isigaba esiphakathi iishedyuli zomsebenzi · hlalutya amagama ukuzama ukuphucula indlela owapela...

ISig

aba

esiP

haka

thi

IiShe

dyul

i zoM

sebe

nzi

IBakala

4

ULwimi lokuQala

oLongezelelweyo

AMAGQABANTSHINTSHI Ukumisela umgaqonkqubo kuba namagingxi-gingxi. Yinkqubo yokuqonda nokucacisa ukuba lo mgaqonkqubo uthini kanye kanye kunye neyokubonisana nabantu, nkqubo leyo ethatha ixesha elide. Siye sifunde kule nkqubo ze simana siyitshintsha ngokwezimvo esizifumanayo ukwenzela ukuba le nkqubo ilungele iimeko ngeemeko ezahlukileyo. Into esiyifundileyo kule minyaka ilishumi nangaphezulu idlulileyo kukuba kufuneka sibonisane, simamele ze sifumane isisombululo kwimingeni esijongene nayo. Iishedyuli zomsebenzi zisisiphumo saloo mgaqonkqubo kunye nalo nkqubo ethe yasifundisa izinto ngezinto. Isifundo seLitheresi neseziBalo kwakunye nezinye izifundo zeSigaba seSiseko kunye nesiPhakathi zizifundo ezibalulekileyo esigxininise kuzo siliSebe lezeMfundo leNtshona Koloni. Sifuna ukuqinisa izikolo zamabanga aphantsi ze sidale amathuba esiseko esomeleleyo ukuze siphucule amathuba abafundi okuphumelela kumakhondo abafuna ukuwalandela. Sikholelwa ukuba esi siseko singaziphucula iziphumo zelitheresi nezesifundo sezibalo, nezinga lokupasa ngokubanzi. UMzantsi Afrika lilizwe elisakhulayo yaye sivile ukuba, kule minyaka yeenkqubo ezichaphazela ihlabathi lonke, amazwe asaxakeke nenkqubo yokuzilinganisa namazwe aphuhlileyo kufuneka evelise izakhono ezifunekayo. Ngoko ko ilizwe elifana neli lethu lingakwazi ukukhuphisana nala mazwe makhulu yaye lingazinza. Into ebalulekilyo kukuba sibe nabafundi abakwaziyo ukufunda, ukubhala kwakunye nabakonwabelayo ukufunda okanye ukuhamba isikolo. Ixabiso lezentlalo lesikolo linokuphuculwa ukuba ngaba iinzame zezikolo zinokukhuliswa. Iishedyuli zomsebenzi ziza kuthathwa njengenxalenye yezixhobo zePhulo, iFoundations for Learning. Zithathwa njengesixhobo sokuxhasa nokunika intsingiselo kweli phulo. Nanjengokuba kukho uluvo lokuba amaphulo zizinto nje ezimana ziphinda-phindwa, iishedyuli zomsebenzi ziza kuba sisixhobo senkxaso eza kunika intsingiselo ekwakhiweni kweziseko zelitheresi kunye nesifundo sezibalo. Lilinge lokubonelela ngezikhokelo kootitshala ngendlela yokufundisa kusuku ngalunye lwesikolo. Iishedyuli zomsebenzi ziza kuthunyelwa ezikolweni ukuze izikolo zinike izimvo okanye iingxelo zazo malunga nazo. Kananjalo ziza kuvavanywa kwizikolo ezithile ezikhethiweyo. La maxwebhu aza kukhutshwa njengesikhokelo ngoJanuwari 2009 yaye kucelwa ukuba izikolo zingenise izimvo zazo ngazo ngoJulayi 2009. Ezi shedyuli zomsebenzi ziza kuvavanywa ezikolweni kwangoJulayi 2009. Zonke izimvo ezingenisiweyo ziya kunceda ekubeni ziphinde zisetyenzwe okanye ziphuhliswe ngakumbi ezi shedyuli zomsebenzi. ISebe lezeMfundo leNtshona Koloni liziko elisafundayo yaye lizama ngawo onke amaxesha ukuba liyiqonde imeko elingqongileyo. Le nkqubo yokufunda iyaqhubeka ngenxa yento yokuba izinto zisoloko zitshintsha ngokukhawuleza. Xa ke sikuthathela ingqalelo oku, masazi ukuba isimemo sokufumana izimvo kunye nesovavanyo lilinge elibonisa into yokuba siliziko elifundayo ngokuthi siphuhlise amaxwebhu asekelwe kwizimvo zootititshala kwakunye nezabantu abakwamanye amacandelo ahlukileyo kwiphondo lethu. Siyazi ukuba ukusebenza ngendlela efanayo akusebenzi okanye akubi naziqhamo zihle. Siyazi kananjalo ukuba kufuneka simamele, sithethe ze sifumane izisombululo kwimingeni yethu. Uvavanyo lwezi shedyuli ezikolweni kunye nesimemo sokuba nisinike izimvo zenu kuza kusenza ukuba sibonisane, simamele ze sifumane izisombululo njengoba siqhubeka sisebenzela ukufumana inkqubo yemfundo esemgangathweni elungiselelwe bonke abafundi bethu.

Gqr. S. Naicker, Umlawuli oyiNtloko: Icandelo loPhuhliso lweKharityhulamu

IISHEDYULI ZOMSEBENZI ZEELWIMI

AMABAKALA 4 UKUYA KWELESI-6 INTSHAYELELO Iishedyuli zoMsebenzi zeeLwimi zisekelwe kwi- NCS yaye ziyinxalenye yePhulo i-Foundations for Learning. Zisebenzisa inkqubo ecetyiswe kwiPhulo iFoundations for Learning yaye zikhokelwa siSikhokelo soVavanyo (‘milestones’) esilungiselelwe ukujonga inkqubela. Ezi shedyuli zomsebenzi azinyanzelisi ukuba kulandelwe imeko okanye iitekisi ezithile. Xa kuthathwa izigqibo ngezicwangciso zezifundo, izikolo kufuneka zithathele ingqalelo imeko yazo kwakunye namava abafundi abakwizikolo zabo. ULWAZI OLUJOLISWE KUTITSHALA NGENDLELA YOKUSEBENZISA LE SHEDYULI YOMSEBENZI Ezi shedyuli zomsebenzi zibhalwe ngenjongo yokunika ingxam kwiziphumo zesifundo nakwimigangatho yovavanyo. Njengotitshala osebenzisa ezi shedyuli zomsebenzi, kufanelekile ukuba ukulungele ukufundisa le nkalo yesifundo yaye ucacise ngakumbi nangokuzithemba. Iishedyuli zomsebenzi zijoliswe koku: ukuqinisekisa ukuba ootitshala baziqonda ngokufanayo iziphumo zesifundo kunye

nemigangatho yovavanyo; ukuqinisekisa ukuba ootitshala bayasisebenzisa isikhokelo ekugxilwe kuso solwazi

olumiselwe kuxwebhu lweNgxelo yeKharityhulamu yeSizwe kunye nokuphumelela ukusebenza ngesantya esilinganayo kweli phondo.

Umxholo weeshedyuli zomsebenzi ucwangciswe ngenyameko ukuthintela uphindaphindo kunye nokuvumela iqondo elongeziweyo lemisebenzi entsonkothileyo kwesi sigaba siphela. Izikhokelo zootitshala, ezicacisa umxholo nezinika iingcebiso ngeendlela zokufundisa, zisetyenziswa ngaxeshanye neeshedyuli zomsebenzi. Xa kucwangciswa imisebenzi yonyaka omiyo, iinombolo zamaphepha ezikwiincwadi ezifundwayo zingabonakaliswa kuluhlu olungasekunene kwishedyuli yomsebenzi. Kananjalo qaphela ukuba iishedyuli zomsebenzi zilungiselelwe iiveki ezingama-40 kunye nokuba umxholo wazo usasazwe ngocoselelo kwisithuba seeveki ezili-10 kwikota nganye. Sinethemba lokuba olu xwebhu luya kuba luncedo. IMIBULELO Sidlulisa umbulelo ongazenzisiyo kootitshala nakumagosa anika iingcebiso ngekharityhulamu athe aqulunqa ishedyuli yomsebenzi belungiselela iSigaba esiPhakathi. ICandelo loLawulo: kwiKharityhulamu : GET

- 1 -

ISHEDYULI YOMSEBENZI YESIXHOSA ULWIMI LOKUQALA OLONGEZELELWEYO

IBANGA 4

IKOTA 1 Iveki 1 Iphiriyodi 1

ImiGangatho yovavanyo kunye nomxholo ofundiswayo Isikhokelo sikatitshala

Ufundo okwabelwana ngalo okanye ubhalo okwabelwana ngalo

4.3.1 Funa izihloko kwiincwadi zamabali ezahlukeneyo. Xoxa ngendima yesihloko ebalini. Xoxa ngokufaneleka kwesihloko sebali.

Icandelo 4 Uvavanyo

Umsebenzi okumgangatho wegama nesivakalisi

4.6.2 Chaza ixesha langoku nexesha elidlulileyo

usebenzisa imizekelo. Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 4 Uvavanyo

Umsebenzi wokufunda/ ukubhala weqela, abancediswayo kuwo nabazenzela bebodwa

4.4.6 Cacisa umsebenzi nendima yomhlathi. Chaza indlela ebhalwa ngayo uqwalasele kumba

ongundoqo kunye neminye imiba encedisayo. Bhala imihlathi emifutshane.

Icandelo 4 Uvavanyo Icandelo 7 Iglosari

Ukumamela kunye nokuthetha

4.2.2 Chaza ubonakalise umahluko ngokwentlalo

nangokwenkcubeko. Funda isicatshulwa esinemithetho yezentlalo

neyezenkcubeko. Xoxa ngemithetho yezentlalo neyezenkcubeko.

Icandelo 4 Uvavanyo

Iveki 1 Iphiriyodi 2


Umsebenzi wokufunda okanye wokubhala ekwabelwana ngawo

4.3.1 Funda uxoxe ngezihloko zamabali ahlukeneyo. Xoxa ngokufaneleka kwesihloko sebali.

Icandelo 4 Uvavanyo

Umsebenzi wamagama kunye nezivakalisi

4.6.2 Cacisa ixesha langoku nexesha elidlulileyo. Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 4 Uvavanyo

- 2 -


4.4.6 Cacisa uhlalutye indlela umhlathi obhalwa ngayo

ugxininisa kumbandela ophambili neminye imiba exhasayo.

