inhoudsopgave - begroting 2017 gemeente tiel

Inhoudsopgave

Deel 1: Aanbiedingsbrief .................................................................................................................................................................................... 3

1 Inleiding .............................................................................................................................................................................................................. 5 2 Algemene beschouwingen.................................................................................................................................................................................. 9 3 Financiële beschouwingen ............................................................................................................................................................................... 11 4 Vaststellingsbesluit ........................................................................................................................................................................................... 23

Deel 2: Programmaplan .................................................................................................................................................................................... 25

Veiligheid............................................................................................................................................................................................................. 27 Sociaal Domein ................................................................................................................................................................................................... 47 Vitale en aantrekkelijke stad ................................................................................................................................................................................ 73 Mobiliteit .............................................................................................................................................................................................................. 91 Ruimtelijke en Economische ontwikkeling ......................................................................................................................................................... 105 Openbare ruimte ............................................................................................................................................................................................... 129 Onderwijs .......................................................................................................................................................................................................... 143 Inwoners en Bestuur ......................................................................................................................................................................................... 161 Algemene baten en lasten ................................................................................................................................................................................. 173

Deel 3: Paragrafen ........................................................................................................................................................................................... 183

A. Lokale heffingen ............................................................................................................................................................................................ 185 B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing ................................................................................................................................................... 197 C. Onderhoud kapitaalgoederen ........................................................................................................................................................................ 211 D. Financiering .................................................................................................................................................................................................. 219 E. Bedrijfsvoering .............................................................................................................................................................................................. 225 F. Verbonden partijen ........................................................................................................................................................................................ 239 G. Grondbeleid .................................................................................................................................................................................................. 263 H. Grote projecten ............................................................................................................................................................................................. 267

I. Subsidies ........................................................................................................................................................................................................ 283

Deel 4: Financiële begroting ........................................................................................................................................................................... 291

Inleiding ............................................................................................................................................................................................................. 293 Overzicht van baten en lasten ........................................................................................................................................................................... 295 Uiteenzetting financiële positie .......................................................................................................................................................................... 301 Geprognosticeerde balans ................................................................................................................................................................................ 305 EMU-saldo ........................................................................................................................................................................................................ 307

Bijlagen ............................................................................................................................................................................................................ 311

Financiële overzichten ....................................................................................................................................................................................... 312 Lijst met afkortingen .......................................................................................................................................................................................... 323

Programmabegroting 2017 Pagina 3

1 Inleiding

Deel 1: Aanbiedingsbrief


1 Inleiding

1 Inleiding

Algemeen

Aan de raad De begroting 2017-2020 kent voor het eerst een nieuwe verschijningsvorm: een website die door iedereen te raadplegen is. Voor degene die daar behoefte aan heeft is op de website een pfd te downloaden. De foto’s in combinatie met digitale tekeningen in de begroting zijn van de hand van de Tielse fotograaf/kunstenaar Jean-Paul Opperman. Naast de verschijningsvorm zijn er ook veel inhoudelijke wijzigingen. Deze komen met name voort uit de vernieuwing van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Doel van deze vernieuwing is meer eenduidigheid in de gemeentebegrotingen aan te brengen en om meer inzicht te bieden in de financiële positie van de gemeenten, maar deze vernieuwing heeft ook belangrijke financiële consequenties. Op 15 juni j.l. hebben we de belangrijkste wijzigingen gepresenteerd in de commissie Beleidscyclus. Daarbij hebben we een aantal voorstellen gedaan m.b.t. de verwerking hiervan in de begroting 2017. De commissie heeft met deze voorstellen ingestemd en het resultaat vindt u terug in deze begroting. In het vervolg van deze inleiding gaan we nader op de wijzigingen in.

De programma's

De programmastructuur waarvoor u heeft gekozen is niet gewijzigd. Wel zijn er enkele verschuivingen toegepast tussen de programma's. Dit is het gevolg van de verplichte indeling van de begroting in taakvelden. Een aantal van die taakvelden bleken tot meerdere programma's te behoren. Teneinde de taakvelden zoveel mogelijk in één programma te concentreren hebben we er voor gekozen om in een aantal gevallen kleine onderdelen van taakvelden over te hevelen naar het programma waar de rest van het taakveld ook is ondergebracht. De taakvelden Verkeer, wegen en water, Openbaar groen en openluchtrecreatie en Bouwen en wonen zijn gesplitst over meerdere programma’s.


1 Inleiding

Een andere belangrijke wijziging is het opnemen van een verplichte set aan indicatoren. Deze hebben we toegevoegd aan de indicatoren die we al hebben in onze begroting. De bron van de gegevens die we hebben opgenomen is de website waarstaatjegemeente.nl. De cijfers die op deze website staan zijn niet altijd heel recent. De verwachting is dat in de loop van de jaren de actualiteit zal toenemen. Ter vergelijking hebben we de cijfers voor heel Nederland opgenomen. Er zou ook voor gekozen kunnen worden om de vergelijking te maken met een selectie vergelijkbare gemeenten en om het tijdsverloop te laten zien. We zien hierin een groeimogelijkheid voor de komende jaren en vernemen ook graag uw wensen hierin. Tot en met 2016 verdeelden we alle bedrijfsvoeringskosten over de programma's. Met ingang van 2017 wordt er binnen de bedrijfsvoeringskosten een onderscheid gemaakt tussen direct toerekenbare kosten en overheadkosten. De direct toerekenbare kosten verdelen we over de programma's, voor de overheadkosten hebben we een afzonderlijk overzicht gemaakt in het hoofdstuk Algemene baten en lasten, dat komt in de plaats van het vroegere hoofdstuk Algemeen dekkingsmiddelen en onvoorzien. Dit betekent dat de totalen per programma overal lager zijn dan in 2016. Daarnaast nemen we in het hoofdstuk Algemene baten en lasten een raming op voor de vennootschapsbelasting, die gemeenten vanaf 2016 moeten betalen. Steeds meer taken van gemeenten worden uitgevoerd door verbonden partijen. Ook een steeds groter deel van de financiën van de gemeenten vloeit dus naar deze partijen. Het nieuwe BBV speelt hierop in. Informatie over verbonden partijen moet worden opgenomen in de beleidsprogramma’s waarvoor de verbonden partij werkt. In alle programma's hebben we, voor zover van toepassing, een hoofdstuk ontwikkelingen verbonden partijen opgenomen. Het nieuwe BBV schrijft ook een andere manier van rentetoerekening voor. In het verleden rekenden we de historische rente toe aan investeringen die in het verleden gedaan werden. Volgens het nieuwe BBV moeten we aan alle investeringen de gemiddelde rente toerekenen die we nu betalen. Hierdoor is het rentevoordeel dat in het verleden ten gunste van de algemene middelen kwam nu een stuk lager. We komen daar in de financiële beschouwingen uitgebreid op terug.

De paragrafen

Ook in de paragrafen verandert het één en ander. In de paragraaf Lokale Heffingen moeten de uitgangspunten worden vastgelegd voor de berekening van kostendekkende tarieven voor de rioolheffing en de leges. Aan dit voorschrift kunnen we in deze begroting nog niet voldoen. Wel zullen we bij de voorstellen voor vaststelling van de tarieven deze uitgangspunten aan u kunnen voorleggen, zodat we dan alsnog aan dit

http://www.waarstaatjegemeente.nl/dashboard/Besluit-Begroting-en-Verantwoording--cgd7hicOO4cJ/


1 Inleiding

voorschrift voldoen. De opbouw van de paragraaf financiering hebben we ook aangepast, waardoor we u meer inzicht kunnen bieden in de rentelasten en het renteresultaat. De paragraaf verbonden partijen is toegespitst op feitelijke informatie over de diverse partijen, de actuele ontwikkelingen schetsen we in de programma's.

Financiële begroting

De financiële begroting is verder uitgebreid ten opzichte van vorige jaren. Hierin hebben we nu ook een geprognosticeerde balans opgenomen en een berekening van het zogenaamde EMU-saldo. Tot slot is in de bijlage een overzicht opgenomen van de lasten en de baten per taakveld. Deze aanvullingen zijn met name bedoeld om een beter vergelijk te kunnen maken tussen de diverse gemeenten in Nederland.


2 Algemene beschouwingen


In 2016 en voorgaande jaren zijn veel lijnen uitgezet en is een stevige basis gelegd voor het komende jaar. In het Masterplan Waalfront ligt de basis voor de poortenstrategie en voor de ontwikkeling van de Westluidense Poort, de Santwijckse Poort, de Burense Poort en FluviaTiel. In 2016 is een nieuwe binnenstadsvisie ontwikkeld. In het sociaal domein zijn de afspraken en contracten met onze partners geregeld. Voor de regionale ontwikkeling zijn gezamenlijk de ambities bepaald. Voor Tiel is het motto ‘Tiel, fruitstad aan de Waal’ gekozen. Het komend jaar zal dan ook in het teken staan van werken aan en concretiseren van deze ambities. En als iets de afgelopen jaren duidelijk is geworden, dan is het wel dat de overheid dat niet meer alleen kan. Samenwerking op alle fronten is nodig. Met partners in de stad, met de eigen inwoners, met andere gemeenten, met de provincie. Dit vraagt een andere opstelling, ander gedrag en andere verhoudingen, ruimte geven aan participatie, samenwerken met partners en elkaar versterken. Kortom dit betekent een transformatie op alle niveaus. Het programma Burger- en Overheidsparticipatie ‘Met elkaar aan de slag’ faciliteert deze transformatie in de verhouding tussen samenleving en gemeente. De wijkregisseurs versterken en verbinden mensen en netwerken in wijk, buurt en dorp om met elkaar vitale gemeenschappen te creëren. In het sociaal domein is sprake van een integrale aanpak: partners in het onderwijs, zorg, vrijwilligers, ondersteuning van mantelzorgers, welzijn, werk en inkomen, gezondheid, veiligheid en wonen spannen zich samen in om te bereiken dat iedereen meedoet en zo veel mogelijk zelf de regie over zijn leven kan voeren. Waar dat niet (voldoende) kan, krijgen mensen ondersteuning. Ook als het gaat om basismobiliteit. Al deze partners, de gemeente, wijken buurtbewoners en cliënten zijn met elkaar aan zet om de kwaliteit van de zorg binnen de bestaande middelen te behouden en te verbeteren. Dat vraagt creativiteit, experimenteerruimte en inzet. Op het gebied van veiligheid zien we dat de woninginbraken de laatste jaren sterk zijn teruggedrongen en de aanpak van jeugdoverlast resultaat begint te sorteren. Er is veel aandacht voor het herkennen van polarisatie en radicalisering. Samen met de partners wordt de onveiligheid in Tiel voortvarend en integraal aangepakt. Ook de burger heeft een belangrijke taak in het verhogen van de veiligheid. Verheugend is om te zien dat het aantal buurtpreventieteams sterk toeneemt. Inmiddels zijn er in Tiel circa 22 buurtpreventieteams.



Op het vlak van de economie en werkgelegenheid zien we dat de recessie op zijn retour is . Er wordt langzaamaan weer geïnvesteerd in de stad. De opening van de parkeergarage en het cultuurcluster in de Westluidense Poort in 2017, de aanleg van een nieuw parkeerterrein in de Santwijckse Poort en de herinrichting van de parkeerterreinen in de Burense Poort ondersteunen dit economisch herstel. Er is dan weliswaar voldoende parkeercapaciteit voor bezoekers van Tiel, dit is geen garantie voor een bloeiende binnenstad. De retailsector is veranderd en daarmee ook de functie van de binnenstad. Ondernemers, gemeente en inwoners zetten zich samen in voor een duidelijker belevingsfunctie, waarbij uiteraard fruit centraal staat. De woningmarkt laat eveneens voorzichtig herstel zien. Toch zijn er in Tiel nog wel wat specifieke knelpunten. Zo liggen de verkoopprijzen van woningen in Tiel lager dan elders. Dit maakt de ontwikkeling op inbreidingslocatie nog lastiger, het ontwikkelen van een inbreidingslocatie is van zichzelf al vaak complex en kostbaar. De gezamenlijke regionale ambities richten zich op het economisch potentieel van onze regio:

Economie en Logistiek: Het streven is om de derde logistieke hotspot van Nederland te worden. De verdere ontwikkeling van bedrijvenpark Medel sluit daarbij aan.

Agribusiness: De ambitie is om de tuinbouw nóg meer toonaangevend in Europa te laten zijn.

Recreatie en Toerisme: De doelstelling is een jaarlijkse omzetgroei van 5%. Voor Tiel als regiostad en voor de regionale ambities is een goede doorstroming op de A15 cruciaal. De gezamenlijke lobby hiervoor gaat onverminderd door. Een nieuwe verandering in het ruimtelijk domein dient zich aan. In 2019 treedt de Omgevingswet in werking. Alle wetten en regelgeving rond ruimtegebruik worden onder één paraplu gebracht. Een operatie die tot op zekere hoogte vergelijkbaar is met de transitie én transformatie in het sociaal domein. Ook hier gaat het om meer ruimte geven aan de samenleving. In 2017 start de brede voorbereiding van een Tielse Omgevingsvisie, waarmee een integraal en gedragen kader ontstaat voor de fysieke leefomgeving. Op basis van de Tielse Omgevingsvisie wordt een Omgevingsplan gemaakt, waarin alle lokale regelgeving rond ruimtegebruik, ook in relatie tot leefbaarheid in wijken en buurten, integraal wordt opgenomen.


3 Financiële beschouwingen


Inleiding

Het uitgangspunt voor deze begroting is de Perspectievennota en de besluitvorming daarover in uw raadsvergadering van 29 juni 2016. De daarin door u aangenomen amendementen hebben we verwerkt in deze begroting. Zoals in de algemene inleiding al beschreven hebben we in deze begroting ook de gevolgen van het vernieuwde BBV verwerkt. Dit heeft geleid tot verschuivingen in deze begroting, die ook gevolgen hebben voor de uitkomst van deze begroting. Voor het extra tekort dat daardoor ontstaat stellen we dekkingsmaatregelen voor om in elk geval het begrotingsjaar 2017 sluitend te maken. In deze beschouwingen gaan we in op de uitgangspunten van de begroting, de in deze begroting verwerkte aanpassingen, de uitkomsten van de begroting en de voorgestelde dekkingsmaatregelen. Omdat deze begroting iets later verschijnt dan in andere jaren, kunnen we de eerste uitkomsten van de septembercirculaire ook nog in deze beschouwingen verwerken. We sluiten af met een aantal andere onderwerpen van financiële aard en een conclusie over de huidige financiële positie.

Uitgangspunten begroting

Bij het opstellen van deze begroting hebben we de Perspectievennota 2015 als uitgangspunt genomen. Voor nieuwe uitgaven in de Perspectievennota was € 200.000 structureel en € 200.000 incidenteel beschikbaar. In het collegevoorstel was een beperkt deel hiervan besteed, het verschil was beschikbaar voor door uw raad nog in te vullen nieuwe uitgaven. Het ging in 2017 om € 265.000, de jaren daarna rond de € 45.000. In uw vergadering van 29 juni heeft u een aantal amendementen aangenomen, die er toe leidden dat deze bedragen volledig werden ingevuld, waarbij een overschrijding plaatsvond van rond de € 15.000 structureel. In deze begroting hebben we de besluitvorming over de Perspectievennota verwerkt in de diverse programma's. Met het vaststellen van deze begroting worden alle nieuwe uitgaven, inclusief de investeringen, formeel door u goedgekeurd.



Voor de algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn we in eerste instantie uitgegaan van de meicirculaire 2016. Over de hoofdlijnen van deze circulaire hebben we u geïnformeerd in een informatienota van 21 juni 2016. De gevolgen hebben we verwerkt in deze begroting. Dat geldt ook voor de andere onderwerpen die in deze nota zijn genoemd (rijksuitkering BUIG, begroting Werkzaak en uitvoeringskosten Participatiewet). Vlak voor de afronding van deze begroting is ook de septembercirculaire nog verschenen. De belangrijkste gevolgen daarvan hebben we nog meegenomen in deze begroting. Verder hebben we in deze begroting rekening gehouden met de verwachte loon- en prijsstijgingen, zowel voor de uitgaven als de inkomsten. In de Perspectievennota is vastgelegd dat voor de lonen met 2,5% wordt gerekend, voor de prijzen met 1%. Dat is in deze begroting verwerkt. Afwijkingen van de richtlijnen worden hierna toegelicht. In deze begroting gaan we er ook van uit dat een aantal bezuinigingen uit het Bloesemakkoord die nog openstaan daadwerkelijk zullen worden gerealiseerd. Een aantal daarvan staat echter onder druk, temeer omdat ze al voor 2017 zijn ingeboekt. De grootste uitdagingen zien we bij het onderbrengen van ons vastgoed in een stichting (€ 895.000 ingeboekt in 2017, € 1.045.000 vanaf 2018) en de extra besparingen op het beheer van de Openbare Ruimte (€ 500.000 vanaf 2017). Daarnaast staat de besparing van € 471.000 vanaf 2018 voor het zwembad onder druk.

In de begroting verwerkte aanpassingen

In aanvulling op de genomen besluiten bij de Perspectievennota stellen we de volgende aanpassingen voor die financieel verwerkt zijn in deze begroting. Subsidie t.b.v. huur corsohallen De verwachting is dat de corsohallen binnenkort verkocht zullen worden aan de gebroeders Velders. Daaraan wordt de voorwaarde gekoppeld dat zij deze direct zullen doorverhuren aan de corsoverenigingen. Ter dekking van de kosten van deze huur (totaal € 16.000) zullen de verenigingen een subsidie-aanvraag indienen bij de gemeente. Daarnaast zal de corsovereniging Passewaaij een subsidie-aanvraag indienen voor huur van de locatie aan de Begoniastraat. Voorstel is om het subsidiebudget bij Evenementen met € 25.000 te verhogen. Invoering omgevingswet Voor 2017 is een eenmalig budget nodig van € 15.000 voor invoering van de omgevingswet. Het gaat om kosten voor bijeenkomsten, adviezen en onderzoek, gericht op het in beeld krijgen van de volledige impact en het maken van een plan van aanpak van deze nieuwe wet. Juridische ondersteuning De afgelopen jaren hebben we te maken met overschrijdingen op het budget juridische ondersteuning/advocaatkosten. Er is sprake van een structurele ontwikkeling. Het voorstel is om het budget met € 20.000 structureel te verhogen. Wet elektronische bekendmaking



Op grond van de Wet elektronische bekendmaking moeten decentrale overheden sinds 1-1-2014 verordeningen elektronisch bekend maken. In 2014 is er voor gekozen om te participeren in het gebruik van de Gemeenschappelijke Voorziening Officiële Publicaties. Hiervoor werd een driejarig contact gesloten à € 10.000 per jaar, en ook werd een budget opgenomen voor 3 jaar, dit in afwachting van mogelijke alternatieven. Deze zijn er echter niet, vandaar dat we nu voorstellen om vanaf 2017 een structureel budget van € 10.000 op te nemen. Aansprakelijkheidsverzekering Begin dit jaar hebben we een nieuwe aansprakelijkheidsverzekering afgesloten. De prijs hiervan is fors gestegen, nl. € 32.000. Verhoging van het budget is noodzakelijk. Voor 2016 nemen we deze mee in 2e voortgangsrapportage. Regiotaxi Bij de Regiotaxi zien we na jarenlange dalingen nu een stijging van het aantal kilometers. In 2016 hebben we het budget met € 126.000 verlaagd, dat blijkt te veel te zijn geweest. Voor 2017 ramen we een verhoging van het budget met € 36.500. Buitensportaccommodaties Bij de buitensportaccommodaties is een bezuiniging ingeboekt van € 40.000 in 2017 en € 75.000 vanaf 2018. De bedoeling is dat de verenigingen meer eigen verantwoordelijkheid krijgen voor de accommodaties. De gesprekken hierover verlopen moeizaam. Het is niet reëel om er vanuit te gaan dat in 2017 nog een bezuiniging wordt gerealiseerd. De raming is daarom met een jaar doorgeschoven. Wachtgelden/ww De gemeente is eigen risicodrager voor de werkloosheidsuitkeringen bij ontslag. Dit speelt met name bij tijdelijke contracten en urenuitbreidingen. Het past bij goed werkgeverschap dat dit van tijd tot tijd optreedt. Het alternatief is om met payroll-constructies te werken, waarbij de werknemer minder rechten heeft. Bij de opstelling van de begroting hebben we € 15.000 eenmalig geraamd op basis van twee gevallen die toen bekend waren. Op basis van de kosten die we nu zien is de schatting dat we hier € 50.000 per jaar aan kwijt zijn. Wegvallen incidentele dekking formatie Een deel van onze formatie hebben we in het verleden gedekt uit het Participatiebudget en later uit GSO-middelen. Deze dekkingen zijn nu weggevallen, terwijl de werkzaamheden niet zijn verminderd. Dit leidt nu dus tot een extra last in deze begroting van € 71.700. Omdat het met name op werkzaamheden binnen het Sociaal Domein betrekking heeft stellen we voor om deze kosten te dekken binnen de totale budgetten van het Sociaal Domein. Vennootschapsbelasting Met ingang van 2016 zijn de gemeenten verplicht om vennootschapsbelasting (VPB) af te dragen voor bedrijfsmatige activiteiten waarop winst wordt gemaakt. De te betalen VPB bedraagt 20% over de winst indien deze meer bedraagt dan € 100.000 en 25% bij een winst van minder dan € 100.000. Bedrijfsmatige activiteiten waarop verlies wordt gemaakt kunnen deels worden weggestreept tegen de geboekte winsten op andere activiteiten.



