www.ecovarna.info Брой 45, година XIII, Декември, 2014 г., Цена 0.50 лв.Информационен бюлетин на ОЦОСУР, фондация „МЕЙДЕЙ“, МК „Приятели на морето“

Радиоактивни водиизтичат от затворените

уранови мини у насНа места превишението на нормите на радиация е над 600 пъти

Ïîâå÷å îò 30 – 40 ãîäèíè ñëåäçàòâàðÿíåòî íà óðàíîâèòå ìèíè âÁúëãàðèÿ, âîäèòå, èçòè÷àùè îò òÿõ,ñúäúðæàò âèñîêè íèâà íà óðàí èõèìèêàëè, â òîâà ÷èñëî òåæêè ìå-òàëè è òîêñè÷íè ñóáñòàíöèè, êàòîàðñåíèê.

Òîâà ñå ïîñî÷âà â äîêëàä íà åêî-

ëîãè÷íî ñäðóæåíèå „Çà Çåìÿòà”,ðàçðàáîòåí ïî íàó÷íèÿ ïðîåêòEJOLT (www.ejolt.org) ñ ïîìîùòà íàôðåíñêàòà ëàáîðàòîðèÿ CRIIRAD.Ìåñòíè àêòèâèñòè îðãàíèçèðàò ò.íàð. „Òîêñèê òóð“, ïî âðåìå íà êîé-òî ñå âçåìàò ïðîáè îò âîäè, èçòè÷à-ùè îò óðàíîâèòå ìèíè. Îêàçâà ñå,

÷å íà ìåñòà èìà çíà÷èòåëíè ïðåâè-øåíèÿ íà ïðåäåëíî-äîïóñòèìèòåíîðìè íà ðàäîí è óðàí, òâúðäè åäèíîò ó÷àñòíèöèòå â íàó÷íîòî èçñëåä-âàíå Òîäîð Ñëàâîâ.

Ïðîáîíàáèðàíåòî å èçâúðøåíîâ ðàéîíèòå íà Ñåñëàâöè (ñîôèéñ-êè êâàðòàë äî Êðåìèêîâöè), Áóõî-

âî è Íîâè õàí, Ñîôèéñêî. Äî Ñåñ-ëàâöè, â þæíèòå ñêëîíîâå íà Ñòà-ðà ïëàíèíà, íàïðèìåð, ñà çàìåðå-íè äî 110 ìèêðîñèâåðòà íà ÷àñ.×èñëîòî å ïîâå÷å îò 600 ïúòè íàäíîðìàëíèòå íèâà íà ðàäèàöèÿ.

Âñè÷êî ïî òåìàòà íà ñòð. 4-5

Пасивният офисвече не е мит въвВарна. Ставамепроизводител ина електромобили

Ïîäðîáíîñòè íà ñòð.6

Създадоха атласна екологичнитеконфликтипо света.В България са 17

Ïîäðîáíîñòè íà ñòð. 2-3

Събирайкиотпадъка раздел-но, спестявамресурси иопазваме чистаприродата.

2брой 45 Åêîèíîâèðàé

„Çåëåí” èíîâàöèîíåí âàó÷åð äàïîäïîìàãà ìåñòíè åêîèíèöèàòèâè âúâÂàðíà. Òîâà ïðåäëàãàò íà îáùèíà Âàð-íà îò Àñîöèàöèÿòà íà áúëãàðñêèòå ÷åð-íîìîðñêè îáùèíè (ÀÁ×Î) – âîäåùïàðòíüîð çà Áúëãàðèÿ â ìåæäóíàðîä-

íèÿ ïðîåêò RECOMMEND. Îò îðãà-íèçàöèÿòà ñà ðàçðàáîòèëè ðåãèîíàëåíïëàí çà èçïúëíåíèå çà âíåäðÿâàíå íàìîäåëà, êîéòî óñïåøíî ñå ïðèëàãà îòãîäèíè â Áúðíî (×åõèÿ). Ïðèãîäåí êúìáúëãàðñêèòå óñëîâèÿ, ìîäåëúò èçãëåæ-äà òàêà: áþäæåò íà ôîíäà – 60 000 ëâ.;ñòîéíîñò íà åäèí çåëåí âàó÷åð äî 5000ëâ.; äî 75% ãðàíò çà ôèíàíñèðàíå íàïðîåêò; äî 5 ñòðàíèöè àïëèêàöèîííàôîðìà; äî 1 ìåñåö îäîáðåíèå; áåíåôè-öèåíòè – ñäðóæåíèÿ ñ íåñòîïàíñêà öåëè ìàëêè è ñðåäíè ôèðìè. Ïðåäèìñòâà-òà íà òîçè òèï ôèíàíñèðàíå ñà ìíîãîïî-ìàëêàòà àäìèíèñòðàòèâíà ïîäãî-òîâêà è ïî-áúðçîòî îäîáðåíèå â ñðàâ-íåíèå ñ äðóãèòå ïðåäîñòàâÿíè ãðàíòî-âå â òîçè ñåêòîð, çàÿâè Òîäîð Òîíåâîò Àñîöèàöèÿ íà áúëãàðñêèòå ÷åðíî-ìîðñêè îáùèíè. Îñíîâíîòî ïðåäíàç-íà÷åíèå íà ìîäåëà å ïðåäîñòàâÿíåòîíà âúçìîæíîñò çà çàêóïóâàíå íàâúíøíà óñëóãà ñ öåë îïàçâàíå íà îêîë-íàòà ñðåäà. Ïî òîçè íà÷èí ïå÷åëè íåñàìî ìåñòíèÿò áèçíåñ, íî â äúëãîñðî-÷åí ïëàí - è öÿëàòà ìåñòíà îáùíîñò.

Èäåÿòà çà „çåëåí” èíîâàöèîíåí âà-ó÷åð áåøå ïðåäñòàâåíà ïðåä ïðåäïðè-

“Зелен“ ваучер насърчаваекоинвестициите в бизнеса

Остава далеч за българските ширини идеятаза екологичен дизайн, който следва природния цикъл

åìà÷è è ïðåäñòàâèòåëè íà íåïðàâèòåë-ñòâåíèÿ ñåêòîð îò Âàðíà è îáëàñòòàïî âðåìå íà „çåëåíî” áèçíåñ êàôå âõîòåë „Ëîíäîí”. Ñðåùàòà ñå îðãàíè-çèðà îò Îáùåñòâåíèÿ öåíòúð çà îêîë-íà ñðåäà è óñòîé÷èâî ðàçâèòèå (ÎÖÎ-

ÑÓÐ) ñ ôèíàíñîâàòà ïîäêðåïà íà ïðî-ãðàìà INTERREG IVC íà ÅÑ â ðàìêè-òå íà ïðîåêò RECOMMEND. Öåëòà íàïðîåêòà å äà íàñúð÷è åêîèíîâàöèèòåâ ðåãèîíèòå, êàêòî è ðàçðàáîòâàíåòîíà ðåãèîíàëíè ïëàíîâå çà èçïúëíåíèåâ òàçè îáëàñò.

Îáùî ïåò «çåëåíè» áèçíåñ ñðåùèáÿõà ïðîâåäåíè â ðàìêèòå íà ïðîåêòà.Îñâåí âúâ Âàðíà, ïîäîáíè èìàøå âÄîáðè÷, Ñèëèñòðà, Øóìåí è Òúðãîâè-ùå. Îêîëî 50 ïðåäñòàâèòåëè íà áèç-íåñà âçåõà ó÷àñòèå â äèñêóñèèòå.

Çàùî åêîèíàâàöèè? Âñå ïîâå÷åêîìïàíèè ñà èçëîæåíè íà ðèñê îò íå-äîñòèã íà ñóðîâèíè çà äîñòàâêà, íå-ñòàáèëíîñò íà öåíèòå è âèñîêà ñòîé-íîñò íà ìàòåðèàëèòå, çàÿâè âúâ âñòúïè-òåëíèòå ñè äóìè Èëèÿí Èëèåâ îòÎÖÎÑÓÐ.  ñúùîòî âðåìå ñâåòîâíè-ÿò èêîíîìè÷åñêè ôîðóì (WEF) è Äîê-ëàäúò çà ñâåòîâíè ðèñêîâå îò 2012 ã.êëàñèðàò äðàñòè÷íèòå âàðèàöèè íàöåíèòå íà ñóðîâèíèòå êàòî ïåòèÿ íàé-âàæåí ðèñê ïî îòíîøåíèå íà ïîòåí-öèàëíè íåãàòèâíè âúçäåéñòâèÿ âúðõóáèçíåñà. Íå ñëó÷àéíî ÑÀÙ èíâåñòè-ðà òðèëèîíè äîëàðè â èçãðàæäàíåòî íà

ñîëàðíè è ôîòîâîëòàè÷íè ñèñòåìè. Âáúäåùå òîâà ùå áúäå íàé-åâòèíèÿ òèïåíåðãèÿ, êàçà Ìèðîñëàâ Ãóöàëî, ìå-íèäæúð ïðîäàæáè â „3Ê” ÀÄ. Òîâàëÿòî èêîíîìè÷åñêè íàé-ðàçâèòàòàäúðæàâà â Åâðîïà – Ãåðìàíèÿ, ïîñòè-ãà åíåðãèåí ðåêîðä – 70% îò êîíñóìè-ðàíàòà åíåðãèÿ ïî îáÿä â ñòðàíàòà åîò âúçîáíîâÿåìè èçòî÷íèöè.

Ó íàñ îáùèíà Áàë÷èê íàñêîðî ïå-÷åëè ïðèç çà íàé-óñòîé÷èâî ðàçâèâà-ùà ñå îáùèíà, áëàãîäàðåíèå íà ïðî-åêò íà „3Ê” çà óëè÷íî îñâåòëåíèå îòñëúí÷åâà åíåðãèÿ íà åäíà îò ãðàäñêè-òå àëåè. Êîìïàíèÿòà å èçãðàäèëà çà-ðÿäíà ñòàíöèÿ çà åëåêòðîìîáèëè âÁàë÷èê, êîÿòî ïðîèçâåæäà åíåðãèÿ îòôîòîâîëòàèöè. Êîãàòî íÿìà äîñòàòú÷-íî ïîòðåáëåíèå, ïðîèçâåäåíàòà îòñëúíöåòî åíåðãèÿ îòèâà çà óëè÷íîòîîñâåòëåíèå. Ïîäîáíà çàðÿäíà ñòàíöèÿôèðìàòà ïëàíèðà äà íàïðàâè è âúâÂàðíà. Íàé-àòðàêòèâíèÿò é ïðîåêòîáà÷å å ñãëîáÿâàíåòî íà ñèòè êàð –ìàëêà ãðàäñêà åëåêòðè÷åñêà êîëà.Òîéòðÿáâà äà ñå ðåàëèçèðà äî êðàÿ íà ãî-äèíàòà.

Èìà îùå ìíîãî äà ñå ðàáîòè ñ áèç-íåñà çà âúâåæäàíåòî íà åêîèíîâàöèè

è åêîìåíäèæìúíò â ïðàêòèêàòà, çàÿâèñëåä êðàÿ íà ñúáèòèÿòà Èëèÿí Èëèåâ.Åêèòåêòúò “åêîèíîâàöèè” è “åêî-ìåíäæìúíò” âñå îùå íå å ïðèîðèòåòè íå ïðèâëè÷à âíèìàíèåòî íà ðîäíè-òå ïðåäïðèåìà÷è. Âúïðåêè òîâà íà ñðå-ùèòå äîéäîõà è áèçíåñìåíè, êîèòîòúðñåõà êîíêðåòíî ðåøåíèå çà òÿõíà-òà ðàáîòà. Íàé-÷åñòî îáà÷å òî áåøåñâúðçàíî ñ ïðàêòèêèòå íà èçïîëçâàíåíà âúçîáíîâÿåìè åíåðãîèçòî÷íèöè(ÂÅÈ). Ïðåìèíàâàíåòî êúì çåëåíàåíåðãèÿ â ïîâå÷åòî ñëó÷àè íå áåøåñâúðçàíî ñ åêîëîãè÷åí ìîòèâ, à çàðà-äè òðóäíîñò äà áúäàò èçïîëçâàíè êîí-âåíöèîíàëíèòå èçòî÷íèöè.Òîçè òèïïðåäïðèåìà÷è ïðîÿâÿâàò èíòåðåñ, òúéêàòî åêîèíîâàöèèòå â òåõíèòå ñëó÷àèñå ÿâÿâàò åäèíñòâåíàòà àëòåðíàòèâà çàðåøàâàíå íà áèçíåñ ïðîáëåìà èì.

