İlkÖĞretİmde doĞal belİrteÇler kullanilarak asİt ve...
TRANSCRIPT
Asıl alt başlık stilini düzenlemek için tıklatın
26.06.0 9
TUBİTAK BİDEBYİBO ÖĞRETMENLERİ
FEN ve TEKNOLOJİ-FİZİK,KİMYA,BİYOLOJİ-MATEMATİK ÖĞRETMENLERİ
PROJE DANIŞMANLIĞI ÇALIŞTAYI ÇALIŞTAY 2009-1
İLKÖĞRETİMDE DOĞAL BELİRTEÇLER
KULLANILARAK ASİT ve BAZLARIN BELİRLENMESİ
GRUP:İNDİKATÖRMustafa ORDUERİ
Aysun ÇELEBİArzu BULUT
26.06.0 9 • Asitler, suda eridiğinde hidrojen iyonları (H+) üreten
maddelerdir.
• Suda iyonlaştıklarında ortama OH- (hidroksit) iyonu verebilen maddelere verilen isimdir [1].
ASİTLER ve BAZLAR
26.06.0 9
ASİTLER ve KULLAN IM ALAN LARI
26.06.0 9
BELLİ BAŞLI ASİTLER
Hidroklorik asit HCI Tuz ruhu
Nitrik asit HNO3 Kezzap
Karbonik asit H2CO3 Gazoz, kola
Sülfürik asit H2SO4 Akülerde
Formik asit HCOOH Karınca
Asetik asit CH3COOH Limon
Malik asit C4H6O5 Elma
Askorbit asit C6H8O6 C vitamini
26.06.0 9
ASİTLERİN ÖZELLİKLERİ
• Asitlerin sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.• PH cetvelinde 0-7 arasındadır.• Mavi turnusol kağıdını kırmızı rengine çevirirler.• Metallerle tepkimeye girerek H2 gazı açığa
çıkartırlar.• Suda çözüldükleri zamanki iyonlaşma
miktarlarına göre ikiye ayrılırlar;• Kuvvetli (tamamen iyonlaşmış) asitler
(örn:HCl)• Zayıf(tamamen iyonlaşmamış) asitler
(örneğin: CH3COOH)
26.06.0 9
BELLİ BAŞLI BAZLARBazlar Formülü Kullanım
Yeri
Amonyak NH3 Gübre yapımı
Sodyum hidroksit
NaOH Sabun yapımı
Sodyum bikorbonat
NaHCO3 Cam ve gübre yapımı
26.06.0 9
BAZLARIN ÖZELLİKLERİ
• Sulu çözeltilerde OH- iyonu verirler.• Tatları acıdır.• Sudaki çözeltileri elektriği iletir.• PH cetvelinde 7 ile 14 arasındadır.• Turnusol kağıdını kırmızı renkten maviye çevirirler.• Ele kayganlık hissi verirler.• Suda iyonlaşabilirler.• Asitlerle tepkimeye girdiklerinde tuz ve su oluştururlar.• Sulu çözeltileri elektriği iletir.
26.06.0 9
DİKKAT: Asit kızartır baz morartır.
26.06.0 9
9
İndikatörler, sulu çözeltide ortamın pH’sına göre renk değiştiren maddelerdir. Bu grup bileşikler sentetik ya da doğal boyar maddeler olup asit ve baz renkleri birbirinden oldukça farklıdır. En bilinenleri fenolftalein ve metil oranj’dır.
indikatör
26.06.0 9
3. KULLAN ILAN MATERYALLER VE YÖN TEM3.1.KULLAN ILACAK MATERYALLER3.1.1.Kullanılacak bitkisel materyaller: kırmızı lahana , kuşburnu, gül yaprağı, çay, çilek, kırmızı soğan kabuğu, lavanta yaprağı, maydanoz , kiraz.
26.06.0 9
3.1.2. Kullanılan materyaller
• NaOH, HCl, süzgeç kağıdı, 25 adet deney tüpü, damlalık, 50 ml’lık 10 adet beher, tüplük, saat camı, havan, saf su, etil alkol, huni, 500 ml’lik 2 adet beher.
26.06.0 9
3.2. YÖN TEM3.2.1. Renk veren doğal indikatörlerin hazırlanması•Gül yaprağı toplandı, havanda dövüldü, etil alkolde çözülerek açık kahve tonlarında bir çözelti elde edildi.
•Birkaç tane kırmızı soğanın kabuğu soyularak havanda dövüldü, suda çözülerek kiremit kırmızısı tonlarında bir çözelti elde edildi.
26.06.0 9
.
• Maydanoz doğrandı, havanda dövüldü, saf suda çözüldü, süzülerek yeşil tonlarında bir çözelti elde edildi.
•15 gr kırmızı lahana alınarak havanda bulamaç haline getirildi, sıcak suda çözüldüğünde patlıcan moru renginde bir çözelti elde edildi.
