FIZIOTERAPIJA KOD POREMEĆAJA MIŠIĆNO-KOŠTANOG SISTEMA

Sistem organa za kretanje (lokomotorni aparat) izučava nauka o kostima (osteologija), zglobovima (syndesmologija) i mišićima (myologija)KOSTIUloga kosti:

daje potporu tijelu (glavnu potporu daje kičma, sastavljena od pršljenova) štiti organe u tjelesnim šupljinama

U gornjem dijelu - kičma, rebra i grudna kost omeđuju grudni koš i štite organe U donjem dijelu trupa - sakrum i kosti karlice omeđuju prostor u kom su zaštićeni organi karlice

štiti CNS (kosti glave i kičma štite CNS) služi za pripoj mišića

Prema obliku, kosti se dijele na: Duge (nadlaktična, bedrena) Kratke (pršljenovi) Pločaste (kosti krova lobanje, karlice)

Na dugim kostima razlikujemo: Srednji dio (diaphysis) Krajeve (epiphysis) Dio izmedju dijafize i epifize metafiza (metaphysis) je dio najizrazitijeg rasta

i najboljeopskrbljen krvlju. Na metafizi ili neposredno ispod nje se vezu tetive i zglobna čahura Kost oblikuje mezenhimno potporno tkivo, koje čine ćelije i medjućelijska tvar Koštana tvar sadrži organske i anorganske tvari koje daju elastičnost i čvrstoću kosti Glavni anorganski sastojci su:

• kalcijev fosfat • magnezijev fosfat • kalcijev karbonat • kalcijev fluorid

Kosti su građene od koštane tvari koja može biti a) zbijena (substantia compacta) najčešće u srednjim dijelovima kosti (dijafize)b) spužvasta (substantia spongiosa) najčešce u krajnjim dijelovima kosti

(epifize)KIČMA (columna vertebralis) Šuplji koštani organ koji čini osnovu tijela Sastoji se od 33 ili 34 pršljena (vertebrae) i to:

7 vratnih (cervikalnih) 12 grudnih (torakalnih) 5 slabinskih (lumbalnih) 5 krstačnih (sakralnih) 1 kokcigealni

Svaki pršljen se sastoji od :

Trupa (građen je od spužvastog koštanog tkiva koje na krajevima prelazi u kompaktno)

Luka (arcus vertebrae) nadovezuje se prema nazad na trup. Luk počinje korijenima (pediculus arcus vertebrae)

Nastavaka - šiljasti nastavci (processus spinosus) kao završeci lukova, štrče prema nazad - poprečni nastavci (processus transversus) usmjereni lateralno - dva gornja (processus articulares superiores) zglobna nastavka - dva donja (processus articulares inferiores) zglobna nastavka sa zglobnim plohama za zglob sa susjednim pršljenima

Otvori pršljenova (foramen vertebrale) postavljeni jedan iznad drugog tvore kanal (canalis vertebralis) u kom je smještena kičmena moždina

Pojedine grupe pršljenova imaju posebne osobine po kojima se i razlikuju fiziološke krivine:

Vratna lordoza Grudna kifoza Slabinska lordoza Krstačna kifoza Blaga grudna dekstroskolioza

KOSTI GORNJIH UDOVA Rameni obruč -clavicula i scapula.

Clavicula je prema naprijed zglobom povezana sa sternumom Kostur ruke se sastoji od 3 dijela: nadlaktice, podlaktice i šake (27 kostiju)

Kosti carpusa su poredane u 2 reda Proksimalni red čine:

Os scaphoideum (čunasta kost) Os lunatum (polumjesečasta kost) Os triquetrum (trokutasta kost) Os pisiforme (graškasta kost)

Distalni red čine: Os trapesium (trapezna kost) Os trapesoideum (trapezoidna kost) Os capitatum (glavičasta kost) Os hamatum (kukasta kost )

Kosti prstiju šake (ossa digitorum manus) imaju po tri članka (phalange) sem palca Phalanx proximalis Phalanx media Phalanx distalis

KOSTI DONJIH UDOVA a) Karlični obruč (Cingulum membri inferioris) b) Kostur noge

Karlični obruč čine krstačna kost (os sacrum) i dvije karlične kosti Karlična kost (os coxae) sastoji se od tri kosti koje su nakon 20 te godine srasle:

Bočna (os illium) Sjedna kost (os ischii) Preponska kost (os pubis) Kostur noge

1. natkoljenica ili bedro čini je samo bedrena kost (femur)

2. potkoljenica goljenična kost (tibia) lisna kost (fibula)

3. kostur stopala Korijen stopala (nožje) čini 7 kostiju (ossa tarsi):

talus (gležanjska kost) calcaneus ( petna kost ) os naviculare (čunasta kost) ossa cuneiformia (klinaste kosti) ima ih tri os cuboideum (kockasta kost )

kosti donožja : ossa metatarsi ( I ,II , III, IV, V) članci prstiju (phalanges)

Podjela zglobova: Prema broju kostiju

a) Zglobovi koje čine samo 2 kosti-artculatio simplex (npr. rame - scapula i humerus) b) Zglobovi koje čine 3 i više kostiju-articulatio composita (npr. lakatni zglob)

ZGLOBOVI Zglobovi ili spojevi (juncturae ossium) povezuju kosti i hrskavice Omogućavaju: - stabilnost - elastičnost - pokretljivost skeleta Osnovna podjela:a) Nepomični b) Pomični (pravi zglobovi) - articulationes a) Nepomični:

vezivni (suturae) hrskavični (symphysis) koštani (synostosis)

b) Pomični-pravi zglobovi se sastoje od: zglobnih tijela i ploha zglobne čahure zglobne šupljine

Prema broju osovina a) Zglobovi sa jednom osovinom - kosti su spojene tako da se mogu kretati samo u jednoj ravni

b) Zglobovi sa dvije osovine c) Zglobovi sa više osovina a) Zglobovi sa jednom osovinom 1.ginglimus (ugaoni)

ima konveksno zglobno tijelo u obliku valjka konkavno zglobno tijelo izgleda kao polovina šupljeg valjka zglobno tijelo je postavljeno okomito na uzdužnu osovinu kosti oko uzdužne osovine se može činiti samo fleksija i ekstenzija

(primjer - lakat i zglobovi medju člancima prstiju) 2.articulatio trochoidea (obrtni zglob)

zglobna tijela su postavljena u smjeru uzdužne osovine kostiju (primjer-gornji radioulnarni zglob) b) Zglobovi sa dvije osovine su spojevi među kostima gdje su mogu i pokreti u dvije ravni 1.Jajoliki zglob (articulatio ellipsoidea)

Konveksno zglobno tijelo je jajoliko, a konkavno udubljeni otisak konveksnog Obe osovine su pod pravim uglom Kretanje je moguće oko svake osovine i združeno oko obe osovine (primjer-

ručni zglob)2. Sedlasti zglob (articulatio sellaris)

Oba zglobna tijela imaju oblik sedla Izbočenje jednog zglobnog tijela ulazi u udubljenje drugog Osovine su postavljene okomito jedna na drugu Pokreti su mogući u obe ravni Moguća cirkumdukcija Rotacija nije moguća (primjer-karpometakarpalni zglob palca)

c) Zglobovi sa više osovina su spojevi koji omogućavaju pokrete u mnogo ravnina 1.Kuglasti zglob(articulatio spheroidea)

Konveksno zglobno tijelo ima oblik kugle Konkavno zglobno tijelo je dio šuplje kugle, obično je manje površine od

konveksnog Pokretljivost je velika (primjer-rameni zglob)

2. Zdjeličasti zglob (articulatio cotylica) Isti je kao kuglasti, ali je konkavno zglobno tijelo opsežno i obuhvata više od

pola kugle konveksnog Pokretljivost je ograničena (primjer-zglob kuka)

MIŠIĆI (musculi) Čine aktivni dio lokomotornog aparata Imaju sposobnost kontrakcije i opuštanja Učestvuju u oblikovanju tijela

Podjela mišića: Poprečno prugasti Glatki Srčani mišić Građa skeletnih mišića:

poprečno prugasta mišićna vlakna vezivno tkivo krvni sudovi živci

Svaki mišić ima: Početak (origo) Srednji dio-trbuh (venter) Pripoj-završetak (insertio) Mišićna tetiva (tendo) Bjeličasti fibrozni organi koji povezuju krajeve mišićnih niti i kosti Mišićna fascija Debela bjeličasta opna (vezivno tkivo) obavija pojedine mišiće ili grupe mišića Bursa Sluzna vreća (fibrozna) ispunjena sinovijalnom tečnosti. Smanjuje trenje, štiti

mišiće i tetive Djelovanje mišića: zasniva se na sposobnosti kontrakcije pod uticajem iz CNS-a Prema smjeru djelovanja mišići se dijele na:

Pregibače (fleksore) Opruzače (ekstenzore) Odmicače (abduktore) Primicače (adduktore) Obrtače (rotatore) Podizače (levatore) Ispravljače (erektore) Istezače (sfinktere)

Promjene mišićnoskeletnog sistema Razvojne Posljedice bolesti i povreda Posljedice imobilizacije

Razvojne promjene mišićnoskeletnog sistema Rast tijela do oko 18. godine starosti Razvojni procesi nastavljaju se do sredine 20-ih godina Nakon dostizanja pune zrelosti počinje vrlo postepen pad aktivnosti ćelija i

atrofija tkiva, što dovodi do pada funkcionalne aktivnosti Razvojne promjene mišića

Skeletni mišići 40-45% TT Nakon rođenja povećava se prečnik i dužina mišića (uzdužno dijeljenje

miofibrila, dodavanje sarkomera u nizu) Razvoj mišića zavisi od nivoa razvoja neurološkog sistema Snaga mišića povećava se sa povećanjem nervne kontrole Na snagu mišića utiču učenje i ponavljanje pokreta

Fiziološko starenje mišićnoskeletnog sistema

ATROFIJA MIŠIĆA (gubitak mišićne mase,smanjenje poprečnog presjeka) Gubitak oba tipa vlakana (I i II) Smanjenje veličine prije svega tipa II (uslijed smanjenja aktivnosti,

denervacije) Smanjenje snage, izdržljivosti i aerobnog/anaerobnog kapaciteta Promjene, posebno u antigravitacionim mišićima

Opadanje mišićne snage Posebno nakon 50 te godine Gubitak snage srazmjeran smanjenju porečnog presjeka mišića Vježbama se može održati i povratiti snaga mišića

Razvojne promjene kosti Dužina i oblik kosti su genetski određeni Masa i struktura kosti se mijenjaju sa aktivnošću i opterećenjem težinom

Wolf-ov zakon remodeliranja kosti:“Kost mijenja veličinu, oblik i trabekularnu građu (i subhondralna i kortikalna kost) zavisno od linija djelovanja fizičkog opterećenja."