Bhala imihlathi emifutshane.

Icandelo 4 Uvavanyo Icandelo 7 Iglosari


4.2.2 Sebenzisa isicatshulwa ukubonakalisa umahluko

phakathi kwenkcubeko nentlalo. Xoxa ngemithetho yomahluko ngokwentlalo

nangenkcubeko. Landela imithetho yokuxoxa yomahluko

ngokwenkcubeko nangokwentlalo.

Icandelo 4 Uvavanyo




4.3.1 Cacisa intsingiselo nomsebenzi wentsomi. Funda intsomi. Xoxa ngomongo wentsomi. Xoxa ngemiyalezo entsomini.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.2 Qwalasela kwakhona ixesha langoku nexesha

elidlulileyo Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.7 Buyela kwakhona kumsebenzi womhlathi nendlela

owakhiwayo ngayo. Qwalasela kumbandela ophambili nemibandela

exhasayo. Bhala eyakho intsomi usebenzisa imihlathi.

Icandelo 7 Iglosari


4.1.1 Xoxa ngomyalezo ophambili wentsomi nokuba

uyelelene njani nobomi bakho. Umsetyenzana wohlolo 1.

Isahluko 7 Iglosari Icandelo 4 Uvavanyo

- 3 -




4.3.1 Funda uxoxe ngokufaneleka kwesihloko sentsomi. Yiza nezinye izihloko ebezinokufaneleka kule

ntsomi.


4.6.2 Buyela kwakhona kwixesha langoku nexesha

langoku. Cacisa ixesha langoku eliqhubekekayo Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.5 Cacisa indlela isicwangciso-zimvo esakheka ngayo

ukuze kubhalwe isakhelo sokubhala. Bhala imihlathi emifutshane usebenzisa

isicwangciso-zimvo.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala

4.4.3 , 4.5.2 Bhala isincoko ngobomi bakho, umz. into eyakhe

yakwehlela kobakho ubomi, oko kukuthi, ekhaya, esikolweni, niphumile nesikolo, ebaleni, njl njl.

Gxininisa kulandelelwano lweziganeko ebalini.

Icandelo 7 Iglosari




4.3.1. Funda intsomi entsha. Cacisa igama elithi ‘umlinganiswa’ ngokubhekisele

entsomini. Khangela abalinganiswa entsomini. Xoxa ngabalinganiswa abasentsomini ugxininisa

kubalinganiswa abalungileyo nababi. Bathiye amagama afanelekileyo abalinganiswa

abangenamagama.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Faka amagama owathathe entsomini kwisichazi-

magama sakho.

- 4 -


4.4.1 Cacisa inkqubo yokufakela iilebhile umboniso-

mzobo (oko kukuthi umfanekiso, umzobo, umlinganiswa, uphawu).

Cacisa indlela yokufakela ilebhile kumfanekiso-mzobo we-Providen.

Mabasebenze ngamaqela bazobe bafakele ilebhile kumfanekiso-mzobo we-Providen.

Icandelo 7 Iglosari

Ukumamela kunye nokufunda

4.1.1 Xoxa ngomyalezo ongundoqo wentsomi nokuba lo

myalezo uyelelene njani kubomi bakhe. Umsetyenzana wohlolo 1.

Icandelo 7 Iglosari Icandelo 4 Uvavanyo




4.5.4 Sebenzisa ulwazi olusuka kwitshathi, igrafu okanye

umzobo ukubhala umhlathi.

Icandelo 4 Uvavanyo Icandelo 5 Uhlanganiso


4.6.2 Cacisa intsingiselo nomsebenzi ‘wezenzi'. Khangela izenzi entsomini. Nika umsebenzi.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.2 Xoxa ngentsingiselo nomsebenzi wesikhumbuzi

okanye umyalezo. Bhala isikhumbuzi okanye imiyalezo usebenzisa

amabinzana amafutshane.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala

4.4.3, 4.5.2 Hlela ulungise iziphene umbhalo wesincoko ngobomi

bakho. Gxininisa kulandelelwano lweziganeko.

Icandelo 4 Uvavanyo




4.5.1 Funda isicatshulwa esisuka kwincwadi yawo

nawuphi na ummandla wokufunda. Khangela uchaze igama elitsha elikwisicatshulwa. Sebenzisa eli gama kwizivakalisi ezitsha.

Icandelo 5 Uhlanganiso

- 5 -


4.6.2 Qalisa ngokufundisa ‘izihlomelo’. Khangela uchaze izihlomelo kwisicatshulwa. Nika umsebenzi. Umsebenzi wohlolo 1.


Umsebenzi wokuzifundela nokucinga

4.3.3, 4.5.2 Funda isicatshulwa esinebali lokwenyani. Funda umsebenzi wovavanyo lokuqonda onamanqaku angama-20 ubuncinane usebenzisa imigangatho eyahlukeneyo ngobunzima (Bloom). Imibuzo-ngqo ngomongo mayingadluli kuma-50% Umsetyenzana wohlolo 1.

Icandelo 4 Uvavanyo


4.1.1, 4.2.1 Funda ibali uphazamise kanye kula ndawo ye- Providen. Qikelela okuza kulandela. Xoxa ngezinto ezinefuthe xa kuqikelelwa, kwenze ukuba kuqikelelwe ngokuchanekileyo okanye ubani atsho ecaleni. Umsetyenzana wohlolo 1.





4.3.3 Cacisa igama elithi ‘iinkqubo’. Funda ulandele iinkqubo, umz. ukwenza intaka

okanye umnqwazi ngephepha.


4.6.4 Qalisa ‘ngesibizo’ Cacisa izibizo ezikwimo ‘yesininzi’ nezikwimo

‘esinye’. Khangelani imizekelo wayo nganye imo

kwisicatshulwa. Nika umsebenzi obhalwayo. Umsetyenzana wohlolo 1.



4.4.5 Faka amagama asuka kwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso kwisichazi-magama sakho. Bhala izivakalisi usebenzisa la magama. Hlalutya amagama ukuzama ukuphucula indlela

owapela ngayo amagama.

- 6 -

Ukubhala

4.4.3 Bhala idrafti yokugqibela ngesincoko ngobomi

bakho, Umsetyenzana wohlolo 1

Icandelo 4 Uvavanyo




4.3.7 Chaza igama elithi: ‘incoko’. Funda ibali eliyincoko. Xoxa ngomongo nomyalezo wesicatshulwa.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Cacisa igama ‘izichasi’. Khangela izichasi kwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso. Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.3, 4.4.5 Xoxa ngendlela yokubhala incoko unike nomzekelo. Cacisa iziphumlisi ezisetyenziswayo xa kubhalwa

incoko. Bhala incoko.

Icandelo 7 Iglosari


4.2.3 Xoxa ngokubaluleka nomsebenzi wengxelo

wencwadi. Yenza ingxelo yencwadi uvakalisa iingcinga nendlela

oziva ngayo ngesicatshulwa uzicingela engqondweni.

Umsetyenzana wohlolo 2.

Icandelo 4 Uvavanyo




4.3.6 Cacisa ukubaluleka kunye nomsebenzi wepowusta. Xoxa ngezinto zeepowusta ezisebenzisa ulwimi

ukucacisa izimvo.

Icandelo 7 Iglosari Icandelo 5 Uhlanganiso


4.6.5 Qalisa ukufundisa ngentsingiselo nomsebenzi

wezihlanganisi. Sebenzisa izihlanganisi wakhe izivakalisi ezimbaxa. Umsetyenzana wohlolo 2.


- 7 -


4.4.4 Khokela umsebenzi wokuyilwa kwepowusta.


Ukubhala

4.4.4

Icandelo 4 Uvavanyo




4.3.7 Khangela isicatshulwa komnye ummandla

wokufunda, umz. INzululwazi ngezeNdalo ukuncedisa kumsebenzi obhaliweyo wokuqonda ukulandela.

Icandelo 5 Uhlanganiso Icandelo 4 Uvavanyo


4.6.6 Cacisa indlela yokukhangela igama kwisichazi-

magama. Sebenzisa isichazi-magama ukukhangela amagama

athile achaziweyo.


4.5.3 Qokelela ulwazi ngendlela isikolo esakhiwe nesime

ngayo. Zoba isicwangciso sendlela yokuphuma xa isikolo

sinokuba sengozini.



4.2.3 Khokela inkqubo yokubhalwa kwengxelo yencwadi. Vakalisa iingcinga nezimvo ngesicatshulwa

ngokucingela engqondweni. Umsetyenzana wohlolo 2.





4.3.7 Chaza amagama ‘amabali okwenene’ kunye

‘naqwetyiweyo’. Funda isicatshulwa esiyinyani. Nika umsebenzi wokuvavanya ukuqonda. Umsetyenzana wohlolo 2.


- 8 -


4.6.2 Chaza intsingiselo nomsebenzi ‘wezihlomelo’. Khangela izihlomelo kwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso. Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.5 Xoxa ngokubhalwa ‘komhlathi’ ugxininise kuluvo

oluphambili noluxhasayo. Bhala umhlathi omfutshane.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.3 , 4.5.2 Bhala idrafti yokuqala yesincoko. Gxininisa kulandelelwano lweziganeko.

Icandelo 7 Iglosari




4.3.1 Chaza ‘intsomi’. Funda uze uxoxe ngomongo wentsomi. Yiza nenye imvelaphi yeentsomi.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.5 Sebenzisa amagama asuka kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso uze uwafake kwisichazi-magama sakho.


4.4.3, 4.5.2 Chaza amagama athi ‘isizathu’ kunye ‘nesiphumo’. Buyela kwakhona kwindlela yokubhala isincoko

ugxininise kwisizathu nesiphumo.

Icandelo 7 Iglosari


4.1.5 Banike inqaku lephephandaba ukuze lisetyenziswe

kwiqonga leengxoxo. Xoxa ngemithetho yokuqhuba ingxoxo ujonge nokuba

iyalandelwa na. Umsebenzi wohlolo 2.


- 9 -




4.5.4 Banike igrafu ukuze bayifunde, umz. imali eqokelwe

ngephulo lokunyusa ingxowa. Bhala ulwazi olukwitshati lube ngumhlathi okanye

isicatshulwa.