Èíòåðåñúò êúì åêîèíîâàöèèòå îòñòðàíà íà ìàëêèÿ è ñðåäåí áèçíåñ, êàòîôîðìà è íà÷èí íà ìèñëåíå, è îòíîøå-íèå êúì æèâîòà, îòñúñòâàøå ñðåä ãîñ-òèòå, îáîáùàâà âïå÷àòëåíèÿòà ñè Èëè-åâ. Ðàçáèðà ñå, âñÿêî ïðàâèëî èìà èç-êëþ÷åíèÿ. Ïîëîæèòåëåí íàïðèìåð ñåïîÿâè îùå íà ïúðâàòà ñðåùà – âúâÂàðíà. Ìëàä ïðåäïðèåìà÷ îò Òúðãî-

âèùêî, êîéòî ñòàðòèðàøå áèçíåñ, èìà-øå âèçèÿòà è ðàçáèðàíåòî, ÷å êîìïà-íèèòå òðÿáâà äà ñòàíàò ïî-îòãîâîðíèêúì îïàçâàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà.Ïîäîáåí òèï îòíîøåíèå îçíà÷àâà íåñàìî çàêóïóâàíå íà êîíêðåòíà ïðîèç-âîäñòâåíà ìàøèíà, êîÿòî èçïîëçâà ïî-ìàëêî åíåðãèÿ, à è öÿëîñòåí ìå-íèäæìúíò íà ïðåäïðèÿòèåòî, â ò.÷.êîíòðîë âúðõó åìèñèèòå ÑÎ2, âúðõóîòïàäúöèòå, ïîâèøàâàíå êâàëèôèêà-öèÿòà íà ïåðñîíàëà, ïîäîáðÿâàíå íàòðàíñïîðòíèòå ñèñòåìè.

Îñòàâà äàëå÷ çà áúëãàðñêèòå øèðè-íè èäåÿòà çà åêîëîãè÷íèÿ äèçàéí, êîé-òî ñëåäâà ïðèðîäíèÿ öèêúë, íî òàêè-âà ïðèìåðè íå ëèïñâàò ñðåä ïàðòíüîð-ñêèòå ñòðàíè ïî ïðîåêòà. Ïðåäïðèå-ìà÷ îò Àâñòðèÿ, íàïðèìåð, èçäàâà ðåê-ëàìíà áðîøóðà íà ôèðìàòà ñè íà ðå-öèêëèðàíà õàðòèÿ, ñ ïå÷àò îò âîäíèáîè, êîÿòî ìîæå äà ñå ïîãúëíå è îòäåòå, áåç äà íàâðåäè íà îðãàíèçìà ìó. ñúùîòî âðåìå ó íàñ ïðîäúëæàâà äàáèòóâà ìíåíèåòî, ÷å îòïå÷àòâàíåòîâúðõó ðåöèêëèðàíà õàðòèÿ íè èçëèçàïî-ñêúïî, îòêîëêîòî âúðõó îáèêíîâå-íà. Ïðîáëåìúò å, ÷å âèíàãè åâòèíîòîñëåä òîâà íè èçëèçà ïî-ñêúïî. Ôîêó-

ñèðàéêè ñå ñàìî âúðõó åäèí àñïåêò îòáèçíåñà - öåíàòà, ñå îáðúùà ãðúá íàâñè÷êè äðóãè – îïàçâàíåòî íà ïðèðî-äàòà, íà çäðàâåòî íà õîðàòà, íà ñîöè-àëíàòà îòãîâîðíîñò íà áèçíåñà, çàÿâÿ-âà Èëèÿí Èëèåâ.

Áèçíåñ êàôåòàòà ñà âçàèìñòâàíè îòàíãëèéñêèòå ïàðòíüîðè ïî ïðîåêòà èçà íÿêîè îò ãîñòèòå çâó÷àõà äîñòà íî-âàòîðñêî, íî ñå îêàçâàõà óäîáíà ôîðìàçà êîìóíèêàöèÿ, êîÿòî ìîæå äà áúäå èç-ïîëçâàíà è çà íàïðåä, ñïîäåëè Èëèåâ.

RECOMMEND å ïðîåêò ïî ïðîãðà-ìà INTERREG IVC, êîéòî ñå ðåàëèçè-ðà â ïåðèîäà ÿíóàðè 2012 – äåêåìâðè2014 ã. RECOMMEND îñèãóðÿâà íàïðåäïðèÿòèÿòà è ïóáëè÷íèòå âëàñòèèíôîðìàöèÿ çà èíñòðóìåíòè è ñõåìèçà ôèíàíñèðàíå çà íîâè åêîëîãè÷íèìåðêè â áèçíåñ ñåêòîðà.

 ðàìêèòå íà ïðîåêòà, ÎÖÎ-ÑÓÐ ïðåâåäå è ðåäàêòèðàíàðú÷íèê ïî åêîèíîâàöèè íàåâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ.Íàðú÷íèêúò ìîæå äà áúäåííàìåðåí â åëåêòðîííàòà áèáëèî-òåêà íà ÎÖÎÑÓÐ â èíòåðíåò íààäðåñ: http://issuu.com/pecsd

Ïúðâèÿò ïðîòîòèï íà áúëãàðñêèåëåêòðîìîáèë ðàçðàáîòè âàðíåíñêà-òà êîìïàíèÿ „3Ê” ÀÄ.  íà÷àëîòîíà ñëåäâàùàòà ãîäèíà òîé ùå áúäåïðåäñòàâåí íà øèðîêàòà ïóáëèêà. ÁÃåëåêòðîìîáèëúò ùå îòãîâàðÿ èçöÿ-ëî íà åâðîïåéñêèòå èçèñêâàíèÿ è ùåáúäå ïðèãîäåí çà äâèæåíèå îñíîâ-íî â ãðàäñêè óñëîâèÿ. Âå÷å ñà íà-ïðàâåíè è ïúðâèòå ïîðú÷êè çà åëåê-òðîìîáèëà. Áóðãàñ ñå î÷åðòàâà äà ñåïðåâúðíå â ïúðâàòà áúëãàðñêà îáùè-íà, êîÿòî ùå çàïî÷íå ïîäìÿíà íà àâ-òîïàðêà ñè ñ êîëè, çàäâèæâàíè îòåëåêòðè÷åñòâî.

Първият БГ електромобилизлиза на пазара догодина

Общопет„зелени“бизнессрещибяхапроведе-ни вСеверо-източниярегионнапланирав рамки-те напроектаRECOM-MEND

На среща-та във Варнаприсъства и

млад пред-приемач от

Търговищко,който старти-раше бизнес и

имашевизията и

разбирането,че компании-

те трябва дастанат по-отговорни

към опазване-то на околна-

та среда.

3 брой 45Åêîèíîâèðàé

Èíæåíåðèíãîâà êîìïàíèÿ â îáëàñò-òà íà åíåðãåòèêàòà è åêîëîãèÿòà âúâÂàðíà èçãðàäè Öåíòúð çà åíåðãèéíèðåøåíèÿ â êâ. Àñïàðóõîâî, äî ñãðàäàòàíà Áèçíåñèíêóáàòîðà. Òîâà å èçöÿëîïàñèâíà è åíåðãèéíî íåçàâèñèìà îôèññãðàäà, ïîñòðîåíà âúðõó çåìåäåëñêàçåìÿ, áåç äîñòúï äî åëåêòðîïðåíîñíàòàìðåæà.  íåÿ â ðåàëíè óñëîâèÿ âñåêèìîæå äà ñå çàïîçíàå ñ äîñòúïíè òåõíè-÷åñêè ðåøåíèÿ çà åíåðãèéíà åôåêòèâ-íîñò è ïî-åôåêòèâíî óïðàâëåíèå íàâîäíèòå ðåñóðñè.  öåíòúðà ùå ðàáî-

òÿò îêîëî 10 äóøè - ïðîåê-òàíòè, òåõíèöè è àäìèíèñò-ðàòèâåí ïåðñîíàë íà „ÇÊ”.

- Ã-í Îðåøêîâ, çàùîðåøèõòå äà èçãðàäèòå òîçèöåíòúð?

- Öÿë æèâîò ñúì ñå çàíè-ìàâàë ñ åíåðãåòèêà è âå÷å 7-8 ãîäèíè ñúì îòäàäåí íà êà-óçàòà çà åíåðãèéíàòà åôåê-òèâíîñò è åíåðãèÿòà îòâúçîáíîâÿåìè åíåðãîèçòî÷-íèöè. Ðåøèõìå äà èíâåñòè-ðàìå â íåùàòà, êîèòî ïðàâèìçà íàøèòå êëèåíòè è äà ïî-êàçâàìå íà ìÿñòî êàê èçãëåæ-äàò ðåàëèçèðàíè.

- Îôèñ ñãðàäà, ïúê áèëîòî è ïàñèâíà, âúðõó çåìå-äåëñêà çåìÿ – íå ïðîòèâî-ðå÷è ëè òîâà íà áúëãàðñ-êîòî çàêîíîäàòåëñòâî è íåå ëè òâúðäå ñëîæíî èñêúïî çà ðåàëèçàöèÿ?

- Çàêîíúò çà óñòðîéñòâî íà òåðèòî-ðèÿòà ïîçâîëÿâà âúðõó çåìåäåëñêà çåìÿäà ñå èçãðàæäàò âðåìåííè ïîñòðîéêè,áåç äà ñå ïðîìåíÿ ñòàòóòà. Èçïîëçâàìåòàçè îïöèÿ è èìàìå ðàçðåøåíèå äà ìîí-òèðàìå íàøèòå îáåêòè òóê. Òå ñà èç-ïúëíèëè âñè÷êè èçèñêâàíèÿ çà åíåð-ãèéíà åôåêòèâíîñò – äîáðà òîïëîèçî-ëàöèÿ, óñòîé÷èâè íà ìåõàíè÷íè íàïî-ðè, êàòî âåòðîâå, ñíåãîâå, ñòóäîâå è ò.í.Ãîëåìèÿò ïðîáëåì â ñëó÷àèòå íà ñòðî-åæ âúðõó çåìåäåëñêà çåìÿ å ëèïñàòà íàèíôðàñòðóêòóðà, îñíîâíî íà âîäà è òîê.Çà íàø êúñìåò ðàéîíúò å âîäîñíàáäåí,íî ïî ïðèíöèï ìîæåì äà äîâåæäàìåâîäà îò âñÿêàêúâ èçòî÷íèê ñàìî ñ ïî-ìîùòà íà ñëúí÷åâàòà åíåðãèÿ. Èìàìå

ñîëàðíè ïîìïè, ñ êîèòî ìîæåì äà èç-ïîìïâàìå âîäà îò 300 ì äúëáî÷èíà, àêîñå íàëàãà.

- Êîëêî âðåìå âè îòíå ñòðîèòåë-ñòâîòî?

- Îêîëî ïîëîâèí ãîäèíà. Çà òîâàâðåìå èçãðàäèõìå âèñîêî åíåðãèéíîåôåêòèâíè ñãðàäè ñ äîáðà èçîëàöèÿ,îòëè÷íà äîãðàìà, ñ îòîïëåíèå, îñâåò-ëåíèå, âåíòèëàöèÿ, èçïúëíåíè èçöÿëîíà áàçàòà íà ñëúí÷åâà åíåðãèÿ. Ìîíòè-ðàëè ñìå àêóìóëàòîðíè ãðóïè, èçðàáî-òåíè îò 90% ðåöèêëèðóåìè ìàòåðèàëè.

Îñâåòëåíèåòî ùåå èçöÿëî ñâåòî-äèîäíî, êîåòîñúùî äîïðèíàñÿçà èêîíîìè÷íîñ-òòà. Òî å äî òàêà-âà ñòåïåí èíòå-ëèãåíòíî, ÷åìîæå äà áúäåêîíòðîëèðàíî èïî èíòåðíåò.

- Êàêúâñòðîèòåëåí ìà-òåðèàë èçïîëç-âàõòå?

- Îôèñèòå ñàèçãðàäåíè îò

äúðâî, ñ äúðâåíè íîñåùè êîíñòðóêöèè,÷àñòè÷íî èìà ìåòàë, êàìåííà âàòà èèçîëàöèè îò ôèáðàí è êàìåííà âàòà,êàêòî è èòîíã. Ìîæåøå äà ãî íàïðà-âèì îùå ïî-åêî, íî âñå ïàê òîâà ùå ñàíàøèòå ìåñòà çà ðàáîòà. Èñêàìå äà ïî-êàæåì íà õîðàòà êàê ìîãàò äà ïîñòèã-íàò êîìôîðò è åíåðãèéíà íåçàâèñè-ìîñò.

- Êàê ùå ñå îòîïëÿâàò ïîìåùåíè-ÿòà?

- Îòîïëåíèåòî å íàïðàâåíî ñ èçïîë-çâàíå íà áèîìàñà. Ðåàëíî ùå èìà êîì-ôîðòà íà âèñîêîòåõíîëîãè÷íà ñãðàäà,íî òÿ ìîæå äà ôóíêöèîíèðà ñàìîñòîÿ-òåëíî, áåç íàëè÷èåòî íà êàêâàòî è äà åèíôðàñòðóêòóðà.