Koštana zrelost-sa 25 godina Po završetku rasta kosti nastavlja se proces remodeliranja kosti(resorpcija i

depozicija kosti) Na balans kosti utiču:

- nivo hormona - mehaničke promjene (vučenje na mjestu pripoja mišića i opterećenje tjelesnom težinom) Razvojne promjene na tetivama i ligamentima

75% građe tetiva i ligamenata čini kolagen-vlakna sa poprečnim vezama koje daju čvrstinu

Kolagena vlakna tetiva - paralelna (jednoosovinsko tenziono opterećenje) Kolagena vlakna ligamenata- isprepletana (u skladu sa pravcima djelovanja

opterećenja) Promjene hrskavice

Stalne promjene opterećenja - podsticaj regeneracije hrskavice Gubitak mišićne snage (sa starenjem)-odsustvo normalnih biomehaničkih

opterećenja - trošenje hrskavice Ponavljano prekomjerno opterećenje -oštećenje hrskavice

PROMJENE NA MIŠIĆNO-KOŠTANOM SISTEMU USLIJED NEAKTIVNOSTI Promjene na mišićno skeletnom sistemu nastaju kao posljedica neaktivnosti zbog

Mirovanja iz terapijskih razloga (imobilizacija) Mirovanja zbog drugih zdravstvenih razloga (oboljenja, posljedice povrede,

urođene anomalije, koje za rezultat imaju veći ili manji stepen nepokretnosti) Ostalo ( način zivota,lose prehrambene i druge navike )

Štetne posljedice mirovanja - Skraćenje mišića U prvoj fazi: skraćenje potpornog vezivnog tkiva mišića U drugoj fazi: skraćenje mišićnih vlakana

U trećoj fazi: razvoj kompenzacija,sto dovodi do: -poremećaja biomehanike-povećane potrošnje energije-smanjenog kretanje-gubitka funkcijeMišićnoskeletne posljedice neaktivnosti

Atrofija ( smanjena snaga i izdržljivost misića) Skraćenje Izmjenjena električna aktivnost/ekscitacija Oslabljen mišićno-tetivni spoj Slabljenje ligamenata i tetiva i njihovog pripoja za kost

Mišićnoskeletne posljedice neaktivnostiKOST

OsteoporozaZGLOBOVI

Degeneracija hrskavice Fibrozna i masna infiltracija tkiva Sinovijalna atrofija Kontrakture/ankiloze

Tokom 2-nedeljnog strogog mirovanja u krevetu gubitak 1.0-1.5% snage dnevno

Tokom 2-nedeljne gips imobilizacije gornjeg ekstremiteta gubitak 1.3-5.5% snage dnevno 10%-20%(i do 40%) gubitka snage nedeljno

Gubitak snage varira u različitim grupama mišićanpr. imobilizacija od pojasa do nožnih prstiju 6-7 sedmica:Smanjenje snage:

Fleksori lakta 6.6% Fleksori ramena 8.7% Dorzifleksori stopala 13.3% Plantarni fleksori stopala 20.8%

Smanjenje obima: Natkoljenice do 10% Potkoljenice do 12.5% Antigravitacioni mišići (triceps surae, leđni mišići) gube najviše snage Veliki mišići gube snagu dvostruko brže od malih Mišići lica su najmanje podložni inaktivitetnoj atrofiji ( pareza facialisa) Vlakna tipa I (sporokontrahujuća) podložnija su inaktivitetnojnoj atrofiji, nego

vlakna tipa II (brzokontrahujuća) Atrofija počinje već prvog dana imobilizacije Položaj značajan za razvoj atrofije:

a)Mišić u izduženom položaju - odložena atrofijab)Mišić u skraćenom položaju - brzo propadanje, prije svega zbog gubitka dužine

Trenirane osobe gube više apsolutne snage nego netreniraneOstale promjene na mišićima uslijed imobilizacije:

Izmjenjena električna aktivnost mišića Promjene na mioneuralnoj spojnici Smanjena jačina mišićno-tetivnog spoja Promjene na krvnim sudovima i mišiću Period oporavka nakon imobilizacije je 2 i više puta duži od trajanja

imobilizacije što upućuje na značaj održavanja snage tokom imobilizacije (nema saglasnosti oko tipa vježbi i protokola vježbanja)

Skraćenje mišića U prvoj fazi: skraćenje potpornog vezivnog tkiva mišića U drugoj fazi: skraćenje mišićnih vlakana U trećoj fazi: razvoj kompenzacija, što dovodi do Poremećaja biomehanike Povećane potrošnje energije Smanjenog kretanje Gubitka funkcije

Promjene u zglobu uslijed imobilizacije Ograničenje pokreta u zglobu usljed skraćenja periartikularnog vezivnog tkiva (kontraktura), u težim slučajevima promjene su i na tetivama, ligamentima, mišićima i zglobu.Slojevi rastresitog vezivnog tkiva zamjenjuju se gušćim tkivom sa više ukrštenih veza Najčešći uzroci kontrakture zgloba

Disbalans snage mišića Neuromišićne bolesti Ožiljci nakon opekotina Degenerativne bolesti mišića Zapaljenja Povrede Skleroderma Bol u zglobu Posljedice ( čestih) kontraktura zglobova Fleksiona kontraktura kuka

- kompenzatorna lumbalna lordoza, fleksija koljena, kratki koraci Kontraktura kuka u spoljnoj rotaciji

- hod sa ukočenom nogom, pojačano opterećenje medijalnih ligamenata koljena Fleksiona kontraktura koljena

-plantarna fleksija (hod na prstima), povijen hod Kontraktura ramena(addukcija i unutrašnja rotacija ramena - nemogućnost

funkcionalnih pokreta prema gore i nazad Fleksiona kontraktura lakta - problemi u oblačenju, slabost tricepsa Fleksiona kontraktura ručja - oslabljen stisak šake Fleksione kontrakture zglobova prstiju-nemogućnost otvaranja šake za

hvat,otezano samozbrinjavanje Promjene na ligamentima i tetivamaNormalno: uzdužno postavljena, paralelna, tipa i snažna kolagena vlakna; položaj vlakana održava se djelovanjem sila koje djeluju duž tetive

Nakon povrede ili tokom imobilizacije Haotičan položaj novoformiranih vezivnih vlakana Slabljenje pripoja, resorpcija kosti ispod pripoja

Promjene na kostima U fiziološkim uslovima postoji dinamički balans stvaranja i resorpcije kosti Stvaranje kosti podstiču opterećenje tjelesnom težinom i vučenje mišića na

pripoju Nedostatak opterećenja : prevaga resorpcije kosti - osteoporoza Nakon 30-36 sedmica mirovanja u krevetu dolazi do 25-45% gubitka koštane

mase kalkaneusa Promjene na zglobovima

Tokom imobilizacije nema imbibicije hrskavice zglobnom tečnošću Ishrana hrskavice se tada vrši samo difuzijom koja je nedovoljna Hrskavica trpi degenerativne promjene Propadanje hrskavice; kompenzatorno bujanje kosti

Termini vezani za patološke promjene u zglobu Kontraktura – ograničena pokretljvost Ankiloza - nepokretnost,ireverzibilna Artrodeza -hirurški izazvana imobilizacija zgloba Pseudoartroza - lažni zglob

Promjene na kardiovaskularnom sistemu uslijed imobilizacije Kardijalno dekondicioniranje Izmjenjena reakcija na uspravan položaj-ortostatska hipotenzija

(neurovaskularno dekondicioniranje) Promjene u balansu tečnosti (smanjenje volumena plazme i krvi) Smanjenje sposobnosti prevencije venske tromboze Način života (ishrana, nivo aktivnosti) utiče na građu oblik i funkciju tijela

tokom razvoja i starenja

PREGLED LOKOMOTORNOG APARATAUtvrđivanje stanja lokomotornog aparata podrazumijeva:

Posmatranje (inspekciju) Palpaciju Ispitivanje obima pokreta Ispitivanje senzibiliteta Ispitivanje mišića (testovi)

Pregled ramenog obručaRameni obruč i rame:

Daju oslonac nadlaktici i cijelom gornjem ekstremitetu Omogućavaju opsežne pokrete i savršenost pokreta ruke

Rameni obruč se sastoji od: Sternoklavikularnog zgloba Akromioklavikularnog zgloba Glenohumeralnog zgloba

Inspekcija: Spontanih pokreta i simetrije (lijevo-desno) Stava Ritma pokreta ramena Kontralateralnog kretanja ruke Postojanja anomalija Postojanja deformiteta Promjena na koži Oblika kostiju

Palpacija: Kostiju (skapula, klavikula, sternum, humerus) Zglobova Mekih tkiva

Palpacija mekih tkiva ispituje se u 4 regije:1. Rotaciono jastuče ramena

- grupa mišića koja učestvuje u unutrašnjoj i spoljnoj rotaciji i abdukciji: m.supraspinatus m.infraspinatus m.teres minor m.subscapularis