4.6.5 Khetha amagama amatsha kwisicatshulwa oza

kuwafaka kwisichazi-magama sakho.

Umsebenzi wokuzifundeIa nokicinga

4.3.3, 4.5.2 Funda isicatshulwa. Phendula imibuzo yovavanyo lokuqonda

olunamanqaku angama-20 ubuncinane usebenzisa imigangatho eyahlukeneyo yokuntsokotha (Bloom). Imibuzo-ngqo ngomongo ingedluli kuma-50%.

Umsetyenzana wohlolo 2.

Icandelo 4 Uvavanyo

Ukubhala 4.4.3 , 4.5.2 Lungisa iziphene kwidrafti yokuqala yencoko. Gxininisa kulandelelwano lweziganeko. Xoxa ngesizathu nesiphumo.




4.3.6 Xoxa ngendima yemizobo nombala kwiqweqwe

lencwadi. Xoxa ngomyalezo oqulethwe kwimizobo nakumbala.

Icandelo 7 Iglosari Icandelo 5 Uhlanganiso Icandelo 4 Uvavanyo


4.6.5 Chaza izivakalisi ezibinza linye. Cacisa indlela yokudibanisa izivakalisi ezibinza linye

usebenzisa u-kunye. Banike umsebenzi obhalwayo. Umsetyenzana wohlolo 2.



4.4.1, 4.5.2 Cacisa igama elithi ‘uluvo’. Xhasa izimvo ngokwesicatshulwa ekwabelwana

ngaso.


- 10 -


4.1.2 Cacisa igama ‘ukulandelelana’ (ukulandelelana

kweziganeko) Yenza umsebenzi osekelwe kwimiyalelo yomlomo.





4.3.6 Chaza isakhiwo sepowusta. Funda uxoxe ngeepowusta ezahlukeneyo.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.5 Chaza la magama: ‘intloko’, ‘isenzi’ kunye

‘nenjongosenzi’. Khangela ‘intloko’, ‘isenzi’ kunye ‘nenjongosenzi’

kwizivakalisi.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.4 Bhala umhlathana omfutshane kwisihloko esi-

Providen usebenzisa intloko, isenzi kunye nenjongosenzi.

Ukubhala

4.4.3 , 4.5.2 Bhala ingxelo eqoqiweyo yokugqibela yencoko. Umsetyenzana wohlolo 2.





4.3.3, 4.5.4 Cacisa isakhiwo setheyibhule kunye nemisebenzi

yetheyibhule kwisicatshulwa. Sebenzisa ulwazi olukwitheyibhule ubhale umhlathi.



4.6.4 Qalisa ngegama elithi ‘izichazi’. Khangela izichazi kwisicatshulwa. Nika umsebenzi obhalwayo.


- 11 -


4.4.4 Yila ipowusta yeqela ukubonisa izichazi.



4.2.2 Phinda ubuyele kumahluko ‘ngokwentlalo

nangokwenkcubeko’ ngokwesicatshulwa okwabelwana ngaso.

Xoxa umahluko ngokwezentlalo nezenkcubeko kubomi bethu bemihla ngemihla.





4.3.3 Chaza ngobuchule bokuzoba xa uyile ipowusta. .

Icandelo 7 Iglosari


4.6.4 Buyela kwakhona ‘kwizibizo’. Buyelwa kwakhona ‘kwizichazi’. Nika umsebebzi obhalwayo.


4.4.4 Yila ipowusta ebonakalisa izichazi.





4.3.1 Funda incoko. Xoxa ngesakhiwo sencoko. Xoxa ngeziphumlisi zesincoko.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.5 Buyela kwakhona ‘kwizenzi’, ‘intloko’, kunye

‘nenjongosenzi’. Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari

- 12 -


4.4.1 Bhala incoko usebenzisa isakhelo esiza kunceda

ukubonakalisa ukusetyenziswa kweziphumlisi.


4.2.3 Chaza inkqubo ‘yokulandela imiyalelo’/ umz. ukubeka

isabatha seempuku okanye ezinye…





4.3.1 Cacisa isigama esitsha ‘ubaxo’, ‘umlinganiswa’. Funda ilivo elisekelwe e-Afrika. Xoxa ngabalinganiswa kweli bali. Xoxa ngobaxo kweli bali.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.4 Buyelwa kwakhona kwiimo zesinye nesininzi

zesibizo.

Icandelo 7 Iglosari


4.3.7 Cacisa isakhiwo sengxelo yencwadi. Amaqela acamgca ngamava alo ngencwadi okanye

iifilimu.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala

4.4.1 Bhala ingxelo yencwadi ugxininise kwindlela izimvo

ezivakaliswa ngayo ngencwadi kunye nokuncoma.

- 13 -



Umsebenzi wokufunda okanye wokubhala ekwabelwana ngawo Isiseko

4.1.1 Azisa isihloko sebali uqikelele nokuza kwenzeka

ebalini. Funda ibali. Xoxani ngezinto ebeziqekelelwe zithelekiswe kunye

nobuqu bebali. Xoxa ngokuba kutheni isihloko sifanelekile okanye

singafanelekanga. Yiza nezinye izihloko ubunokuzicebisa.


Umsebenzi wamagama kunye nezivakalisi Isiseko

4.6.3 Xoxa ‘ngengqikelelo’ nokusetyenziswa ‘kwezikhokelo

zoqikelelo’. Xoxa ngokunokwenzeka kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso. Gxininisa (kwizikhokelo zoqikelelo).


Umsebenzi wokufunda/ ukubhala weqela, abancediswayo kuwo nabazenzela bebodwa Isiseko

4.3.1 Bhala isicatshulwa esifutshane. Xoxa ngeentlobo zabantu abahlukileyo

kwisicatshulwa. Khangela abalinganiswa abangalunganga nabalungileyo.


Ukumamela kunye nokufunda isiseko

4.1.5 Xoxa ngemithetho esetyenziswayo kwiincoko

neengxoxo. Nika ithuba lokuba kubanjwe ingxoxo yeqela kusetyenziswe le mithetho.




Umsebenzi wokufunda okanye wokubhala ekwabelwana ngawo Isiseko

4.3.1 Funda ibali. Xoxa ‘ngomxholo webali’ kunye neziganeko ebalini. Buza imibuzo ekhokelayo ngokuba kutheni abalinganiswa abathile benze izinto ezithile nokuba ezi zinto zilichaphazele njani ibali.


Umsebenzi wamagama kunye nezivakalisi Isiseko

4.6.3 Xoxa ‘ngengqikelelo’ nokusetyenziswa ‘kwezikhokelo

zoqikelelo’. Qikelela okunokwenzeka kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso (ugxininisa ekusetyenzisweni kwezikhokelo zoqikelelo).

Icandelo 4 Uvavanyo

- 14 -

Umsebenzi wokufunda/ ukubhala weqela, abancediswayo kuwo nabazenzela bebodwa Isiseko

4.3.1 Funda isicatshulwa esitsha kuluhlu leencwadi

zokufunda. Xoxa ‘uluhlu lweziganeko’ kwisicatshulwa. Xoxa ngolwakhiwo lwebali. Xoxa ngenye indlela ebelinokuphela ngayo ibali ukuba umlinganiswa othile ebenze into engacingelwanga.


Ukubhala

4.4.4 Hlalutya uxoxe ngamasuntswana okuyilwa

kweqweqwe lencwadi ugxininise ‘kwisihloko’. Yila iqweqwe lencwadi.





4.3.1 Buyela kwakhona kumba wokubaluleka ‘kwesihloko’. Khangela uhlomle ngezihloko kunye nomongo

wezinye iincwadi. Bhala umhlathi omfutshane osekelwe kwisihloko esi-

Providen.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.3 Buyelwa kwakhona ‘kwizikhokelo’. Nika ithuba lokusetyenziswa ‘kwezikhokelo’. Nika umsebenzi obhaliweyo ngokusetyenziswa

kwezikhokelo.


4.3.1 Funda isicatshulwa esitsha. Xoxa ngokufaneleka kwesihloko kwisicatshulwa. Phakamisa ezinye izihloko ebezinokusetyenziswa

unike nezizathu zazo.

Icandelo 7 Iglosari


4.1.5 Xoxa ngexabiso ‘lembeko’ Jonga indlela yokusetyenziswa kwembeko

kwiingxoxo zamaqela.




4.3.7 Funda eli candelo le bali libhalwe kwidayari. Xoxa ngendlela yokubhala kunye neentlobo

zamagama ezisetyenzisiweyo (ulwimi olumiselwe ngokusesikweni.

Icandelo 7 Iglosari

- 15 -


4.6.4 Buyela kwakhona kwintsingiselo nomsebenzi

‘wesibizo’ Buyela kwakhona kwizibizo ezikwimo ‘yesinye’

‘nesininzi’. Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari

Umsebenzi wokufunda/ukubhala weqela, abancediswayo kuwo nabazenzela bebodwa

4.4.5 Xoxa ngohlobo lolwimi namagama abonakalisa

uvakalelo njengempawu zeedayari. Bhalani iidayari ningamaqela.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.6

Bhalani into enye ebhalwayo kwidayari. Icandelo 7 Iglosari




4.3.1, 4.3.3 Funda isicatshulwa esingesiso esenyani. Xoxa ngabalinganiswa ebalini. Xoxa ngomxholo webali.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Cacisa umsebenzi wesichazi-magama. Khangela amagama athile kwisichazi-magama. Faka amagama amatsha asuka kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso kwidayari yakho.


4.4.1 Cacisa indlela yokuzoba nokufakela iilebhile

kwiimephu. Fakela iilebhile kumfanekiso wakho usebenzisa izibizo.

Icandelo 7 Iglosari


4.2.3 Khokela umdlalo wokulinganisa weemeko

eziyeyeleneyo kwizinto ezakhe zakwehlela. Xuba ulwimi olusetyenziswayo ulungiselela ukuba

ingxoxo zihambe kakuhle.

Icandelo 7 Iglosari

- 16 -




4.3.7 Funda isicatshulwa esisuka kwiNzululwazi ngezeNtlalo. Khangela izizathu kunye neziphumo kwisicatshulwa

iProviden.



