KOV ARA FEDERASYONA KOMELEN KURDIST ANE Ll SWED~

-1~

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

BERBANG

Kurdisk tidskrift, utges av Kurd­iska Riksförbundet- Ansvarig ut­givare och Redaktör: A. Tigris Layout och sattning : Cotkar och Gundi.

ADRESS

Kurdiska Riksförbundet Rissııeled ed 55,NB 172 44 Sundbyberg/ Sweden

Prenumeration: Medlemmar SO kr. 1 Ar övriga 100 kr/ §r Postgiro: 643880-8

BERPIRSiVAR

A. T iG R TS

REDAKSTVON:

BAVE NAZE S. QERECDAX C. ŞERO MU~VID TEVIB BRiNDAR ADIL DURAN

PERGALA R0PELAN:

COTKAR 0 GUNDi

BERBANG

Kovara kurdi, xwedi: Federasyona Komelen Kurdistane li Swede Biha: 5 krone swede Abone: sal SO krc n

NA VNIŞAN

Berbang, Rissneleden 55 NB 172 44 Sundbyberg/ Sweden Postgir o: 64 38 80-8

2

NAVEROK

bi dilsozek1 kurdan re •

HEVPEYVINEK

RAPORA XEBATE

PEKENİN AN PEGIR1NEK

A ~ A DILDAR U HELRESTI CUTYARAN

. " PAŞA DIN BU AN XELK

. ~

D lY ARIY A HER! MEZIN

A ' A JI PIRTUKA " EM BIXWININ RUPELEK

DlH OK

BARKIRINA KURDAN

RONAHT JJ NU VE ÇAP BU

l!oluıi! 6şkencekar

llŞKENCE EŞKERA KIR

• BOMBE U BELAYOK DIBARIN

ÇEND GOTIN Ll SER ROMANA TU

,. " DESTEN TARI

....... 3 C. Şero

.... 4 Komita Karger

....... 5 J. Rexnegir

.... 6 K. Mustefa Mariıf

....... 7 Hesene Mete

.......... 8 D6rxeydi

........ 9

........... 10 Mdyed Teyib

........... 11 Bareş Bati

........... 11

........... 12-13 A. Tigr1s

.. ........... 14-15

16-17-18-19-10 Zlnar6 Xamo

J6hat Dıyar

Fotografa ıiipela yekem : Bililrvanô Kurd Ehmed Ferman6 K~k·) Fotografa ri!pela duyem: Ji pirtilka "Em Bixwlnin" ri!pelek.

- .

www.ars

ivaku

rd.o

rg

bi dilsozekf kurdan re

HEVPEYVI .

DESTPEK: Di diroku merovatiye de, gelek cara

merovan ji welatan koçkirine U çUne welaten din. Di dema kevnare de me­rove xwuni U mirkuj, ji waıi xwe bar­dikirin il li wareki c1ran bi cıh dibiln. Merove xwun! diket bexte malbateke xdnedan an j1 dibil eşkiya (i mahkum. Di ve demadirold ya kevnor de burok­rasİ' peşve neçlibO:. Pasaport, musaada kar il rilniştine lihevhatina hukuki (i hudude netewi pekuehatibu il danlls­tandinin merovan li gor şewre dibô, ne nivisandibu. Bi pekhalin u çebilna dewleta netewt v~, qanil11-norm il lihev­tina navnetew\ danilstandin çebiln.

li!irne 1900, bilye qirne multeciyan. Bi milliyanan merov bilne multect. Li Emerka latin, li Rojlıilata navtn,li Asya, Afrika (i Eorupa merov ji wela­ten xwe bardikin. Li gor gelek le koli­nan merov ji ber sebiben Siyasi, abori, netewl, olt, ji welate xwe bardikin. Ew merovana yan diçin welatekt clran bi c1ıı bilne, wekt felestlrti Eı'itrl, Afgaru, trarti, li Emeı'lka lattn, wekt El Salvador, ştıt ilhw. Merov dikare be je ku barô multeciyan pir biçilk li Evrupa bi c1h bilye. fro li clhane nizi­ka 15 milyon miiltect dijtn il ji wana bejmareki ııtlek biç~k li Swedin.

MULTECI Ll SWEDE: Di civata Swed de gele k merov he­

ne, ku bi multect (i btyaniyan kar< di­kin. Merov hene tene weld' kese kar­mend niztki ka.re multeciyan dibin, ıe

merov jf hene bin kannende U hi n jf dost (i hevale multeciyane. Bi dile xwe il xebata civatt hergav li gel mul­teciyan cllı digre. Gelşen multeciyan ji van kesan re ne -ı'obby ye. Li Swe­di gelek merove wusa tune ne, ewe, ku hene jtzide nayen naskirin. Ye k ji wan kanneodan Lors Gunnar Erik­sson'e. Lars-Gunnar ji bela gelek hevalô kurd U xwendavane n Berbangô we naye naskirin. Di gelek kongren Federasyonilde di pirluka ku lnvand­rarverket ( Daira Biyaniyana Dewle· tô) li ser kurdan derxist ( Om Kurder) di pirluka agahdari li ser multeciyan (Att ta mot fluktingar) (i di kovara

c. ~ero

invandrarverket (Ny Sverige), pir kesa nave Lars-Gunnar bih1stiye. Seminera ku li ser kurda, ji bela invandrarvetket hatibu. Le disa ji gelek kese kurd yen ku li Swede dijin Lars-Gunnar baş nasnakin.

Ji zll ve min dixwest ez bi Lars­Gunnar're hevpeyv1neke bikim. Le bel e pir cara plane me ket e av e. Cara dawt me hevdu di 10.01.1986 de li Stockhohne dit. Min ji Lars-Gunnar pirs kir: Tu dikart binek bahsa xeba­ta xwe ya derbasbuyt bikt U li ser jiyana xwe binek agahdarl bidi me? -Ez niha wek@ Redaktor, li da!ra Agahdarl di lnvandrarverket de kar­dikim. Dalra me. berpirsiyara hernil xebata agahdarl li lnvandrarverkete. Beriya ku ez be me lnvandrarverket min li rexistmeke multeciyan ku xeba-

ta navnetewt dike, kardikir. Di navbe­na 1965-1968 ande ez weke karmend dixebitiyam, di 1968-1980 an de ez bum chef (sereke) IUEF (Intenati­onell Universile Exehong Found). IUEF rexistineke merovan1 b(i il ji bela welaten skandtnavt (i Ewrupa1f diliate !inansekirin. Bi teybett IUEF aflkariya multeciye Afnka (i Ameı'ika latin dikir Piştgirtiya proje n li hemher pirçibildi lerbUna xwedin U nivisandine dikir. Ji aliyekl din ve ıi me allkariya tevgerôn rizgarfxwazen Afnka Bakllr dikir. Di dttinen ftnansiere me de xebata me gelek radikal bu ji alikive j{ gelşen me yen personelt hebiln. IUEF di 1980 T de nerna xebatkir. Ez di 1982 de halim. lnvandrarverket u li da7ra lnformasyon (agahdarl) min dest bi xebtekir.

Lars Gunnar xebata ankariya multe­ciyan ji wexteke kevin de destpekiriye. Gelek rewşa multeciyan baş dizane Li Afrika u Amertka Latin bi salan li nav multeciyan maye.Gava memv

BERBANG

LARS GUNNAR ERJKSSON

munaqaşa problemen multeciya dike. Merov mesaJa pir! canan dike qıli­ban. Me ji Lars-Gunnar pirskir; Çi ferk di navbena rewşa multeciyen 1960 (i 1980 i de heye? Merov dikare binek bingebe esaSl bijmere, wekô, Slyast il aboı'l ilhw.Awira gelempen (Efkare umum1) li Ewrupa çawa ye?

-Di navbena rewşa multeciye 60 i1 multeciyen 80 yt de, gelek ferk hene. Di 60 de zede agahdarili ser multeci­ya tune bu, cihana siseya gelek ne dihatfo naskirin. Zaniyarf li ser rewşa multeciyan, beq U huıillken multeci­yan, problemen Amintl (guvenlik) pir qels bu. Di 60ide bejmara multe­ciyen gelek bindik bu, 1ro bejmar zede mezin bil ye. Li &ane netl­ka 15-20 milyon multec1 dijln. Prob­lemen multeciy<!n ji koloniyen portekiz dihatin, Efrikaniya bar­dikir. Le Tro ıl Rojlıılata Navin hej­mareke mezin. Li Awrupa multecl hene, pir kes ji, ji Emertka lattn hene. Rewşa multeciyan buye problemeke clharti, rewşek merovatT kirina slyasl, dewleten mezin(Superdewlet) di nav meselôn d ine. Ji b er ve yeke mesela multeciyan pir tevliheve.Ewrupayt ji (gele ewrupayl) ii ve yekô gelek ditirsin U biyani dimİnim. Li Swede 1984. (4.600) multeciyan musaada rilniştine girtin. PiranT j!, ji derweyl Ewrupa biin. Wexta ku Poloni' tene Swed u welate din ye Ewrupa, kes zede balısa \.Van nake, te ku multe­ciyen li derweyi Ewrupa binek Zede dibe, rojname U Radio-TV balıda multeciyan bi baş1 nakin. Li himbere multeciyen Ewrupa Şerqi(Rohilat) Swedi betir pozitrf in ji ber ku ji ali çandt de ferqi!n mezin tu ne nt:. Le hele ji Libnaniyan Swedt ditirsin. Libnan dllri Swed e (i çanda me naşi­be hev uhv. Di sere gele Swedt ev pirsiyana hergav akluel e.

Dilmahik rilpel 21

3

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

RAPORA XEBAT~ GELI NUNER, ENDAM U XWENDEVANtN HEJA!

KOMİTA ME, KOMITA KARGERA FEDERASYONA KOMELEN KURDiSTANfl LI SWEDE, DI PEY KüMei­VINA XWE YA AWERTE DE ciV!'YA, PLAN U PROG­RAMA 8 MEHAN DA PEŞIYA XWE. DI VAN HEŞT MEHEN BORİ DE~ EW KARUBARlfu. KU ME PEK A~f;_ EM DE LI JER BI KURTİ u XAL BI XAL PEŞ­KEŞIWEBIKIN!

* Di civina yekem de komita karger karil bar di nav xwe de be !av kir. * Ji bo peydakitina lokalô bi ABF re tekil1 hatin danln. * Biryar hat girtin kn makina nivısi! ya Federasyone de ji komelen endam u kesen n'iştlmanperwer re bete kireki· ri n. U ev biryar bi cl hat. * Ji bo ~ewroza 1986 an karu'"'lıarôn lo kal girtine hat do­mandin. * Ji bo radyoke knrdiya lokali muracat hat kirin, le ji ber kn Federasyon rexistineke navenıli bu, kom1ta radyoye muracata me qebill ne kir * Ji bo Redaksiyona Berbangô danilstandin hatin danln u redaksiyon pek hat · *Me, encama komcivi'ha awerte bi namek sazgeha biyani· yan re dazanin O wan j'e agahdar kir. * Ji bo meşandina katilbaren 12 e Ilone, ji koniita karger du hevalan berpirsiyare girtin ser xwe u we karu'"'bari meşan­din. * Ji bo 12 e İlone Federasyone bi komelen endam re ci­viiı çe kir u ji bo xebate biryaran girt. * Mal u eşyayenFederasyon yôn kn li der bun hat tespJı-kirin. .. * Ji bo protestokirina 12 e Ilone li Medborgarhuset şevek' pek hat. *Li Spanga, bi komela jinan re şahiye k pe k hat. * Li ser hilbijartina gişti}>a Swôde bi partiyen Swôdi yen sıyaSi re te kilf hat danin u bi nilnerôn wan re li Tensta Triiff civıiıek pek hat. * Biry8,! hat daln ku li ser naVe Berbange, şeveke çandt

çebe. U ev şev wek şeveke çandl il şeva zarokan, pişti

sere sale pek hat. Di nav zarokôn knrd de ware helbest, çitok il wenan de musabeqek çebil. * Li ser binek daxwaz il peşnlyarl, di derbarô knrden Lubnane de namek ji wezareta biyanl ji binek me<Jlmen swedi re hat şandin. * Li ser rewşa kurdan bi rojname ii rojnaınevanen swedtre

tô kilihatln danin. * Ji bo tem'iiıkirina lokale bi berpirsiyaren belediya Stock­holm@ re pivendi çiblin .. Ji Komlsyona belediyan heva·

• le k vı xebatô girt ser mile xwe. * Tekiliyen komJıa me bi her awayt bi Koniİsyona Bele-

4

diyan re berdewam kir. Me bi hev re muracatô proje k kir. Datra bi'yan'iyan ji bo vt proja ha, ji me re 20.000 kron allkarİ da. * Hevalek ji koniıla karger beşdare civina Landstingete bil. * Bi alikariya ABF a Stockholme, ji bo dagerandina korne­lan knrsek vebil. * Ji bo biranina Yılmaz Güney namek ji rojname, radyo il televizyona swed re hat şandin il Federasyone, li Tensta Triiff ş eva biranina w i pe k ani. *Di derbarô multeciyen knrd deFederasyone, ji meıJIIDen swedl re namek bire kir il bi binek berpirsiyaran re tekili da ni. * Ji bo b\İanina Seydayô Cigerxwm Federasyoneli gor xwe xebat kir il hevalek ji k0mtta karger di civine de li ser nave Federasyone axaftinek kir. * Ji bo derxistina bultenek-bi swedt- biryar hat dayln u bejmara yekemin di meha sibatô de derket il ji clyen femiı re hatin şandin. * Li ser bilyera Medborgarbuset bi swed\' name k hat bazir­kirio U bi radyo, tv U rojnamevanan re presskonferansek

hat çekirin. * Li ser mirina Prof. Qaııate Ku~Po, ji malbala wi re telgi­rafeke serxweştye hat şandin U Federasyone 40 rojiya Prof. Qanate Kurdo bi biran! ..

* Ji bo kongren komelen endam il yen bl'yanl'yan name­yen serketin il sertiraziye hatin şandin. * Ala knrdiu rozet hatin çekirinil belavkirin. * Ji bo nasandlna rewşa knrdan, komitek arnade bu il ev komite bi partiye n swedl re te kil i' dan in. Komltô, civina peşin bi Hans Göran Frank re çe kir. * Ji bo tijekirina kaseta Kiki- bi swedl- wek proje mura­cat hat kirin. * Me di 8 mehan de, 8 bejmar Berbang derxist il bi ser u her belav kir .. * li ser edebiyat U zimane kurdi, redaksiyone, bi nivi'skar U hunermenden knrd re civinek çe kir il panele k pek ani. *Bi kom~ta nlineran re 4 civin hat çikirin. *Komita Karger her hefte civiya. * Ji koroelin endaın re wek her civ'ini, ji bo kongre jt name hat şandin * Hevalek ji kom'ita çavder, beşdare knrsa abort (l kont­rolkirina defteran bil. * Hevalek ji kom1ta karger, li ser nave Berbangô beşdare knrsa pergalan ( mlzampaje ) bil. * Ji bo Newroze ci hat di'tin il komita karu'"'barô Newroze pek hat. * Koniıla me, hazirlya kongre kir il ji bo beşdarbune ji re­

xistinôn b\'yantre name k şand.

*

www.ars

ivaku

rd.o

rg

PEK EN iN

AN

PE GIRiN EK

Ev b~yerek'i rast e. M.in ve bUyera ha ji çend hevalan bihist; gelek ba· la min ki~and u min xwestJ ez we di nav ruPelen Berbangi de j; biweşl­nim!

Ro jek ji ro jan, ri ya ko ıd e ki welat­parez bi bajare Stembole dikeve. Ew cara yekem e, ko te Stern bo le. Herwe­ha gelek dost ii nasen wi, li bajare Stembole hene. Ew dixwaze hemilqan biblne il kefxweşiya wan pirs bike. Di­be ko careke din ne be qismet ii nika­ribe were Stemboıe. Ji ber ve yeke jİ, hernil divayiyen xwe pik tine, ku dost unasen xwe biblne

Kurdi me yi welatpariz, di nav çend ro jan de digih~e annanca .x~e; piraniya nas U dosten xwe dıllı!'-e..: Evcar dor naye ser vexwendina wı u mi vaniyi! Ew kes ii malbati n ku bi hatina wl ya Stembole dihesin, di­xwazin wi vexwinin mala xwe. Her hembajari U nase wl, wi bi tax tax U herem herem heta kolan bi kolan di­gefınin. Bajarô Stembolô şam wl di­din. Her kes di dema geri de mivane xwe ye giranbiha bi koıde n din d ide nasandin. U herweha bi ro jan mevani­ya wl dom dike. Çendek paşe ew dixwaze vegere mala xwe, here Kur­distaniL Li dawiya nas il dostan na~ ye. Derdi seri derdan bin nas U dos­ten din jı"' çidibin!.. Di rediye kijan dikani dediçin hundir, dinerin kurd e.