Op dit moment hebben we nog geen exact beeld van de omvang van de te betalen VPB. Er heeft een inventarisatie plaatsgevonden en daaruit blijkt dat voor de gemeente Tiel de volgende activiteiten als VPB-plichtig moeten worden beschouwd: · parkeren Oude Haven; · dienstverlening aan derden (m.n. aan de ODR); · havenbedrijf. Voor deze activiteiten moeten we van de belastingdienst een andere administratie voeren dan die volgens het BBV. Dit betekent een extra administratieve belasting en afspraken die gemaakt moeten worden met de fiscus. Begin 2017 moeten we een eerste aangifte doen van de over 2016 te betalen VPB. Pas dan kunnen we een betrouwbare inschatting geven van de kosten die op onze begroting gaan drukken. Uit zeer voorlopige berekeningen blijkt dat we rekening moeten houden met een bedrag van rond de € 40 à 50.000. Voorstel is om vanaf 2017 daarom € 50.000 structureel te ramen, waarvan € 15.000 ten laste van het parkeerfonds komt. Herverdeling gemeentefonds In de zomer is er bericht gekomen over een aanpassing in de algemene uitkering. Het gaat om de herverdeling per 2017 van het subcluster Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Stedelijke Vernieuwing (VHROSV) in het gemeentefonds. Na een jarenlange discussie is besloten om deze nu voor 2/3e deel door te voeren. Dit heeft het volgende effect op de begroting van Tiel: 2017: + € 88.000 2018: + € 146.000 2019: + € 110.000 2020: + € 137.000 Resumé Bovenstaande mutaties hebben het volgende effect op de uitkomst van de begroting:

bedragen x € 1.000 Financieel effect

Omschrijving 2017 2018 2019 2020

Subsidie t.b.v. huur corsohallen -25 -25 -25 -25

Invoering omgevingswet -15 0 0 0

Juridische ondersteuning -20 -20 -20 -20

Wet elektronische bekendmaking -10 -10 -10 -10

Aansprakelijkheidsverzekering -32 -32 -32 -32

Regiotaxi -37 -37 -37 -37

Bezuiniging buitensportaccommodaties -40 -35 0 0

Wachtgelden/ww -50 -50 -50 -50

Wegvallen incidentele dekking formatie binnen sociaal domein 0 0 0 0



Vennootschapsbelasting -35 -35 -35 -35

Herverdeling gemeentefonds 88 146 110 137

Totaal effect op begroting -176 -98 -99 -72

Uitkomsten van de begroting

In onderstaande tabel zijn de uitkomsten van de meerjarenbegroting 2017-2020 opgenomen:

bedragen x € 1.000 2017 2018 2019 2020

Financieel perspectief volgens informatienota meicirculaire -230 -213 39 -63

In de begroting verwerkte aanpassingen (zie vorige paragraaf) -205 -98 -99 -72

Minder rente toegerekend aan gesloten compartimenten, verdwijnt in reserves/voorzieningen -491 -491 -491 -491

Storting in risicoreserve WLP -565

Gevolgen septembercirculaire

Diverse mutaties 50 133 -12 -391

Saldo meerjarenbegroting -1.388 -669 -563 -1.017

Toelichting: Deze uitkomst wijkt aanzienlijk af van de verwachtingen die we bij de Perspectievennota hadden. De oorzaak hiervan ligt met name in de veranderde spelregels hoe we moeten omgaan met de rentetoerekening. Hieronder lichten we dit nader toe. Minder rente toegerekend De rente is al een aantal jaren heel laag en daalt nog verder. Dit leverde in onze begroting jaarlijks forse voordelen op die ten gunste van de algemene middelen kwamen. We rekenden gemiddeld 4% toe over de boekwaarde van de investeringen, terwijl we veel minder betaalden. Met de invoering van het nieuwe BBV zijn we verplicht om de rente die we betalen ook te berekenen over de investeringen. Dit betekent dat door de hele begroting heen de kapitaallasten lager worden en het berekende rente-overschot kleiner. Voordelen dus op de programma's en een nadeel op de algemene dekkingsmiddelen. Het voordeel op de programma's komt voor een deel niet gunste van de begroting maar ten gunste van reserves of voorzieningen omdat er sprake is van een gesloten compartiment. Voor het grootste deel gaat het hier om riolering en in mindere mate om parkeren en automatisering. Het voordeel dat naar riolering gaat kan overigens gaan leiden tot een verlaging van de rioolheffing. Hierop gaan we elders in deze financiële beschouwingen nader in.



Storting in risicoreserve WLP Bij de vaststelling van het jaarlijks budget voor Westluidense Poort is rekening gehouden met 4% rente over de investering. In werkelijkheid kunnen we voor een veel lager percentage lenen voor deze investering. Daarom is afgesproken dat tijdens de bouw het verschil tussen 4% en de marktrente wordt gestort in een risicoreserve. T/m de begroting 2016 hebben we daarvoor niets geraamd, maar maakte dit onderdeel uit van de totale renteparagraaf, die we in het algemeen voorzichtig raamden. Nu we in de begroting al op voorhand moeten uitgaan van de marktrente is er geen ruimte meer in de renteparagraaf om deze storting op te vangen. Daarnaast is de storting ook veel hoger dan in voorgaande jaren, omdat de totale investering oploopt en het renteverschil groter wordt.

Dekkingsmaatregelen

In de Perspectievennota hebben we u beloofd om u een sluitende begroting aan te bieden, in elk geval voor 2017. Om dit te bereiken is het noodzakelijk om een aantal aanvullende dekkingsmaatregelen te nemen. De oorzaken van het tekort liggen grotendeels in financieel-technische factoren. We zoeken daarom de oplossing ook in een tweetal vooral financieel-technische maatregelen. Achterwege laten van terugstortingen in de algemene weerstandsreserve In 2014 hebben we uit de algemene weerstandsreserve bedragen voorgeschoten ten behoeve van het achterstallig onderhoud (€ 1.987.000) en transitiekosten inbesteding BOR (€ 1.060.000). In de jaren 2015-2018 worden deze bedragen ten laste van de algemene middelen teruggestort in de algemene weerstandsreserve. We kunnen er voor kiezen om de terugstortingen in 2017 en 2018 achterwege te laten. Dit betekent een verlaging van de lasten in die jaren met € 715.000. Dit voorstel heeft gevolgen voor de berekening van de weerstandsratio. Deze ratio moeten we nog berekenen voor de begroting 2017, maar de verwachting is dat deze hoger is, omdat we nu ook de reserve Sociaal Domein voor € 2,7 miljoen in de berekening kunnen meenemen. Stortingen in bestemmingsreserves verlagen Zoals hierboven vermeld wordt het tekort voor een groot deel veroorzaakt doordat we meer in reserves en voorzieningen storten. Stortingen in voorzieningen kunnen we niet zomaar verlagen, dan ondergraven we de onderbouwing van de voorziening. Voor reserves kunnen we wel zo’n maatregel nemen. Het voorstel is om voor die reserves waarin we jaarlijks een vast bedrag storten deze storting in 2017 met 25% te verlagen. Hieronder ziet u wat hiervan het gevolg is voor deze bestemmingsreserves:

naam reserve / voorziening

geraamde

aangepaste

geraamde storting

stand per 31-12-2017

Storting -25%

stand 31-12-2017

Reserve onderhoud C.K.V. De Plantage en 52.476 428.969 13.119 415.850



bibliotheek

Reserve collectie Museum 5.040 44.679 1.260 43.419

Reserve onderhoud museum 19.195 80.702 4.799 75.903

Reserve vervangingsinvesteringen Agnietenhof 122.290 965.852 30.573 935.280

Reserve onderhoud Agnietenhof 57.083 389.382 14.271 375.111

Reserve parkeren 928.292 5.605.495 232.073 5.373.422

Risicoreserve WLP 565.000 797.958 141.250 656.708

Reserve frictiekosten ombuigingen 63.400 330.102 15.850 314.252

Reserve automatisering 720.007 1.906.478 180.002 1.726.476 Reserve kapitaallasten MMP Diensten en Middelen 117.714 467.132 29.429 437.704

Reserve versterking ambtelijke organisatie 40.000 240.000 10.000 230.000

2.690.497 11.256.749 672.624 10.584.125

Het effect van bovengenoemde maatregelen is als volgt:

2017 2018 2019 2020

Saldo Meerjarenbegroting -1.441 -669 -563 -1.017 Achterwege laten terugstorting algemene reserve 715 715

Stortingen reserves met 25% verminderen 673

Nieuw saldo -53 +46 -563 -1.017

Daarmee zijn de jaren 2017 en 2018 zo goed als sluitend, terwijl voor 2019 en 2020 nog een tekort blijft staan.

Uitkomsten septembercirculaire

Vlak voor het afronden van deze begroting is de septembercirculaire 2016 verschenen. Anders dan andere jaren nemen we de resultaten van deze circulaire al mee in deze financiële beschouwingen en doen we u nadere voorstellen n.a.v. de uitkomsten. Deze uitkomsten en de voorstellen hebben we niet meer elders in deze begroting kunnen verwerken. Daarom nemen we deze op in de 1e begrotingswijziging 2017, die u dan tegelijkertijd met de begroting zelf kunt vaststellen.



De ontwikkeling van de algemene uitkering wordt voor een belangrijk deel bepaald door de ontwikkeling van de rijksuitgaven, via de normeringssystematiek 'trap op trap af'. Uit de miljoenennota die op Prinsjesdag is verschenen blijkt dat de rijksuitgaven vanaf 2017 gaan stijgen. Dit heeft een positief effect op de algemene uitkering. Bij de meicirculaire konden we u melden dat de decentralisatie-uitkeringen voor het sociaal domein vanaf 2017 rond € 1 miljoen hoger waren dan we tot dan toe hadden aangenomen. Nu worden deze uitkeringen weer naar beneden bijgesteld. Belangrijkste oorzaak is dat gebleken is dat bij de start van de decentralisaties in 2015 onjuiste veronderstellingen zijn gehanteerd t.a.v. de indeling van bepaalde groepen cliënten. Verwacht was dat deze onder de Wmo en/of Jeugdzorg zouden vallen, maar in de praktijk bleek dit de Wet Langdurige Zorg te zijn, waarvoor de gemeenten niet verantwoordelijk zijn. De middelen die hiermee gemoeid zijn worden vanaf 2017 uitgenomen. Deze informatie is in de loop van de afgelopen zomer al bij ons bekend geworden en we bekijken nu hoe we dit kunnen opvangen in relatie tot het verloop van de budgetten in 2016. Mede gezien het eerdere voordeel van de meicirculaire gaan wij er vooralsnog vanuit dat we e.e.a. binnen de budgetten kunnen opvangen, conform uw uitgangspunt om de uitvoering van de Wmo en Jeugd. In de loop van dit najaar zullen we u nader informeren hierover. Hieronder een overzicht van de mutaties in deze circulaire.

bedragen x € 1.000 2017 2018 2019 2020

Accres, maatstaven, nominale effecten 435 1.106 1.587 1.754

Sociaal domein -676 -655 -651 -632

Totaal effect septembercirculaire -241 451 936 1.122

De gevolgen voor de uitkomst van deze begroting zijn als volgt:

bedragen x € 1.000 2017 2018 2019 2020

Uitkomsten begroting 2017-2020 -53 46 -563 -1.017

Gevolgen septembercirculaire voor begroting 435 1.106 1.587 1.754

Bijgestelde uitkomst begroting 2017-2020 382 1.152 1.024 737

In de Perspectievennota en de 1e voortgangsrapportage 2016 hebben we een beschrijving gegeven van de nog openstaande bezuinigingen in ons meerjarenperspectief. Een aantal van deze bezuinigingen staat fors onder druk. De meest risicovolle zijn in onze ogen: 1. Hogere opbrengst inbesteding taken BOR aan de Avri: € 500.000 vanaf 2016 In het Bloesemakkoord hebben we een risico genomen door daar de maximumvariant van de businesscase in te boeken. De minimumvariant gaf aan dat een besparing van € 800.000 haalbaar is, die wordt zeker gehaald, de maximumvariant is € 1.300.000. In de gesprekken die nu



lopen met de Avri is gebleken dat deze niet haalbaar is. Er is op dit moment (2016) sprake van een gat van € 360.000, in de loop van de tijd kunnen we dat waarschijnlijk terugbrengen tot € 250.000. 2. Overdracht vastgoed aan een stichting: € 895.000 in 2017, € 1.045.000 vanaf 2018 De voorbereidingen voor het vormen van de stichting zijn in volle gang, maar hiervoor is wel tijd benodigd. Wij verwachten dat dit zeker een forse besparing gaat opleveren, gezien de ervaringen in Culemborg. De omvang van de bezuiniging kunnen we op dit moment nog niet goed bepalen. In 2017 zullen we de bezuiniging zeker voor een deel moeten realiseren door middel van het afstoten van één of meer panden. 3. Privatisering zwembad: € 491.000 vanaf 2018 Op dit moment loop het onderzoek naar de mogelijkheden. Om de ingeboekte besparing te kunnen realiseren zullen scherpe keuzes noodzakelijk zijn. Wij stellen voor om bovenstaande ingeboekte bezuinigingen gedeeltelijk af te boeken, teneinde het risico van niet realiseren te verminderen. Hieronder ons voorstel, en de gevolgen hiervan voor de uitkomst van de begroting

bedragen x € 1.000 2017 2018 2019 2020

Bijgestelde uitkomst begroting 2017-2020 382 1.152 1.024 737

Voorstel afboeken bezuinigingen:

Inbesteding taken BOR aan de Avri 300 250 250 250

Onderbrengen vastgoed in een stichting 75 250 250 250

Privatisering zwembad 250 250 250

Nieuwe uitkomst begroting 2017-2020 7 402 274 -13

Overige onderwerpen

Tarieven kostendekkende heffingen Het nieuwe BBV schrijft voor dat in de paragraaf lokale heffingen moet worden vastgelegd hoe we de kostendekkende tarieven onderbouwen. Dit betreft met name de rioolheffing en de leges. Dat zelfde BBV bepaalt dat we kosten van overhead niet meer rechtstreeks toerekenen aan de programma's en dat we de rentetoerekening moeten baseren op de actuele marktrente. Beide bepalingen leiden tot een daling van de kosten die door de betreffende heffingen gedekt worden. Dit zou betekenen dat de tarieven ook omlaag zouden moeten; er mag immers geen winst worden gemaakt op deze taken.



Voor het onderdeel overhead kan dit voorkomen worden door vast te leggen dat in de tarieven ook een component overheadkosten mag worden opgenomen. De wijze waarop deze berekend worden moet worden vastgelegd in een raadsbesluit. Op dit moment kunnen we nog niet aan dit voorschrift voldoen. We gaan in deze begroting uit van de tarieven 2016 plus index en voor de rioolheffing de tarieven die zijn genoemd in het kostendekkingsplan van het Gemeentelijk Rioleringsplan. We streven er naar dat bij de voorstellen tot vaststelling van de tarieven 2017 de onderbouwing wel beschikbaar is. Dit kan er toe leiden dat we afwijkende tarieven aan u gaan voorstellen, met mogelijk ook consequenties voor de geraamde opbrengsten. Precariobelasting Al een aantal jaren zijn er op rijksniveau voornemens om de mogelijkheid tot het heffen van precariobelasting op kabels en leidingen van nutsbedrijven af te schaffen. De minister van BZK heeft inmiddels een wetsvoorstel tot afschaffing ingediend. In het wetsvoorstel is een overgangstermijn opgenomen: gemeenten krijgen maximaal tien jaar de tijd om de effecten van hun inkomstenderving op te vangen. Tevens is in het wetsvoorstel opgenomen dat de tarieven zoals die golden op 10 februari 2016 niet meer mogen worden verhoogd. Inmiddels lopen er nog zaken van Liander tegen gemeenten inzake de heffing van precariobelasting op elektriciteitskabels. Medio 2016 heeft de Hoge Raad in een tweetal arresten gemeenten in het gelijk gesteld, waarmee is vastgesteld dat belanghebbende (Liander) – die het economische eigendom van het netwerk heeft – in civiel-juridische zin niet de rechtsopvolger is van de overeenkomsten uit het verleden en dat deze overeenkomsten daardoor een belastingheffing niet meer in de weg staan. Bij zowel de gemeenten Culemborg, Geldermalsen als Tiel heeft Liander op dezelfde gronden als in bovengenoemde procedures bezwaar gemaakt tegen de aanslagen op het elektriciteitsnetwerk. In de loop van 2016 moet duidelijk worden hoe met deze bezwaren moet worden omgegaan. Voorshands hebben we de inkomsten die we mogelijk nog kunnen heffen niet verwerkt in deze begroting. Mochten deze inkomsten alsnog gerealiseerd worden dan betekent dit een extra inkomst van ruim € 2.000.000 gedurende 10 jaar, plus ruim € 7.500.000 over de jaren 2012-2016. Middelen sociaal domein De middelen die we ontvangen voor de (nieuwe) taken in het sociaal domein vertonen de komende jaren nog hevige schommelingen. Hieronder een overzicht van deze ontwikkeling:

bedragen x € 1.000 Budget 2016 Budget 2017 Budget 2018 Budget 2019 Budget 2020

Participatie 10.716 10.166 9.769 9.427 9.102

Jeugdzorg 9.824 9.817 9.921 9.921 9.922

Wmo 2015 5.609 5.837 5.776 5.720 5.691

Integratie-uitkering sociaal domein 26.150 25.820 25.465 25.067 24.715



Vooralsnog ramen we de uitgaven gelijk aan de inkomsten. Het is echter duidelijk dat met name op de component Participatie een forse uitdagingen ligt om de ingeboekte bezuinigingen ook daadwerkelijk te realiseren. Deze uitdaging pakken we samen met Werkzaak Rivierenland op. Uitgangspunt is en blijft budgettaire neutraliteit. De reserve Sociaal Domein, waarin bij de jaarrekening 2015 (voorlopig) € 2.690.000 is gestort zal hierbij een belangrijke rol spelen. Weerstandsvermogen Uit de paragraaf risicobeheersing en weerstandsvermogen blijkt dat ons weerstandsvermogen nog altijd positief is. Dat geldt ook voor de financiële kengetallen die we in deze paragraaf hebben opgenomen. Wel hebben we daarbij de kanttekening geplaatst dat de reserve Sociaal Domein, die onderdeel is van de weerstandscapaciteit waarschijnlijk in de loop van 2016 zal teruglopen, wanneer we inzicht krijgen in de definitieve kosten 2015, die nu nog onderdeel van de reserve zijn. Bij de jaarrekening 2016 verwachten we daarom dat de berekening van de weerstandratio lager zal uitkomen dan de 1,43 die we nu hebben berekend.

Resumé en conclusies

Uit deze financiële beschouwingen blijkt dat onze financiële positie weliswaar positief is, maar zeker niet florissant. Zonder de extra middelen uit de septembercirculaire zou het ons niet gelukt zijn om u een positieve meerjarenbegroting aan te bieden. Daaruit blijkt maar weer hoezeer onze financiën afhankelijk zijn van keuzes die vooral in Den Haag gemaakt worden. Wij vinden het belangrijk om te blijven bouwen aan een structureel sluitende begroting en daarom hebben we u voorgesteld om risicovolle bezuinigingen iets minder ambitieus in te boeken. Dat neemt niet weg dat wij ons zullen blijven inspannen om de maximaal haalbare besparing te realiseren. Ons weerstandsvermogen is nog altijd positief. Naast de risico's die we hebben beschreven, is er ook een belangrijk 'positief risico', de precariobelasting op electriciteitskabels. Mocht deze door de rechter worden goedgekeurd, dan verbetert onze financiële positie aanzienlijk. Zolang hierover onzekerheid bestaat verwerken we dit echter niet in de begroting. Helaas hebben we nog altijd onvoldoende inzicht in de structurele lasten van de nieuwe uitgaven in het sociaal domein. Ook de budgetten die we van het Rijk ontvangen zijn niet stabiel, in de meicirculaire werden ze aanzienlijk verhoogd, om in de septembercirculaire weer verlaagd te worden. Daarom zal de reserve Sociaal Domein waarschijnlijk nog wel een paar jaar belangrijk blijven om voor- en nadelen mee op te vangen.


