Kien estas iranta EsperantologioDefioj kaj proponoj por la usa estonteco

Federico GobboAmsterdamo Milano-Bicocca Torino

〈FGobbouvanl〉

30 Julio 2015 ndash Esperantologia Konferenco Lille FR

1 de 31

La nuna situacio

2 de 31

La defio de Esperanto en universitatoj

Kiam oni prenas la liston de la universitatoj redaktitan de GermainPirlot la absoluta nombro de la universitatoj kie Esperanto estasinstruata malkreskis en la lastaj jaroj

Tio malgrau pintoj kiel Doc Ma Youngtae kiu daure instruasEsperanton en Korea universitato Dankook dum 30 jaroj

Lau la vortoj de la kompilinto okaze de la lasta aktualigo (2014)

Jen mia deksesa kompilado En 1986 mi sukcesis arigi sciigojnpri 125 kursoj en 28 landoj Nun ili estas nur 40 en 19 landojsen mencii 14 neoficialajn kadre de universitata asocio au enuniversitatoj de la tria ago

3 de 31

Esperanto-kursoj en universitatoj (1977ndash2014)

ccopy 2014 Germain Pirlot

4 de 31

Esperanto ne necese implicas Esperantologion

Rigardante la situacion pri Esperantologio la pejzago estas ankoraupli malbela Estas nur unu trijara kurso pri Interlingvistiko ndash kiu jaimplicas Esperantologion ndash kun Esperanto kiel laborlingvo enPoznano (UAM) estrita de kolegino Prof dr hab Ilona Koutny

La Amsterdama Katedro kiu estas prestiga kaj respektata en laUniversitato de Amsterdamo estas bedaurinde unikao PlejofteEsperanto estas plimalpli tolerata temo ene de lingvosciencoj Similansintenon mi spertas pri minoritataj lingvoj

Ne ciuj Esperanto-kursoj estas oficialaj ne ciuj donas kreditpoentojnau atestilojn kaj krome multaj estas nur lingvokursoj sen ajna teoriaaliro

5 de 31

Kvar proponoj porEsperantologio universitate

6 de 31

1 Enkonduku Esperantologion en Esperanto-kursojn

Lau mia sperto ne eblas vere klarigi Esperanton sen paroli iam ajn priEsperantologio Anedokta ekzemplo kiam lernanto de la germanaekscias pri la ekzisto de kvar kazoj preskau neniam sli demandasldquokial la germana havas kvar kazojnrdquo suficas studi ilin

Esperanto estas planlingvo do tute nature komencanto povasdemandi ldquokial la lancinto de Esperanto decidis enkonduki akuzativonen la lingvordquo La respondo al ci demando portas nin de laobjekto-nivelo (te la lingvo mem) al la metanivelo (teEsperantologio)

Propono unu klarigu Esperanton per Esperantologio almenau enuniversitat-nivelaj kursoj

7 de 31

2 Ne timu Interlingvistikon

En la unua duono de la dudeka jarcento Esperanto devis alfronti laatakojn de konkurantaj planlingvoj kiel ekzemple Ido kaj OccidentalSed Esperanto triumfis sur ili kaj tiu ldquointerlingvistika militordquo estasparto de nia historio

Se ni klarigas ndash almenau parte ndash la historion de nia lingvo (tio ja estasparto de Esperantologio) la lernantoj havos la instrumentojn porkontrauataki kiam oni pridemandos kial ili studas EsperantonEsperanto havas interesan kaj buntan historion kiu ja rilatas alInterlingvistiko Aldonendas ke Interlingvistiko kaj Esperantologio neestas nur privilegio de fakuloj

La Interlingvistika historio estas parto de nia heredao ni konu gin

8 de 31

3 Esperantismo estas mult-faceta ne unubloka

Socilingvistikaj esploroj pri la aliroj al esperantismo ankoraumalmultas En Italio ekzemple ofte disertaoj priparolas Esperantonel teoria vidpunkto kio gi povas esti kion gi (ne) sukcesis atingiOfte la impreso el neesperantista vidpunkto estas ke esperantistojkonsistas el malgranda kompakta disciplinita grupo kies membrojkundividas la samajn ideojn

Realmondaj enketoj montras male ke esperantismo ndash krom komunakerno reprezentita de la interna ideo ndash estas bunta plurkoloramultfaceta ideologio Multaspekte ni estas malsamideanoj

Esperantologio devas sin okupi pri la vivanta lingvo kaj do pri giajparolantoj

9 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

La nuna situacio

2 de 31

La defio de Esperanto en universitatoj

Kiam oni prenas la liston de la universitatoj redaktitan de GermainPirlot la absoluta nombro de la universitatoj kie Esperanto estasinstruata malkreskis en la lastaj jaroj

Tio malgrau pintoj kiel Doc Ma Youngtae kiu daure instruasEsperanton en Korea universitato Dankook dum 30 jaroj

Lau la vortoj de la kompilinto okaze de la lasta aktualigo (2014)