- À êàê å ðåøåí ïðîáëåìúò ñ âî-

äàòà è íåéíîòî ïðå÷èñòâàíå?- Êîìïëåêñúò, â êîéòî ùå ðàáîòÿò 7-

8 äóøè, èìà ñîáñòâåíà ëîêàëíà ïðå÷è-ñòâàòåëíà ñòàíöèÿ. Òÿ ùå ïðå÷èñòâàâîäàòà íà 95%. Âñè÷êè òåçè ïðîäóêòèñà íàøåòî ïîðòôîëèî è íèå ïîêàçâàìåíà õîðàòà êàê ìîæå äà ñå ñëó÷àò íåùà-òà â äåéñòâèòåëíîñò.

- Êàêâà å èíâåñòèöèÿòà â öåíòú-ðà?

- Çà åëåêòðîåíåðãèÿòà ìîãà äà êàæà.Îáùàòà èíñòàëèðàíà ìîùíîñò å îêîëî5 êèëîâàòà è ñìå èíâåñòèðàëè â òîâàíà÷èíàíèå îêîëî 20 000 ëâ. Ïðåç ñëåä-âàùèòå 15-20 ãîäèíè â òàçè ñèñòåìàïî÷òè íèùî íå òðÿáâà äà ñå âëàãà. Àêó-ìóëàòîðèòå ñà ñ ìíîãî ïðîäúëæèòåëåíæèâîò, ìîäóëèòå ñà ñ 25-ãîäèøåí æè-âîò. Îñèãóðèëè ñìå ñè åëåêòðîåíåðãè-ÿòà çà ñëåäâàùèòå ïîíå 20 ãîäèíè.

- Ò.å. ïî 1000 ëâ. íà ãîäèíà?- Çà ñãðàäà, êîÿòî îñèãóðÿâà òàêúâ

êîìôîðò, òîâà å íèùî. Âñÿêà îò äâåòåîôèñ ñãðàäè å ïî 80-90 êâ. ì. Îñâåíòîâà, íàñ íÿìà äà íè èíòåðåñóâà äàëèöåíèòå íà åëåêòðîåíåðãèÿòà ùå ðàñòàò,äàëè ñå ïîääúðæàò åëåêòðîïðåíîñíèòåìðåæè, äàëè ÍÅÊ ùå ôàëèðà è ïð. Ùåíè èíòåðåñóâà åäèíñòâåíî äàëè ñëúíöå-òî ùå ñâåòè, íî àêî íå ñâåòè, òî è íàñ

íÿìà äà íè èìà, êàòî õîðà.- Èìà ëè äðóãè ïîäîá-

íè ïðîåêòè âúâ Âàðíà?- Èìàøå ðåàëèçèðàíè

íÿêîëêî, íî äî òàêàâà ñòå-ïåí íà àâòîíîìíîñò – íå.Òâúðäå ìàëêî ñïåöèàëèñòèó íàñ âñå îùå ðàçáèðàò îòòàêúâ òèï ñèñòåìè. Íà ïðúâïîãëåä òå èçãëåæäàò äîñòàïî-ñêúïè îò êîíâåíöèîíàë-íèòå. Ðåàëèçàöèÿòà íàòàêúâ ñòðîåæ, ñïàçâàéêèäåéñòâàùàòà íîðìàòèâíàóðåäáà, â òîâà ÷èñëî ñ ïðå-îòðåæäàíåòî íà çåìÿòà çàìîíîëèòíî ñòðîèòåëñòâî èñâúðçâàíåòî êúì ñúîòâåòíà-òà ìðåæà, åäâà ëè ùå ñå ñëó-

÷è â ãðàäñ-êè óñëîâèÿçà ïî-ìàëêîîò 2-3 ãîäè-íè.

- Ùåïàòåíòî-âàòå ëèòîâà, êîå-òî ñòå èç-ãðàäèëè?

- Íå.Òîâà å ðåà-ëèçàöèÿ íàñúâðåìåí-íè âúçìîæ-íîñòè, êîè-òî õîðàòà

èìàò æåëàíèå äà ðåàëèçèðàò, íî âñå îùåíå ñà ãîòîâè ÷èñòî ïñèõè÷åñêè. Õîðà-òà âå÷å ñà óáåäåíè, ÷å òðÿáâà äà èíâåñ-òèðàò â òàêèâà ñèñòåìè, èìà è òàêèâàìåñòà, êàòî õèæè, çåìåäåëñêè çåìè,êúäåòî òîâà å åäèíñòâåíàòà âúçìîæíîñòïðè ñåãàøíèòå óñëîâèÿ. Íèå ïîêàçâà-ìå âúçìîæíîñò äà ñúçäàäåì ñúâðåìåí-íà ñãðàäà è ñúâðåìåííè óñëîâèÿ çà æè-âîò âúâ âñÿêà òî÷êà îò ñòðàíàòà, áåç äàíàðóøàâàìå ïðàâèëàòà íà óñòðîéñòâî-òî íà òåðèòîðèÿòà. Íå èñêàìå ïîâå÷åäà ñå ïîâòàðÿ áåçóìèåòî, êîåòî ñå ñëó-÷è ñ ìíîãîåòàæíîòî ñòðîèòåëñòâî, áå-òîíà – òîâà å çàãóáà íà ðåñóðñè.

- À íå å ëè ïðåêàëåíî ñêúïî òîâà,êîåòî ïðåäëàãàòå, êàòî ðåøåíèå?

- Àêî èñêàòå â ìîìåíòà äà âè ïðèñúå-äèíÿò êúì åëåêòðè÷åñêàòà ìðåæà, ïðè-ìåðíî 15 êèëîâàòà, ñàìî òàêñàòà çà òîâàå îêîëî 2000 ëâ. Êàòî äîáàâèì è íÿ-êîëêî ìåñåöà, â êîèòî ùå âè ðàçìîòà-âàò, ùå òðÿáâà äà ñúãëàñóâàòå ïðîåêòè,à ìîæå äà ñå îêàæå, ÷å òðÿáâà è äà èç-ãðàæäàòå òðàôîïîñò, êîéòî ñòðóâà 10000 ëâ... Êàòî äîáàâèì óðåäà åëåêòðî-ìåð, ñ ÷èéòî ïîêàçàíèÿ òðÿáâà äà ñåñúîáðàçÿâàø è âñåêè ìåñåö äà çàïëà-ùàòå åëåêòðîåíåðãèÿ, çà äà íå âèäðúïíàò øàëòåðà, ùå èçëåçå ñúùàòàñóìà. Òîâà å áåçóìèå íà ôîíà íà ñúâðå-ìåííîòî ðàçâèòèå íà òåõíèêàòà, îñîáå-íî êîãàòî íå ãîâîðèì çà ãîëåìè óðáà-íèçèðàíè òåðèòîðèè. Öÿëàòà ñàãà âìîìåíòà ñ öåíàòà íà åëåêòðîåíåðãèÿòàïðàâè õîðàòà ëåíèâè îòêúì ñòðåìåæàäà ñè îñèãóðÿò êîìôîðòà ñúñ ñîáñòâå-íè óñèëèÿ, ò.å. äà ñè ñìåíÿò äîãðàìàòà,äà ñè èçîëèðà êúùàòà, äà ñè ñìåíÿòêðóøêèòå, äà íå ñëàãàò êëèìàòèê, à òåí-òà èëè ùîðè, êîèòî ùå èì ñâúðøàò ïî-÷òè ñúùàòà ðàáîòà. Äà, íàé-ëåñíî å äàñëîæèø åäèí êëèìàòèê è äà ìó íàòèñ-íåø êîï÷åòî. Óáåäåí ñúì, ÷å íà 90%îò õîðàòà òîâà ñúîðúæåíèå íå èì å íå-îáõîäèìî, íî ìàëöèíà ñà ñè ñìåíèëèäîãðàìàòà.  Áúëãàðèÿ íÿìàìå ìíîãîèçòî÷íèöè íà åëåêòðîåíåðãèÿ, îñâåíåäíî ñëúíöå.

Искаме да покажем нахората как да постигнатенергийна независимост

Кольо Орешков, управител на ”3К“ АД:

Изцяло пасивна офис сграда, наречена Центърза енергийни решения, изгради варненска компания

Центърът за енергийни решения отвън.

Слънчевата енергия се събира не само от фотоволтаици напокрива, но на прозорците.

12 акумулаторни батерии се грижат за съхранение на слънчева-та енергия.

4брой 45 Тема на броя

Радиоактивни води изтичат отзатворените уранови мини у нас

0,88 ìèêðîñèâåðòà íà ÷àñ íà ìåòúðîò ñêàëíè íàñèïè â áëèçîñò äî ïî-ïóëÿðåí çà ïîñåùåíèÿ ìàíàñòèð âÑòàðà ïëàíèíà. Òîâà å ïîâå÷å îò 4ïúòè íàä ïðåäåëíî-äîïóñòèìèòåêîíöåíòðàöèè íà ðàäèàöèÿ ó íàñ.

Ãîëÿì ïðîáëåì, ñïîðåä ìåñòíè-òå õîðà, ñå îêàçâàò ðîìèòå, êîèòîðàçáèâàò çàïå÷àòàíèòå ìèíè ñ öåëäà èçíàñÿò ìåòàëè îò òÿõ, äîðè ñðèñê çà æèâîòà ñè. Âå÷å èìà äîêó-ìåíòèðàíè ñìúðòíè ñëó÷àè. Èçíå-ñåíèÿò ðàäèîàêòèâåí ìåòàë áèâàïðåäàäåí çà ðåöèêëèðàíå, è ñëåäòîâà âëèçà â ïîâòîðíà óïîòðåáà.

È äîêàòî âúçðàñòíèòå ïðàâÿòòîâà ñúçíàòåëíî, çà äà ïðåïå÷åëÿòíÿêîé-äðóã ëåâ, òî äåöàòà âëèçàò äàèãðàÿò â ìèíèòå, áåç äà ïîäîçèðàòçà âèñîêèòå íèâà íà ðàäèàöèÿ è çàðèñêà çà çäðàâåòî ñè.

Èçñëåäâàíèÿòà, âêëþ÷åíè â äîê-ëàäà íà åêîëîãè÷íî ñäðóæåíèå „ÇàÇåìÿòà”, ùå áúäàò ïðåäàäåíè íàÌèíèñòåðñòâîòî íà îêîëíàòà ñðå-äà è âîäèòå ñ íàäåæäàòà äà áúäàòâçåòè ìåðêè çà îïàçâàíå çäðàâåòîíà õîðàòà è ÷èñòîòàòà íà ïðèðîäà-òà.

Ó íàñ äîáèâ íà óðàí ñå èçâúðøâàäî 1992 ã. íà 35 ìåñòà. Ñëåä ïðî-ìåíèòå è ñ êîëàïñà íà Èçòî÷íèÿáëîê, áúëãàðñêîòî ïðàâèòåëñòâîòîðåøàâà äà ãî ïðåêðàòè, òúé êàòî ñåîêàçâà èêîíîìè÷åñêè íåêîíêóðåí-òîñïîñîáåí íà ãëîáàëíèÿ ïàçàð, àè ïðè÷èíÿâà ñåðèîçíè åêîëîãè÷íèùåòè. Íàñåëåíèåòî â çàìúðñåíèòåîáëàñòè èìà äúëãîñðî÷íà çàáðàíàçà îòãëåæäàíå íà çåëåí÷óöè èçúðíî, íî ÷åñòî òîâà íå ñå ñïàçâà,îñîáåíî â ñèòóàöèÿòà íà êðèçà.Òàêà çåëåí÷óöèòå è çúðíåíèòå õðà-íè, îòãëåæäàíè â òåçè ðàéîíè,ìíîãî ÷åñòî äîñòèãàò äî ïàçàðà èäî òðàïåçàòà íà õèëÿäè áúëãàðè èâ äðóãè ÷àñòè íà ñòðàíàòà.

È äîêàòî çà çåëåí÷óêîïðîèçâîä-ñòâîòî èìà çàáðàíè, òî æèâîòíîâú-äñòâîòî ñå èçâúðøâà ñâîáîäíî, íîêðèå íå ïî-ìàëêî ðèñêîâå çà çäðà-âåòî íà êîíñóìàòîðèòå. Ïðîáëåìúòèäâà îò ñâîáîäíàòà ïàøà íà æèâîò-íèòå, ÷èåòî ìëÿêî ñå èçêóïóâà îòãîëåìè ìëåêîïðåðàáîòâàùè ïðåä-ïðèÿòèÿ. Ìàíäðèòå îáà÷å íÿìàòòåõíè÷åñêàòà âúçìîæíîñò çà ìîíè-òîðèíã íà çàìúðñåíîñòòà íà ìëÿ-êîòî ñ ðàäèîíóêëåèäè. È êàêâîïðèåìàò äåöàòà íè ñ ìëÿêîòî îñòà-âà çàãàäêà.