4 Vaststellingsbesluit


De raad van de gemeente Tiel; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van xxx; gelet op de artikelen 189 tot en met 191 van de Gemeentewet; besluit: A. de Programmabegroting 2017-2020 en de 1e begrotingswijziging vast te stellen voor wat betreft de jaarschijf 2017, hetgeen inhoudt: 1. de bestaande exploitatielasten 2017; 2. de nieuwe exploitatielasten en investeringen voor 2017; 3. de daarvoor aangewezen dekking. B. de Programmabegroting 2017-2020 voor de jaren 2018 t/m 2020 voor kennisgeving aan te nemen en te gebruiken als basis voor het toekomstige beleid. Aldus besloten in de openbare vergadering van 16 november 2016, de griffier, de voorzitter,



Deel 2: Programmaplan


Veiligheid

Programma 1

Veiligheid

Wat willen we

Samen met onze inwoners willen we bereiken dat Tiel een aantrekkelijke woon-, winkelen werkstad is, waar burgers zich prettig en veilig voelen. Veiligheid is een breed en subjectief begrip. Het heeft niet alleen te maken met criminaliteit of vandalisme, maar bijvoorbeeld ook met veiligheid van bouwwerken, verkeersveiligheid, rampen, brand of diverse vormen van milieuverontreiniging. Dit komt tot uitdrukking in de brede scope van het integraal veiligheidsbeleid. Najaar 2014 is het Meerjaren programma veiligheid (MJP 2015-2018) vastgesteld. Door de Raad zijn de volgende prioriteiten aangegeven: High Impact Crimes (met focus op woninginbraken), overlastgevende jeugdgroepen en overlast en geweld op straat. Voor 2015 en 2016 is daaraan toegevoegd polarisatie en radicalisering. Najaar 2016 wordt bepaald (in het uitvoeringsplan veiligheid 2017) of polarisatie en radicalisering ook voor 2017 prioriteit blijft of dat er een nieuwe prioriteit wordt vastgesteld. De afgelopen jaren zijn er veel woninginbraken geweest en was er overlast op straat (o.a. door jongeren). Gelukkig zien we dat door gezamenlijke inspanning, en niet in de laatste plaats door de burgers zelf, het aantal woninginbraken fors is gedaald. We zien dat het aantal buurtpreventieprojecten de laatste jaren sterk is gestegen en dat is een goede ontwikkeling. Medio 2016 zien we dat dit lagere aantal wordt geconsolideerd. In juni en juli 2016 zagen we een groot aantal brandstichtingen in Tiel (met name in Centrum en Tiel West). Daarop is door de gemeente en haar partners veel extra inzet gepleegd om de dader(s) hiervan aan te houden en de brandstichtingen een halt toe te roepen (ten tijde van het schrijven van deze tekst zijn hierover nog geen concrete bijzonderheden te melden). We gaan verder op de ingeslagen weg om de veiligheid in Tiel te vergroten, onder meer door woninginbraken blijvend tegen te gaan en de aanpak van de criminele groep voort te zetten en de overlast op straat te verminderen. Daarnaast proberen we het aantal geweldgerelateerde delicten te verminderen. Hiertoe worden onder andere een aantal camera's voor langere duur geplaatst in het Centrum en in winkelcentrum Rauwenhof. Teveel bewoners in Tiel voelen zich soms niet helemaal veilig in de eigen wijk of het dorp waarin zij wonen. Veiligheid vraagt voortdurende aandacht van de overheid, maar ook van de inwoners zelf. Door oplettendheid van burgers en het nemen van hun eigen verantwoordelijkheid


Veiligheid

wordt de veiligheid vergroot. Buurtpreventie, het gebruik en stimuleren van Whatsapp groepen en andere inzet en betrokkenheid van inwoners blijft een belangrijk uitgangspunt. Preventie We monitoren de ontwikkelingen op het gebied van veiligheid voortdurend en spelen alert in op ontwikkelingen. Het voorkomen van overlast en criminaliteit is een belangrijk uitgangspunt. Om het aantal inbraken te verminderen wordt ingezet op een verhoging van het aantal woningen dat voldoet aan de eisen van het politie keurmerk veilig wonen. We gaan hierover het gesprek aan met de woningcorporaties om het aantal veilige huurwoningen te verhogen. Daarnaast is ook handhaving en optreden tegen ongewenst gedrag op straat een belangrijke pijler. Afstemming met onze partners, zoals de politie en de Avri, is hierbij belangrijk. Veiligheid is meer dan alleen 'blauw op straat', ook een plezierige woonomgeving draagt bij aan een veilige woonomgeving. Een opgeruimde en goed onderhouden leefomgeving, verzorgd groen en goede bestrating zijn bovendien het visitekaartje van de stad. Duurzaamheid De gemeente vindt het haar verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de energietransitie. Het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen kan enerzijds door te besparen en anderzijds door het aandeel duurzame energie te verhogen. Voor beide sporen zoekt de gemeente nadrukkelijk de medewerking op van bedrijfsleven, organisaties en particulieren. Hun bijdrage is noodzakelijk voor het realiseren van de doelstellingen zoals vastgelegd in het Klimaatbeleidsplan. Daar waar mogelijk, geeft de gemeente invulling aan haar voorbeeldfunctie. In 2014 is het afval inzamelsysteem "Goed Scheiden Loont" ingevoerd. Hiermee is bereikt dat de hoeveelheid restafval per inwoners is gedaald van 230 naar 140 kg/jaar. De nationale overheid heeft in 2014 doelstellingen geformuleerd om de hoeveelheid restafval nog verder terug te brengen: maximaal 100 kg in 2020 en 30 kg in 2025 per inwoner per jaar. In 2017 worden hiertoe voorstellen aan de betrokken gemeenteraden gedaan.


Veiligheid

Doelenoverzicht

Wat willen we bereiken? Samen met onze inwoners willen we bereiken dat Tiel een aantrekkelijke woon-, winkelen werkstad is, waar burgers zich prettig en veilig voelen Doelenoverzicht integrale veiligheid

Speerpunten Wat gaan we daar de komende jaren voor doen?

1. Terugdringen van high impact crimes (met focus op woninginbraken)

Samen met de politie is een plan van aanpak opgesteld. De gemeente richt zich o.a. op: 1. Geven van goede voorlichting aan burgers om woninginbraken te voorkomen en stimuleren

politiekeurmerk veilig wonen 2. Samen met politie uitvoeren donkere dagen offensief 3. Burgerparticipatie vergroten (buurtpreventieprojecten, waaks) 4. Aanpak heling 5. Aanpak criminele groep

2. Aanpak overlastgevende jeugdgroepen

1. Aanpak jeugdoverlast in de buurt 2. Elke risico jongere een individueel plan van aanpak 3. Voor iedere geïndiceerde jeugdgroep volgens de Beke systematiek is een plan van aanpak opgesteld 4. Regie vanuit gemeente en integrale aanpak in veiliger wijkteam. Dit richt zich op het netwerk rond jongeren

(professionals en burgers)

3. Minder geweld en overlast op straat

1. Gerichte inzet van camera's 2. Aanpak geweld op straat (integraal afstemmen in veiliger wijkteam) 3. Aanpak geweld rond uitgaan 4. Aanpak geweld tegen hulpverleners en ambtenaren


Veiligheid

4. Aanpak polarisatie en radicalisering

1. In kaart brengen en monitoren problematiek en stakeholders 2. Periodiek overleg met islamitische gemeenschap en lokale sleutelfiguren 3. Gerichte communicatie 4. Integrale aanpak met alle betrokken partners 5. Ondersteunen onderwijsinstellingen 6. Trainen eerste lijns werkers 7. Organiseren dialoogtafels

Doelenoverzicht klimaatbeleid


1. In 2020 is de CO2-uitstoot ten minste teruggebracht tot het niveau van 1990

1. Geven van goede voorlichting aan burgers onder andere via het regionaal energieloket 2. Invulling geven aan het revolverend fonds voor particuliere huiseigenaren 3. Burgerparticipatie vergroten via de lokale energiecoöperatie 4. Prestatie-afspraken met de woningcorporaties voor het onderdeel energiebesparing monitoren 5. Actieve voorlichting geven aan onder meer sportverenigingen over subsidiemogelijkheden. 6. Bij nieuwbouw of renovatie van gemeentelijk vastgoed energiezuinigheid als eis meenemen 7. Aanmoedigen van duurzame mobiliteit o.a. door faciliteren laadpalen 8. Stimuleren van duurzaam bouwen 9. Er op toezien dat de Omgevingsdienst Rivierenland energiebesparing door bedrijven stimuleert en waar

nodig handhaaft

2. In 2020 wordt 10% van de totale energiebehoefte in Tiel duurzaam opgewekt

1. Kansen voor zonnepanelen op eigen vastgoed verzilveren 2. Maatschappelijke organisaties voorzien van adviezen op maat over investeren in zonnepanelen 3. Uitvoering geven aan subsidieregeling zonnepanelen voor bedrijven op Kellen 4. Actieve voorlichting geven aan bedrijven en andere grootverbruikers over landelijke subsidieregeling 5. Ondersteunen van initiatieven van derden, zoals zonnepanelen op geluidsscherm langs A15 6. Participatie en communicatie rondom realisatie windparken Deil en Avri bewaken 7. Benutten van bodemenergie stimuleren door mogelijkheden hiervoor inzichtelijk te maken


Veiligheid

3. Inspelen op klimaatverandering

1. Onderzoeken in hoeverre de binnenstad berekend is op de steeds hevigere en vaker voorkomende regenbuien als gevolg van de klimaatverandering


Veiligheid

Indicatoren

realisatie 1e half jr. bron nulmeting norm

1) High impact crimes (focus woninginbraken) 2014 2015 2016 2017 (2013) (2018)

Aantal aangiften woninginbraken (incl. poging) 176 170 74 Politie 365 < 180

Percentage pogingen 38.5

28 44 Politie 36 > 40

Aantal aangiften inbraak schuur 27

70 15 Politie 48 < 35

Aantal aangiften overvallen 1 10 3 Politie 4 < 4

Aantal aangiften straatroof 6 15 3 Politie 12 < 8

% bewoners dat afgelopen 12 maanden slachtoffer is geweest woninginbraak

4 geen VM geen VM* Veiligheidsmonitor 4 3

* veiligheidsmonitor wordt najaar 2016 gehouden


2) Aanpak overlastgevende jeugdgroepen 2014 2015 2016 2017 (2013) (2018)

Aantal hinderlijke jeugdgroepen 1 0 1 Shortlist Beke 1 Max. 2

Aantal overlastgevende jeugdgroepen 0 1 1 Shortlist 0 0

Aantal criminele groepen** 1 1** 0 Shortlist 1 0

Aantal risicojongeren(12-23, top X en JPN 12+) 98 88 29 veiligheidshuis / gemeente

28 8

Aantal leden criminele groep 29 20 18 veiligheidshuis 47 < 25

Aantal jeugdige veelplegers (wrap around aanpak)

4 4 4 veiligheidshuis 2 5

% respondenten dat aangeeft dat overlast jeugdgroepen veel voorkomt

9 geen VM geen VM Veiligheidsmonitor 9 < 9

** criminele jeugdgroep Tiel wordt sinds 2015 niet meer als jeugdgroep aangemerkt ivm leeftijd leden

Realisatie 1e half jr. bron nulmeting norm

3) Overlast en geweld op straat 2014 2015 2016 2017 (2013) (2018)

Meldingen overlast jeugd 450 557 258 Politie 398 < 380


Veiligheid

Meldingen overlast drugs en alcohol 44 40 30 Politie 54 < 45

Meldingen baldadigheid 56 50 18 Politie 39 < 30

Aangiften mishandeling 195 165 92 Politie 223 < 190

Aangiften vernieling 236 242 117 Politie 247 < 220

Overlast verward persoon 197 312 134 Politie 230 < 200

Meldingen geluidshinder Horeca 38 22 8 Politie 40 < 35


4) Polarisatie en radicalisering 2014 2015 2016 2017 (2013) (2018)

Aantal meldingen polarisering 2 3 2 Politie/veiligheids-huis

0 < 2

Aantal (teruggekeerde) Syriëgangers 0 0 0 Politie/veiligheids-huis

0 0

Aantal opgeleide eerste lijnswerkers 0 48 28 Gemeente 0 nnb

realisatie 1e half jr. bron nulmeting

norm

5) Klimaatbeleid, duurzaamheid en afval 2014 2015 2016 2017 (2010) (2014)

Aantal aansluitingen met zonne-energie kleinverbruik

290 510 n.b. Energie in Beeld 20 x

Aantal opgewekte kwh met zonnepanelen kleinverbruik

1.000.000 1.700.000 n.b. Energie in Beeld 20.000 x

Afval scheidingspercentage Tiel 65% 66% n.b AVRI 55% 65%

Afval kg restafval per inwoner 143,6 144,3 n.b. AVRI n.b. x

Voorgeschreven indicatoren:

Naam indicator Eenheid Jaar Tiel Nederland

Verwijzing Halt Aantal per 10.000 jongeren 2014 111.6 139.7

Harde kern jongeren Aantal per 10.000 inwoners 2014 1.6 1.3

Winkeldiefstallen Aantal per 1.000 inwoners onbekend onbekend


Veiligheid

Geweldsmisdrijven Aantal per 1.000 inwoners 2015 7.3 5.4

Diefstallen uit woning Aantal per 1.000 inwoners 2015 4.1 3.9

Vernieling en beschadiging (in de openbare ruimte)

Aantal per 1.000 inwoners 2015 9.2 6.1

Hernieuwbare energie % 2013 1,2* 4,1

Grof huishoudelijk restafval Aantal kg per inwoner 2014 11 28

*verschil is onder meer verklaarbaar door ontbreken windenergie

Wat hebben we aan beleid?

Zorgdragen voor openbare orde en veiligheid

Meerjaren programma veiligheid 2015-2018

Uitvoeringsplan Integrale veiligheid 2016 (2017 wordt najaar 2016 vastgesteld)

Uitvoeringsplan verkeer 2013

Beleidsvisie externe veiligheid 2009

Regionaal Beleidsplan 2016-2019 Veiligheidsregio Gelderland-Zuid

Plan van aanpak High Impact Crimes

Plan van aanpak Overlast en geweld op straat

Plan van aanpak jeugdgroepen

Plan van aanpak polarisatie en radicalisering

Camerabeleid Tiel

Programma veilige publieke taak

Vergunningverlening en handhaving

Nota integrale handhaving 2013

Beleidskader VTH-taken door ODR

Nota Bouw- en Woningtoezicht 2005

Welstandsnota Tiel 2010 (laatst gewijzigd in 2016)/ Beeldkwaliteitsvisie 2014

Ontheffingenbeleid Wet geluidhinder 2009

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Meerjaren%20Programma%20Veiligheid%202015%20_%202018

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Meerjaren%20Programma%20Veiligheid%202015%20_%202018

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/welstandsnota


Veiligheid

APV 2009 (laatst gewijzigd in 2014)

Coffeeshopbeleid 2015

Speelautomatenhallenverordening 2013

Regionale visie doorontwikkeling Brandweer 2013

Bevorderen van de kwaliteit van natuur en milieu

Notitie klimaatbeleid 2010-2020

Milieuvisie 2010-2020

Lokale bodemnota 2012

Regionale bodemnota 2012

Plan van aanpak Zonne-energie 2012

Beleidskader bodemenergie 2013

Welke beleidsontwikkelingen zijn er?

Zorgdragen voor openbare orde en veiligheid Veiligheidsbeleid Het veiligheidsbeleid kenmerkt zich steeds meer door een geïntegreerde aanpak waarbij veel partijen zijn betrokken. Hierbij ligt de regie bij de gemeente. Voorbeelden hiervan zijn de 'Wrap-around'-methode, de begeleiding van ex-gedetineerden, de veiliger wijkteams en de bestrijding van georganiseerde misdaad door middel van een integrale aanpak. Het Regionaal Informatie Expertise Centrum ondersteunt deze aanpak. Het Veiligheidshuis speelt bij dit alles een belangrijke rol. De focus ligt op de aanpak van woninginbraken, overlast en criminaliteit jeugdgroepen, overlast op straat en radicalisering. In 2016 start een bovenlokale aanpak van georganiseerde criminaliteit samen met het Openbaar Ministerie, de gemeenten Culemborg en Zaltbommel. Het ministerie van Veiligheid & Justitie ondersteunt deze aanpak. Vooralsnog is deze aanpak voor de duur van twee jaar. Bij de aanpak van onveiligheid is de inbreng van onze burgers een zeer belangrijk onderdeel. Burgernet, buurtpreventieteams, WhatsApp groepen en het beveiligen van de woning (politie keurmerk veilig wonen) zijn hiervan belangrijke voorbeelden. Het voorkomen van onveiligheid (preventie) en het voorkomen dat overlastgevend gedrag uitgroeit naar crimineel gedrag zijn belangrijke uitgangspunten. Vroege interventie is

http://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/xhtmloutput/Historie/Tiel/323155/323155_2.html

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Coffeeshopbeleid%20Tiel%202015


https://www.tiel.nl/wonen_en_leven/projecten/klimaatbeleid

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Milieuvisie%202010_2020

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Bodemnota%20gemeente%20Tiel


Veiligheid

hierbij een belangrijk gegeven. Aansluiting en zelfs Integratie van veiligheidsbeleid, jeugdbeleid en zorgbeleid wordt hierbij steeds belangrijker. Voorkomen is beter dan genezen! Medio 2016 is het camerabeleid Tiel vastgesteld. In 2017 worden extra camera's geplaatst, voor langere duur, in het centrum en Winkelcentrum Rauwenhof. Crisisbeheersing Een groot deel van de gemeentelijke taken op het gebied van brandweerzorg en de voorbereiding en coördinatie op het gebied van rampenbestrijding en crisisbeheersing is (op grond van de Wet Veiligheidsregio's) ondergebracht bij de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid en wordt in samenwerking met de deelnemende gemeenten uitgevoerd. Onder Ontwikkelingen verbonden partijen worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven.

Vergunningverlening en handhaving Toezicht en Handhaving Avri Het bureau Toezicht en Handhaving is in 2014 naar de Avri overgegaan. In 2015 is een meer op out-come gericht DVO opgesteld. In 2016 heeft een verdere doorontwikkeling plaatsgevonden m.b.t. het goed monitoren van de resultaten. In 2017 vindt verdere doorontwikkeling van het DVO plaats.

Bevorderen van de kwaliteit van natuur en milieu Klimaatbeleid Zowel op landelijk, provinciaal als regionaal niveau is er veel aandacht voor het belang van de energietransitie. Het is zaak om daar als lokale overheid op een slimme manier op in te haken. Zo is er dankzij een budget van het VNG in de regio het energieloket Het Nieuwe Wonen Rivierenland opgericht, waar inwoners onafhankelijke informatie kunnen vinden over landelijke èn gemeentelijke regelingen, mogelijke energiebesparende maatregelen en betrouwbare uitvoerders in de eigen omgeving. Aan de bekendheid van het energieloket moet continu worden gewerkt. De provincie Gelderland ondersteunt de uitvoering van het Gelders Energie Akkoord, een breed gedragen initiatief waar ook de gemeente Tiel bij is aangesloten. Dit akkoord omvat meerdere sporen, zoals de aanleg van warmtenetten, het bevorderen van energie uit waterkracht en het stimuleren van “gasloze” wijken. Lokale omstandigheden moeten verder uitgediept worden om te kijken welke van deze sporen voor de gemeente Tiel interessant zijn.


Veiligheid

Ook zal er op regionaal niveau geacteerd moeten worden. Het opwekken van duurzame energie (wind, zon of biomassa) vraagt om ruimte en om een goede landschappelijke inpassing. Daar zijn op regionale schaal betere afwegingen voor te maken dan op lokale schaal. Door te werken met een regionale ambitie voor duurzame energie is het makkelijker om andere partijen te laten aanhaken, zoals provincie, Waterschap Rivierenland, LTO en de gebiedscoöperatie. Maar tegelijkertijd moet de menselijke maat niet uit het oog worden verloren. Immers, het is de woningeigenaar, de bestuurder van de sportvereniging of de ondernemer die gevraagd wordt te investeren in energiebesparing. Bij de persoonlijke benadering van deze doelgroepen blijft de gemeente een rol spelen. Versterking NME Door samen te werken onder de vlag van NME Rivierenland bundelen de vier uitvoeringsorganisaties voor NME in deze regio hun krachten op het gebied van promotie en acquisite. In combinatie met het uitbouwen van de activiteiten, kan dit leiden tot een stevigere positie voor Stichting Duurzaam Rivierenland (aan wie de gemeente Tiel de NME-taak heeft uitbesteed).