Gaziye kljan barkeş dikin, koıd der­dikeve. Li b er deriye kİ jan xaniye bilind radiwestin, diliinin ko derge­van jİ bi xwe lrurd e. Di ba kı.._J3D 'In­şa! de derhas dibin, diblhsin ko xe­batkar bi koıdt dipeyıvin .. Ji xwediye kijan erebe fikl ii zerzewat dikrin il di dema pazar ii perodayine de te digi-hin ko fikifiroş jl koıd in ..... .

Welatpareze me, matmay'l dimllıe. Xwe ranagre U ji heval@ xwe dipirse:

- Ma koro ev Stemboll tev kuıd in, çi ne'? Hevaıe wi bi ken weha bersiva w1

d ide: - Na keko ji bo ko em koıd in,

em diçin ba koıdan. Le kord li Stem­bole gele k in.

Welatpareze me, di c1ye xwe de ra­diweste U pirseke din ji heval@ xwe dipirse:

-Tu dibejı gelo çiqas koıd li Stem­bole dijtlı.~

- Li gor texminan ji ıiıv milyonl betir kord li Stembole dijln.

Welatpartla sere xwe kireber xwe U histeki be deng dimlne. Paşe ji cige­ra xwe ve axineke kUr dikşlne. 'lÜk di­ke eıde. Milre wl tal il tirş dibe il be deng dimi'ne. Hevaıe wl dikene U ıe awir d ide

- Çi bil d;.., tu weha xwe diqehrl­nl u keseran dikşin'i?

Ma bira ez ne qehrim~ kİ biCJihre! Ma niv milyon kes bindik in? Wek

BERBANQ

• • J. rexnegır dibe jin li Ewnıpa ji nlv milyonı kem­tir çend dewlet bene. Ye me li bajare Stembole tene ııiv milyon koıd he­ne. O tU tişt ji' nakin. Devin xwe di­riltlne il destil lingen xwe jİ giredane! Bes li kar il peran digerin. XAniyan di­kirin ....

ve din baş bala xwe da pe il li nav çaven wi meze diltir. Li bal il çiq­ıi!n eni U ri'iye w~ de baş derdixistin ko ew çi difikire il de çi beje. Ji ber ko li Kurdistane bi salan bi hev re ma­biln. Bi hev re xebat kiribiln! Her du hevalan bi hev re gelek rojen kef ii xweşl- reş il tari ditibUn .... Ta h ev ali n hev en zarokiye biln. Piştl van peyv il galagalan, her du jf

be deng di kaleka hev re dimeşiyan. B er il bere re, b er bi qeraxe deryaye ve dimeşiyan. Ji galegal il remanan xwe ji bır kiribiln. Otomobllek li pey wan bi dengeki bilin il zi"z li klaks1-yona xwe xist. Her du ji nişkave bi­lind firin u bi tirs xwe avetin qeraxi re. Şofer bi hersil bi dengekfbilind:

- Ulan çavin we kor in, wira gund nin e, hun di nav re de dimeşin!

Revale wi' ketibil mile wl bi ıliv he­ne k:

Te dit kerbabe şofer bindik mabil me bike bine ereb@! U hernil sU:ce te bil; ez nizanim tu ji me kur­

Dilmahik rilpel 22 5

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

DILDAR 0 HELBESTT CUTYARAN

Dildar le siyekan da wekll helbestvaneki nfştimanper­wer u şoreşgir hewl~ huşyar kirdnewey Jawan u xelkt Kurdistan! dawe palf pewe nawn bo xebat u te koşan le pônaw1 henane kayey rijômekf diınukrasl geli; belarn le şirı" ( tutenewan) u (lalebas ) da berew xebati' çinayetı'hen­gaw dene u wekll şaırekı' tir xoy nişan dedat şair! cutyaran, şam zorbey zor geL meseley netewayetl be meseley ciltya­ran dezane.

Stalfu wetaıil bizutnewey Diştimani le nawerok da bizut­newey clltyaran e. Hoy em aso rllnyeştdegere bo ewey şa­Ir deçilte rezf partil ki komontstewe debete xawenf id eo lo jf; yekl diyari kiraw le boçuneka~ ke ideolojiyet~ ciltyar u ki­rikaran e. Lew rwangewe derwanete meseleke ke dole hiç bizutneweye ııerkewtu nabet. Eger xebati netewayetl u çinayetl pekewe awete nekat u lem piwdangewe hengaw nene.

Helbestvan zor şarezayane, le çmekani naw komel geyş­tiwe, boye hatuwe basi çınilk dekat ke le % 80 t komeli kurdowari li pik de hewll derxistinr çewsıındinewey çineki sereki komell dawe bo bergirfkirdin; le mafi'reway xoyan ke Mao Tse Tung be hezi sereki şorişi dezani. Her weku markisl- linini deri xi'stuwe ke em çine debi. Pişti pô bibe;tre le kati xebat da, çunke zorbey here zori gel lawan pOk dilt u xawenl hiçl xoyanin u renc deden u borbe­mi re ne il areqiyan le lay en derebegewe demljri, le şirekani şa'lr em rastiye be rllni xirawete rll ke çon Iade yi Kurdis­tan hewl u koşiş deden. Derebeg u axa il kôxwa u daru deste kayan de nilkl tifeng li yan zewt deken bi beşiyan deken. Le malı' reway xoyan le encamf em kareş da çi core jiyanekl naxoş il pir le kalemergi u nahemwar: jiyan debene ser u çi core talawôk d eç e jin le say ey rijemi dere­be{! xuwi n mijewe boy e le şi 'ri (lalebas) da deli:

• Ewa çil sal e zewı dekô lim Fellahİ dekem hetakll iınro Nirx1 areqey rllni mandllyiın Tıkenanike çl nan nane co Ewiş be bi do ( 1)

Şafr d~enİ duwakewtily lsdiyi Kurdistan il çewsıın­dlnewey mirov le layen mirovewe dexate rll ke çon cilt­kar le rlly şaristamyetiyewe duwakewtôn ke çi axa il dere­beg le koşku xaıiily pir le keresoy pôwlst jiyan debene ser bo niıiUne le şaiı-l ( tutinewan) da deli:

N aw mal~ awder herzale pô çuk Dil parçe beri şir u helziraw Cereyi ki kon sô gozey kerxiw Çend hamam reş camekı qupaw (2)

Şa{r ( helbestvan) dost n'ışani şitiki giringi kirduwe le jiyanf ladilda, ewfş nexoşi u derdedariye ke çon tengı' pi helgiıtun le ( tutnewan ) da d ele:

Afrete k lewla lal u pal kewtô Be hoş le ber ta le birsa jakaw Mindali ~ ler cumir ş eş salan

6

k_. mustefa mara[

Le pe u rll kewtô be mil peşo ka w ( 3)

Ruyekİ tın çewsandinewy clltyaran begarı u !Rixire pe kirdine, le layen derebegewe bo em wiineyeş le şi'ri (la­lebas) da em rastiye debinre ke axa çon legel clltyaran ma­mele dekat çi rastew xo çi le layen çil kawxorekaniyewe bit.

Wuti le hawin kwexa kake sllr Hete malewe pey wutim laio Şayedfbide zewizerin dol Ke wa himine quraniş bixo ( 4)

Herweha le wulate du wakewtu il nimçe derebogokan da nlıri piştgiri', axa u xawen mulkdar dekat dij be çini çew­sawe, lem ruwewe L'lnin dole : "' Damudezgakani dewlet her le seretay dirust bilniyewe le geti da damudestgayek bu we ho xizmet kirduU berjewendi çini deselatda u hawpey. manekani hatoto kayewe" Dildar le ( Lalebas) da dele:

Le koye çilme lay zabit wutim Efendi umrim geye hefto il no Bôcge lem kore wecaxim kuwôre Bemini bibexşe memke rencero Zabit turebu helsaye se pô Firiiy dameder be pale pesto (5)

Beşeki tir le hawpeymanekani derebeg le Kurdistan da mela lıDneperistakane ke piştgirf le bilni axa deken il rast be dim dexor bo ewey axa padaştiyan bidate u le axa nizik bibnewe. Le şi•ri ( Tutnewan) da em rastiye be der dekewô.

Mela defteri ser il jôr dekird Ewla milkeçil montezir damaw Kôxwa sim6lt mişt il mal dekini Miıılş b'lr le ser ewlay mal rimaw ( 6) Leın dil ş1're da, wate şl'ı' ( Tutnewane u Lalebas) da Şair berew riyalizmi rexine girane bengaw dene, weney riyalfzmi rexine giraney tida debinrô. Ca ba blzaniiı nya­ıiZml rexine girane çi' degeyene? R'lyaı.Zmt rexine giri eweye ke şa'ıl, waqi'e nalebareke dexate rll legel rexine lô giıtinl be ıriway çare ser kirdlni: DiidariŞ em şitant pey. rew kirduwe le ( Tutnewane il Lalebas) da. Çend xali se­rekliem dil şl're da del(inrô; 1- Demeteqeyekı'rexine giraneye le newan dil çini komel, çin~ derebegi'U çim;. ciltiyar. 2 - Şa'u be Şeweyekı' rastgo em rastiye weku xoy de xate rll. 3 - Huşiyarlyan de katewe le kem il kuriyekaniyan ke emeş le xoy da çare serike bo meseleke.

Dilmahik rilpel 2 3

www.ars

ivaku

rd.o

rg

PAŞA DiN BO AN XELK

Di heyamin bere de bajareki mezin, şen il geleki xweş di navçeyeke de ava bil bil. Paşe bajir, paşeki pir dewlemend il hal xeş bil. Bi xelk@ xwe re ji, zaf dilxweş bu. Heger paşe bigo. ta yek, keseki ne dikir dudu; di ci de gotina paşô pô k d ahat. Jl ber ve yeki ji, paşa her dem pesne xelki xwe didat bi wan xwe mezin dikir. Ji hôla din ve, paşi! bi xwe ji, li xelki xwe guhdarl' di kir. Daxwaza w an bi cl daııt Yen birçİ ter dikir, yen taz1 bi kinc dikir il yen ku nikarl'buya jin baniya jı: bi mal dikir. Herweha paşa bi xelki il xelk jı~ bi paşa ıpıylı bil. Bi hev du re jiyaneke xweş, bi gili u gazin diborandin.

Diwana paşe her tim ji xelki tije bu. Paşa saıe du caran di diwana xwe de, xelki xwe diezbandin il dida berhev· kir! n. H emi şôx, mlr il m ez ine n w eki dln ji', dihatin van ciVman. Di van cia vınan de, remildar8 paşe ji' her hebil il ji bo ku xer an şere li piişiya bajir bizani be, remla xwe davet.

Di salek sala wusa de, dİsa d!Wana paşe li hev geriya bil. Bi her babeti meriv, ji ehli!n bajir hat! bil dlwane. Paşa ban remildare xwe jı'kir. RemiJ. dar ber bi paşe hat il silav li paşô u elvata dore kir; dllre çu ciye kira. matô rilnişt. Pişt~ ku paşe gotini n xwe bi civati re qedand fitil~ ser re­mildare xwe u got:

- Remildare he ja, ve care dora te ye! Ka beje çi li peşiya me heye? Di· ve tu tişteki ji me voneşe n'! Çi di rem. la te de derkeve jimere bôje! Reınildar hinek av u cilikek xwest

Xulaman zil.zuka çlln aıim. Remild.; destii xwe şii kir, di ser çaven xwe de da. Remla xwe kişand ber xwe, ci. lik kişand ser sere xwe il wilo ma Yôn din di diwane de, deng ji w;u; biliya. Deng jl kesektne dihat. Çavôn hemiyan li remildar bil u bô tebat U wl temaşe dikiri n. Pişt1 demek e di re j, remildar cilik bi her ji ser xwe avet il axine ki kUr veda. Paşe bi tirs bere xwe daremildar il ji pirsı~

- Ya remildarô delal, de ka were! Xwedô bi ya xer blke, çima te weha keserek berda?

- Ma çi xer e ya paşaye min; na bi navi xwedô tişti! ku min ditiye,

ne xi!r e. Ya paşaye min ye delal, divi tu bizanr, ku xezebek mezin li pi!şiya bajire me ye. Li gor remli! di dawiya vi payızô de, di ba il bahozek rabe u di se roj u se şevan bldomôıe. Di pey bahozi re j~ de baraneke xurt, şev u rojek bibare. Lô ya xerab ev e, ku kese ji ava vi barani vexwe dô din bi be.

Dema ku remildar gotinen xwe cıe·

dand, hemi kesin di dlwanô de bi nô· hirôıek bôhivl berôn xwe bi paşi ve klrin u mat man. Paşa hustuxwar, sere xwe berda bu ber xwe. Oiwan li benda gotina paşô bil. Paşa sere xwe raklr il ji elvata do ra xwe re got:

-Geli civatô! We hemiyan bThist ku remildar got çi. Tiştô ku ez karlbirn bi· kim ev e,em ehlô bajir haydar bi kin ji niha ve haziriya ava xwe ya payızô bi· kin; sarinc, kat u fıraqôn xwe tije av bi kin.

Clvatô bl tevayl ev gotinin paşe rast dltin U gotin " ya baş ji' ev e."'

Sibe zil ev nllça ha di nav bajir de belav bu. Lô paşa il wezir tenô debara ava payiZi kir in. Di hewşen xwe de çalôn ave kolan il wan tije av klrin. Lô ii xelki til yekô ji van gotinan bawer ne kiri bil il debara avô jfne dikirin. Bi ken il tinaz ji hev re digotin:

- Ev çi ye lo! Ki di çalô di hundi· re hewşa xwe de bikile il tijı. av bike. ~~ remildare virek, dfsa vi ran di ke. Par p goti bu ''b ila kes se ro jan ji hUD· dir dernekeve, de erd biheze" rı em si ro jan tl il birçl di hundirô xaııı de man. Guh medin wl beredayi re­mend.

Rojeke ji rojin dawiya payızô eh· lôn bajôr dİtin ku jl dilr ve babeli .. kek rabilyo il ber bi bajir te. Bahellsk her ku dihat mezin dibil, heya bil bil bahoz. Bajar di nav tefil-dilmane de wenda bil. Ehlô n bajir ji tirs ketin hundir, ji ber ku xwe ji vi xezeba xwedi biparezin. Si roj il se şevan

til kesek ji mala xwe demeket. Pişti si roj u si şevan bahoz derbas bu. Li, baranek xurt j jor u jir de li ser bajôr bariya. Li ber vl! xezebô dl! li zarok@n xwe xwedl dernediket. Her kesili xelasiya sere xwe digeriya. Bajar di bin avi de mabil. Piştt şev il rojeki, tavek ııiina tavôn buhare

BERBANG

Hesen~ Met~

der ket. Ev bil bU çar roj ku ehlôn bajir ji

hundirô xwe derneketi biln Dikirin ku hemu ii tinan bifetisin. ·Rahiştin flraqôn xwe da ku jl ıpıflk u çallkin der ve yi! n bajir tijı' av bikin u blnin mali. Dewar il pezin xwe j;birin ser çem ii newalan av dan. Bes paşa il wezi:r hôj di hundir de biln. Roja pe· şm bi bôdendi' derhas bil. Le ava ba· ranô di roja duduyan de tesrr li ehlôn bajir kir! bil. Dengek ket! bil nav ba· jir, dengekltev ll hev. Paşa il wezil di hundirô mala xwe de gelekı' likinn da ku bizanibin, ev deng ji ber ç] ye. Ji wan were ku dljınin girtlye ser bajir. Bi tirs rext u postôn xwe giredan. Der· ketin nav bajir. Nôhirôı ku çi bibJ. nin, ji zarokan heta kal il pırôn bajir dlliZin, lotika didin xwe; jin il mer li ber çavôn her keSi bazdidin ser hev. Ji fediya paşa u wez!r xwe didin taJ. den xaniyan u ji wir temaşa ehih xwe dikir. Divô navbere de çavôn çend xortan li paşi il wezn ketln. Bi dizı bi aliye wan de çlln. Xortek ji wan xwe ji n~ kave xwe avit ser pa. şe taca sere wı revand. Paşa bi ıpııpı· lô paşatlye bora ser pişta xort dida. Paşa nedigihlya xort. Xort jı' carna di· sekiniya heta ku paşa nôiikayİyô lô bike u dllre di'sa bi gavôn fi'reh bazdi· da. Bi vi hawayl çend cara domand. Ehlôn bajir hernil bi deng bi vi rewşl! dikeniya. Dawiya dawi' paşe nôhôrl ku çare tôd de tuneye !oma dev jô ji taca xwe berda u çu mala xwe.