Jen mia deksesa kompilado En 1986 mi sukcesis arigi sciigojnpri 125 kursoj en 28 landoj Nun ili estas nur 40 en 19 landojsen mencii 14 neoficialajn kadre de universitata asocio au enuniversitatoj de la tria ago

3 de 31

Esperanto-kursoj en universitatoj (1977ndash2014)

ccopy 2014 Germain Pirlot

4 de 31

Esperanto ne necese implicas Esperantologion

Rigardante la situacion pri Esperantologio la pejzago estas ankoraupli malbela Estas nur unu trijara kurso pri Interlingvistiko ndash kiu jaimplicas Esperantologion ndash kun Esperanto kiel laborlingvo enPoznano (UAM) estrita de kolegino Prof dr hab Ilona Koutny

La Amsterdama Katedro kiu estas prestiga kaj respektata en laUniversitato de Amsterdamo estas bedaurinde unikao PlejofteEsperanto estas plimalpli tolerata temo ene de lingvosciencoj Similansintenon mi spertas pri minoritataj lingvoj

Ne ciuj Esperanto-kursoj estas oficialaj ne ciuj donas kreditpoentojnau atestilojn kaj krome multaj estas nur lingvokursoj sen ajna teoriaaliro

5 de 31

Kvar proponoj porEsperantologio universitate

6 de 31

1 Enkonduku Esperantologion en Esperanto-kursojn

Lau mia sperto ne eblas vere klarigi Esperanton sen paroli iam ajn priEsperantologio Anedokta ekzemplo kiam lernanto de la germanaekscias pri la ekzisto de kvar kazoj preskau neniam sli demandasldquokial la germana havas kvar kazojnrdquo suficas studi ilin

Esperanto estas planlingvo do tute nature komencanto povasdemandi ldquokial la lancinto de Esperanto decidis enkonduki akuzativonen la lingvordquo La respondo al ci demando portas nin de laobjekto-nivelo (te la lingvo mem) al la metanivelo (teEsperantologio)

Propono unu klarigu Esperanton per Esperantologio almenau enuniversitat-nivelaj kursoj

7 de 31

2 Ne timu Interlingvistikon

En la unua duono de la dudeka jarcento Esperanto devis alfronti laatakojn de konkurantaj planlingvoj kiel ekzemple Ido kaj OccidentalSed Esperanto triumfis sur ili kaj tiu ldquointerlingvistika militordquo estasparto de nia historio

Se ni klarigas ndash almenau parte ndash la historion de nia lingvo (tio ja estasparto de Esperantologio) la lernantoj havos la instrumentojn porkontrauataki kiam oni pridemandos kial ili studas EsperantonEsperanto havas interesan kaj buntan historion kiu ja rilatas alInterlingvistiko Aldonendas ke Interlingvistiko kaj Esperantologio neestas nur privilegio de fakuloj

La Interlingvistika historio estas parto de nia heredao ni konu gin

8 de 31

3 Esperantismo estas mult-faceta ne unubloka

Socilingvistikaj esploroj pri la aliroj al esperantismo ankoraumalmultas En Italio ekzemple ofte disertaoj priparolas Esperantonel teoria vidpunkto kio gi povas esti kion gi (ne) sukcesis atingiOfte la impreso el neesperantista vidpunkto estas ke esperantistojkonsistas el malgranda kompakta disciplinita grupo kies membrojkundividas la samajn ideojn

Realmondaj enketoj montras male ke esperantismo ndash krom komunakerno reprezentita de la interna ideo ndash estas bunta plurkoloramultfaceta ideologio Multaspekte ni estas malsamideanoj

Esperantologio devas sin okupi pri la vivanta lingvo kaj do pri giajparolantoj

9 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

La defio de Esperanto en universitatoj

Kiam oni prenas la liston de la universitatoj redaktitan de GermainPirlot la absoluta nombro de la universitatoj kie Esperanto estasinstruata malkreskis en la lastaj jaroj

Tio malgrau pintoj kiel Doc Ma Youngtae kiu daure instruasEsperanton en Korea universitato Dankook dum 30 jaroj

Lau la vortoj de la kompilinto okaze de la lasta aktualigo (2014)

Jen mia deksesa kompilado En 1986 mi sukcesis arigi sciigojnpri 125 kursoj en 28 landoj Nun ili estas nur 40 en 19 landojsen mencii 14 neoficialajn kadre de universitata asocio au enuniversitatoj de la tria ago

3 de 31

Esperanto-kursoj en universitatoj (1977ndash2014)

ccopy 2014 Germain Pirlot

4 de 31

Esperanto ne necese implicas Esperantologion

Rigardante la situacion pri Esperantologio la pejzago estas ankoraupli malbela Estas nur unu trijara kurso pri Interlingvistiko ndash kiu jaimplicas Esperantologion ndash kun Esperanto kiel laborlingvo enPoznano (UAM) estrita de kolegino Prof dr hab Ilona Koutny

La Amsterdama Katedro kiu estas prestiga kaj respektata en laUniversitato de Amsterdamo estas bedaurinde unikao PlejofteEsperanto estas plimalpli tolerata temo ene de lingvosciencoj Similansintenon mi spertas pri minoritataj lingvoj

