
ness valuation). Register Valuators adviseren niet alleen onderne-
mers, directies en raden van commissarissen op het gebied van
waardebepaling, maar treden tevens veelvuldig op in gerechtelij-
ke procedures als gerechtelijk deskundige of partijdeskundige.
Register Valuators zijn verenigd middels de beroepsorganisatie
Nederlands Instituut voor Register Valuator (NIRV) en vallen on-
der de gedrags- en beroepsregels van het NIRV. Onderdeel van de
regels is de klachtenregeling Stichting Gedrags- en Beroepsregels
Business Valuation en de tuchtrechtspraak.
Nu de Kamers van Koophandel geen deskundi-
gen meer aanwijzen, heeft het NIRV voorzien in
een procedure om dit op te vangen. Het NIRV
heeft op zijn website (www.nirv.nl) een tekst-
voorstel gedaan hoe juristen de benoeming van
één of meerdere onafhankelijke waarderings-
deskundigen in een aandeelhoudersovereenkomst kunnen opne-
men. Ook kan een verzoek tot aanstelling van een waarderings-
deskundige worden gedaan via de website van het NIRV.
De praktijk leert ons dat veelvuldig – op verzoek van partijen - een
beroep wordt gedaan op het voorstellen van één of meerdere on-
afhankelijke deskundigen door de voorzitter van het NIRV bij een
dispuut tussen aandeelhouders. Door het opnemen van een der-
gelijk tekstvoorstel in aandeelhoudersovereenkomsten of statu-
ten kan worden voorkomen dat partijen onnodig lang in conflict
blijven over hoe de waarde van de aandelen of aandelenbelang
kan worden bepaald én wie hier een uitspraak over kan doen.
Register Valuators zijn niet alleen de aangewezen deskundigen
als het gaat om een uitspraak te doen over economische waarde,
maar hanteren tevens dezelfde en juiste methodieken en profes-
sionele standaarden, waardoor gelijke grootheden met elkaar
kunnen worden vergeleken.
Mr. Marc Broekema MSc RV is Register Valuator en gerechtelijk des-
kundige bij Meerwaarde Finance B.V. (www.meerwaardefinance.nl)
en lid van de PR-commissie van het NIRV. Dit artikel is geschreven
op persoonlijke titel.
Op 27 mei accordeerde de Eerste Kamer de sterke fiscale ver-
soberingen van pensioenregelingen per 2015. Vooral werkge-
vers met (ook) een verzekerde regeling zijn zelf juridisch ver-
antwoordelijk voor het correct doorvoeren daarvan.
De pensioenovereenkomst tussen werkgever en werknemer is en
blijft de basis van de juridische pensioendriehoek. De uitvoer-
der – fonds of verzekeraar – moet als derde partij (wijzigingen in)
die pensioenovereenkomst volgen.
Toch nemen verzekeraars vaak het voortouw voor aanpassing van
de circa 60.000 (!) verzekerde pensioenregelingen in Nederland.
Dat is wel hun zorgplicht, maar juridisch is het de omgekeerde
wereld. (Pensioen)juridisch is het aanpassen van de pensioenover-
eenkomst tussen werkgever en werknemer de eerste stap. Een cor-
rect wijzigingsaanbod van de werkgever neemt de ‘spelregels’ van
het BW in acht en behoeft bijvoorbeeld ook de
instemming van de Ondernemingsraad.
Rekening houden met de verzekeraar is niet on-
logisch. Maar die hoeft alleen te zorgen dat rege-
lingen fiscaal-wettelijk kloppen en gaat niet over
compensatie en communicatie. Bovendien wil
een verzekeraar veranderingen liefst portefeuillebreed en zo uni-
verseel mogelijk doorvoeren. Daarom neemt hij voorbehouden op
om zijn voorstel op tijd (vóór 2015) door te kunnen voeren. Denk
aan een ‘negatieve optie’ als: ‘zonder tegenbericht gaan we ervan
uit dat u akkoord bent met ons voorstel’. En in een weggemoffeld
zinnetje: ‘werkgever is verantwoordelijk voor het bespreken van
dit voorstel met de werknemer’.
De werkgever leunt in de praktijk, vooral in het MKB, vaak op de
verzekeraar. Zo’n wijzigingsvoorstel ploft meestal halverwege het
vierde kwartaal in de postbus, als het lekker druk is en werkge-
vers amper (nog) tijd hebben voor reflectie en onderzoek, laat
staan voor zorgvuldige communicatie. De werkgever loopt daar-
door volgens ons een groot risico. We zeiden het al eerder: een fis-
cale wijziging verandert niet automatisch de civiel-juridische pen-
sioenovereenkomst tussen werkgever en werknemer, en
werknemers hebben zeer waarschijnlijk recht op compensatie.
Dat compensatievraagstuk valt buiten de scope van de verzekeraar
en de kans is groot dat de werkgever het ‘vergeet’. Mogelijk ge-
volg? Werknemers die op hun achterste benen staan om de aan-
passing van hun toekomstig loon (want dat is pensioen); dat doen
ze ook als hun huidige loon klakkeloos zou worden aangepast.
Ons dringend advies: krijg de (wijzigingen in) pensioenafspra-
ken tussen werkgever en -nemer inzichtelijk, maak financiële
consequenties voor beiden duidelijk, zet een beargumenteerd
voorstel op papier (met eventuele compensatie), overleg en be-
spreek dat voorstel tijdig om instemming te krijgen. Is die basis
op orde? Dan volgt aanpassen van de afspraken werkgever-fonds/
verzekeraar en werknemer-fonds/verzekeraar. Daarmee zijn de
overige twee zijden van de driehoek afgedekt en klopt de regeling
praktisch, juridisch en fiscaal. Werk aan de winkel dus!
Bram Krijnen RPC is partner bij Foederer PensioenConsultants
(www.foedererpensioen.nl).
WAARDERINGSDESKUNDIGEN BETREKKEN BIJ OVEREENKOMSTEN
WITTEVEEN 2015 DOOR EERSTE KAMER: WACHT U DE VERZEKERAAR AF?
WAARDERING PENSIOEN
62 / Mr. 7/8 2014
EEN WOUD AAN
Mr. 7/8 2014 / 63
K ijk, daar aan de singel, daar staat een plataan.
Daar zit een vervelende ziekte in. En daar, bij dat
huis, staat een eik veel te dicht op de erfgrens.”
Jilles van Zinderen overziet vanaf de zesde etage van een
voormalig pakhuis, waar zijn advocatenkantoor MANZ
Legal is gevestigd, de Utrechtse binnenstad. Hij focust op
bomen, die er in deze stadsjungle niet al te veel zijn.
Maar des te meer práát hij erover – hij kan zogezegd een
mooie boom opzetten over zijn niche.
Dat is niet vanzelfsprekend, want van oorsprong heeft hij
niets met bomen. Graaf in zijn verleden, graaf in zijn
psyche: geen boomkwekers in zijn familie, geen hout-
hakkers, geen bosbouwers, geen bomenknuffelaars. “Ik
had eigenlijk nooit specifieke belangstelling voor bomen”,
geeft hij toe. Niet onlogisch, want die dingen staan er
maar te staan, je vindt er wat van of je vindt er niks van.
Leuk voor een bioloog, maar wat moet een jurist ermee?
Tot hij op een dag, zo’n jaar of tien geleden, in mannen-
vereniging de Ronde Tafel een boomonderzoeker ont-
moette. Die was als een van de eersten in Nederland be-
trokken bij massaria, een boomziekte die tot dan toe
hier nog niet was gesignaleerd. Massaria tast platanen
aan, bomen die als ‘veilig’ worden beschouwd en daar-
om vaak bij parkeerplaatsen of scholen worden geplant.
Massaria veroorzaakt een snel optredende houtrot, met
takbreuk als gevolg. Omdat massaria zich altijd aan de
bovenzijde van takken voordoet, is deze vanaf de grond
niet zichtbaar.
Een handvol juristen heeft dagelijks te maken met bomen. Overhangende takken, schade aan bomen, bomen te dicht op de erfgrens, kapvergunningen. Advocaat Jilles van Zinderen leest, schrijft, adviseert en procedeert over bomen en geniet intussen van het buitenleven – maar noemt zich geen ‘bomenredder’. “Bomen, dat zijn emoties.”
DOOR MICHEL KNAPEN FOTO’S GEERT SNOEIJER
REGELS
BUITENNICHIG
“
BUITENNICHIGDe rubriek Buitennichig besteedt aandacht aan bij-
zondere rechts gebieden en de beoefenaars daarvan.
