isigaba sesiseko iishedyuli zomsebenzi · ukwenza uvavanyo nokucela iikhomenti kuza kusinika ithuba...
TRANSCRIPT
ISig
aba
seSi
seko
IiS
hedy
uli z
oMse
benz
i
IBakala
1ULwazi
lokuBala
INGABULA-ZIGCAWU Ukuphumeza umgaqo-nkqubo asinto ilula ukuyenza. Yinkqubo yokutolika izinto nokusebenzisana nabanye okuthi kuthathe ithuba elithile. Sithi sifunde kule nkqubo size sizame ukuhlenga-hlengisa iindlela zokungenelela ngoncedo ukwenzela ukuba zifaneleke yaye zilungele iimeko ezahluka-hlukeneyo. Into esiyifundileyo kule minyaka ilishumi nangaphezulu edlulileyo kukuba sonke kufuneka sithethe, simamele size sifumane izisombululo kwimingeni esijongene nayo. Ezi shedyuli zomsebenzi zisisiphumo somgaqo-nkqubo nenkqubo yokufunda elolu hlobo. ULwazi lokuFunda nokuBhala kunye noLwazi lokuBala nezinye iinkalo zomsebenzi kwiSigaba seSiseko neSigaba esiPhakathi zizinto ezibalulekileyo elijolise kuzo iSebe leMfundo eNtshona Koloni. Sifuna ukomeleza izikolo zaseprayimari size sidale amathuba esiseko esomeleleyo ukwenzela ukuba sibe nokuphucula amathuba abanawo abafundi kwimisebenzi yabo yokufunda. Sikholelwa ukuba esi siseko sinako ukuphucula iziphumo zolwazi lokufunda nokubhala nolwazi lokubala, izinga lokupasa kwabafundi ngokubanzi nezinga labafundi abagqibayo ukufunda. UMzantsi Afrika lilizwe elisakhulayo yaye sivile ukuba, kweli xesha loqhagamshelwano lwehlabathi jikelele, amazwe asazama ukuleqa umgangatho kumele avelise izakhono eziyimfuneko. Ngako oko ke amazwe afana neli lethu anawo amandla okwazi ukukhuphisana namanye kunye nokuzinza. Into ebaluleke kakhulu kukuba nabafundi abakwaziyo ukufunda, ukubhala nabakuvuyelayo ukuya esikolweni. Ukuxabiseka kwesikolo kwezentlalo kungaphuculwa ukuba kwenziwa iinzame mpela zokufunda. Iishedyuli zomsebenzi ziza kuthathwa njengenxalenye yomqulu ophathelele kwiPhulo leZiseko zokuFunda. Lo mqulu uthathwa njengesixhobo sokuxhasa nokunika intsingiselo kweli phulo. Ngenxa yoluvo lokuba amaphulo aba yintetho nje yomlomo engenaziphumo, iishedyuli zomsebenzi ziza kusebenza njengentsika yokuxhasa ukwakhiwa kweziseko zolwazi lokufunda nokubhala kunye nokubala. Lilinge lokubonelela ootitshala ngezikhokelo zokufundisa usuku ngalunye lwesikolo. Ezi shedyuli zomsebenzi ziza kuthunyelwa ezikolweni ngenjongo yokufumana ingxelo ngokuqhubekayo (feedback). Ziza kuvavanywa kwakhona kwizikolo ezithile ezikhethiweyo. La maxwebhu aza kusasazwa njengezikhokelo ngoJanuwari 2009 kuze kucelwe izimvo ngoJulayi 2009. Ziya kuphindwa zivavanywa kwakhona ezi shedyuli zomsebenzi ngoJulayi 2009. Zonke izimvo ezifunyenweyo ziya kusetyenziswa ekuphuculeni ngakumbi iishedyuli zomsebenzi. ISebe leMfundo eNtshona Koloni liziko elithanda ukufunda izinto yaye lizama ukuqonda iimeko elisebenza phantsi kwazo ngamaxesha onke. Le nkqubo yokufunda yinkqubo ehlala iqhubeka okokoko, njengoko sineemeko ezingahlali zimi ndawonye neziguquka ngokukhawuleza. Lo gama sihlala sikukhumbula oku, ukucelwa kwezimvo novavanyo lilinge lokwamkela ingcamango yeziko elithanda ukufunda izinto ngokuvelisa iingcinga ezisekelwe kwiimbono zootitshala, kwakunye nezo zabo bakwiimeko ezahlukeneyo kwiphondo lethu. Siyazi ukuba ukunyanzelisa indlela enye yokwenza izinto kwiimeko ezahlukeneyo asiyondlela esa empumelelweni. Siyazi kwakhona ukuba kufuneka simamele, sithethe size sifumane iimpendulo zokukhawulelana nemingeni ephambi kwethu. Ukwenza uvavanyo nokucela iikhomenti kuza kusinika ithuba lokuthetha, lokumamela nokufumana izisombululo njengoko siqhubela phambili nenkqubo yemfundo es emgangathweni elungiselelwe bonke abafundi bethu.
uGqr. S. Naicker, uMlawuli oyiNtloko woPhuhliso lweKharityhulam
ISHEDYULI YOMSEBENZI
ULWAZI LOKUBALA
IBAKALA 1
NCEDA UQAPHELE: Ishedyuli yomsebenzi yoLwazi lokuBala iqulunqelwe ukunceda nokukhokela ootitshala kwisiGaba sesiSeko ekufundiseni iinqobo zekharityhulam ekufuneka kufundiswe malunga nazo yonke imihla. Ukuqulunqwa kwale shedyuli yomsebenzi kucwangciswe ngobunono ukwenzela ukuba ukusetyenziswa kwe-NCS ngokunjalo nakwiziPhumo zeziFundo kunye nemiGangatho yoVavanyo kuLwazi lokuBala kugxininiswa ngaphezulu ekwenzeni ukuze utitshala akwazi ukufundisa. Le shedyuli yomsebenzi ke ngoko inokusetyenziswa ngokuqiniseka njengoko ibandakanya zonke iziPhumo zeziFundo nemiGangatho yoVavanyo umfundi afuna ukuyazi ukuze afumane iikhonsepthi zokubala ezingundoqo kunye nezakhono ekupheleni kwebakala nesigaba. Ishedyuli yomsebenzi ke ngoko icacisa ukuba YINTONI ekufuneka ifundiswe ize ikhatshwe sisikhokelo sikatitshala esicebisa malunga nokuba ungenziwa NJANI lo msebenzi. Kubalulekile ukuba la maxwebhu alandelayo afundwe kunye ukulungiselela ingqiqo engaphezulu yoLwazi lokuBala, o.k.t.
• The NCS Policy Statement (INkcazelo yePolisi ye-NCS) • Assessment Policy 2007 (IPolisi yoVavanyo yowe-2007) • The Numeracy Work schedule (IShedyuli yoMsebenzi yoLwazi lokuBala) • The Numeracy Teacher Guide (IsiKhokelo sikaTitshala soLwazi lokuBala)
Ishedyuli yomsebenzi yahlulwe ngaphezulu yayimisebenzi yemihla ngemihla ebandakanya iikota ezine ngokungqinelanayo. Ukwabiwa kwexesha loLwazi lokuBala koku kulandelayo: AmaBakala 1 no-2: 1 iyure 30 imizuzu ngosuku IBakala 3: 1 iyure 45 imizuzu ngosuku Ukufumana isikhokelo esimalunga nendlela yokusebenzisa eli xesha uyacelwa ukuba ufunde isiKhokelo sikaTitshala esibandakanya imisebenzi yokufunda nokufundisa eqingqiweyo ukuxhasa ishedyuli yomsebenzi. Kwiiveki ezimbini zekota 1 uvavanyo olwandlalelayo (baseline assessment) kufuneka lwenziwe ngaxeshanye nokufundiswa kweekhonsepthi ezintsha njengoko kubonisiweyo kule shedyuli yomsebenzi.
- 1 -
ISHEDYULI YOMSEBENZI YOLWAZI LOKUBALA
IBAKALA 1
IKOTA 1
IVE-KI
IZIPHUMO ZESIFUNDO
IMIGANGATHO YOVAVANYO NOKUYAZISA OKUNGUNDOQO
ISIKHOKELO SIKATITSHALA
1 - 2
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamananio (operations), nolwalamano lwamanani LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri)
UVAVANYO OLWANDLALELAYO Kufuneka lugqitywe ngeeveki zokuqala ezimbini
zesikolo ngokungqamene nokufundisa kule phiriyodi
Yazisa iikhonsepti ezintsha ukusuka
kweziphathekayo (concrete) ukuya kwezingaphatheki ncam (semi- concrete) kunye nezingaphathekiyo (abstract). o Ubume (position): ekuqaleni, ekugqibeleni,
embindini o Ubukhulu: inkulu, incinane o Ubungakanani: zininzi, zimbalwa
Ukubala okusetyenziswa imihla ngemihla: o Bala ngokugcina ngentloko ukusuka ku-1-10 o Bala izinto ukusuka ku-1-10 o Bala kumgca-manani ukusuka ku-1-10 o Bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-10 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
Ukunakana amanani: (aphathekayo
nangaphathekiyo) o Yazisa
• Ukunakanwa (kwamaqela ezinto eziphathekayo) o.k.t. ukubaluleka okungundoqo kwenyumerali 2♣♣ no-1☼ ngokungalindelekanga.
• Ukunakanwa nentsingiselo yeesimboli kunye namagama abhaliweyo ‘esibini’ ne‘sinye’.
Iipatheni:
o Umdlalo okhululekileyo: khuphela uze wandise Iipatheni ezilula usebenzisa, umz. izinto eziphathekayo eziyimibala eyahlukeneyo, umz. izangqa ezibomvu noonxa-ntathu abaluhlaza okwengca okanye ezinye.