Ne ciuj Esperanto-kursoj estas oficialaj ne ciuj donas kreditpoentojnau atestilojn kaj krome multaj estas nur lingvokursoj sen ajna teoriaaliro

5 de 31

Kvar proponoj porEsperantologio universitate

6 de 31

1 Enkonduku Esperantologion en Esperanto-kursojn

Lau mia sperto ne eblas vere klarigi Esperanton sen paroli iam ajn priEsperantologio Anedokta ekzemplo kiam lernanto de la germanaekscias pri la ekzisto de kvar kazoj preskau neniam sli demandasldquokial la germana havas kvar kazojnrdquo suficas studi ilin

Esperanto estas planlingvo do tute nature komencanto povasdemandi ldquokial la lancinto de Esperanto decidis enkonduki akuzativonen la lingvordquo La respondo al ci demando portas nin de laobjekto-nivelo (te la lingvo mem) al la metanivelo (teEsperantologio)

Propono unu klarigu Esperanton per Esperantologio almenau enuniversitat-nivelaj kursoj

7 de 31

2 Ne timu Interlingvistikon

En la unua duono de la dudeka jarcento Esperanto devis alfronti laatakojn de konkurantaj planlingvoj kiel ekzemple Ido kaj OccidentalSed Esperanto triumfis sur ili kaj tiu ldquointerlingvistika militordquo estasparto de nia historio

Se ni klarigas ndash almenau parte ndash la historion de nia lingvo (tio ja estasparto de Esperantologio) la lernantoj havos la instrumentojn porkontrauataki kiam oni pridemandos kial ili studas EsperantonEsperanto havas interesan kaj buntan historion kiu ja rilatas alInterlingvistiko Aldonendas ke Interlingvistiko kaj Esperantologio neestas nur privilegio de fakuloj

La Interlingvistika historio estas parto de nia heredao ni konu gin

8 de 31

3 Esperantismo estas mult-faceta ne unubloka

Socilingvistikaj esploroj pri la aliroj al esperantismo ankoraumalmultas En Italio ekzemple ofte disertaoj priparolas Esperantonel teoria vidpunkto kio gi povas esti kion gi (ne) sukcesis atingiOfte la impreso el neesperantista vidpunkto estas ke esperantistojkonsistas el malgranda kompakta disciplinita grupo kies membrojkundividas la samajn ideojn

Realmondaj enketoj montras male ke esperantismo ndash krom komunakerno reprezentita de la interna ideo ndash estas bunta plurkoloramultfaceta ideologio Multaspekte ni estas malsamideanoj

Esperantologio devas sin okupi pri la vivanta lingvo kaj do pri giajparolantoj

9 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Esperanto-kursoj en universitatoj (1977ndash2014)

ccopy 2014 Germain Pirlot

4 de 31

Esperanto ne necese implicas Esperantologion

Rigardante la situacion pri Esperantologio la pejzago estas ankoraupli malbela Estas nur unu trijara kurso pri Interlingvistiko ndash kiu jaimplicas Esperantologion ndash kun Esperanto kiel laborlingvo enPoznano (UAM) estrita de kolegino Prof dr hab Ilona Koutny

La Amsterdama Katedro kiu estas prestiga kaj respektata en laUniversitato de Amsterdamo estas bedaurinde unikao PlejofteEsperanto estas plimalpli tolerata temo ene de lingvosciencoj Similansintenon mi spertas pri minoritataj lingvoj

Ne ciuj Esperanto-kursoj estas oficialaj ne ciuj donas kreditpoentojnau atestilojn kaj krome multaj estas nur lingvokursoj sen ajna teoriaaliro

5 de 31

Kvar proponoj porEsperantologio universitate

6 de 31

1 Enkonduku Esperantologion en Esperanto-kursojn

Lau mia sperto ne eblas vere klarigi Esperanton sen paroli iam ajn priEsperantologio Anedokta ekzemplo kiam lernanto de la germanaekscias pri la ekzisto de kvar kazoj preskau neniam sli demandasldquokial la germana havas kvar kazojnrdquo suficas studi ilin

Esperanto estas planlingvo do tute nature komencanto povasdemandi ldquokial la lancinto de Esperanto decidis enkonduki akuzativonen la lingvordquo La respondo al ci demando portas nin de laobjekto-nivelo (te la lingvo mem) al la metanivelo (teEsperantologio)

Propono unu klarigu Esperanton per Esperantologio almenau enuniversitat-nivelaj kursoj

7 de 31

2 Ne timu Interlingvistikon

En la unua duono de la dudeka jarcento Esperanto devis alfronti laatakojn de konkurantaj planlingvoj kiel ekzemple Ido kaj OccidentalSed Esperanto triumfis sur ili kaj tiu ldquointerlingvistika militordquo estasparto de nia historio

Se ni klarigas ndash almenau parte ndash la historion de nia lingvo (tio ja estasparto de Esperantologio) la lernantoj havos la instrumentojn porkontrauataki kiam oni pridemandos kial ili studas EsperantonEsperanto havas interesan kaj buntan historion kiu ja rilatas alInterlingvistiko Aldonendas ke Interlingvistiko kaj Esperantologio neestas nur privilegio de fakuloj