Bi qası' çend ro jan, paşa u wezlr di hundire xwe de man. Geleki' jı'difiki· riyan. Lô çônedibil. Diviya bil ji wir bar bikira, na yan wan jı "ava barane vebixwarana. Barkirin bi paşe zor da· hat. w i gelekiji ehlin xwe il ji bajare xwe hez dikir. Dile wl ıpıyll ne dibil, ku bajar il ehlô~ xwe di ci'de bihô le. Paşe bana wezırô xwe kir il pe şiwi· ni -Ya wezi'rô min yi deial! Her wekfku

tu jı' dibuı'ı', ehlôn bajir bi tevayidm bône. Bi vi rewşa me, bi wan re 6: di nav v~ bajan de jiym bi kes e. Ez du riya tôde dibmim: Barkirina ji vf ~jan~ yan jı~ vexwarina ava barani ... Icar ez d ibi jim, vexwarina ava barani, ji bar kirine çe tir e. De ka tu çi dibe ii'!

Wezir bi Uvek biçare: - Paşaye min, ez ji te ne çôtir im.

Heger ku tu f wek xelki ji vi avô vexwl, ez di jİ vexwiın. Paşa, weZır zar U ziçin xwe li hev

c ivandin U çfuı ji ava barane vexwarin. _

7

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

DiYARIYA HERi MEZIN KOLEKTM -PISPORİ Ü ZANISTİ

İroj her netewe u sazgehen peşketi u niljen, ji bo ava­kirio il bi destxistina efrandinen heja il giranbiha, li ser vansexalen giring radiwestin:

KOLEKTIVf- PISPORI u ZANISTI. Di ware her cllrii xebate de, ev her se xalen taybet1

hev ternam dikin. Çewtt il kilmasiyen xebate biitir kiim u bindiktir dikin. Ji van sedem U encaman, di dema me de di ware xebata rewşenbiri il zanyart de giringi didin ser xebata kolektiviya pıspori. Di şilna xebata bi xweser il tene de, giringfdidin xebata grilbiil kolektlvJ:

Bl taybeti xebate ke wlsa zanlsti, pispori' u kolekttv jl me kurdan re bin pewlst e. Ji ber ku ji sed salan,heta ji hezar salan .vir ve dewlet u h@zen miitingehkar, ziman, wi!je u çanda me qedexe kirine. Ji ber vi yeki j~ zimani me yi nlvtse yi! navendtu yekgirti pek ne hatiye. Heta \'roj ew ke­sen ku destil wan pi!nils girtine u niv?sandine, her yek li gor devok u zaravayi! xwe bi!jeyen kurdl rezkirine. Ev rewşa rengin u bi! ser ll bi! pergal 1roj P, rojane ye. Her kesek'l penilsgir, devok il zaravayô xwe, baştir u xweş­tir dibine u dipareze. Her penilsgireki kurd, xwe dike stilna zimanzanini ii ...,devoka xwe ji dike serçaviya akademiya zimane kurdl. U ew kesen xwendevan yen ku weşanen kurdl dinitı'inin il dixwazln zlmanll nivlse li!r bibin, di v1 qerembole u tev111ıeviye de xint u şaş dibln. Nizanin çawa bikin il çi bixw"ınin.!

" . RAST! DI XEBATA KOLEKTIV DE YE

Riya ji ve aiilz u bezaze derketin, bi! guman di xebateke zanlst!, niljen, pispod u kolektiv de derbas dibe. Her kes hez u zaılına xwe tine ba hev u perspektiVeke dür u kilr pe k te. W ek deryaya ku ji dilop u çeman çi! dibe .Zantn, huner­mend1 u biiçandinen her kest, berheme hin dewlementir dike. Bi dltin u zaninbilna min, merov kare beje ku cara yekem e, kurd ev her se xalen giring u taybett ttnln ba hev u bi kar t1nln Ev kare heja u giranbiha di pirtuka " Em bixwlnin" de xwe dide dl'yar ktrin. Be şik, di pirtuka "Em Bixwinln" de jl binek kiimast il çewtf hene. Le ne wek yen din e. Pirtilka "Em Bixwtnln" - pirtük aifaba kurdt ye. - ji allyen se grl!p u binek kesenzana il kiirha­ti ve hatiye nivisandin, wenekişandin u çapkirin. Wek gru­ba mamostan, pedegogan u zimanzanan ... Hernil kes u gril­ban, ji her ali ve zanin, hiçandin U hunennendiy@n xwe heta ku desten wan hatiye ktrlne yek. Ji ber ve yekii ji, ez karim bibejim, ku pirtuka "Em Btxw:nın" ji bela metod, pedagoji", wene u zirnan de ew pirtük u alfabiiyen kurdt yen ku heta nlha derketine di nav wan de ya hert baş u qenc e. Ev ı1 ji xehata kolektlvite.

8

D@rxeydt SE BE ŞEN CURBE CUR

Pirtilk ji se beşan pôk tô. Beşa yekem'in li gor binek hevoken pirtilkil binek wône hene. Ev wene li gor nave­rok u bergehen hevokan in. Ji bo balazarokiin şııgir bet kilşandin ev beş hatiye çô kirin. Beşa du yemin, ji tıpa ''A" h eta ttba "Z" aifaba kurdt des pô d ike. Ü ji bo her tl}> ı' bl! wene minak hatine dayin. Beşa seyem'!ıı, nlvlsar in. Nlvlsar li gor babet u demsalan hatine nlvlsandin. Ev oM­sar li gor pstkolojiya zorokan hatine hilbijartin. D!sa li gor metoda pedago jtk gele k sivi k in. Pirani ya w an babe­ten nlvtsaran di dema li!rkirina alfabii de bere hatine bi karaıiİn. Girani li ser fabil, helbest u lihevhatiyen sivik u he sa ne.

" ~ DU METODEN ZANISTI BI HEV RE

Di pirtüke de du metoden perwerde u bindekariye yen he~ hôja bi hev re hatine bikaraılın il hunandin. Metoda analtz u sentez Ji ttpa "A" h eta t!pa "'Z ·~ev herdu me­tod bi hev re hatine bikararJtn. Bere hevok tevt dest pe dike u paşô hedt hôdt ber bi be je, klte il ber bi tipô te. O metoda din jl bi tipe destpôdike. Ji bo her tipf, bi weneyôn berçav çend beje,mioak hatine daylh. U Herweha her du metoden zanyariye u nujen bi hev ve hatine hunandin. H ev temaındikin.

A ,.. "' 1\ DI P!RTUKE DE MERCEN JIY ANA SWEDE

Dive neye ji b\'rktrin ku pirtuka "Em Bixwüıin" bi alt­karl u insiyativa Enstltuda dewlete ya jobo agabdariya nav­ginen binkirine ya Swôdô arnade u çap buye. Yani Dowle­ta Swede ji bo zarokiin kurd yôn ku li Swedô dijtn u li wer diçin dibistanan anıade ktriye u belav kiriye. Niviskaren pirtüke mercii n jtyana Swed 1l zaroken kurden li Swedô ır girtine ber çav. Niviskar ô wônekeşe pirtüke j1yan u taybe­tiya Kurdistane il Swede aılıne ba hev u bi hev ve hunan e.

DIY ARIY A HERi HEJA

Pirtuka "' Em Bixw1nln" ji bo sinlfa yekemtn u duyemtn hatiye arnade kirin. Le ji bi kesen mezin yen ku xwendin il ıı_iv1sandine nizanin ji' efrandin u serçaviyeke gelek heja ye. U meriv kare ve pirtuka ha ji kurdeki tirk, kurdeki n'iv faris u ji kurdeki çaryek ereb re diyari bike. Bi yamin, dô ev diyariya herfmezin be!

Ez, ji pirtilke rl!pela "'A"' li killeke berpeş'i xwe xwendeva· nan dikim.

xx

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

~ A •

RUPELEKJI PIRTUKA" EMBIXWININ"

Azad diçe dibistan6.

Azad·· dlçe dibistan6.

··A

-- -

1 .,

;::o 1

mamosta 1

a i ( (

1A l_.. --·-·--_i

dibistan

15

9

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

10

• AX l WEl.ATE MiN E ı. i JER PUST Al.EN DAGlRKERA Rizii:. eEHNA TE ~ENDA XOŞE lll

D'bejin .. Tu ye bilye bajôreke m"'in. D'bejin .. Se ye n Soltanı har bilyne L' kolane n te xwi'ne d'ri!jin. D'bejin .. Pirheviyô !eşe te d 'kelin u Cerg u binavet te d'g.,.in. Dbejin .. Hind~şeva Soltani tari d'bit Agiri! te heri geşe u Xetiri!n te j'ber na b"'in. Dbejin .. 1\ı ye bilye bajôreke gelek m"'in! Li çewa ez Li ber çaven dayika xo Hindimeh U sal d'birim Mezindibim Heşta zarokek biçukim! Tujiwesa Hi ndi gir ll çiya d biri Mezin dib[ Her wexteki! Xeweka sivi k her du çave n te girtin 1\ı w ere .. seri! xo dane ser dile min!

*** L 'zivistana ... min tu d 'viyay Çaxe befre Hem! çiyayet te d 'hinin. Li buhara ... min tu d 'viyay Em reveka zaroka bllyn

D 1 H o K

MıkvED TEYIB STOCKHOl.M __ 1985

Me j' r"'en te bahiv d'zin. Li havi'na ... min tu d 'viyay Ez e serxoş Li niv şeva J' gelye te d 'hat bayeke hin. Li payiza ... min tu d 'vi yay Destekô ni1 j' zaroki!n te Berif xandingehe d' bezin. Le 1' xurbet u xeribiya Hemi wexta min tu d 'vey Tu bibye gurgek ll j' darisiane ki! bey ... Min tu dlvey. 1\ı bibye taveka dijwara gijloke, 1' seri! min bey .. Min tu d iv ey. Tu bibye kamkeka agin~. L' bin her du pet min b 'zey ... Min tu d iv ey. Tu bibye kabisek j] d 'xewna min da bey .. Her min tu d'v~y!!

*** Dbejin .. 1\ı ye bilye bajôrekô gele k m"'in! Jipele n te Reşeket Soltani d 'bezin. Dbejin .. Ejdeha ye bilye Fır'ewn Ye b 'ser hinareke d'kevit Bere roja te wergôrit Le roja te her wek bere ji gelye Besire d'helet U l'giri!t Şaxkô ava d'bit! !!

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Wek heml millete n dini! em lrurd j! xwedf binek tişten taybetr il cthe ne. Li çaxi mere xwe U binek ji van mille­ten df dide berhev, binge mere gele k tiştin xeıib U ecib dibtne. Van saıen dawt lrurde me jl wek gelen di yen ji rojbilata navtn dest bi koçi kirine U bardikin diçin welaten Ewrupa. Wela­tenEwrupt bi arikariya Ernenka rew­şeke .Syasl lru millete n wek me ye ne­xwende fehm nelıin peyde lıirine.Ev welaten ter yan jt maldar il xwedl·tn­dustıi aıtkariya esken bi rejimen van welatan re dikin, wan U clnarin wan U li aliye din jf wan il gelen wan berahev didin, wan bihev didin kuştin. Welaten w an xerab di bi, 1'nsani n wan pedşan dibin, ekonomiya wan :likeve bini il karkere n van millet U waletan di re­vin diçin ber deste Ewrupiyan. Dibin xuıaıne emperyalizme; be dile xwe be zaniiıa ııx U waren xwe berbidin, ji çand il gele xwe dilrkevin. ·

Ere pir raste lru lrurd behtir ji van donnedora xwe bindestin, bi welatin be hevatrn, be meca1in U hezar perçe ne. Le bele em ji h emi ke.S behtir b er bi ve malm1ratiye ve weraniye direvin fi di revin welaten Ewnıpa yen xwin­mej. Ez bi xwe P ye k wana me. Le ez ji hindikayi ve alikariya kurden nU nakim ji bo lru werin Ewrupa. Em ji

( Gen xwendavanan ! Di mehen bori de li Swede li bajare

Uppsale çapxana Jina Nil berhevoka kovara Ronahi çapkir il weşand. Hem u hôjmaren Ronahiye di be~h!"~ke'~e hatiye çaplıirin. Berhevok bı tıpen hur 584 rilpel e. Kaxiz il çapa berhev':'k_': gelek spehi ye. Berhevoka Rona~ıy~ so krone Swede ye. Em dixwazın dı derhecte kovare u berhevoka we de çend gotin ji nivisara çapxana Jina N[l ya ku : Li ser kovar U Xwediye. we. nivisandiye bigrin U birlin:

( .... ) . b" 'Ronahi, ko var e k meha:rii bfi. D• m

mave kovare de bi fransizi hatiye

BERBANG

Bareş Bat~

nezaniya xwe ber bi van welatan de di revin. Ma gelo IÔjan kurdi yan jt IÔjan derketiye li Ewrupa buye xwedf mal U mil k, gelo ICe zedetiri nane zikö xwe tiştek biser xistiye?

Ev dewlet bi nave demokrasiye dile xwe bi me dişewitınin1 me wek kese n siyasr qebilli' welaten xwe dikin. Bi rastt dijminatiya me bi zaneyl dikin, me ji dijmine me re qels di kin il me ji cllı il ware me dilr dilıin. Xorten me ye cfwan ji karxanen wan re lazimin, qiz il jinen me ceıltiya wan dikin (l ew jt wek axayil kevneperest le bi nave demokrasiye xwina me dimijin.

Em lrurden ku niha li Ewrupa dirne­nin aUkariya kesin xwe nas U pistna­men xwe dilıin jibo lru wan blnin Ew' nıpa. Me mala xwe xerab kir U dixwa­zin mala wan iiıı>rab bikin. Li gor beh­weriya m in ev tişt ne dostan1 il altkari­ye ev dijminatiye. Gerek hemô kes il bi taybetf hemıi rexistin il partiyen kurd bi hişkt li dijfvi tiştf rawestin il koça lrurda yı' ber bi malmilatiye bi­din rawestandıne.

Kesenbt rast! lru di kar il bari! xwe ye sfyast de aktivin U debara wan yan mayina wan li K urd 1stan ne mumkune gerek li derve bin. Ew dive ji bela il zordestiya dijmin be ne parastin. Dive herkes aUkariye bi wan re bikô.

Le bi rast! dive siyasi bin, dive mecala wan ya mayini li welit pir zor be. He. ger em van her du lrurd bi temamfast­~ne bibin yan ji li welaten Ewrupa b~ne xulame ~mperyalizme il we pilç bın ne tiştek; wek Ermeniyan Asilriyan Suryaniyan. ·

Heger bi rastr em lrurd bixwazin. ji gele xwe re U welati xwe re altkariyi ji van welatin xweyi endustri U li gor gotina wen 'DEMOKRAT' bigrin; dive em bi riya dfplomast bi wan re bidin bistenin, bilıin lru ew dewlet giraniya xwe ser van dewlete n lru Kurdistan parvelıirine bidin diyar lıirin il Kurdis­tan bidin azad lıirin. Ji me re dibejin ku em 'allkariya we ya 1nsant dilıin, derketi ye we dihewinin cem xwe U we wek milletekf qebill dilıin' Le li aliye din ji pere il çeken giran didin van dewleten ku Kurdistan di navbera xwe de parvelıirine (Tirkiye, 1ran,frak. Suriye ). Demakrasl buye benişte deve wan. Di bin nave demokrasiye de me didin kuştin, welate me didin fi­rotin, mal U heb(ina me didizin il xor· ten meji xwe redikin xulam.