4.6.6 Xoxa ngamagama avakalisa imvakalelo asetyenziswa

kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso. Xoxa ngamanye amagama anokusetyenziswa

endaweni yeli gama, umz. isithethantonye. Nika umsebenzi osebenzisa izithethantonye

zamagama akhethiweyo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.5 Buyelwa kwakhona kwiimpawu zokubhala kwidayari. Bhala izinto ezintsha kwidayari kusetyenziswana

ngamaqela.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.6

Bhala kwidayari ngendlela ezahlukeneyo usebenzisa iindlela zokubhala ezahlukeneyo, imifanekiso kunye nemibala.




4.3.3 Sebenzisa imiyalelo ‘ukulandela imephu’

njengesicatshulwa uze ubhale umhlathi.



4.6.6 Khangela amagama amatsha kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso ubhale kwidayari yakho.


4.4.1 Zoba imephu yamabala okudlala esikolo uwafakele

iilebhile ngokufanelekileyo.


- 17 -


4.1.5 Xoxa ngemithetho esetyenziswa kwiincoko

nakwingxoxo. Nika ithuba lengxoxo yeqela ukujonga

ukusetyenziswa kwemithetho. Umsetyenzana wohlolo 1.

Icandelo 4 Uvavanyo




4.3.7 Funda isicatshulwa esivakalisa iimvakalelo. Funda iimpendulo eziyelelene nobomi bomfundi.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Xoxa ngezichazi namagama abonakalisa imvakalelo

kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso. Khangela amagama kwisicatshulwa aza kufakwa

kwizichazi-magama zabo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.1 Xoxa isakhiwo sokubhalwa kwesigxeko-ncomo

sencwadi. Bhalani isigxeko-ncomo sencwadi nisebenza niliqela.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.3 Umntu ngamnye ubhala izigxeko-ncomo zeencwadi. Gxininisa kwiindlela abaziva ngayo ngesicatshulwa

uze neziphakamiso.




4.3.3 Cacisa intsingiselo nomsebenzi womhlathi. Nika imizekelo yemihlathi. Buza imibuzo ecacileyo. Buza imibuzo ekuvumelayo ukucingela ngokufunda

igrafu.



4.6.6 Xoxa ngeelebhile nezihloko kunye neentsingiselo

zazo kwigrafu. Tolika umongo wegrafu usebenzisa izihloko.

- 18 -

Ukuzifundela kunye nokucinga

4.3.3, 4.5.2 Funda isicatshulwa sokwenyani

nesingisesokwenyani. Phendula umsebenzi wokuvavanyo ukulandela

onamanqaku angama-20 ubuncinane usebenzisa imibuzo enemigangatho eyahlukeneyo yokuntsokotha (Bloom). Imibuzo-ngqo ngomxholo ingagqithi kuma-50%.

Umsetyenzana wohlolo 1



4.2.4 Xoxa ngeendlela zokubuza imibuzo. Khokela imibuzo ekwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso ugxininise kakhulu kwimibuzo efuna kucingelwe.


ImiGangatho yovavanyo kunye nomxholo ofundiswayo

Isikhokelo sikatitshala


4.3.7 Funda ibali. Xoxa ngeziganeko nokwakheka kwebali. Xoxa ngezinye iindlela ibali ebelinokuphela ngazo.


4.6.2 Cacisa ‘izihlomelo’. Khangela izihlomelo kwisicatshulwa. Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.3 Cacisa iindlela zokubhala ibali. Cacisa isakhiwo somhlathi, umz. umba ophambili,

intshayelelo, isiqu kunye nesiphelo. Bhala umhlathi usebenzise isakhelo se-Providen.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.6

Cwangcisa idrafti yeleta yomfundi.





4.3.7 Funda ibali. Xoxa ngabalinganiswa nesithuba ebalini. Xoxa ngezinto ezininzi ezinefuthe kwiziganeko

ebalini.


4.6.5 Cacisa ukusetyenziswa kwezivakalisi ezibinza-

linye. Cacisa indlela yokuhlanganisa izivakalisi

ezinebinza elinye usebenzisa isihlanganisi

Icandelo 4 Uvavanyo

- 19 -

u-ne-. Nika umsebenzi obhalwayo. Umsetyenzana wohlolo 1.


4.3.1 Fundani amabali ningamaqela uxoxe ngomxholo

webali. Xoxa ngefuthe labalinganiswa kumxholo webali. Yiza nezinye iindlela ibali engelakheke ngazo.

Icandelo 7 Iglosari


4.1.1 Cacisa indlela yokwakha okanye ukwenza into,

umz. ukwenza umnqwazi usebenzisa iphepha okanye enye into…

Yenza le nto.






4.3.3, 4.5.4 Cacisa intsingiselo nomsebenzi wetshathi. Nika imizekelo yetshathi. Buza imibuzo ngetshathi ufake nemibuzo efana

nalo: “Ucinga ukuba …” Qamba imibongo/imihlathi ukutolika isicatshulwa.



4.6.6 Faka amagama amatsha asuka kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso kwisichazi-magama esisesakho.


4.4.3 Cacisa ‘oomabizwafane’ Nika imizekelo yamagama abhaleka ngathi zizandi

zawo (umz. yho! bhum! gqwa!) Khangela amagama afana nawo kwikhomikhi. Qamba iikhomikhi ezimfutshane usebenzisa

oomabizwafane.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 5.4.5 Funda idrafti yeleta yomfundi ngeliso elibanzi uze

ulungise iimpazamo ukuba zikhona. Yilungisa iziphene wakugqiba uyipapashe ileta

yomfundi. Umsetyenzana wovavanyo 1

Icandelo 4 Uvavanyo





4.2.1 Funda ilivo elisekelwe e-Afrika. Buza imibuzo ehambelana nelivo. Xoxani ngendlela elinokuba ilivo laqala ngayo.

Icandelo 7 Iglosari

- 20 -


4.6.1 Faka amagama amatsha asuka kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso kwisichazi-magama sakho.


4.5.2 Xoxa ngolwimi olusetyenziswa kwilivo ugxininise

kakhulu kubaxo. Bhalani izivakalisi ningamaqela nisebenzise

ubaxo.


4.1.4 Xoxa ngolandelelwano lweziganeko. Buza imibuzo efana nalo: “Kwenzeka ntoni

kuqala… okwesibini” njl njl.

Icandelo 7 Iglosari





4.3.1 Xoxa ngemifanekiso ekwiqwewe lencwadi ka-

Providen. Sebenzisa umfanekiso weqweqwe lencwadi

ekhethiweyo ukuqikelela ukuba ibali lingantoni. Nika izihloko ozicingelayo zamabali usebenzisa

imifanekiso.


4.6.6 Cacisa umsebenzi wesichazi-magama. Buyela kwakhono koonobumba be-alfabhethi. Buza imibuzo ngendlela yokukhangela igama

elithile kwisichazi-magama. Khangela nokuba ngawaphi amagama kwizichazi-

magama.


4.4.5 Xoxa ngesakhiwo somhlathi. Hlalutya umhlathi uwuthelekise nesakhiwo sawo

ebekuxoxwa ngaso. Bhala umhlathi usebenzisa isakhelo se-Providen.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.3

Bhala ingxelo yencwadi. Bhala isicatshulwa esifutshane

ngokwesicatshulwa ebesifundiwe okanye ebesiboniwe.

- 21 -





4.3.3 Funda ulwazi olukumzobo. Zoba umzobo usekelwe kulo mhlathi.



4.6.5 Xoxani ngomsebenzi wezihlanganisi kunye

nendlela ukusetyenziswa kwezihlanganisi okuyichaphazela ngayo intsingiselo yezivakalisi nomxholo webali.

Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari


4.3.3, 4.5.2 Funda isicatshulwa sokwenyani nesingisiso

esokwenyani. Phendula umsebenzi wokuvavanyo ukulandela

onamanqaku angama-20 ubuncinane usebenzisa imibuzo enemigangatho eyahlukeneyo yokuntsokotha (Bloom). Imibuzo-ngqo ngomxholo ingagqithi kuma-50%.

Umsetyenzana wovavanyo 1.



4.1.1 Balisa kwakhona imixholo yamabali abefundiwe

ugxininise kulandelelwano lweziganeko. Gxininisa kwindlela ezisetyenziswa ngayo

izihlanganisi ezifana nezi: ‘phambi’, ‘emva’, ‘kuba’,, njl njl.

Umsetyenzana wovavanyo 2.






4.3.7 Cacisa la magama: ‘ayiyonyani’ no-‘iyinyani’. Funda isicatshulwa esingesesonyani wakugqiba

ubuze imibuzo ukuze ufumane ulwazi oluyeleleneyo nesihloko sophando.



4.6.6 Khangela, ucacise usebenzise amagama amatsha

akhethwe kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso kwizivakalisi wakugqiba uwabhale kwisichazi-magama sakho.

Buyelwa kwakhona kwizakhono zokusebenzisa isichazi-magama.

- 22 -


4.3.8 Nika isakhiwo somsetyenzana wophando. Khangela ulwazi oluhambelana nomsetyenzana

wophando. Xoxa ngokufaneleka kolu lwazi kuphando. Bhalani ulwazi ningamaqela.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 7.4.6 Khangela ulwazi oluhambelana nomsetyenzana

wophando. Bhala ulwazi lomsetyenzana wophando ngokoluhlu

lwetheyibhule. Bhala phantsi imithombo yolwazi ubulifumana kuyo

olu lwazi.






4.3.1 Buza imibuzo ehambelana nemifanekiso

esebalini. Yiza neminye imixholo yamabali ngokujonga

amaqweqwe eencwadi.


4.6.4 Cacisa ‘izibizo’. Khangela uze uxoxe ngemo yesinye nesininzi

zezibizo kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso. Umsetyenzana wovavanyo 2

Icandelo 4 Uvavanyo


4.3.1 Xoxa ngendima yemizobo kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso. Nika ingxelo ngomsebenzi wokuhlalutywa

kwemizobo kwisicatshulwa.



4.1.1 Xoxani ngamasiko nezithethe kunye nemibhiyozo

yezenkolo. Gxininisa kumbandela wokuhlonitshwa

kwamasiko nezithethe. Umsetyenzana wovavanyo 2






4.5.3 Xoxa ngombandela ophambili nemiba etyebisa

wona kwisicatshulwa. Khangela imiba ephambili kumhlathi

wesicatshulwa ekwabelwana ngaso.