Âúïðåêè ÷å îò 1992 ã., êîãàòî ñàçàòâîðåíè ìèíèòå, ñà èçìèíàëèïîâå÷å îò 20 ãîäèíè, íÿìà ìÿñòîçà óñïîêîåíèå. Ïåðèîäúò íà ïîëó-ðàçïàä íà óðàí 238 â ïðèðîäàòà å4,5 ìèëèàðäà ãîäèíè!

Èçñëåäâàíå çà ñúñòîÿíèåòî íàçàòâîðåíèòå óðàíîâè ìèíè â Áúëãà-ðèÿ å èçâúðøåíî îò „Çà Çåìÿòà”,çàåäíî ñ Èíñòèòóòà çà çåëåíà èêî-íîìèêà, è ïðåç 2007-2008 ã. Ïî-âîäúò òîãàâà å çàïî÷íàëèÿò äåáàò,äîêîëêî áè áèëî ðeíòàáèëíîâúçñòàíîâÿâàíåòî íà óðàíîäîáèâàâ Áúëãàðèÿ.  õîäà íà èçñëåäâàíå-òî ñòàâà ÿñíî, ÷å ïîñëåäèöèòåâúðõó îêîëíàòà ñðåäà ñà ðåçóëòàò íåñàìî îò íà÷èíèòå, ïî êîèòî ñå åèçâúðøâàë äîáèâúò íà óðàí, à è îòíà÷èíèòå, ïî-êîèòî òîçè äîáèâ åáèë ïðåêðàòåí. Åêîëîãè÷íèòå îðãà-íèçàöèè òîãàâà ñå ñáëúñêâàò ñ íå-ðåøåíè ïðîáëåìè, íåðàáîòåùè èí-ñòàëàöèè çà ìîíèòîðèíã è îò-ñúñòâèå íà êàêâîòî è äà å áèëî æå-ëàíèå çà ñúäåéñòâèå îò ñòðàíà íàîòãîâîðíàòà èíñòèòóöèÿ – Ìèíè-ñòåðñòâî íà èêîíîìèêàòà è åíåð-ãåòèêàòà, â ñëó÷àÿ. Çà ñúæàëåíèå ñåîêàçâà, ÷å ïî ìåñòàòà ñúñ çàâúðøå-íà ëèêâèäàöèÿ è ðåêóëòèâàöèÿ íàóðàíîâèòå ìèíè ñèòóàöèÿòà âìåñ-òî äà ñå ïîäîáðÿâà, ñå å âëîøèëà.

Ïîâå÷å îò 30 – 40 ãîäèíè ñëåäçàòâàðÿíåòî íà óðàíîâèòå ìèíè âÁúëãàðèÿ, âîäèòå, èçòè÷àùè îò òÿõ,ñúäúðæàò âèñîêè íèâà íà óðàí èõèìèêàëè, â òîâà ÷èñëî òåæêè ìå-òàëè è òîêñè÷íè ñóáñòàíöèè, êàòîàðñåíèê. Òîâà ñå ïîñî÷âà â äîêëàäíà åêîëîãè÷íî ñäðóæåíèå „Çà Çåìÿ-òà”, ðàçðàáîòåí ïî íàó÷íèÿ ïðîåêòEJOLT (www.ejolt.org) ñ ïîìîùòà íàôðåíñêàòà ëàáîðàòîðèÿ CRIIRAD.Ìåñòíè àêòèâèñòè îðãàíèçèðàò ò.íàð. „Òîêñèê òóð“, ïî âðåìå íà êîé-òî ñå âçåìàò ïðîáè îò âîäè, èçòè÷à-ùè îò óðàíîâèòå ìèíè. Îêàçâà ñå,÷å íà ìåñòà èìà çíà÷èòåëíè ïðåâè-øåíèÿ íà ïðåäåëíî-äîïóñòèìèòåíîðìè íà ðàäîí è óðàí, òâúðäè åäèíîò ó÷àñòíèöèòå â íàó÷íîòî èçñëåä-âàíå Òîäîð Ñëàâîâ.

Ïðîáîíàáèðàíåòî å èçâúðøåíîâ ðàéîíèòå íà Ñåñëàâöè (ñîôèéñ-êè êâàðòàë äî Êðåìèêîâöè), Áóõî-âî è Íîâè õàí, Ñîôèéñêî. Äî Ñåñ-ëàâöè, â þæíèòå ñêëîíîâå íà Ñòà-ðà ïëàíèíà, íàïðèìåð, ñà çàìåðå-íè äî 110 ìèêðîñèâåðòà íà ÷àñ.×èñëîòî å ïîâå÷å îò 600 ïúòè íàäíîðìàëíèòå íèâà íà ðàäèàöèÿ. Èç-ìåðâàíåòî å íàïðàâåíî íà íàñèïè,îáðàçóâàíè â ðåçóëòàò íà äîáèâà-íåòî íà óðàíîâàòà ðóäà, êîèòî ñëåäòîâà íå ñà áèëè ïîêðèòè ñúñ çåìíàìàñà. Ðàäèàöèÿòà ñå ìåðè íà åäèíìåòúð îò ïîâúðõíîñòòà íà çåìÿòà,íî â íÿêîè ñëó÷àè òÿ å ìíîãî ïî-âèñîêà íà ñàìàòà ïîâúðõíîñò (íà-ïðèìåð âúðõó êàìúíè, êîèòî âëè-

çàò â äîñåã ñ îáóâêèòå è õîðàòà).Ïðîáëåìúò ñ òåçè çàìúðñÿâàíèÿ

å, ÷å êîãàòî íå ñà ðåêóëòèâèðàíè,òå ìîãàò ñòàíàò èçòî÷íèê íà ïðà-õîâè ðàäèîàêòèâíè ÷àñòèöè,òâúðäÿò åêñïåðòèòå. Òîâà êðèå ñå-ðèîçåí ðèñê çà çäðàâåòî íà õîðàòà,çàùîòî ìîãàò äà ïîãúëíàò ðàäèî-àêòèâíèòå ÷àñòèöè ñ âúçäóõà èëèñúñ çàìúðñåíè ðúöå, äðåõè è õðà-íà.

Ñòðÿñêàùè ñà íèâàòà è íà óðà-íà, îòêðèò âúâ âîäè-òå íà ìåñòíà ðåêà äîÊðåìèêîâöè - 1653ìèêðîãðàìà íàëèòúð.

Áúëãàðèÿ å çàäúë-æåíà ïî äîãîâîðà çàïðèñúåäèíÿâàíå êúìÅÑ äà ðåêóëòèâèðàíàïúëíî çàòâîðåíèòåóðàíîâè ìèíè. Îêàç-âà ñå, ÷å òÿ íå å èç-ïúëíèëà çàäúëæåíè-ÿòà ñè, âúïðåêè çàäå-ëåíèòå ñðåäñòâà çàöåëòà, òâúðäè ÒîäîðÑëàâîâ. Äåñåòèëåòèÿñëåä çàòâàðÿíåòî íàóðàíîâèòå ìèíè, ðà-äèîêàòâíè îòïàäúöèîò óðàíîäîáèâà çàìú-ðñÿâàò áúëãàðñêàòàïëàíèíà è äîðè òóðè-ñòè÷åñêè îáåêòè.Ó÷àñòíèöèòå â „Òîê-ñèê òóð” çàìåðâàò

Радиация над пределно-допустимите норми установиха природозащитници в районите на ужрекултивираните уранови мини.

Снимка monitor.bg

Източник: ”Капитал“

5 брой 45Тема на броя

Първата руска атомна бомбае направена с български уран

Историята

Óðàíîâèòå çàëåæè íà Áúëãàðèÿçàïî÷âàò äà ñå ðàçðàáîòâàò ïðåçÂòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà. Ïúðâîíà-÷àëíèòå ïðîó÷âàíèÿ ñà íàïðàâåíèîò ãåðìàíöèòå â ðàéîíà íà Áóõîâî,òàì å è ïúðâîòî ðàçðàáîòåíî íàõî-äèùå. Ïðåç 1946 ã. ñå ó÷ðåäÿâà„Ñúâåòñêî-áúëãàðñêî ìèííî äðó-æåñòâî”. Èìà äàííè, ÷å ïúðâàòàðóñêà àòîìíà áîìáà å áèëà íàïðà-âåíà ñ óðàí îò Áóõîâî. Äðóæåñòâî-òî ðàáîòè äî 1956 ã., êîãàòî íà íå-ãîâî ìÿñòî ñå ó÷ðåäÿâà Óïðàâëåíèå„Ðåäêè ìåòàëè” êúì Ìèíèñòåðñêèÿñúâåò, êàòî çàäà÷àòà ìó å äà êîíò-ðîëèðà öåëèÿ ïðîöåñ ïî óðàíîäî-áèâà è óðàíîïðåðàáîòêàòà – îò ãåî-ëîæêèòå ïðîó÷âàíèÿ äî èçíîñà íàóðàíîâ êîíöåíòðàò. Ïî-êúñíî Óï-ðàâëåíèåòî ñå ïðåîáðàçóâà â äðó-æåñòâî, êàòî äåéíîñòòà ìó å ñòðî-ãî ñåêðåòíà, òî å íàðè÷àíî „äúðæà-âà â äúðæàâàòà”.

Óðàíîâèòå íàõîäèùà â ñòðàíàòàñà ðàçïðåäåëåíè â íÿêîëêî çîíè:Áàëêàíñêà, Ñðåäíîãîðñêà, Ðîäîïñ-êà è Òðàêèéñêà, êàòî ñà ðàçðàáîòå-íè 48 óðàíîäîáèâíè îáåêòà.

Äî íà÷àëîòî íà 1970 ã. óðàí ñå åäîáèâàë ñàìî ïî ò.íàð. êëàñè÷åñêè(ìèíåí) ñïîñîá. Ñëåä òîâà çàïî÷-âà äà ñå èçïîëçâà è ãåîòåõíîëîãè-÷åí ñïîñîá – íàáèâàò ñå ñîíäè, ñëåäêîåòî â ïî÷âàòà ñå âêàðâà ñÿðíàêèñåëèíà, êîÿòî èçëóæâà ðóäàòà.Ïðåç 80-òå ãîäèíè íà ìèíàëèÿ âåêòàêà ñå ñòèãà äî 67-70% îò îáùîòîêîëè÷åñòâî äîáèò óðàí.

Ïðåç ïåðèîäà 1958 – 1975 ã. ñàïîñòðîåíè è äâàòà çàâîäà çà ïðå-ðàáîòêà íà ðóäà è çà ïðîèçâîäñòâî

íà óðàíîâ êîíöåíòðàò (òðèóðàíîâîñìîêèñ U3O8). Çàâîäèòå ñå íàìè-ðàò â ãð. Áóõîâî è ñ. Åëåøíèöà. Ãî-òîâàòà ïðîäóêöèÿ ñå å òðàíñïîðòè-ðàëà ñ êîíòåéíåðè êúì áèâøèÿÑúâåòñêè ñúþç.

Ïðåç 1990 ã. 3 ìåñåöà ïðåäè äàèçòå÷å áúëãàðî-ñúâåòñêàòà ñïîãîä-áà çà ïðîäàæáà íà óðàíîâèÿ íè êîí-öåíòðàò, òÿ å ïðåêðàòåíà åäíîñòðàí-íî îò áúëãàðñêà ñòðàíà. Ñëåä êàòîãàðàíòèðàí êóïóâà÷ ëèïñâà, Áúëãà-ðèÿ èçëèçà íà ñâîáîäíèÿ ïàçàð,êúäåòî ïðîäàâà íà öåíè äâà ïúòè ïîíèñêè îò òåçè íà äúëãîñðî÷íèòåäîãîâîðè. Òîâà ïîñòàâÿ „Ðåäêè ìå-òàëè” â çàòðóäíåíî ïîëîæåíèå.