Li dawi heviya min ji hemü kurden li Ewrupa eve; Ku bala xwe baş bidin ve pirsgirô kô il alı"kariya Welate xwe il welatvaniye xwe bi zaneyi bikin, xwe bidin berve malmiratiye, ve KOÇe.

Ronahi ji nu ve çap bu nivisandin, lru ' zedayiya (ilawa) Ha­ware ya wenekiri ye.' xwedi u geri­nendeye berpirsiyar, Mir Celadet Ali Bedir-Xan bil. Li Şame der diçil. Ji bejmara l.e heta bejmara 12.an di 1Çapxana Sebate' de, ji bejmara 13.an heta bejmara 28. an jİ li 'Çapxana Teraqiye' hatiye çapkirin.

'Ronahl' ji serf heta bejmara 22. an li pey hev her sere mehe derketiye. Hejmara 23 ji bo du mehan (sibat- adar 1944) de çilye. Hejmara 24 il 25 cardin ji bo mehekô derketine; le 26 il 27 li ser hev ji bo du mehan (ji bo Hezeran Tirmeh 1944 u ji bo Tebax- lion 1944) derketiye. Pişt'l we kovare IJ!Sl

şe ş me han nabe n day e jiyana xwe. Hejmara 28.an di Adara 1945.an de der çilye. J~ pe ve .il bi temaıni rawes­tiyaye. ,1

Bi rast! ji nil ve berhevlıirin (l çapki­rina kuvara 'Ronah,' karelô gelek qenc il giranbihaye. Herqiqes şandin il xwan­-~ina . kova:e li welat qedexe be ji, ıro lı dere welat nettki milyoneke kurd hene. Di nav van lrurdan de ji nil v~ çapkirin u belavkirina kovare ji alıya di'rok, edebiyat U zimane lrurda, dema nezik ve 'Ronahl' gelek dozan roni dike. Dive 'Ronahi' wek kovaren lrurd yen din yen edebt il dtroıô, di pirtilkxanen her kurdil ronakbir il welatparez de hebe.

1

J ~---------------------------------------------------------------------------

11

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

DI HEFT SALAN DE Bl 200 KESI EŞKENCE KIR, KUŞT, KUT ULENGKIR.

Li Tir ki ye u li Kurdistane bi hatina cunta faşist re, bi bezaran şoreşge. ren tirk u dlsa bi bezaran şoreşger il welatparezen kurd, di zlndanen cnnta­ye de işkence ditin, kut U leng biin, hatin kuştin.Ew kese n ku divaYı u gebgaziyan d'ıtin u ji zlndanan derke· tin der li welat il li dere welat cpla cilri!n ôşkencan kirin il di ve babete de nivisandin. Li hezar mixabin, ew propagande, bes di nav qada şoreşge· ran U di nav çarçova weşanen wan de

ma. Fireh il belav nebu~!!ş~~:~~ş~:;a~! her çicps di ve babeta e de Ewnıpa xebatek şandan cuntaye il burjuvaziyen tir k bi xebat u weşanen xwe perde Irişandin ser u heta ciye. kı gele Tirkiye, Kurdistane u Ewnı· paye xapandin jı~ Piişi legirtin

Le niha li Tirkiye, buyereke mezin çôbil. Ev bilyera ha, wek bombek te­qiya. Poliseki tirk, bi navô Sedat Caner e ş kencô Itiraf kir. Can er, cara pe ş1 di kovara "NOKTA .. ( 2 Şubat 1986) de itlraren xwe, ji awira gelemped­re da diyar kirin.

Sedat Caner, bi xwe eşkencekar

buye. 7 Sali vi karl kiriye; da ku ke· çikeke kurd, Cennet Degirmenci di deste wi de miriye. Li ser ve yeki ew bilyer eşkera bilye. Mecpmôn bitind il mezin nikaribilne vô bilyera ha bintar bikin il wek yen din veşôrin. Ji ber ko Dewleta Tirk xwe li dij ilşkence şan bide, wek her demi, evcar ji, polis Sedat Caner U du hevalin wi yi n din ceza dikin. Ji ve sedemt ji, Caoer di­be mahkuln. Di vl wari de Caner, ji "NOKTA" yô re weha dibôje:

- Tişte ku eqile min ne girt ev e, ji bo eşkencekirine me birin perper· de ldrin, alet U ônkanan ew didin, he­ta me emıi wan tam bi ci ne aniyana me ceza dikirin. Niha jı• dibe jin ' we çima eşkence kiriye? " u ji ve yeke ji' ceza dldin me. Eqile min v1 tiştl nagre!

Polis Sedat Caner bi qenala "NOK· TA" yi herıli elir U ciyin işkence eşkera kir. Me jİ, ji wan cilren eşkence çend fotograf girt.

Li ser ve itiraf U daxuyaniya polis, awira gelemperiya Tirkiye u Kurdis· tane, hln jt li dij cuntaye u Dewleta Tirk bat gubartin. Roj bi roj rewş di aliye elehiya cuntaye de tô guhartin.

.n bil "NOKTA" ye, çend rojna· me U kovaren din ji, polis ditin. Bu çend roj in, ku piraniya weşanan li ser eşkence dinivisinin u belgan u id-

1 2

polise eşkencekar

~SKENC~ ESKERA KIRI

\

DALQANDINA FILISTJNJ

HER DU DESTEN GIRTl

Ll PE'J' PIŞTA Wr GlRE

DIDIN. WltwE DERDIXIN

SER KURSIYEK U DES_ ~ A A

TEN GIRTI DAVEliN

CANGALE. HEMÔ QU_

WETA GIRTI TE SER A ' MIL U PARSUYE GIR_

T'J. {) Bl QABLOYAN

CERYAN DIDIN ORGA_ ,.. ... NENGIRTI.

~ .... - ...... JINAN TAZI DIKIN U HER DU ÇAVEN WAN GIRE DIDIN.

~ A A

WAN Ll SER MASE, SER PIŞT Bl ŞIDI, Bl MASE VE GL

RE DIDIN. Bl MOSLlxEN AVEN PET, AV Ll ORGANE

WANE c'ı'Nsl DIKIN, HETA KU ŞOKE SISIINI

~

dÜm peşkeş dikin. Serok il berpirsi· yaren partiyen burjuvazi' j~ wek ro­viyen fenek il tirsonek hedt he di po· se xwe ji qulikiJn xwe derdixin U li dij öşkencan radiwestin. Ji van roviyan ye k je jl Ecevit e. Ecevit heta niha li Ewrupaye helbestan dixwendin; lro jt li dij ôşkencan dipeyive. Rovi nabin şer.

Ve kirina we, ve kirina faşizme ye Pewist e, hemU rexistinen şoreşgeten kurd il tirkan di ve babete de gelek ak· tıf bin. Bilyera eşkence, b inin sazi· ye n navnetewi. Perda ku li ser faşiz­me hatiye raxistin dive bet çirandin. Hej bliyer teze U nU yeJ dive bala awi­ra gelemperiya Ewrupaye bet kişan.

din. Form il platformen mezin ben çekiri n. Ev bilyer bilyereke gelek giring e.

A

DEZGEHE .QESAB

Gırti tazl il çav giredayi ye. Girti bi lingan ve ser seri dal­qınin. Ceryan didin organe'n wi!

BERBANG

WERGER UŞIROVEKER: A. TfGRJS

Kaya 530204

ktoppsliga sensationet av domningat och vaık i aı

ben,yxsel,ittitabilitet,rnobiliseting av txauma-uı

med angest OCh k~nsla &V kontXOllf~Xlust inföt V

situationet.Den laQtade sm~ıtan i kxoppen ekaı v inaktivitet och "efter solens nedg!ng" och ökax

sömnbesvaıen.PA ett konkxetaxe plan koxxespondex.

olika p!tagliga symptomen med de olika ~ypeı av

som KaYa tvingatc:ı •ıtsl\tta sig f'öi.

Ev fotografa jonn ya her du lingen Zeynel Abidin Kaya ye. Ü ni­visara bi swödi ji, di derbare eşkence cfitina wl de raporek e.

Zeynel Abidin, Kurdeki ji Kurdistana Bakılr e. Wi, di zindanen Dewleta Tirk de eşkence u ledanen nediti ditiye il xwariye. Ew niha li Sw@dö ye U tedawl dibine. Di deste wi de, li ser öşkence di­tina wi be bejmar belge, rapor il serpehatiyen wi hene. Ew bi xwe belge il rapora beri berçav e, Wİ, ji wan serpebati U raporen xwe beşek da redaksiyona me ii. Em de di hejınaren peş de wan çap bi kin il biweşinin.

1 3 www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

camce c celaua~ dieartin Cunta faşist a kolonıyafist her ku

dlçe li Kurdistana Balıfu llr'işlln xwe yi n bar' hov u pir ali li ın b ll tir zllde u fireb dike.

Ordiya koloôıyafıst u faşist di van çend meblln dawi de giraniya xwe daye ser -tixublln Kurdistanll. Lek bi !ek leşkerlln xwe dişine dorhllla ti­xUbll n İranil, İraqll ll ye Suriye ı 040 IÔlomi!tre çargoşe " DORHELA HE­SAS' elan kir. Wek te bira xwende­vanen me~ me di hejmaıin bere de li ser koç-barkirina gundiyen dorhiila tix\lb niv!Sandi blln. Niha li gor niv1-sandinen rojnameyen tirk, bi biharô re koç-bareki din de destpiike. Or<liya dagerker bere, ji tixUben 1rane ve destpiidike. fi ber bi ye Iraqll u Suri­yi ve te. Ji bo barkirine ji niha ve ll gund agahdar kirine. Bi belandin u çuyina berfô re, leşkeren tirk dll rilniştvaniln van ll gundan ji bişey­nin bela Tirkiye. Ew gunden ku na­von wan ji niha ve ji bo barkirine dı­yarbune ev in: Menşelik, Ayranlı, Kandil, Karasu,

Yukan Pirinççeken, un!Uca Gemidere, Çayırlı, Sarp, tlzUınkıran u Vargelirn.

' ' Jl ELMANYA, T4NGAU KUÇIK JI EMERIKA DURBIN TEN

Dewlet (i ordiya tirk ji bo baş kont­rol kirina herçar tixuben Kurdistanıı, ji mej ve plan U hernameyen mezin dane peş xwe. Dewleta dagerker u ordiya w e ji bo, ji h ev qutkirina te­kiliyen her çar perçan, ji xwe ji bere ve tixôbe navbera xwe U Suriye mayin U dinam"ıt kiri bU. Le, bi ser ne ket. Piştl1980 yi cunta faşist dest bi ted-

14

slNORE Bl ELEKTRlK ~ ~ ~ ~ A

CUNTA FAŞIST, Bl ELEKTRII<E, Bl ŞEV AN SINOR RONI DII<E.I<ES NIKA.._. RE NEZl wE BIBE. EV Jl siNORE ELEKTRlK BERGEHEI<E BER<;:AV E.

blren nil yen niljen kir. Hejmara leş­koren tixub zede kir. Qereqol, kozik U keminen nUjen U binerdik çEtkir. Dest bi kişandina elektrik a tixilb kir. Bi kişandina elektrikii tixub se­ran ser ronl bil. Ev proja elektrlkii pi­ran'i bi ct hatiye. - Wek di fotogra­fll de te d'"ıtin. - Proja elektrlke ji tixube Derya Sp( ve ber bi ye İraqô ve diçe. Hema berna tixUbe Tirkiyi il Suriye giş bilye elekti'ik Ji aliye din ve Dewleta Tirk, ji bo parastı­na tixilban, ji Elmaoya Ro java tangil n nujen il kilçikiin perwerde dikire Or-

diya tirk, ji bo kilçikiin bmkeş u reçger milyonan pere dide Elmaoya Rojava. Wek di fotografll de ji' tiit d'itin, cendirmeyen tirk, li ser tixU­ben Kurdistanıı kilçiken perwerde yen ku ji Elmanye kirine, digerlnin. Me 9end meh bere, nuçeke bi fotog­raf dı Berbangil de weşandi bil u me li bin we nivlsandi bU, ku " Dewleta Tirk, ji bo parastina tixuben Kurdis­tane, ji Emerika YekbUY, dilrbıniin taritlye dikre." Niha leşkere n dager­ker li tixubiin Kurdistans wan dfir­binen şeve bi kar tlnin.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

LI KURDISTANE BOMBE U AYET DIBARIN

Or<liya dagerker, di pişt hewqas tedbir, bez u erişen xwe de şeri! psikolojik j( dldomlııe. Ji bo ku tirs u lerza dewleta dagerker bixe zik u çoklin gel; bi şere fızlki" re, şeri! psikolojik ji tuj u dijdme. Gur dike. Rojnama tirk Milliyet di roja 15.01 1986 an de di rupele xwe ya yokemın­de bi tipi n gir " Eşqya Teslim b ibe!" nivisarek belav kir. Ü li kiileka nivl· sari! jt, ji tetb"iqata hewayi fotogra· fek weşand. - Em ji we fotografô diweşinin. - Helikopteri!n leşkeri li deşt il çiyan, li ser gund u bajaran bi bezaran belavok, ayeten qurane u bediSan davejin. Di belavokiin xwe de dibejin ku ··ey eşqlya! ji bir neke qa· nGna poşmaniyô bej jl derbas dibe. Tesilm b ibe. Tu ciye hevalen xwe şan. b idi cezayô te gelek sivi k dibe." uhw .. Ji deri! van belavokan belikopter ayet u bedisan ji dave jin. Y ek ji w an di ro i­name de ji hat weşandin. Em orji· nala we çap dikin u werdigerinin zimane kurdi. Kurdiya we wehaye•

" Geli hemwelatiyan! Binerin dine islameye bilind ji we

re çi emir dike: ' Yen ku li dij we şer dikin, hun ji

di riya xwede de li dij wan şer bikin. Xwedl! keoi!n tecawizkar bes nake." (~ur'an·t Kerlın suraBakare ayet 190)

Ordiya dagerker, dixwaze bi ayet u bedisan Kurden ılındar bikş"ine gel xwe u wan li dij keoi!n welatparez bi kar bine. Doza netewt di bin perda dini de veşere. Ev jı' taktiklin ordiya Osman! ye. Milaoi! dagerkeran e.

BERBANG

Ll KURDISTANE, HEUKOPTER BOMBE, BELAYOK u AYE."TAN DAvEJIN.

NIVISARA JORiNJI WAN AYETAN YEK E. HELIKOPTER DEMA AYET U BELA VOKAN DAVEJE ZAR0K WAN BERHEV DI KIN.

"' '""" ... .... .,.. .... CENDIRME TIRK, Ll DORHELA SINOR, KUÇIKE KU Jl ELMANYAYE CENDIRME TIRK DI KEMiNA POLA DE'

ANIYE FERE REÇGERiNE DIKE.

15

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

ÇEND GOTIN Ll SER ROMANA TU

Didawiya sala 1984 an, di nav weşanen Denge Kornal da "romanek" Mehmet Uzun, bi nav~ u TU' hat weşandin. Min jf wek xwendevaneki ev "romana" M. Uzun girt il xwend. Piştf ku min "romana tu'' xwend, min bewce dit ku li ser çewtl, kemasf il hln nezaniyen di •· romane " da bfr U baweriya xwe biniv1sinim.

" Romana Tu" dema meriv li ser baş bisekine u li ser her çewtl il kômasiyan hiir hibe, ez bawer dikim ku we pir­tUkek ji "ronama Tu" hin mezintir karibe be nivİsandin. Bi guman nivlsek wisa dlrôi ne hewce ye. Le hele hin tişt benin ku bi kurti bin ii eze li ser wan bisekinim il li gor zaıUna xwe van çewti U kimasiyan raberi xwendevanan bi­kim. Le bete dibe tiştek! ii seri' da diyar bi kim, ew rexne­yin ku eze li "romana Tu tl bigrim bes we w ek rexneyin xwendevanekl bin. Ger bi hawakİ din bibijim ez, ne huner­mend il ne jl rexnegire edebiyate me.