ISithuba neMilo
o Umdlalo okhululekileyo ngeemilo zemibala eyahlukeneyo
Isahluko 2
Isahluko 3
Isahluko 5
Isahluko 6
- 2 -
LO 4 Umlinganiselo LO 5 Ukusebenzisa idatha
o Yazisa imilo: ‘Yenza isangqa’ (circle)
ukusuka kwizinto ezinamacala ama-3 alinganayo ukuya kwizinto ezinamacala ama-2 alinganayo, umz. ibhola, ivili, njl. njl.
o Yazisa ngemibala: obomvu notyheli
Ixesha o Yazisa ngekhonsepthi yexesha, o.k.t. –
‘namhlanje’ o Chaza ukuba kuleliphi ixesha lemini –
‘kusasa’ o Yazisa ngosuku lweveki kunye nemozulu o Qaphela imihla yokuzalwa kwabantu
kwikhalenda
Ubude o Dlala umdlalo okhululekileyo ngeebloko,
izinti, njl. njl. ezibubude obahlukeneyo
Idatha o Sota izinto ezifumanekileyo ezinjengeepete,
amaqokobhe oonokrwece (shells), amaso, amagqabi, izinti, njl. njl.
Isahluko 7
3 – 4
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani (operations) nolwalamano lwamanani
UMSEBENZI 1 WOVAVANYO OLUSESIKWENI
Hlaziya ulwazi ngeekhonsepti:
o Eyokuqala, eyokugqibela, ephakathi o enkulu, encinane o ezininzi, ezimbalwa
Yazisa ngeekhonsepti ezintsha ukusuka
kwezingaphatheki ncam kunye nezingaphathekiyo; o Ubume (position): Umphambili, umva,
ngaphambi kwento ethile, ibekwe ngasemva, ngaphambili kwento ethile, enye ingasemva kwenye.
o Ubukhulu: inkulu kunenye, incinane kunenye
o Ubungakanani: ngaphezulu, incinane kakhulu kunenye, incinane kunenye, ininzi, incinane
Ukubala okusetyenziswa imihla ngemihla:
o Bala ngokugcina ngentloko ukusuka ku-1-10 o Bala izinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10 o Bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-10 o Bala kumgca-manani ukusuka ku-1-10 o Bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-10 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
Isahluko 2
- 3 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo LO 5 Ukusebenzisa idatha
Ukunakana amanani (aphathekayo ukuya
kwangaphathekiyo) o Hlaziya:
• Ukunakana isimboli, amagama nexabiso lobungakanani (cardinal value) benani 2, isibini, no-1, unye.
o Yazisa
• (amaqela ezinto eziphathekayo) ixabiso lobungakanani bamanani (cardinal value) 4 ♠♠♠♠ no-3 ∆∆∆ kunye namagama abhaliweyo angune nothathu ngokuzenzekelayo.
Iipatheni
o Umdlalo obekwe esweni: khuphela uze wandise iipatheni ezilula ezinoku kulandelayo • Imilo umz. ∆◊□∆◊□∆◊□ • Umbala • Ubukhulu
ISithuba neMilo o Hlaziya:
• Imilo: Isangqa • Imibala: Obomvu notyheli
o Yazisa
• IMilo: Isikwere ukusuka kwinto enamacala ama-3 alinganayo ukuya kwinto enamacala ama-2 alinganayo, umz. ibhoksi, ifreyim yefestile, njl. njl.
• Imibala: oluhlaza nontsundu
Ixesha o Yazisa ngekhonsepthi yexesha, o.k.t. –
‘namhlanje’ o Chaza ukuba leliphi ixesha lemini – ‘kusasa’ o Yazisa ngosuku lweveki kunye nemozulu o Qaphela imihla yokuzalwa kwabantu
kwikhalenda
Ubude o Ukuthelekiswa kobude: inde, imfutshane. o Ukuqwalasela okuzenzekelayo: inde
kakhulu, inde kancinane, imfutshane kakhulu, imfutshane kancinane.
Idatha
o Sota izinto ezifumanekileyo ezinjengezi, umz. iipete, amaqokobhe oonokrwece (shells), amaso (beads), izinto zokubala, njl. njl.
Isahluko 3
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 4 -
o Qaphela ubungakanani ‘ninzi’ ‘ncinane’
ngokuhlola ngamehlo iisethi ezimbini kungakhange kusetyenziswe ukubala.
o Qaphela ubungakanani ‘ninzi kakhulu’ ‘ncinane kakhulu’ beesethi ezingaphezulu kwesibini kungakhange kusetyenziswe ukubala
5 – 6
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani (operations), nolwalamano lwamanani
UMSEBENZI 2 WOVAVANYO OLUSESIKWENI
Hlaziyaiikhonsepti:
o Umphambili, umva, ngaphambi kwento ethile, enye esemva kwenye.
o inkulu kunale, incinane kunale o ininzi, incinane, ininzi kunale, incinane
kunale, ininzi kunazo zonke, yeyona incinane kakhulu
Yazisa iikhonsepti ezintsha ukusuka kweziphathekayo ukuya kwezingaphathekiyo; o Ubume (position): ngaphezulu, ngaphantsi,
ngaphezu kwento, ngaphantsi kwento o Ubukhulu: eyona inkulu kunazo zonke,
eyona incinane kunazo zonke, iyalingana ngobukhulu nale
o Ubungakanani: kukho into ethile, akukho nto ithile
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o Bala ngokugcina ngentloko usiya phambili uphinde ubuyele umva ukusuka ku-1-20
o Bala izinto usuka ku-1-20 o Bala kwisixhobo sokubala esineebhola
ezibotshelelwe ngocingo (abacus) ukusuka ku-1-20
o Bala kumgca-manani ukusuka ku-1-20 o Bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-20 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10 • Ukunakana ubungakanani ‘ninzi kakhulu’
‘ncinane kakhulu’ beesethi ezingaphezulu kwesibini kungakhange kusetyenziswe ukubala
Ukunakana amanani (aphathekayo
nangaphathekiyo) o Bethelela
• Amaxabiso obungakanani bamanani (cardinal values), iisimboli namagama abhaliweyo amanani 1-4
Isahluko 2
Isahluko 3
- 5 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo LO 5 Ukusebenzisa idatha
Iipatheni
o Khuphela uze wandise iipatheni ezilula ngokulandelayo • Imilo, umz. ∆◊□∆◊□∆◊□ • umbala • ubukhulu
ISithuba neMilo
o Hlaziya • Iimilo: isangqa, isikwere • Imibala: obomvu, otyheli, oluhlaza,
ontsundu o Yazisa
• Imilo: Unxa-ntathu osuka kwizinto ezinamacala ama-3 alinganayo nezinto ezinamacala ama-2 alinganayo
• Imibala: oblowu nomsobo (purple)
Ixesha o Yazisa malunga nekhonsepthi yexesha,
o.k.t. – ‘namhlanje nayizolo’ o Chaza ixesha losuku olo – ‘kusasa
nangenjikalanga’ o Yazisa malunga neentsuku zeveki kunye
nemozulu o Qaphela imihla yokuzalwa kwabantu kunye
nekhalenda Ubude
o Thelekisa ubude (umlinganiselo): inde kunale, imfutshane kunale.
Idatha
o Ngqamanisa ngqo ngelokuqinisekisa ukuba yeyiphi kwezi sethi zombini (ezibukhulu bazo buphantse bufane) enezinto ezininzi ngaphezulu/enezinto ezimbalwa
o Sota izinto ezifumanekileyo ngokulandelayo: umbala, imilo nobukhulu • Izinto ezifanayo, umz. imifanekiso, umz.
yeentyatyambo, yemithi, yeminqwazi, yezihlangu
• iimilo, umz. izangqa, oonxa-ntathu (triangles), iingxande (rectangles), izikwere
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
7 - 8
UMSEBENZI 3 WOVAVANYO OLUSESIKWENI
Hlaziya ulwazi ngeekhonsepti:
o phezulu, phantsi, ngaphezu kwento, ngaphantsi kwento
o eyona inkulu kunezinye, eyona incinane kunezinye, ebukhulu bufanayo nobenye into, akukho nto
- 6 -
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani nolwalamano lwamanani LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra
Yazisa malunga neekhonsepthi ukusuka
kweziphathekayo ukuya kwezingaphathekiyo ncam kunye nezingaphathekiyo; o Ubume (position): beka kunye nenye,
kunye, ecaleni kwenye, enye ime ecaleni kwenye
o Ubukhulu: yenze ibe nkulu kakhulu, yenze ibe ncinane kakhulu.
o Ubungakanani: mazibe ninzi, mazibe ninzi njengezo zithile
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o Bala ngokugcina ngentloko usiya phambili uphinde ubuyele umva ukusuka ku-1-10
o Bala izinto usuka ku-1-20 o Bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-20 o Bala kumgca-manani ukusuka ku-1-20 o Bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-20 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
IKhonsepthi yamanani o Hlaziya
• Amanani, amagama namaxabiso obungakanani bamanani (cardinal values) u-1 ukuya ku-4 nokuba abhalwe ngaluphi na ulandelelwano.
• Chaza ngokulondolozwa kwenani, o.k.t. (ubungakanani balo abuphenjelelwa luhlobo inani elo licwangciswe ngalo.)
• Sota iisethi zilandelelane ukusuka ku-1-4 • Bala usebenzisa isingqi ukusuka kunye
ukuya kwisine.
o Yazisa • Amanani ezinto ngokulandelelana
kwawo (ordinal numbers) elokuqala ukuya kwelesine.
Ukusombulula iingxaki ngokwenza
o Amaqhezu • Umdlalo okhululekileyo owenzelwe ukufumana ukuba iimilo eziziziqingatha ezibini zilingana nemilo enye epheleleyo.
Iipatheni
o Yenza iipatheni ezizezakho usebenzisa ubukhulu, imilo kunye nombala, umz. isangqa esikhulu esibomvu, unxa-ntathu omncinane oluhlaza, isikwere esincinane esiblowu, njl. njl.
o Chaza iphatheni leyo ngomlomo.