Icandelo 7 Iglosari

- 23 -


4.6.6 Cacisa umsebenzi wesichazi-magama. Buyelwa kwakhona koononobumba be-

alfabhethi. Khangela amagama athile kwisichazi-magama.


4.5.3, 4.5.2 Xoxa ‘ngesizathu’ kunye ‘nesiphumo’

kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso. Bonisa indlela isiganeko esithile esikhokelela

ngayo kwesinye.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.5.3 Khetha ulwazi oluza kusetyenziswa kuphando. Shwankathela ulwazi oluza kusetyenziswa

kumsetyenzana wophando. Hlela iziphene upapashe ulwazi oluza

kusetyenziswa kumsebenzi wophando. Umsetyenzana wovavanyo 2.






4.3.1 Chaza ucacise intsingiselo ‘yomxholo’. Khangela umxholo ebalini. Xoxa ngendlela abalinganiswa ‘abalungileyo’

kunye ‘nabangalunganga’ abawuchaphazela ngayo umxholo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.5 Khangela amagama kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso. Khangela amagama amaninzi kangangoko. Xoxani ngentsingiselo yamagama amatsha.


4.3.1 Khangela umxholo kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso. Xoxani ngezinye iziganeko ebezinokuba kweli

bali.

Icandelo 7 Iglosari


4.1.1 Funda ibali. Phumla phakathi uqikelele ukuba yintoni

elandelayo eza kwenzeka. Jonga ukuba ezi zinto ubuziqikelele ingaba

zenzekile na, wakuba ugqibile ukufunda.

Icandelo 7 Iglosari

- 24 -





4.3.2 Cacisa ‘imfanozandi’ njengesixhobo semibongo. Khangela imfanozando kwimibongo. Bhala izitanza ezifutshane usebenzisa

imfanozandi.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.5 Khetha amagama kwisicatshulwa. Bhala amagama kwisichazi-magama sakho. Sebenzisa la magama kwizivakalisi ezizizo.


4.4.1 Cacisa intsingiselo nomsebenzi wenkcazo

ngobomi bomntu okanye i-CV. Yiza nesakhiwo esilula sendlela yokubhalwa

kwe-CV. Bhala i-CV yomlinganiswa okwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.5.3

Qukumbela umsebetyenzana wophando. Bhala ingxelo eyeyokugqibela yophando.





4.3.1 Xoxani ngomsebenzi wemifanekiso emabalini. Buza imibuzo ehambelana nemifanekiso

ekwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.


4.4.5 Xoxani ngokubaluleka kweziphumlisi kunye

nendlela eziyichaphazela ngayo intsingiselo. Xoxani ngomsebenzi weziphumlisi

kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.

Icandelo 7 Iglosari


4.3.1 Xoxani ngendima yemizobo kwisicatshulwa. Bhala umhlathi omfutshane osekelwe

kumfanekiso. Gxininisa kumbandela wezinto ezinokucingelwa

ziqikelelwa ngokujonga umfanekiso kuphela.


4.2.2 Xoxani ngemithetho eyahlukeneyo yeenkcubeko

ezahlukeneyo ezikhoyo esikolweni sakho. Dlalani umdlalo wamasiko eenkcubeko

ezahlukeneyo.

- 25 -





4.3.2 Cacisa ukuba isingqisho sisixhobo sokutyebisa

izibongo. Bhala izitanza ezifutshane usebenzisa iintlobo

zesingqisho ezahlukeneyo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.5 Phinda ukubethelele ukubaluleka kweziphumlisi. Xoxa ngeziphumlisi ezisetyenziswa kumbongo

nokuba ziyichaphazela njani intsingiselo. Nika umsebenzi obhalwayo.


4.3.2 Funda imibongo enesingqisho nemvano-siphelo. Bhala imibongo usebenzise isingqisho nemvano-

siphelo.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.3

Bhala isigxeko-ncomo sencwadi. Chaza incwadi ngokungathi yinto etyiwayo.

- 26 -





4.3.7 Qikelela okuza kwenzeka ebalini ngokujonga

isihloko, imizobo kunye nesishwankathelo esikwiqweqwe elingasemva.

Funda ibali. Camngca ngokuchaneka kwendlela

ebekuqikelelwe ngayo.



4.6.1 Funda isicatshulwa ukuchaza indlela imibuzo

emayakhiwe ngayo ucele beze nezabo izimvo kwaye banike nezizathu.



4.2.3 Xoxani ngamabali ningamaqela. Gxininisa kulandelelwano lweziganeko ebalini.

Icandelo 4 Uvavanyo


4.1.1 Balisani amabali kwakhona ningamaqela. Qamba imidlalo esekelwe kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso. Dlalani amabali.

Icandelo 4 Uvavanyo





4.3.7 Funda ibali. Camngca ngezinto ezifana nezi: ‘isithuba’,

‘abalinganiswa’, kunye ‘nomxholo webali’. Camngca ngokonwatyelwa kokufundwa kwebali

nokuba linxibelelana njani nobomi bakho.



4.6.2 Cacisa imo yesenzi esikwixesha langoku. Khangela izenzi kwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso uwatshintshe amaxesha azo zibe kwixesha langoku.



4.4.1 Xoxa ngesakhiwo sokubhala impendulo

kwisicatshulwa. Ningamaqela, qambani isiphelo esitsha

sesicatshulwa ekwabelwana ngaso. Bhala ezinye iziphelo zesicatshulwa ekwabelwana

ngaso.


- 27 -

Ukubhala 4.4.1 Bhala ibali elisekelwe kwindawo emnandi

kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.

Icandelo 4 Uvavanyo





4.3.1 Xoxa ngendimba yemifanekiso kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso. Qikelela okunokwenzeka kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.


4.6.5 Kubethelele kwakhona ukukwazi ukusebenzisa

isichazi-magama. Khangela amagama kwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso. Sebenzisa la magama kwizivakalisi ezizizo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.3 Xoxa ngemixholo eyahlukeneyo enokufumaneka

ngokujonga kumfanekiso. Zoba iflowutshathi esekelwe kwibali.

Icandelo 7 Iglosari


4.1.1 Fundela ilivo phezulu Chaza ‘ilivo’. Xoxa ngomongo welivo. Xoxa ngendlela ilivo ebelinokuqala ngayo.

Icandelo 7 Iglosari





4.3.3 Funda umqolo wokuqala womhlathi ngamnye

kwindawo ethile ebalini. Shwankathela imiba ephambili kwimiqolo

efundiweyo. Qikelela okulandelayo okuza kwenzeka. Funda kwakhona ujonge ukuba oku bekuqikelelwe

kuchanekile na.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.5 Cacisa ‘intloko’, ‘isenzi’ kunye ‘nenjongosenzi’

kwisivakalisi. Khangela iintloko, izenzi kunye neenjongosenzi

kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso. Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari

- 28 -


4.3.3 Balekisa amehlo ufunda imiqolo yokuqala

kwisahluko kwiincwadi zokufunda. Shwankathela umongo wamabali.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.1 Bhala amabali ugxininise kumba wokubaluleka

kwemiqolo yokuqala.





4.3.2 Cacisa ‘umbongo’. Xoxani nge-haiku njengohlobo lokubhala umbongo. Bhala ii-haiku.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Caphula amagama amatsha kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso. Xoxa ngoomabizwafane. Nika umsebenzi.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.5 Khetha amgama kwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso. Qamba i-haiku. Fundela iklasi imibongo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.1 Baliselanani ngezimvo ngesicatshulwa nemibandela

ehambelana nesicatshulwa ekwabelwana ngaso. Nika izizathu zezimvo zakho. Yelelanisa nobomi bakho. Umsetyenzana wohlolo 1.

Icandelo 4 Uvavanyo





4.3.2 Cacisa izakhi ezahlukeneyo zombongo, umz.

‘imvano-siphelo’. Cacisa amagama aphela ngesandi esifanayo.

- 29 -


4.6.6 Buyela kwakhona koomabizwafane. Bhala umbongo usebenzisa oomabizwafane.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Cacisa igama elithi ‘izichasi’. Nika imizekelo yezichasi. Khangela izichasi kumagama akhethwe

kwisicatshulwa.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.3 Bhala umbongo omfutshane ugxininise kwisingqisho

nemvano-siphelo.





4.5.3 Cacisa intsingiselo ‘yenkqubo’. Xoxa ngemizekelo yokulandela inkqubo, umz.

‘ukwenza iti’. Bhala imiyalelo yendlela yokulungisa into

eyaphukileyo.


4.6.6 Sebenzisa amagama akwisicatshulwa ukutyebisa

isigama. Sebenzisa la magama kwizivakalisi ezizizo.


4.3.3, 4.5.2 Funda isicatshulwa esiyinyani nesingeyonyani. Phendula imibuzo yomsebenzi wokuvavanya

ukuqonda onamanqaku angama-20 ubuncinane usebenzisa imibuzo eshiyanayo ngokuntsokotha (Bloom). Imibuzo-ngqo ngomongo mayingadluli kuma-50%.

Umsetyenzana wovavanyo 1



4.4.1 Baliselanani ngezimvo ngesicatshulwa nemibandela

ehambelana nesicatshulwa ekwabelwana ngaso. Nika izizathu zezimvo zakho. Yelelanisa nobomi bakho. Umsetyenzana wovavanyo 1


- 30 -





4.3.7 Xoxa amasuntswana engxelo yencwadi. Cacisa indlela yokuvavanya incwadi kwingxelo

yencwadi. Funda ingxelo yencwadi.


4.4.5 Xoxa ‘ngentloko’ kunye ‘nesivisa’ uzidibanise

nokuba “Ngubani owenze ntoni” kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.

Nika umsebezi obhalwayo. Umsetyenzana wovavanyo 1



4.4.3 Funda umzekelo wesigxeko-ncomo sencwadi. Xoxani ngendlela yokubhala isigxeko-ncomo

sencwadi nijolise kumxholo, ifuthe leemvakalelo, amagqabantshintshi ngendlela elisetyenziswe ngayo ulwimi kunye nokuyincoma kwabanye abantu ukuba nabo bayifunde.