Be guman dibe pirsa yekem ev be: Gelo meriv ji "romanı! M. Uzun ra dikare bibeje roman, ya jl nikare bibeje? U ya din j~ dema wek romane be qebUI kirin, gelo meriv di nav kijan şaxen (tip) romane da dikare bi ci b ike il ci nave dikare le ke? Be şik ev yek kare hunermend il "rexnegi­ran' e. Li pir mixabin hetani niha - li gor baweriya min bİn il wext ii her ne çilye - tu kesı li ser ve ·· romana " M. Uzun tu tiştek ne nivisandiye. Li gor baweriya min ev kômasiyek mezin e. Demali ser pirtilkekô, çirokekô, me­<Jilek edebi, ya ii helbesteke be nivisandin, kômaSl il çewtl, aliyen baş il aliyen nebaş bi xwendevanan be nivİsandin, we him ji bo niviskar il him if ji bo xwendevanan baş hibe. Kareki wisa we him fôdeyek mezin bigihine edebiyata me il him il we edebiyat, pe pôş da here. Le hele ve yekô di nav me Kurden Kurdistana Tirkiye da bin wek adeteke ci ne girtiye. Rexne naye kirin, le derna be kirin ii' gele k ca­ran gotina dawiye te gotin.

Ez cardin werim ser pirsa xwe gelo meriv ''romana' M. Uzun dikare di nav kİjan şaxôn romane da bi ci bike? U ji ra bib9je romane k çawa? Min li jor j(goti bU ev kar, kare hunermend, zana il "rexnegira" ye. Le bete li gel viya jİ, wek xwendevaneki ezi ji' dİtina xwe b ibi jim. Bi ya min eger ku meriv "romana '' M. Uzun wek romani qebUI bike, ew romanek otoblyografik e. Ji ber ku nivİskar di romana xwe da, qala xwe U perçeki ji jiyana xwe dike. Yan1 qehremane romane nivİslmr bi xwe ye.

ROMANA TU U MEWZU

Bi kurtayi mewzila "TU" iiyan il serpebati ya xortekl ye. Li navçak Kurdistana Tirkiye di sala 1972 an da xorteki 19 ssli şeveke te girtin. Sebebe girtinaxwe ew bi xwe ii ni· zane 1l gelek caran ve yeke Jİ pirs dike. Ö hetani dawiyi ji' ne nivlskar U ne jı xwendevan ve yeke ler na bin. Li hele em te digihlşin ku qehreman -TU - meriveki peşve­rG, şoreşger U gele k Jİ entelektuel e. Le meriv ni kare ve ye--

16

zinarl! xamo

ke wek sebebi girtina wi qebill bike. Ji ber ku li Kordis­tane hernil ihsanen şoreşger il peşveril ne hatine girtin il en hatine girtin p, ii ber hin kar il bari! n xwe batine girtin. Bi kurtayi dibe ji bona girtine sebebeki berçav - heq -ne heq, ew tişteki din e - hebe. Di "romanô" da em viya nabinin. Pişti ku "TU" -M. Uzun -te girtin ( bi wl ra çend ke·

sen din ji hatine girtin) çend ro jan U qereqola bajôr dimlne il di du ra radikin Diyarbekre. Le em di "romane" da dibi­nin ku di dema girtt bilne da gelek ledan le tô kirin. Bes ev sebnen ledane (işkence) ii' gelek mezin hatiye kirin, yani pir le zede buye. •.

Pişfi ku dibin Diyarbekre li wir if pirr le dixin. U di dil ra davejin zindaneke; ew te da bi tene ye. Di vir da kô­zikeki dibine u radibe ji kezike ra <Jila jiyan u biçilkaniya xwe dike. Pirranlya romane bi axaftina bi kôzikô ra derhas dibe. Dawiye dikeve girtigeha Diyarbekrô. Ji dest pe ka gir­tina wi hetani girtigeha Diyarbekrô ew her hesreta zaro­tiya xwe il rojôn bori dikşlne.

ROMANA TU U CIDDIYET

Bi rasti bin tiştin wisa benin ku, romana Tu bes ne ji romantiye, her wisa jl ciddiyete it gele k diir dixe. Beriher tişt1, di gotin il dltinen niviskar da yeK'ıtiyak tuneye. 'IIş­ten ku di rilpela peşin da bati be gotin, di rilpelek din da te İnkar kirin.- Ya il, ii bir kirin. - Hintişten sedi-sed U diı1 we te parastin. Bi gotinek din rilpelek, rilpelek din pilç dike. Ka em nuha çend minakan ji van sosiretin giran bibt nin. Şeveke pillis digrin ser mala qebremane ( ii nuha il pe ve

ezi car-carna niviskar U M. Uzun bi kar b inim. Ji ber ku na­ve qehreman tu ne ye.) "romane· .. il mala wi saxldikin. Le ew ii bere da tişteki wisa di pe ilioma ji' hin tedbir girtlne. Wisa dibe ie: " Tu li gor xwe bi tevdlr ( di vir da 'tevd"ır' na be, dibe tedbfr ha) bilbilY'i! iJ herçi kitap, kovar il romanin kurdi' hebiln te ew if dabiln afi'" ( R. 29). Bi van rezen iô­rllı em te dighljin ku nivlskar lrurdt dixwine U gelek "Ki­tap, kovar il rojnarnin kurdi ji li ba wi hebilne. Li bi ve •· tevdire"' ra jl derna pillis pirtilkon li her destan top dike, di nav wan da helbestek kurdi bi destnivisana niviskar dl nav da dibine. Nivlskar dinivtstne '' li ser kaxiza sipi bi destnivisara te, şlrrek ii bajariye te ye gorbiht'st hebil ... PUiis ji ni viskar pirs dik e:

-Ev şilre, çiye? -Beli ş"ıire. -Bi çi zimaniye? Bi kurdİye?

www.ars

ivaku

rd.o

rg

- Bele bi kurdf ye (r. 51). Le di rilpela peş da em di­blnin ku intiresa nivilıkar li ser edebiyata kurdi ne ev tene buye. Di rilpela 74 an da wisa dibeje " Tu demeke herçt zargotina kurtil bin, li ser xebitDıuyt u binek stranen Şıne berhev kiri bun. Ew hemu niha di kilpan de radizin." · Bi ve mmake ji em dibinin ku xebata niviskarli ser zargotina kur­di jı hebuye. Le bele di derek din da ve zanebUn u xebata xwe ji blr dike u di girtıgehe da dema Apo je dipirse : "Rast tu dikarı bi kurdı bixwinf u binivlsıiıi'! " ew dibe je ·· na ez nikarim " Em bala xwe bidin berslva niviskar bi xwe.

" Pirsa ku te dipa, hatibu. ( ... )Na Apo .... nikarim, te got u domand, le ez de li vir fôr bibim. ( r. 153-54) Bele me dit ku ew kese di mala xwe da ' kitap, kovar u rojnarneo kur­dt"' li ser h ev biln u helbesta kurdi bi destnivisa wfli mala wi hat girtin il bel van ji li ser " zargotina kurdi" xebiti bil, '' bin stranin ştne top kirir bil'', anuha em fir di bin ku ew, bi kurdi ne kare binivlse il ne jı bixw1ııe. Ez bawer dikim ku ev minak bi sere xwe tene "romana" M. Uzun ji roman bU· ne geleki dUr dixe.

Axafina M. Uzun u Apo dom dike. Le pişti ku nivfskar di· be ez bi kurdi dizanim bixwthim U binivtsinim, icar Apo vi daxwaze je d ike:

" Eger rojeke tu bixwazi li ser min binivilıt, dive tu bi kurdi binivist. Ev ji ji te re qewftlya min e. Ji ber ve yeke di­ve tu soze bidf min.

- Başe Apo, soz, eger ... eger ez rojeke bin tiştan li ser te binivislbim, ev de bi kurdf bin () paşe ez dixwazim wan wergerinim zimanen din ( r. 154) Li gor ku me Apo nas­kiri bil ew jt girtiyekt siYaSi ye. U berf M. Uzun di girtı· gebe da ye. Ew kaleki 73 saliye il gelek tişt hatine sere wi. O ew il M. Uzun bere hev il du nasnakin, ev cara du dyan e ku li ba h ev rildinin. Gel o merivekt w isa w e ç awa rab e ji xorteki 19 salt u tu hevaltiya wan bi hev ra tune il di ser da jı xort bi kurdl ne zanibe bixwfue u ne jı zane binivisine da­xwazek wisa je bike? Ya din jı xort ne nivıskar il ne jı roj­namevan e. Ma ji ber l(ljan xusilsiyeten xort we Apo ve da­xwaza han jô bike? Ev ji ali Apo da, le ji ali xort da jı qebillkirina daxwazek wisa pirr eceb e. U di ser da ji soza wergerandina " bin zimanen din" jt dide Apo. Care dlyar e ku qesta bi zimane din ne tir ıd ye; ger tir kt ba w e bi go ta tir ki'. Ji xwe ••zimanen diiJ.," mana w i "çend 11 zirnan in, bi kemasr ji yeke betir e. U bi lht!lnaiek mezin we bin zi­

manen Ewrilpayi u ya jı Swedt be. Le em dibınin ku we deme nivıskar, em dev ji " bin zimanan" herdin bin bi kur­dı nizane bixwi'ne il binivfsine. Gelo 'insanek'i wisa çawa di­kare soza nivisandini bide xelki U him jı bi çend zimanan?

Di zindane da dema niviSkar bi kezike ra dipeyi\Te, di­beje ku min ji ç'iroka te pirr bez dikir. " Ez rastiye hibe­jim, bes ji ç1roka te bez dikir. (r. 7) ' bawer bike, tu cari min ne got, .... Na .. bes edi, ez ji ve ç'iroke ter bilm." (r. 8) Nivıskar ji kezike ra dibeje "min bes ji çfroka te bez dikir" le rast na beje keze dixapine. Di rilpela 62 an da li ve soza xwe xwedf dernakeve il icar bi bezkirine k din dikeve hemher me. Ji keze ra wisa dibeje : ' Min ji çiroka Meme Alan pirr bez di kir. Ew ji bo min her tişt bu." W ek me d lt, bere ''bes ji çil:oka kezike bez dikir." Le nuha if "çrroka Meme Alan ji bo na nivi'skar her tişt e.

ROMAN TU U F ANTAZI

Nivlskar dema taswira kela bajarô (Swereg) xwe dike, di derekli da wisa dibe je : .. Le kela w e ya qeh!ln bextereş bil. Ji bextereşiye il neçariya xwe digeriya. Ji hezar u neh· sed il bfst u sisiyan il bi vir ve biyaniyan bandera ala xwe da­çikandibiln ser bircen we. Ala we daketibu. Biyaniyan ala

BERBANG

xwe hildabiln şilnô. ' ( r. 20) Bi van gotinen jorin meriv te dighlşe ku betan! sala 1923 an navça nivıskar (Swereg) serbixwe bilye il alek we ya biserbixwe ıl hebilye. Le pişt sala 1923 Tirkan ala we daxistine il di dewsa we da ala xwe ( ala tirka) daçikandine. Em hernil dizanin, ku alaAkurda beri 1923 an ji li ser keleha Swerege li ba ne dibil. U Tirk ji ne di pişti sala 1923 an hatin, ew berl 1923 an jili Swe­rege biln u Swereg cardin di bl n deste wan da bu. Li vir, di­kare be gotin ku roman ne dtro k e il iomaji nivtskare ro­man e ji ne mecbUr e ku wek dirokzaneki xwe bi dftoke ve girôde. Ev rast e; roman ne dlrok e. Le beie dive ev ji neye ji btr kirin, ku "roman dtrokek, ku ji dtroke bin rastır e." Ji ber ve yeke ji, her çiqıs niviskare romane ne mecbllre ku wek dfroknaseki xwe bi dtroke ve girôbide; le li aliye din beqe wi tuneye ku dlroke serobiıiı hev bike. Le bele ji bo M. Uzun tu gelşek wisa tuneye il ew li gor dile xwe dinivisine.

Pillis male saxt dikin il pirtilkôn. ku hene top dikin. Ni­viskar ve sahne wisa tine ziman: 'Pihet rilpel diqeliband u pişt re ldtap datani ser mase. Rebenen Rilke, Conrad, Coyse, Tolostoy, Dikem, Marn, Kavawis, Lawrense, Faik· nar, Gary, Hayyam, Derwiş, Walf u yen din ketibiln deste konilser." ( r. 49) Yan'i'xortekl 19 salt, li Swerege di sala 1972 an da van niviskaran dlxwine! Eviya tabloyok ne rast e, fantazi ye. Le em dom bikin ... Komiser ji tiştekfre hers bilbil. Kitabeka di desten wt de bu, kiteb vekiribil, li rilpe­leke diniheri. U hem j! sere xwe dihejand.

- Yaıiı niha ev j! şiir e? Hal il kare van, tiştôn wisan niviSaııdine. Hele binhôre.

Dest pe kir xwend ( r. 49) Di vir da komiser ji Lorca şiJI,eke dlxwine. Le xweş na xwine. Ji ber ve yeke il' nivlskar gele Id' aciz dibe il dibi! je;

" Xwedil ev çi xwendin bil! Dile te teng dibil. M"ırze komiser, pişti 36 salan qetiikirina Lorca, ew careke din di şeveke tart u şili ya Kurdistane de, li oda te qetil dikir. ( ... ) Ew bejôn xweşik yen Lorca di deve mıze komser da dibiln keiem, dibiln kozôn eger bi canô te diketin ... (r.49) Niviskar( we deme 19 salı ye) hewqısi ji helbestan fam di· ke, ku xwendina çewt ya Lorca " dibe koze eger u bi cane wl dikeve." Care beri' her tişti xwendina .. komiser" a Lar­ca bi meriv tabii naye, bineki anormal e. Ji ber ku, di we taftafô da "komiser" helbeste naxw1ııe u nakeve raberizan­dine. Le em bibejin xwend Gelo çima Lorca? Her xuya­ye, ku nivıskar dixwaze nişan bide ku wi, wô deme Lorca dixwend il !oma jı Lorca bi "komiser" dide xwendin.

Meriv li gor şerten Kurdistanô u peşveçilna gelemperl il civakiya we deme nikare bawer bike ku li Sweregô xortekı' 19 salı " Rebenen Rilke, Conrad, Coyre, Tolstoy (Toistoy me qebill kir), Dikem, Mann, Kavawis, Lawrence, Faulk­ner, Gary Heyyam, Derwiş Wodf il Lorca" xwendibe u karibe bixwlı:ıe. Di nav van niviSkaran da tiştek gelek bala meriv dikş1ne, ew jı ev e, ku hernil nivıskarin btyani ne il hernilyen wan ji, ji mezinen edebiyata cltıanô ten hesiban­din. Lô bele nivıskar di derek din da ve zanabiln il entelek­tueliya ji bir dike il wek tnsakenı gelek nezan derdikeve hemher me. Ezi nuha di v'i wari da minakek gelek intre­sant bidiın.

Di girtıgebe de nivlskar bi " xoceki " tir k ra dipey"we. Xoce Tirk di axaftina xwe da gotina ' perspektiv" il "me­saje'' bi kar tihe. Le xwendevani wan niviskarin bi nav U deng tişteki ji gotina "perspektlv" il " mesajô" fam nake il dibeje, " te ji gotina perspektf\, il mesajil tu tişt fam ne kiri· biln. Te je ( ji xoce Z. X.) pirst" (r. 158) Gelo çawa dibe ku insaneki ku girre-girren nivlskar u helbestvanen cihane bixwi'ne, li hemher çewtxwendina Lorca " kozen ig@r"

17

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

bi cani wl keve u anuha ji rabe bib~je welle ez ji golina "perspektİv U mesaj~" fam na ldm? Yan ji' ew merive ku bin ji gotina "perspektiv u mesaji" fam neke, we çawa karibe efirandinen van nivi'skaren ciııane yen bi nav u deng bixwİne? Ma gelo ev yek, ne wek reş n sipl, şev il roje li dij hev in? .

Nivi'skar van golinen jenn ji bo 'komisi!r" ( yani qum­si!r Z. X.) dide gotin.