La Interlingvistika historio estas parto de nia heredao ni konu gin

8 de 31

3 Esperantismo estas mult-faceta ne unubloka

Socilingvistikaj esploroj pri la aliroj al esperantismo ankoraumalmultas En Italio ekzemple ofte disertaoj priparolas Esperantonel teoria vidpunkto kio gi povas esti kion gi (ne) sukcesis atingiOfte la impreso el neesperantista vidpunkto estas ke esperantistojkonsistas el malgranda kompakta disciplinita grupo kies membrojkundividas la samajn ideojn

Realmondaj enketoj montras male ke esperantismo ndash krom komunakerno reprezentita de la interna ideo ndash estas bunta plurkoloramultfaceta ideologio Multaspekte ni estas malsamideanoj

Esperantologio devas sin okupi pri la vivanta lingvo kaj do pri giajparolantoj

9 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Esperanto ne necese implicas Esperantologion

Rigardante la situacion pri Esperantologio la pejzago estas ankoraupli malbela Estas nur unu trijara kurso pri Interlingvistiko ndash kiu jaimplicas Esperantologion ndash kun Esperanto kiel laborlingvo enPoznano (UAM) estrita de kolegino Prof dr hab Ilona Koutny

La Amsterdama Katedro kiu estas prestiga kaj respektata en laUniversitato de Amsterdamo estas bedaurinde unikao PlejofteEsperanto estas plimalpli tolerata temo ene de lingvosciencoj Similansintenon mi spertas pri minoritataj lingvoj

Ne ciuj Esperanto-kursoj estas oficialaj ne ciuj donas kreditpoentojnau atestilojn kaj krome multaj estas nur lingvokursoj sen ajna teoriaaliro

5 de 31

Kvar proponoj porEsperantologio universitate

6 de 31

1 Enkonduku Esperantologion en Esperanto-kursojn

Lau mia sperto ne eblas vere klarigi Esperanton sen paroli iam ajn priEsperantologio Anedokta ekzemplo kiam lernanto de la germanaekscias pri la ekzisto de kvar kazoj preskau neniam sli demandasldquokial la germana havas kvar kazojnrdquo suficas studi ilin

Esperanto estas planlingvo do tute nature komencanto povasdemandi ldquokial la lancinto de Esperanto decidis enkonduki akuzativonen la lingvordquo La respondo al ci demando portas nin de laobjekto-nivelo (te la lingvo mem) al la metanivelo (teEsperantologio)

Propono unu klarigu Esperanton per Esperantologio almenau enuniversitat-nivelaj kursoj

7 de 31

2 Ne timu Interlingvistikon

En la unua duono de la dudeka jarcento Esperanto devis alfronti laatakojn de konkurantaj planlingvoj kiel ekzemple Ido kaj OccidentalSed Esperanto triumfis sur ili kaj tiu ldquointerlingvistika militordquo estasparto de nia historio

Se ni klarigas ndash almenau parte ndash la historion de nia lingvo (tio ja estasparto de Esperantologio) la lernantoj havos la instrumentojn porkontrauataki kiam oni pridemandos kial ili studas EsperantonEsperanto havas interesan kaj buntan historion kiu ja rilatas alInterlingvistiko Aldonendas ke Interlingvistiko kaj Esperantologio neestas nur privilegio de fakuloj

La Interlingvistika historio estas parto de nia heredao ni konu gin

8 de 31

3 Esperantismo estas mult-faceta ne unubloka

Socilingvistikaj esploroj pri la aliroj al esperantismo ankoraumalmultas En Italio ekzemple ofte disertaoj priparolas Esperantonel teoria vidpunkto kio gi povas esti kion gi (ne) sukcesis atingiOfte la impreso el neesperantista vidpunkto estas ke esperantistojkonsistas el malgranda kompakta disciplinita grupo kies membrojkundividas la samajn ideojn

Realmondaj enketoj montras male ke esperantismo ndash krom komunakerno reprezentita de la interna ideo ndash estas bunta plurkoloramultfaceta ideologio Multaspekte ni estas malsamideanoj

Esperantologio devas sin okupi pri la vivanta lingvo kaj do pri giajparolantoj

9 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Kvar proponoj porEsperantologio universitate

6 de 31

1 Enkonduku Esperantologion en Esperanto-kursojn

Lau mia sperto ne eblas vere klarigi Esperanton sen paroli iam ajn priEsperantologio Anedokta ekzemplo kiam lernanto de la germanaekscias pri la ekzisto de kvar kazoj preskau neniam sli demandasldquokial la germana havas kvar kazojnrdquo suficas studi ilin

Esperanto estas planlingvo do tute nature komencanto povasdemandi ldquokial la lancinto de Esperanto decidis enkonduki akuzativonen la lingvordquo La respondo al ci demando portas nin de laobjekto-nivelo (te la lingvo mem) al la metanivelo (teEsperantologio)

Propono unu klarigu Esperanton per Esperantologio almenau enuniversitat-nivelaj kursoj