Ñ ïîñòàíîâëåíèå íà Ìèíèñòåð-ñêè ñúâåò îò 20 àâãóñò 1992 ã. óðà-íîäîáèâíàòà äåéíîñò å ïðåêðàòåíà.Ïðè÷èíèòå çà òîâà ñà íåðåíòàáèë-íîñòòà íà îòðàñúëà è íåáëàãîïðè-ÿòíîòî âúçäåéñòâèå âúðõó îêîëíà-òà ñðåäà. Àêöåíòúò â ïîñòàíîâëå-íèåòî å ïîñòàâåí âúðõó ôèíàíñî-âàòà ñòðàíà íà ïðîöåñà, à íå âúðõóèçðàáîòâàíåòî íà öÿëîñòíà êîí-öåïöèÿ çà ëèêâèäèðàíå ïîñëåäè-öèòå çà îêîëíàòà ñðåäà. Ãðàôèêúòïðåäâèæäà òåõíè÷åñêàòà ëèêâèäà-öèÿ íà âñè÷êè îáåêòè äà ñå èç-âúðøè â ðàìêèòå íà 1 äî 3 ãîäèíè.Äåéíîñòèòå íå ïðèêëþ÷âàò â ïðåä-âèäåíèòå ñðîêîâå è ïðåç ìàðò1994ã. ÌÑ èçäàâà íîâî ïîñòàíîâëåíèå„çà ïîåòàïíî ïðåêðàòÿâàíå íà äåé-íîñòòà è ëèêâèäèðàíå íà ïîñëåä-ñòâèÿòà îò äîáèâà è ïðåðàáîòêàòàíà óðàíîâà ñóðîâèíà”.  íåãî îáà-÷å íå ñå òðåòèðà âúïðîñúò ñ áúäå-ùåòî íà õâîñòîõðàíèëèùàòà.

Ñúçäàâà ñå Ìåæäóâåäîìñòâåíåêñïåðòåí ñúâåò êúì Êîìèòåòà ïîåíåðãåòèêà ñúñ çàäà÷à äà äàâà åêñ-ïåðòíè ñòàíîâèùà ïî ïðîåêòèòå çàëèêâèäàöèÿ è ðåêóëòèâàöèÿ.

Ìåæäóâðåìåííî ïðåäïðèÿòèÿòàîò óðàíîäîáèâà ïðîâåæäàò áúðçî-òî ñè ñàìîçàêðèâàíå. Åêñïåðòè îòáðàíøà ðàçêàçâàò, ÷å âñè÷êî å ñòà-âàëî ìíîãî ïðèïðÿíî è ïîðàäèòîâà – íåêà÷åñòâåíî.

Ïîðàäè íåçàäîâîëèòåëíèòå ðå-çóëòàòè è ïîðàäè èçòè÷àíåòî íà

ñðîêîâåòå, ñå ñìåíÿ ñõåìàòà íà äåé-ñòâèå. Ñúçäàâà ñå äúðæàâíî òúðãîâ-ñêî äðóæåñòâî „Åêîèíæåíåðèíã-ÐÌ” ÅÎÎÄ è öÿëàòà îðãàíèçàöèÿíà äåéíîñòèòå ñå ïðåõâúðëÿ îò ÌÑíà åäèí ñóáåêò.

Äðóæåñòâàòà ñ ïðåêðàòåíà äåé-íîñò ïî äîáèâ è ïðåðàáîòêà íà óðà-íîâà ñóðîâèíà çàïî÷âàò äà ïðåäà-âàò íà „Åêîèíæåíåðèíã-ÐÌ” äîêó-ìåíòàöèÿòà ïî ïðîó÷âàíåòî, ïðî-åêòèðàíåòî è èçïúëíåíèåòî êúì 31ìàðò 1998 ã. íà ïðîåêòèòå îò ëèê-âèäèðàíèòå ðóäíèöè, ó÷àñòúöè èïðåðàáîòâàòåëíè çàâîäè. Çà äåâåòãîäèíè äðóæåñòâîòî ñìåíÿ äåâåòäèðåêòîðè, áåç ÿñíîòà ïî êàêâèêðèòåðèè ñå èçâúðøâà ïîäáîðà íàêàäðè.

„Î÷åâèäíî ïðîáëåìèòå íà îêîë-íàòà ñðåäà â ðàéîíèòå, çàñåãíàòè îòóðàíîäîáèâà íå ñå ðåøàâàò ñïîðåäî÷àêâàíèÿòà. Óðàíîäîáèâúò ñå çàê-ðèâà, íî ñëåä òîâà íå å îñúùåñòâåíêîíòðîë çà êà÷åñòâåíîòî ëèêâèäè-ðàíå íà îáåêòèòå è îñúùåñòâÿâàíå-òî íà ðåêóëòèâàöèÿ íà ñðåäàòà”, ñåêàçâà â ïàðëàìåíòàðíî èçñëóøâà-íå ïî òåìàòà ïðåç ÿíóàðè 2004 ã.Èçâîäèòå, êîèòî ñå ïðàâÿò â êîìè-ñèÿòà ïî åíåðãåòèêà ñà, ÷å âúçëà-ãàíåòî íà çàäà÷àòà íà åäíî äúðæàâ-íî äðóæåñòâî íå âîäè äî áúðçî ïî-äîáðÿâàíå íà ñèòóàöèÿòà. Ôðàïè-ðàùî å, ÷å èìåííî â îáëàñòòà íàðåêóëòèâàöèÿòà ñà óñâîåíè ñðåä-ñòâà íà ñòîéíîñò åäâà 5,6% îòïðåäâèäåíèòå çà 2002-2003 ã.

Ñëåä ñëóøàíåòî îò ÿíóàðè 2004ã. íå ñà ñå ñúñòîÿëè íîâè çàñåäà-íèÿ íà ïàðëàìåíòàðíèòå êîìèñèèïî åíåðãåòèêà è ïî îêîëíà ñðåäàïî òåìàòà. Àêî å èìàëî òàêèâà çà-ñåäàíèÿ, òî äîêóìåíòèðàíà èíôîð-ìàöèÿ çà òÿõ ëèïñâà.

Програма ФАР дава над 15 млн.евро за ликвидиране на последиците

Îñâåí äåéíîñòèòå, êîèòî ñå èçâúðøâàò ñúñ ñðåäñòâà îò äúðæàâíèÿáþäæåò, çà ëèêâèäèðàíå ïîñëåäñòâèÿòà îò óðàíîäîáèâà â ïåðèîäà 1995– 2004 ã. ñå ðåàëèçèðàò íÿêîëêî ïðîåêòà ïî ïðîãðàìàòà Phare íà ñòîé-íîñò íàä 15 ìëí. åâðî.

Åäèí îò ôèíàíñèðàíèòå ïðîåêòè å õâîñòîõðàíèëèùåòî íà Áóõîâî- çà óêðåïâàíå ÷ðåç óñèëâàíå íà ñòåíàòà, çà äà îòãîâàðÿ íà çåìåòðúñ-íèòå íîðìè; óêðåïâàíå íà ñâëà÷èùå â ðàéîíà è ñïèðàíå íà èçòè÷à-ùèòå ðàäèîàêòèâíè âîäè îò õâîñòîõðàíèëèùåòî.

Ïåò ãîäèíè ïî-êúñíî ïðîâåðêà íà ïðèðîäîçàùèòíèöè óñòàíîâÿâà:Áóõîâñêîòî õâîñòîõðàíèëèùå âñå îùå èìà âîäíà ìàñà. Ñëåä âëîæå-íèòå ïàðè è óñèëèÿ ñå îêàçâà, ÷å ðàáîòàòà íå å ñâúðøåíà êà÷åñòâåíî.×àñò îò ñòåíàòà íà õâîñòîõðàíèëèùåòî ñå ðàçðóøàâà çàðàäè îáèëíè-òå äúæäîâå.

Õâîñòîõðàíèëèùàòà, êúäåòî ñà ñêëàäèðàíè îòïàäúöèòå îò ïðåðà-áîòêàòà íà óðàíà, ñúäúðæàò ñòîòèöè òîíîâå ìàñà, çàìúðñåíà ñ ðàäèî-àêòèâíè èçîòîïè ñ ìíîãî äúëúã ïåðèîä íà ïîëóðàçïàä, êàêòî è ðåäè-öà òåæêè ìåòàëè.

Îòäåëíî îò åâðîôèíàíñèðàíåòî, äúðæàâàòà îòäåëÿ íàä 20 ìëí.ëâ. çà ïåðèîäà 2000 – 2005 ã. çà ëèêâèäèðàíå íà ïîñëåäñòâèÿòà îòäîáèâà è ïðåðàáîòêàòà íà óðàíîâà ñóðîâèíà.

Така изглежда една от затворените уранови мини в България.

6брой 45 Бъди активен

Áúëãàðèÿ ñòàíà ÷àñò îò îíëàéíêàðòà íà åêîëîãè÷íèòå êîíôëèêòèïî ñâåòà, íåðå÷åíà “Êàðòèðàíå íàåêîëîãè÷íàòà ñïðàâåäëèâîñò”. Äî-êóìåíòúò áåøå ïðåäñòàâåí ïðåç îê-òîìâðè íà ñïåöèàëíî ñúáèòèå âÁðþêñåë.

Global Atlas of EnvironmentalJustice (www.ejatlas.org) å âèçóàë-íà è èíòåðàêòèâíà èíòåðíåò ïëàò-ôîðìà íà àíãëèéñêè åçèê, êîÿòîäàâà èíôîðìàöèÿ çà îêîëî 1000 åêî-ëîãè÷íè êîíôëèêòà â öÿë ñâÿò. Êàð-òàòà ïîçâîëÿâà òúðñåíå è ôèëòðè-ðàíå íà êîíôëèêòè ñïîðåä ðàçëè÷-íèòå ïðîäóêòè, êîìïàíèÿ, ñòðàíà èòèï êîíôëèêò. Ñ åäíî íàòèñêàíå íàìèøêàòà, ìîæå äà íàïðàâèòå êàð-òèíà íà ñúñòîÿíèåòî íà ñâåòîâíàòààòîìíà åíåðãåòèêà, îòïàäúöè èëèêîíôëèêòè, ñâúðçàíè ñ âîäíèòå ðå-ñóðñè, êàêòî è äà íàó÷èòå êúäå ìåñ-òíèòå îáùíîñòè ñå áîðÿò ñ êîìïà-íèè îò ìèííàòà èëè õèìè÷åñêàòàïðîìèøëåíîñò. Èçáðàíà ÷àñò îòêàðòàòà ñå ôîêóñèðà âúðõó òåìè êàòîäîáèâà íà øèñòîâ ãàç, êîíôëèêòèñâúðçàíè ñ èçãðàæäàíåòî íà ìåãàèíôðàñòðóêòóðíè ïðîåêòè èëè âî-äåùè äî íàñèëèå âúðõó àêòèâíèãðàæäàíè.

Íà òåðèòîðèÿòà íà Áúëãàðèÿ ñàîòáåëÿçàíè 17 êîíôëèêòíè åêîëî-ãè÷íè çîíè, êàòî îñíîâíèòå ïðî-áëåìè ñà ñâúðçàíè ñ äîáèâíàòàïðîìèøëåíîñò (âêëþ÷èòåëíî çëà-òîäîáèâà è ñòàðèòå óðàíîâè ìèíè),ñìåòèùà è èíñèíåðàòîðè, è ãîëå-ìè èíôðàñòðóêòóðíè ïðîåêòè êàòî

ñêè-çîíàòà Áàíñêî â Ïèðèí.“Àòëàñúò èëþñòðèðà êàê åêîëî-

ãè÷íèòå êîíôëèêòè ñå óâåëè÷àâàòïî ñâåòà, âîäåíè îò íóæäàòà çà ïî-âå÷å ðåñóðñè, ïðåäíàçíà÷åíè ïðå-äèìíî çà áîãàòàòà ïðîñëîéêà íàîáùåñòâîòî“, êàçâà ïðîô. ÆoàíÌàðòèíåç-Àëèåð îò Óíèâåðñèòåòàâ Áàðñåëîíà (ICTA-UAB), êîéòîêîîðäèíèðà ïðîåêòà, çàåäíî ñ íå-ãîâèÿ åêèï. Ïî äóìèòå ìó, íàé-ñèë-íî çàñåãíàòèòå ñà áåäíèòå, ìàðãè-íàëèçèðàíèòå è òðàäèöèîííèòåîáùíîñòè. Te îáèêíîâåíî íÿìàòïîëèòè÷åñêî âëèÿíèå äà ñè îñèãó-ðÿò çäðàâîñëîâåí æèâîò â åêîëî-ãè÷íî ÷èñòà ñðåäà.

Íàä 2000 ðàçëè÷íè êîðïîðàöèèè ôèíàíñîâè èíñòèòóöèè ñà ïðè-÷èíèòåëè íà òåçè åêîëîãè÷íè êîí-ôëèêòè. Òîâà âêëþ÷âà ìíîãî êîð-ïîðàòèâíè è äúðæàâíè ñòðóêòóðèîò ðàçâèòèòå ñòðàíè, íî ñå óâåëè-÷àâà è ïðîöåíòúò íà íîâîðàçâèâà-ùèòå ñå èêîíîìèêè.