-Ha ev Çexov h eye, ev Çexov, van Rusya ser ii bini h ev kirin, nizama bolşevik anfn Rôsyaye. Namlls il şerefa xel· ke pay u mal kirin ( qesta niviSkar paymal e. Z. X. ) Ev zi­Jarn hevale serokô sor Lenin bu. Çima lawe te ( ji dayika ni­viskar ra dib~iel van pirtukan dixwôıe? (r.50) Çi tesedu­fiyek mezin büye ku "mirze komisi!~" niviskar ji m eri­ve k! geleki "entelektuel " büye. Ji ber ku ew Çexov nas dike u li ser wi u Lorca bi niviskar ra dikeve munaqeş~. Di esasi xwe da niviskar bi minaka Çex.ov xwestiye ku "Mirza Komisi!r" geleki nezan u cahil şan bide. Li hember waİı gotinin "komis8r" niviskar pirr hirs dibe il wisa di· beje: "Mirza komisi!r de bes e! Ev çend jinabe, tu ne mec­b(in~ ku ji bo her tişteki bipeylvi, baweriya xwe bib~je. Çexov li ku, Lenin ll ku, ji ku ew bun heval~n hev. (r.50) N e rast i ya v~ sahn~ b ira birnine li aliki u ezi! li ser v~ ye k~ jl ne sekinim. L~ ez~ li ser golina " Çexov li ku, hnin li ku" bi kurtayi çend golinan bibi!jim. Meriv ji golina " Çe­xov li ku, Lenin li ku" wisa farn d ike ku tu dibeji 'f'Y di navbera Çexov u Lenin da 3-4 sed sal hebune u loma jlni­viskar bi "komisi!r" da hi!rs dibe, dibi!je " Çexov li ku Lemiı li ku." Yani hewqas ji hev dOr in. Le ya rastfn di nav­bera Çexov u Lenin da bi sedan sal tuneye, her du jfdi de­mek! da jiyane. Çexov di nabera sali!n 1860-1904 da ji­yaye; Lenin jl di nabena salen 1870- 1924 an da. Yanf çaxa Çexov mlriye Lenin 34 saliye u salek din we li Rus­yay~ şoreşe 1905 an ç~ bibe .. Eviya ji aliye deme da wl­sa. Le ji aliye b'"ır u baweriyi! jiÇexov, ne li dij sosyalizme ye. Ü heta di sali! n xwe ôn dawi da geleki ni!zikayf nişani bil u baweriyi!n sosyalist da. Wek te zanln dema Gorld wek endami rilmetkar ji akademiya zanistira hat bilbi­jariin. Çar ev biryar qebffi ne kir. ~ deme jt Çexov, ji bona protesto kirina ve biryara Çar rabu ji endarnetiya akademiye istifa kir. De lcar meriv te nagihİje geio çima niviskar ji " M"ırza Komisi!r" ra dibe je, " Çexov li ku, Le­nin li ku."

Me hetaııl vira d;t ku nivtskar çiqas meriveki zana, pi!ş verti U hunennend e. U li aliye din j~ cardin me dit ku ew, çiqagt mer. u jibatiye, ko me dit ji "komisi!r" ra got çi u çawa ii! rabu. Le cardin ev nivfskar, dema "komisi!r" dest bi saxi kirina mali dike, we karibe van gotinen jerin ji, ji diya xwe re bibôje: " Day!! metirsin. ne xer1b in, mirze komisi!r u hevali!n wi ne." ( r. 45) İcar ji bo selametiya me hemuyan nı'"ırze komisi!r u bevali!n wi dixwazin li der tl dora mali! jİ bigerin. ' (r.46) N ivilıkar li vira ne ye bere ye, ew bi diya xwe ra wek ·~nsanekl napeylve. Ew wek dos­teke dewlete, wek hevalekİ ·ı m"irze komisi!r 1

' dipeyiVe, ji diya xwe ra dibi!je: " ne xerib in mirze komisi!r u hevali!n wi ne'' ji ve cumıe wisa. te faın kirin mina ku '1komisiru heval U doste nivis.kar e U torna jİ niviskar "mirze komisir" xenô na hesibine, wek ·iiısanekl ji mali& dihesibtne U ji ber ve yekô ji~ ji diya xwe ra dibi!je " ev ne xerib in." Ni­m'lrze komisi!r U hevaıen wi ne·· ji ve wisa te faın kirin, mina ku "komisir" heval U doste nivi'"skar e U loma ji"ni­viskar '~m'ılze komisir" xerib nablne, wek İiısanekl ji mali bihesibine u jl ber ve yekô j~ ji diya xwe re dibi!je, "ew ne xeiib in.' ı Nivi'skar wisa didomlne: ı' ji bo selametiya me hemuyanne. Em jt divi! ji kare w an ra allkar bin."

18

Le em dizanin ku hatina ı•mlrza komisir'' U saxikirina mali ji bo selarnetiya hemüyane. Li pir mixabin nivlskar ve bu­yere wisa dibine u u loma if ji diya xwe daxwaziya ali~ kariya wan dike. Nuha ji' em bala xwe bidine dema pffiis nivlskar dibin diya wl çi dibi! u çawa dike:

" Law!! min, bira xwede bi te re be. Tu rOye me reş, tova (tove Z. X. ) me be kes ne heiı: ji bır neke, te Şıre diya xwe ji bO van rojan mit, metirse, metin be, got... ~eda bi we u bave w e keve.

" Denge diya te bu. Tu vegeryayi u te le nihi!n. Ew jl derketibu ber den u herçend şire-şira baran~ bu iC wi! ave di satile ku di destan de bu, li pey te direşand; te ( tu Z. X.) bi re di kir."

Li vira diya nivlskar wek 'insaneka militan u şoreşger der­dikeve hember me. Gelo di rewşek wisa da, ku pffiis tl bekçi şev ıı"ive ş eve tije hundir mali bune van gotini!n diya nivis­kar çuqasi rast rast in? Li! tiştekl beri eci!btir ji: mesela rijandina ave ye. Em giş dizanin av li pey ri!wiya, li pey heciya u en herin leşkoriye te rijandin. İcar niv'i~ me ne heci ye u ne jı' dlhere ieşkeriyi, ew girtlye u dibin 'f're­ıpli!. Ma gelo di rewşek wiha da wi! diya nivfskar çawa rabe avi! li pe law!! xwe birjine? U hem jı şev nivi! şev!! u ji şevan jl" şevek bi baran! Nivlskar ji bo na bi diya xwe jl'hin tıştan bide kirin u we ji' hineki' derxe pi!ş, radibe van anormaliyon bi diya xwe ve didde kirin. Le di rastiye da ne mumkun e ku diya niviskar van çewtiyan b ike.

Tekiliyen ııivİskar U diya wi jİpirr entresant in; ne wek tekiliyen Kurda ye, wek tekiliyen du an'l.tokrati!n Ewru­payiya ye. Ez~ nuha du mİnak ji wan tekiliyan bidim.

" Tu li mali! b\lyİ. Piştl kellki!, tu hatibüyl oda xwe, d e­riye oda te ii! da. Tu tegehişlibuyi; diya te disa hedisi!n wi! di destan de , li der te diçu, dihat ku te bigre. Carek din deriye te le da." ( r. 24-25)

"Carna jİ, dema şevi!n tu li mal büyl, bi hedikanve dihat, li deriye te dixist u dipirsi;

- Çavreşe min, tu dixwazi ez bem, ji te re çend hedi­si!n cenabi! pexember bixWınim. (r. 23)

Meriv çaxa van rizin jorİn dixwine, meriv berl' na xwa­ze ji çawin xwe bawer bike. Ü di du ar jı' ev pirs te b1ra meriv, gelo lnsanek çawa dikare ji rastiya civaka xwe hewqasl dur keve u hewqas !işte n ne rast biniv!sıôe? W er xuyaye ko nivlskar M. Uzun ji xwe ra te kiliye k wisa aris­tokratfk xeyal kiriye, le di rastiya civaka me da tU de ( çi dewlemend ~u çi ji' feqir) bi destUr ( bi izin) nakeve oda lawe xwe. U ji xwe balbata nivi'skar u van ti kiliyen w i tl diya wl du tabloyen ku li dijı' hev in. Ji ber ku bav~ 'f'hreman ( M. Uzun) merivekl canbaz e ( pez dlklre tl dif­roş e) U du billiren wihene, ji nivlskar ra y\ek caran li bi­lUr!! dixe. Ma gelo lawii malek wisa wi! çawa diya wi beri! li deri xe, ji dest~ bigre u di du ra tekeve hundir? Y ek dikare bibi je ku li gunden 1\)erecdaxi! Insan bi ki!r u çelalan germiya dew dlxwin u min ji'pe xwariye. Gotinek wisa çı­qasi rast be, ew herdu ınınalren jotin jı hewqasirast in.

Meriv di romana Mehmet Uzun da dibine ku niviskar ge­leld'hez dike ku, xwe bi nivfskari!n u şexsiyetiin gelek me­zin ra birewisine U qala naven wan bike. Loma jİ ew, girtina xwe wisa tefsir d ike. ' Rebeniin Dostoyewskf, Hemingway, NerGda, Sarire, Larca Arif u yi! n din jı' pirr serpehati­yen wisan tabi didİtibu." ( r. 54)

ROMANA TU U OKJEKTIV1

Pillis M. Uzun ji mali! dibin qere<pli!. Le 'f'reıpia pulisan prrekek jfgirtiye. M. Uzun pe hay dibe ku plrek di ber xwe da distire, yani ji xwe ra dinuhurıne. Ew v@ sahne j( wisa

www.ars

ivaku

rd.o

rg

dinivisİne: " Ji r1tma wl deııgi tu t~gehiştib(lyi, ku jinik stranen

şin~ dibe. ( r. 74) " Dema hun ji ber wô ( pıreke. Z. X.) derhas dibun,

te bir~veçilna xwe piçekİ gimn kir. Te dixwest denge we baştir sehbikl. Te diviya bu, ku tu ji denge we nas biki. Dengô we zirav, zar il zelal bu. Gimn giran dinewôn"( wer xuyaye ku niviskar ji vi gotina ' ninehwıri" pirr bez kiri· ye u loma ji se caran li pey hev bi kar aniye. U ne " dineh· wiriye'', rastiya we dinuhuriye. Kok nuhurandine ) te niha baştir dibihist.

Xeribl' ne tu kar e. Xerİbôn belki! hernil ji xerıbiyen hatine. Xen"b~ n me, dixerıbıyô de dibinln. Wek'i kuleklın pey keriyan in.(r. 77) " Tu, bi awaye li hawirdar deng il olanveduna vı denge

zlz ll zelal ll sersem bôbôyi. (r. 78) Meriv dibe je Cf'Y jinik ji xwe ra li Orecdaxe li ser zina­

reki Ki!le rilniştiye, desti xwe kiriye belqı guh~ xwe ll ji xwe ra bi keyfa dile xwe taw kiriye - distire -. Hbn jt denge we, alan ( yani olan. Bi tirki yanki, yankılanmal ve dide. Le belli ci ne Oereedax e; li Sweregô li Cf're<p· la pillisa ye. Gelo li Cf're<plek pilüse Tiridyô bOyerek wisa ı;.awa dikare bibe1 fi jinek Kurd çawa dikare wlsa bistirô1 U dema bike j] ( ku ne normal e ) pilüs çawa ,;e ra çaven xwe digrin?

Pişti Cf're<pll! nivi'skar dibin mehkem~. DI mehkemô da niviskar wisa difikire:

" Hakim li te ne dinehen. Li kax~zen li ber xwe dinôheri Biskek wisa be deng derhas bu. Paşe hakim bi cangirani sere xwe ji kaxizan raklr, li te niheri'. Di gel ku w e h ev du dinasi, tu tişt negot. Silav jfne da. (r. 91) Bi rastitişteki'gelek ent­resante ku nivlskar di mehkeme da ji hakim silavi dipe ll cardin ji gazinan d ike ku çi ma w i ( hakim) li hal il deme nivi'skar ne pirsiye. Ma gelo daxwaza wa ne be mantixi ye! Her kes dizane ku yeki' ( ew kes dixwaze ira serokwezir be, ya jı' bavô hakim be) derkeve ber mahkeme hakim çiqısi wi' nas dlke bira b ike, li cardin jı'll hal ll deme wl napirse; silavi li nake, tfada wi digre. Hakim ll kese•ıtada w1 te gir­tın dixwaze b ira lawi bave bev bin j\, le ev proses dl'aa wa­ye. Be guman di vir da pirsek din jlti bira meriv, gelo ewi karibe '<! hevaliyek di nahôna hakim ll xorteki 19 saif da hebe1 U em dibinln ku hakim, jl ali bir ll baweriyô da jİ ne 'lnsanek pôşveril ye Mınaki!n wlsa " romana" M. Uzun hem dixwe rewşek pirr ne baş u him jı'beta dawiyô xwende­vane wô jı' dljwar dike.

Minakek din )ı. " Ji til kesen din jı' wisan plrr tişten tay­betl ll xas ne pirsi' bôn." (r. 82) Di " romane" da em nabl­nin ku tu pirsen " taybeti ll xas" ji nivlskar hatiye pirs ki· rio. Le beli niviskar ji bona ku ciyekİ giring bide xwe u xwe lıiıı derxe piş van gotinen jenn - Bel ku bizani be ji k~ cr hatiye pirsin - dibije. Ew yek jı' rilmeta mstiıiıya "romane" gele ki' ki! m dike.

A ' A ROMAN TU U HIN NEZANIYEN BIÇUK

Nivlskar di zmdana Diyarbekire da ji ki!ze ra qıla jiya­na xwe ya li gund d ike, dibe je: " Dema benderan di dest­pika havine da bil. Hôn her kes zar u ziç, pir ll kal diçôn ser zev'ıyan. W e zevi diçandin; genim, ceh, garis, nisk U no k cihe cihe li erdi, li ciheki paqlj radixistln. Ji w an efiçan çedikirin." ( r. 12) Ez bawer dikim ku yokibi çave nivls­kariye li xwe mezeke ll rahe " romana" binivlsine, dibe nezaıiıyôn hewqısi mezin jı'neke. Ma gelo di " destpôka havİni" da çawa genbn, garis, nisk, no k ll ceh ten candin?

BERBANG

Ger ez ne şaş birn di " destp~ ka havm~" da " genim, ga­ris, nisk, nok u ceh" naye çandin (!), le ,;e bineken wan ten çinin. Ev aliyekl mesel@ ye L~ ii ali% din niviskar, bin jİhin tiştin din jfbi haye. Meselat ew hln nizane nisk, nok il genim til caiı bi hev ra ne ten çandin ô ne jı"'ten çi­nfn. Nlsk bi kimasi mehekl meri genima te çinill. Ji ber ku ni'sk beri geniman diseride. L~ nok, se-çar mehan ( di destp~ka buhare da) di pe geniman m t~ çandin u cardin geleki' di pe nlsk, ceh il geniman m, di orta havfn~ da t~ çinôı. Yan! genim, ceh, nlsk il nok bi hev ra na% n çini'n.

Mlnakek din: " Di esase xwe da, navbera we U barani, hervii ( berve çi ye min fam ne idr) xweş bu. Hewqas be aman, hewqıs xedar ne b!ln heberô we di şevl!n çUe aman, hewqıs xedar ne bôn hember~ we. Di şoven Çiksayi y~n zivistan~ de, barane xwe delal xwe berdidan jer. (r.ll) Ez bawer dikim ku di deme n "çlksayiyan" da baran na ha­re, baran, di demin ewr da dibare. Dema dinya " çiksay1" be, ii asımansn siterk yek bi ye k t~n jimartin u dinya xweş e, baran nabare. Minakek (ali ser zlpiki: " Zi'pikin wisa mezin ii golover ii ser baji!r dibarandin, ku tu kem nikaribô gaven xwe baveje der. (r. 12) Bi ve cumle meriv wisa te digihije ku, tu dibi fl!Y binek çO:nin aSi'inana 0: ji wir bi ser bajer da ''z.lpikin wisan mezin U gilover'' dibarinin.