Ontwikkelingen verbonden partijen

Veiligheidsregio Gelderland - Zuid De Veiligheidsregio Gelderland-Zuid (VRGZ) is een organisatie voor brandweerzorg, geneeskundige hulpverlening en voorbereiding en coördinatie op het gebied van rampenbestrijding en crisisbeheersing. Ook de gemeenschappelijke meldkamer maakt onderdeel uit van de VRGZ. De VRGZ zorgt ervoor dat rampen en crises zo goed mogelijk voorkomen en bestreden worden en dat brandweerzorg en geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen wordt verleend. Daarbij werkt de VRGZ intensief samen met de gemeenten, buurregio’s en landelijke crisispartners op het gebied van: planvorming, inkoop van oefeningen, voorbereiding op evenementen, afspraken met Duitsland, gezamenlijke oefeningen, afstemming van beleidsplannen et cetera. De burgemeesters van de deelnemende gemeenten vormen tezamen het algemeen bestuur van de VRGZ. De belangrijkste ontwikkelingen zijn: Landelijke Meldkamerorganisatie In 2011 heeft het kabinet besloten tot een schaalvergroting van de meldkamers in Nederland. Er komt een Landelijke Meldkamerorganisatie (LMO) die onderdeel wordt van de Nationale Politie en naar analogie van het aantal politieregio's zal bestaat uit een tiental meldkamers. De Gemeenschappelijke Meldkamer Gelderland-Zuid gaat daarmee op in de Meldkamer Oost-Nederland (tezamen met de meldkamers van IJsselland, Twente, Noord- en Oost-Gelderland, Gelderland-Midden) die gehuisvest wordt in Apeldoorn. Op dit moment is het nog onduidelijk op welk moment de huidige meldkamer opgaat in de Meldkamer Oost-Nederland. Ook de financiële consequenties als gevolg van extra


Veiligheid

capaciteitsinzet zijn nog onduidelijk. Hetzelfde geldt voor de financiële consequenties van de exploitatie van de meldkamers en de consequenties van de bezuinigingstaakstelling van € 50 miljoen voor de gezamenlijke Veiligheidsregio’s. Brandweer De komende jaren wordt verder ingezet op een doorontwikkeling van de brandweer. De optelsom van alle ontwikkelingen vraagt om een andere manier van kijken naar de wijze waarop brandweerzorg wordt georganiseerd: anders kijken naar het afdekken van risico's, anders kijken naar adviseren en controleren, anders kijken naar het bieden van slagkracht en anders kijken naar opkomsttijden. In algemene zin vindt er een verschuiving plaats van minder repressie naar meer proactie en preventie. De meeste winst is vooraan in de veiligheidsketen te behalen. Komend jaar wordt een besluit genomen over de brandweerzorg (inclusief het dekkingsplan). De basis hiervoor is het eerder vastgestelde risicoprofiel. Herverdeling gemeentelijke bijdragen In 2016 heeft besluitvorming plaatsgevonden over een herziening van de verdeelsystematiek van de financiële bijdragen van de deelnemende gemeenten aan de VRGZ. Deze nieuwe verdeelsystematiek wordt met ingang van het begrotingsjaar 2017 toegepast. Het totale bedrag dat de VRGZ aan gemeentelijke bijdragen ontvangt blijft gelijk; het is uitsluitend de verdeling van de bijdrage over de gemeenten onderling die verandert. Het gevolg hiervan is dat een aantal gemeenten een hogere bijdrage gaat betalen. Voor Tiel betekent dit dat de verhoging van de gemeentelijke bijdrage in de komende vijf jaar geleidelijk groeit naar structureel € 39.961. De gemeenteraad heeft in juni 2016 via een zienswijze aan het bestuur van de VRGZ laten weten hiermee in te stemmen.

Omgevingsdienst Rivierenland

De Omgevingsdienst Rivierenland is voor bedrijven en inwoners in Rivierenland het aanspreekpunt voor veel zaken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving. In Omgevingsdienst Rivierenland (ODR) werken de Rivierenlandse gemeenten en de provincie Gelderland samen. De omgevingsdienst voert voor deze partners de basismilieutaken uit.

De mogelijkheid bestaat om ook alle Wabo-taken uit te voeren. De gemeente Tiel heeft er echter in 2015 voor gekozen deze taken vooralsnog niet bij de Omgevingsdienst Rivierenland te beleggen.

De Omgevingsdienst Rivierenland werkt intensief samen met andere omgevingsdiensten in Gelderland en met de brandweer. Ook de lijnen met de politie en hulpdiensten zijn kort. De Omgevingsdienst Rivierenland is één van de zeven omgevingsdiensten in Gelderland. Samen vormen zij het "Gelders Stelsel" van omgevingsdiensten.

http://www.odrivierenland.nl/omgevingsdienst-rivierenland/rivierenland/


Veiligheid

Afvalverwijdering Rivierenland Per 1 januari 2016 heeft Avri een eigen Gemeenschappelijke Regeling (GR). Voordien was zij dienstonderdeel van de GR Regio Rivierenland. De afsplitsing van Avri is ingegeven door veranderingen binnen de GR Regio Rivierenland. Van deze GR met zowel beleidstaken als robuuste uitvoeringstaken, zijn de grote uitvoeringstaken GGD en de Milieudienst al afgesplitst. De Avri was nog het enige grote uitvoeringsbedrijf. Door deze afsplitsingen ontwikkelt de Regio Rivierenland zich meer tot een samenwerkingsverband met de focus op beleid en strategie. De bestuurlijke betrokkenheid bij uitvoeringstaken is wezenlijk verschillend van de betrokkenheid bij beleidstaken. Daarom is voorgesteld de Avri af te splitsen. Bij de afsplitsing wordt beoogd om de Avri verder uit te bouwen tot een (nog) slagvaardiger en efficiëntere organisatie. De Avri heeft daarbij een andere externe focus dan de Regio Rivierenland, namelijk op (Gelderse) bedrijven in de afvalbranche. Daarnaast heeft de Avri ook een ander dienstverleningspakket ontwikkeld, namelijk in het beheer van de openbare ruimte en toezicht en handhaving. Deze dienstverlening wordt uitgebreid. Doelstelling is de uitvoering van de basistaken op het gebied van de verwijdering van huishoudelijk afval conform de Visie Afval en Grondstoffen 2017 - 2020. Daarnaast worden plustaken uitgevoerd, zoals het integraal beheer openbare ruimte en de integrale handhaving daarvan, waarvoor aparte dienstverleningsovereenkomsten zijn vastgesteld. Deze vallen echter buiten de bepalingen van de GR.

Wat gaan we dit jaar doen?

Zorgdragen voor openbare orde en veiligheid Crisisbeheersing In 2017 wordt (binnen de veiligheidsregio) extra aandacht besteed aan het thema Brand en verminderd zelfredzamen. In de volle breedte - dus zowel op de gebieden informatiemanagement, zelfredzaamheid en burgerparticipatie, communicatie en risicogerichtheid - zal stilgestaan worden bij dit risico. Extra aandacht wordt ingezet op de doelgroep thuiswonende senioren. Woninginbraak (high Imact Crimes) Wat gaan we doen in 2017?

Aanpak criminele groep

Heling aanpak (verder uitbouwen van het DOR: digitaal opkoop register)


Veiligheid

Bevorderen en uitbreiden van het aantal buurtpreventieteams

Uitvoeren donkere dagen offensief

Promoten politie keurmerk veilig wonen Aanpak overlastgevende jeugdgroepen

Iedere jeugdgroep een plan van aanpak

Iedere probleemjongere een individueel plan van aanpak

Integrale, multidisciplinaire aanpak criminele groep

Monitoren ontwikkeling jeugdgroepen d.m.v. toepassen Beke systematiek

afstemming in veiliger wijkteam (en JPN) van de interventies verschillende partijen

uitbouwen rol jeugdboa's Avri Overlast en geweld op straat

Regie en aansturing door veiliger wijkteam. Afstemming van de interventies verschillende partners

plan van aanpak rond Ramadan periode

Gerichte inzet van camera's

Doorontwikkeling jeugdboa's Avri Polarisering en radicalisering

Integrale informatie-uitwisseling en aanpak met partners

In kaart brengen jeugdigen en individueel plan van aanpak

Samenwerken/overleg met islamitische gemeenschap

Opzetten/versterken netwerken rond jongeren en opvoeders

Ondersteunen onderwijsinstellingen

Trainen eerste lijns werkers

dialoogtafels

Vergunningverlening en handhaving Actualisering van het beleidskader VTH taken Bouw- en Woningtoezicht

Bevorderen van de kwaliteit van natuur en milieu

Inwoners, ondernemers en organisaties stimuleren tot het nemen van energiebesparende maatregelen via voorlichting, duurzaamheidsleningen en ondersteunen van initiatieven


Veiligheid

Op onderdelen bijdrage leveren aan uitvoering Gelders Energie Akkoord

In regionaal verband samen met stakeholders invulling geven aan vergroten aandeel duurzame energie

Natuur- en milieu educatie inzetten om zorg voor de eigen leefomgeving en bewustwording over belang van duurzaamheid te vergroten.


Veiligheid

Wat gaat dat kosten?

Ter besluitvorming In onderstaande tabel zijn de lasten en baten opgenomen die aan dit programma verbonden zijn.

bedragen x € 1.000 werkelijk 2015

begroot 2016

begroot 2017

begroot 2018

begroot 2019

begroot 2020

Lasten 8.964 6.779 5.805 5.772 5.780 5.797

Baten 3.638 1.027 985 985 985 985

Resultaat voor bestemming 5.326 5.752 4.821 4.788 4.795 4.812

Mutaties reserves:

toevoegingen 31 6 2 1 1 0

onttrekkingen 119 28 25 24 24 23

Resultaat na bestemming 5.239 5.730 4.798 4.765 4.772 4.790


Veiligheid

Ter informatie Dit programma is opgebouwd uit de volgende taakvelden: bedragen x € 1.000 werkelijk

2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020

0.10 Mutaties reserves 31 6 2 1 1 0

1.1 Crisisbeheersing en brandweer 4.012 2.327 2.315 2.323 2.331 2.339

1.2 Openbare orde en veiligheid 2.262 1.920 1.685 1.659 1.659 1.669

7.4 Milieubeheer 1.707 1.537 1.184 1.184 1.183 1.183

8.3 Wonen en bouwen 983 996 621 606 606 606

totaal lasten 8.995 6.785 5.807 5.774 5.781 5.797


1.1 Crisisbeheersing en brandweer 1.625 0 0 0 0 0

1.2 Openbare orde en veiligheid 929 418 418 418 418 418

7.4 Milieubeheer 305 54 6 6 6 6

8.3 Wonen en bouwen 778 555 560 560 560 560

totaal baten 3.756 1.055 1.009 1.009 1.008 1.008

totaal taakvelden 5.239 5.730 4.798 4.765 4.772 4.790


Veiligheid

Verschillenverklaring met voorgaand jaar

Het voordelige verschil van € 932 wordt als volgt verklaard. V/N bedragen x € 1.000

Plaatsing, onderhoud en uitlezen camera’s N 40

Overige materiële kosten APV N 8

Invoeringsbudget Omgevingswet N 15

Hogere bijdrage aan Veiligheidsregio i.v.m. loon- en prijsindexatie N 29

Hogere bijdrage aan Omgevingsdienst (ODR) i.v.m. loon- en prijsindexatie N 23

Overheadkosten worden vanaf 2017 niet meer op de programma's verantwoord, dit geeft een voordeel op het programma. Daarnaast wordt verschil veroorzaakt door indexering loonkosten en evt. verschuivingen van directe loonkosten over de andere programma's.

V 1.033

Diverse kleine verschillen V 14

Nieuwe uitgaven

In onderstaande tabel zijn de volgende bij dit programma behorende nieuwe uitgaven opgenomen:

bedragen x € 1.000 netto inv. bedrag jaarlasten 2017 jaarlasten 2018 jaarlasten 2019 jaarlasten 2020

Plaatsing, onderhoud en uitlezen camera's

40 15 15 15

Verrekeningen met reserves

In onderstaande tabel zijn de bij dit programma behorende reserves genoemd en de voorgestelde stortingen en onttrekkingen:

Naam reserve Werkelijk saldo 1-1 toevoeging rente overige toevoegingen

onttrekkingen stand per 31-12

Reserve Stichting Duurzaam Rivierenland

90.756 1.815 24.504 68.067

Revolverend energie investeringsreserve

300.000 300.000

Reserve klimaatbeleid 96.478 96.478


Veiligheid


Sociaal Domein

Programma 2

Sociaal Domein

Wat willen we

Het besturen van de stad is niet meer alleen een zaak van het gemeentebestuur. We gaan van burgerparticipatie naar co-creatie en overheidsparticipatie. Inwoners, verenigingen, maatschappelijke organisaties, onderwijsinstellingen en ondernemers maken samen de stad en vormen de Tielse samenleving. De kaders hiervoor zijn beschreven in het programmaplan Burgerparticipatie "Met elkaar aan de slag". De aanpak Vitale Wijken is onderdeel van dit plan. Vanuit die aanpak zijn de wijkregisseurs actief als verbinders tussen de netwerken van inwoners, maatschappelijke organisaties, ondernemers en gemeente. Zij brengen informatie en kennis vanuit de wijken naar de gemeente en andersom. Stadsvisie Het is niet alleen een zaak van de gemeente hoe die stad eruit moet zien, nu en in de toekomst. Inwoners, verenigingen, maatschappelijke organisaties, onderwijsinstellingen en ondernemers maken ook samen de toekomst van de stad. Een groep ambassadeurs van Tiel heeft in 2016 nagedacht over de manier waarop al die betrokken partijen en organisaties hun bijdrage aan de toekomst van Tiel kunnen vormgeven. Doel van dit programma is om de eigen kracht en zelfredzaamheid van inwoners, van jong tot oud, en hun sociale omgeving te vergroten en zonodig te faciliteren. Inwoners kunnen gebruik maken van vrij toegankelijke laagdrempelige voorzieningen en (cliënt)ondersteuning. Waar nodig zorgt de gemeente met haar maatschappelijke partners voor een vangnet voor de kwetsbare inwoners die er niet in slagen om de ondersteuning en/of zorg in de eigen sociale omgeving te vinden en/of te organiseren. De afgelopen jaren is het sociaal domein onderworpen aan stevige veranderingen. De transities en decentralisaties op basis van de Wmo 2015 en de Jeugdwet betekenden dat de gemeente Tiel een stevig aantal nieuwe taken en verantwoordelijkheden heeft gekregen. Samen kan er meer Per 2015 is de gemeente in grote mate verantwoordelijk geworden voor de zorg voor haar inwoners. Maatschappelijke ondersteuning en zorg zijn hierbij onlosmakelijk verbonden. Het beleidskader "Samen kan er meer" – De Kracht van Tiel 2015-2016 vormt samen met het strategische


Sociaal Domein

Wmo-beleidskader "Krachtige burgers 2013-2016 " en de beleidsnota Jeugd "Krachtige jonge burgers" het kader voor de taken in het sociaal domein. Het beleidskader "Samen kan er meer" is het regionale beleidskader sociaal domein. De Kracht van Tiel is de lokale invulling hiervan. Dit sluit aan op de eerdere vastgestelde beleidskaders en -plannen. Op dit moment wordt er gewerkt aan een nieuw beleidskader Wmo/Jeugd 2017- 2020 dat eind 2016 aan de raad wordt voorgelegd ter vaststelling. De inwoners, hun sociale netwerken, de buurt en vrijwilligers staan centraal. We kiezen we in het sociaal domein voor een integrale aanpak: onderwijs (inclusief educatie, kinderopvang en peuterspeelzalen), zorg (inclusief informele zorg / vrijwilligers, ondersteuning van mantelzorgers), welzijn, werk en inkomen, volksgezondheid, veiligheid en wonen. In de levens van onze inwoners, jong of oud, lopen deze beleidsterreinen dwars door elkaar heen. We richten de inzet van de gemeente hier zo integraal mogelijk op in. Als uitgangspunt hanteren wij het volgende vraagpatroon van mensen:

Proces Kenmerk van de vraag Trefwoord rol gemeente

Actieve inwoner Geen rechtstreekse vraag aan de gemeente Afstand, ruimte geven, faciliterende rol

Inwoner met een ondersteuningsvraag

Enkelvoudige/meervoudige vraag Product of dienstverlenende rol (incl. claimbeoordeling)

Multiprobleem huishouden Zelfregelend vermogen(tijdelijk) onvoldoende Sturende rol

Op gebied van maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg werken we regionaal samen. Regionaal samenwerken en lokaal borgen is het devies. Jeugdhulp De uitgangspunten maatschappelijke ondersteuning zijn van toepassing op alle inwoners van Tiel, van jong tot oud. Door de Jeugdwet is de gemeente verantwoordelijk voor het aanbod van zowel algemene als specifieke jeugdhulp, in de nulde, eerste en tweede lijn. De gemeente koopt jeugdzorg in bij lokale, regionale en bovenregionale zorgaanbieders. Voor zeer specialistische zorg wordt er op landelijk niveau jeugdhulp ingekocht. Het aanbod van jeugdhulp en jeugdzorg stemmen we af op de specifieke zorgvraag van de jeugdige inwoner en/of zijn ouders/verzorgers. Krachtige burgers die door arbeid participeren in de samenleving Voor een goed economisch klimaat is het van belang dat de beschikbare werkgelegenheid aansluit bij de werkzoekende beroepsbevolking. De gemeente stimuleert het economische klimaat in Tiel op een actieve wijze. Daardoor zijn bedrijven bereid te investeren in de gemeente en ontstaan er voldoende en passende arbeidsplaatsen.


Sociaal Domein

Toch staan in Tiel te veel mensen door werkloosheid ongewild aan de kant. Terwijl betaalde arbeid de kans biedt om in het eigen levensonderhoud te voorzien en een zinvolle manier is om volwaardig aan de samenleving deel te nemen. Ook gelet op de demografische bevolkingsontwikkeling, vergrijzing, is verhoging van de arbeidsmarktparticipatie noodzakelijk. De problematiek van een goede aansluiting van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt is niet zo maar op te lossen. Voor dit vraagstuk moeten ook oplossingen worden gezocht op langere termijn. Op kortere termijn stimuleren wij de komst van werkgelegenheid voor dit deel van de beroepsbevolking. De Logistieke Hotspot Rivierenland en Medel bieden hiervoor kansen. Verder zien wij mogelijkheden in het structureel toepassen van social return en een doorontwikkeling naar maatschappelijk verantwoord ondernemen (d.m.v. PSO certificering). Ook als gemeente zelf willen wij PSO gecertificeerd worden (Prestatieladder Sociaal Ondernemen). Er zijn veel mensen laag opgeleid in Tiel. Daaronder zijn ook veel jongeren. Dit vraagt specifieke aandacht. Het begeleiden van werkzoekende mensen naar de arbeidsmarkt vraagt om maatwerk met behulp van een passend aanbod van scholing en/of werkervaring. Tiel pakt dit aan vanuit een regionaal perspectief in samenwerking met andere regiogemeenten, Werkzaak en andere organisaties. Mensen, die (nog) niet of niet meer aan het werk kunnen, mogen niet worden uitgesloten van gemeentelijke ondersteuning. Wanneer zij buiten hun schuld in de problemen zijn of (dreigen te) komen, kunnen zij indien nodig rekenen op een rechtvaardig participatie-, minima- en 'Wmo'-beleid. Welzijn Nieuwe Stijl Vanaf 2017 gaat het welzijnsveld in Tiel er anders uit zien. Op initiatief van de Gemeente zijn de grootste welzijnsinstellingen in Tiel gestart met een proces om te komen tot een integraal een beter op elkaar afgestemd aanbod van voorzieningen. De insteek daarbij is dat er zo veel mogelijk wordt gestart vanuit de belevingswereld van de burgers die een ondersteuningsvraag hebben, dat volwaardig meedoen het uitgangspunt is, dat de zorg en ondersteuning zo dichtbij als nodig plaats vindt, en dat er meer uitgegaan wordt van de eigen kracht én samenkracht van burgers. Welzijn Nieuwe Stijl betekent daarmee automatisch ook dat organisaties zich herbezinnen op hun manier van werken. De eerder door het gemeentelijke leerwerkproject Dynamiek ontwikkelde ‘voor- en door’-methode wordt zo veel mogelijk geïntegreerd in de manier van werken binnen de verschillende organisaties en wordt daarmee als werkmethodiek geborgd. Uitgangspunt is dan ook, dat in de loop van 2017 het gemeentelijke project geïntegreerd zal worden in welzijnsinstelling Mozaïek Welzijnsdiensten. Het is de bedoeling om met de samenwerkende organisaties te komen tot een lerend, gezamenlijk ontwikkelend en op programmalijnen werkend welzijnsveld, waarbij andere organisaties waar nuttig en nodig kunnen aanhaken om te komen tot een integraal aanbod van ondersteuning en overige diensten. Zo wordt er bijvoorbeeld meer aansluiting gezocht met de medische sector (o.a. ECT) en werk (o.a. Werkzaak).


Sociaal Domein


Sociaal Domein

Doelenoverzicht

Wat willen we bereiken? Samen kan er meer – De kracht van Tiel


1. Maatschappelijk actieve inwoners zetten zich in voor anderen en hun omgeving

Focussen op eigen kracht en kracht van het netwerk: 1. Toename van aantal inwoners dat initiatieven neemt om de leefbaarheid in buurt en wijk te versterken. 2. Toename van het aantal inwoners dat actief is als mantelzorger. 3. Cliëntondersteuning is beschikbaar voor burgers die niet in staat zijn op eigen kracht informatie, advies of

passende ondersteuning/hulp te vinden. De ondersteuning is er ook voor de directe kring om de cliënten: ouders, volwassen kinderen, vrijwillige verzorgers.

2. Het versterken van de verantwoordelijkheid en betrokkenheid van inwoners, ondernemers en organisaties

1. Burgers, bedrijven en organisaties worden uitgenodigd een rol te nemen bij de vorming en uitvoering van plannen

2. In communicatie en wijken buurtcontacten stimuleren van eigen verantwoordelijkheid en (burger)initiatief 3. Stimuleren en verbinden van netwerken en contacten in wijken en buurt 4. Organiseren van stads,-wijken buurtgesprekken, gecombineerd met schouwen, met wijkwethouders en

raadsleden 5. Uitvoeren van bedrijfsbezoeken door het college

3. Inwoners met een ondersteuningsvraag zo zelfstandig mogelijk mee laten doen aan de samenleving

1. De geboden ondersteuning is in principe gericht op het versterken van de persoon met de ondersteuningsvraag en diens netwerk. Op deze manier wordt het nemen van regie gestimuleerd. Volledig meedoen aan de samenwerking is niet altijd een optie, volwaardig meedoen is wel uitgangspunt.