Bhala isigxeko-ncomo sencwadi.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.5 Umfundi eyedwa ubhala izigxeko-ncomo zencwadi

ebezifundwe ngesiqingatha seyure yokufunda. Gxininisa kwicandelo elithetha ngomxholo

(ungasivezi isiphelo), ifuthe leemvakalelo, amagqabantshintshi ngendlela elisetyenziswe ngayo ulwimi kunye nokuyincoma kwabanye abantu ukuba nabo bayifunde.


Icandelo 4 Uvavanyo





4.3.7, 4.5.1 Funda iintlobo ezahlukeneyo zeengxelo zencwadi uqaphele izakhi zengxelo yencwadi.


4.6.1 Cacisa iintlobo ezahlukeneyo zezivakalisi, ugxininise kwizivakalisi ezivumayo kunye nemibuzo. Nika umsebenzi.

Icandelo 7 Iglosari

- 31 -


4.4.5 Cacisa ukusetyenziswa kweziphumlisi kwizivakalisi. Nika imizekelo usebenzisa isicatshulwa. Nika umsebenzi.


4.3.7 Nika ingxelo eklasini ngomsebenzi wezigxeko-

ncomo zeencwadi owenziwe kwiphiriyodi engaphambili.

Hlela ulungise iimpazamo kwizigxeko-ncomo zeencwadi.


Icandelo 4 Uvavanyo





4.3.7 Funda ibali elifutshane. Xoxa ngemigangatho yobumnandi balo. Nika izizathu zokuba kutheni isicatshulwa

besonwatyelwe okanye besinganwatyelwanga, usinxulumanise nobomi bakho.


4.6.2 Phinda uqwalasele izenzi. Nika umsebenzi.


4.3.6 Funda iipowusta wakugqiba uxoxe ngeendawo

ezisilela kuzo nezigqwese kuzo ngokubhekisele kukucaca komongo nokufezekisa iinjongo zayo.

Xoxa ngendlela ezotywe ngayo, ukucaca nokugqwesa kwepowusta.

Ukubhala 4.4.1 Bhala isicatshulwa esibonwayo esinemiyalelo eza kusetyenziswa ukulandela imiyalelo ethile, umz. ukwenza ibhokisi.






4.3.7 Funda incoko. Xoxani ngomongo wencoko. Yenzani umdlalo wendawo ethile yencoko

ukubonakalisa ukuba niyayilandela.


- 32 -


4.6.5 Xoxani ngentetho-ngqo nengxelo-ntetho njengoko

isetyenzisiwe kwincoko. Khangelani nixoxe ngeminye imizekelo esuka

kwezinye izicatshulwa. Nika umsebenzi oza kuthi uguqulwe ube yintetho-

ngqo nengxelo-ntetho.

Icandelo 7 Iglosari


4.5.3 Funda iziqwengana ezifutshane zencoko esuka

kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso. Khangela izinto eziphakanyiswayo kwisicatshulwa,

umz. ukufuna ukulinganisa oontangandini. Zibhale ezi zinto kwiijenali.

Icandelo 7 Iglosari


4.2.1 Cacisa ukuba yintoni na incoko. Dlala incoko ngombandela othile osuka

kwisicatshulwa, umz. ukusebenzisa umbane ngenkathalo.





4.3.3 Funda ibali elifutshane. Shwankathela isicatshulwa ugxininise kumbandela

ophambili kumhlathi ngamnye. Xoxa ngezinto ezisokolisayo xa ushwankathela

izicatshulwa.


4.6.5 Xoxa ngokudibanisa izivakalisa usebenzi

isihlanganisi u-ne- Dibanisa izivakalisi usebenzi u-ne- Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.5 Buyela kwakhono kwisakhiwo somhlathi. Bhala iingxelo ngencoko (isicatshulwa

ekwabelwana ngaso) usebenziso ingxelo-ntetho.

Ukubhala 4.4.3 Bhala isincoko. Gxininisa kwindlela eyiyo yokusetyenziswa

kweziphumlisi kunye nentetho-ngqo nengxelo ntetho.

- 33 -





4.3.3 Cacisa ukuba yintoni igrafu usebenzisa imizekelo. Buza imibuzo ecacileyo ngegrafu. Qikelela okuthethwa yigrafu ngabantu ekubhekiswa

kubo.



4.3.7 Cacisa indlela amagama angena ngayo kwiphazile. Nika iphazile yamagama ukuze izaliswe.

Icandelo 7 Iglosari

Ukuzifundela kunye nocinga

4.3.3, 4.5.2 Funda isicatshulwa esinebali lokwenyani okanye elingelelokwenyani. Phendula umsebenzi wokuhlola ukuqonda onamanqaku angama-20 usebenzisa imibuzo enemigangatho eyahlukeneyo yokuntsokotha (Bloom). Imibuzo-ngqo ngomongo mayingadluli kuma-50% Umsetyenzana wovavanyo 1



4.4.3 Funda umbongo onemizekelo yemfanozandi. Xoxani ngomsebenzi wemfanozandi. Funda izitanza ezimbalwa ugxininise

kwimfanozandi.

Icandelo 7 Iglosari





4.5.2 Cacisa ukuba ukwahluka nokufana kuthetha ntoni. Hlela amagama ahamba kunye. Dwelisa amagama ahlukeneyo uchaze nokuba

kutheni engahambi kunye.

Icandelo 7 Iglosari


4.5.2 Khangela izichasi kwisicatshulwa ekwabelwana

ngazo/ Nika izichasi zamagama akhethiweyo afumaneka kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.

Nika umsebenzi obhaliweyo.

Icandelo 7 Iglosari


4.3.3 Funda izicatshulwa ezingeyonyani ezikhethelwe

ukusetyenziswa kumsetyenzana wophando. Bhala phantsi ulwazi kwisihloko se-Providen. Xoxani ngobunyani beengxelo zomsebenzi

wophando.

- 34 -

Ukubhala 4.5.3

Khangela ulwazi oluza kufuneka kumsebenzi wophando.

Bhala ulwazi olufanelekileyo ngokomhlathi nangokwetheyibhuli.






4.5.2 Cacisa intsingiselo yezinto ezilungileyo

nezingalunganga ngamanyathelo athile. Khangela imizekelo yayo nganye kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso. Xoxani ngezinto ezilungileyo nezingalunganga

ezisuka kwisicatshulwa ninike nezizathu ngezimvo zenu.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Buyela kwakhona kumbandela ‘wezichasi’ Khangela amagama asuka kwisicatshulwa

aneentsingiselo ezichaseneyo. Bhala izivakalisi ezide usebenzisa izichasi.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.3 Xoxani ngezandi zamagama nokuba

ziwuchaphazela njani umoya wombongo. Qamba umbongo usebenzisa amagama anezandi

ezimyoli.


4.2.4 Funda umbongo ugxininise kwisingqisho nemvano-

siphelo. Xoxani ngendima yesandi kumbongo. Cengceleza imibongo. Umsebenzi wovavanyo 2

Icandelo 4 Uvavanyo





4.5.2 Cacisa intsingiselo nomsebenzi wenkcazo. Khangela amagama kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso uwachaze, umz. izixhobo zokutya nezinye izinto. Chaza amagama akhethwe kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.

- 35 -


4.6.2 Buyelwa khona kwixesha langoku. Nika umsebenzi.


4.4.3 Buyela kwakhona kwisakhiwo semihlathi. Xoxani ngamagama achazayo. Bhala umhlathi ochazayo.

Ukubhala 4.5.3 Khangela, ukhethe uze ushwankathele ulwazi lomsebenzi wophando.






4.2.4 Funda imibongo enemvano-siphelo nesingqisho

okokuqala uwedwa uze uphinde neqela.


4.6.5 Cacisa umsebenzi wamanye amagama okudibanisa/izihlanganisi ngaphandle kuka-ne-. Khangela imizekelo kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso. Nika umsebenzi. Umsebenzi wovavanyo 2

Icandelo 4 Uvavanyo


4.4.3 Funda umbongo onesingqisho nemvano-siphelo evakalayo. Xoxani ngesingqisho nemvano-siphelo. Bhala izitanza usebenzisa isingqisho nemvano- siphelo.


4.2.4 Fundela phezulu imibongo enesingqisho nemvano- siphelo. Umsetyenzana wovavanyo 2

Icandelo 4 Uvavanyo

- 36 -





4.3.3 Funda icandelo lesicatshulwa sophando uxoxe ngokufaneleka kwaso kumsebenzi wophando. Bhala ulwazi ngesicatshulwa esingeyonyani esiza kusetyenziswa kumsebenzi wophando.



4.6.6 Faka amagama asuka kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso okanye nasiphi na isicatshulwa esingeyonyani kwisichazi-magama sakho. Cacisa intsingiselo yamagama amatsha kwisichazi- magama. Nika ezakho iinkcazelo zamagama akhethiweyo.


4.4.5 Buyela kwakhona kwisakhiwo semihlathi. Buyelwa kwakhona kumsebenzi wesixando sokwenzela. Bhala umhlathi usebenzisa isixando sokwenzela. Umsetyenzana wovavanyo 2


Ukubhala 4.5.3 Hlela ulungisa iimpazamo kulwazi lomsebenzi wophando wakugqiba upapashe ingxelo yokugqibela eyiyeyona. Umsetyenzana wovavanyo 2






4.3.3 Cacisa itshathi usebenzisa imizekelo. Xoxani ngolwazi olukwitshathi. Xoxani ngokuthethwa yitshathi.



4.5.1 Xoxani ngesigama esisuka kweminye imimandla yokufunda esinokubaluleka kumsebenzi wophando. Dwelisa la magama kwisichazi-magama sakho.



4.4.4 Zoba itshathi/igrafu yezinto ezithandwa kakhulu ngoontangandini.


- 37 -


4.2.1 Nika ingxelo ngeetshathi ebezenziwe ngaphambili. Xoxa ngezona zinto zithandwa kwiklasi yakho ngokubhekisele kwifuthe lazo kumsebenzi wesikolo. Zithelekise nobomi bakho.


Iveki10 Iphiriyodi 2




4.3.7 Funda ibali. Xoxani ngomxholo nabalinganiswa kunye nendlela

ezihambelana ngayo. Camngca ngobumnandi bokufunda isicatshulwa,

unika nezizathu.