7 de 31

2 Ne timu Interlingvistikon

En la unua duono de la dudeka jarcento Esperanto devis alfronti laatakojn de konkurantaj planlingvoj kiel ekzemple Ido kaj OccidentalSed Esperanto triumfis sur ili kaj tiu ldquointerlingvistika militordquo estasparto de nia historio

Se ni klarigas ndash almenau parte ndash la historion de nia lingvo (tio ja estasparto de Esperantologio) la lernantoj havos la instrumentojn porkontrauataki kiam oni pridemandos kial ili studas EsperantonEsperanto havas interesan kaj buntan historion kiu ja rilatas alInterlingvistiko Aldonendas ke Interlingvistiko kaj Esperantologio neestas nur privilegio de fakuloj

La Interlingvistika historio estas parto de nia heredao ni konu gin

8 de 31

3 Esperantismo estas mult-faceta ne unubloka

Socilingvistikaj esploroj pri la aliroj al esperantismo ankoraumalmultas En Italio ekzemple ofte disertaoj priparolas Esperantonel teoria vidpunkto kio gi povas esti kion gi (ne) sukcesis atingiOfte la impreso el neesperantista vidpunkto estas ke esperantistojkonsistas el malgranda kompakta disciplinita grupo kies membrojkundividas la samajn ideojn

Realmondaj enketoj montras male ke esperantismo ndash krom komunakerno reprezentita de la interna ideo ndash estas bunta plurkoloramultfaceta ideologio Multaspekte ni estas malsamideanoj

Esperantologio devas sin okupi pri la vivanta lingvo kaj do pri giajparolantoj

9 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

1 Enkonduku Esperantologion en Esperanto-kursojn

Lau mia sperto ne eblas vere klarigi Esperanton sen paroli iam ajn priEsperantologio Anedokta ekzemplo kiam lernanto de la germanaekscias pri la ekzisto de kvar kazoj preskau neniam sli demandasldquokial la germana havas kvar kazojnrdquo suficas studi ilin

Esperanto estas planlingvo do tute nature komencanto povasdemandi ldquokial la lancinto de Esperanto decidis enkonduki akuzativonen la lingvordquo La respondo al ci demando portas nin de laobjekto-nivelo (te la lingvo mem) al la metanivelo (teEsperantologio)

Propono unu klarigu Esperanton per Esperantologio almenau enuniversitat-nivelaj kursoj

7 de 31

2 Ne timu Interlingvistikon

En la unua duono de la dudeka jarcento Esperanto devis alfronti laatakojn de konkurantaj planlingvoj kiel ekzemple Ido kaj OccidentalSed Esperanto triumfis sur ili kaj tiu ldquointerlingvistika militordquo estasparto de nia historio

Se ni klarigas ndash almenau parte ndash la historion de nia lingvo (tio ja estasparto de Esperantologio) la lernantoj havos la instrumentojn porkontrauataki kiam oni pridemandos kial ili studas EsperantonEsperanto havas interesan kaj buntan historion kiu ja rilatas alInterlingvistiko Aldonendas ke Interlingvistiko kaj Esperantologio neestas nur privilegio de fakuloj

La Interlingvistika historio estas parto de nia heredao ni konu gin

8 de 31

3 Esperantismo estas mult-faceta ne unubloka

Socilingvistikaj esploroj pri la aliroj al esperantismo ankoraumalmultas En Italio ekzemple ofte disertaoj priparolas Esperantonel teoria vidpunkto kio gi povas esti kion gi (ne) sukcesis atingiOfte la impreso el neesperantista vidpunkto estas ke esperantistojkonsistas el malgranda kompakta disciplinita grupo kies membrojkundividas la samajn ideojn

Realmondaj enketoj montras male ke esperantismo ndash krom komunakerno reprezentita de la interna ideo ndash estas bunta plurkoloramultfaceta ideologio Multaspekte ni estas malsamideanoj

Esperantologio devas sin okupi pri la vivanta lingvo kaj do pri giajparolantoj

9 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

2 Ne timu Interlingvistikon

En la unua duono de la dudeka jarcento Esperanto devis alfronti laatakojn de konkurantaj planlingvoj kiel ekzemple Ido kaj OccidentalSed Esperanto triumfis sur ili kaj tiu ldquointerlingvistika militordquo estasparto de nia historio

Se ni klarigas ndash almenau parte ndash la historion de nia lingvo (tio ja estasparto de Esperantologio) la lernantoj havos la instrumentojn porkontrauataki kiam oni pridemandos kial ili studas EsperantonEsperanto havas interesan kaj buntan historion kiu ja rilatas alInterlingvistiko Aldonendas ke Interlingvistiko kaj Esperantologio neestas nur privilegio de fakuloj

La Interlingvistika historio estas parto de nia heredao ni konu gin

8 de 31

3 Esperantismo estas mult-faceta ne unubloka

Socilingvistikaj esploroj pri la aliroj al esperantismo ankoraumalmultas En Italio ekzemple ofte disertaoj priparolas Esperantonel teoria vidpunkto kio gi povas esti kion gi (ne) sukcesis atingiOfte la impreso el neesperantista vidpunkto estas ke esperantistojkonsistas el malgranda kompakta disciplinita grupo kies membrojkundividas la samajn ideojn