2. Waar mogelijk worden algemene en collectieve voorzieningen aan inwoners aangeboden. Deze insteek is gericht op de vermindering van maatwerk en individuele voorzieningen, om op die manier tot een kostenbesparing te komen.

3. Waar mogelijk wordt eerst het netwerk van de aanvrager aangesproken, pas daarna komen de algemene - en eventuele maatwerkvoorzieningen in beeld.


Sociaal Domein

4. Sluitend vangnet voor kwetsbare inwoners

1. Er wordt samengewerkt en verbinding gemaakt binnen het sociale domein. Samenwerking en verbinding betekent dat er één continu proces is voor de cliënt, een proces dat zo eenvoudig en overzichtelijk mogelijk is en waar de burger zelf de regie over heeft. De burger heeft één aanspreekpunt en krijgt met zo min mogelijk verschillende gezichten in de ondersteuning en hulp te maken.

5. Van zware zorg naar lichte zorg

1. Uitgangspunt is dat de geboden zorg zo licht mogelijk moet zijn en in een zo vroeg mogelijk stadium plaats moet vinden. Er wordt daarvoor meer ingezet op preventie en versterking van voorliggende voorzieningen.

2. Ingezet wordt op een daling van de uitgaven aan professionele zorg en uitgaven aan professionele begeleiding en bevordering van informele hulp en ondersteuning.

3. We monitoren de verhouding tussen de uitgaven aan eerste en tweede lijn zorg.

6. Verhogen van het aantal passende arbeidsplaatsen

1. Activeren en intensiveren van de afstemming van EZ-beleid, ruimtelijke ontwikkelingen arbeidsmarktbeleid gericht op werkgelegenheidsontwikkeling.

2. Vergroten van de afstemming van bedrijfsvestigingen en werkgelegenheid op het arbeidsaanbod van (werkloos werkzoekende) Tielse burgers door periodiek overleg met Medel en WAPR.

3. Ondersteunen en intensiveren van de regionale werkgeversbenadering en lokaal inzetten op social return en maatschappelijk verantwoord ondernemen (gebruik PSO certificering).

7. De arbeidsparticipatie verhogen; verminderen van de werkloosheid

1. De Werkzaak centraal positioneren voor dienstverlening aan werkgevers, werknemers en jongeren > 18 jaar zonder startkwalificatie voor scholing. Deze dienstverlening doen richten op het beperken of verminderen van de werkloosheid in Tiel.

2. Beleid bij voorkeur ontwikkelen en organiseren op het niveau van de arbeidsmarktregio Rivierenland. 3. De integratie uitkering sociaal domein tbv. re-integratie in het gemeentefonds effectief inzetten op

arbeidstoeleiding van mensen binnen de Participatiewet, de oude WSW en het nieuwe Beschut Werk. 4. Mensen laten werken naar hun vermogen vanuit de Participatiewet en de Wmo. Bijvoorbeeld in combinaties

van beschut werk en arbeidsmatige dagbesteding.


Sociaal Domein

Indicatoren

1 Burgerparticipatie realisatie 1e half

jaar bron nulmeting norm

2014 2015 2016 2017 (2010)

Aantal stadsgesprekken door de raad 0 gemeente Tiel x 4

Aantal bedrijfsbezoeken door het college 2 4 4 tot 6

Aantal georganiseerde wijkschouwen * 10 14 15 16

Saldo wijkbudget in euro's: gemeente Tiel €

- Kapel Avezaath 29.873 13.782 0 X

- Passewaaij 19.852 29.477 34.338 X

- Centrum 11.322 10.654 30.336 X

- Noord 24.691 26.593 16.704 X

- Oost 30.000 25.848 11.758 X

- West 30.000 30.000 30.000 X

- Wadenoijen 30.000 28.287 7.115 X

- Zennewijnen 30.000 28.470 13.707 X

X = gegevens onbekend * Er zijn in Tiel acht wijken. In elke wijk wordt twee maal per jaar een wijkschouw georganiseerd.

realisatie bron nulmeting norm

2014 2015 2016 medio

2017 (2010) (2014)

5 Passende arbeidsplaatsen*

Aantal banen in Tiel 22.630 22.710 22.710 - PWE 2015 23.390 > 24.030

Aantal openstaande vacatures R'land Aantal nieuwe vacatures in Rivierenland

698 762

827 2.119

717 1.412

UWV

426 171

> 300 > 100

6 Verhogen van de arbeidsparticipatie *

Aantal uitkeringen (participatiewet) Tiel Meldingen voor bijstandsuitkering Instroom bijstandsuitkering

1.167 632 471

1.226 661 348

1.295 p.m. p.m.

Werkzaak 962 357 277

1080 330 300


Sociaal Domein

Uitstroom bijstandsuitkering 374 289 p.m.

Aantal reïntegratie trajecten per trede op de participatieladder Trede 5. werken met ondersteuning Trede 4. werken met uitkering Trede 3. reïntegratie en scholing Trede 2. activering en participatie Trede 1. zorg Trede 0. intake en diagnose

54 62 73 49 11 34

35 61 60 35 6

20

p.m. p.m. p.m. p.m. p.m. p.m.

bestuurs-

rapportage in

ontwikkeling Werkzaak Gem.Tiel Gem.Tiel

62 97 91 33 19 1

50 40

100/40 25 1

30

Aantal WW (UWV) Tiel Aantal AO uitkeringen (UWV) Tiel

1.220 2.050

1.225 2.050

1.210 2.030

UWV

1.080 2.010

Afname Afname

Werkloosheidspercentage in Tiel Ten opzichte van het landelijke %

8,2 7,7

10,1 7,9

9,6 8,4

Gem.Tiel 7,5 6,9

max. 1% boven landelijk %

Aantal werkloos werkzoekenden Tiel Aantal werkloos werkzoekenden < 27 jaar

2.316 271

2.771 332

2.656 285

UWV 1.435 Afname

% participatiegraad beroepsbevolking Tiel

69,5 69 70 Prv.Gelderlnd 70.5 72

Voorgeschreven indicatoren


Banen Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd 15-64 jaar

2015 825 722

Jongeren met een delict voor de rechter Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd 12-17 jaar

2010-2014 13.8 10.6

Kinderen in uitkeringsgezinnen % 2015 7,56% 5,66

Melding kindermishandeling %

Netto participatiegraad % mensen tussen 15 en 67 jaar dat een baan heeft

2015 64,1% 65,4%

Achterstandsleerlingen % 4 t/m 12 jarigen 2005-2012 18,64% 11,61%


Sociaal Domein

Werkloze jongeren % 16 t/m 24 jarigen 2012 1.68 1.21

Personen met een bijstandsuitkering Aantal per 10.000 inwoners 2015 529 405

Personen met een lopend re-integratietraject

Aantal per 10.000 inwoners 2015 269 150

Jongeren (t/m 18 jaar) met jeugdhulp % 2015 12,7% 10%

Jongeren (t/m 18 jaar) met jeugdbescherming

% 2015 1,2% 1,2%

Jongeren (t/m 18 jaar) met jeugdreclassering

% 2015 0,6% 0,5%

Cliënten met een maatwerkarrangement Wmo

Aantal per 10.000 inwoners


Actieve inwoners

Programmaplan Burger- en Overheidsparticipatie

Nota Vitale wijken en dorpen + Uitvoeringsplan Vitale wijken en dorpen

Intake en ondersteuning van inwoner-initiatieven

Nota Welzijn nieuwe stijl

Maatschappelijke ondersteuning

Programmaplan Burgerparticipatie 'Met elkaar aan de slag (2014)

Beleidsplan Wmo en Jeugd ‘Samen kan er meer - De Kracht van Tiel 2015-2016 ’ – 2014

Verordening Wet Maatschappelijke Ondersteuning gemeente Tiel 2015 – 2014 en Besluit Wmo

Nota inkoop Wmo en Jeugdhulp 2016 - 2015

Het Tielse Uitvoeringsprogramma Sociaal domein – 2014

De Nota Beleidsprestaties – 2014

De Nota van Inrichten – 2014

De Nota Beleidskader sturing, bekostiging en inkoop – 2014

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/beleidsplan_wmo_en_jeugd_%202015_2016_samen_kan_er_%20meer_de_%20kracht_van_tiel


https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/nota_inkoop_en_aanbestedingsbeleid_2015_2019_%20gemeente_tiel


Sociaal Domein

De Contourennota: Naar een verbonden sociaal domein – 2013

Het Tielse Wmo-beleidskader Krachtige burgers 2013-2016 – 2013

De Regionale Visie op het sociale domein De samenredzame samenleving – 2013

Regionale kadernota - 2013

Notitie dienstverlening en sturing in het Sociale Domein 2013

Visie op de Samenleving 2013

Afbakeningsvoorstel Wmo 2013

Kadernota Maatschappelijke Participatie en Sociale Integratie, inclusief uitvoeringsprogramma 2008-2012

Kadernotitie Brede School 2006

Verordening burgerparticipatie Wmo 2009

Woonvisie Tiel 2014-2018 - 2013

Verordening Tegemoetkoming Meerkosten personen met een beperking of chronisch probleem Tiel 2015 -2015

Jeugd

Beleidsplan Wmo en Jeugd Samen kan er meer – 2014

Verordening Jeugdhulp gemeente Tiel 2015 – 2014 en Besluit Jeugdhulp

De Nota Solidariteit Jeugd – 2014

Groeinota Jeugdzorg – 2013

Krachtige jonge burgers, nota jeugdbeleid 2013-2016 Daarnaast zijn de onder 'Maatschappelijke ondersteuning' genoemde beleidskaders eveneens geldend voor Jeugd

Kwetsbare inwoners Voor dit beleidsterrein vormt momenteel het beleid van de gemeente Nijmegen - als hiervoor aangewezen centrumgemeente - het kader. Binnen de Regio Rivierenland is een uitvoeringsprogramma OGGZ/MO opgesteld van waaruit met ketenpartners gewerkt wordt aan concrete resultaten op deze terreinen. Het uitvoeringsprogramma raakt aan de volgende beleidsterreinen:

Maatschappelijke opvang

Geestelijke gezondheidszorg

Verslavingsbeleid

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Beleidsnota%20Wet%20maatschappelijke%20ondersteuning%20Tiel%202013_%20Krachtige%20burgers


https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/beleidsplan_wmo_en_jeugd_%202015_2016_samen_kan_er_%20meer_de_%20kracht_van_tiel


https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Jeugdbeleid%20Tiel%202013_2016%20Krachtige%20jonge%20burgers


Sociaal Domein

Onder het beleidsterrein kwetsbare inwoners vallen verschillende doelgroepen en zijn er verschillende ontwikkelingen gaande. Zo zal de komende jaren het accent steeds meer komen te liggen op preventie, versterking van zelfstandigheid en op het ondersteunen van kwetsbare burgers in hun omgevingscontext. Dit ligt in lijn met de landelijke ontwikkelingen op dit vlak. Voor de gemeenten brengt dit met zich mee dat er meer lokaal georganiseerd moet worden rond deze inwoners. De functie van de gemeente Nijmegen als centrumgemeente, waarvan we op dit beleidsterrein vaak aangewezen zijn als het gaat om Maatschappelijke Opvang en Beschermd Wonen, zal de komende jaren daarmee opnieuw tegen het licht worden gehouden. Beleidsterreinen:

Beschermd Wonen

Maatschappelijke opvang

Geestelijke gezondheidszorg

Verslavingsbeleid

Gezondheid

Wmo-beleidsnota "Krachtige burgers 2013-2016", hierin is een paragraaf preventie opgenomen met een duidelijke link naar het lokale gezondheidsbeleid en de koppeling naar andere levensgebieden.

Landelijk gezondheidsbeleid 2016-2019

Meerjarenstrategie GGD Gelderland Zuid

Plan van Aanpak Vitale Wijken en dorpen

Plan 'Wijkgerichte aanpak gezondheidsachterstanden'

Participatie Werk en inkomen

Meerjarenbeleidsplan Werkzaak Rivierenland

Bedrijfsplan Werkzaak Rivierenland

Afstemmingsverordening Participatiewet 2015

Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive Participatiewet 2015

Verordening tegenprestatie Participatiewet 2015

Reïntegratieverordening Participatiewet 2015





Sociaal Domein

Verordening loonkostensubsidie Participatiewet 2015

Nadere regels Participatiewet 2016 DB Werkzaak

Verordeningen Clientenparticipatie Participatiewet Tiel en Werkzaak 2016 Ondersteuning minima en schuldhulpverlening

Samenwerkingsovereenkomst Jeugdsportfonds 2014-2018

Beleidsplan Schuldhulpverlening in Tiel 2013 - 2016

Nota bijzondere bijstand en voorzieningen voor minima

Verordening Individuele inkomenstoeslag 2015

Verordening individuele studietoeslag 2015

Notitie Budgetbeheer gemeente Tiel

Notitie Bijstandbesluit Zelfstandigen 2003


Actieve inwoners De inwoners nemen steeds vaker initiatieven in hun eigen leef-en woonomgeving. Zij vinden elkaar ook steeds vaker. De wijkregisseurs hebben hierin een grote rol, evenals de ambassadeurs die met inwoners in gesprek willen gaan over de toekomst van Tiel en hen te stimuleren daarin zelf initiatieven te nemen. De ervaring leert dat initiatieven zeer geholpen zijn met een goede intake en ondersteuning vanuit de gemeente. Soms ligt de behoefte aan ondersteuning ook op het financiële vlak. Het gaat soms om ondersteuning bij het vinden van financiële middelen, soms ook om een daadwerkelijke bijdrage vanuit de gemeente. Daarbij kunnen bestaande budgetten uit de begroting voor specifieke beleidsterreinen ook een dekkingsbron zijn. Daarnaast vraagt de gemeente van haar maatschappelijke partners een transformatie: anders werken, gericht zijn op zelfredzaamheid en participatie, ruimte geven aan eigen oplossingen en samenwerken en elkaar versterken. Dit vraagt veel van onze partners, maar even zo veel van alle geledingen binnen onze eigen organisatie. Onder andere de wijkregisseurs brengen deze innovatie 'met de voeten in de klei' in de praktijk. Op basis van deze praktijk worden ervaringen gedeeld en lessen geleerd, binnen de gemeenten en met de netwerkpartners. Behalve dat inwoners steeds vaker initiatieven nemen, zijn zij ook actief in de Spiegelgroep. Deze groep heeft een vaste kern, maar kent ook steeds nieuwe mensen. In 2017 wordt de Spiegelgroep geëvalueerd. In het kader van het gesprek met de stad over de toekomst van Tiel


https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Beleidsplan%20schuldhulpverlening%20gemeente%20Tiel

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Nota%20bijzondere%20bijstand%20en%20voorzieningen%20voor%20minima%202008


•http:/decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/xhtmloutput/Historie/Tiel/345181/345181_1.html


Sociaal Domein

(stadsvisie) zijn de ambassadeurs actief. Ook deze groep breidt zich uit, onder meer met jongeren. Het vraagt van ons als gemeente dat wij ruimte geven aan de initiatieven en acties van deze actieve burgers.

Maatschappelijke ondersteuning Huishoudelijke ondersteuning Thuisondersteuning Een van de ontwikkelingen op gebied van de Huishoudelijke ondersteuning is gericht op nieuwe vormen van thuisondersteuning. Dit jaar gaan we beoordelen of en in welke mate thuisondersteuning onderdeel kan gaan uitmaken van het gemeentelijk aanbod van (huishoudelijke) ondersteuning. Huishoudelijke ondersteuning in de vorm van een algemene voorziening Huishoudelijke ondersteuning is een maatwerkvoorziening die op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning toegewezen kan worden aan inwoners met een specifieke ondersteuningsbehoefte. Huishoudelijke Ondersteuning in de vorm van een algemene voorziening kan bij inwoners met een minder specifieke ondersteuningsbehoefte mogelijk ook bijdragen aan het langer zelfstandig thuis blijven wonen. In 2017 starten we met een onderzoek m.b.t. haalbaarheid en realisatie van een dergelijke algemene voorziening in Tiel. Ondersteuning van inwoners met een minimum inkomen De Participatiewet heeft geleid tot (een gedeeltelijke) herziening van het bijzondere bijstands- en minimabeleid. Enerzijds is de beleidsruimte om bijzondere bijstand te verlenen verkleind en anderzijds is die vergroot. De mogelijkheden tot het verlenen van (categoriale) bijzondere bijstand zijn zeer beperkt maar de ruimte om te individualiseren is verruimd. In 2015 is een structurele regeling tegemoetkoming meerkosten voor inwoners met een chronische aandoening of beperking in het leven geroepen. Deze regeling vult het gat van de vervallen categoriale regeling chronisch zieken en gehandicapten. Deze regeling is ondergebracht bij de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Tevens heeft een NIBUD onderzoek (Minima Effectrapportage gemeente Tiel 2015) in 2015 plaatsgevonden. Grote gezinnen met meerdere (minderjarige) kinderen blijken volgens dit onderzoek kwetsbaar. Beleidsinitiatieven in 2017 zullen hier gevolg aan geven. Ondersteuning van inwoners met schuldenproblematiek De ontwikkeling van de integrale schuldhulpverlening in Tiel zetten we voort. (Door-)ontwikkeling van de samenwerking tussen de gemeente en het maatschappelijk middenveld op het gebied van de schuldhulp vindt plaats. Het maatschappelijk middenveld heeft een belangrijke rol in de ondersteuning van de inwoner met financiële vraagstukken. In 2016 zijn we met de woningcorporaties een pilot gestart gericht op vroegsignalering en vroeghulp ter voorkoming van huisuitzetting. Uit de evaluatie van deze pilot volgt dat dit een belangrijk instrument kan zijn in de preventieve schuldhulpverlening. In 2016 zijn we aan de slag gegaan met een nieuwe (door)start van de pilot budgetbeheer. Mede met het oog op de oplopende kosten van beschermingsbewind zien we het belang in van het inzetten van andere voorzieningen, zoals budgetbeheer, om te voorkomen dat de inzet van bewindvoering noodzaak wordt. Zowel op lokaal als landelijk niveau is er aandacht voor


Sociaal Domein

noodzakelijke aanpassingen in de schuldhulpverlening. Uit de (landelijke) evaluatie van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening volgt dat de doorlooptijden vaak te lang zijn en de schuldhulpverlening laagdrempeliger moet zijn. In 2017 treedt het Breed wettelijk moratorium in werking, waarvan de voorbereidingen in 2016 gestart zijn. Dit kan een belangrijk instrument in de schuldhulpverlening worden, maar zal zeker extra taken en kennis van het college gaan vragen.

Jeugd De vier wijkteams Jeugd zijn in het 1e kwartaal 2016 geëvalueerd door het Verwey-Jonker Instituut. Aansluitend daarop worden in het 2e/3e kwartaal van 2016 de gemeentelijke portalen geëvalueerd. Beide evaluaties samen vormen opmaat voor de toekomst van de inrichting van het gemeentelijk portaal in Tiel. In het tweede kwartaal 2016 is de pilot screening en toeleiding EED (Ernstige Enkelvoudige Dyslexie) gestart, in samenwerking tussen zes gemeenten en het Samenwerkingsverband Primair Onderwijs. In het derde kwartaal 2016 vindt een kwalitatief cliëntervaringsonderzoek plaats naar de ervaringen van cliënten die jeugdhulp ontvangen.

Kwetsbare inwoners Iedere stad kent inwoners die kwetsbaarder zijn dan anderen. In Tiel is dat niet anders – sterker nog, Tiel kent in de regio zowel absoluut als relatief het grootste aantal kwetsbare burgers. Binnen het beleidsterrein ‘kwetsbare inwoners’ onderscheiden we diverse groepen, met elk hun eigen ontwikkelingen. Gelijk met alle ontwikkelingen wordt gestreefd naar een continue verbetering in afstemming en integraliteit rond, en versterking van de persoon om wie het gaat. In 2017 heeft de Gemeente een aantal speerpunten, die veelal samenhangen met regionale en landelijke ontwikkelingen op dit vlak. Eén van de belangrijke doelgroepen die integraal wordt aangepakt zijn de Multiprobleemhuishoudens. Het gaat hierbij om huishoudens waarbij sprake is van complexe problematiek op meer dan twee leefgebieden. Voor de aanpak van deze doelgroep wordt er gewerkt vanuit de gedachte ‘één klant, één plan, één regisseur’. Binnen deze aanpak zijn alle partners die te maken hebben met deze doelgroep bij het proces betrokken. Er worden gezamenlijke werkafspraken gemaakt en de verschillende partijen worden betrokken bij het maken van beleid. De aanpak blijkt goed te werken en wordt in 2017 verder doorontwikkeld. Een grote groep kwetsbare inwoners doet op enig moment een ondersteuningsvraag die betrekking heeft op de woonsituatie. Eén van de mogelijkheden die er in Tiel is, is de optie tot beschermd wonen. Op dit beleidsterrein zijn veel ontwikkelingen gaande. De landelijke – en gewenste – trend is, dat er in de toekomst steeds minder sprake zal zijn van wonen in een aparte beschermde woonvoorziening. Hulp en


Sociaal Domein

begeleiding zal zo veel mogelijk plaats vinden in een reguliere (eigen) woonsituatie. Deze ambulantisering moet vanaf 2020 gemeengoed zijn. Deze verandering veel van de gemeenten en breder van de samenleving. In 2017 wordt nauw samenwerkt met centrumgemeente Nijmegen aan nieuwe visie en beleid voor Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang. Ook voor het thema ‘verwarde personen’ wordt er nieuw beleid en uitvoering ontwikkeld. Op landelijk, regionaal en lokaal niveau heeft dit onderwerp aandacht in de vorm van een landelijk aanjaagteam, regionaal opgepakt door GGD met het Projectplan Netwerkontwikkeling rondom Psychisch kwetsbare burgers. Lokaal is er een Uitvoeringsdocument Verwarde Personen. In 2016 in er een regionale visie Huiselijk Geweld en kindermishandeling vastgesteld. Aansluitend hierop wordt een Uitvoeringsplan vastgesteld. Vanaf 2017 zal dit Uitvoeringsplan regionaal en lokaal worden uitgevoerd. Ten slotte wordt in 2017 inhoudelijk aandacht gegeven aan de lokale aanpak Kwetsbare Ouderen. Dit vindt met name plaats in de vorm van het project Ketenzorg Dementie en het geriatrisch netwerk.