Ispitivač stoji iza pacijenta, jednom rukom drži nadlakat, a drugu ruku stavi na rame i povuče nadlakat unazad-rotaciono jastuče postaje palpabilno 2. Subakromijalna i subdeltoidna burza -ukoliko su otečene i zadebljane, ograničavaju pokret zgloba i izazivaju bol 3. Pazušna jama - palpiraju se limfni čvorovi 4. Mišići ramenog pojasa -tonus, oblik, veličina, konzistencija

Mišići ramenog pojasaM.Sternocleidomastoideus - paran, dug, valjkast mišić - proteže se od sternokleidomastoidnog zgloba do mastoidaPregled :

Pacijent treba da okrene glavu na suprotnu stranu od mišića koji se palpira palpira se obostrano, počevši od pripoja na klavikuli i sternumu pa do

pripoja na mastoidu Kod patološkog procesa postoji nesklad u:

-veličini -obliku -tonusu

Simptomi: - bol na palpaciju - otok (hematom) - okretanje glave na povrijeđenu stranu M. Trapezius

Proteže se od tuberculum occipitalis ext. preko svih cervikalnih i prvih 10 grudnih pršljenova

Završni pripoj je na spoljnoj trećini klavikule Prekriva dio vrata i veliku površinu leđa Inervacija:Iz C2-C4 Funkcija:

-gornji dio- ekstenzija glave,laterofleksija vrata i suprotna rotacija -srednji dio podiže rameni pojas gore i unazad, stabilizuje lopaticuM.pectoralis maior

Pokriva prednju stranu grudi Sastoji se od 3 dijela sa širim početnim pripojem na

klavikuli,manubriumu i sternumu, i užim, završnim, na humerusu Inervacija: C5-8, T1 Funkcija:

- glavni adduktor ruke -učestvuje u unutrašnjoj rotaciji ruke M.deltoideus

Daje obli izgled ramenu Pokriva sa gornje strane glenohumeralni zglob Širokim pripojem hvata se od spoljne trećine ključne kosti, preko vrha

akromiona do prednje trećine grebena skapule Užim krajem pripaja se na tuberkulum deltoidea humerusa

Inervacija: N.axillaris (C5-6) Funkcija:

- glavni abduktor ruke učestvuje u ekstenziji i fleksiji ramena, te rotaciji ruke

M.biceps brachii-dvoglavi nadlakatni mišić Dugom glavom se pripaja na tuberkulum supraglenoidalis, kratkom

glavom na tuberkulum korakoideus Donji pripoj-zajednički na tuberculum radii

Inervacija: N.musculocutaneus(C5-6) Funkcija:

- glavna- fleksija podlaktice - vrši i funkciju supinacije podlaktice pri fleksiji od 90 stepeni u laktu M.latissimus dorsi - široki leđni misi

Pripaja se aponeurozom duž procesus spinosusa Th7-12 i svih lumbalnih i sakralnih pršljenova, ilijačne kosti, nekoliko rebara

Drugi pripoj - za žlijeb bicepsa na humerusu Inervacija:N.thoracodorsalis Funkcija:

- spuštanje ramena i isturanje grudi i laterofleksiji trupa -učestvuje u ekstenziji, unutrašnjoj rotaciji i addukciji ruke M.m.rhomboideus maior et minor

Prvi pripoj na procesus spinosus C7-T1(mali), T2-T5(veliki) Drugi pripoj na unutrašnjoj ivici skapule

Inervacija: N.dorsoscapularis Funkcija:

- posturalni mišići - sinergistički učestvuju u raznim pokretima ramena M.serratus anterior-prednji testerasti miši

Prednji pripoj od prvog do desetog rebra naprijed Zadnji pripoj od gornjeg do donjeg ugla lopatice

Inervacija: N.thoracicus longus(C5-7) Funkcija:

- fiksira skapulu - učestvuje u zabacivanju ramena unaprijed Ispitivanje obima pokreta: Kako se izvodi ?

Iz stava “mirno” - od ispitanika tražiti da podigne obe ruke do horizontalne linije (ispružene u laktu sa dlanovima prema dole)

Nakon toga tražiti da podigne ruke iznad glave i sastavi dlan uz dlan Tražiti da postavi dlanove na zadnju stranu vrata (uvid u abdukciju i

spoljnu rotaciju) Tražiti da stavi ruke na ledja, pri čemu je nadlanica okrenutih prema

grudnom košu (uvid u abdukciju i unutrašnju rotaciju)Ispitivanje mišića ramena: Abdukcija:Primarni abduktori:

1. m.deltoideus (pars medialis)2. m. supraspinatus 3. m.deltoideus (pars posterior)

Sekundarni abduktori:1. m.deltoideus (pars posterior)2. m.serratus ant.

Addukcija:Primarni aduktori:

1. m.pectoralis maior 2. m.latissimus dorsi

Sekundarni aduktori 1. m.teres maior 2. m.deltoideus 3. m.subscapularis

Fleksija Primarni fleksori:

1. m.deltoideus (pars ant.)2. m.coracobrachialis

Sekundarni fleksori:1. m.biceps brachii 2. m.pectoralis maior 3. m.deltoideus

Ekstenzija Primarni ekstenzori:

1. m.latissimus dorsi 2. m.teres maior 3. m.deltoideus

Sekundarni ekstenzori:1. m.teres minor2. m.triceps brachii (caput longum)

Spoljna rotacija Primarni:

1. m.infraspinatus 2. m.teres minor

Sekundarni:1. m.deltoideus (pars post)

Unutrašnja rotacija Primarni:

1. m.subscapularis 2. m.pectoralis maior et minor3. m.latissimus dorsi 4. m.teres maior

Sekundarni:1. m.deltoideus (pars anterior)

LAKAT (articulatio cubiti) Formira se uzglobljavanjem donjeg okrajka humerusa i gornjeg okrajka radiusa i ulne

Sastoji se od tri zgloba 1. art.humeroulnaris 2. art.humeroradialis 3. art.radioulnaris Pripada grupi stabilnih zglobova sa malim stepenom slobode kretanja Pokreće se samo u jednoj ravni (fleksija i ekstenzija)

Pregled lakta: Inspekcija

-uočiti položaj lakta u odnosu na uzdužnu osovinu ruke -obratiti pažnju na stanje okolnih mekih tkiva (otok,deformacije,ožiljci,boja kože)

Palpacija - ispitivač obuhvata nadlakticu i palpira medijalni i lateralni epikondil - pri flektiranom laktu palpira olekranum i glavicu ulne

Ispitivanje obima pokreta lakta Fleksija:- pacijent iz stava mirno treba da dohvati vrh ramena vrhovima prstiju Ekstenzija:- pacijent treba da u potpunosti ispruži ruku Pronacija i supinacija:- lakat flektiran pod uglom od 90 stepeni i priljubljen uz tijelo, a od pacijenta tražiti da uvrće i izvrće podlakticu

Ispitivanje mišića lakta:Fleksija Primarni fleksori:

1. m.biceps brachii 2. m. brachialis

Sekundarni fleksori:1. m. brachioradialis 2. m.supinator

Ekstenzija Primarni ekstenzori:

1. m.triceps brachii Sekundarni ekstenzori:

1. m.anconeus Supinacija Primarni supinator:

1. m.biceps brachii 2. m.supinator

Sekundarni supinator: 1. m.brachioradialis

Pronacija Primarni:

1. m.pronator teres 2. m.pronator quadratus

Sekundarni: 1. m.flexor carpi radialis

ZGLOBOVI RUČJA I ŠAKE Inspekcija podrazumijeva:

-posmatranje spontanih pokreta (simetrija,brzina, karakter)- položaj šake - struktura šake i prstiju - veličina i oblik prstiju - pozicija prstiju i zglobova - izgled kože- izgled dlana-linije - izgled nadlanice (reljef ekstenzornih tetiva)

Palpacija -kože-kostiju -zglobova -mišića

Ispitivanje obima pokreta ručja -fleksija i ekstenzija -ulnarna i radijalna devijacija

Ispitivanje obima pokreta prstiju Fleksija -u nivou metakarpofalangijalnih zglobova -u nivou proksimalnih i distalnih interfalangijalnih zglobova Abdukcija i addukcija prstiju

- II,III I IV prst-abdukcija do 20 stepeni - abdukcija palca do 70 stepeni - abdukcija malog prsta do 30 stepeni

Ispitivanje obima pokreta palca Fleksija

-vrh palca dotiče korijen malog prsta Ekstenzija-odvođenje palca od kažiprsta do 60 stepeni Opozicija palca-normalna ako palac može da dohvati vrhove ostalih

prstiju

ZGLOB KUKA (articulatio coxae) Kuglasti zglob koji se sastoji od:

- konveksnog zglobnog tijela - glava bedrene kosti - konkavnog zglobnog tijela - acetabulum

Pokretljivost zgloba kuka zavisi od: - mehaničkog odnosa zglobnih tijela - ligamenata - mišića

Kretnje u kuku se izvode oko: 1. Sagitalne osovine (abdukcija i addukcija) 2. poprečne osovine (fleksija i ekstenzija) 3. uzdužne osovine (unutrašnja i spoljna rotacija) Fleksori kuka

-m.iliopsoas -m.rectus femoris -m.sartorius

Ekstenzori kuka -m.gluteus maximus -mišići zadnje lože natkoljenice

Abduktori kuka -m.gluteus medius -m.gluteus minimus

Aduktori -m.adductor longus -m.adductor magnus -m.adductor brevis

Unutrašnji rotatori -dio m.gluteus medius-a-m.gluteus minimus -m.tensor fascia latae

Spoljni rotatori -m.pyriformis -mm.gemelli -m.opturator ext.-m. quadratus femoris KOLJENO (articulatio geni)

Najveći zglob Zglob koji se najčešće povređuje Pokreće se u 2 ravni Glavna uloga: nosi težinu tijela i omogućava kretanje

Inspekcija: Praćenje ritma i glatkoće koraka Praćenje položaja koljena u fazama hoda Praćenje pokreta u fazama skidanja odjeće i obuće (kompenzatorni

pokreti? “trik“pokreti?) Da li ima znakova upale, povrede? Da li ima otoka, crvenila? Izgled muskulature u okolini koljena Posmatranje u “stavu mirno“ Deformacije:

- genu valgus “X“ noge;ugao femura i tibije velik - genu varus “O“ noge,ugao otvoren ka unutra - genu recurvatum-hiperekstendiran položaj

Palpacija (kostiju i mekih tkiva):Pacijent sjedi na ivici stola, potkoljenice vise ili ako mora da leži koljena treba da flektira pod uglom od 90 stepeni

• Topografski koljeno ima: -prednju stranu -zadnju stranu -bočnu stranu

Čašica (patella) se posebno palpira - plosnata kost trouglastog oblika sa vrhom prema dole - fiksirana je ako je koljeno u fleksiji - pokretna je ako je koljeno u ekstenziji (pomjera se naviše) Meka tkiva koljena

M.Quadriceps femorisSastoji se od 4 mišića: m.rectus femoris, mm.vastus medialis et lateralis i intermedius - obavijeni fascijom - palpiraju se kao cjelina (oblik, tonus, konzistencija, obim-simetrično)

Burze – sluzne vreće: - prepatelarna - suprapatelarna - duboka infrapatelarna Meniskusi - međuzglobni kolutovi – diskoidne hrskavične tvorevine u pukotini koljenog zglobaOsnovna funkcija:- povećavaju kliznu površinu - Spoljašnji (lateralni) – imaju ulogu da amortizuju i olakšaju pokret zgloba

Unutrašnji (medijalni) - slabije pokretan, češće se povređuje Ligamenti

Čvrste vezivne trake paralelnih kolagenih vlakana unutar kapsuleImaju pripoje na kostima sa prednje, zadnje i bočne stranea) Ligament spoljašnje strane lig.collaterale fibulare: -spaja lat.epikondil femura sa vrhom fibule

-nije povezan sa kapsulom zglobab) Ligament unutrasnje strane lig.coll.mediale (lig coll.tibiale): - spaja unutrašnji kondil femura i gornji kraj tibije -Najčešća povreda kod sportista (direktan udarac)Ispitivanje obima pokreta koljena- zglob tipa šarke- osnovni pokreti fleksija i ekstenzijapri fleksiji se može izvesti i spoljnja i unutrašnja rotacija potkoljenice antagonističkom aktivnošću: m.semimembranosusa m.semitendinosusa m.gracillisa, m.sartoriusaAktivni pokreti:- zatražiti da pacijent čučne i ustanefleksija:- da pri čučnju sjedne na pete ili da sjedi na ivici stola i maksimalno savije noguekstenzija: - ustaje iz čučnja u uspravan položaj- ako sjedi da ispruži noge u koljenuunutrašnja i spoljna rotacija(pasivno):- pacijent sjedi na ivici stola flektiranih koljena- ispitivač jednom rukom fiksira donji okrajak femura, a drugom obuhvata petu i stopalo i potom izvodi unutrašnju i spoljnu rotacijuIspitivanje mišićaPrimarni fleksori:-m.semimembranosus-m.semitendinosus-m.biceps femoris-Inervacija: n. ischiadicusIspitivanje zadnje lože buta:-pacijent leži potrbuške, flektira koljeno-ispitivač jednom rukom obuhvata dio iznad skočnog zgloba, drugu ruku stavi na zadnju ložu buta i naloži pacijentu da maksimalno flektirakoljeno. Ispitivač se izvedenom pokretu suprotstavlja kontra-pokretomEkstenzijaPrimarni ekstenzor koljena-m.quadriceps femoris-Inervacija: n.femoralis-ispitivanje čučnja-ako pacijent sjedi na ivici stola-da učini maksimalnu ekstenzijuSKOČNI ZGLOB I STOPALOTrpe velika opterećenjaPodložni procesu deformacije (često zbog neadekvatne obuće)

Podložni neurološkim, mišićnim, sistemskim oboljenjimaIzloženi povređivanjimaInspekcijom se ispituje -kako hoda-kako se stopalo oslanja na podlogu-kako balansira-da li zabacuje stopalo-kako deformiše obuću (koju stranu,čukljevi)-kakvi su pokreti pri skidanju obuće-proporcije prstiju, raspored anomalija-deformacije (pes varus – uvrnuće unutra pes valgus – izvrnuće spolja pes aequinus – plant.fleksija pes calcaneus – u dorzifleksiji pes planus – spušten svod pes excavatus – izražen svod)hod na prstima i petama, a zatim na spoljnim i unutrašnjim rubovima tabanaIspitivanje obima pokreta:Dorzifleksija i plantarna fleksija -u skočnom (nožnom ) zglobu

ispitivač fiksira petu jednom rukom, a drugom obuhvati stopalo sa prednje strane

- pacijent izvodi dorzifleksiju i plantarnu fleksijueverzija-inverzija-ispitivač jednom rukom fiksira petu, a drugom donji kraj potkoljenice i vrši pasivno uvrtanje i izvrtanjeabdukcija-addukcija prednjeg dijela stopala-ispitivač jednom rukom fiksira petu, a drugom obuhvati prednji dio stopala i gura ga unutra ili spoljaMišićiDorzalni fleksoriprimarni:1.m.tibialis anterior 2.m.extensor hallucis longus 3.m.extensor digg.longus-Inervacija: N.peroneussekundarni:1.m.extensor hallucis brevis 2.m.peroneus tertius -Ispitivač naloži pacijentu da stane na petePlantarni fleksoriprimarni: 1.m.tricepssurae (m.gastrocnemius,m.soleus) 2.m.flexor hallucis longus 3.m.flexor digg.longus-Inervacija:N.tibialis post.(L5-S1) sekundarni: 1.m.peroneus brevis et longus 2.m.tibialis post.

-Ispitivač naloži pacijentu da stane na vrhove prstiju

Pregled vrata: -Vratni dio kičme ima tri glavne funkcije: 1. obezbjeđuje podlogu i stabilnost glave2. omogućava pun obim pokreta glave3. štiti kičmenu moždinu i arterije koje prolaze kroz otvore na pršljenimaInspekcijom (posmatranjem) se uočava:

samostalnost hoda stav tijela simetričnost građe položaj glave pokreti glave pokreti glave u odnosu na druge dijelove tijela pri oblačenju/skidanju prisutnost ožiljaka, tumefakcija, uvećanih limfnih čvorova izgled štitne žlijezde

Palpacija : obavlja se po mogućnosti u uspravnom položaju pacijentaa) kosti i hrskavice prednja i zadnja strana (spinozni i poprečni nastavci, fasetni zglobovi)b) mišići : - oblik - veličina - tonusM. sternocleidomastoideusPri ispitivanju pacijent treba da okrene glavu na suprotnu stranu od mišića koji se pregleda, a pregled se vrši obostranoKod patoloških procesa javlja se: -bol na palpaciju -otok (hematom) -okretanje glave na povrijeđenu stranu M. trapesiusDo oštećenja ovog mišića dolazi često u saobraćajnim udesima pri fleksiono – ekstenzionim povredamaPri palpaciji je prisutna bolna osjetljivostISPITIVANJE OBIMA POKRETA- ispituje se aktivni i pasivni pokret- prati se kvalitet pokreta (da li je “gladak" ili isprekidan, usporen i sl)a)Aktivni pokreti u vratuFleksija: tražiti od pacijenta da bradom dodirne grudni koš Ekstenzija: tražiti od pacijenta da pogleda u tavanicu Rotacija: tražiti od pacijenta da okreće glavu u pravcu jednog, pa drugog ramena Laterofleksija: tražiti od pacijenta da uhom dodirne rame, a da pri tom ne odiže

rameb) Pasivni pokreti vrataŠakama obuhvatiti glavu pacijentaPrethodno zatražiti da se opusti Glavu laganim pokretima savijati naprijed – nazadIspitatiti rotacijeIspitati laterofleksijeISPITIVANJE SNAGE MIŠIĆA VRATA- Za potrebe ispitivanja pacijent sjedi, a ukoliko ne može, ležiFleksija : Ispitivač jednu ruku postavi na čelo pacijenta i pridržava glavu, a drugu ruku postavi na grudni koš. Od pacijenta zatraži da savije glavu prema naprijed.Povećavanjem pritiska ruke na čelo, ispitivač se suprostavlja pokretu glave.Primarni fleksori vrata: m. sternocleidomastoideusSekundarni fleksori vrata:m. scalenim. paravertebralesEkstenzija:Ruka ispitivača je na gornjem dijelu leđa i lopaticeDlan druge ruke obuhvata glavu preko potiljkaOd pacijenta se traži da glavu zabaci unazad, a pri tom se pruža postepeni otpor pokretuPrimarni ekstenzori:mm. paravertebrales extensoresm. TrapesiusSekundarni ekstenzori:mali unutrašnji mišići zadnje lože vrataRotacija:Ispitivač stoji iza pacijentaJedna ruka ispitivača je na ramenu pacijenta, druga ruka se postavi na ugao mandibule suprotne straneIspitati obostranoPružati otpor izvođenju pokreta

HODU ostvarivanju funkcije kretanja učestvuje cjelokupan nervni sistem, a izvršnu ulogu imaju mišići i koštano zglobni sistem.Održavanje ravnoteže i pokretanja tijela prema naprijed naizmjeničnom akcijom oba donja ekstremiteta omogućeni su: - mišićnom snagom - silom teže - silom inercijeKorak je osnovni pokret koji pravi noga, a sastoji se od dvije osnovne faze koje

se dijele u podfaze.I faza-60% vremena-zauzimanje položaja za kretanje kad je stopalo na podlozi-opterećene su obe nogeII faza-40% vremena iskorak-stopalo nema dodira sa podlogomFaza zauzimanja stava sadrži više podfaza:1. Dodir pete sa tlom2. Cijelo stopalo (ili taban) oslonjeni na tlo3. Potpuni oslonac na stopalo4. Odbacivanje od podloge-peta→srednji dio stopala→prstiFaza kretanja – iskoraka -akceleraciona (ubrzana)Počinje prvom podfazom koja je brža od ostalihDruga podfaza-kada drugo stopalo preuzima svu težinu tijela a aktivno stopalo prelazi u treću fazu deakceleracije (usporenja) nakon čega ponovo počinje prva fazaSimultano sa fazama koraka osciliraju i drugi dijelovi tijelaDjelovanjem mišića fleksora kuka izvodi se iskorak prema naprijed. Mišići adduktori kuka (mm.glutei med. i mm.glutei min.) imaju ulogu stabilizatora karlice u hodu i djeluju u fazi opterećenja noge. Mišići ekstenzori kuka (m.glutei max.) imaju posebno djelovanje u fazi opterećenja jedne noge-sprečavaju antefleksiju karlice i gornjeg dijela trupa. M.quadriceps ima ulogu ispružanja koljena.Ispitivanje hoda:

Kako hoda Koristi li pomagala Koristi li pomoć/oslonac druge osobe Kako korača Kakav je stav tijela Pokreti ruke pri hodu Hod otvorenih očiju Hod na petama Hod na prstima Tandem hod Pregled obuće (deformacija) Širina osnovice hoda (5-10cm) Dužina koraka(poprečni iskorak-70 cm-između 2 faze,1/2 od toga je

rastojanje od pete jedne do prstiju druge noge Širina osnovice hoda i dužina koraka zavise od antropometrijskih

karakteristikaPovećanje širine osnovice postoji kod:- neuroloških poremećaja- vaskularnih poremećaja- intoksikacija (neoplazme,metaboličke,alkoholizam)- mišićne distrofijePoremećaj dužine iskoraka:

u starijoj dobi kod ateroskleroza kod M.Parkinsona kod deformiteta donjih ekstremiteta

Patološki hod:- Hod u kojem nema usklađenih fizioloških, ritmičnih i naizmjeničnih pokreta1. skraćenje donjeg ekstremiteta2. antalgičan hod (šepanje)3. luksacija kuka 4. osteoartritisi5. slabost mišića DE6. amputacije7. bol u peti8. tijesna obuća9. umor mišića

Tehnike/metode F.T. kod koštano mišićnih poremećajaKod izbora terapije za određeni poremećaj koštano mišićnog sistema, najčešće se postavljaju pitanja:- Koja terapija je najbolja za postojeće oštećenje?- Zašto baš ta terapija?- Treba utvrditi da li je određena terapija izabrana : “Po navici “, jer je to uobičajeno (iz kliničkog iskustva)Zbog mehanizma njenog djelovanja (da li je poznat mehanizam ?)postoje li kvalitetna istraživanja koja su pokazala efikasnost izabrane terapije?Nedostaci izbora terapije na osnovu “Kliničkog iskustva”

obično se pamte samo pozitivna iskustva pacijent iz obzira prema terapeutu ne saopštava da terapija nema efekta rezultati se ocjenjuju u stilu “ bolje” – bez odgovarajuće procjene

( mjerenja, analiz itd. .. ) nepostojanje kontrolne grupe

OSNOVNE TEHNIKE FIZIOTERAPIJE 1. MOBILIZACIJA Ciljevi:

Poboljšanje pokretljivosti Prevencija kontraktura Očuvanje tjelesne šeme Poboljšanje arterijske, venske i limfne cirkulacije Poboljšanje psihi č kog stanja

Tipovi: A. Aktivna mobilizacijaVrste:

čisti aktivni pokret potpomognuti aktivni pokret kontrolisani aktivni pokret aktivni i aktivno - pasivni pokret u vodi aktivni pokret pod trakcijom aktivni pokret protiv otpora

Uslovi za efikasnost aktivnog pokreta: pripremljen zglob lagan ritam (1 pokret / 3 sek.) maksimalno moguć obim pokreta ponavljanje pokreta doziranje prema stanju bolesti /oštećenja doziranje prema mogućnostima pacijenta

B. Pasivna mobilizacija čisto pasivni pokret pasivni pokret pod trakcijom aktivno – pasivni pokret manipulacija

C. Pozicioniranje Sistemom pulija (koturače) Zemljinom težom Rukama terapeuta Konopcima, trakama Aparatima za pozicioniranje (ortoze i sl. )

Kontraindikacije za pozicioniranje: Upalna stanja Svježe koštane lezije Osteoporoza Svježe lezije mekih tkiva

2. IMOBILIZACIJA Preventivna (sprečavanje nepravilnih položaja ) Terapijska (korekcije nepravilnih položaja ) Analgetska (upale, povrede)

Bol uslovljava nepravilan položaj, što dovodi do ograničenja pokreta, a ograničen pokret pojačava bol (začaran krug)Kod primjene imobilizacije potrebno je :

Zglob postaviti u funkcionalan položaj Obezbjediti komfor pacijentu Izbjegavati prolongiranje imobilizacije Prekidati imobilizaciju u periodima provođenja terapijskih pokreta Kod produžene imobilizacije provesti mjere prevencije komplikacija

3. Jačanje mišića Aktivno bez otpora Aktivno sa otporom (manuelnim ili mehani č kim)

Pasivno-elektrostimulacijom

KOŠTANO-MIŠIĆNA OŠTEĆENJA - PRELOMI KOSTIJU kost ima visok stepen otpornosti na opterećenje može da podnese teret i 10 do 20 puta veci od TT (atlete, dizači tegova) ako je intenzitet mehaničke sile koja djeluje na kost veći od granice

elastičnosti i izdržljivosti kosti , dolazi do prekida koštanog tkiva-preloma (frakture)

Koštane prelome izazivaju sile: pritiska/kompresije savijanja/angulacije uvrtanja/rotacije istezanja/trakcije

Dejstvo sile je različito u zavisnosti od oblika kosti : duge kosti se lome poprečnim, kosim i spiralnim prelomima u predjelu

dijafize, a kosim i poprečnim u predjelu epifize kockaste kosti - slijeganjem spongioznog koštanog tkiva avulzioni prelomi -izazvani čupanjem (kada sila trakcije djeluje preko

mišića i ligamenata) kominutivni prelom (kompresija se kombinuje sa savijanjem) fisure - nepotpuni prelomi - razdvajaju samo dio kosti prelom "Zelene grane" kod djece, periost je debe o i elastičan, i pri

prelomu ostaje sačuvanPomjeranje fragmenata ili dislokacija

ad latus - po širini - fragmenti su se razmakli bočno ad longitudinem (po dužini ) ad axin (kada fragmenti izme đ u sebe stvore ugao, anguliraju) kombinovane dislokacije otvoreni prelom (ako je fragmentima oštećena i koža )

Sila koja izaziva prelom kosti oštećuje i meka tkiva, pa dovodi do : kidanja fascije kidanja krvnih sudova kidanja nerava nagnječenja

Simptomi preloma kosti:

Lokalni- dolor (bol)- tumor (pove ć an volumen tkiva usljed otoka i pomjeranja fragmenata)- calor ( toplota) povišena lokalna temperatura na mjestu preloma- functio lesa - ometena i onemogu ć ena funkcija- patološka pokretljivost- krepitacije- hematom

Opšti simptomi - uzbuđenje- bolovi- traumatski šok- mogućnost iskrvarenja- povišena temperatura (zbog resorpcije produkata razorenog tkiva i krvi) Zarastanje kosti:

1. faza hematoma2. inflamatorna faza3. resorptivna faza4. faza hrskavičnog (mekog ) kalusa5. faza okoštavanja6. faza konsolidacije (remodeliranja) - traje nekoliko mjeseci

Liječenje koštanih prelomaPrelom je urgentno stanje i zahtijeva hitno liječenjeOtvoreni prelom - najurgentnije stanjeCilj: Stvaranje optimalnih uslova da prelomljeno koštano tkivo i meka tkiva nesmetano, pravilno i brzo zarastuTok i kraj procesa zarastanja određuju :

povoljni faktori dobar položaj fragmenata sa što manjom dislokacijom malo oštećenje mekih tkiva lokalizacija preloma na mjestu fiziološki dobre vaskularizacije dobra fiksacija fragmenata , životna dob (mladost) i dobro opšte stanje

zdravlja nepovoljni faktori:- dislokacija- loša cirkulacija- velika razaranja mekih tkiva- lokalizacija na predjelu kompaktne kosti- labava fiksacija- infekcija mekih tkiva- starost i opšte loše stanje zdravljaMetode liječenja: neoperativneoperativneDa bi se postigao cilj, moraju biti obezbjeđene: 1. repozicija (namještanje fragmenata u normalan, fiziološki položaj)

izvodi se u opštoj anesteziji da bi se postigla potpuna relaksacija mišića i izbjegla bolnost

izvodi se odgovarajućim manevrima za svaku vrstu preloma2. imobilizacija (obuhvata 2 susjedna zgloba u funkcionalnom položaju)

izvodi se prije repozicije (pri ukazivanju prve pomoći i transportu)

izvodi se nakon repozicije, najčešće gipsom gips za hodanje (po Sarmientu) viseći gips (za prelom dijafize humerusa) gips - čizma (za prelom potkoljenice) mideri (za prelome pršljenova) ovratnici (za prelome cervikalnih pršljenova)

Fiziološki položaj onaj u kojem su: zglobovi opušteni, relaksirani zategnutost mišića agonista i antagonista približno jednaka zglobna čahura i ligamenti olabavljeni

- za kuk je to fleksija i addukcija- za koljeno fleksija- za skočni zglob plantarna fleksija - za lakat fleksija od 90 st.Funkcionalni položaj je onaj u kom cijeli ekstremitet najbolje funkcioniše, čak i kad je zglob u teškoj kontrakturi ili ankiloziZa rame:- abdukcija nadlaktice 40-45 st- fleksija do 15 st- pronacija 20 st.Za lakat:- fleksija 90 st- neutralni položaj između pro i supinacije Za ručni zglob: - dorzifleksija 20 do 30 st- fleksija McPh. 70do 90 st- palac u opozicijiZa kuk:- fleksija 5 st- abdukcija 15 st neutralna rotacijaZa koljeno - fleksija 90 st