Realmondaj enketoj montras male ke esperantismo ndash krom komunakerno reprezentita de la interna ideo ndash estas bunta plurkoloramultfaceta ideologio Multaspekte ni estas malsamideanoj

Esperantologio devas sin okupi pri la vivanta lingvo kaj do pri giajparolantoj

9 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

3 Esperantismo estas mult-faceta ne unubloka

Socilingvistikaj esploroj pri la aliroj al esperantismo ankoraumalmultas En Italio ekzemple ofte disertaoj priparolas Esperantonel teoria vidpunkto kio gi povas esti kion gi (ne) sukcesis atingiOfte la impreso el neesperantista vidpunkto estas ke esperantistojkonsistas el malgranda kompakta disciplinita grupo kies membrojkundividas la samajn ideojn

Realmondaj enketoj montras male ke esperantismo ndash krom komunakerno reprezentita de la interna ideo ndash estas bunta plurkoloramultfaceta ideologio Multaspekte ni estas malsamideanoj

Esperantologio devas sin okupi pri la vivanta lingvo kaj do pri giajparolantoj

9 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

4 Esperantologio fako ne nur por lingvistoj

En Universitatoj estas multaj fakoj La nura maniero fortigi lapozicion de malforta fako kiel la nia estas per aliancoj Jen tri areojpri kiuj kolegoj kutime interesigas al ni

el la vidpunkto de lingvistiko Esperanto ofertas studkazon ofteteorie interesan kompare al etnaj lingvoj aparte se rilata allingvo-politikaj kaj planadaj (LPP) temoj

el la vidpunkto de filozofio la historio de interlingvistiko cefe lalsquofilozofaj lingvojrsquo de ekz Leibniz kaj Wilkins ofertas pensigajnpunktojn por la naturo de la kono kaj la rilato inter lingvo kajmondo (epistemologio)

el la vidpunkto de informadiko la reguleco de Esperanto simpligasenkodigon de la lingvo en la komputiloj por esti poste pritraktitajpor diversaj celoj aparte por la Per-Automata Tradukado (PAT)

10 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Esplorindaj temoj enEsperantologio

11 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Interna kaj ekstera Esperantologio

Oni povas ordigi la temojn lau la sekva kriterio

1 interne oni devas ekspluati la Esperantan minejon lingve je latradiciaj niveloj fonetiko kaj fonologio morfologio kaj sintaksosemantiko kaj pragmatiko

2 ekstere la socilingvistikaj trajtoj de Esperanto ankorau bezonasesploradon kiel la lingvo estas uzata de giaj uzantoj kiuj estasalmenau dulingvaj Kiun pozicion gi havas en la lingva repertuaroKiam gi povas influi moveblecon Cu estas malfermaj temoj priinkluziveco kaj identeco Krome estas spertoj de Esperanto porPAT kiel statas la afero

12 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Internaj Esperantologiaj temoj

13 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Fonetiko kaj fonologio

Gravas la pionira studo de John Wells (1989) kaj krome estas kelkajfakartikoloj de Marc van Oostendorp cefe en la jaroj 1990aj Ciukazemankas serioza detala studo au priskribo de la lingvo ci-nivele

Ekzemple estas fenomenoj pri reduktado au simpligo de la neformalaprononcado

spontanea rarr spontana (akceptita en nPIV)

biero prononcata [rsquobjero] anstatau [birsquoero]

Krome mankas entute socilingvistikaj studoj pri tiu ci niveloEkzemple cu ni povas paroli pri lsquofremdaj akcentojrsquo en la kazo deEsperanto Kaj kiel prijugi ldquobonanrdquo prononcon

14 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Morfologio kaj sintakso

Morfologio estas la plej originala parto de la gramatiko en multajaspektoj gi ne estis pruntita de la tri lingvofamilioj el kiu originas lalingvo (latinida germana slava) Probable gi estas la plej studataparto de la lingvo

Sintakso estas multe malpli studata ol morfologio Wim Jansenpublikigis diversajn fakajn studojn pri Esperanto lau la perspektivo deFunkcia Diskurs-Gramatiko (FDG) Tamen kiel notis li mem detalapriskribo de la sintakso de Esperanto en la terminoj de modernalingvistika skolo ankorau ne haveblas

Baze je Struktura Sintakso de Lucien Tesniere (franca originalo en1959) mi kaj Marco Benini (matematikisto ce Universitato deInsubria Varese-Como Italio) ellaboris translingvan aliron algramatiko nomata Konstruiva Adpozicia Gramatiko (KonAdGram)15 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

La rolo de Esperanto en la sintakso de Tesniere

El la paragrafo 332 de Tesniere (traduko el la franca originalo kunkontrolo de la angla kaj la itala tradukoj)

332 Ni adoptas la sekvan konvencion

O NomoA AdjektivoI VerboE Adverbo

333 Oni notu ke ci kvar literoj koresponas al la finaoj de lavortotipoj en Esperanto -o por la nomoj -a por la adjektivoj -i porinfinitivo kaj -e por adverboj