Gezondheid Gezondheid wordt breder en positiever gedefinieerd. De focus ligt minder op de afwezigheid van ziekte en aandoeningen en meer op de mogelijkheden die mensen hebben om met ziekten, beperkingen en tegenslagen om te gaan. Gezondheid is niet langer een doel op zich maar ook een middel om andere doelen te bereiken, zoals ‘meer regie op het eigen leven’, ‘kwaliteit van leven’, ‘mee kunnen doen in de maatschappij’ en ‘het gebruik van sociale netwerken’. Door deze bredere kijk op gezondheid is er meer aandacht voor gezondheidsdenken en preventie en minder voor termen als ziekte, zorg en afhankelijkheid. Een integrale aanpak, dat aansluit bij de belevingswereld van de inwoners, is het meest effectief bij het bevorderen van de gezondheid. Vandaar dat het gezondheidsbeleid zo dicht mogelijk bij de inwoners (bij voorkeur op wijkniveau) wordt vorm gegeven en in nauwe relatie met de andere beleidsterreinen in het sociale domein. Om deze reden is gekozen om geen regionaal gezondheidsbeleid op stellen voor de periode 2016-2019. Het lokale gezondheidsbeleid wordt opgesteld als de uitkomsten van de Nieuwe Welzijnsdiscussie bekend zijn.

Participatie Participatiewet en wet Banenafspraak De Participatiewet is ingegaan per 2015 en inmiddels zijn praktijkervaringen opgedaan. Dit leidt tot aanpassingen in deze weten regelgeving. Het gaat om vooral technische aanpassingen betreffende loonkostensubsidies, indicaties voor de banenafspraak, frauderegelgeving. Doordat


Sociaal Domein

beschut werk moeizaam van de grond komt zal beschut werk als verplichting worden opgenomen in de wet. Het is voornamelijk aan Werkzaak om deze wijzigende regelgeving te verwerken en uit te voeren. De zogenaamde Quotumwet zal voorlopig niet worden ingevoerd omdat de eerste tussenmeting van de gerealiseerde garantiebanen heeft laten zien dat het beoogde aantal banen ruim is gehaald. Binnen de arbeidsmarktregio Rivierenland is het primair aan het regionaal Werkbedrijf om te blijven inzetten op voldoende garantiebanen voor mensen met een arbeidsbeperking. Beschikbare banen voor de doelgroep van de Participatiewet worden door onze gemeente bevorderd door de inzet op social return en PSO certificering. In 2016 is de aanpak van social return opgestart en geconcretiseerd. Deze aanpak wordt nu doorontwikkeld. De PSO certificering van de gemeente per 2018 is in voorbereiding. Asielgerechtigde statushouders Ook het aantal toegenomen statushouders is van invloed op het bijstandsvolume en vereist meer inzet en samenwerking betreffende inburgering, taal, opleiding en werk. In het kader van inburgering is de participatieverklaring toegevoegd. Maar in het verlengde daarvan is opleiding en toeleiding naar werk evenzeer van belang. Goede samenwerking van de gemeente met Werkzaak en Vluchtelingenwerk (VWON) is hiervoor een randvoorwaarde. Door Werkzaak is/wordt gewerkt aan een regio coördinator voor een pro actieve aanpak van opleiding en arbeidstoeleiding van statushouders. Participatiebeleid Sinds 2016 verzorgt de gemeente zelf alleen nog de begeleiding van klantgroep 4 van de Participatiewet. Hiervoor wordt een participatiebeleid ontwikkeld waarin doelstellingen en inzet duidelijk worden omschreven voor deze doelgroep. Het gaat om samenwerking en effectieve inzet op welzijn, zorg, activering, vrijwilligerswerk educatie en arbeidsoriëntatie. Mogelijk kan daarbij worden gezocht naar wijkgerichte mogelijkheden. Rijksbudget voor bijstandsuitgaven Per 2017 zal een ander verdeelmodel voor het zogenaamde BUIG budget worden ingevoerd. Dat gaat om de verdeling van het rijksbudget over alle gemeenten. Dat heeft effect op het bedrag dat onze gemeente zal ontvangen. Het heeft ook effect op de mogelijke vangnetuitkering welke onze gemeente kan aanvragen voor het budget tekort. Een van de aspecten welke in het verdeelmodel nog verder zullen worden onderzocht is het effect van centrumstad zijn op de bijstandsuitgaven.


Werkzaak Rivierenland


Sociaal Domein

Werkzaak Rivierenland is van start gegaan op 1 januari 2016. In dit eerste operationele jaar is de meerjarenbegroting 2017 – 2021 behandeld in het DB overleg van 18 mei 2016. Deze meerjarenbegroting is doorgezonden aan de gemeenten opdat de gemeenteraden hun zienswijze kunnen geven. De concept begroting Werkzaak 2017 komt € 2.264.000,- negatiever uit dan de begroting voor 2016. Het effect voor Tiel is dat de bijdrage stijgt van € 4.873.000,- in 2016 naar € 5.957.000,- in 2017. Dit is een toename van € 1.084.000,-. Op basis van de aandachtspunten betreffende de concept begroting is door de raad van Tiel een zienswijze ingebracht bij het DB Werkzaak. Deze zienswijze heeft betrekking op de aspecten:

De bedrijfsvoeringskosten/personeelsomvang en -kosten, mede in relatie tot stijging uitkeringen

Vangnetregeling – BUIG budget voor uitkeringen.

WSW resultaat.

Afbouw inzet participatiebudget ten behoeve van bedrijfsvoeringskosten. Oorzaak van de oplopende kosten bij Werkzaak ligt vooral in de doorstijgende aantallen bijstandsuitkeringen. Deze ontwikkeling is gebaseerd op de meerjarenprognoses van het CPB. Een andere oorzaak is de trage afname van het aantal WSW-plaatsen, waarvoor de rijkssubsidie per jaar verder afneemt. Het is voor Werkzaak de opgave om deze (kosten) ontwikkelingen te beperken en om te buigen voor zover mogelijk.

GGD Gelderland - Zuid Transities Door de overheveling van jeugdzorg en passend onderwijs hebben gemeenten nieuwe taken en bevoegdheden gekregen. Dat geldt ook voor het overhevelen van AWBZ functies naar de WMO. Met deze transities hebben de gemeenten meer kans om op gemeentelijk niveau de samenhang met de gezondheidszorg te realiseren. De GGD heeft zijn organisatie aangepast aan de transitie in het jeugddomein. Daarnaast heeft de GGD nieuwe taken gekregen die in het kader van nieuwe taken van gemeenten bij de GGD zijn belegd: Veilig Thuis (voorheen het AMHK), Toezicht WMO en Toeleiding Beschermd Wonen. Doorontwikkeling GGD In het licht van de transities wil de GGD het brede takenpakket dat zij voor de gemeenten uitvoert, zo goed mogelijk verbinden met de andere sectoren, om de maatschappelijke uitkomsten te kunnen vergroten. GGD Gelderland- Zuid zet in om bij te dragen aan een meer integrale aanpak vanuit het perspectief van de school, wijken en


Sociaal Domein

lokale netwerken, eerstelijnszorg en veiligheid. Hiervoor heeft de GGD een Meerjarenstrategie gemaakt die ze samen met de verschillende gemeenten willen uitwerken in een uitvoeringsplan. Daarnaast wil de GGD samen met de gemeente werken aan duidelijke werkafspraken, goede opdrachtgever en opdrachtnemerschap en samenwerkingsafspraken om zo goed mogelijk aan te sluiten aan het lokaal beleid.


Actieve inwoners

Doorontwikkelen van wijkgericht werken

Met inwoners opstellen van wijkprofielen en wijkagenda's

Nagaan van behoefte bij initiatiefnemers aan en mogelijkheden voor een digitaal platform om kennis en ervaring rond inwoner-initiatieven uit te wisselen

Ontwikkelen van instrumentarium om maatschappelijke meerwaarde van inwoner-betrokkenheid in beeld te brengen (maatschappelijke kosten-baten-analyse)

Ontwikkelen van financieel instrumentarium voor inwoners en organisaties voor hun initiatieven (kennis verspreiden over crowd-funding, subsidiemogelijkheden, bestaand budget als co-financiering, mogelijkheden voor garantstelling etc.)

De ambassadeurs gaan in gesprek met de stad over de toekomst van Tiel

Gezamenlijke doorontwikkeling Welzijn Nieuwe Stijl met het gehele veld, o.a. aanhaken andere partijen; organiseren kennisuitwisseling; doorontwikkeling voor-en-doormethode

Maatschappelijke ondersteuning Huishoudelijke ondersteuning Uitspraken van de Centrale Raad van Beroep hebben in 2016 geleid tot een heroverweging van het beleid op gebied van Huishoudelijke Ondersteuning. In 2017 wordt een vervolg gegeven aan de doorontwikkeling daarvan. Bijzondere bijstand en minimabeleid In 2017 actualiseren we het huidige beleid voor de bijzondere bijstand en minimabeleid in de vorm van het vaststellen en uitvoeren van een nieuw beleidsplan. Schuldhulpverlening In 2017 zullen we de pilot vroegsignalering en budgetbeheer verder gaan inbedden in de schuldhulpverlening.


Sociaal Domein

In 2017 komen we met een nieuw beleidsplan schuldhulpverlening, waarin de landelijke ontwikkelingen, zoals het Breed wettelijk moratorium, worden meegenomen en starten we met de uitvoering daarvan.

Jeugd Continueren van de vier wijkteams Jeugd voor de generalistische jeugdhulp, als toegang naar de specialistische jeugdhulp en voor de coördinatie van zorg. We werken integraal volgens de methode 1 kind - 1 plan - 1 regisseur waarbij naar alle leefgebieden wordt gekeken. De transitie is sinds 2015 een feit, de transformatie van de zorg vergt een langere adem. De gewenste veranderingen zijn onder meer 'van zware naar lichte zorg', 'van dwang naar drang' bij jeugdbescherming en jeugdreclassering en de afbouw - zo mogelijk - van residentiële naar ambulante zorg ('van bedden naar stoelen'). Samenwerking en kwaliteit staan hierbij voorop. In 2017 gaan we het gebruik van de Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling stimuleren, zowel intern als bij externe ketenpartners. Daarnaast wordt het gebruik van de VIRR (Verwijsindex Risicojeugd Rivierenland) opnieuw onder de aandacht gebracht.

Kwetsbare inwoners Vanaf 2017 spreken we niet meer van kwetsbare inwoners, maar van inwoners in een kwetsbare situatie. Met deze blik bedoelen we de inwoners te versterken door aanpak van situatie waarin zij zich bevinden. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om een kwetsbare financiële situatie, mentale situatie of woonsituatie. Door het versterken van deze 'zwakke schakels' is de kans op herstel groter en de kans op terugval kleiner. In 2017 lopen de volgende trajecten:

Verdere implementatie van de Tielse aanpak Multiprobleemhuishoudens;

Bovenregionale visie- en beleidsontwikkeling Beschermd Wonen;

Uitvoeringsdocument Verwarde Personen;

Uitvoeringsprogramma OGGz/MO;

Verdere uitwerking onderste treden Woonladder;

Vernieuwing van de prestatieafspraken rond Bijzondere Zorg;

Uitvoeringsplan Huiselijk geweld en kindermishandeling.

Gezondheid


Sociaal Domein

De integrale aanpak van het bevorderen van de gezondheid versterken. De aanpak in Tiel- West is een proeftuin voor de nieuwe werkwijze

binnen het gezondheidsbeleid. Hierbij is bewustwording, via ambassadeurs uit de wijk, één van de middelen om een duurzame verandering tot

stand te brengen.Voor alle wijken en dorpen een gezondheidsprofiel op laten stellen. De wijkprofielen geven een beeld van de lokale

gezondheidssituatie en dienen als middel om met de bewoners in gesprek te gaan over de aanpak. Het lokale gezondheidsbeleid opstellen,

waarbij gezondheidsdenken, preventie, een integrale aanpak, duurzame verandering en een sterke aansluiting bij het sociale domein het

uitgangspunt is.

Participatie Verhogen passende arbeidsplaatsen

Werkgelegenheidskansen ondersteunen en benutten vanuit Medel, de regionale speerpunten logistiek en economie, en recreatie en toerisme, de Gelderse corridor.

Het regionaal Werkbedrijf stimuleren om te komen tot effectieve afspraken over de garantiebanen, werkgeversbetrokkenheid en aansluiting van het (beroeps)onderwijs.

Voorbereiden van een PSO certificering op niveau 1 door gemeente Tiel zelf; en stimuleren van maatschappelijk verantwoord ondernemen en PSO.

De uitvoering en toepassing van social return vanuit de inkoopprocessen in Tiel verder ontwikkelen en professionaliseren. Verhogen van de arbeidsparticipatie

Effectieve uitvoering van de Participatiewet door de Werkzaak vanuit het stadhuiscomplex Tiel.

Realiseren van de doelstellingen van Werkzaak op de onderdelen Werk en Inkomen:

1. Toename van het aantal plaatsingen bij werkgevers met: - 10% in 2017 ten opzichte van 2016

2. Groei van 10 (nieuwe) werkgevers waar 5 of meer personen zijn gedetacheerd via Werkzaak.

3. Van alle werkzoekenden van Werkzaak Rivierenland met een uitkering Participatiewet stroomt

15% uit de uitkering voor minimaal 6 maanden door het vinden van werk.

4. Maximaal 50% van de meldingen voor een uitkering Participatiewet leiden tot een aanvraag.

Beperken van het bijstandsvolume en terugdringen van het financieel tekort en benutten van de Vangnetuitkering SZW binnen het kader van het nieuwe verdeelmodel voor het rijksbudget.

Inzet op taalontwikkeling en taalbeheersing bij statushouders en laaggeletterden met bijstand.

Ontwikkeling van de samenwerking en afstemming met Werkzaak, de (VSO- en Praktijk)scholen, en RMC ter bevordering van de overgang van school naar de arbeidsmarkt.


Sociaal Domein

Ontwikkeling van de afstemming en samenwerking beschut werk en dagbesteding wmo binnen het sociaal domein. Zomogelijk wijkgericht dicht bij huis.

Bepalen van participatiebeleid en inzet van instrumenten voor de zg. klantgroep 4 (participatie/zorg), wijkgericht?


Sociaal Domein




begroot 2016

begroot 2017

begroot 2018

begroot 2019

begroot 2020

Lasten 61.173 60.890 62.152 62.334 63.735 64.113

Baten 21.757 18.854 22.911 23.226 23.912 24.609


Mutaties reserves:





Sociaal Domein


2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020


6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 3.565 3.819 16.306 16.404 16.344 16.312

6.2 Wijkteams 1.996 1.900 809 809 809 809

6.3 Inkomensregelingen 24.085 24.442 27.136 27.802 28.489 28.994

6.4 Begeleide participatie 9.677 9.194 9.047 8.705 8.531 8.342

6.5 Arbeidsparticipatie 4.167 2.737 2.152 1.932 2.880 2.949

6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO) 5.475 3.052 3.130 3.130 3.130 3.155

6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 2.510 2.553 1.316 1.316 1.316 1.316

6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 6.020 9.603 28 28 28 28

6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 217 219 283 283 283 283

6.82 Geëscaleerde zorg 18- 1.721 1.712 361 361 361 361

7.1 Volksgezondheid 1.714 1.658 1.583 1.563 1.563 1.563

8.3 Wonen en bouwen 25 0 0 0 0 0

totaal lasten 61.173 60.890 62.152 62.334 63.735 64.113


6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 806 870 444 444 444 444

6.2 Wijkteams 6 5 5 5 5 5

6.3 Inkomensregelingen 18.854 17.138 21.349 22.023 22.708 23.406

6.4 Begeleide participatie 213 0 0 0 0 0

6.5 Arbeidsparticipatie 1.151 94 358 0 0 0

6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO) 13 4 4 4 4 4

6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 649 712 719 719 719 719

6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 20 0 0 0 0 0

6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 45 31 31 31 31 31

6.82 Geëscaleerde zorg 18- 0 0 0 0 0 0

7.1 Volksgezondheid 0 0 0 0 0 0

8.3 Wonen en bouwen 0 0 0 0 0 0

totaal baten 21.805 19.085 22.911 23.226 23.912 24.609


Sociaal Domein



Sociaal Domein


Het voordelige verschil van € 2.564 wordt als volgt verklaard V/N bedragen x € 1.000

Hogere budgetten Wmo 2015 en uitvoering jeugdwet, wordt gedekt door een hogere rijksbijdrage. Daarnaast is hogere rijksbijdrage gedeeltelijk ingezet ter dekking van de kosten van de woonconsulent en financiering Dynamiek (rijksbijdrage maakt onderdeel uit van de algemene dekkingsmiddelen)

N 260

Lagere kosten Wsw door dalende rijksbijdrage gecorrigeerd met een hogere bijdrage in het Wsw-tekort (rijksbijdrage maakt onderdeel uit van de algemene dekkingsmiddelen)

V 213

Hogere budget uitgaven hulp bij het huishouden door verhoogde rijksbijdrage, daartegenover vervalt vanaf 2017 het budget voor huishoudelijke hulp toelage (rijksbijdrage maakt onderdeel uit van de algemene dekkingsmiddelen

N 98

Hogere kosten regiotaxi door toename gebruik N 36

Diverse incidentele budgetten in 2016 (onder andere regionaal werkbedrijf en jeugdwerkloosheid) V 735

Hogere netto-lasten verstrekkingen uitkering Wwb, Ioa en Bbz N 88

Hogere bijdrage in bedrijfsvoeringskosten Werkzaak ivm sterke toename aantal uitkeringsgerechtigden

N 150


V 2.553

Lagere bijdrage uit reserve sociaal domein N 231

Overige verschillen N 74

Nieuwe uitgaven



Voortzetting Dynamiek, t.l.v. middelen sociaal domein

156 156 156 156



Sociaal Domein




Reserve sociaal domein 2.690.000 2.690.000

Reserve wijkgericht werken 178.617 178.617


Vitale en aantrekkelijke stad

Programma 3


Wat willen we

A. Een vitale en aantrekkelijke centrumstad voor inwoners en bezoekers uit de regio. Tiel wil een aantrekkelijke stad zijn met goede basisvoorzieningen op het gebied van sport en cultuur voor alle inwoners. De binnenstad van Tiel is in belangrijke mate het visitekaartje van de stad. Goede culturele voorzieningen, aandacht voor de rijke cultuurhistorie en een afwissende programmering op het gebied van cultuur en evenementen dragen allen bij aan de beleving van de stad. Met de Westluidense Poort als cultuurpoort zetten we hier actief op in. Sportvoorzieningen In Tiel is een aantrekkelijk sportklimaat, waar jong en oud, mensen met of zonder beperkingen met plezier kunnen sporten. Jaarlijks vinden verschillende sportieve evenementen plaats op amateur- en topniveau. Deze evenementen stimuleren zowel de sportdeelname als de ambitie om topprestaties neer te zetten. De sportvoorzieningen in Tiel sluiten aan bij de behoefte van haar inwoners en dragen bij aan een actieve leefstijl. Een zwembad met betaalbare zwemlessen is een basisvoorziening in een centrumstad als Tiel. De sportvoorzieningen zijn veilig en toegankelijk voor iedereen. Op school en in de buurt worden kinderen gestimuleerd om te bewegen door het diverse aanbod dat hen - in samenwerking met de Tielse sportverenigingen- wordt aangeboden. Culturele voorzieningen Tiel heeft een centrumfunctie op het gebied van cultuur. De Westluidense Poort wordt samen met de Agnietenhof dé plek voor kunst, cultuur, informatie, educatie, ontmoeting en ontspanning voor jong en oud. Hiertoe bieden de culturele instellingen een divers programma van goede kwaliteit voor een breed publiek. Het in aanbouw zijnde cultuurcluster wordt een toegankelijke voorziening voor iedereen die gedurende minimaal zes dagen per week geopend is. De voorzieningen gaan dienst doen als een stedelijk visitekaartje voor inwoners en bezoekers. Ook toeristen kunnen terecht voor informatie over stad en streek.Het cultuurcluster biedt bovendien oefenruimten en podia aan amateur-kunstenaars. De ondergrondse parkeergarage zorgt voor een goede bereikbaarheid. Het Flipje en Streekmuseum en het Regionaal archief conserveren, beheren en ontsluiten de rijke geschiedenis van stad en streek.