Nivlskar car~ ii ji ki!ze ra qıla gund dike, jiyan ii biçiika· niya xwe wisa tioe ziman: '' Beri cih Li clgeba heviidu dİtina keçen xama ii xorti!ngihayl jl bu. Keç li wir nezikl Cf'hrema­ni xwe dib'ün. Dili xortan li wir bi agile evlna bi rivanan di-

klziri. Ji nav şeqôn bizinanve. ji paş dôven miyan ve li hev dineherin, jl hev re ( yanfbi hev reZ. X.) dibişinn. ( r.174) Care bldin heşen xwe, keç il xortan, binekan miııl ii bine­kan ji' bizin daneber xwe U gişan il serin xwe na xistine nav nigen mili! ll bizinan ii bi gotina M. Uzun " ji van şeqôn bizinan, ji paş dUvin miyan ve li hev dinihiirin, ji hev re dibişirin" we diy.ma ve sahne çi manzarak entresant be!. Ma aqil heye fikir heye, w~ çawa xort keç herin serijn xwe ns tekin nav "şeqôn" pez u bl hev re bibişirin, ma çima ci ne ma? Cari beri her tişti insanen hinki'hiş di ser~ da hebe naçe wa nake. L~ bel~ ya din iC ji al~bôniye da tiş­tekt wa ne mumkun e. Ye k, dema beriye du kerl nayen cem hev il bijrlvanen du keriyan nikarin li ba hev, li nôzl hev biriyil bi kin. Dudu, di dema biriye da di nabena du keriyan da bi ki!masi 10-15 deqı'f' mesafe dibe. Ji bo ku piştl b~riyij ker[ ( pez) ne giblıı hev; tev hev ne bin. Dema li ki!Jeka hev beri bi kin we peze tev hev b ibe U V"Cf'tandina du keriyan ii' mirina reş e. Lo ma jı' tu cari du mal ii nezi hev beriya naidn. E de fuar we çawa xort ll qiz sere n xwe na tekin 00 nav şeqôn bizinan ll paş dôven miyanoo ii 00 ji hev re bibişirin''?

Niviskar ji kiz& ra dom dike. " Dema jin U mBr karBn xwe dikirin; didotin serdana pez dikirin, ew diferkandin ( pişti beriye serdana pez na be, m ana " serdane" saxi kirine. Ferkizandin jı• tuneye, dibe ku nivi'skar ev gotin çewt bi kar ani be.) distiran j~ Bi dehan stmnen beriye heb!ln. ( r. 174) Nivlskar dibe " bi dehan stranen beriye hebôn", li ne rast e, stranôn ku bi b~riyô ra tijn gotine tune ne. Ji ber ku berf'u stran bi hev ra na be. Em dizanin ku li biriyi"" binek hill&bl ne, binek ser b&ii ne il binek j~ bir di kin. U ev hersil serf' ji'bi pez m herbe dikin. Pez bi

hisani bir na be, na yi ser biri yi, tim vir da U wi da baz dide. Yekcarı.ıa wisa dibe ku nlv saeti bera nilheke, bizi· neke didin. U hetarii ber~di'f'de gelek caran gewrlii hert­vanan zuha dibe. Loma jl şertil meriv tu neye ku li b er bil· riye b isitire. Bala meriv her li pez ll beriye ye. Y eki ku li ber b~riye bisitirô millete bi goma bi sere wl/we keve.

19

www.ars

ivaku

rd.o

rg

..!:B!...ı:E:__ıR~B~A.:.:N:_:G:.._ ___________________________ ,_. __ _

Le bele sitranenli ser beriye, li ser birivanan, li ser şivan benin, ev tişteki din e. Yani sitranen ku li ser heriyi ba­ti bin gotin, ew naye we mane ku bi beriye ra ten gotin.

M. Uzun nivİ'sandiye_ dibeje, '' Dema di dana ( dane Z. X. ) sibe de şivan keri dibirin çöri, berx U kar je hev ve­diqetandin. Mih U bizin c1he, berx U kar i1he diçUn çe re ... '' ( r. 173) Niviskar bi çi nizaılı bil ye le rabilye xwe li wiya rakşandiye. Ma cara kes! diye ku "dana si be" kar il berx ji pez veqetiıı? Ji her ku evarl teve nabe, ku sibe ji jö be veqetandin. U ya din ji dibe nivlskar bizanibiya ku pez hin dinya tari ye ( hln saet- du saet şev h eye) ji mexel te kişan­di n; bi guman ew ji" dema ku pez ne şevder be wisaye. Ma gelo di ve şeva tari da merive çawa karl be kar Li berxan ji makin wan veqetihe? Be şik ne wa ye U ji xwe tu kes jf wisa nake. Bi rasti eger ku nivlskar li gung jiya bU, ya ji baş pirs kiri ba, we bizanibaku piştlberiya evare fidan ki­rina kar O berxan pez dihere çe re U kar U berxan jitfnin ma­li dixin kozan. Ew hetanf sibö, roj bejneke du bejna hiltö di koze da ne U di ril ra zarok wan dibin çe re. U pez ji"'dema were ser maıe ya Ieze ye U ya ji'dixin hefşo. Ü pir­re cara şivan jf di nav da radikeve. Sibe jfhin dinya tart ye peze xwe dikşfne. Ev yek wisa dom dike hetani pez sitewr hibe.

Minakek din jf: " Dema keri dixuya, min baz dida, ez diçilm ba wan illi gel şivanan diketim gund U min bi w an re distfra" ( r. 174) Li vir jfniviskar sitraneki ji'minak dide, "Gundo ben beri:... ' Care beri her tişyi şivan ji bo çi pe­zen xwe tinin nav gund? Le em bibejin di gunde nivi"s­kar şivanan pez'ön xwe danYn nav gund, we deme jfmesela sitranan ne rast e. Ji ber ku şivan ji peze xwe ra li fitike dixe, li bilfire dixe, ıe je ra nasitire. Loma jf pirraniya şi­vanan birurvan in. Ü demadirlin pişiya pezen xwe ya bin dengan derdixin, ban pez di kin, li fıtikö dixin U yan jf li bullilre dixin, ıe nasitirin.

Li gund k.irfue nivİskar kareki dide w i. Ew ji kare xwe geleki hez dike il pe ra demen gelek xweş derhas dike. Wisa diböje: " Di nava daran de U li ser xiç, xilik, kevir il giren 'çİyan de weki milyekl difitili. ( r. 172) Le bele marifeten k@r ne ev tene ne, h;n hene. " Edi çiya daris­tan, gol il kaniyen hawirdor ji me re teng dihatin." (172) Nivi'skar çaxa van rezen jorin nivisandiye ew qet li ser ne fikiriye ku ew her were qala kareki d ike. u; niviskar qal kirina xwe hewqı.si ji rastiye diir xistiye ku tu dibe qey ev ne karikeki biçilk e, hebe-tunebe helikopter e. Ji her ku " çiya, daristan, gol, kani', xiç, xilik, kevir U girin çiyan'' ji ra teng te, di nav wan da '' wek mliyeki difitili. ''Him ji di nav gol il kaniyan da j~

Em hernil dizanİn li gund adet e, dema zayi na pez her za­rokek ji xwe ra kar U berxeki digrin. Mezin ji wan re dibe­jin ev "kar", ev " berxa" e te ye. Bi ve yeke ki! fa dili za­rokan xweş dibe. Le bele kar il berxan wek topekô na din desten zarokan, wan ji kar ii berxan vediqetmin. Le nivfs­kar je veqeti'ne, dide her xwe dihere çiya, daristana, gol ii kaniyan digerine U di dU ra jl~ li kir dixw'ine ·;ev dike meriv tenagih"1je, ıe bi hesani ti'ne maıe.

Niviskar di rilpela 33 an de ji keze ra wisa dibe je. " Bi şimika xwe ya gelavdiine, li vir, li ba keke xwe himine." Le ev çewt e, ne bi şimika xwe ya gelavdilne ye rasti, bi şahra xwe ya gelavdU:ne ye.

Minakek dawin , " Barake ( bereqe, wek qulilba ji texta) ji du maxan pikbatinil Deriye maxa din girtibU, ji lewre jİ te ne dikar.bU tu ( cumlak çuqas ne xweş li çewt Z. X.) w e maxe bi bini. Maxa ku tu te de bilyl biçilk bil. ( r. 108)

Nivlskar li vir max, di dewsa " hucre, oda hiçlik, xaniye biçlik" da bi kar ani ye. Le tişte ku ez dizani m max, ew

20

dare n ( beşt, stlin, tir ji te gofm) ku meriv dave je ser xa­niyan ji wan ra te gotin. Mesela dibe jin ko ne ki' li seT h11ft stilna - heft stiln~ bil, le odek li ser 24 maxan bil. Yan! dema yek bixwaze direjayiya oda yeki' rer hibe, dibeje, " oda te li ser çend maxa ll ye? Le nivi'skar "max" kiriye"ode" U ew bi xwe jiketiye hundire we.

ROMANA TU U TASWIR

Nivıskar di girtıgehe da bi Apo ra rilniştiye il hin hereke· ten wl wisa taswir dike: " Ew (Apo) hedt hedı dibişirl. Bi tileye n xwe yen heran U şikefalis ve bi qedeha her xwe dillst. ( r. 143) " !ibe n tisb1he ye k bi yek dixistin nav tili­yen xwe yen heran ( r. 143) Ma gelo hetanllro li rilyô erde tu herane ku tiliyen wi hebin hatiye dltin, ku tilıyen "A­po ll ji' wek e heranan bin? Ez bawer dikim ku tiliyen herana tu ne ne, ku e Uısanan jı~ w ek w an bin. Meriv meraq dike, gelo tiliyen heranan çawanin ku M. Uzun rahUye till· yen ''Apo'' jı'bi yen wan taswir k.iriye? Ger ez ne şa birn beran sirnin wan (nigltn) wan hene, tu herane n bi dest U bi tilitunene.

Ev jİ taswira daran: " Her celeb, her texlit dar hebfin. Dare n bi her, darin be ber, zirav, qalind, dirij, kin, qayim il kevnar her babet hebun." (r. 166) Rast e, dare n zirav, qalind, direj il kin' benin le daren bi her ~yan~ bi tirkt enli z. X.) il "heber" ( yani ensiz) tune ne u. menv tu c~­n ji daran ra na beje darek bi 'her' bil ya jı "beb:r~· bu. Le dara bi "her" il be 'her' di mana ku dara fe ki dıdde, ya na de te bi kar an1n.

RüNAMA TU U ÇEND ÇEWTIYEN BIÇUK YEN GRA­MATIK

Di "romana Tu" da tişteki din bala meriv dikşine, ku ew jt qelstiya nivlskar ya zirnin e. Di rlipela 173 an da nivİs· kar wisa dinivisine: "Dema roj dibU sor ( yani sor dibO (Z. X.) il dileki bi agir il di nav qelşa torina Ferate de, ( Feret de) yani di neweı de ava d iç U U ji me xatir dixwest. '' Le em giş dizanin ku roj "ava naçe", diçe ava. Çewtiyen ner il me U yen wexte jı gelek in; ne mumkun e ez li ser gişan bisekinim. Bes eze çend minakan li jer bidim.

ÇEWT Tu mevane mini(r.8)

Misina destmeje ( r. 15)

Piştl tav du-sô buhust ra­dibu, roj heldihat (r.20)

Wan we dikilin dizek U keleşen zebeşe ( r. 26)

Li xweşa te neçilbil (r28)

Zahmete singe min dieşe Te çilyı il te derivekir(r 14)

Biborin ıe rast, hlin kf

RAST

Tu mevana min i

Misine desmeje

Tav U roj ye k, de ma tav derdikeve roj jl hilahiye.

W an hiln dikirin dizekil ke· leşen zebeşan.

Bi Tir ki ye,

Zahmete singa min dişe Tu çilyi u te deri vekir.

ne? ( r. 42) Biborin, le rast hiln klne?

Kitab bi d;l girtibun

we jı" hiriya xwe bi teşi­ye xweş diresand ( r. 58)

Ki tab dil girlibiln.

We ji' hiriya xwe biteşiye xweş dirist.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

REWŞA KURDAN Ll swEDf ·-Di ve rewşa xirab de, ma gel o

Swild weke dewlet, vataniye xwe baş tine cih?

-Lars Gunnar: Ji he la maddi (alika· riya multeciyan li cihane il altkariya welaten belangaz) de, Swed vatiniye xwe bi elli ttne, ı e beli ev ne bil s e. Ji aliye din xebata ji bo heq il hukuki! merov, xebata ji bo demokrast, xebata altkariya ji bo gelffiı bindest Qhw. Swed ji gelek welatan baştir kardike, ıe merov dikare xebata xwe di vt wari de xurtir bike.

· wek ku tu ji pe dizanf problem en Kurdan li Swede gelek cara hatine munaqışakirin. Di vf wari de seminer hatine çekirio pirtilk hatine nivban· din. Gelo problemen Kurda li Swede çava te analizkirin, muşqala giring ji bo kurdan li Swede çi ye? n@rina invandrarverket çi ye?

- Problema yekemfn yeıdtiya ko· melen Kurdane. Perçebilneke gelek zede di nav Kurden Swed de heye. Federasyona Koroelen Kurdistane piraniya Kurden Swed li gel xwe kom· nekiriye. Ez hilvidar im ku rixistina we ya kornunnan bi serkeve. Divil kurd programeke gelek berbiçav (konkret) ji bo xebata Swed ç ~kin. Di civata Swild da, be lexistirll merov çiqas baş, aktif bejİkar baş nam eşe. Problem, di nav grube din yen biyaıd da ji hene, ıe hele . cana merov nikare du(2) kese kurd. li ser maseyeke bi·

HEVPEYVINEK ... cıvıne.

Di ve merov karibe problemen poli· tik il ideolojik binek ji hev cihe bike il bi taybeit li Ewrupa. Gele k problemen kurda li Swidi hene, wekt zirnan U agahdatl, fOrbuna xwendin il nivtlıan­dine, kesen ku asak(isk1fnce) dttine, rewşa jinen kurd ilhw. Ew problemen hernil rexistinen styast, koroelen demokrattk, dive merov li wan prob­lemabi awayektreal1'st mezeke

Ez hevtdikim ku komelen me kur. dan guhbidin dostekt xwe il binek en. cam ji wan dltiiıan derxiiı!n. Di xebata xwe ya siyasi de hemU rexistin azadin le bel e di xebata li Ewrupa gele k problemen me şirikatt hene. Em kurd bi hev ra dikarin van1mkanen Ewrupa tar U mar nekin, hemU riya bi karbinin il dost e gele xwe pirbikin 'ez ezl' bi kô re kest ji na ye. '

Ev çand sal e bi Lars-Gunnar wekô karmendtkt bi kurdan re xebat dike. Min ji Lars-Gunnar pirskir tu wekt dosteki' gele kurd dikarl' dltinen xwe li ser kurdan bigiştt ji me re bes e ? Daxwazin te çi ne di vi wilrt de?

_-Bi. rasti' kurd grubekt pir akt"ıv i~. Lı he]mara komelant kovaran huner­mendan, şev8n çandi, weşa~i!n pir­tfika uhw binerin. Kurd xwedt baveıi' U tnsiyat1f in, ıe pir cara xebat wan bi ave de diçe. Dive Kurd karlbin im ka. ne n xwe yen maddt il menavayi (kad. ro) li hev kombikin, da ku karibin xebate baştir bikin!

ÇEND GOTIN LI SER ROMANA TU

BERBANG

Min ji kurdan wusa ze de xebat ne dipa.n. Sebebe ku ez wan tiştan dibejim ne ewe ku ez bi yekt kurd rerilnlştime il sohbet dikim .Ez bi dere­

wan wesfi kesi nadtin, ew baveriya min e. Kurd hergav dixwazin hevka· riye bikin il zede ne bi şilphe ne.Hilr· metkar il sipaskar in. Le perçebilna wan li Swedô problemekô gelek negatif e. Ez baver im ku kurd karlbin bi :ye k ziı:ııant bipeyiv~, ewe be tir karıbın arikarl ji dewleta Swede bigrin. Heger hun xwedt dıttn il peşneyarôn berbiçavbin, hun dikarin alikaıt ji bo xebata merovaı1i' (humaniter) ji bo Kurdistanô ji bigrin. Swoo bi gelek welaten bindest re alikariya projôn

. diderbdreyen ziraatô, xwendin il nivl· sandine, nexweşt di vi wart de gavan bavejin. Li Swôde hun dikarin rewşa kurdan raxin berçavan. Li Botkyrka, Tensta, Rinkeby rewşa kurdan binek zelal bu, ji her ku li wan kornunnan binek xebateke le kolint çebiln. Merov dikare li hernil Swede lekoltnen wusa çôke, da ku rewşa kurdan bi giştl' berbiçav hibe. Ji bo wô merov dikare projan çeke il alikarl'bigre. Ez heVI'di· kim ku di van mesela de peşniyar ji Federasyına Koroelen Kurdistane li Swede bet.