Deze keer het bomenrecht.
LET’S GETMORE SERIOUS
Kluwer Essentials.Dé basis voor ieder advocatenkantoor met ambitie.
Of u nu uw eigen kantoor start of een klein maar groeiend kantoor heeft…
Eén ding is zeker: u wilt uw klanten optimaal van dienst zijn! Dat betekent snel en simpel
toegang tot relevante juridische kennis uit betrouwbare bron.
Kluwer heeft speciaal voor u ‘Essentials’, een compleet pakket voor een vriendelijke prijs.
U krijgt hiermee actuele online informatie uit Tekst & Commentaar en de Nederlandse
Jurisprudentie, inclusief 10 PO-punten. Vanaf slechts € 145 per maand!
kluwer.nl/essentials
Probeer nu een maand
gratis!
Mr. 7/8 2014 / 65
BUITENNICHIG
Afgebroken takken, openbare veiligheid, aansprakelijk-
heid, hé, er zit een jurist bij de Ronde Tafel, dacht de
boomonderzoeker. Van Zinderen: “Die man gaf cursussen
aan gemeenten over boomverzorging en boomonderhoud,
en vroeg of ik een lezing over zorgplicht en aansprakelijk-
heid wilde houden.” Als Van Zinderen (1976) in diezelfde
periode iemand op kantoor met een burengeschil krijgt,
over erfafscheiding en een boom die er stond, is de optel-
som snel gemaakt. Bomen & recht, dat kon wel eens een
mooie combinatie zijn.
BOSBOUWVRIJSTELLING
Bomenrecht blijkt dan al snel een combinatie te zijn van
meerdere rechtsgebieden. Bomen komen voor in het be-
stuursrecht en in het civiele recht – de Grie-
ken en Romeinen hadden al wettelijke bepa-
lingen over bomen die te dicht bij de
erfgrens stonden. Een enkele keer is er een
strafzaak over een boom, bijvoorbeeld na
diefstal van hout of een vernieling van een
boom, maar de politie loopt niet warm voor
deze misdrijven en rekent erop dat de dader
en de eigenaar de schadever-goeding onder-
ling wel regelen – er is tegenwoordig een
heuse boom-app waarmee de schade kan
worden berekend. En soms krijgen bomen
een fiscaal tintje. Van Zinderen: “Verkoop van hout uit je
bos is niet belast, er bestaat een bosbouwvrijstelling. Ik
had eens een zaak van iemand die takjes van dennen ver-
kocht om er kerststukjes van te maken. Er was wat ge-
steggel met de Belastingdienst of meneer vennootschaps-
belasting over zijn opbrengsten moest betalen.”
Dat lijkt geneuzel, maar wie over bomen en takjes praat,
praat eigenlijk over de diepere gevoelens van de mens.
“Bomen roepen emoties op”, zegt Van Zinderen. “Neem
de Anne Frank-boom, een witte paardenkastanje. Hij
stond niet eens in de tuin van het Achterhuis, hij was ter-
minaal en hij was gevaarlijk – bij een voorjaarsstorm zou
de boom kunnen omwaaien met alle gevolgen van dien.
Kappen was het enige redelijke alternatief, maar dat
stond volgens sommigen gelijk aan belediging van de na-
gedachtenis van Anne Frank.”
Net zoals bomen prettige gevoelens kunnen oproepen, zo
kunnen ze ook angst inboezemen. “In februari dit jaar
werd ontdekt dat sommige essen in Nederland de roet-
schorsziekte hebben. Een zeer agressieve schimmel vormt
onder de bast heel veel zwarte sporen. Als de bast loslaat
komen die in de lucht. De sporen kunnen bij inademing
een risico voor de volksgezondheid opleveren. Dat geldt
ook voor de eikenprocessierups, die iedere zomer weer de
kop opsteekt.”
Omdat de meeste bomen op gemeentelijke grond staan,
en door natrekking eigendom van gemeenten zijn, heb-
ben zij de zorgplicht voor hun bomen. “Zij moeten hun
bomen controleren en onderhouden. Zo doen één keer per
drie jaar BVC’ers – boomveiligheidscontroleurs – hun ron-
de in de stedelijke gebieden; risicovolle bomen moeten
eens per jaar worden bekeken. Maar omdat dat erg duur
is, zijn gemeenten geneigd die periodes wat op te rekken.”
Kappen is toch goedkoper? Dan ben je ook van die dure
controles af. Van Zinderen: “We hebben als maatschappij
belang bij de aanwezigheid van bomen. Ze zijn mooi, ze
bieden schaduw, ze produceren zuurstof en houden de
lucht schoon. Dat moeten we koesteren. Maar de controle
van bomen mag ook weer niet zo ver gaan dat het te duur
wordt, en dat gemeenten dan maar besluiten tot massale
kap. Dat heeft ook een keerzijde: er is altijd
het risico dat een boom schade veroorzaakt,
zeker omdat de controle ervan puur visueel
is – onder de grond wordt niet gekeken. Hier
gelden de criteria uit het Kelderluik-arrest:
de kans op ongelukken, de ernst van de ge-
volgen en de bezwaarlijkheid van te nemen
voorzorgsmaatregelen.”
BURENHINDER
Hinder tussen buren is vaak een pijnlijk is-
sue. Laatst was Van Zinderen nog op locatie.
Bij buurman één stond een grote boom, buurman twee
had een zwembad. En daarin dreven takjes, blaadjes en
eikeltjes van buurman ééns boom. Artikel 37 van Boek 5
van het BW hoeft Van Zinderen dan niet meer eens op te
slaan. Veel bomenkwesties gaan namelijk over hinder,
“DE GRIEKEN EN
ROMEINEN HADDEN
AL WETTELIJKE
BEPALINGEN OVER
BOMEN DIE TE DICHT
BIJ DE ERFGRENS
STONDEN”
ILLEGAAL HOUTOok Europa doet aan bomen. Sinds 3 maart 2013 geldt
de Europese Houtverordening, waarmee illegale hout-
kap, -verwerking en -handel moet worden aangepakt.
Het begrip ‘illegaal’ is ruim. Wordt er met hout ge-
werkt dat in strijd met de Flora- en Faunawet is geveld,
dan is er al sprake van illegaliteit in de zin van de
Houtverordening. Dat geldt óók wanneer er is gekapt
zonder kapvergunning. Jilles van Zinderen: “Als een
gemeente hout verkoopt van bomen die zonder ver-
gunning zijn gekapt, is dat illegaal. Je vraagt je alleen
af wat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit of
de politie zal doen, want het heeft vast geen prioriteit.
Ook energiebedrijven kunnen met deze verordening te
maken krijgen. Zij stoken soms op biomassa, waaron-
der snoeiafval, en dat kan ook illegaal zijn als het niet
op de juiste manier is verworven. Ze moeten dus goed
bijhouden van wie ze de houtproducten betrekken.”
66 / Mr. 7/8 2014
over een teveel aan schaduw, over een gebrek aan uitzicht
of zelfs over het bestaan van vogelpoepjes die uit de boom
op buurmans tuinmeubilair worden gedropt. In dit geval:
buurman twee moet die blaadjes in zijn zwemwater maar
dulden, zolang de hinder van dien aard is dat deze niet
onrechtmatig is.
De situatie wordt anders wanneer artikel 44 aan de orde is:
de overhangende takken. “Boomeigenaren snappen niet
altijd wat het probleem is als er een tak over de tuin van de
buren hangt. Ik zeg tegen hen altijd: zou je het leuk vinden
als de buurman een balkon bouwt boven jóuw tuin? Dan
zien ze meestal wel in dat ook takken heel vervelend kun-
nen zijn. De regel is verder duidelijk: vraag de eigenaar die
takken te snoeien, maan hem desnoods aan. Reageert hij
niet, dan mag je die overhangende takken zelf verwijde-
ren. Maar, zoals ook de Rijdende Rechter het vaak zegt: het
mág, maar dóe het niet. Voor je het weet heb je de boom
beschadigd, is hij lelijk of instabiel geworden of gaat hij
dood. Dan kun je zelf opdraaien voor de schade.” Die scha-
de kan worden vastgesteld door de Nederlandse Vereniging
van Taxateurs van Bomen – ja, die vereniging bestáát.
Tussen deze twee burenartikelen bevindt zich nog artikel
42: de verboden zone. Een boom mag niet worden ge-
plant binnen twee meter van de erfgrens, voor heesters
en heggen geldt een afstand van een halve meter. Ge-
meentelijke verordeningen kunnen daarvan afwijken.