Äîêàòî êàðòàòà ïîä÷åðòàâà äîñ-òà ñìóùàâàùè òåíäåíöèè, êàòî íà-ïðèìåð ôàêòà, ÷å êîðïîðàöèèòå îñ-òàâàò áåçíàêàçàíè çà ñâîèòå åêîëî-ãè÷íè ïðåñòúïëåíèÿ è, ÷å 80% îòîïèñàíèòå ñëó÷àè âîäÿò äî çàãóáàíà ïîìèíúê íà ìåñòíèòå îáùíîñ-òè, òÿ å ñúùî è âäúõíîâÿâàùà. Èç-ìåæäó èñòîðèèòå çà îïóñòîøåíàîêîëíà ñðåäà è ïîëèòè÷åñêè ðåïðå-ñèè íà àêòèâèñòè, ìîãàò äà áúäàò íà-ìåðåíè è ìíîãî ñëó÷àè íà ïîáåäàíà åêîëîãè÷íàòà ñïðàâåäëèâîñò. Èìàìíîæåñòâî ñëó÷àè íà ñïå÷åëåíè

Създадоха атлас на екологичнитеконфликти по света. В България са 17

ñúäåáíè äåëà, ñïðåíèïðîåêòè, à ïîíÿêîãàîáùèòå ðåñóðñè ñàâúçñòàíîâåíè.  17%îò ñëó÷àèòå, îïèñàíèíà êàðòàòà, åêîëîãè÷-íàòà ñïðàâåäëèâîñòâúçòúðæåñòâóâà.

Öåëòà íà àòëàñà å äàíàïðàâè ïî-ëåñíî íà-ìèðàíåòî íà èíôîðìà-öèÿ, äà ñâúðæå ãðóïè,ðàáîòåùè ïî åäíè èñúùè âúïðîñè è äà óâå-ëè÷è èíôîðìàöèÿòà çàñúùåñòâóâàùèòå åêî-ëîãè÷íè êîíôëèêòè.Ìîæå äà áúäå èçïîëç-âàí è çà ó÷åáíè äåéíî-ñòè è ëîáèðàíå. Ñòðå-ìåæúò å äà ñå äîñòèã-íå äî ìíîãî ãðàæäàí-ñêè îðãàíèçàöèè èàêàäåìèöè ñúñ ñïåöè-àëèçàöèè ïî òåìèòå,ñâúðçàíè ñ åêîëîãè÷-íèòå êîíôëèêòè èñïðàâåäëèâîñò, è äà ãèïîêàíè äà äîïðèíåñàòñ îïèòà ñè çà óâåëè÷à-

âàùàòà ñå áàçà ñúñ çíàíèÿ.Ñïîðåä êîîðäèíàòîðà íà Àòëà-

ñà, Ëåà Òåìïåð, ñàìî ñëåä êàòî ìå-ñòíèòå îáùíîñòè ñå ìîáèëèçèðàòè êàæàò, ÷å ïîâå÷å íÿìà äà ñå ïðè-ìèðÿâàò ñúñ çàìúðñÿâàíèÿòà, ïðà-âèòåëñòâàòà è êîìïàíèèòå ùå ïðî-ìåíÿò ïîâåäåíèåòî ñè”.

Àòëàñúò å ïðîäóêò íà ïðîåêòàEJOLT çà åêîëîãè÷íà ñïðàâåäëè-âîñò, îòãîâîðíîñò è òúðãîâèÿ, âêîéòî ó÷àñòâà è Åêîëîãè÷íî ñäðó-æåíèå „Çà Çåìÿòà”. Ôèíàíñèðàí åîò Åâðîïåéñêèÿ ñúþç.

Íàä 100 äóøè îò 23 óíèâåðñèòå-òà è íåïðàâèòåëñòâåíè îðãàíèçà-öèè, ðàáîòåùè ïî òåìàòà çà åêîëî-ãè÷íà ñïðàâåäëèâîñò â 18 ñòðàíè,êàêòî è äåñåòêè íåçàâèñèìè ñúòðóä-íèöè îò öåëèÿ ñâÿò, ñà ó÷àñòâàëè âñúçäàâàíåòî íà òîçè îãðîìåí è öå-íåí ðåñóðñ. Ïðîåêòúò ñå êîîðäèíè-ðà îò ïðîôåñîð Æoàí Ìàðòèíåç-Àëèåð è íåãîâèÿ åêèï îò åêîëîãè÷-íè èêîíîìèñòè îò Óíèâåðñèòåòà âÁàðñåëîíà (ICTA-UAB).

Áúëãàðñêàòà ÷àñò îò àòëàñà íàåêîëîãè÷íèòå êîíôëèêòè ìîæå äàíàìåðèòå òóê: http://ejatlas.org/country/bulgaria

Варна присъства накартата с два проблема

Âàðíà ïðèñúñòâà íà êàðòàòà íà åêîëîãè÷íèòå êîíôëèêòè íà ñâåòàñ äâà ïðîáëåìà – çàñòðîÿâàíåòî íà Ìîðñêàòà ãðàäèíà è çàìúðñÿâàíå-òî íà ìîðåòî ñ îòïàäíè âîäè. Çà Ìîðñêàòà ãðàäèíà íà Âàðíà å çàïè-ñàíî, ÷å å íàé-ãîëåìèÿò è íàé-ïîñåùàâàíèÿò ïàðê â ãðàäà. È îùå:„Ïî âðåìå íà ñîöèàëèçìà (1945 - 1988) òåðèòîðèÿòà íà ïàðêà ñå ðàç-øèðÿâà. Ñ ïîëèòè÷åñêèòå ïðîìåíè ïðåç 1989 ã. ñå äîïóñêà ÷àñòè îòïàðêà äà áúäàò ïðîäàâàíè èëè âúðíàòè íà ïðåäèøíèòå èì ñîáñòâå-íèöè. Òîâà âîäè äî ñìÿíàòà íà ñòàòóòà íà ïàðêà, êàòî òîé ïðèåìàîáëèêà íà ãðàäñêà çîíà. Ïðåäëîæåíèÿò íîâ Îáù óñòðîéñòâåí ïëàííà ãðàäà óçàêîíÿâà óðáàíèçàöèÿòà íà çîíàòà. Íÿêîè ôèðìè ïîëó÷à-âàò ðàçðåøåíèÿ îò ñòðàíà íà ïðàâèòåëñòâîòî çà èçãðàæäàíå íà òóðè-ñòè÷åñêè êîìïëåêñè â êðàéáðåæíàòà çîíà ïî ïðîåêò íàðå÷åí “Àëåÿ1”. Ãðàæäàíèòå íà Âàðíà ñà êàòåãîðè÷íî ïðîòèâ òîâà ðåøåíèå, à êî-àëèöèÿ îò îñåì ãðàæäàíñêè îðãàíèçàöèè ñå áîðè ñðåùó çàãðàáâàíå-òî íà çåìÿòà. Ñúäåáíèòå äåëà, ïðîòåñòèòå è èíôîðìàöèîííàòà êàì-ïàíèÿ íå äîâåæäàò äî óñïåõ.”.

Âòîðèÿò åêîëîãè÷åí êîíôëèêò âúâ Âàðíà, îïèñàí íà êàðòàòà å çàìú-ðñÿâàíåòî íà ìîðåòî ñ îòïàäíè âîäè. Öèòèðàí å ñëó÷àÿ îò 2007 ã.,êîãàòî âîäàòà íà Þæíèÿ ïëàæ å çàáðàíåíà çà êúïàíå ïîðàäè çàìúð-ñÿâàíåòî ñ îòïàäíè êàíàëèçàöèîííè âîäè 8 ïúòè íàä íîðìàòà. Èñòî-ðèÿòà ñúñ çàìúðñÿâàíåòî íà ïëàæà ñå ïîâòàðÿ âñÿêà ãîäèíà ïðè ïðî-ëèâíè äúæäîâå, ïèøå îùå íà êàðòàòà.

По време на един от протестите срещу строителството в Морската градинавъв Варна и срещу реализирането на проекта ”Алея Първа“.

7 брой 45Млади идеи

РЕДАКЦИОНЕН ЕКИП:

Редактор Свилена Ганева,Предпечат Валери Христов

Печат Печатница „Разград Полиграф“

Издава: Обществен център за околнасреда и устойчиво развитие,адрес: Варна 9010, ПК 79,тел. 052/306 423web: www.ecovarna.infoe-mail: pecsd@net-bg.net

Участниците:

Научих, че не всичко,което имам е даденост

- Êàêâî íîâî íàó÷è îò ó÷àñòèåòî ñè â ïðîåêòà?Èâî Ôèëåâ, 10 êë.:Ïðîìåíèõ âúçãëåäèòå ñè çà æè-

âîòà. Íàó÷èõ, ÷å íå âñè÷êî, êîåòîèìàì ñåãà å äàäåíîñò, ÷å òðÿáâà äàîïàçâàì îêîëíàòà ñðåäà è òðÿáâà äàïîìàãàì íå ñàìî íà ñåáå ñè, íî è íàõîðàòà îêîëî ìåí.

Ìàíóåëà Êàðàãüîçîâà, 9 êë.:Íàé-ìíîãî íàó÷èõ îò ðàçãîâîðèòå ñãðóïàòà îò ×åõèÿ, ñ êîÿòî ñåñâúðçàõìå ïî ñêàéï. Ðàáîòèõìå ñó÷èëèùíèÿ ïàðòíüîð. Ïðàâèõìå ïðîåêòè è ãè ïðåäñòà-âÿõìå ÷ðåç ñêàéï. Áÿõìå ðàçäåëåíè íà òðè ãðóïè, âñÿ-êà îò êîèòî ïðàâåøå ïðîåêò, ñ êîéòî öåëåøå äà ñïå÷å-ëè ãëàñîâåòå íà õîðàòà. Íàó÷èõ ñå äà îòñòîÿâàì ïîçè-öèÿòà ñè, äà óáåæäàâàì îñòàíàëèòå â ñâîèòå âèæäàíèÿ.

Þëèÿíà Äîé÷èíîâà, 9 êë.: Çàïîçíàõà íè ñúñ ñè-òóàöèÿòà â Åâðîïà. Íàé-÷åñòî íè ãîâîðèõà çà åíåðãèÿ-òà, çà òîâà êàê äà ïåñòèì åíåðãèÿ. Íàêàðàõà íè äà ïî-÷óâñòâàìå òîâà, êîåòî ñå ñëó÷âà îêîëî íàñ. Ñëåä êðàÿíà îáó÷åíèåòî âñè÷êè ñìå ìíîãî ïî-àíãàæèðàíè ñ îïàç-âàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà.

- Êàê ñè ïðåäñòàâÿø Áúëãàðèÿ è Åâðîïà ïðåç2030-òà ãîäèíà?

Èâî Ôèëåâ, 10 êë.: Ïðåäñòàâÿì ñè ïî-÷èñòà, ïî-äðóæåëþáíà è ïî-îáåäèíåíà Åâðîïà. Áúëãàðèÿ âèæäàìñ ïîâå÷å ãîðè, ñ ïî-ìàëêî áðàêîíèåðñòâî è îòñè÷àíåíà äúðâåòà, êàêòî è ñ ïî-äîáðî îáðàçîâàíèå.  ó÷èëè-ùàòà äà íÿìà íàñèëèå.  äúðæàâàòà äà èìà ïîâå÷å ðà-áîòíè ìåñòà, à áúëãàðñêàòà çåìåäåëñêà ïðîäóêöèÿ äàñå ðåàëèçèðà íå ñàìî ó íàñ, íî è íàâúí. Çà ñúæàëåíèåñåãà åäâà 10% îò ïðîäóêòèòå, êîèòî êîíñóìèðàìå ñàïðîèçâåäåíè â Áúëãàðèÿ. Òàêà ãóáèì ïàðè, èçëèçà íèäâîéíî ïî-ñêúïî, îòêîëêîòî àêî ãè âçåìåì îò íàøàòàãðàäèíêà è ãè äîñòàâèì â ìàãàçèíà.

Ìàíóåëà Êàðàãüîçîâà:Ìíîãî ïî-ðàçâèòà, ñ ïîâå-

÷å çåëåíè ïëîùè è ïî-ìàëêîçàìúðñÿâàíå íà îêîëíàòà ñðå-äà.

Þ.Äîé÷èíîâà: Íàäÿâàìñå Áúëãàðèÿ äà ñòàíå ïî-äîá-ðà äúðæàâà. Äà èìà ïîâå÷å òó-ðèñòè, êîèòî äà èäâàò çàðàäèêðàñèâàòà ïðèðîäà, à íå çàðà-äè õîòåëèòå, êàêòî å ñåãà. Íà-äÿâàì ñå ïðåç 2030 ãîäèíàâñè÷êî äà áúäå ïðîìåíåíî,

âñè÷êè õîðà äà ñå óâàæàâàìå, äà íÿìà ðàçïðàâèè ìåæ-äó äúðæàâèòå…

- À êàê ñè ïðåäñòàâÿø ñåáå ñè?Èâî Ôèëåâ, 10 êë.: Êàòî îòãîâîðåí ÷îâåê, êîéòî

ìèñëè íå ñàìî çà äúðæàâàòà ñè è çà Åâðîïà, íî è çàöÿëàòà ïëàíåòàòà. ×îâåê, êîéòî å ñïå÷åëèë äîâåðèåòîíà õîðàòà ñ äåéñòâèÿòà ñè, áåç ëúæè è ïîäêóïè.