Piştt ku hevpeyina me tewa bil, Lars hinekl' bô deng ma. Çaven vı" çiln derekl' dur. Ez baver im li Kurdis· tane bil, di nav pôşmergan de bil. Peş­mergan pfroz dikirln !

Ka çawa bavi xwe biner· mlnim ( r. 62)

Kurdiya modern e, di kurdi· ya eşiran da hemberya we tu ne.

Ki çi dizane ...... .

Hiln bi xwe rahtştin tiş·

tan. ( r. lll)

~çi dizane .....

We bi xwe ra!ı'lşt tiştan.

Talikan .......... ( r. 63)

Te nedikarlbil ku tu bipe· yfvi( r. 70)

Vecinqiya ( r. 70)

Te, ruye te ber bi d1w8r, darubun rilniştin ( r. 71)

Ke bilnew ( r. 71)

Rast rebene diya te ... (r71)

Ew kô bil, yô li killeke ki! bil? ( R. 74)

Tu bi we dengl giran U ze­lal ( r. 77)

Kese n gitiye n min di k e kil ye? ( r. 91)

Tu tu kan

Tu nikaıı bil bipeyıvya ı.

Veciniqi

.... !

Ew ktbiln?

Rast rebena di ya te ......

Ew ki bil, ye li kelekô ki bil?

Tu bi wf denge giran il zelal Kese n giliye min dik! n ıd nin?

Kesen gitiye min cilkin ktnin?

He wexte te hebil (r 116)

Ka tu ki' yi'( 116)

Tu rilpela yekemin quli· band. ( r. 134)

Kena ser rl.i... ( r. 144)

Ew jı saet 8 an re 5 bimı· ne ji deri xuya bil ( r. 14 8)

Hln wexta te hebu.

Ka tu ki'yf

Te rilpela yekemin qulipand.

Keni ser rii ...

Saet ji 8 an re 5 mabil ew ji deri xuya bil.

Ez bawer dikim ku van m1nakôn joıih bes in. Ez helani ve detô li ser bin kômasi u çewtiyen ' romana" M. Uzun sekinôn u min li ser wan bir a baweriya xwe got

Wek te zaılm edebiyat, bi zirnan te kirin U zirnan jı wek qelbe netewaki' ye. Mina ku care bevalekt ji min ra goti bil merivekt nezan dikare li ser sere yeıd rert borberiye hibe le mafô w't tuneye ku li ser sistema s'llJ!tô ( ya jı qelbe) fnsaneJÔ' fôrı cerahiye ( bijışkiyô) b ibe. U ez bawer dikim dema bixwaze hibe jı, netica bijışkiya wı jı eşkere ye: Kuştina nexweş.

21

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

( FERHENGOKA BERBANGE 1

A

Arsiml : Serma girtl

B

Baye hin : Baye sar li havine Beflr:Berf Biziltnewe : Blzav, hereket

c

Cerg :Ciger

E Emiş :Ew ıi

G

Gelye Besire: Li rojhllat Dihokô Gljlo k : Teyro k Guhandlr : Sere guhanan

H Hinav : Hundili merov Hindi : Çiqas He na ne kayewe : Peydakirio

K

Karmen : Memilr Kasax :Jar Kolan :Kuçe

L

Le penawi : Jl bo

p

Plrhev1 : Pira cado

(i/erax : Kenar

R

Re şe k : Meravii am tr Rev :Ref

ş

Şaxkô : Devreke ji Dihoke

X

Xetir : Beysos Xo :Xwe

, ____________________________________________________________________ _/

( _ ... ------

den Stembole çi dixwazi? - Ma ez çi bijim, bavo, bavo!. ..

Hun nlv milyon hatine vira jl bo kar blkin u razln. Ji bey ve yekô til derdil we tune. Sternbol xweş (i jiyana we ii gelek hôja ye!

- Na lo hewqas ji kevir li me ne xe. em ji li gor xwe binek kar il xebat di· kin. Le dibe ku kôm u jar be!. X eb ata blngehin li ser milli we ye. Li ser axa xwe dibe, ne li vir, li biyanlstane.

- Na, na bi xwedi hun tişteki' na­kin. Li min binir, niv milyon kurd li vir in, na? N lv milyon ...... Hun nlv milyon kurden Stembole bi sere xwe il bl tene karin di demeke gelek kurt de Dewleta Tirk ji bini ve xira bikin il hllweşlnin. Çirna tu dikeni'? rnekenel

- Na, ez nakenlrn, guhdariya te di· kim. Fenno, dom bike!

Kurete welatpariz di ci de rawesta U li der dora xwe nihiri, ku yek tune; bi dengeklgelek nizim:

- Binere, niv milyon kes, her evar her kes 5 kevir bike berika xwe u ...

- Fenc çi'? \ - Pinc kevir, kevir! '

-Eyyy! - Eyy, eyy!. Her kes 5 keviren

xwe, bike benlaı xwe u derkeve der. Here dora van xani U dikani n mezin il dewlemend, her kevireke xwe li ca­rnek bixe il bişkine! Şeve çend cam te şikandin?

-Du milyon Univ. - Ev bUyera ha, mehek seranser

dom bike, çend cam te şikandin il li gor we j1 di sale de çiıpıs dike? Ka de hesaba n we çeke?

Kurda Stembole, eniya xwe di-çiqlrand u dest bl jimare diklr: -7 5 Milyon perçe cam dike. - Perça cam çend lıraye tlrk e? Kurde Stembole, ji cl hilkişlya il

bi lez bi re ket: - De were looo! Dev jl van çirokan

berde! - W ele w ele ji te re şerm e! Ez ç1·

rokmirokan nabejim; Ciddi dipeyvim. Rast e ger hun bibin Stemboli, de go· tinen min ji, ji we re wek çfrokan bin.

"Gotinadev ji van çirokan berde"' le ne hat il gelek hers bu. Hevali wi dit ku ew gotina w11i xwe girt, ber pe

çil desti xwe avet mili wl: - Ez ji te gelek tlka dikim, tu go.

tina min çewt faın ne15; mebesta min ew b un ku tu bi min he ne kan di ki.

- Heval em mesel~• ciddi dipeyi­vln. Wexta min u çimkan nin e. Ji xwe me ji her tl.!;ti' re got çiroke; ji ber ve yeke ii', em li pey xelke man. Na, na em di bin lingen xelkô de man.

Hevale w1 ye Stemboli dixwest dile wi ragre u ji ber ve yekô ii dest bi la· van il filrtan kir:

- Blbore me hev çewt fam kir. Ka fenno de bije, mesela xwe ya caman biqedine?

- Li gor dltina te cam şikestin bu· yereke gele k biçuk e! ...

- Na, na bawer blke ne wesa ye. Perçek cam ji 2000 i destpedlke he· tani 10.000 ı.

- Tu ji xwe re dibini, ev bilyera cam şikestine salek-du sal dom bike; tu di· zani de çi bibe? Bi xwede df ekono­miya Tirkiye tflas blke, na? U ew çax Dewleta Tirk xwe bi xwe belav dibe! ...

Her du gehiştin ba qeraxe derya Stembole. Ketin nav qelebalixô. Deng jl wan dlhatin birin!

-............ _~~------·---------------------·----22

www.ars

ivaku

rd.o

rg

BERBANG

DESTEN TARI J@hat Diyar

ıı'iv ne çil bil ava, le beli! şev bi nivi bu bil. Ji ber ku hivron bil, her du peyayiln şeve nez'i guhera pez di talde de rilniştiııun il li heviya rakatina şivanan dipan. Her du peya, di kare xwe de şit bil biln; kİ dizane ku ev şeva çen· da ye, bi vi away'ili derve, şevder dimmin, n bendi " dç1· ra" xwe be piljin dipen. Gava kulekek dilruxiya yan jika· lma berxeke dihat, her du şevgeran binen xwe biltir diçJ. kandin, gubdari diklrln il bi bostaylli bev dinilrin. Tiştiln ku dlxwestln ji hev ra b ibe jln, bl awiran til digiblştin.

Le beli! her du ne caınilran ne li ltafıiıa berx il mıban guhdari dikiri n, guhil n wan, bi ş il balôn wan li şeril her du ş iv anan blln, ku ji ilvaril de <jrik il gewri li h ev !f'tandl biln, ji bo ku berxa yeııi, ın'iha edi dimije. Şere her du şivanan bl deveki heta derengi şeve be jl

dom dikir. Xwediyil berxe bi Java il berger dixwaze, xwe. d iyi mlııe hinekt nerm bike, le Ifıhna wt jİ Mi teng bilye.

- Ere law, ma eze rebena berxe çawa glril bldlm. Hey. wana kerr il lal peyvi! jl tam na ke ku ez ji re bibe jim. Ka emil her du dıda guhdarl wan bikin, bela bi xwediyô ça· wa dike. Ber xwe, ne kar e ku ez we bizmik blkim. Hew tu tişteki din ji dest bin na ye.

Şivanil xwediye milıe ji xwe biitir binteng bilye il bi wi hi!rsll dlbeje:

- Seri! hezar peyv1', peyvek e! Mdıa rebennewqin we gihlştine hev, bi xwedi! ku vi! cari ez bibinlm berxa te disa ketiye bin ll dimije, ezil we serjil blklm. A va ye min got!

Xwedlyô berxi gawa van gotlnan bihlst da dilil w'i, lll vegerand.

- Kero!.. eger te tiştekİ wiha kir, bila ez lawe te birn ku ez Ji te re blhillim. Bes e edi!. ..

-E, emil hevdu blbİnin! -Emi hevdu biblnin!. .. Bi van gotlnan şlvana şere xwe yi bi devkİ <pt kirln.

U her yekİ di nav pezin xwe de kulaviln xwe ll xwe pil· çan kerr biln il dahatin. Li ji nil ve her du şevgeriln şevi qirqirin, di ciyi xwe de guhdari xeberdanan tevi kir! biln; bl kurte-pisti ji hev re gotin:

-Ev dizlya işev jl mer ne lazim e, me navi. -Baş e me navi, çiqasi av şolİbibe, jl me re xir e. Ye k jl dizan ma pişmiri ll yi di dakat ne<f'he, bilpejln

niziki kerlyan bil, b1nekil rawestiya, ku berx here ber mt hi. Jl b er ku van awana gelek ditlblln, dema xwe her wi· ha baş nas dikirln ....

Ji dilr ve dengen qurıprkan car caran bil dengiya şevi dlqelaşt, çend kulekin arsim1 il kasax yek denga dikuxu. yan. Hlvi edi nema karl bu ku xwe ll ber şevreşil blgre, li ber ava bu; her du şivan di vi şeva gulani de zu di xew ve çll blln.

Li " xewa kuş tl ya te u a birçiyan na ye" her wiha berxil sere xwe ra kir, kaliya, m1hi jı bersiv dayi, deng li vege· rand. Her du beval bl gelek hisretin mak u bermaki; bi ge· lek eviniyen ne dlhatin ser ziman, ber bi hev hatin. Berxi devi xwe xiste gubana, çiçik gubertin. Duvkil xwe bejand il bi berxini gubandir vala kir. Kela dili xwe rljand. Kela di·

lll milıi! jl sar bil, di cl de mexel bat u dest bi kayika xwe kir. Berxi jt ll tenlşt ni'ıhi seri xwe dan! ser kileka xwe bi

zikil ter zil di xev:_ re çil. We gavil il diz di ser rebena ber· xe re rawestiya. U dest bi kare xwe kir. Dest xiste qirika we u pe li stilyil we kir, kira xwe ya avdayi zil bi kar ani.

Berxwedana berxe di desten diz de teıii nekir ku beden· giya şevi! bide aıiıô. Rebene çend car perpiti, li! Dikari bil xwe ji desti!n di van awa de şltbilyi derine, rlzgar bike. Di c!i de hôcfı bildi sar bil.

"Şevger" xwe zu gİhand hevale xwe il bi dilr ketin. Şe­va tari, şop U o1şanin wan veşart~ starili gunehin wan kir.

Her du şlvan if bi tirs raza biln, li xwediyi! berxi! beriya şivanil din şİyar bil. Guhdari kir. Deng ji berxa wi naye. Li! bi guman ket ku, disa berxa wiya nazenin çilye ber mi­ha hevalil wi - Berxik i!dt mijo bil bil nema dikari bil pi!, ra le ne dibil. - rabil ser xwe, lezand, got " belkİ berlya şivane di ji xew ra ne be, ez xwe bigil1ıninm berxa xwe da ku tu nexweşi çenebe." Gava gibişte rexil keriyi! din, berxa xwe di ber m1ııe de zu d'it; lll deng jil na ye, ku des­te xwe av il te berxil, kizin1 ji dili! wl hat w eki kİ mirov perçak beze spi bavl!je ser sl!!eke sor. Bi !ez lll vegeri'. Ere e! Ere!. .. Berxa wl ya delal serji bilye.

Dinya li ser seıii şlvan hate xwar; ber çavi!n wi reşve­hatln, gurizi girte canil wi ll milyen wl bilne şiljln. Dile wi wek dahola çar gopal lidida. Xweziya xwe çend caran daıprtand, lll deve wi tal il zuha bu bil. Bi wi kerbô berik da bev tifinga xwell ber bi şlvane din ve lezand.

Rebenô xwediyô m1hi! hi! ji di xew de bu, gava " heva­lô wt" tifing da ser seıii wi u nigil wi kişand; bl gurmı­niya tlfengi re mejiyi! wi u cpıpaxa sere Wı jl hev belav bu. Le hi! (ı kela dili xwedlyô berxô sar ne bil bU. Zingilıiya tifengi di guhin wi ll henkaya şevil de heta dereng pel dida .... .

.. ..... U bl vi awayi dijmlnahlyeke nu di navbera malba-tôn b,..- du şlvanan de destpilkir. Weke gelek nexweşiyi!n heyi. Iro, nizanim ji bo heyfiıiianina çendan berek, malha­

tek ll pey heyfa xwe ye ku jl bera din yeki ku av li germ

blbe, blkuje ...... __,:::::::=:==--

DILDAR

Her çend! be zecf çarey moselekani ne klrduwe. Ca lire da plrsıyarilk ser hel deda aye şa'tr çi nilııiwe? Şa'ir şl'n nilsiwe, şl'riş derman niye il şa'lriş diktor niye.

Zimani em du şi're zimani 16 sakare !i sade ye zimani rb • ı ş •'" _.._ • ' zo ey zorı ge e. a ın raste,. ... ş ew şa'ıreye ke zorbey

xwendewaran be lay xoy da ra dekişt il best u raz u niya­z~an tilda be di deken we be zlmani hali xoyan dezanin. Lem ruwewe Nazim Hikmet deli: " Hunermendiy gel debi piş hernil şltil gel tily biga u berasti hunermendiy rasteqirey gelekey bilt "

PERA WEZAKANİ

1 - Giwi Mukiryanl, diwana Dildar, çapxana Kurdistan Hewlir, 1971- ı 58 2 - Hernan Sere çawey peşil p. 6fl (3-4-5-6 ayniberlıem, p 66-59,58,72) ·

www.ars

ivaku

rd.o

rg

AORESS NAVNIŞAN .

RISSNELEOEN 55 ,NB 172 ~~ ~~NDBYBERG /SWEOEN

Bl HAR

r----------1

i 1

1 i

ı l._ _____ ----

Ez di nav giya de, Meş ü kulilken rengin. Ez çükeke firi dibinim. Oyyy! çiqas xweş. Beri hemO heliya O çü. Sihar weha ne kin e. Ev bihara wisa rengin, Ez beriya we dikim. Her cih kesk O şin , Oxxx! ev çi xweş bin.

'

1

__ _)

www.ars

ivaku

rd.o

rg