Fizikalno liječenje preloma za vrijeme imobilizacije, počinje odmah po postavljanju imobilizacije po

principu "mobilizacija u imobilizaciji" aktiviranje svih miši ć a izometričkim kontrakcijama aktivne vježbe pokretača distalnih i proksimalnih segmenata vježbe snage vježbe disanja i relaksacije

Ovim programom se : ubrzava resorpcija hematoma sprečava stvaranje ožiljaka

sprečava atrofija i fibroza miši ć a održava propriocepcija stimuliše osteogeneza poboljšava cirkulacija

Poslije imobilizacije: nastavlja se rad na programu iz perioda imobilizacije povećava se obim pokreta (aktivne i potpomognute vježbe) vježbe sa progresivnim otporom vježbe snage i koordinacije hidrokineziterapija pokreti do granice bola savladavanje kontraktura istezanje skraćenih mišića foto, termo, elektro th. ortoze, rasteretni aparati

Komplikacije preloma- Javljaju se ukoliko postoje :

greške u liječenju velika ošte ć enja tkiva nepovoljni endogeni uslovi interkurentna oboljenja

Najčešće komplikacije su povrede krvnih sudova.1.Folkmanova (Volkmanova) kontraktura - nastaje zbog :

direktne traume spazma arterija šake pritiska fragmenata na zid krvnog suda pritiska spolja, i z a z vanog poveskom ili imobilizacijom

Simptomi: bolovi parestezije otok prstiju lividna i hladna koža atrofija podlaktice i šake ograničenje pokreta slabljenje mišićne snage

Terapija: analgetske struje, laser, ES, ortoze, potpomognute vježbe (što prije)2. Odloženo (usporeno) stvaranje kalusaUzroci :

fiziološki loše ishranjeno mjesto preloma ( donja trećina tibije, vrat femura)

veliko oštećenje mekih tkiva loša resorpcija loš hirurški rad

infekcija ukoliko tkivo ne podnosi osteosintetski materijal totalna imobilizacija bez fi z ioterapije intermitentna metabolička oboljenja

Klinički nalaz: nefiksirani fragmenti nestabilnost pri funkciji distalnih segmenata povremeni bolovi na mjestu preloma povremeni otok na mjestu preloma RTG - vidljiva frakturna pukotina

3. Pseudoartrozaizostalo zarastanje i stvaranje lažnog zgloba.Uzroci: isti kao kod odloženog stvaranja kalusaKlinički znaci:

očigledna pokretljivost fragmenata velika ograničenost funkcije deformacija na mjestu preloma povišena lokalna temperatura

Terapija - hirurška (ekstrafokalna fiksacija)4. Prekomjerno stvaranje kalusa (Calus luxurians)

veliko vretenasto zadebljanje na mjestu preloma nastaje kao posljedica pretjerane aktivnosti periosta pri zarastanju uzrok je nepoznat

5. Avaskularna (aseptička) nekroza - nastaje kad jedan dio veće kosti ili cijela manja kost ostanu bez neophodne vaskularizacijeUzroci:

trauma ( povreda nutritivnih krvnih sudova) ponovljena mikrotrauma infekcija

I faza izumiranje ćelija (dekalcifikacija) razmekšavanje kosti i pojava zrnaste građe koštana arhitektura očuvana koštano tkivo djelimično nekrotizira

klinički znaci: otok, bol, ograničeni pokreti zglobaII faza (faza deformacija) početak revaskularizacije

stvaranje vaskularnog vezivnog tkiva u nekrotičnoj kosti na mjestu izumrlih trabekula stvara se novo koštano tkivo (mekano i još

podložno deformacijama na pritisak) kost može da se spljošti i da dobije nepravilan oblik klinički simptomi su isti kao u fazi I, a hod veoma otežan

RTG nalaz: kost je mrljasta, bez trabekula, mutna i nekad cističnaIII faza - faza restitucije:

traje nekoliko mjeseci građa kosti se približava normalnoj često ostaje trajna deformacija kostiju klinički simptomi se stišavaju (ostaje bol pri naporu)

predilekciona mjesta za aseptičku nekrozu su: - glava femura ( caput femoris) - os lunatum - os naviculare - patela - talusLiječenje:a) operativnob) konzervativno

imobilizacija u funkcionalnom položaju motorna aktivnost imobilisane muskulature (izometričke i izotoničke

vježbe susjednih segmenata ) u III fazi imobilizacija se skida

6. Algodistrofični sindrom -Sy. Sudeck Sinonimi: koštana atrofija, kauzalgija, posttraumatska distrofija, bolna

osteoporoza, refleksna simpatička distrofija jedna od najtežih komplikacija preloma i drugih trauma lokomotornog

aparata etiologija-nepoznata patofiziologija-nije sasvim razjašnjena Postoji opšta saglasnost da je u pitanju dubok poremećaj vegetativne

vazomotorne inervacije i reakcije simpatikusa

Klinička slika:Koža je:

blijeda ili crvena pojačane vlažnosti ili suha povišene lokalne temperature

U ranoj fazi (do 3 mjeseca) prisutan je : bol osjećaj žarenja, pečenja promjena boje promjena vlažnosti otok bol koji se širi prema gore i dole

Distrofična faza (od 3mj. do 1 godine) : otok perzistira koža suva, hladna, sjajna, blago lividna RTG - vidljivi znaci mrljaste osteoporoze

Atrofična faza (od 1g nadalje)

atrofija svih tkiva teška kontraktura koža hladna, suha, atrofična RTG - trajna osteoporoza

Predispozicija za nastanak Sy. Sudeck prelom blizu zgloba osobe pod stresom depresivne, nervozne, ambiciozne osobe

Prevencija uklanjanje svih štetnih nadražaja koji mogu izazvati ili povećati bol tijesna ili preširoka imobilizacija loša repozicija rana mobilizacija

Terapija - najdelikatniji zadatakFizioterapijaI faza -rana hiperalgična faza:

izbjegavati direktan dodir sa kožom, osim TENS - a indirektno djelovati na ganglione simpatikusa (DD struje - DF 100 H z ,

IF struje) II faza:

lokalna aplikacija (doziranje ispod granice bola) laser, TENS, krioterapija kineziterapija (ispod granice bola) indirektna kineziterapija (vježbe svih slobodnih segmenata tokom akutne

faze)III faza, po smirenju bolne faze:

fizioterapija kao i kod drugih sličnih stanja (kontrakture, pareze itd...)

ARTROZE degeneratvna oboljenja zglobova pogađa najaktivnije zglobove javljaju se u srednjoj i starijoj životnoj dobi lokalizacija - na mjestu najvećeg pritiska

Uzroci: a) lokalni

mehaničko-statičko i dinamičko preopterećenje zgloba deformiteti povrede mikrotraume laksitet zgloba

b) opšti starenje povećanje tjelesne težine genetski faktori

endokrini metabolički

Preovladavaju promjene na hijalinoj hrskavici koja je oštećena: a) direktnom traumom (pri zglobnim prelomima)b) indirektno - traumatskim poremećajem vaskularizacije kod teških povreda mekih tkiva zgloba pri:

luksacijama distorzijama ili procesom aseptičke nekroze subhondralne kosti sumacijama mikrotrauma prenaprezanjem svih struktura zgloba (vrhunski sportisti)

Kod oštećenja hijaline hrskavice javljaju se slijedeće promjene: hrskavica je mutna, žućkasta i vlaknasta mogu se javiti subhondralne ciste ogoljela kost sklerozira na bočnim ivicama epifiza dolazi do koštane proliferacije (osteofiti) zglobna kapsula zadeblja ligamenti zadebljaju mišići atrofiraju

U kasnoj fazi: hrskavica iščezava subhondralna kost sklerozira zglobni prostor se sužava zglob postaje manje pokretljiv

Klinički: bol zadebljanje hidrops ograničeni pokreti

Fizioterapija artrozaCiljevi:

očuvati pokretljivost očuvati obim pokreta smanjiti bolove

Primjenjuju se: vježbe istezanja mišića pokretača zglobova vježbe istezanja susjednih segmenata vježbe snage mišića vježbe korekcije kontraktura hidrokineziterapija masaža (manuelna, vibraciona) termoterapija elektroterapija ultrazvuk KTD

magnetoterapija

OSTEOPOROZAPo definiciji WHO (SZO) - Svjetske zdravstvene organizacije:Osteoporoza je bolest koju karakteriše niska koštana masa i mikroarhitekturalno propadanje koštanog tkiva koje vodi ka povećanju fragilnosti kosti i time povećava rizik od frakturaJedna od tri žene i jedan od 12 muškaraca u životnoj dobi preko 50 god pogođeni su osteoporozomTokom života koštana masa se mijenja kroz 3 faze:1. rast2. konsolidacija3. gubitak

spori gubitak koštane mase počinje oko 40-e godine kod oba pola početni gubitak kosti je oko 0,3 do 0,5 % od maksimalne koštane mase

godišnje ubrzani postmenopauzalni gubitak kosti kod žena(gubitak i do 5-6%

godišnje) tokom prve tri godine nakon menopauze gubitak od 15 % ukupni životni gubitak do 30-40 % koštane mase

Klasifikacija osteoporoze a) primarna :

95% pacijenata sa osteoporozom - žene povećana aktivnost osteoklasta vezana za hormonsku funkciju (estrogeni)

b) sekundarna: oba pola smanjena aktivnost osteoblasta

Faktori rizika za osteoporozu: ženski pol životna dob rasa (bijela i žuta) porodična anmneza niska maksimalna koštana masa rana menopauza hipogonadizam fizička neaktivnost niska tjelesna težina vrhunski sport (prekomjerni trening, nedovoljna ishrana) loša ishrana pušenje konzumacija alkohola u većim količinama konzumacija veće količine kafe (kofein)

dugotrajna imobilizacija zbog bolesti i povredeFaktori rizika za sekundarnu osteoporozu (20% žena i 40% muškaraca):

endokrini poremećaji ( tireotoksikoza, hiperparatireoidizam, Cushingov sindrom)

reumatske bolesti gastrointestinalni poremećaji (malapsorpcija, resekcija želuca, bolesti

jetre) maligne bolesti neki lijekovi (kortikosteroidi, heparin)