Staat die boom toch binnen die twee meter, dan kan ver-
wijdering worden geëist. Gebeurt dat binnen twintig
jaar niet, dan is er sprake van verjaring en mag de boom
blijven staan. Van Zinderen: “Moet de boom op grond
van dit artikel verdwijnen, dan heb je nog wel een kap-
vergunning nodig. Krijg je die niet, dan gaat het pu-
bliekrecht vóór op het privaatrecht, en moet de boom
blijven staan.” Zo’n kapvergunning, of de afwijzing er-
van, kan ook een strategisch instrument zijn om bomen
juist te redden. “De eigenaar wil meestal niet dat de
boom verdwijnt en de gemeente eigenlijk ook niet. Om
die reden vraag ik, als ik de boomeigenaar bijsta, vaak
een kapvergunning aan. Als die wordt verleend, hoeven
we er geen gebruik van te maken en gaan we in het ci-
viele recht verder zoeken om de boom te behouden. En
als de kapvergunning wordt geweigerd, dan kan de
Dr. Rob Ermers
Concreet.
Praktijkgericht.
Onafhankelijk.
Wetenschappelijk.
Schrijf u nu in voor de trainingen!
TRAININGEN, CONSULTATIE, ANALYSES
Eergerelateerd geweld
06 - 41 87 68 44 www.novalitica.eu
PROFILERING
+
NEW BUSINESS
Mr. oktober
ICTGrote kantoren vs niche kantorenIntellectueel Eigendomsrecht (IE)
Mr. september
OpleidingenRecruitmentBouwrecht
Bel: 024 - 360 77 10 óf mail:
(advertentie)
Mr. 7/8 2014 / 67
BUITENNICHIG
boom zeker blijven staan.” Let wel, zegt Van Zinderen: ik
ben niet per se een bomenredder. “Ik sta beide partijen
bij. Soms pleit ik voor kap, soms voor redding. Maar ik
ben niet iemand die zich aan bomen vastketent.”
JENEVERBES
Dat lijkt de Nederlandse wetgever ook niet echt te zijn.
Waar ieder onooglijk kikkertje of salamandertje wettelijk
wordt beschermd, komen bomen er wat bekaaid vanaf. Er
staat maar één boom op lijst van de Flora- en Faunawet:
de jeneverbes. “Die mag je dus niet kappen, behalve als je
er écht een goed argument voor hebt. Verder worden bo-
men vaak beschermd door de aanwezige beesten. Als er
een nest vleermuizen in zit, of een dassenburcht bij een
boom, dan is dat vaak de reden dat deze niet mag sneuve-
len. Niet de boom staat dan voorop, maar het leefgebied
van dieren.”
Valt er voor de boomjurist weinig eer te behalen aan de
Flora- en Faunawet, aan de Wet algemene bepalingen
omgevingsrecht des te meer, want daaraan worden te-
genwoordig kapvergunningen getoetst. En natuurlijk be-
hoort de Boswet uit 1961 tot Van Zinderens uitrusting,
waarmee wordt beoogd het bestaande bosareaal te behou-
den. Wie een bos heeft, mag bomen kappen, mits het
wordt gemeld en mits eenzelfde aantal bomen opnieuw
wordt aangeplant. Die verplichting ontstaat overigens
ook wanneer bomen na een storm omwaaien: herplanten
moet. Van Zinderen spreekt van een ‘eenvoudige en effec-
tieve wet’. “Wel zal deze wet op termijn opgaan in de Na-
tuurwet. Voor sommige bomen is dat minder goed
nieuws. Vooral bomen die langs het waterwegen staan
hoeven – nadat ze zijn gekapt of omgewaaid – niet altijd
meer worden herplant. Bomen worden in de toekomst
dus iets minder goed beschermd.”
COMPARITIES
Dat betekent nog werk aan de winkel voor boomjurist Van
Zinderen. Voldoende werk. Of, zoals hij het zelf zegt: het
geld groeit aan de bomen. Overdag, nu zijn praktijk al
voor de helft uit bomenzaken bestaat. Maar ook ’s avonds,
als hij tijdschriften als Tuin & Landschap, Boomzorg of Boom in
Business leest. Als hij contact heeft met de Kring van Prak-
tiserende Boomverzorgers, dé beroepsorganisatie op bo-
menverzorgingsgebied. Als hij via zijn Twitteraccount
@bomenrecht jurisprudentie verstuurd aan zijn bijna 400
volgers, waaronder Marianne Thieme, tv-tuinier Rob Ver-
linden, en verder veel boomkwekerijen, landschapsarchi-
tecten, tuinwinkels en bomendokters. Als hij een lezing
heeft op de Nationale Boominfodag of de Dag van het Bo-
menrecht. Of als hij bladert door het boek Bomen en wet.
Geldend recht voor bomen, al dertig jaar de bomenbijbel – Van
Zinderen kan het wel dromen.
En steeds weer duiken die bomen op, of juridische kwes-
ties die aan bomen zijn gerelateerd. Logo’s van twee
houthandelaren die wel erg veel op elkaar lijken. Gedoe
in een gemeente die in de nabijheid van bomen onder-
grondse afvalcontainers wil plaatsen, waarbij mogelijk
de wortels worden geraakt. De vraag welke bomen op
een gemeentelijke monumentenlijst mogen staan, en
hoe ze er weer vanaf kunnen. Of ogenschijnlijk basale
definitiekwesties: wanneer is iets een boom? Wanneer is
sprake van een bos of juist van een boomgaard? Dat is
veel puzzelen, veel contact onderhouden met de sector
en af en toe overleg met het handjevol boomjuristen dat
Nederland telt.
En misschien wel het mooiste van het werk van de boom-
advocaat: je bent veel buiten. Kijken naar bomen en erf-
grenzen, gesprekken met bosbouwers, comparities met
rechters in het veld. Op zijn kantoor, zes hoog in het
Utrechtse stedelijk gebied, waar ‘echte’ bomen ver te zoe-
ken zijn, moet het maar op een andere manier. Een reus-
achtige foto van een herfstlandschap dat dient als be-
hang, een klokje aan de muur in de vorm van enkele
takken, en twee bonsaiboompjes op de bureaus – die in de
zin van de Boswet en Flora- en Faunawet niet eens een
echte boom zijn. Nee, dan de boom op Van Zinderens
website bomenrecht.nl: die verandert om de drie maan-
den van kleur, al naar gelang de seizoenen. Beter een vir-
tuele boom in de buurt dan helemaal geen boom.
Geen zorgen voor morgen. U wilt graag dat thuis alles goed geregeld is. U heeft al genoeg aan uw hoofd. Piekeren over complexe financiële vraagstukken en ingewikkelde polissen is wel het laatste wat u wilt. Uw to-do-lijst is al lang genoeg, toch? Kies voor uw privé-voorzieningen, zoals pensioen- en nabestaandenvoor-ziening, hypotheek of zelfs een autoverzekering, voor de begeleiding van Niehoff Werning & Kooij. Met meer dan 35 jaar ervaring kennen wij uw beroep en weten wij waar de valkuilen zitten.
Zekerheid is dichterbij dan u denkt.
www.nwk.nl
Oost, west, thuis...
Snouckaertlaan 42, 3811 MB Amersfoort Tel. 033 - 464 13 40 [email protected] www.nwk.nl ISO 9001 Gecertificeerd.
Mr. 7/8 2014 / 69
BUITENLANDSE ZAKENIn deze rubriek verhalen juristen die in het
buitenland werken over hun ervaringen aldaar.
MOUWVEGEN BIJ DE SECRETARESSE
‘Geachte meesteres’. De meeste Nederlandse advo-
caten zullen wel een wenkbrauw fronsen bij deze
aanhef van een e-mail. De term ‘meesteres’ doet
eerder aan andere zaken denken dan een cliënt smachtend naar
juridisch advies. Nu is het ook voor een advocaat
in Brussel niet de doorsnee aanhef, maar van
gekke taalconstructies wordt in Brussel toch iets
minder snel opgekeken.
Werken in een andere stad, een ander land brengt
vaak ook een andere taal mee. Hoewel Brussel
dichtbij lijkt en het Vlaams vertrouwd klinkt,
wordt er in Brussel wel echt een andere taal ge-
sproken. Er is een Vlaamse wijk, met gezellige
kroegen en hippe boetiekjes, maar de straattaal
is Frans. Als de stad al tweetalig is, dan is Engels
de tweede taal. Niet voor de Franstaligen, maar
wel bij de vele expats die de stad rijk is.