Ì.Êàðàãüîçîâà: Ñ ïî-äîáðî áúäåùå. Àêî öÿëà Åâ-ðîïà èìà ïî-äîáðî áúäåùå, òî è ãðàæäàíèòå é ùå æè-âåÿò ïî-äîáðå. Àç ëè÷íî èñêàì äà ñå çàíèìàâàì ñ áèç-íåñ, äà èìàì ôèðìà.

Þëèÿíà Äîé÷èíîâà:Èñêàì äà ðàáîòÿ íåùî, êîå-

òî äà ïîìîãíå íà äúðæàâàòà ìè,íà îêîëíàòà ñðåäà, äà äàâàì èäåèêàê äà ñå ñëó÷è òîâà. Èñêàì äàïðåâúðíåì Áúëãàðèÿ â õóáàâàäúðæàâà, çà äà íå áÿãàò õîðàòà îòíåÿ, äà îñòàíåì çàåäíî.

- Êúäå âèæäàø ñåáå ñèïðåç 2030-òà – â Áúëãàðèÿèëè â ÷óæáèíà?

Èâî Ôèëåâ, 10 êë.: Èç öÿëà Åâðîïà, çàùîòî àêîìèñëÿ ñàìî çà Áúëãàðèÿ, íÿìà äà ìîãà äà ìèñëÿ çà äðó-ãèòå äúðæàâè. Àêî ñìå â Åâðîïåéñêèÿ ñúþç, ùå ìî-æåì äà ïîìîãíåì íå ñàìî íà Áúëãàðèÿ, íî è íà ñëàáî-ðàçâèòèòå äúðæàâè.

Ì.Êàðàãüîçîâà: Íå èñêàì äà ñúì â Áúëãàðèÿ, à â÷óæáèíà, äà çàâúðøà òàì âèñøåòî ñè îáðàçîâàíèå èäà ðàçâèâàì ñâîé áèçíåñ íàâúí.

Þ.Äîé÷èíîâà: Èñêàì ïúðâî äà îòèäà â ÷óæáèíà,çà äà âèäÿ êàê ñòîÿò íåùàòà òàì. Íî ñëåä òîâà íàèñòè-íà ùå ñå âúðíà â Áúëãàðèÿ, çàùîòî òîâà å ðîäèíàòà ìè.Ñëåä êàòî âèäÿ êàê å â Åâðîïà, ùå äîíåñà íÿêîè èäåè,çà äà ìîæå è Áúëãàðèÿ äà ñå ïðî÷óå.

Ôîðìèðàíå íà ïàðòèÿ îò äîáðîâîëöè, ãëîáàîò 1500 äî 2500 ëâ. çà èçõâúðëåí ôàñ, 10% äÿëíà èç÷åðïàåìèòå ðåñóðñè â åíåðãèéíàòà ñèñòå-ìà íà Åâðîïà è 90% - âúçîáíîâÿåìè, ðàçøèðå-íèå íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç äî 50 ñòðàíè-÷ëåí-êè. Òîâà ñà ñàìî ÷àñò îò íàé-ìëàäèòå èäåè çàÅâðîïà ïðåç 2030 ã. Òå ñå ðîäèõà âúâ Âàðíà, àòåõíè àâòîðè ñà òèéíåéäæúðèòå îò ÑÎÓ „Äèì-÷î Äåáåëÿíîâ”. Ó÷åíèöèòå ñå âêëþ÷èõà â ïðî-åêòà íà ôîíäàöèÿ „Ðîáúðò Áîø” – „Ìëàäè Èäåèçà Åâðîïà”, ðåàëèçèðàí â Áúëãàðèÿ îò Îáùå-ñòâåíèÿ öåíòúð çà îêîëíà ñðåäà è óñòîé÷èâîðàçâèòèå (ÎÖÎÑÓÐ). Ïðîåêòúò ïðåäëàãàâúçìîæíîñò íà ìëàäåæèòå àêòèâíî äà ó÷àñòâàòâúâ ôîðìèðàíå âèçèÿòà çà Åâðîïà – äàâà ãëàñíà ìëàäèòå â ïîëèòèêàòà íà Ñòàðèÿ êîíòèíåíò.

Êàê òðÿáâà äà èçãëåæäà Åâðîïà ñëåä ïåò ãî-äèíè? Èëè ñëåä 10-20 ãîäèíè? Êàê ùå ñå ñòèã-íå äî òàì? Ó÷åíèöèòå ðàçñúæäàâàõà âúðõó òåçèâúïðîñè â ïðîäúëæåíèå íà öÿëà ñåäìèöà, è ðàç-ðàáîòèõà èçáîðåí ìàíèôåñò çàåäèí îðèåíòèðàí êúì áúäåùå-òî Åâðîïåéñêè ñúþç. Òå âëÿçî-õà â ìåæäóíàöèîíàëåí äèàëîãïî åäíè îò íàé-âàæíèòå âúïðî-ñè, çàñÿãàùè Åâðîïà, êàòî ðà-áîòèõà ñ ó÷èëèùå-ïàðòíüîð îò×åõèÿ.

Áúëãàðñêèòå ó÷åíèöè ïîëó-÷èõà çàäúëáî÷åíà èíôîðìàöèÿïî âúïðîñèòå íà îïàçâàíåòî íàîêîëíàòà ñðåäà è óñòîé÷èâîòîðàçâèòèå îò ïîëèòè÷åñêè ñúâåò-íèöè è åíåðãèéíè åêñïåðòè.Äèñêóòèðàõà ñâîèòå âïå÷àòëå-íèÿ è äåáàòèðàõà èäåèòå ñè ñïîëèòè÷åñêè ïîêðîâèòåëè. Òåãè ïîäêðåïèõà è ïðåç ïîñëå-äíèÿ äåí îò ïåòäíåâíîòî ñúáè-òèå, êîãàòî áÿõà ñèìóëèðàíè„Åâðîïåéñêè èçáîðè 2030”. Ïîâðåìå íà ïðåäèçáîðåí äåáàò, â

ïðèñúñòâèåòî íà òåõíèòå ìåíòîðè, íà ó÷èòåëè,æóðíàëèñòè, ïðåäñòàâèòåëè íà íåïðàâèòåëñòâå-íè îðãàíèçàöèè, ó÷åíèöèòå òðÿáâàøå äà çàùè-òàâàò ñâîèòå âúçãëåäè çà òîâà êàê òðÿáâà äà èç-ãëåæäà Åâðîïà ñëåä 15 ãîäèíè, êîãàòî òå ùåáúäàò àêòèâíè è ðåàëèçèðàíè ïðîôåñèîíàëíîãðàæäàíè. Òåõíè ñúó÷åíèöè âëÿçîõà â ðîëÿòà íàïðåäñòàâèòåëè íà ÍÏÎ, êîèòî îò èìåòî íà ãðàæ-äàíèòå ïîñòàâèõà èñêàíèÿòà ñè çà: áåçïëàòåíãðàäñêè òðàíñïîðò, íàìàëÿâàíå íà ÿäðåíèòååëåêòðîöåíòðàëè, ïî-÷èñòà è åêîëîãè÷íà õðàíà,ïîâå÷å çàùèòåíè òåðèòîðèè è ïð.

„Ðàçáðàõòå ëè êàêâî å óñòîé÷èâî ðàçâèòèå?Ùå âè èçïèòàì â ÷àñ!”, çàêàíè ñå ñ óñìèâêà âêðàÿ íà „èçáîðíèÿ” äåí ó÷èòåëêàòà èì ïî ãåî-ãðàôèÿ. „Çà äà âè êàæåì êàêâî å óñòîé÷èâî ðàç-âèòèå, òðÿáâà äà ïîëó÷èì óñòîé÷èâè çíàíèÿ”,îòãîâîðèõà, ïðèäîáèëèòå íîâî ñàìî÷óâñòâèå èíîâè âúçãëåäè çà æèâîòà, áúäåùè ãðàæäàíè íàÅâðîïà è ñâåòà.

Партия от доброволци и2500 лева глоба за фасна улицата през 2030 г.

”Млади Идеи за Европа“ влезев СОУ ”Димчо Дебелянов“ във Варна

Учени-ците отСОУ”ДимчоДебелянов“представи-ха идеитеси за товакак трябвада изглеждаЕвропапрез 2030 г.

Освен как да се грижим за една по-чиста и по-приветлива околнасреда, учениците се научиха да отстояват позицията и идеите си.

8брой 45 На фокус

Ìîæå ëè ñåëî, êúäåòîáåäíîñòòà, àëêîõîëèçìúò èïðåñòúïíîñòòà ñå øèðÿò, äàñå ïðåâúðíå â îáðàçåö íàïðîìÿíà è ïðîñïåðèòåò?Èçãëåæäà ìíîãî ìàëêî âå-ðîÿòíî.  Õèóàðå Áàçàð(Hiware Bazar) â Àõìåäíà-ãàð êâàðòàë íà èíäèéñêèÿùàò Ìàõàðàùðà, îáà÷å, ùåâèäèòå òàêîâà ÷óäî â äåé-ñòâèòåëíîñò.

Õèóàðå Áàçàð ïðåäèçâèê-âà àñîöèàöèÿ ñ îæèâåí ïà-çàð, íî ñàìî ïðåäè íÿêîëêîãîäèíè òîâà å åäíî îò íàé-ñóøàâèòå ñåëà â Ìàõàðàù-ðà. Äíåñ áîãàòîòî è ïðîñïå-ðèðàùî ñåëî å ÿðúê ïðèìåðçà òîâà êàê óñòîé÷èâîòî ðàç-âèòèå è ïðîìÿíàòà ìîæå äàñå ïîñòèãíàò ñ ðàçóì è ðå-øèòåëíîñò.

Ïðåç 1995 ã. ìåñå÷íèÿòäîõîä íà ãëàâà îò íàñåëåíèåòî å îêî-ëî 10 åâðî, à îêîëî 2/3 îò íàñåëåíè-åòî æèâåå ïîä ëèíèÿòà íà áåäíîñò-òà. Ñåãà âå÷å íàñåëåíèåòî ðàçïîëàãàñðåäíî ñ 372 åâðî/ìåñå÷íî. Ñåëîòî,êîåòî èìà 235 ñåìåéñòâà è íàñåëå-íèå îò îêîëî 1250 äóøè, ñåãà ìîæåäà ñå ïîõâàëè ñ 60 ìèëèîíåðà (25%îò íàñåëåíèåòî).

Êúùèòå âå÷å ñà öèìåíòèðàíè, àïúòèùàòà - ÷èñòè. Èìà óñåùàíå çàäèñöèïëèíà è ðåä. Ëèêüîðúò è òþ-òþíúò ñà çàáðàíåíè. Âñÿêà êúùà ðàç-ïîëàãà ñúñ ñîáñòâåíà òîàëåòíà, ñ êî-åòî ìîãàò äà ñå ïîõâàëÿò ìàëêî èí-äèéñêè ñåëà.

Íèâèòå ñà çàñåòè ñ öàðåâèöà, ëóê,êàðòîôè. Õèóàðå Áàçàð å îàçèñ â ðàé-îíà íà çàñåãíàòèòå îò ñóøàòà ñåëè-ùà. Íî òîâà íå âèíàãè å áèëî òàêà.

Äà ñå âúðíåì íàçàä êúì ìðà÷íî-òî ìó ìèíàëî. “Æèâååõìå â áåäíîñåëî, íî áÿõìå ùàñòëèâè ñ îáèêíî-âåíèÿ ñè æèâîò, ñïîìíÿ ñè RaosahebRauji Pawar, íà 85 ãîäèíè. - Íî ñëåäñóøàòà îò 1972 ã., ñïîêîéñòâèåòîáåøå çàáðàâåíî. Õîðàòà ñòàíàõà ðàç-äðàçíèòåëíè è íåñïîêîéíè, à áîð-áàòà çà îöåëÿâàíå – æåñòîêà. Èìàøåòîëêîâà ìíîãî îò÷àÿíèå è áåçñèëèå!Ñåëÿíèòå çàïî÷íàõà äà ïèÿò. Ìíîãîæèòåëè ñå èçñåëèõà â áëèçêèòå ãðà-äîâå.”

Ìåñòíàòà èêîíîìèêà ñå ñðèâà.Òîâà ñå ñëó÷âà è ñúñ ñîöèàëíàòàñòðóêòóðà, êîÿòî ñå ïîääúðæà â ñå-ëîòî, âúïðåêè ñâîÿòà èçîñòàíàëîñò.Äî 1980 ã. ïîëîâèíàòà îò æèòåëèòåíà ñåëîòî ìèãðèðà êúì ãîëåìè ãðà-äîâå, êàòî Ìóìáàé. Îò÷àÿíèåòî, áåç-íàäåæäíîñòòà è ãíåâúò áåëåæàò æè-âîòà íà ñåëÿíèòå.