Kliničke manifestacije osteoporoze : klinički tiha bolest manifestna često postaje kada dodje do preloma prelomi se događaju najčešće u području kičme, kuka i ručnog zgloba prognoza: 50% pacijenata sa prelomom kuka više ne hoda, 25 % umire

unutar 18 mjeseciDijagnostika osteoporoze :

RTG (kasna, gubitak kosti je već 25-3 0 % ) ultrazvuk (skrining) osteodenzitometrija pretrage krvi (jonogram, koštani markeri)

Prevencija i terapija osteoporoze : primarna prevencija (kod mladih žena) sekundarna prevencija (u pre i perimenopauzalnom periodu, kod

visokorizičnih grupa) tercijarne mjere: kod pacijenata sa simptomima

Fizioterapija kod pacijenata sa osteoporozomKod kojih osoba se provodi fizioterapija? 1.osobe sa normalnom koštanom masom u cilju smanjenja rizika i osobe sa lakim gubitkom koštane mase (osteopenija) 2.osobe sa kliničkom dijagnozom osteoporoze bez preloma u anamnezi3.osobe sa uznapredovalim promjenama kosti koje su najčešće već imale neki prelom Prije početka terapije ocjenjuje se :

visina težina pokretljivost grudnog koša cerviko – torakalni deformiteti pokretljivost lumbalne kičme ocjena snage i izdržljivosti ocjena balansa funkcionalna ocjena ocjena bola

1.Tretman preventivne grupe i grupe sa osteopenijomProgram vježbi :

aerobne vježbe (skakanje i trčanje) aerobne vježbe (hodanje, ples) trening snage (kod mladih osoba koje više sjede) svi programi vježbi počinju od niskog (lakog) nivoa, sa postepenim

povećanjem intenzitetaMjere opreza:

kod osoba koje pate od bolesti zglobova i kičme kod osoba koje ne mogu pravilno da izvedu vježbu kod osoba sa problemima karličnog dna

2. Tretman grupe sa osteoporozom bez prelomaCiljevi :

održati snagu kosti spriječiti prelome poboljšati mišićnu snagu, balans i kondiciju poboljšati posturu poboljšati psihološ k o stanje edukovati pacijente smanjiti padove

Program vježbi : ciljane mišićne grupe (mišići kuka, kvadriceps, fleksori stopala) koje su

usmjerene na kosti sa najviše zahvaćene osteoporozom vježbe sa opterećenjem tjelesnom težinom ( sa osloncem) koje su

usmjerene na opterećenje kostiju najviše zahvaćenih osteoporozom (kičma, kuk, ručje)

vježbe primjeniti progresivno (od niskog nivoa postepeno povećevati intenzitet)

uporedo primjeniti dijetetski režim i medikamentoznu terapijuMjere opreza-izbjegavati :

fleksiju trupa pokrete rotacije(torzije) trupa podizanje tereta

3. Grupa sa teškim koštanim promjenama i prelomomCiljevi:

smanjenjenje padova prevencija budućih preloma balans/ koordinacija povećanje mišićne snage, elastičnosti, korekcija posture reedukacija hoda psihološka podrška kontrola/ smanjenje bola

Program vježbi: početi sa vježbama vrlo niskog intenziteta za trening snage koristiti vrlo kratke krake poluge tereta ili otpor težine

tijela

vježbe (ukoliko su pacijentu teške na strunjači) – da se izvode u vodi, uz postepeno povećanje otpora

svi programi vježbi treba da budu progresivni,u smislu povećanja intenziteta

ostale fizikalne procedure (hidroterapija,TENS, relaksacija, masaža, magnet, ES za ekstenzore kičme)

edukacija pacijenata (način života, dijetetski režim, mjere samopomoći, zaštitni položaji, vježbe u zajednici itd... )

Mjere opreza: ne raditi vježbe visokog intenziteta ostale mjere predostrožnosti kao za II grupu.

VERTEBRALNI BOLNI SINDROMIAnatomija i biomehanika kičmeKičmu čine:

koštane strukture - pršljenovi mekotkivne strukture - diskovi, ligamenti, mišići nervne strukture - kičmena moždina, nervni korjenovi, spinalni nervi

kičme

KIČMA (columna vertebralis)Šuplji koštani organ koji čini osnovu tijelaSastoji se od 33 ili 34 pršljena (vertebrae) i to:7 vratnih (cervikalnih)12 grudnih (torakalnih)5 slabinskih (lumbalnih)5 krstačnih (sakralnih)1 trtični (kokcigealni)Svaki pršljen se sastoji od :

trupa (građen je od spužvastog koštanog tkiva koje na krajevima prelazi u kompaktno)

luka (arcus vertebrae) nadovezuje se prema nazad na trup , luk počinje korijenima

(pediculus arcus vertebrae) nastavaka

Nastavci: -šiljasti nastavci (processus spinosus) kao završeci lukova, štrče prema nazad -poprečni nastavci (processus transversus) usmjereni lateralno -dva gornja (processus articulares superiores) zglobna nastavka -dva donja (processus articulares inferiores) zglobna nastavka sa zglobnim plohama za zglob sa susjednim pršljenima: -otvori pršljenova (foramen vertebrale) postavljeni jedan iznad drugog tvore

kanal (canalis vertebralis) u kom je smještena kičmena moždina - pojedine grupe pršljenova imaju posebne osobine po kojima se i razlikuju fiziološke krivine:

Vratna lordoza Grudna kifoza Slabinska lordoza Krstačna kifoza Blaga grudna dekstroskolioza

Stabilizirajući sistem kičmea) pasivni čine

tijela pršljenova apofizni zglobovi zglobna kapsula ligamenti pasivna tenzija mišića

b) aktivni aktivni stabilizirajući sistem mišića

Dinamički vertebralni segment (pokretna jedinica kičme)Čine ga:

dva susjedna pršljena 3 intervertebralna zgloba (diskalni i 2 fasetna ) meka tkiva diskusa, uzdužni ligamenti kapsula fasetnih zglobova

Prednji dio dinamičkog vertebralnog segmenta omogućava: prenošenje opterećenja apsorpciju udara pokretljivost u svim segmentima

Zadnji dio dinamičkog vertebralnog segmenta: Štiti kičmenu moždinu Usmjerava i ograničava pokrete trupovi pršljenova su međusobno povezani međupršljenskom pločom -

discus intervertebralis i prednjim i zadnjim vezama (ligamentima) intervertebralni zglob je fibro/ kartilaginozni zglob

Intervertebralni disk je bikonveksna hrskavična ploča, sastavljena od: anulus fibrosusa i nucleus pulposusa

Pokreti u intervertebralnom zglobu Fleksija

nucleus pulposus ide prema nazad prednja vlakna anulusa su komprimovana zadnja vlakna anulusa su istegnuta

Ekstenzija nucleus pulposus ide prema naprijed prednja vlakna anulusa istegnuta zadnja vlakna anulusa komprimovana

Rotacija nucleus pulposus ide ka suprotnoj strani vlakna anulusa su pod djelovanjem sile smicanja

Apofizni (fasetni) zglob je sinovijalni zglob Sastoji se od :

zglobne površine gornjeg zglobnog nastavka donjeg pršljena zglobne površine zglobnog nastavka gornjeg pršljena

Pokreti : fleksija, ekstenzija, laterofleksija, rotacija

Degenerativne promjene dinamičkog vertebralnog segmentaDogađaju se u 3 faze: 1. degeneracija intervertebralnog diska - biohemijske i biofizičke promjene u disku 2. migracija nukleusa-fragmenti nukleusa ulaze u fisure anulusa 3. fibroza i regresija diska

VERTEBRALNI bolni sindrom skup simptoma i znakova vezanih za kičmu bol sa ili bez iradijacije različita etiologija najčešći uzrok su degenerativne promjene kičme

Simptomi: lokalni udaljeni bez simptoma ( u 30 do 35 % slučajeva )

Fizoterapija vertebralnih bolnih sy. fizikalni modalitet spiralna trakcija spinalna mobilizacija i manipulacije spinalne ortoze stabilizacija edukacija bolesnika

CERVIKALNI bolni sindrom cervikalna kičma ima anatomske specifičnosti prvi i drugi vratni pršljenovi se razlikuju od ostalih pršljenova imaju unkovertebralne zglobove (od C2 do C7) na poprečnim nastavcima imaju otvore za prolaz a. vertebralis i

simpatičkih neravaBolesti i stanja praćena bolovima u vratu:

degenerativne promjene vratne kičme (diskartroza,hernia diska, spondilartroza, unkartroza, spinalna stenoza)

upalne promjene vratne kičme (RA, ankilozantni spondilitis)

povrede vratne kičme (distorzije, hiperekstenzione povrede vrata) miofascijalni sindrom

Pregled pacijenata sa cervikalnim sindromom: analiza hoda analiza posture položaj glave krivine kičme pokreti glave spazam i bolna osjetljivost mišića vrata pregled gornjih ekstremiteta

Klinička slika cervikalnog sindromaLokalni simptomi i znaci :

bol mišićni spazam ograničeni pokreti krepitacije

u daljeni simptomi i znaci (radikularni) - Senzitivni ( bolovi, parestezije) - Motorni ( slabost, hipotonija, hipotrofija mišićavertebrobazilarni i simpatički