Het Vlaams komt bij ons vooral door via de VRT,
cliënten en het secretariaat. Zeker en vast is het nuttig om ‘te
mouwvegen’ bij de secretaresse om nog gauw een administratie-
ve klus geklaard te krijgen. En voor je vertrekt, is het verstandig
om uit te zoeken of er nog ‘vallende sterren’ zijn, want voor je het
weet word je in alle haast geflitst op de snelweg.
Het is maar goed dat wij het in de rechtszaal niet opnemen tegen
onze Belgische confraters. Tegen de straffe Vlaamse retoriek is de
Hollandse nuchterheid niet opgewassen. In het dagelijks leven
helpt de Nederlandse directheid gelukkig een pak. Bij een finan-
cieel geschil blijkt de taalkwestie voor de Belg een stuk minder
principieel. Rap Frans verandert in vloeiend Vlaams als het over
de centen gaat. De Hollandse handelsgeest is al goed ingeburgerd
in Brussel.
Linde Bremmer is advocaat bij AKD in Brussel.
SNEL SINGAPORE
Liggend in de jacuzzi op mijn dakterras in een hit-
te van 34 graden, kijk ik uit over Singapore, met de
enorme jachten en honderden boten die voor anker
liggen en deinen op de golven van de zee, en denk ik na over de
verschillen tussen mijn leven als advocaat hier en het leven in Lei-
den dat ik heb achtergelaten. Vijf minuten later vlucht ik mijn
appartement in wanneer bliksemschichten aan de horizon ver-
schijnen, waardoor in water liggen, een meter verwijderd van
een bliksemafleider, niet zo’n goed idee lijkt. Een overeenkomst
tussen de twee levens is de regen, en de uitwerpselen van kleine
hagedissen in mijn appartement herinneren me aan die van mui-
zen in mijn huis in Leiden.
Europa is groot, maar Singapore slaat op een sneller ritme – het
verkeer lijkt langs me heen te vliegen wanneer ik naar mijn werk
fiets, cliënten herkennen het verschil niet tussen dag en nacht,
weekend of doordeweek en willen alles gisteren, maar ik houd er
van! In mijn vakgebied (debt capital markets) is Azië de plek waar
deals gedaan worden, en ik voel me nodig; een ongewone sensa-
tie voor een advocaat.
Er is een uitdrukking in Hokkien en Singlish (zoals de locals hun
economische vorm van Engels informeel benoemen – zacht op
zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden en
zwaar op de werkwoorden): ‘kiasu’, wat vrij
vertaald ‘de angst om te verliezen’ betekent.
Met deze uitdrukking wordt verklaard waar-
om mensen hier harder studeren of werken,
sneller rijden en die extra moeite doen om voor
te kunnen lopen op hun buurman.
Maar het feit dat ik vier keer naar Azië ver-
huisd ben, houdt in dat ik het ook drie keer
verlaten heb, dus waarom, als ik het hier zo
geweldig vind? Ik vrees dat de snelheid van het
leven in Azië soms te veel kan worden waar-
door ik naar Europa terug moet keren om te
detoxen, maar hoe fijn is het om die keuze te
hebben?
Vicky Jones is of counsel bij Norton Rose Fulbright in
Singapore.
70 / Mr. 7/8 2014
INGEZONDEN MEDEDELING
EVENTS VOOR JURISTEN
Mr. Event van de maand:
Effectief beïnvloeden en overtuigen in de juridische praktijk
Kennis van wet- en regelgeving is voor u
als jurist essentieel, maar om succesvol
te zijn is meer nodig. Denk aan de juiste
vaardigheden, een goed netwerk en ken-
nis van bedrijfsvoering. Daarom zijn er Mr.
Events: inspirerende bijeenkomsten, aan-
trekkelijk geprijsd, zeer praktijkgericht en met prima net-
werkmogelijkheden. Gepland staan:
Slimmer informatie verwerken voor juristen, 1 oktober
Effectief coachen en begeleiden van stagiaires (patroons-
cursus), 2 oktober
Helder motiveren in uitspraken, 4 november
POWERjurist!, 12 november
Schrijven van processtukken in hoger beroep,
26 november
Formuleren van juridische teksten, 10 december
Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen
Uw toegevoegde waarde als jurist wordt steeds meer be-
paald door uw persoonlijke vaardigheden en steeds min-
der door uw vakinhoudelijke deskundigheid. Meer rende-
ment halen uit uw vak betekent vooral werken aan uw persoonlijke
invloed en impact, uw wijze van communiceren, uw overtuigings-
strategieën, uw stijl van adviseren en uw positie binnen en buiten
de organisatie. Het zijn vaardigheden waarvan de aanwezigheid
vaak ten onrechte wordt verondersteld. De meeste juristen ontwik-
kelen zich dan ook niet op dit vlak en blijven in oude gedragspa-
tronen vervallen. Deze cursus besteedt op een praktische manier
aandacht aan de ontwikkeling van deze vaardigheden.
Wat leert u?U leert met overwicht te communiceren en in wisselende situa-
ties op de juiste manier invloed uit te oefenen.
U leert de tips en tricks om uw advisering effectiever te maken
en de cliënt/opdrachtgever automatisch te krijgen waar u wilt.
U vult uw rugzak met beïnvloedings- en overtuigingstechnieken,
waardoor u meer gedaan krijgt in uw omgeving en uw relaties
verbeteren.
U leert te opereren in een politiek speelveld en draagvlak te
creëren voor uw adviezen.
ProgrammaHet programma wordt samengesteld aan de hand van een vooraf
door de deelnemers ingevulde vragenlijst, waarin de leerwensen
en behoeften worden geïnventariseerd. Het programma heeft vas-
te en variabele onderdelen. Vaste onderdelen zijn Praktische com-
municatie en advisering, Beïnvloeding en invloed, en Omgevings-
bewustzijn en politiek; variabele onderdelen zijn Onderscheidend
profileren en Overtuigingstrategieën.
De cursus wordt gegeven door mr. Rüna Honig, docent en coach
Honig Coaching B.V.
Wanneer: donderdag 25 september 2014
Waar: BCN Utrecht CS
Kosten: € 695,- (excl. btw)
PE-punten: NOvA en NEVOA: 6 punten (beroepsvaardigheden)
Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen
Mr. Events
Hoe krijgt u persoonlijke autoriteit als jurist? Hoe zorgt u ervoor dat nieuwe cliënten voor u in de rij staan? Hoe krijgt u
moeiteloos gedaan wat u wilt? Wat zijn de geheimen van iemand met overtuigingskracht? Hoe wordt uw betoog als vanzelf
geloofwaardig? U krijgt het antwoord in de cursus ‘Effectief beïnvloeden en overtuigen in de juridische praktijk’. Een verras-
sende, inspirerende en uitdagende mix van mogelijkheden om u verder te ontplooien als mens en als jurist.
Mr. 7/8 2014 / 71
MURAAL
THUIS IN HARTJE AMSTERDAMGreenberg Traurig verhuisde van de Zuidas naar hartje Amsterdam. Van de ‘centrumvrees’ die sommige medewerkers
aanvankelijk hadden is niets meer over. “We zijn thuisgekomen.”
72 / Mr. 7/8 2014
Dallas, Chicago – de spreekkamers zijn vernoemd naar ste-
den in Amerika waar Greenberg Traurig kantoren heeft.
Advocaat Jan Kees Brandse lacht: “Niet alle dertig Ameri-
kaanse kantoren zijn vernoemd, zoveel spreekkamers hebben we
niet...”
Na tien jaar op de Zuidas verkaste Greenberg Traurig naar een veel
kleiner oppervlak in hartje Amsterdam: het Hirschgebouw op het
Leidseplein. Jan Kees Brandse (managing shareholder) en Stella
Donselaar (business manager) leggen uit waarom Greenberg Trau-
rig ervoor koos terug te gaan van 3000 naar 1650 vierkante meter.
“Dat we op de Zuidas op twee verdiepingen zaten beviel niet, daar-
door ontstaan er al snel twee afdelingen. We wilden dichter op
elkaar: beter onderling, directer en zichtbaarder contact. Diver-
se locaties zijn bekeken: Zuidas, Museumplein, IJ-oevers – zeker
twintig. We kozen voor een grotere, dramatische stap, van klei-
ne vis in een grote vijver naar grote vis in een kleine vijver.