26.06.0 9
• Kirazlar çekirdeklerinden ayrıldı, havanda dövüldü, saf suda çözülerek süzgeç kâğıdında süzüldü ve pembe renkte çözelti elde edildi.
•Çilek ayıklandı, havanda dövüldü, saf suda çözüldü süzgeç kâğıdından süzülerek pembe renkli çözelti elde edildi.
26.06.0 9
• Lavanta toplandı, saplarından ayıklandı, havanda etil alkol ve saf su eklenerek dövüldü. Mor lavanta önce yeşile sonra koyulaşarak kahverengine dönüştü, süzgeç kâğıdından süzülerek kahverengi renkte çözelti elde edildi.
•Demlenmiş bir bardak çay ve kuşburnu alınarak süzgeç kâğıdından süzüldü tavşan kanı renginde çözeltiler elde edildi.
26.06.0 9
Bu hazırlanan numuneleri kontrol etmek üzere:
• 2gr katı NaOH alınarak 500 ml’lik behere konuldu saf su eklenerek 500 ml’ye tamamlandı (0,1 M’lık kuvvetli baz çözeltisi hazırlandı).
• 4,23ml HCl alınarak 500 ml’lık behere konuldu saf suyla 500 ml’ye tamamlandı (0,1 M ‘lık kuvvetli asit çözeltisi hazırlandı).
26.06.0 9
• Hazırlanan NaOH çözeltisi baz diye adlandırılan,
HCl çözeltisi ise asit diye adlandırılan 9’ar
Deney tüpüne eşit miktarda aktarıldı.
•9 adet bitki özütlerinden oluşturulan çözeltilerden sırasıyla asit baz çiftlerine pipet yardımıyla damlatıldı renk değişimi gözlendi.
26.06.0 9
26.06.0 9
26.06.0 9
26.06.0 9
Tablo -1:Deneylerde kullanılan bitki özütlerinin asit-baz indikatör renkleri
Bitki özütleri Asit rengi Baz rengiKırmızı lahana Pembe -kırmızı Sarı-yeşilGül yaprağı Açık pembe sarıMaydonoz yeşil yeşilLavanta renksiz Kahve rengiKırmızı soğan kabuğu
Açık kırmızı Açık kahve
Kuşburnu kırmızı Koyu yeşilÇilek Açık turuncu Sarı-yeşilKiraz Açık pembe Açık sarıÇay Açık kahve rengi Kahve rengi
26.06.0 9
• Bitki özütlerinden elde edilen çözeltilere mavi bantlı süzgeç kağıdından kesilen şeritler daldırılarak kurutuldu.
• Bitki özütleri emdirilerek kurutulan süzgeç kağıtlarına ayrı ayrı 0,1M’lık HCl ve 0,1M’lık NaOH çözeltileri damlatılarak tablo-1’deki veriler bir kez daha teyit edildi.
26.06.0 9
5. SON UÇ
Sonuç olarak ; kırmızı lahana, çay, gül yaprağı,kırmızı soğan kabuğu, çilek, kuşburnu, kiraz’ın doğal indikatör özelliğine sahip olduğu anlaşıldı.Bu nun yanında maydonoz ve lavantanın indikatör olarak kullanılamayacağı tespit edilmiştir. İlköğretim düzeyinde asit ve bazların ayırt edilmesinde doğal bitki özütlerinin kolay hazırlanabilir olması nedeniyle indikatör olarak kullanılabileceği anlaşılmıştır.Asit ve baz renklerinin birbirinden çok farklı olması ve deneylerin görsel olması nedeniyle öğrencilerin dikkatini çekeceği ve öğrenmeyi daha zevkli kılacağı düşünülmektedir.
Burada yapılan deneyler çevremizde bulunan diğer bitkilerden elde edilecek özütler için de test edilebilir.Böylece daha yeni doğal indikatörlere ulaşılabilir.
26.06.0 9 YARARLAN ILAN KAYNAKLAR
[1]www.kimyaevi.org
[2]www.internetlandmark.edu
[3]www.forumpaylaşnet
[4]www.turkcebilgi.com/analitikkimya
[5]www.tubitak.com
26.06.0 9
TEŞEKKURLER
Bu çalışmamızda bize yardımcı olan Prof. Dr. Veysel
Turan YILMAZ, Prof. Dr. Hasan SEÇEN, Mümin Tansu
DÖNMEZ’e , kimya gruplarına ve tüm teknik
personele teşekkür ederiz.
26.06.0 9
PARAYA İHTİTACIN YOKMUŞ GİBİ ÇALIŞ.
KİMSE SEN İ ÜZMEMİŞ GİBİ SEV.
KİMSE SEN İ SEYRETMİYORMUŞ GİBİ DAN S ET.
KİMSE SEN İ DİN LEMİYORMUŞ GİBİ ŞARKI SÖYLE.
CEN N ET DÜN YADAYMIŞ GİBİ YAŞA.