Isahluko 2
Isahluko 3
Isahluko 4
Isahluko 5
- 7 -
LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo LO 5 Ukusebenzisa idatha
ISithuba neMilo
o Hlaziya • Iimilo: Isangqa, isikwere, unxa-ntathu • Imibala: obomvu, otyheli, oluhlaza,
ontsundu, oblowu • Omsobo (purple)
o Yazisa malunga nokulandelayo:
• Imilo: unxa-ntathu ukusuka kwizinto ezinamacala ama-3 alinganayo ukuya kwizinto ezinamacala ama-2 alinganayo
• Imibala: opinki no-orenji
Ixesha o Yazisa malunga nekhonsepthi yexesha,
o.k.t. – ‘namhlanje nayizolo’ kunye ‘nangomso’
o Chaza ukuba kungaliphi ixesha losuku – ‘kusasa’ , ‘ngenjikalanga’ kunye ‘nangokuhlwa’
o Yazisa malunga neentsuku zeveki kunye nemozulu
o Qaphela izikhumbuzo zokuzalwa kwabantu kwikhalenda
Ubude
o Ukuthelekisa nokusota ubude: eyona inde kakhulu, eyona imfutshane kakhulu, ibubude obufanayo nobale ithile, inde njengale ithile
Ukusebenzisa idatha o Sota izinto ezingafaniyo kodwa
ezinxulumeneyo, umz. ifanitshala, iimpahla, izixhobo zokupheka, njl. njl.
Isahluko 6
Isahluko 7
9-10
Hlaziya iikhonsepti:
o Beka kunye nale ithile, kunye, ecaleni kwale ithile, enye ecaleni kwenye
o yenza ibe nkulu kakhulu, yenza ibe ncinane kakhulu
Yazisa iikhonsepti ezintsha (eziphathekayo
ukuya kwezingaphathekiyo) o Ubume (position): ngasezantsi,
ngaphezulu, iphezulu, isezantsi, enye ingaphantsi kwenye, enye ingaphezulu kwenye
o Ubukhulu: eyona inkulu kakhulu, eyona incinane kakhulu, ubukhulu bayo buyafana nobale ithile
o Ubungakanani: ngokufanayo nale ithile, yahlukile
- 8 -
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano lwamanani LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o Bala ngokugcina ngentloko usiya phambili uphinde ubuyele umva ukusuka ku-1-10
o Bala izinto usuka ku-1-20 o Bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-20 o Bala kumgca-manani ukusuka ku-1-20 o Bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-20 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
IKhonsepthi yamanani
o Hlaziya • Amanani, amagama namaxabiso
obungakanani bamanani (cardinal values) 1, 2, 3 no-4
• Amanani ezinto ngokokulandelelana kwawo (ordinal numbers): ukusuka kwelokuqala ukuya kwelesine.
o Yazisa
• Inani, igama nexabiso lobungakanani benani (ordinal number) u-5 ziintlanu ⌂⌂⌂⌂⌂
• Amanani ezinto ngokokulandelelana kwawo (ordinal numbers) ukusuka kwelokuqala ukuya kwelesihlanu.
Ukusombulula iingxaki ngokwenza
o Umdlalo okhululekileyo owenzelwe ukufumana ukuba ukuba iimilo eziziziqingatha ezibini zilingana nemilo enye epheleleyo.
Iipatheni
o Yila iipatheni ezizezakho usebenzisa ubukhulu, imilo kunye nombala, umz. isangqa esikhulu esibomvu, unxa-ntathu omncinane oluhlaza, isikwere esincinane esiblowu, njl. njl.
o Chaza ipatheni leyo ngomlomo.
ISithuba neMilo: o Yakhani imifanekiso kwiimilo, umz. indlu,
imoto nesilwanyana, njl. njl. o Yazisa imibala: omnyama, omhlophe
nongwevu
Ixesha o Hlaziya ulwazi malunga neentsuku zeveki
kunye nemozulu o Yazisa malunga nemini nobusuku.
Isahluko 2
Isahluko 3
Isahluko 4
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 9 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
Ubude
o Ukuthelekisa nokusota izinto ngokobude: eyona inde kunazo zonke, eyona imfutshane kunazo zonke, inobude obufanayo nobale ithile
Ukusebenzisa idatha
o qokelela usote izinto eziphathekayo ezahlukeneyo ngokophawu olunye oluthile
o Nika izizathu zokubeka izinto ngokwamaqela.
- 10 -
ISHEDYULI YOMSEBENZI YOLWAZI LOKUBALA
IBAKALA 1
IKOTA 2
IVE-KI
IZIPHUMO ZESIFUNDO
IMIGANGATHO YOVAVANYO NOKUYAZISA OKUNGUNDOQO
ISIKHOKELO SIKATITSHALA
11-12
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani nolwalamano
Hlaziya iikhonsepti ezinzima zeKota 1 yonke
imihla de zibetheleleke.
Yazisa ngeekhonsepti ezintsha ukusuka kweziphathekayo ukuya kwezingaphatheki ncam kunye neziphathekayo; o Ubume (position): phakathi (ingaphakathi),
iphandle (ingaphandle) o Ubukhulu: ibanzi, imxinwa o Ubungakanani: ngambini (isibini), ngambini
(izibini)
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla: o bala ngokugcina ngentloko usiya phambili
uphinde ubuyele umva ukusuka ku-1-20 o bala izinto usuka ku-1-20 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-20 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukusuka ku-1-40 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-40
uphinde ubuyele umva o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
IKhonsepthi yamanani o Hlaziya
• ukulondolozwa kwamanani, 1-5 • Amanani ezinto ngokokulandelelana
kwawo (ordinal numbers) • Ukubalwa kwezinto ukusuka kwisinye
ukuya kwisihlanu. • ano lwazo (ordinal numbers) ukusuka
kweyokuqala ukuya kweyesihlanu. • Ukubalwa kwezinto ukusuka kwenye
ukuya kwizintlanu.
o Yazisa: • Uphawu lokudibanisa “+” nophawu luka-
zenza “=” kunye nentsingiselo • Isethi engenanto; Cacisa malunga
nexabiso luka-‘0’ • Ukudibanisa: (ngokuphathekayo
nangomlomo – okuphathekayo ngokungaphelelanga) ukudityaniswa kweebhondi zika-3 no-4, o.k.t.
Isahluko 2
Isahluko 3
- 11 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
Iibhondi zika-3: (3+0, 0+3,2+1, 1+2,) Iibhondi zika-4: (4+0, 0+4, 3+1, 1+3,
2+2) Ukusombulula iingxaki ngokuphathekayo
o Amaqhezu • umdlalo okhululekileyo wokufumanisa
ukuba iimilo eziziziqingatha ezibini zilingana nemilo enye epheleleyo.
o Izibalo zentloko
• Umdlalo okhululekileyo usebenzisa izixhobo eziphathekayo zokufumanisa ukuphindwa kabini nokwahlulwa kwamanani abe sisiqingatha kwizisombululo zokubala ukuya kutsho ku-10
• Ucacisa malunga nezisombululo kwiingxaki.
Iipatheni
o qaphela, chaza uze ukhuphele Iipatheni zejometri kwizinto zendalo nezenkcubeko zeenkcubeko namaxesha ahlukeneyo.
o Zoba Iipatheni zamanani aphakathi ko-1-100, umz. 4 24 7 16; 4 24 7 16;
ISithuba neMilo
o hlaziya ulwazi ngokusotwa nokungqanyaniswa kweemilo
o hlaziya ulwazi ngokwakha imifanekiso kwiimilo
o hlaziya ulwazi malunga nemibala obomvu, otyheli, oluhlaza, ontsundu, oblowu, opinki, o-orenji, ozuba (purple), omhlophe, omnyama, ongwevu (grey)
o qonda, uze uqaphele wandule ukubiza iimilo ezingu-3D no-2D (iibhola neebhokisi, iprizim) usebenzisa
o isigama: imigca okanye egobileyo okanye ekekeleyo kunye neekona, umz. Chaza ibhola = (isisangqa, igobile, ingqukuva, iyaqengqeleka)
Ixesha
o Yazisa ngekhonsepthi yexesha: • iintsuku zeveki kunye nemozulu:
kuyatshisa, linamafu, kuyana, lisibekele, liyabanda
• izolo, namhlanje nangomso • kusasa, ngenjikalanga nangokuhlwa • ebusuku/emini ‘ixesha elide’, ‘ixesha
elifutshane’.
Isahluko 4
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 12 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
• Yazisa malunga nekhalenda
yokukhumbula abazalwayo ukubandakanya zonke izikhumbuzo zemihla yokuzalwa yenyanga kunye neveki.
Ubude
o yenze ibe nde ngaphezulu, yenze ibe mfutshane kunoku
Ubunzima
o ilula, inzima; qikelela ngokulinganisa ubunzima bayo ngokuyiphakamisa ngezandla
Umthamo
o yenzani umdlalo okhululekileyo ngamanzi okanye ngesanti emanzi kusetyenziswa kweetoti, iikomityi, iibhotile, njl. njl. njengezikhongozeli
Ukusebenzisa idatha
o qokelela, usote uze uchaze ezi zinto o ingqokelela yezinto, umz. ingqokelela
yamagqabi ngokwemilo, umbala, njl. njl.
13 –14
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano
UMSEBENZI 1 WOVAVANYO OLUSESIKWENI
Hlaziya ulwazi ngeekhonsepti:
o phakathi (ingaphakathi), phandle (ngaphandle), ibanzi, imxinwa
o kukho into ethile, akukho nto o ixabiso lento engekhoyo = iqanda ‘0’
Yazisa ngeekhonsepti ezintsha
o Ukuma kwamanani (numerosity) kumgca-manani usebenzisa iikhonsepti:
‘phambi’,’ lilandela’, ‘emva’, ‘phakathi, umz. (u-2 uza phambi ko-1; u-4 uphakathi ko-3 no-5; u-6 uza phambi ko-7, njl. njl.)
o Ubume (position): ekhohlo, ekunene (ngokunxulumene nomzimba kunye namanani akumgca-manani)
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko usiya phambili uphinde ubuyele umva ukusuka ku-1-20
o bala izinto usuka ku-1-20 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-50 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-50 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-50
uphinde ubuyele umva
Isahluko 2
- 13 -
o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
IKhonsepthi yamanani
o Hlaziya • uphawu lokudibanisa “+” kunye nephawu
lika-zenza “=” kunye nentsingiselo • isethi engenanto; cacisa ngexabiso
lesimboli u-‘0’ • Ukudibanisa: (ngokuphathekayo
nangomlomo – ngokungaphathekiyo ncam) iibhondi zika-3 no-4, o.k.t.