“Verdwenen is in deze dynamische omgeving nu de sfeer van de
ongenaakbare grote gebouwen, de gure wind. We zien het als een
verhuizing van een kille Bijlmer naar een levendig Manhattan.
We zitten dichter bij de cliënt. We zijn thuisgekomen. Collega’s
waren eerst wel wat afhoudend: er heerste hier en daar ‘centrum-
vrees’ en er was twijfel over de bereikbaarheid. Maar doordat we
iedereen voortdurend op de hoogte hielden van de ontwikkelin-
gen, onder meer via intranet en door bezichtigingen tijdens de
verbouwing, werd men enthousiast.
“Belangrijk aan dit pand vonden we de prettige indeelbaarheid,
het was hier mogelijk meer mensen op een hebbelijke manier bij
elkaar in de buurt te laten werken. De kamers zijn kleiner, en er
zijn semi-open werkplekken voor jonge medewerkers. Er werden
‘break-outhoekjes’ en ‘treincoupé’s’ bedacht: voldoende moge-
lijkheden dus om je terug te trekken. We moedigen onze mensen
aan hier op kantoor te werken, daarom hebben we de beste kof-
fiemachine van de wereld. Bij de entree en tijdens rookpauzes is
er contact met de buren: Apple, ABN, BMW. En de chefkok van
JWT, het reclamebureau één verdieping lager, is bereid gevonden
een paar keer per week onze lunch te verzorgen!”
ALS EEN GROTE VIS IN EEN KLEINE VIJVERFOTO’S & TEKST: CHRIS VAN HOUTS
Kantoor Greenberg Traurig Waar Hirschgebouw, Leidseplein 29, Amsterdam Sinds 1 januari 2014 Personeel 40 advocaten, fiscalisten
en notarissen Advies CBRE/Rudolf de Boer Interieur Aldo Meijer, Coare Amsterdam
Mr. 7/8 2014 / 73
MURAAL
“WE MOEDIGEN ONZE MENSEN AAN
OP KANTOOR TE WERKEN, DAAROM
HEBBEN WE DE BESTE
KOFFIEMACHINE VAN DE WERELD”
Jan Kees BrandseStella Donselaar
74 / Mr. 7/8 2014
JONGE BALIE
4
1
2
3
65
PRE-PACK
De afgelopen weken ben ik druk bezig
geweest met een stille insolventie (in
de volksmond: een pre-pack). Een stil-
le insolventie is een soort voorportaal
van een faillissement. De curator in
het latere faillissement wordt benoemd
tot ‘beoogd curator’ zodat hij zich al
vóór de faillietverklaring kan verdiepen
in de onderneming en haar rechten en
verplichtingen. Dat stelt de curator in
staat om na de faillietverklaring snel te
schakelen met de belangrijkste betrok-
kenen. Het voornaamste doel van de
pre-pack is om kort na de faillietverkla-
ring tot een doorstart van de onderne-
ming te kunnen komen. Soms kan dat
zelfs al op de dag van de faillietverkla-
ring. Op die manier wordt de waarde
van de onderneming behouden en
wordt de afbreuk door het faillissement
zo veel mogelijk beperkt.
In veel landen, waaronder Engeland,
is de pre-pack al dagelijkse praktijk,
maar in Nederland kent de pre-pack
nog geen wettelijke basis. Toch zijn er
enkele rechtbanken (waaronder de
mijne) die bereid zijn om in specifieke
gevallen medewerking te verlenen aan
een pre-pack. Zo zijn onder meer de
faillissementen van Schoenenreus,
Harense Smit en het Ruwaard van Put-
ten Ziekenhuis voorafgegaan door een
periode van stille insolventie. De erva-
ring die in deze en andere dossiers
wordt opgedaan, wordt vervolgens ge-
bruikt bij het uitwerken van een wet-
telijke regeling. Ik kan dus zeggen dat
ik de afgelopen weken bij een stukje
rechtsvorming betrokken ben geweest.
In mijn dossier is het uiteindelijk niet
tot een succesvolle doorstart geko-
men, omdat er simpelweg geen geïn-
teresseerde kandidaten waren. Kwes-
tie van marktwerking. We zullen de
werknemers het slechte nieuws moe-
ten brengen en alle activa zullen af-
zonderlijk worden verkocht. Toch was
het voor mij een interessante en leer-
zame ervaring. Als de pre-pack over
tien jaar ook in Nederland dagelijkse
praktijk is, kan ik trots zeggen: ik was
betrokken bij een van de eerste Neder-
landse pre-packs!
Stagiaire ( )
BOSSCHE BALIEREIS: BOOTTOCHT & BROUWERIJBEZOEK
Juridisch hoogtepunt van de Bossche Jonge Baliereis eind mei naar Dublin was het bezoek aan advocaten-
kantoor Arthur Cox. Een Ierse advocaat gaf een presentatie over ‘the Dutch-Irish sandwich tax configurati-
on’ en reiscommissielid Martine van Oijen (HVG) verzorgde een presentatie over het Nederlandse contracten-
recht. Na afloop werd samen met alle Arthur Cox-trainees het Ierse nachtleven verkend.
Uiteraard werden er ook allerlei niet-juridische activiteiten ondernomen, zoals een stadswandeling, een be-
zoek aan de hondenraces (waar menig wedje werd gelegd), een uitgebreide rondleiding over het universi-
teitscomplex van Trinity College en twee brouwerijbezoeken: aan de Jameson en de Guinness Brouwerij. Het
Ierse platteland werd bewonderd vanaf een boot. Moe maar voldaan keerden de Brabantse advocaten huis-
waarts, om te concluderen dat ze in Ierland ‘hun’ arrondissement beter hadden leren kennen.
1: De reiscommissie, v.l.n.r.: Sjors van der Hoeven (Holla), Emma van der Minne (Deterink), Jacklien
Quirijnen (Turnaround), Jelle Blom (Legal Experience), Cees Dekkers (AKD) en Martine van Oijen (HVG)
2: Sabine van Rienen (Louwers IP), Ellen Jooren (Banning), Juultje van der Zanden (Deterink), Nadieh
van Noort (Advocatenkantoor Geerts) en Sabine Verschuren (Verschuren) 3: Bestuur Jonge Balie ’s-
Hertogenbosch: Sabine van Rienen (Louwers IP), Myrthe Thomassen (AKD), Jelle Beerens (Bogaerts
en Groenen), Charlot van Baarle (Lichtstad), Willem Thijssen (Deterink) en Maarten de Vocht (VMBS)
4: Chantal Bökkerink (Legal Experience), Renske van Eldik, Hans Mulder, Lucienne Theunissen en
Anke Groffen (allen Holla) 5: Thomas van Kuilenburg (AKD), Juultje van der Zanden (Deterink), Sabine
Verschuren (Verschuren), Sabine van Rienen (Louwers IP), Ellen Jooren (Banning) en Cees Dekkers
(AKD) 6: Lars Krieckaert (Banning), Sjors van der Hoeven (Holla), Peggy Smits (Hamelers Nijkamp),
Evelien de Haas (Bierens) en Anne Fredova (AKD)
DAGBOEK VAN EEN STAGIAIRE
Unique Exposure Portal (UXP)
Bezoek www.mr-online.nlMeer info: Capital Media Services 024 - 360 77 10
Face-Map
Direct contact met onderstaande professionals?Gebruik het persoonlijke e-mailadres of bel en ga in gesprek.
Rob produceerde met Prince tracks voor Lois Lane. Nu is hij de advocaat van o.m. (internationale EDM) artiesten en specialist in het muziekrecht. Hij adviseert over ICT en volbracht Grotius ICT.
Zie pagina 42
Sander Dikhoff adviseert de tv en
deals in medialand: overnames, joint ventures, deelnemingen, coproducties. Hij is bestuurslid van het Nederlands Filmfestival.
Zie pagina 42
Gaico is voormalig tv-producent en internetondernemer. Hij heeft grote online initiatieven begeleid op het gebied van VOD en (crowd-)financieringen. Hij adviseert over tv/film en digitale media.