In het cultuur- en erfgoedpact Rivierenland werken gemeenten, (culturele) instellingen en provincie samen aan culturele evenementen en projecten op het gebied van cultuur en erfgoed. De culturele voorzieningen hebben ook een belangrijke functie in het onderwijs. Denk hierbij aan de doorlopende leerlijnen in het primair onderwijs op het gebied van muziek ('Muziek in de Klas'), dans ('Ik dans'), erfgoed ('Reizen in de tijd'), schoolvoorstellingen en de producten en diensten van bibliotheek Rivierenland op het terrein van leesbevordering en mediawijsheid. Evenementen Tiel kent een breed palet aan evenementen. Dit varieert van grote (meerdaagse) evenementen als Appelpop, Fruitcorso en Profronde tot sporttoernooien, kermissen en lokale (muzikale) evenementen met een spin-off voor de lokale middenstand. Door transparante regelgeving en vergunningverlening, door sponsoring en subsidie (op basis van de subsidieverordening evenementen) ondersteunen wij evenementen die een positief effect hebben op de beleving van de stad. Speelplekken Voor het beheer en onderhoud van speelplekken willen we de bezuinigingsopgave die is opgenomen in de begroting realiseren. Daarbij wil de gemeente inzetten op participatie van bewoners. B. Krachtige burgers die bereid zijn zich in te zetten voor anderen en hun omgeving Tiel heeft een sterk verenigingsleven, waarbinnen veel Tielenaren actief zijn. Door een gezonde leefstijl en cultuurparticipatie te stimuleren, investeert de Gemeente Tiel ook in krachtige en maatschappelijk actieve burgers. Sport- en culturele verenigingen zijn betrokken bij de stad en dragen, waar nodig met ondersteuning van de Gemeente Tiel, bij aan het versterken van een aantrekkelijk leefklimaat.



Doelenoverzicht

Wat willen we bereiken? Tiel is een vitale en aantrekkelijke stad. De voorzieningen en evenementen in de stad trekken zowel de inwoners uit de regio als toeristen naar Tiel.


1. Sport: zoveel mogelijk Tielenaren laten bewegen en voldoende faciliteiten bieden voor een actieve levensstijl

1. Het huidige sportbeleid actualiseren 2. Op basis van een accommodatie beleidsplan voldoende sportaccommodaties duurzaam

faciliteren 3. Het dienstverleningsniveau van de exploitatie en het beheer van de binnensportaccommodaties

vaststellen 4. De rol van de gemeente en partners verder definiëren bij de exploitatie en het beheer van de

sportaccommodaties 5. Het stimuleren van sporten en bewegen van kinderen en jongeren door de inzet van

combinatiefunctionarissen sport.

2. Cultuur:



A. Cultuureducatie en cultuurparticipatie voor zoveel mogelijk Tielenaren;

Inwoners krijgen de mogelijkheid zich te ontwikkelen op het gebied van muziek, dans, beeldende kunst, theater en literatuur door: 1. het bieden van goede mogelijkheden voor actieve cultuurparticipatie in de vrije tijd voor

inwoners van alle leeftijden. 2. het continueren van de inzet van de combinatiefunctionarissen cultuur (werkzaam bij culturele

instellingen) in het onderwijs. 3. het creëren van een leerrijke omgeving op school waarin kinderen en jongeren zich breed

kunnen oriënteren op het gebied van cultuureducatie en het continueren van de leerlijnen muziek en dans.

4. uitvoering te geven aan het gemeentelijke voorwaardenscheppende beleid betreffende de amateurkunst, (via convenanten met Agnietenhof en Plantage en toepassing deelverordening amateurkunst).

5. de fysieke en digitale collecties en uiteenlopende educatieve, culturele en maatschappelijke activiteiten van de bibliotheek.

B. Een levendige centrumstad met goede culturele voorzieningen en een breed cultureel aanbod voor inwoners van stad en regio

Er wordt gewerkt aan de levendige centrumstad met goede culturele voorzieningen en een breed aanbod door: 1. de realisatie van de Westluidense Poort als cultuurpoort voor stad en regio 2. het versterken van de culturele en educatieve voorzieningen in de cultuurpoort en het

optimaliseren van de bedrijfsvoering van de gemeentelijke culturele organisaties. Hiertoe is een traject uitgezet om te komen tot een nieuwe cultuurorganisatie (zie beleidsontwikkelingen).

3. een breed en kwalitatief goed aanbod op het gebied van podiumkunsten, cultuureducatie, beeldende kunst en film voor inwoners uit Tiel en omringende gemeenten

4. het museum en archief mede in staat te stellen om de rijke geschiedenis van stad en streek tastbaar en beleefbaar maken door:

collecties en documenten te beheren en te ontsluiten (al dan niet middels digitaliseren),

thematische tentoonstellingen te ontwikkelen en presenteren,

samenhang tussen de collecties bevorderen middels ontwikkelen van passende publieksgerichte activiteiten

meer leerlingen te betrekken bij de lokale geschiedenis (leerlijn "Reizen in de tijd'), een bijdrage vanuit de historie te leveren aan de profilering van Tiel als fruitstad aan de Waal.



3. Evenementen: Een aantrekkelijk evenementenaanbod voor inwoners en bezoekers van Tiel

1. Klantvriendelijk en transparant evenementenbeleid uitvoeren met aandacht voor de verschillende belangen en het veilig organiseren van evenementen.

2. Verlenen van subsidies en/of sponsoren van evenementen 3. Evaluatie van het evenementenbeleid en eventueel herzien hiervan



Indicatoren

realisatie

2014 realisatie

2015 begroting

2016 begroting

2017 bron nulmeting norm

1) Sport (algemeen)

Tielenaren voldoet aan NNGB1 ---* 53% ---*

55% Gelderse Sport

Monitor

Tielenaren voldoet aan Fitnorm2 ---* 44,2% ---*

45% Gelderse Sport

Monitor

Tielenaren voldoet aan Combinorm3 ---* 67,8% ---*

68% Gelderse Sport

Monitor

Lid van een sportvereniging

---*

51,4% ---*

53% Gelderse Sport

Monitor

Stimuleren sportdeelname

Deelname aantal kinderen aan buitenschoolse sportactiviteiten

645 843 850 850 Sportfriends

Deelname aantal kinderen (16-/16+) diverse buurt – en vakantieactiviteiten

2910 2890 2900 2900 Sportfriends

2) Cultuur

Schouwburg en filmtheater Agnietenhof

1 NNGB staat voor Nederlandse Norm Gezond Bewegen: minimaal 5 x per week 30 minuten matig intensieve lichaamsbeweging 2 Fitnorm: minimaal 3 x per week tenminste 20 minuten intensieve lichaamsbeweging 3 Combinorm: men voldoet aan NNGB en/of Fitnorm * De Gelderse Sport Monitor wordt elke 2 jaar gehouden. De resultaten van de monitor 2015 zijn bij het opstellen van deze begroting nog niet bekend.



Aantal professionele voorstellingen 157 155 155 Agnietenhof X 155 convenant

Bezoekers professionele voorstellingen gerealiseerd door Agnietenhof*

47.033 50.837 Agnietenhof X 55.000 convenant

Aantal filmvertoningen per jaar 78 70 Agnietenhof X 70 convenant

Bezoekers filmtheater 5.823 8.814 Agnietenhof X X

Bezoekers amateur-voorstellingen 5.115 5.815 Agnietenhof X X

Bezoekers overige activiteiten 3.360 6.965 Agnietenhof X X

Flipje en Streekmuseum

Aantal bezoekers 11.118 11.402 12.000 13.000 Museum X X

Aantal leerlingen i.h.k.v. erfgoededucatie

1.165 1.931 2000 3000 Museum X X

Aantal wisseltentoonstellingen 2 2 2 2 Museum X X

Openingsuren 20 20 20 20 Museum X X

Openbare bibliotheek Rivierenland

jeugdleden woonachtig in Tiel 6.741 6.354 Bibliotheek X X

volwassen leden woonachtig in Tiel 3.188 2.785 Bibliotheek X X

lidmaatschap instellingen 168 140

Bezoekers bibliotheek vestiging Tiel 129.839 132.489 Bibliotheek X X

Openingsuren 61 61 61 61 Bibliotheek X X

Expositieruimte Het Klooster

Aantal exposities (incl. flitsexposities Werkplek)

10 10 10 10 Klooster X X

Raming bezoekersaantal 1.300 1.300 1.300 1.400 Klooster X X

Openingsuren 14,5 14,5 14,5 14,5 Klooster X X

Subsidies amateurkunst

Aantal verleningen waarderingssubsidies

17 17 17 17 gemeente

Aantal verleningen activiteitensubsidies (producties / voorstellingen)

8 10 ---**

gemeente X X



Cultuureducatie Plantage ---**

---**

---***

---**

1. NNGB staat voor Nederlandse Norm Gezond Bewegen: minimaal 5 x per week 30 minuten matig intensieve lichaamsbeweging 2. Fitnorm: minimaal 3 x per week tenminste 20 minuten intensieve lichaamsbeweging 3. Combinorm: men voldoet aan NNGB en/of Fitnorm * De Gelderse Sport Monitor wordt elke 2 jaar gehouden. De resultaten van de monitor 2015 zijn bij het opstellen van deze begroting nog niet bekend. ** stand van zaken eind augustus 2016: 10 activiteitensubsidies amateurkunst *** De prestatie-indicatoren voor De Plantage zijn vastgelegd in het convenant met de Plantage (periode 2013 t/m 2016). De leerlingenadministratie van de Plantage is daar op aangepast. Daarom ontvangt u jaarlijks een uitgebreid separaat financieel en inhoudelijk (prestatie-indicatoren) exploitatieoverzicht van De Plantage.



Niet-sporters (Bron: RIVM, zorgatlas) % 2014 52,3% 49,9%


Sport

Sport beweegt, sport bindt, sportbeleid gemeente Tiel 2006-2015

Kadernota sportaccommodatiebeleid

Sportaccommodatiebeleid: Nota ontwikkelingen korte en lange termijn

Sportaccommodatiebeleid: Nota exploitatie en beheer

Nota tarieven (buiten-)sportaccommodaties

Spelen

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Sportbeleid



Spelen in Tiel, speelruimtebeleid gemeente Tiel 2005-2010 Door de doorgevoerde bezuiniging wordt de haalbaarheid van de visie van het speelbeleid belemmerd ten aanzien van:

goede spreiding van speelruimte, op wijken stedelijk niveau

het streven naar goede monitoring van demografische ontwikkelingen op wijkniveau, zodat kan worden ingespeeld op de samenstelling van de wijk en de behoefte aan speelruimte.

Cultuur Beleidsvisies:

Cultuurnota 2007-2010 + evaluatie 2011

Beleidsvisie 2011-2016 ‘Een museum = 1 geheel’ Convenanten met culturele organisaties met hierin doelstellingen, producten prestatieafspraken en financiële afspraken:

Convenant interne verzelfstandiging Centrum voor de Kunsten De Plantage 2013 t/m 2016

Convenant Schouwburg en Filmtheater Agnietenhof 2013 t/m 2016

Convenant uitvoering bibliotheekwerk Rivierenland 2015 t/m 2018

Evenementen

Evenementennota Tiel

Deelverordening evenementensubsidies

Richtlijn sponsoring evenementen gemeente Tiel


•https:/raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Speelruimtebeleid%20gemeente%20Tiel%202005_2010

•https:/raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Cultuurnota%202007_2010

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Evenementennota



Sport Het sportbeleid gemeente Tiel 2006-2015 zal worden geactualiseerd. Voor de nieuwe organisatie van de exploitatie en het beheer van de binnensportaccommodaties, zal in overleg met de gebruikers het gewenste dienstverleningsniveau worden vastgesteld. Op basis van de onderzoeksresultaten wordt vastgesteld op welke manier een duurzaam zwembad in Tiel te behouden. Gezien de veranderende rol van de lokale overheid van spelbepaler naar medespeler zal samen met de inwoners van Tiel / de Tielse sportverenigingen, schoolbesturen en marktpartijen worden verkend wie welke rol oppakt ten aanzien van het realiseren, exploiteren en beheren van sportvoorzieningen.

Spelen De gemeenteraad van Tiel heeft een bezuiniging van ruim 80% op onderhoud en beheer speelplekken vastgesteld. In het coalitieakkoord is aangegeven om meer op participatie van bewoners in te zetten. Ook heeft de raad een motie vastgesteld waarin onder meer een tijdspad is aangegeven en is vastgesteld dat er duidelijkheid moet komen voor inwoners wat er van de gemeente verwacht kan worden in het kader van overdracht beheer en onderhoud speelplekken. Om deze doelstellingen te bereiken is een plan van aanpak opgesteld om de overdracht van beheer en onderhoud in combinatie met bewonersparticipatie vorm te geven. Wij gaan in eerste instantie in overleg met bewoners over de mogelijkheden van beheer speelplekken. Afhankelijk van de uitkomst van die gesprekken, wordt het vervolg bepaald. De gemeente blijft verantwoordelijk voor de veiligheid en voert daarom hiervoor inspecties uit. Deze notitie is geagendeerd in de commissie Samenleving en de gemeenteraad in september 2016. Na besluitvorming werken we de aanpak verder uit tot een projectplan.

Cultuur Traject naar de vorming van een cultuurorganisatie In opdracht van de gemeente werkt de directeur van de Agnietenhof samen met de stakeholders van de betrokken culturele instellingen en de ambtelijke organisatie een traject uit om te komen tot een nieuwe culturele organisatie door samenvoeging van de Agnietenhof, De Plantage, Het Klooster en het toeristisch informatiepunt Zaak van de Stad. Eén organisatie biedt betere mogelijkheden voor integrale marketing en programmering en het optimaliseren van de bedrijfsvoering van de gemeentelijke culturele organisaties. De inhoudelijke en financiële uitgangspunten worden door de raad in een meerjarig convenant vastgelegd.



Nieuw beleidsplan Flipje en Streekmuseum Voor de periode 2017 - 2022 heeft het museum een nieuw beleidsplan opgesteld. Het museum kiest ervoor om zich met name te focussen op de collectie en presentatie van de archeologie en de fruit en jam conservering. Door deze keuze sluit het museum goed aan bij de het positioneren van Tiel als Fruitstad aan de Waal. Het museum wil midden in de Tielse samenleving te staan en gaat zich actief inzetten om ook moeilijk bereikbare groepen in de stad (allochtonen, ouderen, cultuurmijders) bij de activiteiten in het museum te betrekken. Educatie is en blijft een speerpunt van het museum. Regionaal onderzoek bibliotheekwerk Het onderzoeksbureau Setelia Strategy Consultants gaat in opdracht van de regiogemeenten de mogelijkheden tot verdere kostenreductie op de bibliotheekdienstverlening in deze regio in beeld te brengen. Met de regionale onderzoeksopdracht wordt onderzocht worden wat de mogelijkheden zijn tot kostenreductie en/of een meer modulair aanbod binnen het bibliotheekwerk in Rivierenland. Tevens wordt bekeken of een regionaal vestigingsbeleid meer mogelijkheden biedt tot kostenreductie met behoud van een goed voorzieningenniveau voor alle inwoners uit Rivierenland. De uitkomsten van dit onderzoek zijn input bij het opstellen van een nieuw convenant voor de periode na 2018.

Evenementen


Regionaal Archief Rivierenland Het Regionaal Archief Rivierenland zet in 2017 vol in op digitalisering: digitale archivering (e-depot), digitale dienstverlening (website) en digitalisering papieren erfgoed. In 2017 zal de dienst een nieuw archiefdepot in gebruik nemen en worden nieuwe, recentere gemeentelijke archieven in bewaring gegeven. De dienstverleningsovereenkomst met het Waterschap Rivierenland wordt voortgezet.



Voor de gemeente Tiel wordt onder andere een begin gemaakt met de digitalisering van het Oud-Rechterlijk Archief Tiel, oude drukwerken uit de bibliotheek, affiche collectie en uitbreiding van de topografisch-historische atlas en de globale ontsluiting van de fotocollecties Campagne en Lathouwers.


Sport

JvR de Batauwers en TFCC de Weirijders faciliteren bij de realisatie van het regionale, multifunctionele wielerpark Schaarsdijkweg. Na realisatie zal het wielerpark na de zomer feestelijk worden geopend.

Uitvoeren van het vervolgproces op de marktverkenning om tot concrete afspraken te komen met een marktpartij over het behoud van een duurzaam zwembad in Tiel.

Samen met de Tielse sportverenigingen en Sportplaza Tiel verder werken aan het geleidelijk overdragen van exploitatie- en beheertaken binnensportaccommodaties naar de sportverenigingen.

Met de Tielse buitensportverenigingen concrete afspraken maken over hun toekomstige rol bij het beheer van de buitensportaccommodaties.

Het Tielse sportbeleid actualiseren en verbinden met de thema's gezondheid, burgerparticipatie en participatie.

Spelen Het plan van aanpak om te komen tot een substantiële bezuiniging op onderhoud en beheer van speelplekken wordt uitgewerkt tot een projectplan.

Cultuur

Op basis de rapportage van Setelia Strategy Consultants BV/ Longus (resultaat onderzoeksopdracht bibliotheekwerk in Rivierenland) maken wij samen met de regiogemeenten en bibliotheek Rivierenland afspraken maken over:

eventuele kostenbesparingen met ingang van 2019

een (meer) optimale spreiding van bibliotheekvoorzieningen

Samen met de betrokken gemeentelijke culturele organisaties en de beoogd directeur van de nieuwe cultuurorganisatie verder werken aan de voorbereiding van de fusie.



Samen met VolkerWessels en betrokken kunstenaars werken aan de realisatie van de Kunsttoepassing in de WLP parkeergarage. De kunsttoepassing toont het verhaal van de historie van Tiel en verhoogt de beleving en de herkenbaarheid van de parkeerlagen.

Verlenen van subsidies op basis van de deelverordening amateurkunst

Participeren in het Cultuur- en Erfgoedpact Rivierland

Evenementen

Uitvoering geven aan de evenementennota Tiel

Verlenen van subsidies dan wel sponsoren van evenementen






begroot 2016

begroot 2017

begroot 2018

begroot 2019

begroot 2020

Lasten 10.817 10.848 9.848 10.181 10.118 10.396

Baten 3.973 3.653 3.157 3.162 3.160 3.160


Mutaties reserves:

toevoegingen 651 664 257 321 322 323

onttrekkingen 231 242 286 223 221 534





2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020


5.1 Sportbeleid en activering 819 836 762 760 760 760

5.2 Sportaccommodaties 1.354 1.574 1.350 964 909 879

5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie

5.954 6.012 5.535 6.272 6.266 6.574

5.4 Musea 996 976 878 866 864 863

5.6 Media 779 824 872 869 869 869

5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie 915 626 451 451 451 451

totaal lasten 11.469 11.512 10.104 10.503 10.440 10.719


5.1 Sportbeleid en activering 0 0 0 0 0 0

5.2 Sportaccommodaties 406 374 355 360 360 360


3.381 3.168 2.690 2.690 2.690 2.690

5.4 Musea 76 65 66 66 64 64

5.6 Media 6 16 16 16 16 16


totaal baten 4.204 3.895 3.443 3.385 3.381 3.695





Het voordelige verschil van € 951 wordt als volgt verklaard V/N bedragen x € 1.000

Huuropbrengst Westroijen overgeheveld naar programma 5 als onderdeel van gemeentelijke eigendommen

N 27

Vanaf 2017 structurele subsidie voor corsoverenigingen ter dekking van kosten bouwlocaties N 25

Lagere kosten evenementen vanaf 2017 ad € 60.000, daarnaast in 2016 incidenteel budget voor trappen Appelpop

V 75

Effect doorvoeren bezuiniging speelvoorzieningen V 40

Exploitatielasten cultuurcluster in verband met geplande ingebruikname in 2017 N 91

Effect doorvoeren bezuiniging binnensportaccommodaties V 50

In 2016 incidentele lasten voor onderhoud en renovatie van sportaccommodaties (door storting in reserve)

V 315

Lagere kapitaallasten, grootste deel wordt veroorzaakt door gewijzigde systematiek van toerekening rente aan investeringen

V 357

Kapitaallasten nieuwe investeringen buitensportaccommodaties (dekking door inzet reserves) N 31

Vanaf 2017 worden overheadkosten niet meer verantwoord op de programma's, dit geeft een voordeel op het programma. Daarnaast wordt verschil veroorzaakt door indexering loonkosten en evt. verschuivingen over de andere programma's

V 307


Nieuwe uitgaven



Kunstgras Wadenoyen 580 47 46 45



Naam reserve Werkelijk saldo 1-1 toevoeging rente overige onttrekkingen stand per 31-12



toevoegingen

Reserve collectie museum 39.336 3.780 43.116

Reserve onderhoud museum 61.507 14.396 75.903

Reserve vervangingsinvesteringen Agnietenhof

911.437 18.229 91.718 86.104 935.279

Reserve verbouwing Agnietenhof 1.131.324 22.626 51.622 1.102.328

Reserve onderhoud Agnietenhof 392.299 42.812 60.000 375.112

Algemene reserve Agnietenhof 96.956 96.956

Reserve subsidie amateurkunst 31.731 31.731

Reserve kapitaallasten buitensport 1.195.629 23.913 87.981 1.131.561

Reserve evenementenfonds 11.052 11.052

Reserve onderhoud Plantage en bibliotheek

376.493 39.357 415.850


Mobiliteit

Programma 4

Mobiliteit

Wat willen we

We werken aan een vlotte en veilige bereikbaarheid van Tiel; per auto, fiets en openbaar vervoer. We zorgen voor voldoende en hoogwaardige parkeergelegenheid in en rond de binnenstad, in woonwijken, bij voorzieningen en op de bedrijventerreinen. We hebben daarbij aandacht voor de leefbaarheid in de wijken en de dorpen en de recreatieve en toeristische waarden van de stad en haar omgeving. Bijzondere aandacht gaat uit naar hen die niet beschikken over eigen vervoer. Regio Rivierenland zorgt voor de voorzieningen om deze inwoners geschikte (basis)mobiliteit te bieden. Daarmee leveren we een bijdrage aan de realisatie van de gebiedsopgaven en aan de aantrekkelijkheid van Tiel als centrumstad voor sociale en maatschappelijke voorzieningen, detailhandel en bedrijvigheid in Rivierenland en voor onze eigen inwoners.