Iibhondi zika-3: (3+0, 0+3,2+1,1+2,) Iibhondi zika-4: (4+0, 0+4, 3+1,1+3, 2+2)
o Yazisa
• Inani u-6, igama elithi, isithandathu nexabiso lobungakanani benani (cardinal value) u-6, isithandathu ●●●●●●
• Umgca-manani: a) izinto eziqelelaniswe ngokulinganayo
kumgca-manani b) ezi zinto zimelwe ngamanani abonisa
ubume (position) bamanani ngokokulandelelana kwawo (ordinal numbers)
c) iintshukumo zokuxhuma-xhuma ukusuka ku-‘1’ ukuya ku-‘5’ zibalwa ukusuka ekhohlo ukuya ngasekunene
• Amanani ngokokulandelelana kwawo (ordinal numbers): elokuqala ukuya kwelesithandathu
• Bala izinto ukusuka kwisinye ukuya kwisithandathu
• Ukudibanisa: iibhondi zika-3 no-4, o.k.t. a) Ngokungaphathekiyo ncam b) ngezixhobo eziqingqiweyo ukuyila izibalo ezakhiwe kwibali
Ukusombulula iingxaki ngokwenza o Amaqhezu
• Umdlalo okhululekileyo wokusota iimilo ezingqamanayo (iziqingatha ezibini ukwenza into enye epheleleyo.)
o Izibalo zentloko • Umdlalo okhululekileyo usebenza izinto
zokusebenza eziphathekayo ukufumanisa malunga nokuphinda kabini kunye nokwahlulwa kwamanani abe
Isahluko 3
Isahluko 4
- 14 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo LO 5 Ukusebenzisa idatha
sisiqingatha kwizisombululo eziya kutsho ku-10 • Ucacisa ngezisombululo ezizezakhe
kwiingxaki.
Iipatheni o Khuphela uze wandise iipatheni ngeemilo,
umbhalo ngokwamanani (figures), kunye namanani
o Zoba iipatheni zamanani eziphakathi ko-1-100, umz. 4 24 7 16; 4 24 7 16; …
ISithuba neMilo
o Chaza, thelekisa, sota izinto ze-2D ne-3D
Ixesha o Yazisa malunga nekhonsepthi yexesha:
• iintsuku zeveki kunye nemozulu: kuyatshisa, linamafu, kuyana, lisibekele, liyabanda
• izolo, namhlanje nangomso • kusasa, ngenjikalanga nangokuhlwa • ebusuku/emini ‘ixesha elide’, ‘ixesha
elifutshane’. • Yazisa malunga nekhalenda
yokukhumbula abazalwayo ukubandakanya zonke izikhumbuzo zemihla yokuzalwa yenyanga kunye neveki.
Ubude
o yenze ibe nde kunoku, yenze ibe mfutshane kunoku
Ubunzima
o ilula, inzima; qikelela ngokulinganisa ubunzima bayo ngokuyiphakamisa ngezandla
Umthamo
o yenzani umdlalo okhululekileyo ngamanzi okanye ngesanti emanzi kusetyenziswa kweetoti, iikomityi, iibhotile, njl. njl. njengezikhongozeli
Ukusebenzisa idatha
o qokelela, usote uze uchaze ezi zinto ingqokelela yezinto, umz. ingqokelela
yezinto: nisebenzisa iipikthografi
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 15 -
15- 16
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano
UMSEBENZI 2 WOVAVANYO OLUSESIKWENI
Hlaziya iikhonsepti
o ‘ixabiso lento engekhoyo = neqanda ‘0’ Yazisa ngeekhonsepti ezintsha ukusuka
kweziphathekayo ukuya kwezingaphathekiyo ngokupheleleyo kunye nezingaphathekiyo; o Ubume (position): ekhohlo, ekunene
(ngokungqamene nomzimba kunye namanani akumgca-manani)
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla
o bala ngokugcina ngentloko usiya phambili uphinde ubuyele umva ukusuka kulo naliphi na inani ukusuka ku-1-40
o bala izinto usuka ku-1-30 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-60 uphinde ubuyele umva o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-60 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-60
uphinde ubuyele umva o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kuma-50 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
IKhonsepthi yamanani
o Hlaziya: • Amanani, agama namaxabiso
ngokobungakanani bamanani (cardinal values) u-1 ukuya ku-6,
• Amaxabiso ngokokulandelelana kwamanani ezinto (ordinal values): elokuqala ukuya kwelesithandathu
• Iibhondi zika-‘3’ no-‘4’ a) ngokungaphathekiyo ncam b) ngezixhobo eziqingqiweyo ukuyila
izibalo ezisekwe kwibali
o Yazisa • Inani 7, isixhenxe esibhalwe
ngokwamazwi nenani lexabiso lobungakanani benani u-7, isixhenxe ☺☺☺☺☺☺☺
• Inani 8, igama, isibhozo nexabiso lobungakanani benani (cardinal value) u-8, isibhozo ♠♠♠♠♠♣♣♣
• Ixabiso lokulandelelana kwamanani kwezinto (ordinal value) usuka ‘kwelokuqala ukuya kwelesibhozo’, ukusuka ku-1 ukuya kwelesi-8
Isahluko 2
Isahluko 3
- 16 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
• Umgca-manani a) malunga nezinto kunye namanani
kumgca-manani kuxhunya-xhunywa ukusuka ekhohlo ukuya ekunene kubalwa izinto ukusuka ku-1 ukuya kwisi-8
b) Ukudibanisa amanani 1 ukuya ku-4 kumgca-manani kusetyenziswa izinti zobude obulinganayo.
• Ukudityaniswa kweebhondi zesi-‘5’
o.k.t. (5+0, 0+5, 4+1, 1+4, 2+3, 3+2) a) nezixhobo eziqingqiweyo
eziphathekayo b) ngokubhaliweyo c) amabali angqamene nezibalo
(ukusombulula iingxaki)
Ukusombulula iingxaki ngokuphathekayo o Amaqhezu: ukusonga nokusika izinto
ukufumana isiqingatha esinye.
o Izibalo zentloko • Ucacisa malunga nezisombululo zakhe
kwiingxaki. • Umdlalo okhululekileyo usebenzisa
izixhobo eziphathekayo zokufumanisa ukuphindwa kabini nokwahlulwa kwamanani abe sisiqingatha kwizisombululo zokubala ukuya kutsho ku-10.
ISithuba neMilo
o Ukunakana isimetri kubuqu bakhe nakwindawo akuyo – gxila ekhohlo, ekunene, ngaphambili, nangasemva
Ixesha
o Yazisa malunga nekhonsepthi yexesha: • iintsuku zeveki kunye nemozulu:
kuyatshisa, linamafu, kuyana, lisibekele, liyabanda
• izolo, namhlanje nangomso • kusasa, ngenjikalanga nangokuhlwa • ebusuku/emini • Yazisa ngekhalenda yokukhumbula
abazalwayo ukubandakanya zonke izikhumbuzo zemihla yokuzalwa yenyanga kunye neveki.
Ubude
o ukuthelekisa ubude benu nifulathelene omnye nomnye
Isahluko 4
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 17 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
Ubunzima
o ilula, inzima; qikelela ngokulinganisa ubunzima bayo ngokuyiphakamisa ngezandla
Umthamo
o yenzani umdlalo okhululekileyo ngamanzi okanye ngesanti emanzi kusetyenziswa kweetoti, iikomityi, iibhotile, njl. njl. njengezikhongozeli
Ukusebenzisa idatha
o zoba ithebhile ukurekhoda izinto eziqokelelweyo (umz. amaqhosha ama-3, izinti zokubala ezi-4, amatye ama-6, njl. njl.)
17-18
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano
UMSEBENZI 3 WOVAVANYO OLUSESIKWENI
Hlaziya iikhonsepti:
o Ukuma kwamanan (numerosity) akumgca-manani usebenzisa iikhonsepti: ’lilandela’, ‘emva’, ‘phakathi kwenani elithile, ‘ecaleni’, ‘phambi’, njl. njl.
o ekhohlo, ekunene (ngokunxulumene nomzimba kunye namanani akumgca-manani)
Yazisa ngeekhonsepti ezintsha ukusuka
kweziphathekayo ukuya kweziphathekayo ngokungaphelelanga nezingaphathekiyo; o Ubume (position): phezulu, ezantsi, kude,
kufutshane
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva,
usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-30
o bala izinto usuka ku-1-30 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-70 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-70 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-70
uphinde ubuyele umva o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kuma-50 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
IKhonsepti yenani
o Hlaziya: • Amanani, amagama namaxabiso
obungakanani bamanani (cardinal values) u-1 ukuya ku-8
Isahluko 2
Isahluko 3
- 18 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
• Amaxabiso okulandelelana kwamanani
ezinto (ordinal values): elokuqala ukuya kwelesibhozo
• Iibhondi zika-3 no-4 (eziphathekayo – ezingaphathekiyo)
• Izibalo ezakhelwe kwibali zamanani 1 ukuya kwelesi-4
• Ukudibanisa amanani 1 ukuya kwelesi-4 kumgca-manani.
o Yazisa:
• Ukudityaniswa kweebhondi zika-‘5’ o.k.t.
(5+0, 0+5, 4+1, 1+4, 2+3, 3+2) a) nezixhobo eziqingqiweyo b) ngokubhaliweyo c) ibali/ingxaki eliphathelele kwizibalo
• Isivakalisi esivulekileyo/izibalo
ekufakelwa kuzo inani efestileni ukuya kutsho ku-5 umz.