Zie pagina 42
Confius Executive Search richt zich op de Executive Search van professionals binnen de segmenten Legal, Finance en ICT. Ook het assessen van professionals, alsmede (career) coaching en outplacement behoort tot onze core business. Exact weten wie de juiste man of vrouw is voor de beste match. Dat is onze kracht.Zie pagina 82
76 / Mr. 7/8 2014
RIJDEN
We hebben hem op een idee gebracht
met de Infinity. Peter Deen,
adjunct-directeur rechtshulp bij
ARAG, staat op het punt een nieuwe auto te
kopen en hij aarzelt nog tussen de onvermijde-
lijke Audi of een BMW 3GT. Maar de Infinity
trekt hem ook wel na de proefrit. Een echte
autogek is Deen zeker niet, wel een liefhebber
van sportief rijden, dat is duidelijk. Nooit in
een automaat gezeten, we noemen maar een
kenmerkende eigenschap van zo iemand, de
trotse berijder van een Audi en nu denkend
aan een 3GT. Dus.
Aan sportief rijden in de Infinity komen we
helemaal niet toe. Als we vanuit het Leusden-
se hoofdkwartier van ARAG de snelweg op-
draaien, moeten we Deen ter hoogte van Zwol-
le vragen het stuur om te draaien om nog een
beetje tijdig op de basis terug te keren, zo be-
geesterd worden we onderhouden over de ze-
geningen van het fenomeen rechtsbijstands-
verzekering.
HARDNEKKIG MISVERSTANDDe rechtsbijstanders staan onder scherp toe-
zicht van meerdere instanties, en dat is te-
recht vindt Deen. Immers, de advocatuur ge-
draagt zich nog als de spreekwoordelijke slager
die zijn eigen vlees keurt: “De Nederlandse
Orde van Advocaten heeft een zeer succesvolle
en effectieve lobby gevoerd om extern toezicht
buiten de deur te houden. Ons standpunt is
echter dat we aan het toezicht op onze branche
ook waarborgen voor kwaliteit voor onze klan-
ten ontlenen. De opstelling van de advocatuur
omschrijf ik als zeer defensief. Men wil iets
tegenhouden. Terwijl wij de concurrentie
graag willen aangaan.”
Deen geeft leiding aan de afdeling van 400 ju-
ridische professionals. Deze zijn onderge-
bracht bij een aantal clusters die de meest
voorkomende claims van verzekerden behan-
delen. Deen: “Neem bijvoorbeeld arbeidsrecht.
We hebben daar meer dan tachtig mensen zit-
ten die niets anders doen dan arbeidsrecht.
Hetzelfde geldt voor bouw- en huurrecht. Dat
kan geen enkel advocatenkantoor ons nazeg-
gen. En daarmee bereiken we een deskundig-
heid en een specialisatiegraad die ons in staat
stelt op zeer effectieve wijze en tegen relatief
lage kosten ons werk te doen.”
Het is zo langzamerhand achterhaald te bewe-
ren dat rechtsbijstandverzekeraars erbij gebaat
zijn om zo snel mogelijk van een zaak af te
zijn. Deen: “Dat is een hardnekkig misver-
stand dat zeker niet op waarheid berust. Ons
belang is juist een zaak zo goed mogelijk af te
handelen, zodat onze klanten tevreden zijn,
bij ons blijven en dit vervolgens doorvertellen
zodat we nieuwe klanten er bij krijgen. Want
anders dan advocatenkantoren sturen wij na
afloop van een zaak de klant een uitgebreid
evaluatieformulier. Wij scoren een 7,9. Dat is
een zeer hoog cijfer.”
NIEUWE OPLOSSINGENARAG Legal Services is een relatief nieuw
onderdeel van het bedrijf dat zich met name
op een aantal nieuwe markten wil gaan be-
wegen. Deen: “Juridische hulp begint op
ARAG.nl.” Dit betekent dat we er altijd voor
iedereen zijn, verzekerd of niet-verzekerd.
Als je met je auto langs de kant van de weg
staat bel je de ANWB. Als je een juridische
“WIJ GAAN DE CONCURRENTIE MET DE ADVOCATUUR GRAAG AAN”DOOR MICHIEL VAN KLEEF
Naam: Peter Deen
Leeftijd: 53
Is: adjunct-directeur rechts-
hulp bij ARAG
Grootste prestatie tot nu
toe: het structureel verhogen
van de klanttevredenheid
Grootste uitdaging:
het vergroten
van de flexibili-
teit van de orga-
nisatie
Mr. 7/8 2014 / 77
+ VORMGEVING BINNEN EN BUITEN
- BIJTELLING
INFINITY Q50S HYBRID
Na een weekje rijden in de Infini-
ty, overvalt ons plotseling de
gedachte dat deze auto in feite
hetzelfde zegt als zoveel managing
partners van middelgrote kantoren in
eerdere afleveringen van deze rubrie-
ken: “We doen eigenlijk hetzelfde als
de grote kantoren, alleen voor een la-
gere prijs.” Want dat is precies de pro-
positie van Infinity, het luxe-merk van
Nissan: wij bieden hetzelfde als Audi,
BMW en Mercedes, maar dan voor een
lagere prijs.
In 2010 en 2012 reden we ook al met
een Infinity, maar ondanks het grote
comfort en dito motor, kon de auto
ons niet echt behagen. Het had iets
achterhaalds, al dat geweld dat met
name op de Amerikaanse markt ge-
richt leek, waar de auto wel een succes
was en is. Bij deze Q50 wordt uit een
heel ander vaatje getapt. De buurman
denkt aan 15% bijtelling als hij dhet
woord Hybrid ziet staan, maar dat valt
tegen. Boem: 25% erbij. We spreken
hier van een sporthybride; het extra
vermogen wordt niet aangewend om
zuinig te rijden, maar voor hogere
prestaties. En die zijn er dankzij de dik
360 paardenkrachten volop.
Meneer Infinity stond er op even een
paar bijzonderheden uit te leggen
voordat we gingen rijden. Niet overbo-
dig, want er is weer heel wat nieuws
te melden. Of liever gezegd: twee
nieuwigheden. Ten eerste is er geen
sprake meer van een stuurstang die
met de wielen verbonden is. Alles gaat
elektronisch, dus geen contact meer
met de weg via het stuur. En dus is de
bediening naar wens instelbaar. Di-
rect of casual, zeg het maar. Wij von-
den het lekker rustig, maar voor de
autofanaat is het vloeken in de kerk.
De andere nieuwigheid is de mogelijk-
heid het stuur los te laten zodat de
auto zelfs binnen de witte strepen
blijft. Erg griezelig en zeker niet aan
te raden. Al dit soort zaken, inclusief
de uitstekende adaptive cruise control
(dus hij remt vanzelf als de voorganger
remt), leidt alleen maar af van de
kerntaak van de automobilist: auto
rijden.
Conclusie: mooie auto, twee touch-
screens waardoor alle rare draaiknop-
pen gelukkig overbodig worden, sloom
reagerende versnellingsbak, pittig ver-
bruik, veel ruimte.
MERK: INFINITY
TYPE: Q50S HYBRID
MOTOR: 3.5 V6 BENZINE + ELEKTROMOTOR
(LITHIUM ION ACCU)
VERMOGEN: 364 PK (BENZINEMOTOR 306
PK/ ELEKTROMOTOR 68 PK)
KOPPEL: 546 NM (BENZINEMOTOR 350
NM/ ELEKTROMOTOR 270 NM)
TOPSNELHEID: 250 KM/U (BEGRENSD)
0-100 KM/U: 5,1 SEC
VERBRUIK: 6,2L/100KM
(GECOMBINEERD)
PRIJS VANAF: € 58.508
ENERGIELABEL: C
vraag of conflict hebt neem je contact
op met ARAG.”
Achtergrond van de nieuwe ambities is
dat rechtsbijstandverzekeraars niet alle
risico’s voor particulieren dekken. Bo-
vendien lonkt de markt van het mid-
den- en kleinbedrijf. Een branche die
voorheen door de advocatuur werd be-
diend, maar die in toenemende mate
zich daarvan afwendt door de hoge kos-
ten en de onzekerheidsmarge in de pro-
cedures. “We willen al die klanten
nieuwe oplossingen aanbieden. Door
diensten aan te bieden tegen een vooraf
overeengekomen tarief, dat heel wat
lager zal liggen dan dat van traditionele
aanbieders. Zekerheid tegen een lage
prijs dus. Een andere optie is dat we
polissen veel flexibeler willen laten
samenstellen en wel door de klanten
zelf. Wij gaan rechtstreeks polissen
verkopen en net zoals nu met bijvoor-
beeld ziektekosten gebeurt, kunnen
mensen zelf bepalen waar ze wel en
waar niet voor verzekerd willen zijn. Al
naar gelang de eigen behoefte en situa-
tie.”