4.6.6 Sebenzisa amagama asuka kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso uwabhale kwisichazi-magama sakho. Sebenzisa amagama kwizivakalisi ezizizo.


4.3.7 Xoxani ngeentlobo zabalinganiswa (abalungileyo nabangalunganga). Qamba umxholo osekelwe kumlinganiswa ongalunganga.

Ukubhala 4.3.7 Bhala isigxeko-ncomo sencwadi unyathele kwindlela abalinganiswa abazotywe ngayo encwadini.

- 38 -





4.1.1 Funda ibali uye kuma kwindawo ye-Providen, buza

ukuba kuza kwenzeka ntoni. Lungisa izinto ezinokuqikelelwa. Xoxani ngezinye izinto ezinokuqikelelwa. Jonga ubunyani bezinto ebeziqikelelwe

ngokuqhubeka ufunda. Xoxani ngokuba zintoni ezenze izinto

ebeziqikelelwe ukuba zichaneke okanye zingachaneki.


4.6.1 Xa nixoxa ngezinto ebeziqikelelwe buzani imibuzo

efana nale: “Kutheni umlinganiswa ophambili enze okanye engenzanga oku…?

Iklasi iza neyayo imibuzo nempendulo ezisekelwe kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.

Icandelo 7 Iglosari


4.1.1 Funda isicatshulwa esingemiba etshisa ibunzi

ekuhlaleni (umz., iingxaki yokuhlutshwa zimfene) Xoxani ngezinto ezamkelekileyo (elungileyo

nengalunganga) ezisukela kule ngxaki.

Icandelo 7 Iglosari


4.1.1 Xoxani ngeziganeko zebali (izinto ezenzekayo

ebalini). Xoxani ngokuba ingaba indlela abaziphethe ngayo

abalinganiswa yamkelekile na okanye ayamkelekanga.

Cacisa ngolwimi lokufunda nokufundisa ukuba kukho imfuneko yoko ukuze ukwazi ukwahlula phakathi kwento eyamkelekileyo nengamkelekanga.

Icandelo 7 Iglosari





4.5.2 Funda ibali elifutshane Baliselanani ninike nezizathu zokuba kutheni

abalinganiswa abathile beziphethe ngendlela ethile kwisicatshulwa.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.5 Xoxani ngezihlanganisi njengezixhobo ezikhombisa

kwisizathu, umz. umntwana uyalila kuba uwile. Nika umsebenzi.

Icandelo 7 Iglosari

- 39 -


4.5.2 Hlalutya ibali elifutshane ujonge izizathu

neziphumo kweli bali. Bhala umhlathi obonisa indlela izizathu

ezilitshintsha ngayo ibali.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala

4.3.7 Bhala uphefumla ngencwadi ibifundiwe okanye

isicatshulwa ebesibukelwe kwamanye amajelo osasazo lolwazi.

Gxininisa kwindlela umlinganiswa ebeziva ngayo kwakunye nendlela abantu abafundayo abazive ngayo ngalo mba mnye.

Icandelo 7 Iglosari





4.3.7 Funda ibali elifutshane. Camngca ngendlela ibali elimnandi ngayo,

ulinxulumanise nobakho ubomi.


4.3.8 Khetha amagama angaqhelekanga uzame

ukulandela intsingiselo yawo ngokujonga indlela asetyenziswe ngayo.

Bhala amagama asuka kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso ubhale amagama kwisichazi-magama sakho.

Icandelo 7 Iglosari


4.5.2

Ncokolani ngezimvo zenu ngesicatshulwa ekwabelwana ngaso ninike nezizathu zezo zimvo.

Xoxani ngezimvo zenu ngezinye izicatshulwa ezifana nesi.


4.1.1 Funda ibali ume kwindawo ethile, buza ukuba

yintoni elandelayo eza kwenzeka. Yiba nomfanekiso-ngqondweni wento eza

kuqikelelwa. Xoxani ngezinye izinto ezinokuqikelelwa. Jonga ubunyani bezinto ebeziqikelelwe

ngokuqhubeka ufunda. Xoxani ngokuba zintoni ezenze izinto

ebeziqikelelwe ukuba zichaneke okanye zingachaneki.

- 40 -





4.5.2 Funda inqaku lephephandaba okanye into enika

umdla eyenzeke ekuhlaleni. Xoxa ngomongo weli bali uwunxulumanise nobomi

bakho.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Khetha amagama asuka kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso. Sebenzisa isichazi-magama ukukhangela

intsingiselo. Yakha izivakalisi ukuze ubonakalise ukuba

uyalandela.


4.4.1 Xoxani ngezimvo zenu ngesicatshulwa esithile

ninike nezizathu. Bhala imihlathi evakalisa izimvo.

Ukubhala 4.4.5 Phakamisa amagama aphambili aza kuba ngumba

ophambili naza kuba yimiba etyebisayo aza kusetyenziswa emhlathini,

Bhala isicatshulwa sakho usebenzisa isakhelo sokubhala.

Icandelo 7 Iglosari





4.3.1 Funda ibali elifutshane. Xoxani ngokubaluleka komfanekiso ohamba

nesicatshulwa. Zoba umfanekiso osekelwe kwisicatshulwa

esifutshane.


4.6.5 Buyela kwizihlanganisi uqalise ngezivakalisi

ezimbaxa. Sebenzisa izihlanganisi ukwakha izivakalisi

ezimbaxa.

Icandelo 7 Iglosari


4.3.3, 4.5.2 Funda isicatshulwa esinebali lokwenyani nelingelelokwenyani. Funda umsebenzi wovavanyo lokuqonda onamanqaku angama-20 usebenzisa imibuzo enemigangatho eshiyanayo ngokuntsokotha (Bloom). Imibuzo-ngqo ngomongo mayingadluli


- 41 -

kuma-50%. Umsetyenzana wovavanyo 1.


4.1.1 Xoxa ngeziganeko zebali (iziganeko ezenzekayo). Xoxa ngokuba indlela umlinganiswa aziphethe

ngayo ilungile okanye ayilunganga. Sebenzisa ulwimi oluxutyiweyo ukwahlula phakathi

kwemiba ‘elungileyo’ ‘nefanelekileyo’.

Icandelo 7 Iglosari





4.4.2 Funda eyakho ijenali okanye nedayari Xoxa ngohlobo lolwimi namagama asetyenziswa

xa umntu ezibhalela. Bhala izikhumbuzi ezizezakho.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.5 Hlalutya uhlahlele izivakalisi ngokwentloko, isenzi

kunye nenjongosenzi. Bhala izivakalisi usebenzisa intloko, isenzi kunye

nenjongosenzi. Umsetyenzana wovavanyo 1



4.4.1 Xoxa ngamasuntswana alula e-CV. Bhala i-CV elula ngomlinganiswa osebalini.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.5 Qhubeleka ubhala idrafti yokuqala yesicatshulwa

sakho udibanisa izivakalisi ngezihlanganisi.

Icandelo 7 Iglosari





4.1.1 Funda ibali elifutshane uxoxe ngokulandelelana

kweziganeko ebalini. Balisa kwakhona isicatshulwa ekwabelwana ngaso

okanye ezinye izicatshulwa ugxininise kulandelelwano lweziganeko.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.5 Bhala isicatshulwa esifutshane. Khangela izivakalisi ezibinza linye kwisicatshulwa. Bhala kwakhona izivakalisi ezimbaxa zibe

zizivakalisi ezibinza linye. Umsetyenzana wovavanyo 1.

Icandelo 4 Uvavanyo

- 42 -


4.4.5 Xoxani ngesakhelo sokubhala sebali, umz. isizathu

nesiphumo. Qamba umxholo usebenzisa isizathu nesiphumo.

Icandelo 7 Iglosari


4.1.1 Balisa kwakhona amabali ebefundwe

ngesiqingatha seyure sokufunda ugxininise kulandelelwano lweziganeko.







4.3.7 Funda isicatshulwa ugcwalise iphazile esekelwe

kwisicatshulwa.


4.6.3 Buyela kwakhona kumbandela wezikhokelo Sebenzisa izikhokelo ukuchaza okulandelayo

okuza kwenzeka. Qinisekisa ubunyani bobekuqikelelwa.

Icandelo 7 Iglosari


4.5.2 Buyela kwakhona ‘kwisizathu’ kunye ‘nesiphumo’. Xoxani ngesizathu nesiphumo kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso. Bhala umhlathi ochaza izizathu zeziganeko ezithile

kwisicatshulwa.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.5 Cola ulunga-lungise okubhaliweyo kwisicatshulwa

sakho. Umsetyenzana wovavanyo 1

Icandelo 4 Uvavanyo





4.3.3 Qikelela okuza kwenzeka kwibali usebenzisa

imephu esuka ebalini, umz. imephu yokuphangwa kwebhanki.

Funda ukujonga ubunyani bezinto ebeziqikelelwe. Zoba imephu esekelwe ebalini.

- 43 -


4.6.2 Sebenzisa ixesha langoku ukutolika uchaze ulwazi

olukwimephu ekwabelwana ngayo.


4.5.4 Nika imephu yobutyebi obufihliweyo/obalahlekayo. Sebenzisa imephu ubhale isicatshulwa ngabo.


4.1.2 Chaza indlela yokusuka kwenye indawo uye

kwenye unika imiyalelo esuka kwimephu.

Icandelo 7 Iglosari





4.3.1 Xoxani ngamaqweqwe eencwadi nendima

yemizobo. Funda indawo ethile encwadini. Jonga ukuba ingaba imizobo eseqweqweni

ifanelekile na. Khomba izinto ofuna zitshintshwe emfanekisweni.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.4 Buyela kwakhona kwizibizo ezahlukeneyo

ezikwisinye nesininzi. Nika umsebenzi obhalwayo.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.2 Buyela kwakhona kwintsingiselo nomsebenzi

wesikhumbuzi okanye umyalezo. Nika imizekelo yesikhumbuzi okanye umyalezo. Bhala isikhumbuzi okanye umyalezo.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.3.1 Hlela ulungisa iziphene kwisicatshulwa esinolwazi

(uphando) wakugqiba uzobe umfanekiso obonakalisa ukuba ibali lingantoni.

Icandelo 7 Iglosari





4.3.7 Xoxani ngendlela yokusebenzisa izikhokelo-

mikhondo ukuze nikwazi ukugcwalisa iphazile yamagama (onobumba sele befakiwe).