5+□ =5 5+0=5 a) nezixhobo eziqingqiweyo b) ngokubhaliweyo
c) ibali/iingxaki eziphathelele kwizibalo
Ukusombulula iingxaki ngokwenza o Amaqhezu: ukusonga nokusika izinto
ngelokufumana isiqingatha esinye.
o Izibalo zentloko • Umdlalo okhululekileyo usebenzisa
izixhobo eziphathekayo zokufumanisa ukuphindwa kabini nokwahlulwa kwamanani abe sisiqingatha kwizisombululo zokubala ukuya kutsho ku-10.
• Ucacisa malunga nezisombululo ezizezakhe kwiingxaki.
ISithuba neMilo
o Ukunakana isimetri kubuqu bakhe nakwindawo akuyo – gqalisela ekhohlo, ekunene, ngaphambili, nangasemva
Ixesha
o Yazisa ngekhonsepthi yexesha: • iintsuku zeveki kunye nemozulu:
kuyatshisa, linamafu, kuyana, lisibekele, liyabanda
• izolo, namhlanje nangomso • kusasa, ngenjikalanga nangokuhlwa • ebusuku/emini
Isahluko 4
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 19 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
• Yazisa ngekhalenda yokukhumbula
abazalwayo ukubandakanya zonke izikhumbuzo zemihla yokuzalwa yenyanga kunye neveki.
Ubude
o Ukuthelekisa ubude nifulathelene omnye nomnye
Ubunzima
o ilula, inzima; qikelela ngokulinganisa ubunzima bayo ngokuyiphakamisa ngezandla
Umthamo
o yenzani umdlalo okhululekileyo ngamanzi okanye ngesanti emanzi kusetyenziswa kweetoti, iikomityi, iibhotile, njl. njl. njengezikhongozeli
Ukusebenzisa idatha
o zoba ithebhile ukurekhoda izinto eziqokelelweyo (umz. amaqhosha ama-3, izinti ezi-4, amatye ama-6, njl. njl.)
19- 20
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano
Hlaziya ulwazi ngeekhonsepti:
o Ukuma kwamanani (numerosity) akumgca-manani usebenzisa iikhonsepti: ’lilandela’, ‘emva’, ‘phakathi kwenani elithile, ‘ecaleni’, ‘phambi’, njl. njl.)
o ekhohlo, ekunene (ngokunxulumene nomzimba kunye namanani akumgca-manani)
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla: o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva,
usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-30
o bala izinto usuka ku-1-30 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-70 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-70 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-70 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
IKhonsepti yenani
o Bethelela: • Amanani, amaxabiso ngokobungakanani
bamanani (cardinal values) u-ka-1 ukuya ku-8
Isahluko 2
Isahluko 3
- 20 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
• Amaxabiso nani alumelo lwezinto
(ordinal vowels): elokuqala ukuya kwelesibhozo
• Uphawu lokudibanisa “+” neempawu zokulinganayo “=” kunye nentsingiselo
• Iibhondi zika-3 no-4. • Ukudityaniswa kwamanani 1-4 kumgca-
manani • Izibalo ezisekelwe kwibali/kwiingxaki
zokubala zika-1-4.
o Hlaziya • Ukudityaniswa kweebhondi zika-‘5’
o.k.t. (5+0, 0+5, 4+1, 1+4, 2+3, 3+2)
a) nezixhobo eziqingqiweyo b) ngokubhaliweyo c) Izibalo ezisekelwe kwibali/kwiingxaki
• Izivakalisi ezivulekileyo/izibalo ekufakelwa kuzo inani efestileni umz. 5+□ =5 5+0=5
a) nezixhobo eziqingqiweyo b) ngokubhaliweyo
c) izibalo ezisekelwe kwibali/kwiingxaki Ukusombulula iingxaki ngokuphathekayo
o Amaqhezu: ukusonga nokusika izinto ukufumana isiqingatha esinye.
o Izibalo zentloko • Ucacisa malunga nezisombululo zakhe
kwiingxaki. • Umdlalo okhululekileyo usebenzisa
izixhobo eziphathekayo zokufumanisa ukuphindwa kabini nokwahlulwa kwamanani abe sisiqingatha kwizisombululo zokubala ukuya kutsho ku-10.
ISithuba neMilo
o Ukunakana isimetri kubuqu bakhe nakwindawo akuyo – qwalasela ekhohlo, ekunene, ngaphambili, nangasemva
Ixesha
o Yazisa malunga nekhonsepti yexesha: • iintsuku zeveki kunye nemozulu:
kuyatshisa, linamafu, kuyana, lisibekele, liyabanda
• izolo, namhlanje nangomso • kusasa, ngenjikalanga nangokuhlwa • ebusuku/emini
Isahluko 4
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 21 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
• Yazisa ngekhalenda yokukhumbula
abazalwayo ukubandakanya zonke izikhumbuzo zemihla yokuzalwa yenyanga kunye neveki.
Ubude
o ukuthelekisa ubude benu nifulathelene omnye nomnye
Ubunzima
o ilula, inzima; qikelela ngokulinganisa ubunzima bayo ngokuyiphakamisa ngezandla
Umthamo
o yenzani umdlalo okhululekileyo ngamanzi okanye ngesanti emanzi kusetyenziswa kweetoti, iikomityi, iibhotile, njl. njl. njengezikhongozeli
Ukusebenzisa idatha
o zoba ithebhile ukurekhoda izinto eziqokelelweyo (umz. amaqhosha ama-3, izinti zokubala ezi-4, amatye ama-6, njl. njl.)
- 22 -
ISHEDYULI YOMSEBENZI YOLWAZI LOKUBALA
IBAKALA 1
IKOTA 3
IVE-KI
IZIPHUMO ZESIFUNDO
IMIGANGATHO YOVAVANYO NOKUYAZISA OKUNGUNDOQO
ISIKHOKELO SIKATITSHALA
21-22
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani , nolwalamano
Hlaziya iikhonsepti ezinzima zeKota 2 yonke
imihla de zibetheleleke.
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla: o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva,
usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-80 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-80 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-80
uphinde ubuyele umva o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kuma-80 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo ngeentlobo
zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-10
IKhonsepthi yamanani o Hlaziya ulwazi malunga nokulandelayo:
• Amanani, amanani amagama namaxabiso obungakanani bamanani (cardinal values) u-1 ukuya ku-8
• Amaxabiso okulandelelana kwamanani ezint (ordinal values): elokuqala ukuya kwelesibhozo
• dibanisa “+”, zilingana “=” nesivakalisi esivulekileyo/sezibalo ezimalunga neefestile □ kunye nentsingiselo
• Ukudibanisa (+) nesivakalisi
esivulekileyo (□) seebhondi zika-3 no-4 • Izibalo ezisekelwe kwibali/kwiingxaki
zokudibanisa (+) kunye (□) zamanani 1-5 • Ukudityaniswa kwamanani 1-5 kumgca-
manani • Isivakalisi esivulekileyo/izibalo
eziphathelele kwiifestile ukuya kwinani elingu-5
a) nezixhobo eziqingqiweyo b) ngokubhaliweyo c) izibalo ezisekelwe kwibali/kwiingxaki
Isahluko 2
Isahluko 3
- 23 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
o Yazisa
• Amanani u-9, ixabiso lobungakanani lenani (cardinal value) lesithoba ♪♪♪♪♪♪♪♪♪
• Ixabiso lolandelelwano lwamanani ezinto (ordinal value) ukusuka ekuqaleni ukuya ‘kwelesithoba’
• bala izinto ukusuka kwisinye ukuya kwisithoba
• uphawu ‘lokuthabatha’ (–) nentsingiselo • Ukuboleka/ukuthabatha (-) izibalo
zamanani 1 ukuya ku-5 • a) nezixhobo eziqingqiweyo
b) ngokubhaliweyo c) izibalo ezisekelwe kwibali
Ukusombulula iingxaki ngokwenza
o Amaqhezu • ukusonga nokusika iimilo ezahlukeneyo,
umz. o □ ∆ kwisiqingatha esinye. o Izibalo zentloko
• ukusonga nokusika iimilo ezahlukeneyo, umz. o □ ∆ kwisiqingatha esinye
• ukuphinda kabini nokwahlula abe sisiqingatha amanani angumnqakathi nangoonombini (odd and even numbers) angu-1 ukuya kutsho kwi-10
• ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo kwizisombululo zezibalo ukuya ku-34
ISithuba neMilo
o ngqamanisa amagama abhaliweyo eemilo kwiisimboli
o landela izalathiso zendlela uwedwa okanye ukwiqela ukuya kufika kwindawo ethile eklasini (umz. Thatha amanyathelo ama-4 ubuyele umva, thatha amanyathelo ama-2 ukuya ngasekunene, amanyathelo makabe ma-3 aya phambili, njl. njl.)
Ixesha
o makubekho ukubhekiselela kwamihla le kwiintsuku zeveki nakwitshathi yemozulu
o xoxani ngeziganeko ezibalulekile ezichaphazela ixesha
Imali
o Ukunakana imali eziinkozo eyi-5c, 10c, 20c neyi-50c.