EUROPESE UITSPRAAKDeen maakt er geen geheim van dat de
recente uitspraak van het Europese Hof
van Justitie die verzekerden vrijlaat om
een eigen advocaat in te schakelen,
ARAG geen goed doet: “Sinds die uit-
spraak wordt dat meer gedaan. Onder-
zoek wijst uit dat in deze gevallen vaak
sprake is van een advocaat uit het eigen
netwerk. Omdat men die kent, niet
omdat men denkt dat deze deskundiger
is. Het toegankelijk houden van het
recht is een van de belangrijkste pijlers
van ARAG. Dit betekent dat wij er nu
nog voor kiezen om niets in de polis-
voorwaarden te wijzigen, in tegenstel-
ling tot DAS. Wij gaan uit van onze
kracht: namelijk dat onze klant zo te-
vreden is, dat hij simpelweg geen exter-
ne advocaat wil.”
* * * * *
Praktische vakkennis, doelgericht, compact, snel en altijd binnen handbereik.
Nu nogsneller schakelen!
Meld u nu aan op sdumemoplus.nl
Mr. 7/8 2014 / 79
Eind 2013 kwam De
notaris in woord en beeld
uit. Het is werkelijk
een prachtig lees- en bla-
derboek geworden, een ab-
solute must-have voor ieder-
een die werkzaam is in het
notariaat of daarin is geïn-
teresseerd. Dit boek geeft
een overzicht van nagenoeg
de volledige collectie van de
Stichting tot Bevordering der Notariële
Wetenschap. Heel veel foto’s geven een
mooi beeld van de collectie, die niet alleen
bestaat uit schilderijen en prenten, maar
ook uit bijvoorbeeld signetten, Franse
jetons, penningen, affiches en foto’s. Er
spreekt een enorme liefde van de samen-
stellers en de redactieleden voor de collec-
tie van de stichting uit. Een boek om er-
gens in huis- of studeerkamer neer te
leggen en regelmatig door te bladeren.
Een heel ander soort boek is Veel liefs van
Roald Dahl (alle verhalen uit drie bundels).
Dit boek had ik al vaker gelezen. En ook al
weet ik in hoofdlijnen nog wel de clou van
de meeste verhalen, toch blijft het een
waar genoegen om de verhalen van Dahl
te lezen. Er zit zoveel zwartgallige humor
in. Zo moet ik nog steeds lachen om de
vrouw die haar echtgenoot heeft vermoord
met een lamsbout, die lamsbout in de
oven doet en deze aan de politieagenten
die de moord onderzoeken voorzet. En ie-
dereen vraagt zich vervolgens af wat toch
het moordwapen kan zijn.
Er is ook de nep-dominee
die op het platteland op
zoek gaat naar antiek en
dan stuit op een kostbare
Chippendale-kast. Hij
doet alsof hij die kast als
brandhout gaat gebruiken
en haalt zijn auto op om
de kast in te laden. On-
dertussen heeft de eige-
naar de kast alvast in
stukken gehakt, zodat die makkelijk te
vervoeren is.
En dan de vrouw die van haar minnaar een
prachtige nertsmantel krijgt en zich af-
vraagt hoe zij dit aan haar echtgenoot uit
moet leggen. Ze bedenkt een list: ze levert
de jas in bij een pandjeszaak, ontvangt
een reçu en vertelt haar man dat ze dat
reçu ergens heeft gevonden. Hij biedt aan
het reçu voor haar in te wisselen en komt
dan thuis met een bontstola. “Wat een
bof, hè?” Vervolgens ziet de vrouw de se-
HET NACHTKASTJE VAN CAROLINE DE MAATAl sinds haar prille jeugd is ze dol op lezen. Door een drukke baan en dito
gezin komt ze daar helaas minder vaak aan toe dan ze zou willen. Toch blijft
notaris Caroline de Maat haar boekenkast aanvullen, want ze vindt het een
luxe om voor de kast te gaan staan en te bedenken wat ze zal gaan lezen.
Wordt het een literair werk dat je gelezen moet hebben, of gewoon een lek-
ker spannend boek? Of kiest ze deze keer een kijk- en leesboek?
DOOR CAROLINE DE MAAT
cretaresse van haar man lopen, gehuld in
‘haar’ mooie bontjas.
Een mooie jonge vrouw van Tommy Wieringa
was het boekenweekgeschenk van dit jaar.
Het gaat over Edward, een man van 42, die
valt voor een vrouw die vijftien jaar jonger
is, Ruth. Edward is bang voor verval en
verlies en wijt alles wat niet goed gaat aan
het leeftijdsverschil tussen hen, maar uit
het boek blijkt dat er meer aan de hand is.
Na de geboorte van hun zoontje gaat het
echt mis tussen hen. Het boek is vooral ge-
schreven vanuit de positie van Edward.
Zijn beweegredenen zijn duidelijk, die van
Ruth voor mij helaas veel minder. Tom-
my Wieringa kan mooi formuleren
en schrijft prachtige vloeiende zinnen.
Dat alleen al maakt het waard dit boek
te lezen.
Caroline de Maat is notaris bij Fikkers
notarissen in Bergen op Zoom.
Ooit werkte DAS uitsluitend met WO-juristen. Kundige rechtswetenschappers met een
universitaire graad die in de collegebanken zijn klaargestoomd voor een togaberoep als
advocaat. Maar een kleine acht jaar geleden besloot ’s lands grootste juridische dienstverlener
ook de deuren te openen voor HBO’ers. Niet als hulpje van hun academische geschoolde
collega’s. Maar als aanvulling daarop. Gebleken is namelijk dat de bachelors over een aantal
goed bij DAS passende competenties beschikken. Vooral communicatief erg sterk. De generalist
versus de specialist, die klanten soms nét iets beter aanvoelt dan academici, en zaken vaak al
weet te regelen vóór een gang naar de rechter noodzakelijk is.
Mr. Titia van Woerden, groepsmanager van de HBO-juristen, werkzaam bij DAS, is zeer over hen
te spreken. Dat de bachelors enkel worden ingezet voor eenvoudig uitzoekwerk is volgens haar
een fabeltje. “De HBO jurist bij DAS heeft bij DAS zijn eigen (proces)praktijk.”, aldus Van Woerden.
“Als bachelor start je bij DAS als junior jurist, waarna je - onder begeleiding van een mentor; al
gauw aan de slag gaat met wat we in de wandelgangen wel eens de ‘Rijdende Rechter’-zaken
noemen. Een stomerij dat een duur pak is kwijtgeraakt. Een klacht over een vakantiewoning die
in niets lijkt op het plaatje dat je in de brochure werd voorgespiegeld. Of een geschil met een
keukenleverancier over een ondeugdelijk geleverd product.”
“Bij DAS houdt de HBO jurist zich bezig met arbeidsrecht, contractenrecht en onroerende zaken ”,
gaat ze verder. “Bij arbeidsrecht moet je denken aan loonvorderingen, ontslagzaken, problemen
bij de eindafrekening, leaseauto geschillen en zaken als ouderschapsverlof. En contractenrecht:
de geschillen die ontstaan tussen consument en leverancier van een product of dienst. En
onroerende zaken: burenrecht, schade aan een onroerende zaak door een onrechtmatige daad,
huurrecht en koopzaken. Een interne opleiding van de DAS rechtsbijstandacademie brengt hen
de specialistische kennis bij die nodig is om deze zaken tot een goed einde te brengen.
Goed om kunnen gaan met klanten, mensen die bij ons een rechtsbijstandsverzekering hebben
afgesloten, is daarbij cruciaal. Een kwaliteit die de HBO-juristen al in hun opleiding ontwikkelen”,
aldus Van Woerden. “Ze pakken gemakkelijk de telefoon op. Samen met de klant spreken ze
de klacht door. Tegelijk analyseren ze of de zaak juridisch kans van slagen heeft. Kunnen we er
iets mee, dan stelt DAS direct een plan van aanpak op. Overigens hoeft een klacht niet altijd
te leiden tot een rechtszaak. Soms kan een geschil tot tevredenheid van de klant ook in der
minne worden opgelost. Dat scheelt een hoop tijd, geld en emotie. Want voordat de klant bij ons
aanklopt, heeft een geschil hen vaak al veel bloed, zweet en tranen gekost.”
De meer complexe zaken van een bijzonder specialisme, zoals bouwarbitrage, pensioenrecht,
gezondheidsrecht of vervoersrecht, worden bij DAS door de WO-juristen behandeld“, neemt Elly
van Exel, opleidingscoördinator HBO-Rechten bij de HAN, het stokje van haar over. “De meeste
afgestudeerden gaan aan de slag binnen de decentrale overheid (bijvoorbeeld een gemeente),
juridische adviesbureaus of in het bedrijfsleven. Ook maatschappelijke organisaties, juridisch
dienstverleners zoals DAS, deurwaarderskantoren, incassobureaus, advocatenkantoren en
rechtbanken bieden interessante functies voor hbo-juristen.”