16 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Konstruiva Adpozicia Gramatiko nuksosele

El la Tesniera Struktura Sintakso la jenaj elementoj estis prenitajunue la kvar gramatikaj karakteroj (kiel epistemologio neontologio) due la centra rolo de la verbo kaj gia valento-valoro tielni scipovas priskribi la leksikan semantikon Por obteni tiun rezultonni verkis formalan gramatikon priskribitan per konstruiva matematiko(toposo-teorio)

El Kogna Lingvistiko ni prenis la koncepton de konstruao temorfosintaksa paradigmo identigebla per konkreta uzo Konstruaojnoni povas enmeti en kontinuo de gramatikigo Krome ni prenis laparon lsquotrajektoriilo limsignorsquo de Langacker por pritraktiinformado-elstarecon (ekz fokuso kontrau komento)

17 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Ekzemplo de dependenco-stila adpozicia arbo

Mi (ne) satas futbalonO1 E I 2 O2

verbo

neanto

satantosatato

Futbalo (ne) placas al miO1 E I 2 U O2

verbo

neanto prepozicio

satato

satanto

18 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Pilota eksperimento de apliko de KonAdGramrsquooj

Kiel pilota eksperimento du klasoj de 8-10 agaj bazlernejanoj enMontesoria lernejo en Milano (Italio) komparas frazojn kaj dogramatikojn cefe la italan kaj la anglan uzante la Simbolan Analizonpor la etiketado kiel en la ekzemplo

I like football (lau la modelo de lsquomi satas futbalonrsquo)

A me piace il calcio (lau la modelo de lsquofutbalo placas al mirsquo)

Kompreneble la formalaj matematikaj detaloj estas kasitaj Ilidesegnas la sagojn kvazau lude kaj per la inter-lingva komparo ili plibone komprenas kernajn metalingvistikajn konceptojn ndash ekzlsquosubjektorsquo rsquoobjektorsquo au lsquoprepoziciorsquo Pluaj eksperimentoj estasesperataj

19 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Semantiko kaj pragmatiko

Lau mia sperto ofte la ordinara progresanta Esperanto-parolanto necertas pri la maniero enkonduki novajn konceptojn en la lingvoekzemple en la 1990aj oni atakis la uzon de la radiko lsquoblog-rsquo perkunmetoj kiel ekzemple ldquoreturnalordquo ankorau nun oni hezitas dirilsquoblogonrsquo Mankas leksikografia laboro

En la kazo de etnaj lingvoj ciun jaron vortaroj enmetas la novajnvortojn per konstanta aktualigo baze de korpus-analizoj de la uzo dela lingvo Aparte gravas la frazemoj1 La studoj de Sabine Fiedlerpri frazeologio povas esti bona modelo por la farendaj leksikografiajesploroj

1Plurelementa lingva unuo kun stabila strukturo havanta kiel tuto signifon kiune interpreteblas el la unuopaj partoj (Beletra Almanako 21 71)20 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

La temo de la oficialeco de la vortaro

Multaj konsideras nPIV normiga ec se la nura oficiala vortaro estas laAkademia Bedaurinde la Akademia Vortaro estas tro malgranda poresti uzata konkrete pro la grandeco

Akademia Vortaro 4953 elementoj post la 9 aldonoj el kiuj 2768Fundamentaj kaj 2185 Oficialaj

Nova PIV cirkau 16780 kapvortoj kaj 46890 leksikaj unuoj denPIV (Wennergren 2002)

Tute neoficiala ndash sed pli kaj pli uzata ndash estas la Esperanta Vikipediokiu ofte enhavas vortojn kiuj estas listigitaj nek en la AV nek en lanPIV

21 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

lsquoAusterecorsquo por Esperanto estas ankau lingva problemoCi-jare amaskomunikiloj ofte parolas pri lsquoausterityrsquo ndash almenau traEuropo ndash sed la semantika kampo de la radiko lsquoauster-rsquo en nPIV estastro strikta (nPIV ldquosevermoda morrigida (f) senornamardquo) porpermesi certan rektan tradukadon el la angla al la travideblaEsperanta vorto austereco por multaj homoj

Ec en Vikipedio oni trovas la vorton en tiu senco nur unufoje en lapago lsquoCenzuro en Hispaniorsquo (mia emfazo)

La 26an de oktobro 2012 dum la rekta telesendo de la PremiojPrinco de Asturio TVE cenzuris kaj la protestojn kaj laprifajfadon al la regino Sofia kaj al la princo Felipe dekoncentrigo organizita en la proksimao kontrau la politiko deaustereco kaj la ekonomiaj reduktoj de la registaro

Notu ke ne temas pri enkonduki neologismon (kiel ekz estus la kazode Greliro por lsquoGrexitrsquo) sed nur pri plilargigo de la semantiko22 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Eksteraj Esperantologiaj temoj

23 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Sociolingvistiko de Esperanto