Ubunzima
o Yenza umdlalo okhululekileyo ngesikali sokulinganisa ubunzima sasekhaya (uhlobo oluthile lokulinganisa izinto (balancing type)
Isahluko 4
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 24 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
Umthamo
o linganisa ubungakanani ukusuka kwesinye isikhongozeli ukuya kwesinye usenza uphando lokuba sesiphi na isikhongozeli esiqulathe kakhulu okanye kancinane
Idatha
o qokelela, sota, cacisa uze ubhale izinto eziqokelelweyo kwipikthografi
23-24
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, ulwalamano
UMSEBENZI 1 WOVAVANYO OLUSESIKWENI Hlaziya ulwazi ngeekhonsepti ezinzima
Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva, usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-80 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-80 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-80
uphinde ubuyele umva o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kuma-80 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo ngeentlobo
zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-20
IKhonsepthi yenani
o Hlaziya • Ukudibanisa (+) nezibalo zefestile
evulekileyo (□) zika-3, 4 no-5 • Bhala izibalo ezisekelwe kwibali zamanani
1-5 • Ukudibanisa kunye nezibalo zefestile
evulekileyo kumgca-manani
o Yazisa • Inani u-10 , igama ishumi nexabiso
lobungakanani benani (cardinal value) u-10, ishumi ■■■■■■■■■■
• Ixabiso lolandelelwano lwamanani ezinto (ordinal value) ukusuka kwelokuqala ‘kweleshumi’ ngezinto uze ubale izinto ukusuka kwisinye - kwishumi
• Izibalo zokuthabatha (-) zamanani 1
ukuya ku-5
Isahluko 2
Isahluko 3
- 25 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
a) nezixhobo eziqingqiweyo
eziphathekayo b) ngokubhaliweyo c) izibalo ezisekelwe kwibali
• Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo nokuthabatha: a) yandisa umsebenzi uye kwinani 6 Yazisa ngezibalo ‘ ezigqwethiweyo’,
umz. 5 = 4+1
Ukusombulula iingxaki ngokuphathekayo o ukusonga nokusika iimilo ezahlukeneyo, umz. o □ ∆ kwisiqingatha esinye o ukuphinda kabini nokwenza isiqingatha
amanani angoonombini (even numbers) u-1 ukuya kwi-10
o ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo kwizisombululo zezibalo eziya kutsho kuma-34
Imali o Ukunakana imali eziinkozo, ii-5c, 10c, 20c
nezii-50c. o Imisebenzi yokuthenga kunye netshintshi
ISithuba neMilo
o Matanisa amagama neemilo o landela izalathiso uwedwa okanye ube
kwiqela ukuya kwindawo ethile eklasini (umz. thatha amanyathelo ama-4 ubuyele umva, thatha amanyathelo ama-2 uye ngasekunene, thatha amanyathelo ama-3 ukuya phambili, njl. njl.)
Ixesha
o makubekho ukubhekiselela kwamihla le kwiintsuku zeveki nakwitshathi yemozulu
o xoxani ngeziganeko ezibalulekileyo ezichaphazela ixesha
Ubude
o linganisa ubude ngamanyathelo nangokulinganisela ngezandla
o ukurekhoda ngokusebenzisa iigrafu zeebloko
Ubunzima o ukuthelekisa izinto ezibekwe kwisikali
sokulinganisa ukungqinisisa ukuba yeyiphi enobunzima/elula kunenye
Umthamo
o thelekisa umthamo weebhotile, weekomityi, njl. njl. ezibukhulu bahlukeneyo
o rekhoda iziphumo usebenzisa iigrafu zebloko
Isahluko 4
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 26 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
Ukusebenzisa idatha
o linganisa ubude ngamanyathelo nangemilinganiselo yezandla ezidityanisiweyo
o rekhoda izinto ezifunyanisiweyo usebenzisa iigrafu eziziibloko
25-26
LO 1 Amanani, izibalo, nonxibelelwano lwamanani
UMSEBENZI 2 WOVAVANYO OLUSESIKWENI Hlaziya iikhonsepti ezinzima Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva, usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-90 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya kuma-90 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-90
uphinde ubuyele umva o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kuma-90 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo ngeentlobo
zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-20
IKhonsepti yenani
o Hlaziya: • Inani u-10, igama elithi, ishumi, nexabiso
lobungakanani lenani (cardinal value) le-10, leshumi ■■■■■■■■■■
• Ixabiso lokulandelelana kwamanani ezinto (ordinal value) ukusuka kwelokuqala ukuya ‘kweleshumi’ ngezinto kunye nezinto zokubala uze ubale izinto ukusuka kwisinye – kwishumi
• izibalo zokuthabatha (-) amanani 1 ukuya kwisi-5
• a) ezinezixhobo eziqingqiweyo b) ngokubhaliweyo c) izibalo ezisekelwe kumabali
o Yazisa
• Amanani, iisimboli namagama 11-20 • Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo nokuthabatha: ukuya kwinani u-6
• Izibalo ‘eziggqwethiweyo’ (reversed), umz. 5=4+1, 5= 1+4
• Bhala izibalo ezisekelwe kumabali • Sebenzisa izibalo ezigqwethiweyo
kumgca-manani
Isahluko 2
Isahluko 3
- 27 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
o Ukwahlula:
• Ngokuphathekayo: yahlula u-4, 6, 8 abe ngamaqela amabini (ukwaba)
• Izibalo ezisekelwe kumabali zona zisekelwe kokungasentla
Ukusombulula iingxaki ngokwenza o Ukuphinda kabini nokwahlula abe sisiqingatha
kwamanani angumnqakathi (odd numbers) nkqu namanani angoonombini (even numbers) angu-1 ukuya kwi-15
o Ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo (whole numbers) kwizisombululo zezibalo ukuya kuma-34
o Iipatheni okanye amaqela amashumi kunye nemivo (tens and units)
3+1=4 21 =10+10+1 13+1=14 23+1=24 33+1=34 o Uchaza izisombululo ezizezakhe kwiingxaki
ISithuba neMilo
o ngqamanisa amazwi neemilo o landela izalathiso zendlela uwedwa okanye
kwiqela ukuya kwindawo ethile echaziweyo eklasini (umz. Thatha amanyathelo ama-4 ubuyele umva, thatha amanyathelo ama-2 ukuya ngasekunene, thatha amanyathelo ama-3 ukuya phambili, njl. njl.)
Ixesha
o Makubekho ukubhekiselela kwamihla le kwiintsuku zeveki nakwitshathi yemozulu
o xoxa ngeziganeko ezibalulekileyo ezichaphazela ixesha
Ubude
o linganisa ubude ngamanyathelo nangezandla ezidityanisiweyo
o rekhoda usebenzisa iigrafu eziziibloko
Ubunzima o Eyona inzima/ ilula kunazo zonke; iingqikelelo
ezenziwa ngokuthatha imilinganiselo ngokuphakamisa ngezandla
Umthamo
o ukulinganisa ukusuka kwesinye isikhongozeli ukuya kwesinye: thelekisa ukuba sesiphi isikhongozeli esiqulathe izinto ezininzi ngaphezulu/ ezincinane kakhulu
Imali
o Ukunakana imali eziinkozo ezii-R1, R2, nee-R5.
Isahluko 4
Isahluko 5
Isahluko 6
Isahluko 7
- 28 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
Ukusebenzisa idatha
o Umsebenzi wokuhlaziya ulwazi weveki 23-24
27-28
LO 1 Amanani, izibalo, nonxibelelwano lwamanani LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra
UMSEBENZI 3 WOVAVANYO OLUSESIKWENI
Hlaziya iikhonsepti ezinzima Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva, usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-100 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-100 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-100
uphinde ubuyele umva o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kwi-100 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo ngeentlobo
zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-20
IKhonsepti yenani
o Hlaziya • Amanani, iisimboli namagama 11-20 • Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo nokuthabatha: ukuya kwinani engu-6
• Izibalo ‘ezigqwethiweyo’ umz. 5=4+1 • Sebenzisa izibalo ezigqwethiweyo
kumgca-manani
o Ukwahlula-hlula: • okuphathekayo: yahlula u-4, 6, 8 babe
ngamaqela amabini (ukwaba)) • yahlula isi-6 sibe ngamaqela ama-3 • Izibalo ezisekelwe kumabali ezisekelwe
kokungasentla
o Ukuphinda-phinda: • ngokuphathekayo: yenza amaqela abe
ma-2 okanye abe ma-3 ezi-2; • yenza amaqela ama-2 ezi-3 • bhala phantsi izibalo ezisekelwe kwibali
Ukusombulula iingxaki ngokwenza
o Ukuphinda kabini nokwahlula abe sisiqingatha amanani angumnqakathi nangoonombini (odd and even numbers) u-1 ukuya ku-15
o ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo kwizisombulula zeengxaki zokubala ukuya kuma-34
Isahluko 2
Isahluko 3
Isahluko 4
Isahluko 5
- 29 -
LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo LO 5 Ukusebenzisa idatha
o Iipatheni okanye ukudityaniswa
ngokwamaqela kwamashumi nemivo 3+1=4 21 =10+10+1 13+1=14 23+1=24 33+1=34 o Ucacisa malunga nezisombululo ezizezakhe
kwiingxaki
ISithuba neMilo o Matanisa amagama neemilo o landela izalathiso zendlela uwedwa okanye
ukwiqela ukuya kwindawo echaziweyo engaphandle kwaseklasini
Ixesha
o makubekho ukubhekiselela kwamihla le kwiintsuku zeveki nakwitshathi yemozulu
o xoxani ngeziganeko ezibalulekileyo ezichaphazela ixesha
Ubude
o linganisa ubude ngamanyathelo nangezandla ezidityanisiweyo
o rekhoda usebenzisa iigrafu eziziibloko
Ubunzima o Eyona inzima/ ilula kunazo zonke; iingqikelelo
ezenziwa ngokuthatha imilinganiselo ngokuphakamisa ngezandla
Imali
o Ukunakana imali eziinkozo eyi-R1, R2 ne-R5. Ubunzima
o Yenza umdlalo okhululekileyo ngesikali sokulinganisa ubunzima sasekhaya (uhlobo oluthile lokulinganisa izinto (balancing type)
Umthamo
o inganisa ubungakanani ukusuka kwesinye isikhongozeli ukuya kwesinye usenza uphando lokuba sesiphi na isikhongozeli esiqulathe kakhulu okanye kancinane
Ukusebenzisa idatha
o Ukuhlaziya ulwazi lweveki 23-24
Isahluko 6
Isahluko 7
29-30
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano
Hlaziya iikhonsepti ezinzima Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva, usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
Isahluko 2
- 30 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri)
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-100 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-100 o bala kwitshathi yamanani ukusuka ku-1-100
uphinde ubuyele umva o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kwi-100 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo ngeentlobo
zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-20
IKhonsepthi yenani o Hlaziya
• Iisimboli namagama kunye namanani 11-20
• Ukuphinda-phinda: a) ngokuphathekayo: yenza amaqela ama-2 okanye ama-3 ezi-2;
yenza amaqela ama-2 wamaqela ezi- 3
b) bhala izibalo ezisekelwe kwibali
o Yazisa • Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo, Izibalo zokuthabatha nezibalo
ezigqwethiweyo: ukuya kwinani u-7 a) bhala izibalo ezisekelwe kwibali b) sebenzisa izibalo kumgca-mnani
Ukusombulula iingxaki ngokuphathekayo
o ukwahlula abe ziziqingatha amanani abala ngezibini (even numbers) 2, 4 nesi-6 besahlula amanani angumnqakathi u-1 no-3
o ukuphinda kabini kunye nokwahlula zibe sisiqingatha amanani angumnqakathi nangoonombini (odd and even numbers) u-1 ukuya kwi-15
o ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo kwizisombululo zeengxaki zokubala ukuya ku-34
o Iipatheni okanye ukudityaniswa kwamashumi nemivo
3+1=4 21 =10+10+1 13+1=14 23+1=24 33+1=34 o Ucacisa ngezisombululo ezizezakhe
kwiingxaki
ISithuba neMilo o ngqamanisa amazwi neemilo o landela izalathiso zendlela uwedwa okanye
kwiqela ukuya kutsho kwindawo leyo ichaziweyo engaphandle kweklasi
Isahluko 3
Isahluko 4
Isahluko 6
- 31 -
LO 4 Umlinganiselo LO 5 Ukusebenzisa idatha
Ixesha
o makubekho ukubhekiselela kwamihla le kwiintsuku zeveki nakwitshathi yemozulu
o xoxani ngeziganeko ezibalulekileyo ezichaphazela ixesha
Ubude
o linganisa ubude ngamanyathelo nangezandla ezidityanisiweyo
o rekhoda usebenzisa iigrafu eziziibloko
Ubunzima o Eyona inzima/ ilula kunazo zonke; iingqikelelo
ezenziwa ngokuthatha imilinganiselo ngokuphakamisa ngezandla
Umthamo
o linganisa ubungakanani ukusuka kwesinye isikhongozeli ukuya kwesinye uthelekisa ukuba sesiphi isikhongozeli esiqulathe kakhulu okanye kancinane
Imali
o Ukuqatshelwa kwemali eziinkozo ezii-R1, R2, nee-R5.