Nika iphazile yamagama emayigcwaliswe.

Icandelo 7 Iglosari

- 44 -


4.6.4 Buyela kwakhona kwizenzi. Cacisa unxulumano phakathi kwezenzi

nezihlomelo. Nika umsebenzi obhalwayo ogxininisa

kwizihlomelo zokuxhaphaka. Umsetyenzana wovavanyo 2

Icandelo 4 Uvavanyo


4.3.3, 4.5.2 Funda isicatshulwa esinebali lokwenyani nelingelelokwenyani. Funda umsebenzi wovavanyo lokuqonda onamanqaku angama-20 usebenzisa imibuzo enemigangatho eyahlukeneyo yokuntsokotha (Bloom). Imibuzo-ngqo ngomongo mayingadluli kuma-50% Umsetyenzana wovavanyo 2



4.1.1

Fundani ngombandela wokuhlala ebekukho ingxelo ngawo kwimagazini nakugqiba nixoxe ngalo mba.

Qwalasela kakhulu kubulungisa nokufaneleka. Umsebetyenzana wovavanyo 2






4.2.3 Funda indawana ethile yencwadi okanye ibali

elifutshane. Khangela iimvakalelo emva kokuba kubonwe eso

sicatshulwa.


4.6.5 Qalisa ‘ngesixando sokwenzela’. Xoxani ngokutshintsha kokugxininiswa kuko

ukusuka kwintloko kuye kwinjongosenzi nokuba oku kuyitshintsha njani intsingiselo.

Sebenzisani isixando sokwenzela nixoxe ngemibandela ekwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.1 Xoxani ngengxelo yencwadi. Xoxani ngesakhelo sokubhala sengxelo yencwadi. Bhala ingxelo yencwadi.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.3.7 Gqibezela umsebenzi wophando. Yiza nengcinga engaqinisekiswanga usebenzise

imithombo yolwazi eyahlukeneyo wenze uphando.


- 45 -





4.3.2 Funda umbongo uze uxoxe ngefuthe lesandi

esifana nemfano-zandi kunye nemfano-zikhamiso. Khangela imfano-zandi nemfano-zikhamiso

kweminye imibongo.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.4 Nika umsebenzi obhalwayo ngoomabizwafane

usebenzisa amagama asuka kwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.1 Usebenzisa isakhelo sesingqisho, bhala umbongo

onesingqisho nemvano-siphelo.

Icandelo 7 Iglosari


4.2.4 Fundela imibongo phezulu. Xoxani ngendima yokusetyenziswa kwamagama

anesingqisho.





4.3.3 Funda umhlathi omfutshane. Bhala amagama okanye amanqaku aphambili.


4.4.5 Cacisa izimelabizo zokwalatha nokuba zinceda

njani ukucacisa intsingiselo ethile, umz. “indoda” xa umthelekisa no- “le ndoda”, njl njl.

Nika umsebenzi omfutshane ngezimelabizo zokwalatha.

Icandelo 7 Iglosari


4.5.2

Buza imibuzo ngesicatshulwa ekwabelwana ngaso usuka kwimibuzo elula uye kwentsokothileyo (Qala ngemibuzo elula, ulandele ngemibuzo efuna ulwazi olufihlakele kwisicatshulwa uze uze ngemibuzo efuna ulwazi olungekhoyo kwisicatshulwa.

Icandelo 7 Iglosari

- 46 -

Ukubhala 4.5.2

Umsetyenzana wophando Hlalutya uvavanye ulwazi olusetyenziswe

kuphando. Khetha izizathu okanye ulwazi oluvakalayo

kwisicatshulwa ulisebenzise kumsetyenzana wophando.






4.3.3 Fundani nixoxe ngamazwi engoma edumileyo. Walunga-lungise amazwi ukuze ahambelana

nesihloko okanye loo meko kungayo.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Bhala amazwi engoma kwisichazi-magama sakho. Sebenzisa amagama kwizivakalisi ezitsha.


4.4.3 Buyela kwakhona kwizakhi zemibongo, umz.

isingqisho kunye nemvano-siphelo. Bhala imibongo usebenzise isingqisho nemvano-

siphelo.

Icandelo 7 Iglosari


4.2.4 Bonga owakho umbongo. Xoxani ngokusetyenziswa ngokukuko

kwesingqisho nemvano-siphelo enganyanzeliswayo.





4.3.3 Funda isicatshulwa esisuka komnye ummandla

wokufunda nixoxe ngokufaneleka komsebenzi wophando.

Nika izizathu zokuba kutheni isicatshulwa sifanelekile okanye singafanelekanga kulo msebenzi.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.4 Xoxani ngezibizo kunye nezimelabizo. Xoxani ngesinye nesininzi. Nika umsebenzi.

Icandelo 7 Iglosari

- 47 -


4.5.2 Funda isicatshulwa esiyelelene kumsebenzi

wophando. Hlomla ngokufaneleka nokuthembeka kolwazi

oluza kusetyenziswa kuphando.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.5.1 Umsetyenzana wophando. Thatha isigqibo ngemiba eza kuphandwa ubhale

ingxelo yokugqibela. Umsetyenzana wovavanyo 2






4.1.1 Funda ibali wakugqiba ubalise kwakhona

ukulandelelana kweziganeko ebalini.


4.6.6 Khangela amagama kwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso (nakwezinye) akhiwe ngokusetyenziswa kwesimaphambili nesimamva.

Khuphela la magama kwisichazi-magama sakho.

Icandelo 7 Iglosari


4.4.5 Qhubekeka ulungisa iziphene kumhlathi ugxininise

kakhulu kwizizathu zesiganeko esithile kwisicatshulwa.

Icandelo 7 Iglosari


4.2.3 Balisa kwakhona amabali afundiweyo

kwisiqingatha seyure sokufunda ugxininise kakhulu kulandelelwano lweziganeko.





4.3.7 Gcwalisa iphazile yamagama usebenzisa

amagama akwisicatshulwa ekwabelwana ngaso.

Icandelo 7 Iglosari

- 48 -


4.6.4 Buyela kwakhona ‘kwisinye’ kunye ‘nesininzi’. Khangela amagama akwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso. Bhala la magama kwisichazi-magama sakho.


4.3.1 Xoxani ngemizobo ekwisicatshulwa ekwabelwana

ngaso. Hlomla ngokufaneleka komfanekiso kwisicatshulwa

ekwabelwana ngaso.

Icandelo 7 Iglosari

Ukubhala 4.4.1 Bhala isicatshulwa esinolwazi, umz. ibrowutsha,

equka imizobo.






4.3.3 Cacisa intsingiselo nomsebenzi wethaymthebhuli

usebenzisa umzekelo ofana neenkqubo zikamabonakude, ithaymthebhuli yesikolo.

Nika imibuzo ngamaxesha eenkqubo ezahlukeneyo.



4.5.2 Balisa kwakhona amabali usebenzisa iindlela

ezahlukeneyo zokuceba iingxoxo, umz. qala ngeyona ndawo inika umdla okanye balisa kwakhona ngokokulandelelana.


5.6.1 Fundela oonondaba ileta. Xoxani ngemiba ekuthethwa ngayo eleteni. Yiza nezinye izisombululo.


4.5.2 Nika oonondaba iileta ezinezimvo ngemiba yemihla

ngemihla. Yiza nezimvo ngale miba minye unike nezizathu

zezo zimvo.

- 49 -





4.5.2 Funda ilivo elisekelwe eMzantsi Afrika. Xoxani ngezizathu zombhali zokubhala eli bali. Xoxani ngeendlela ezahlukeneyo zokubhala

amavo.

Icandelo 7 Iglosari


4.6.6 Sebenzisa amagama asuka kwisicatshulwa

kwisichazi-magama sakho.


4.4.1 Xoxani ingxelo yencwadi. Xoxani ngesakhelo sengxelo yencwadi. Bhala ingxelo yencwadi.

Ukubhala 4.4.1 Bhala ingxelo yencwadi ugxininise ekuvakaliseni

izimvo nokuncoma iincwadi.

10 10 20 20 10 70 100 4

1 Abrahams Hassiem2 Alexander Roxanee3 Arends Leighvoh4 Beukes Melissa5 Bitterhout Jerome6 Botha Byron7 Claasen Shaun8 Collins Diana9 Dalvey Toyhiera

10 Davids Tanya11 De Waal Donahue12 Du Plessis Cushker13 Hendricks Brian14 Hendricks Francis15 Isaacs Jeffrey16 Jordaan Maryke17 Josephs Shamshaad18 Josephs Audra19 Kilowan Liana20 Le Roux Bianca

Ngexesha lovavanyo, iziphumo kufuneka zihlanganiswe. Ukumamela nokuthetha (iorali) kufuneka kuvavanywe ngexesha elinye ngeli lixa kusahlulwa phakathi kwezi ziphumo zibini. Ukubhala, uLwimi nokuCinga nako kunokuhlanganiswa ibe ngumsebenzi omnye. Zonke iziphumo zezifundo zingavavanywa ngemisebenzi emibini okanye emithathu yaye zonke iziphumo zezifundo kufuneka zivavanywe ngokusesikweni kuMsebenzi woVavanyo ngamnye.

Funda lo mzekelo kunye neshedyuli yomsebenzi yebakala 4 yoLwimi lwaseKhaya iKota 1 ukuze ufumane

Ibakala 4 Ulwimi LwasekhayaIkota 1Umsebenzi 1 woVavanyo

Ito

tali

yo

Mse

ben

zi

LO

5 U

kuci

ng

a, L

O 4

Uku

bh

ala

Um

sebe

nzi w

oPha

ndo

LO

3

Uku

fun

da,

LO

5 U

kuci

ng

aU

vava

nto

loku

qond

a

LO

2

Uku

thet

ha

Uku

balis

a ng

ezig

anek

o ez

ehlile

yo

LO

1 U

kum

amel

aIz

akho

no z

onxi

bele

lwan

o

Ipes

enti

Ikh

ow

ud

i

LO

6

Ulw

imi

Izim

elab

izo

zoqo

bo, u

kufa

ka

izip

hum

lisi

Umhla

isigaba esiphakathi iishedyuli zomsebenzi · hlalutya amagama ukuzama ukuphucula indlela owapela...

Documents