Esploroj pri Esperanto kaj la Movado estis faritaj gis la lastajtempoj rilate al la sekvaj tri aspektoj preskau sen esceptohistorio lingvistiko literaturo [ ] Por multaj sociaj sciencistojec pripensi studon pri la Esperanto-Movado estas riskegastrategio tre diversa ol ekstudi aliajn sociajn movadojn augrupajn fenomenojn Verki pri la Movado signifas inviti aligon

John Edwards (1986) tradukita en Gobbo (2015)

24 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Esperanto kaj multlingveco socilingvistike

Kiel sciate estas malfacile ec diri serioze la kvanton daEsperanto-parolantoj en la mondo pro la speciala socilingvistikasituacio de la lingvo Cu vere ne estas lingvo-teritorio de EsperantoKonsidereblas tiel la kongresoj festivaloj kunvenoj je internacianacia kaj loka niveloj Oni povas esplori socilingvistike la lingvon entiuj okazoj

Irene Caligaris us defendis disertaon en la Universitato de Torinopri la aliroj al multlingveco de la Esperanto-parolantoj per kvalitaj kajkvantaj metodoj

Por pli da detaloj vidu la afison ci-postagmeze

25 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Esperanto estas neniel oficiala lingvo kaj gi vivas danke al la volo dela parolantoj ofte sen ajna bugeta subteno Tio estas similao kunminoritataj lingvoj Ekzistas kelkaj analogioj kaj diferencoj inter lasocilingvistika priskribo de Esperanto kaj minoritataj lingvoj

Tiu temo estas debatata en la lastatempa faka literaturo (ekzemplede Goro Kimura kaj Suzanne Romaine) En 2016 aperosfakartikolo en la itala pri komparo inter la Piedmonta kaj Esperantode mi kaj Emanuele Miola (Universitato de Milano-Bicocca)

26 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Esperanto kiel familia lingvo

La fenomeno lsquodenaskismorsquo estas tre interesa lau teoria vidpunkto carla socilingvistika situacio de la familioj uzantaj (ankau) Esperantonestas malfacile komparebla kun aliaj lingvoj

El psikolingvistika vidpunkto estas interese noti fenomenojn dehiperreguligo en la lingvo parolata de infanoj Krom la belaj laborojde Renato Corsetti (Universitato ldquoLa Sapienzardquo de Romo) kajJouko Lindstedt (Universitato de Helsinki) estas Sabine Fiedlerkaj Cyril (Kirilo) Brosch (Universitato de Leipzig) kiuj laboras pritiuj temoj

Sed estas spaco por aliaj esploristoj La temo estas eksterordinareinteresa

27 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Egalecen repripensi genrecon en Esperanto

Unu el la plej interesaj blogoj en Esperanto estas Egalecen2 kiulastatempe (18 Julio) publikigis Manifeston pri pluraneco (angleintersectionality) kies blogaojn foje republikigis Beletra AlmanakoLingvistike la kolektivo proponas

riismo (lsquoreguligo kaj senseksismigo de Esperantorsquo)

revigligo de la prepozicio lsquocisrsquo (malo de lsquotransrsquo) cefe kiel prefikso(cisgenra k transgenra)

revigligo de sufikso lsquo-ic-rsquo kiel malo de lsquo-in-rsquo

enkonduko de la akronimo GLAT (Geja Lesba AmbauseksemaTransgenra)

2httpegalecenwordpresscom28 de 31

Fina konsidero

29 de 31

La laboro abundas homoj ofte mankas

Mi invitas precipe junajn Esperanto-parolantojn kiuj havasuniversitatajn interesojn pripensi la sancon esplori Esperantologiajntemojn ne nur ekskluzive sed ankau lige al aliaj fakoj

Mi invitas homojn kiuj instruas Esperanton en Universitatoj au ndash kiujvolas tion iniciati ie ndash ne forgesi pri Esperantologio kaj Interlingvistiko

30 de 31

Dankon por via atento

Se ne nun sendu ilin poste al

〈FGobbouvanl〉

Desutu kaj disvastigu ci prezenton de ci-tie

httpfedericogobbonameeo2015php

CCcopy BYcopy $copy Ccopy Federico Gobbo 2015

31 de 31

La laboro abundas homoj ofte mankas

Mi invitas precipe junajn Esperanto-parolantojn kiuj havasuniversitatajn interesojn pripensi la sancon esplori Esperantologiajntemojn ne nur ekskluzive sed ankau lige al aliaj fakoj

Mi invitas homojn kiuj instruas Esperanton en Universitatoj au ndash kiujvolas tion iniciati ie ndash ne forgesi pri Esperantologio kaj Interlingvistiko

30 de 31

Dankon por via atento

Se ne nun sendu ilin poste al

〈FGobbouvanl〉

Desutu kaj disvastigu ci prezenton de ci-tie

httpfedericogobbonameeo2015php

CCcopy BYcopy $copy Ccopy Federico Gobbo 2015

31 de 31

Dankon por via atento

Se ne nun sendu ilin poste al

〈FGobbouvanl〉

Desutu kaj disvastigu ci prezenton de ci-tie

httpfedericogobbonameeo2015php

CCcopy BYcopy $copy Ccopy Federico Gobbo 2015

31 de 31