o Imisebenzi yokuthenga ngemali etshintshekileyo
Ukusebenzisa idatha
Umsebenzi wokuhlaziya ulwazi weveki 23-24
Isahluko 7
- 32 -
ISHEDYULI YOMSEBENZI YOLWAZI LOKUBALA
IBAKALA 1
IKOTA 4
IV-EKI
IZIPHUMO ZESIFUNDO
IMIGANGATHO YOVAVANYO NOKUYAZISA OKUNGUNDOQO
ISIKHOKELO SIKATITSHALA
31-32
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano
Hlaziya iikhonsepti ezinzima zeKota 3 Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva, usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-100 o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani u Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-30
IKhonsepthi yenani o Hlaziya ulwazi
• Iisimboli namanani angamagama 11-20 • Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo, izibalo zokuthabatha nezibalo ezigqwethiweyo: ukuya kwinyumerali 6
a) bhala izibalo ezisekelwe kwibali b) sebenzisa izibalo kumgca-manani • Ukuphinda-phinda: a) ngokuphathekiyo ncam: yenza
amaqela ama-2 okanye amaqela ka- 3; yenza amaqela ama-2 ka-3
b) bhala izibalo ezisekelwe kwibali • Ukwahlula: • Ezingaphathekiyo ncam: yahlula u-4, 6,
8 babe ngamaqela amabini (ukwaba) • Yahlula u-6 abe ngamaqela ama-3 • Izibalo ezisekelwe kwibali ezisekelwe
zona zisekelwe kokungasentla
o Yazisa malunga nokulandelayo: • Amanani, iisimboli namagama u-21-30 • Zoba iisethi uze ubhala ngokwamagama
unye; bini, thathu, ne, hlanu • Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo, Izibalo zokuthabatha kunye nezibalo
ezigqwethiweyo: ukuya kwinani u-7 a) bhala izibalo ezisekelwe kwibali b) sebenzisa izibalo kumgca-manani
Isahluko 2
Isahluko 3
- 33 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo LO 5 Ukusebenzisa idatha
• Ukudibanisa ngokuphindayo: a) ngamanani ewonke nezisombululo
kwiingxaki ngokobuncinane kuma- 20. umz. 2+2+3+5=
12+2+3+3=
Ukusombulula iingxaki ngokuphathekayo o Ukuphinda kabini nokwahlula abe
sisiqingatha amanani angumnqakathi noonombini (odd and even numbers) u-1 ukuya kwi-15
o ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo kwizisombululo zokubala ukuya kuma-34
o Iipatheni okanye ukubhalwa ngokwamaqela kwamashumi nemivo
3+1=4 21 =10+10+1 13+1=14 23+1=24 33+1=34 o Uchaza izisombululo ezizezakhe kwiingxaki
ISithuba neMilo
o khuphela Iipatheni ezenziwe ngeemilo ezahluka-hlukeneyo
Ixesha
o makubekho ukubhekiselela kwamihla le kwiintsuku zeveki nakwitshathi yemozulu
o xoxani ngeziganeko ezibalulekileyo ezichaphazela ixesha
Ubude
o linganisa ubude ngamanyathelo nangezandla ezidityanisiweyo
o rekhoda usebenzisa iigrafu eziziibloko
Ubunzima o Ukuthelekisa into leyo ngokuyilinganisa
kwisikali ukufumanisa ukuba yeyiphi enzima kunenye iyeyiphi elula kunenye
Umthamo
o Ukuthelekisa umthamo weebhotile, iikomityi, njl. njl. zobukhulu obahluka-hlukeneyo
o rekhoda iziphumo ngokusebenzisa iigrafu eziziibloko
Imali a) Ukunakana imali eziinkozo yee-R1, R2, R5.
b) Imisebenzi yokuthenga kunye netshintshi.
Isahluko 4
Isahluko 6
Isahluko 7
- 34 -
33-34
LO 1 Amanani, izibalo, nonxibelelwano lwamanani
UMSEBENZI 1 WOVAVANYO OLUSESIKWENI
Hlaziya iikhonsepti ezinzima Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva, usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-100 uphinde ubuyele umva o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-100 o bala kwitshathi yamanani ukusuka kulo
naliphi inani ukuya kwi-100 o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kwi-100 o qikelela ubungakanani bezinto
ezingamaqela ahlukeneyo ukusuka ku-1-20 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-20
IKhonsepti yenani
o Hlaziya • Iisimboli namagama amanani ka-21-30 • Zoba iisethi uze ubhale ngokwamazwi
unye; bini, thathu, ne, hlanu • Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo, Izibalo zokuthabatha kunye nezibalo
ezigqwethiweyo: kumanani 1-7 a) bhala phantsi izibalo ezisekelwe
kwibali b) sebenzisa izibalo kumgca-manani • Ukwahlula-hlula: Ngokungaphathekiyo
ncam: a) yahlula u-4 no-6 abe ngamaqela
amabini (ukwaba); yahlula u-6 abe ngamaqela ama-3.
b) bhala phantsi izibalo ezisekelwe kwibali
• Ukuphinda-phinda:
Ngokungaphathekiyo ncam: a) yenza amaqela ama-2 ezi-3 uphinde
wenze amaqela ama-2 ezi-3 b) bhala phantsi izibalo ezisekelwe
kwibali
o Yazisa malunga nokulandelayo: • Amanani, iisimboli namagama u-31-34 zoba iisethi uze ubhale phantsi
ngamagama isithandathu, isixhenxe, isibhozo, isithoba, ishumi
Isahluko 2
Isahluko 3
- 35 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
• Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo, izibalo zokuthabatha kunye nezibalo eziguquliweyo:
kwinyumerali engu-8 a) bhala phantsi izibalo ezisekelwe
kwibali b) sebenzisa izibalo kumgca-manani • Ukudibanisa ngokuphindayo: a) ngamanani apheleleyo kunye
nezisombululo ubuncinane ku-30. umz. 2+2+3+5=
12+2+3+3= 22+2+3+3=
Ukusombulula iingxaki ngokuphathekayo
o Ukwahlula kabini nokwahlula abe sisiqingatha kwamanani angumnqakathi noonombini (odd and even numbers) u-1 ukuya ku-15
o Ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo kwizisombululo zeengxaki zokubala ukuya ku-34
o Iipatheni okanye ukubhalwa ngokwamaqela kwamashumi nemivo
3+1=4 21 =10+10+1 13+1=14 23+1=24 33+1=34 o Ucacisa ngezisombululo ezizezakhe
kwiingxaki
ISithuba neMilo o Khuphela Iipatheni ezenziwe ngeemilo
ezahluka-hlukeneyo
Ixesha o makubekho ukubhekiselela kwamihla le
kwiintsuku zeveki nakwitshathi yemozulu o xoxani ngeziganeko ezibalulekileyo
ezichaphazela ixesha
Ubude o linganisa ubude ngamanyathelo
nangezandla ezidityanisiweyo o rekhoda usebenzisa iigrafu eziziibloko
Ubunzima o Ukuthelekisa into leyo ngokuyilinganisa
kwisikali ukufumanisa ukuba yeyiphi enzima kunenye iyeyiphi elula kunenye
Umthamo
o Ukuthelekisa umthamo weebhotile, iikomityi, njl. njl. zobukhulu obahluka-hlukeneyo
Isahluko 4
Isahluko 6
Isahluko 7
- 36 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
o rekhoda iziphumo ngokusebenzisa iigrafu
eziziibloko
Imali a) Ukuqatshelwa kweemali eziziinkozo ezizii-
5c, 10c, 20c, 50c, R1, R2, nee-R5. b) Imisebenzi yokuthenga kunye netshintshi.