Êîãàòî Èíäèÿ ïîñòàâÿ íà÷àëîòîíà èêîíîìè÷åñêèòå ðåôîðìè, ìëà-äåæòà â Õèóàðå Áàçàð ñå ÷óäè äàëèñà îáðå÷åíè äà îñòàíàò â ñÿíêà. Èìå-òî íà ïðàâèòåëñòâîòî å áåç çíà÷åíèå.Ëèäåðñòâîòî - ñúùî.

Ñàðïàí÷à (sarpanch) – ò.íàð. ïðå-çèäåíò íà ñåëîòî, êîéòî ñòîè íà÷åëîíà ìåñòíîòî ñåëñêî ïðàâèòåëñòâî –

panchayat, å ïðîñòî ôèãóðàíò, òâúðäåñòàð, çà äà ðàáîòè ðåàëíî.

Êîãàòî ìëàäåæèòå îáñúæäàò ñè-òóàöèÿòà, òå ðåøàâàò, ÷å ñè çàñëóæà-âà äà åêñïåðèìåíòèðàòå ñ åäèí ìëàäsarpanch, êîéòî ìîæå äà äîíåñå ñâå-æè èäåè.

Ïîïàòðàî Ïàóàð (Popatrao Pawar)å åäèíñòâåíèÿò ìàãèñòúð ïî òúðãî-âèÿ â Õèóàðå Áàçàð. Çàòîâà ìëàäåæè-òå ãî óìîëÿâàò äà ñå áîðè çà ïîñòàíà ñàðïàí÷à ïðåç 1989 ã.

Èçáðàí å åäèíîäóøíî çà ïðåçè-äåíò íà ñåëîòî. Ïàóàð îñúçíàâà, ÷åìó ñå äàâà øàíñà íà æèâîòà äà èç-âúðøè ïðîìåíèòå.

Çàïî÷âà ñ äîïèòâàíå äî ñåëÿíè-òå, çà äà áúäàò ïî-àêòèâíè ïðè ñúçäà-âàíåòî íà ïðàâèëàòà çà ðàçâèòèå íàñåëîòî. Õèóàðå Áàçàð, óëîâåíî â êà-ïàíà íà àëêîõîëèçìà, ÷åñòî åñúïúòñòâàíî îò ñâàäè è íàñèëèå. Èìà22 ìàãàçèíà çà ëèêüîð. Íîâèÿò ãëàâàíà ñåëîòî ãè çàêðèâà, ñëåä êàòî óáåæ-äàâà ñåëÿíèòå, ÷å àëêîõîëèçìúò ãèïðàâè áåäíè è çàâèñèìè. Îñâåí çàá-ðàíà íà àëêîõîëà, òîé âúâåæäà âåòîâúðõó èçñè÷àíåòî íà äúðâåòàòà, âúðõóïàøàòà, âúâåæäà ñåìåéíîòî ïëàíè-ðàíå è äîáðîâîëíèÿ òðóä. Ñúçäàâàòñå êîîïåðàòèâè, æåíñêè îðãàíèçàöèèè ìëàäåæêè ãðóïè. Çàïî÷âàò åæåìå-ñå÷íè ñðåùè ñ îáùíîñòòà, ÷èéòî ãëà-ñîâå ñå âçåìàò ïðåäâèä ïðè ðåøàâà-íåòî íà îïðåäåëåíè ïðîáëåìè. Òàêàíà ïðàêòèêà õîðàòà áèâàò îâëàñòåíè.Òå ïðèîðèòèçèðàò ñîáñòâåíèòå ñèïðîåêòè çà ðàçâèòèå è ïîëàãàò äîá-ðîâîëåí òðóä çà ðåàëèçàöèÿòà èì.Ïðîçðà÷íîñòòà è îòãîâîðíîñòòà ïðèóïðàâëåíèåòî íà îáùåñòâåíèÿ ðå-ñóðñ ñå ãàðàíòèðàò îò îáùåñòâåíèÿäîñòúï äî âñåêè îò÷åò. Óïðàâëåíèå-òî íà ïðèðîäíèòå ðåñóðñè çàïî÷âà äàñå èçâúðøâà ïî îïðåäåëåíè ïðàâè-ëà. Òå âêëþ÷âàò è çàáðàíè, êàòî îò-ãëåæäàíåòî íà îïðåäåëåíè âèäîâåêóëòóðè è ïðîäàæáàòà íà çåìÿ íàâúíøíè õîðà.

Åäíî îò ïúðâèòå íåùà, êîèòî ñàð-ïàí÷à ïðàâè, å îïàçâàíåòî è óïðàâ-

ëåíèå íà âîäèòå, òúé êàòîòî ïîìàãà íà çåìåäåëèåòîè íîñè ïàðè. Òîé ìîòèâè-ðà ñåëÿíèòå äîáðîâîëíî äàïîìàãàò ïðè ñúáèðàíåòî íàäúæäîâíà âîäà. Ñêîðî ñàïîñòðîåíè 52 ãëèíåíè è 32êàìåííè äèãè, êàêòî è äå-âåò õðàíèëèùà (ðåçåðâîà-ðè) çà âîäà. “Èçïîëçâàõìåîáùåñòâåíè íàöèîíàëíèôîíäîâå, êàêòî è îò äðóãè,óïðàâëÿâàíè îò íåïðàâè-òåëñòâåíè îðãàíèçàöèè.Íàìàëèõìå ðàçõîäèòå çàïðîãðàìàòà ñ äîáðîâîëåíòðóä è ãàðàíòèðàõìå êà÷å-ñòâîòî íà ðàáîòà. Çàùîòîãè èçãðàæäàõìå çà ñåáå ñèè çà äåöàòà íè “, êàçâà óï-ðàâèòåëÿò íà ñåëîòî.

Òàêà ìåæäó 1995 è 2005ã. óñèëèÿòà ñå íàñî÷âàò êúìóñòîé÷èâî óïðàâëåíèå íà

âîäàòà – âúçñòàíîâÿâàíå íà ïîäçåì-íèòå âîäè è ñúçäàâàíå íà õðàíèëè-ùà çà âîäà.

Ïðàâèëíîòî óïðàâëåíèå íà âîäè-òå ïîìàãà çà òÿõíîòî óâåëè÷àâàíå.Ïðåäè 1995 ã. â ñåëèùåòî èìà 90 êëà-äåíöè, êîèòî èçâåæäàò âîäàòà îòäúëáî÷èíà 80-125 ìåòðà. Äíåñ èìà294. Äðóãè ñåëà â îáëàñò Àõìåäíà-ãàð òðÿáâà äà äúëáàÿò áëèçî 200ôóòà, çà äà äîñòèãíàò äî âîäà.

Ïðåç 1995 ã. ñàìî åäíà äåñåòà îòçåìÿòà â Õèóàðå Áàçàð å îáðàáîòâàå-ìà. Îò îáùî 976 õåêòàðà, 150 õåêòà-ðà ñà ñêàëèñòè. Ñåãà, äîðè êàìúíè-òå ñå îòñòðàíÿâàò è çåìÿòà ñå èçîðà-âà. Ñåèòáàòà çàïî÷âà, êîãàòî íàñòúïèäúæäîâíèÿò ñåçîí.

Anshabapu Thange, 45 ã., èìà äâàäåêàðà óãàð ïðåäè 15 ãîäèíè. Íî êî-ãàòî âîäàòà ñòàâà äîñòúïíà, òîé ñåâðúùà êúì ñåëñêîòî ñòîïàíñòâî èäíåñ ðàçïîëàãà ñ 25 äêà, çàñåòè ñ öà-ðåâèöà è ôóðàæ. Ìúæúò îòãëåæäà è30 áèâîëèöè, îñèãóðÿâàùè 250 ëèò-ðà ìëÿêî íà äåí. “Ïî-ðàíî, íå ñìåèìàëè çðúíöå çà ÿäåíå. Âîäàòà íèïîìîãíà äà ñòàíåì áîãàòè”, êàçâàòîé.

Ó÷åíèöèòå â îñíîâíèÿ êóðñ íàîáó÷åíèå ïðåìèíàâàò çàäúëæèòåëåíêóðñ ïî óïðàâëåíèå íà âîäèòå.

Ïðåç 2007 ã. ñåëîòî ïå÷åëè íàöè-îíàëíàòà íàãðàäà „Âîäà” çà âîäåíà-òà ïîëèòèêà îò îáùíîñòèòå ïî îïàç-âàíå íà âîäíèòå ðåñóðñè. Îäèòèòå íàâîäíèòå ðåñóðñè îïðåäåëÿò êîè êóë-òóðè ìîãàò äà ñå îòãëåæäàò â äàäåíñåçîí è êîè â äðóã.

 ñðåäàòà íà 90-òå ãîäèíè å ñúñòà-âåí ïåòãîäèøåí ïëàí çà åêîëîãè÷íîâúçñòàíîâÿâàíå. Çàñàäåíè ñà äúðâå-òà çà îêîëî 10 õèëÿäè ðóïèè è å ïî-âèøåíî íèâîòî íà ïîäïî÷âåíèòåâîäè. Òåìïåðàòóðàòà ïàäà ñ äâà ãðà-äóñà.

Ïîïàòðàî Ïàóàð âúâåæäà èäåÿòàçà êîëåêòèâíîòî çåìåäåëèå. Êîãàòîåäèí çåìåäåëñêè ïðîèçâîäèòåë çàñÿ-âà, äðóãè ñå ïðèñúåäèíÿò, çà äà ìóïîìàãàò. Òàêà òîé ñïåñòÿâà ðàçõîäèçà òðóä. Îñâåí òîâà, òàçè ïðàêòèêàñúçäàâà ÷óâñòâî çà ïðèíàäëåæíîñòñðåä ñåëÿíèòå - õîðàòà ðàáîòÿò çàåä-íî, çà äà ïîñòèãíàò îáùè öåëè.

Ïàóàð íàñî÷âà âíèìàíèåòî íàñúñåëÿíèòå ñè âúðõó äðóãà äåéíîñò,êîÿòî èìà ïîòåíöèàëà äà èì äîíåñåäîïúëíèòåëíè ïðèõîäè. Òîé ñå ïðè-íóæäàâà äà ñïðå äîáèòúêà îò ïàøà âãîðàòà, òúé êàòî ïðè÷èíÿâà åêîëî-ãè÷íè ùåòè. Âìåñòî òîâà, ãè óáåæ-äàâà äà îòãëåæäàò ïîâå÷å ôóðàæ.Ôîêóñúò âúðõó æèâîòíîâúäñòâîòîâîäè äî ïîñòåïåííîòî óâåëè÷àâàíåíà ïðîèçâîäñòâîòî íà ìëÿêî.  ñðå-äàòà íà 90-òå ãîäèíè, ïðîèçâîäñòâî-òî å åäâà 150 ëèòðà íà äåí. Ñåãà òîäîñòèãà íàä 4000 ëèòðà/äåí.

Äîêàòî â îñòàíàëàòà ÷àñò íà ñòðà-íàòà ñåëÿíè ìèãðèðàò êúì ãðàäîâå-òå, òîâà ñåëî å îòëè÷åí ïðèìåð çàîáðàòíàòà òåíäåíöèÿ. 93 ñåìåéñòâàñå çàâðúùàò â Õèóàðå Áàçàð îò 1997ã. íàñàì.

Ïàóàð âå÷å å ñ÷èòàí çà ëèäåð íàñåëîòî – ìîäåë, à ïðîãðàìàMaharashtra èìà çà öåë äà ñúçäàäå100 ñåëèùà êàòî Õèóàðå Áàçàð. Ìî-äåëúò å ó÷àñòèå íà õîðàòà, êîèòî ðå-øàâàò êàêâî èñêàò è áàçèðàò íóæäè-òå ñè íà èçïúëíèìè ïëàíîâå. “Çà 21ãîäèíè ïðåîáðàçèõ ìîåòî ñåëî. Ñåãàèìàì ñòðàòåãèÿ êàê òîâà ìîæå äàñòàíå ñàìî çà äâå ãîäèíè. Ñ ó÷àñòè-åòî íà îáùíîñòòà, ìîæåì äà ñúçäà-äåì íîâà åðà íà ñåëñêèòå ðàéîíè íàêëèìàòà. “

Хиуаре Базар - селотo-чудос над 60 милионера

Президентът на селото-модел в Индия Попатрао Пауарвдига рязко стандарта на съселяните си чрез въвличане наобщността при вземането на решения и правилното управ-ление на водите

Едноиндийскоселодоказва,какземедели-ето можеда бъдедоходо-носенотрасълчрезустойчи-воуправле-ние наводите иклимата.