Fizioterapija cervikalnog sindromaCiljevi:

smirenje bola smanjenje mišićnog spazma uspostavljanje normalne pokretljivosti povećanje snage i izdržljivosti mišića prevencija recidiva

a) u akutnoj fazi mirovanje (imobilizacija) fizikalna terapija (krioterapija, blaga toplota) blage izometričke kontrakcije (svih grupa mišića vrata) relaksacija – pendularna mobilizacija na distanci (pokreti torakalne kičme, ramenog pojasa,

respiratorni pokreti) "buđenje mišića"(pokreti očiju) edukacija o zaštitnim položajima

b) u subakutnoj fazi postupna mobilizacija vrata i ramena bezbolne izometričke kontrakcije u različitim sektorima (kontrakcija /

opuštanje) uz manuelni otpor mobilizacija na distanci vježbe istezanja (trapezius, sternocleidomastoideus ) fizikalna terapija (analgetska, antiinflamatorna, blaga toplota)

c) u hroničnoj fazi fizikalna terapija (masaža, UZ, toplota, balneo) uspostavljanje pokretljivosti vratne kičme (pasivno/aktivno) jačanje mišića (vrata, skapularne i periskapularne regije, GE) vježbe snage, izdržljivosti vježbe relaksacije posturalna korekcija koordinacija mišića vrata, trupa i GE edukacija pacijenata

LUMBALNI bolni sindromEtiologija:

degenerativna oboljenja kičmenog stuba statički poremećaji povrede kičmenog stuba kongenitalni poremećaji kičmenog stuba oboljenja kičmenog stuba (upalna, metabolička, infektivna, tumori)

Klinička slika lokalni simptomi i znaci (vezani za kičmu) udaljeni simptomi i znaci (vezani za iritaciju spinalnih korjenova)

Klinički oblici lumbalnog sindroma akutni lumbalni sindrom hronični lumbalni sindrom postoperativna stanja (stanja nakon opercije discus herniae,

spondilodeze)Pregled pacijenata sa lumbalnim sindromom

HOD (antalgičan, peronealan, mogućnost hoda na prstima i petama ) POSTURA (nagib karlice, krivine kičme u sagitalnoj i frontalnoj ravnini,

dužina DE) POKRETI kičme i kukova MIŠIĆNI STATUS

-bolna osjetljivost i spazam-hipotonija, hipotrofija (trbušni, leđni, glutealni,kvadriceps, zadnja loža natkoljenice, mišići pokretači stopala i prstiju)-skraćenje (PVM, illiopsoas, zadnja loža natkoljenice)-snaga (MMT)NEUROLOŠKI STATUS

Ciljevi fizioterapije u različitim fazama lumbalnog sy.U akutnoj faziCiljevi:

ublažiti i otkloniti bol zaštititi kičmu (edukacija o zaštitnim položajima)

Fizioterapija:

mirovanje u antalgičnom položaju (što kraće) fizikalna terapija (analgetska) kineziterapija aktivna kontrolisana mobilizacija susjednih segmenata (fleksija DE) statičke kontrakcije trbušnih mišića

U subakutnoj faziCiljevi:

postepeno vraćanje dnevnim aktivnostima (uz mjere zaštite kičme)Fizioterapija:

vježbe relaksacije, hidrokineziterapija, fizikalna th. fiksacija lumbalne regije (lumbopelvična reedukacija) jačanje trbušne, glutealne, leđne muskulature edukacija o zaštitnim položajima kineziterapija ev. motornog deficita (peroneus, tibialis) stajanje i hod

U hroničnoj faziCiljevi:

funkcionalno poboljšanje sprečavanje recidiva održavanje snage, izdržljivosti i elastičnosti mišića trupa i ekstremiteta usavršavanje naučenih položaja, pokreta mjere zaštite kičme u svakodnevnom životu (edukacija pacijenata)

Fizioterapija u hroničnoj fazi: vježbe elastičnosti (istezanje skraćenih mišića) vježbe jačanja (snaga, izdržljivost) mišića "prirodnog korzeta" posturalne vježbe vježbe mišićne koordinacije vježbe relaksacije opšte kondicioniranje uvježbavanje fizičkih aktivnosti (uz zaštitu kičme tokom aktivnosti)

Edukacija pacijenata sa lumbalnim sindromom se provodi:a) tokom individualnog tretmanab) kroz "školu leđa“Škola leđa se sastoji od:

teoretskih predavanja, informacija o uzrocima, građi kičme, načinima liječenja, mjerama samopomoći

učenja vježbi učenja zaštitnih položaja i pokreta učenja relaksacije

Fizioterapija nakon operativnog liječenja diskus hernijeU I sedmici:

njega (položaj u krevetu, okretanje u bloku) učenje srednjeg položaja (nagib karlice) statičko jačanje mišića (gluteusi, abdominalni, spinalni, kvadriceps)

mobilizacija distalnih segmenata respiratorne vježbe ustajanje iz ležećeg položaja

U II sedmici: ustajanje iz ležećeg u stojeći položaj (ne sjedenje!!!) učenje tehnika fiksacije lumbalne regije početak jačanja abdominalnih mišića (uz fiksaciju lumbalne regije)

U III i IV sedmici : progresija ka kineziterapijskom programu kakav se primjenjuje u

subakutnoj fazi lumbalnog sy. Od IV do VIII sedmice nakon operacije

i dalje kineziterapijski program koji odgovara programu u subakutnoj fazi lumbalnog sy. uz opreznu progresiju

Dva mjeseca nakon operacije može se primjeniti kompletan program kineziterapije za hronični lumbalni sy. Fizioterapijski program zavisi od:

stepena oštećenja tkiva uslijed kompresije vrste operacije patologije kičme (artroza) opšteg stanja pacijenta uslova za rehabilitaciju stava neurohirurga

BOLNI SINDROMI MEKIH TKIVAA.LOKALNI -bursitis -tenosynovitis -entezopatijeB.REGIONALNI -miofacijalni bolni sindrom -kompleksni regionalni bolni sindromC.GENERALIZOVANI -sindrom fibromialgije -sindrom hroničnog umora

MIŠIĆNI BOLNI SINDROMI1.Miogeloze2.Fibrozitis3.Miofascijalni bol Fiziologija mišićnog bola: mehanizam mišićnog bola nije dovoljno razjašnjen, stimulus za bol je mehaničko oštećenje vezivnog tkiva oko mišićnih ćelija ili hemijske promjene sredine

1. Miogeloze otvrdnuća ili noduli u bolnim mišićima otkrivaju se palpacijom hipoteza “koloidnog stanja“ citoplazme mišića

Današnji pojam miogeloze:lokalizovani mišićni bol u nejasno definisanim patološkim oblastima u mišiću (bolne tačke ili noduli)Terapija: masaža sa ciljem “razbijanja“otvrdnuća 2. Fibrozitis

vanzglobni reumatizam kao poremećaj vezivnog tkiva, a ne mišića noduli su: - proizvod inflamacije u vezivnom tkivu (edem i eksudat) - hipertonus ili spazam uslijed neuromišićne disfunkcije bolne tačke – često na tipičnim mjestima za nodule biopsija opipljivih nodula: normalno tkivo

3. Miofascijalni bolni sindromiSimons (1999)-Dg kriterijumi:

regionalni tjelesni bol i ukočenost ograničeni pokreti pogođenog mišića “trigger points“(bolne tačke koje izazivaju bol u udaljenim regijama) “zategnute trake“ lokalna reakcija u vidu kontrakcije (“twich“reakcija) povlačenje simptoma nakon anestezije “trigger tačke"

Koncept miofascijalnog bola " spazam " mišića – hiperaktivnost mišića uzrokovana povredom (često

neznatnom) psihičkim faktorima,itd... bol – spazam – bol začarani krug " Trigger points “ - bolne tačke koje izazivaju bol u udaljenim regijama Lociraju se palpacijom opuštenog mišića koji je pasivno istegnut tačke < 1 cm² patofiziologija: nije u potpunosti razjašnjena (disfunkcija motorne ploče?

uloga neuromišićnog vretena?) " Zategnute trake "grupa skraćenih mišićnih vlakana “Trigger points “ se nalaze u zategnutim trakama trake se palpiraju klizanjem kože i potkožnog tkiva u odnosu na vlakna

mišića palpacijom duž trake nađe se najbolnija tačka - “ trigger point “

Patofiziologija miofascijalnih bolnih sindroma Hipoteza(Traveli i Simons): Akutno mišićno naprezanje ↓ Oštećenje mišića u lokalizovanoj oblasti ↓ Narušavanje integriteta sakroplazmatskog retikuluma ↓ Oslobađanje Ca jona ↓ Održavanje kontrakcije ↓ Povećano naprezanje mišića ↓ Oslobađanje Ca jona, itd. (+ trošenje ATP)

Popratne pojave miofascijalnih bolnih sy.: poremećaj sna (neokrepljujući san)-60-90% umor -75-100% ukočenost-75-90% kognitivna disfunkcija emocionalni distres (depresija-40-70%) Bolnost kožnog nabora tenzione glavobolje-45-75% parestezije sindrom iritabilnog kolona-35-50%

Fizioterapija miofascijalnih bolnih sindroma i fibromialgijaTerapija motorne disfunkcije - ublažavanje bola - uspostavljanje obima pokreta - uspostavljanje normalne neuromišićne funkcije - opšte kondicioniranjeLokalna terapija

Eliminacija doprinosećih faktora (loš san, loša postura, stres, radno mjesto)

primjena toplote strečing relaksacija biofidbek trening (normalan tonus u mirovanju, odsustvo kokontrakcije

agonista i antagonista) aerobno kondicioniranje “Spray and strech“ (produženo istezanje mišića) laser, UZ, magneto-terapija lokalne infiltracije edukacija pacijenta

Generalizovani sindrom prekomjerne upotrebe: povreda uslijed prekomjerne upotrebe ( " overuse injury " , " repetitive

strain injury “ - RSI) i kod dobro utreniranih mišića uslijed repetitivne upotrebe mišića uzrok: mikrotrauma koja prevazilazi sposobnost mišića za oporavak

Sindrom prekomjerne upotrebe-uzroci prekomjerna kontrakcija proksimalnih stabilizatora koja nije u skladu sa

preciznim pokretima distalnih segmenata kombinacija psihičkog stresa i preciznih pokreta nedostatak koordinacije pokreta i ko- kontrakcija agonista-antagonista ekscentrični rad (mali broj angažovanih mišićnih vlakana-velika

opterećenja)