35-36
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano
UMSEBENZI 1 WOVAVANYO OLUSESIKWENI Hlaziya iikhonsepti ezinzima Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva, usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-100 uphinde ubuyele umva o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-100 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-20
IKhonsepthi yenani o Hlaziya
• Iinyumerali, iisimboli namanani abhalwe ngamagama uthandathu, isixhenxe, isibhozo, isithoba, ishumi
• Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo, Izibalo zokuthabatha kunye nezibalo
ezigqwethiweyo: zeenyumerali 1-8 a) bhala izibalo ezisekelwe kwibali b) sebenzisa izibalo kumgca-manani • Ukwahlula-hlula: ngokungaphathekiyo
ncam: a) yahlula u-4 no-6 babe ngamaqela
amabini (ukwaba); yahlula u-6 abe ngamaqela ama-3.
b) bhala izibalo ezisekelwe kwizivakalisi. • Ukuphinda-phinda: ngokuphathekayo
ngokungaphelelanga: a) yenza amaqela ezi-2 nezi-3 zikabini
uphinde wenze amaqela ama-2 ka-3 b) bhala phantsi izibalo ezisekelwe
kwibali
Isahluko 2
Isahluko 3
- 37 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
o Yazisa
• Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi ezivulekileyo, izibalo zokuthabatha kunye nezibalo ezigqwethiweyo: kwinyumerali engu-9
a) bhala phantsi izibalo ezisekelwe kwibali
b) sebenzisa izibalo kumgca-manani • Ukudibanisa ngokuphindanayo: a) ngamanani apheleleyo
nezisombululo kwiingxaki zezibalo kunye nezisombululo ukuya kutsho ubuncinane ku-34. e.g. 2+2+3+5=
12+2+3+3= 30+1+3+0=
Ukusombulula iingxaki ngokwenza
o Ukuphinda kabini nokwahlula abe sisiqingatha amanani angumnqakathi namanani abala ngezibini u-1 ukuya ku-15
o ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo kwizisombululo ukuya kutsho ku-34
o Iipatheni okanye ukubhalwa kwamashumi nemivo
3+1=4 21 =10+10+1 13+1=14 23+1=24 33+1=34 o ucacisa ngezisombululo ezizezakhe
kwiingxaki
ISithuba neMilo o Khuphela iipatheni ezenziwe ngeemilo
ezahluka-hlukeneyo
Ixesha o makubekho ukubhekiselela kwamihla le
kwiintsuku zeveki nakwitshathi yemozulu o xoxani ngeziganeko ezibalulekileyo
ezichaphazela ixesha
Ubude o Ukuqikelela, umlinganiselo nombhalo
oyigrafu. Ubunzima
o thelekisa ubunzima bezinto ezimbini okanye ngaphezulu kwigrafu eyibloko.
Umthamo
o Ukuthelekisa umthamo weebhotile, iikomityi, njl. njl. zobukhulu obahluka-hlukeneyo
o rekhoda iziphumo ngokusebenzisa iigrafu eziziibloko
Isahluko 4
Isahluko 6
Isahluko 7
- 38 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
Imali
a) Ukuqatshelwa kwemali eziinkozo ezii-5c, 10c, 20c, 50c, R1, R2, nee-R5.
b) Imisebenzi yokuthenga netshintshi.
37-38
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano
UMSEBENZI 3 WOVAVANYO OLUSESIKWENI Hlaziya iikhonsepti ezinzima Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva, usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-100 uphinde ubuyele umva o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-100 o bala kwitshathi yamanani ukusuka kulo
naliphi inani ukuya kwi-100 o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kwi-100 o qikelela ubungakanani bezinto
ezingamaqela ahlukeneyo ukusuka ku-1-20 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-20
IKhonsepthi yenani o Hlaziya
• Amanani, iisimboli namagama u-31-34 • Bhala iisethi uze ubhale ngamagama
unye ukuya kwishumi ngalo naluphi ulandelelwano.
• Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo, Izibalo zokuthabatha kunye nezibalo
eziguquliweyo: kwiinyumerali u-1-9 a) bhala phantsi izibalo ezisekelwe
kwibali b) sebenzisa izibalo kumgca-manani • Ukwahlulwa-hlulwa: kwamanani
angaphatheki-ncam: a) yahlula u-4 u-6 babe ngamaqela
amabini (ukwaba); yahlula u-6 abe ngamaqela ama-3.
b) bhala izibalo ezisekelwe kwibali
Isahluko 2
Isahluko 3
- 39 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
• Ukuphinda-phindwa: Kwamanani
angaphathekiyo ncam: a) yenza amaqela ama-2 nama-3 esibini
uze wenze amaqela ama-2 wesi-3 b) bhala phantsi izibalo ezisekelwe
kwibali
o Yazisa • Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo, Izibalo zokuthabatha kunye nezibalo
ezigqwethiweyo kwinyumerali engu-9 a) bhala phantsi izibalo ezisekelwe
kwibali b) sebenzisa izibalo kumgca-manani • Ukudibanisa ngokuphindayo: a) amanani apheleleyo kunye
nezisombululo kwizibalo ukuya ubuncinane ku-34. umz. 2+2+3+5=
12+2+3+3= 30+1+3+0=
Ukusombulula iingxaki ngokuphathekayo
o ukuphinda kabini nokwahlula abe ziziqingatha amanani angumnqakathi namanani abala ngezibini u-1 ukuya kwi-15
o ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo kwizisombululo zezibalo ukuya ku-34
o sebenzisa amacebo akho uchaze izisombululo kwiingxaki zezibalo
ISithuba neMilo
o khuphela iipatheni ezenziwe ngeemilo ezahluka-hlukeneyo
o ngqamanisa amazwi neemilo
Ixesha o makubekho ukubhekiselela kwamihla le
kwiintsuku zeveki nakwitshathi yemozulu o xoxani ngeziganeko ezibalulekileyo
ezichaphazela ixesha o zalisa iintsuku zeveki kwitshathi
engabhalwanga nto kangangesithuba senyanga enye
Ubude
o linganisa ubude obufutshane/obude ngaphezulu ngokubeka elinye inyawo phambi kwelinye
o ukuqikelela ubude phambi kowona mlinganiselo unguwo
Isahluko 5
Isahluko 4
Isahluko 6
Isahluko 7
- 40 -
LO 5 Ukusebenzisa idatha
Ubunzima
o Ukuqikelela ngesandla ukufumana izinto ezimbini ezinobunzima obufanayo; vavanya ngokulinganisa kwisikali
Umthamo
o Ngqinisisa umthamo wezikhongozeli ezahlukeneyo uze uzicwangcise ngokolandelelwano lokuqulathiweyo (volume)
o rekhoda iziphumo ngokusebenzisa iigrafu eziziibloko
Imali
o Ukunakana imali eziinkozo ezii-5c, 10c, 20c, 50c, R1, R2, nee-R5.
o Ukuthenga evenkileni usebenzisa imali etshintshekileyo.
Ukusebenzisa idatha
Hlaziya ulwazi lwemisebenzi yeeveki 37-38
39-40
LO 1 Amanani, ukusetyenziswa kwamanani, nolwalamano
Hlaziya uze ubethelele iikhonsepti ezinzima Ukubala okwenziwa imihla ngemihla:
o bala ngokugcina ngentloko ubuyela umva, usiya phambili; ukusuka kulo naliphi inani eliphakathi ko-1-34
o bala izinto usuka ku-1-34 o bala kwisixhobo sokubala (abacus) ukusuka
ku-1-100 uphinde ubuyele umva o bala kumgca-manani ukusuka kulo naliphi
inani ukuya ku-100 o bala kwitshathi yamanani ukusuka kulo
naliphi inani ukuya kwi-100 o bala ngezi-2, izi-5, ama-10 ukuya kwi-100 o Ziqhelanise nokuqikelela iintlobo
ngeentlobo zamaqela ezinto eziphathekayo ukusuka ku-1-20
IKhonsepthi yenani o Hlaziya
• Iisimboli namanani angamagama u-31-34
• Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi ezivulekileyo, izibalo zokuthabatha kunye nezigqwethiweyo ukuya kumanani u- 1-9
a) bhala phantsi izibalo ezisekelwe kwibali
b) sebenzisa izibalo kumgca-manani • Ukwahlula-hlula: Ngokungaphathekiyo
ncam:
Isahluko 2
Isahluko 3
- 41 -
LO 2 Iipatheni, iifankshini ne-aljebra LO 3 ISithuba neMilo (iJometri) LO 4 Umlinganiselo
a) yahlula u-4 no-6 babe ngamaqela
amabini (ukwaba); yahlula u-6 abe ngamaqela ama-3.
b) bhala phantsi izibalo ezisekelwe kwibali
• Ukuphinda-phinda:
Ngokungaphathekiyo ncam: a) yenza amaqela ka-2 no-3 wenani
elingubini uze wenze amaqela ama-2 wesi-3
b) bhala izibalo ezisekelwe kwibali • Bhala iisethi uze ubhale ngokwamazwi
isithoba; ishumi • Ukudibanisa, izibalo zezivakalisi
ezivulekileyo, Izifundo zokuthabatha kunye nezibalo
ezigqwethiweyo kwinyumerali engu-9 a) bhala izibalo ezisekelwe kwibali b) sebenzisa izibalo kumgca-manani • Ukudibanisa ngokuphindayo: a) ngamanani apheleleyo kunye
nezisombululo zezibalo ubuncinane ku-34 umz. 2+2+3+5=
12+2+3+3= 30+1+3+0=
Ukusombulula iingxaki ngokwenza
o ukuphinda kabini nokwahlula abe sisiqingatha amanani angumnqakathi noonombini (odd and even numbers) u-1 ukuya kwi-15
o ukudibanisa nokuthabatha amanani apheleleyo kwizisombulu zezibalo ukuya ku-34
o usebenzisa amacebo akhe acacise malunga nezisombululo kwiingxaki zokubala
ISithuba neMilo Hlaziya ulwazi lomsebenzi odlulileyo
Ixesha Hlaziya ulwazi lomsebenzi odlulileyo
Ubude Hlaziya ulwazi lomsebenzi odlulileyo
Ubunzima Hlaziya ulwazi lomsebenzi odlulileyo
Isahluko 5
Isahluko 5
Isahluko 4
Isahluko 6
Isahluko 7
- 42 -
Umthamo Hlaziya ulwazi lomsebenzi odlulileyo Imali
Hlaziya ulwazi lomsebenzi odlulileyo