Wil je later alsnog doorstromen naar een meestertitel aan een universitaire opleiding? Ook
dan ben je bij de HAN aan het juiste adres. Van Exel: “Naast het bijbrengen van praktische
vaardigheden rust de hogeschool studenten goed uit voor een mogelijke overstap naar het
wetenschappelijk onderwijs. Hierin staan we landelijk goed bekend. Dus ook voor wie later
alsnog advocaat of rechter wil worden, is de HAN een prima startpunt!”
HBO-JURISTEN ZIJN ZELFSTANDIG, PRAKTIJK GERICHT EN GOED MET MENSEN
Op 21 augustus is er weer een
Afsprakenavond in Arnhem.
Kijk voor meer informatie en
aanmelden op:
www.han.nl/werkenenleren
Zelfstandig, praktijk gericht en ‘goed met mensen’. Bij DAS, de grootste fi nancieel-juridisch dienstverlener, zijn ze maar wat blij met HBO-
juristen. Landelijk werken er momenteel zo’n zestig op de afdeling Legal Services. Onder hen ook veel alumni van de studie HBO-Rechten bij
de HAN. Zowel werkgever als klanten roemen vooral hun scherp ontwikkelde communicatieve vaardigheden en hands-on approach.
Mr. 7/8 2014 / 81
De Mr. Rally is powered by:
N a het grote succes van de eerste
drie Mr. Rally’s in de afgelopen ja-
ren, kon een vierde editie niet uit-
blijven. De Mr. Rally is dé rally voor juris-
ten in Nederland. Het evenement is
gericht op zowel beginnende als ervaren
rallyrijders. De rally wordt gereden ten
bate van Lawyers for Lawyers. Naast het
sportieve element is er tijd voor onderlin-
ge gezelligheid tijdens de lunch, de tea
break en de borrel.
VAN ALFA TOT VOLVODe rally wordt zaterdag 13 september 2014
gereden. Bijrijders behoeven geen jurist te
zijn en meedoen kan met elk soort en type
auto. Een unieke kans dus om uw old- of
newtimer en dus ook uw leasebakje eens
aan uw collega’s te laten zien!
Voor de rally is geen voorbereiding nodig.
Op de rallydag ontvangen de deelnemers
de routeboeken met alle benodigde infor-
matie. Start is in de buurt van Utrecht en
de fi nish ligt in het Betuwse Echteld. Hier
vinden de borrel, de prijsuitreiking en een
optioneel diner plaats.
INSCHRIJVINGDe kosten voor deelname aan de rally voor
een equipe van twee personen bedragen
€ 300,- (excl. btw) inclusief lunch, tea
break en borrel. Meer informatie en in-
schrijvingen: www.mr-rally.nl.
Redactie en uitgever van Mr. zijn niet aansprakelijk
voor welk voorval dan ook voortvloeiend uit inschrij-
ving en/of deelname aan de Mr. Rally.
De traditie wordt voortgezet: ook dit jaar wordt er weer een Mr. Rally verreden. Dé rally voor Nederlandse juristen is bedoeld voor zowel beginnende als ervaren rallyrijders. Dus grijp uw kans en laat zaterdag 13 september uw collega’s uw old- of newtimer zien!
SUBSIDIAIR
De Mr. Rally wordt actief ondersteund door het Comité van Aanbe-
veling, bestaande uit Walter Hendriksen (algemeen deken Neder-
landse Orde van Advocaten), alle lokale dekens en Jean Schreurs
(voorzitter Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen).
82 / Mr. 7/8 2014
NETWERKEN
KIJK OP WWW.MR-ONLINE.NL (MR. FOTO’S) VOOR EEN GROTERE WEERGAVE VAN DE FOTO’S ÉN HET ARCHIEF
ONDERNEMINGSRECHTDINER 2014Kon er voorheen rustig gekeuveld worden tijdens het OndernemingsrechtDiner, dit jaar moest er ook worden opgelet:
voor het eerst werd er een tafelrede gehouden. Terwijl de ondernemingsrechtjuristen een vorkje prikten sprak Lodewijk
Hijmans van den Bergh (Ahold) over zijn ervaringen als jurist in de raad van bestuur van een beursvennootschap. ’s
Middags was al een aantal andere sprekers uit wetenschap en praktijk aan het woord geweest in het Amsterdamse
Eye. Thema was dit jaar ‘Wetgevingsinitiatieven rondom bestuurders en commissarissen’. Fotograaf Chris van Houts
houdt niet zo van tafelredes, en fotografeerde tijdens de borrel alvast iedereen van links naar rechts.
Titiaan Keijzer, Bart Bootsma en Maar-
ten Verbrugh (allen Erasmus Universi-
teit Rotterdam)
Margreet Oostenrijk en Marleen van Uchelen (beiden
Houthoff Buruma), Joti Roest (Universiteit van Amster-
dam) en Kyoko Kuijers (Houthoff)
Maarten Muller (Allen & Overy), Bas
Steins Bisschop (Steins Bisschop &
Schepel) en Johan Kleyn (Jones Day)
Arnout Stroeve (Van Doorne), Antoinette
Sprenger (Delta Lloyd) en Joyce Leem-
rijse (Allen & Overy)
Sophie van de Graaff (Jones Day), Robert van Agteren
(Baker & McKenzie) en Floris Pierik (Jones Day)
Arnout Schennink (Lexence), Michiel
Coenraads en Damien Berkhout (bei-
den Stibbe)
Nathalie den Hollander en Gerda de Heer (beiden
UvA) en Marlies Schut (Pon)
Laurine van den Bos (Spigt), Anita van
Wees (Gerechtshof Amsterdam) en Ma-
rian van Eck (Boekel De Nerée)
Manon van Gaal en Marcel van den Nieuwenhuijzen
(beiden Linklaters), Gerbrand Visser (Allen & Overy)
en Herke van Hulst (Clifford Chance)
Kitty Lieverse (Loyens & Loeff), Monica Bremer (Bre-
mer & De Zwaan) en Nelleke Krol (Loyens & Loeff)
Nicoline de Jong (Confius Executive
Search), Maarten Schepel (Steins Bisschop
& Schepel) en Maureen Bal (APX Group)
Annemieke Hendrikse, Jasper Leedekerken en Rob
Wouters (allen Van Doorne) en Kai Guldemond (Van
der Steenhoven)
Dries Beljon (Tonino & Partners), Bauke
Faber (Intertrust) en Peter Boeken (To-
nino & Partners)
Marijke Lohman, Waldemar van der Veen en Yuri Wehr-
meijer (allen Houthoff Buruma)
Boudewijn Kanen (Boekel De Nerée), Gerben den Her-
tog (Galavazi Den Hertog) en Hans Sachse (Boe-
kel De Nerée)
Maaike van der Zee en René van de
Klashorst (beiden Pels Rijcken) en Claartje
Buiten (Radboud Universiteit Nijmegen)
Loes Lennarts (Universiteit Utrecht/Rijksuniversiteit
Groningen), Cathalijne van der Plas (Höcker), Jasper
Stek (Stek) en Jim Kluyver (KBS)
Documenten digitaliseren doe je zo
Met de scan-oplossingen van Ricoh
Met Meesterwerk van Ricoh
Scannen, organiseren, veilig opslaan en doorzoeken! Direct in het juiste digitale dossier.
Scan en organiseer al je documenten met 1 druk op de knop. Scannen, verzenden,
opslaan, terugvinden, doorzoeken en delen. Altijd handiger dan handmatig. Zo krijg je
altijd en overal de juiste informatie op het juiste moment bij de juiste persoon. Snel, veilig
én kostenbesparend. Zo helpt Ricoh je met het vervaardigen en organiseren van informatie.
Zodat jij kunt focussen op wat er toe doet en het verschil kunt maken.
Deze pagina is interactief. Download de Clickable Paper app en
scan deze pagina of ontdek meer op Zo.Ricoh.nl
Begin with the End in Mind
Habit #2
Legal Search | Lease a Lawyer | Career CoachingLegal Services | Young Voxius
Optimizing effi ciency in Legal & Compliance
by providing tailor made executive search
and interim solutions. Voxius.nl | Lynxius.com