Mobiliteit

Doelenoverzicht

Wat willen we bereiken? In Tiel bestaat evenwicht tussen de behoefte aan mobiliteit enerzijds en de beschikbaarheid van voldoende en verkeersveilige infrastructuur anderzijds


1. Goede auto-ontsluiting binnen Tiel en vanuit de regio en de omliggende grote steden

1. Verbeteren noordelijke entree binnenstad (Westroijensestraat, Lokstraat, Havendijk) 2. Verbeteren ontsluiting Stationsgebied en Burensepoort / binnenstad-west uit oostelijke richting 3. Verbeteren ontsluiting Stationsgebied en Burensepoort / binnenstad-west uit westelijke richting 4. Verbeteren doorstroming A15 (lobby) 5. Aanbrengen Kiss & Ride bij alle schoolomgevingen 6. Verbeteren van verkeerssituaties bij verkeersaanzuigende locaties (sportterreinen, winkels,

scholen, e.d.)

2. Goede ontsluiting per openbaar vervoer van Tiel vanuit de regio en de omliggende grote steden; versterken ketenmobiliteit

1. Behouden van directe treinverbinding Tiel-Arnhem (lobby) 2. In standhouden van veerdienst Tiel – Wamel 3. Ontwikkelen van flexibele vormen van openbaar vervoer ("flexnet", onderdeel van basismobiliteit)

3. Goede parkeervoorzieningen in en om de binnenstad

1. Aanleggen van (gebouwde) parkeervoorzieningen in de poorten 2. Verbeteren van parkeervoorzieningen o.a. door achteraf betaald parkeren 3. Monitoren gebruik parkeervoorzieningen tbv de verdeling over de parkeerterreinen 4. Invoeren van betaald parkeren tot 22.00 uur 5. Ontwikkelen van het digitaal vergunningverlenen en bezoekerspassen voor binnenstad en

omgeving


Mobiliteit

4. Versterking van de rol van de fiets

1. Aanleggen van ontbrekende schakels in het fietsnetwerk 2. Verbeteren van fietsparkeervoorzieningen in de binnenstad


Mobiliteit

Indicatoren

realisatie prognose prognose bron nulmeting norm 1)

1) lokale en regionale auto-ontsluiting 2014 2015 2016 2) 2017

Aantal motorvoertuigen per etmaal (werkdag):

telling

Grotebrugse Grintweg (Amsterdam–Rijnkanaal) 10.500 10.900 11.000 11.200 9.200 (2009) 16.400

N835 (A15 – Laan van Westroijen) 21.900 21.900 22.000 22.000 22.000 (2009) 39.000

N834 (Schaarsdijkweg – komgrens) 19.000 19.500 19.500 19.600 19.400 (2010) 22.500

Lingeweg (Inundatiekanaal) 3.000 3.000 3.000 3.000 3.200(2010) 2.200

Lokstraat (Esdoornstraat – Westroijense-straat) 14.500 13.400 14.500 14.500 17.000 (2009) 17.000

Nieuwe Tielseweg (Waardenburglaan - Teisterbantlaan) 15.500 15.500 15.700 15.800 16.900 (2010) 16.000

Schaarsdijkweg (Dr. J.M. Den Uyllaan - Lingeweg) 10.300 10.300 10.500 10.700 10.900 (2009) 17.200

Rivierenlandlaan (Burg. Meslaan - Wilhelmina Druckerstraat) 10.400 10.500 10.500 10.500 10.800 (2009) 15.300

Laan van Westroijen (Predikbroedersweg - Gasthuislingelaan) 10.800 10.900 11.000 11.000 10.300 (2009) 15.900

2) regionale o.v.-ontsluiting 2014 2015 2016 2) 2017

In- en uitstap cijfers trein aantal reizigers per etmaal (werkdag):

Tiel Centraal (richting Utrecht) 3.592 3.445 3.500 3.500 NS 4.200 (2009) 5.9003)

Tiel Centraal (richting Arnhem) 1.210 1.200 1.200 1.250 Arriva X X

Tiel Passewaaij (totaal) 1.403 1.434 1.425 1.425 NS 950 (2008) 1.6503)

1) streefwaarden en/of beleidsdoelstellingen, o.b.v. verkeersmodel 2) gegevens worden eerste helft 2017 bekend


Mobiliteit

3) op basis van vervoersmodel 2020 van NS

3) Parkeren realisatie prognose prognose bron nulmeting norm

2014 2015 2016 2017

Inkomsten € 1.300.950 € 1.302.129 € 1.300.000 € 1.550.000 n.v.t. parkeer-apparatuur

n.v.t.

Aantal transacties 757.551 760.513 800.000 850.000 n.v.t. n.v.t.

realisatie prognose prognose bron nulmeting norm

4) rol van de fiets 2014 2015 2016 1) 2017

Bezetting fietsenstalling Oude Haven (aantal gestalde fietsen per jaar)

15.425 (67%)

14.203 (61%)

13.538 (58%)

14.389 (62%)

registratie

n.v.t.

23.162 2) (100%)

Onderhoud fietsvoorzieningen (m2 fietspaden en fietsstroken die niet voldoen aan de onderhoudsnorm)

6.444 (3,7%)

3.616 (2,1%)

1.3763) (0,8%)

7763)

(0,4%)

registratie CROW

n.v.t. 174,919 4) (100%)

1) gegevens worden eerste helft 2017 bekend 2) 100 % bezetting van de fietsenstalling 3) op basis van Onderhoudsprogramma Wegen 4) 100 % van het fietsnetwerk n.v.t. geen nulmeting maar relatie tot de volledige capaciteit of areaal. Een goed beeld van de diverse

ontwikkelingen kan verkregen worden door de voorgaande jaren met elkaar te vergelijken


naam indicator eenheid jaar Tiel Nederland jaar Tiel Nederland

Ziekenhuisopnamen na verkeersongeval met een motorvoertuig

% 2013 8 7 2014 7 7

Ziekenhuisopnamen na verkeersongeval met een fietser

% 2013 7 8 2014 10 10


Mobiliteit


Zorgen voor een goede en veilige verkeersinfrastructuur

Mobiliteitsvisie Tiel 2008-2020

Uitvoeringsplan Mobiliteit 2013-2016

Plan van aanpak sanering verkeersborden en bewegwijzering 2013-2016

Regionale fietsambitie (NB: mits vastgesteld door de Regio)

Reguleren van parkeren (in de binnenstad)

Raadsbesluit tot invoering parkeerregulering rondom de binnenstad

(17 februari 2010, op basis van Uitvoeringsplan parkeren binnenstad en omgeving d.d. 22 december 2009)

Projectplan parkeergarage Westluidense Poort 2012

Projectplan Burense Poort

Projectplan Poort van Santwijck

Herijking Parkeerbalans Binnenstad 2015

Handhaving Fietsparkeren 2014

Aanpassen fietsenstallingsplaatsen in de binnenstad (2016)

Het goed regelen van het openbaar vervoer in, van en naar Tiel

Bedrijfsplan Veerdienst Tiel – Wamel (2013)

Instemming met inrichting regiecentrale Basismobiliteit (2016)


https://www.tiel.nl/wonen_en_leven/projecten/mobiliteitsvisie_tiel_2008_2020

https://www.tiel.nl/wonen_en_leven/projecten/mobiliteitsvisie_tiel_2008_2020

https://raad.tiel.nl/DownloadFile.aspx?fileId=0255a58f-5c16-4f0f-bce9-0d08ce7a3300&fileType=Content

https://raad.tiel.nl/DownloadFile.aspx?fileId=fda6213b-5b42-4f98-9834-5bc2c17450a8&fileType=Content

https://raad.tiel.nl/DownloadFile.aspx?fileId=490827bc-066d-428b-92f9-3657e0dbd974&fileType=Content


Mobiliteit

Zorgen voor een goede en veilige verkeersinfrastructuur Regionaal wegennet A15 In 2016 is een plan van aanpak opgesteld voor een breed opgezette lobby om de doorstroming en de verkeersveiligheid op de A15 te verbeteren. Naast Tiel participeren hierin de Provincies Gelderland en Zuid-Holland (trekkers) en de regio's, gemeenten en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven in de A15-corridor. Daarbij betrekken we de uitkomsten van onderzoek door Regio Rivierenland in 2016. Lokaal wegennet Mobiliteitsvisie in relatie tot ruimtelijke ontwikkelingen Ruimtelijke, economische en verkeerskundige ontwikkelingen binnen en buiten Tiel maken een herijking van de Mobiliteitsvisie uit 2008 en het daarin opgenomen hoofdwegennet voor 2020 noodzakelijk, in relatie tot de herijking van de Structuurvisie. Regio Rivierenland actualiseert het regionale verkeersmodel uit 2012 - waar Tiel onderdeel van is - op basis van de gewijzigde inzichten over de ruimtelijke ontwikkelingen. Verkeersveiligheid Uitvoeringsplan Mobiliteit Tiel blijft werken aan een goede en (duurzaam) veilige verkeersinfrastructuur. Locaties waar relatief veel en/of ernstige ongevallen plaatsvinden krijgen prioriteit. De speerpunten in het uitvoeringsplan dat in 2013 is vastgesteld, zijn:

Inrichting van bestaande verkeersinfrastructuur (km-zones, fietsers en voetgangers, openbaar vervoer en goederenvervoer)

Duurzaam Veilig Tiel

Verkeersveiligheid (rond scholen inclusief handhaving)

Verkeerseducatie Door beperkte financiële middelen zijn in de afgelopen jaren niet alle in het uitvoeringsplan genoemde verkeersprojecten uitgevoerd.

Reguleren van parkeren (in de binnenstad)


Mobiliteit

Door de opening van de parkeergarage in de Westluidense Poort in 2017, de aanleg van een nieuw parkeerterrein in De Poort van Santwijck (2016) en de herinrichting van de parkeerterreinen in de Burense Poort (tot maart 2017 op proef, daarna mogelijk definitief) garanderen we voldoende parkeercapaciteit voor bezoekers van de binnenstad, ook bij evenementen en hoog water. Door een combinatie van betaald parkeren en vergunninghoudersparkeren voorkomen we parkeeroverlast in en rond de binnenstad. Ook in de omgeving van andere verkeersaantrekkende bestemmingen reguleren we - waar nodig - het parkeren, om overlast voor omwonenden te voorkomen.

Het goed regelen van het openbaar vervoer in, van en naar Tiel Openbaar vervoervisie De provincie Gelderland heeft in 2014 haar visie op de toekomst van het openbaar vervoer vastgesteld. Met de visie streeft de provincie naar een duurzaam en (op termijn) financieel houdbaar systeem van openbaar vervoer. De visie gaat uit van een aanbodgericht vast netwerk van (bestaande) treinverbindingen en hoog-bezette buslijnen. Daarnaast wordt onder de term "flexnet" ingezet op een samenstel van vraaggerichte vervoervoorzieningen. Dit heeft gevolgen voor het openbaar (bus)vervoer in Tiel en de regio. Het nieuwe vervoersysteem (Versis) draagt in eerste instantie zorg voor het vervoer van inwoners die thans gebruik maken van Regiotaxi Gelderland. Doel is om uiteindelijk te komen tot één integraal vervoersysteem (basismobiliteit) voor allen. De visie wordt de komende jaren in nauw overleg met de betrokken regio's uitgewerkt en geïmplementeerd, als bouwsteen van de basismobiliteit. Basismobiliteit Op 31 december 2016 loopt het uitvoeringscontract voor Regiotaxi ten einde. Op 25 mei 2016 heeft de Raad ingestemd met de invoering van een nieuw vervoersysteem voor de inwoners van regio Rivierenland.


Zorgen voor een goede en veilige verkeersinfrastructuur Regionale infrastructuur A15 Onder aanvoering van de Provincies Gelderland en Zuid-Holland wordt de lobby om de doorstroming en de verkeersveiligheid op de A15 op de korte en de lange termijn te verbeteren in 2017 voortgezet. Daarbij wordt ingezet op een breed pakket van maatregelen en initiatieven van de betrokken overheden en het bedrijfsleven.


Mobiliteit

N834 De Provincie is in 2016 gestart met de voorbereiding van groot-onderhoud van de N834 Tiel - Asch/Zoelmond (uitvoering 2019). Tiel is betrokken bij de te nemen maatregelen, planning en communicatie. Lokale infrastructuur Sanering verkeersborden Eind 2016 wordt de saneringsactie afgerond. In de eerste helft van 2017 wordt de Raad geïnformeerd over de resultaten. regionale fietsambitie In 2016 heeft de Regio Rivierenland een fietsambitie vastgesteld. De visie werken we in 2017 samen met de partners uit het bedrijfsleven, recreatie en toerisme, belangenorganisaties en gemeenten uit tot concrete maatregelen en acties. Voorstellen voor maatregelen die onder verantwoordelijkheid van de gemeente Tiel moeten worden uitgevoerd, betrekken we bij de afwegingen voor de Perspectievennota 2017. Verkeersveiligheid Uitvoeringsplan Mobiliteit In 2017 evalueren we de doelen en acties uit het uitvoeringsprogramma en worden waar nodig de ambities bijgesteld. Het resultaat is een nieuw (herijkt) Uitvoeringsplan Mobiliteit 2018-2020.

Reguleren van parkeren (in de binnenstad) Door het (verder) invoeren van "achteraf betalen" door middel van kentekenparkeren, op de grote parkeerterreinen en in de parkeergarage, neemt de klantvriendelijkheid van onze binnenstad toe: Men hoeft zich niet meer te haasten en betaalt alleen voor de geparkeerde tijd. Uit het raadsbesluit rondom “ Uitvoeringsplan parkeren binnenstad en omgeving” is ook aangegeven dat bij de bouw van de WLP de betaald parkeeruren worden aangepast naar 22.00 uur. Dit zal per 1 januari 2017 worden ingevoerd. Vanaf de opening van de WLP zal gemonitord worden hoe de bezetting en verdeling is op alle parkeerterreinen. Tot maart 2017 wordt de proef in de Burense Poort gehouden omtrent de samenvoeging van alle drie terreinen in combinatie met kentekenparkeren. Indien dit slaagt, zal het parkeerterrein en de omgeving worden heringericht als één geheel.

Het goed regelen van het openbaar vervoer in, van en naar Tiel Openbaar vervoervisie


Mobiliteit

De uitwerking van de openbaar vervoervisie geschiedt in nauw overleg met de gemeenten in Rivierenland. In 2017 verwachte we duidelĳkheid over de invulling van het nieuwe openbaar vervoersysteem en de eventuele overdracht van taken en verantwoordelijkheden naar de lagere overheden (regio's, gemeenten). In het kader van de uitwerking van de visie heeft de Provincie opdracht gegeven voor de uitvoering van twee pilots van vraaggestuurd vervoer in Tiel: individueel (ouderen)vervoer door Servicepunt Thuiswonen en de ontsluiting van de bedrijventerreinen vanaf station Tiel door de stichting Dirk III. De Provincie voert deze pilots in 2017 uit en evalueert deze in samenwerking met gemeente Tiel. Daarnaast onderzoeken we de mogelijkheden om te komen tot collectief (bus)vervoer in spitsuren tussen station Tiel en de bedrijventerreinen. Basismobiliteit Vanaf 1 januari 2017 is een regionaal vervoersysteem voor de inwoners van regio Rivierenland in werking. Het systeem bestaat uit een regiecentrale (ritaanname en planning) en vervoerders (uitvoering vervoer). Het systeem zal zodanig worden ingericht dat in een later stadium - naast gebruikers van de huidige Regiotaxi Gelderland - andere gemeentelijke vervoersvormen uit het flexnet kunnen instromen. Contractgestuurde Dienstverlening van Regio Rivierenland geeft de organisatie van het vervoersysteem vorm. De kosten van het toekomstige Wmo-vervoer in Versis worden beïnvloed door onder meer de het daadwerkelijke gebruik (indicatiebeleid), de invloed van een nieuwe verdelingssystematiek (vastgesteld), de uitkomst van de aanbestedingen, en de hoogte van de reizigersbijdrage. Uit een doorrekening van de verdeelsystematiek is gebleken dat de financiële effecten voor Tiel naar verwachting nihil zijn. Het Veer In 2017 maken we het nieuwe kassasysteem op de Pomona gebruikersvriendelijker. Naast het contact-betalen maken we het systeem geschikt om ook door middel van pin-betalen en contactloos betalen een vervoersbewijs te verkrijgen.


Mobiliteit




begroot 2016

begroot 2017

begroot 2018

begroot 2019

begroot 2020

Lasten 2.322 2.128 2.273 2.926 2.870 2.831

Baten 1.977 1.887 2.479 2.604 2.656 2.759

Resultaat voor bestemming 345 241 -206 322 214 72

Mutaties reserves:

toevoegingen 726 665 744 1.122 1.178 1.285

onttrekkingen 191 176 124 801 773 737

Resultaat na bestemming 880 730 413 644 619 620


Mobiliteit


2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020

0.10 Mutaties reserves 726 665 744 1.122 1.178 1.285

0.63 Parkeerbelasting 0 0 0 0 0 0

2.1 Verkeer en vervoer 720 603 603 601 599 597

2.2 Parkeren 1.207 1.148 1.309 1.985 1.958 1.922

2.5 Openbaar vervoer 395 378 361 340 314 313

totaal lasten 3.048 2.793 3.017 4.049 4.049 4.116


0.63 Parkeerbelasting 1.313 1.220 1.809 1.934 1.987 2.089

2.1 Verkeer en vervoer 4 9 9 9 9 9

2.2 Parkeren 400 386 386 386 386 386

2.5 Openbaar vervoer 261 272 275 275 275 275

totaal baten 2.168 2.063 2.603 3.405 3.429 3.496

totaal taakvelden 880 730 413 644 619 620


Mobiliteit



Lagere kapitaallasten m.n. door verlaging doorbelasting rente V 44


V 235

Huurkosten parkeerterrein Taluud N 60

Lager onderhoud straatmeubilair V 20

Exploitatielasten WLP N 359

Pilots openbaar vervoer in 2017 N 20

Second opinion fietsonveilige locaties V

8

Hogere parkeerinkomsten o.a. door uitbreiding betaalde parkeerduur en WLP V 588

Hogere storting in reserve parkeren N 130

Div kleine verschillen N 9

Nieuwe uitgaven



Pilots openbaar vervoer 20





Reserve parkeren 4.754.136 47.541 696.219 124.474 5.373.422


Mobiliteit


Ruimtelijke en Economische ontwikkeling

Programma 5


Wat willen we

Tiel is een attractieve en vitale centrumstad, waar het prettig wonen is. De gemeente stimuleert het economische klimaat in Tiel op een actieve wijze, zodat bedrijven bereid zijn te investeren in de gemeente en er voldoende en passende arbeidsplaatsen ontstaan. De gemeente stuurt op goede ruimtelijke kwaliteit waardoor de stad ook in de toekomst een prettig woon- en leefklimaat biedt voor haar inwoners. Attractieve centrumstad Tiel is een stad met een rijk historisch verleden en heeft van oudsher al een positie als centrumstad. Maar het karakter daarvan verandert. De industrie, die de stad ooit werk en inkomen bracht, is in de jaren '80 voor een belangrijk deel uit de stad verdwenen. Tiel bleef daarna achter met een onevenwichtig sociaal-economisch profiel. Om hieraan tegenwicht te bieden zijn belangrijke investeringen gedaan in de ontwikkeling van onder andere bedrijventerreinen en woongebieden. Programma's zijn gemaakt om aan Tiel de verdere noodzakelijke en inspirerende impuls te geven. Programma’s die inzetten op versterking van de kwaliteiten van de Stationsomgeving en het Waalfront om Tiel aantrekkelijker te maken, ook voor hogere en middeninkomens. De coalitiepartijen hebben hun gezamenlijke ambities vastgelegd in het Bloesemakkoord voor Tiel 2014 – 2018. Tiel blijft investeren om een aantrekkelijke gemeente te zijn, waar iedereen kan meedoen. Hiervoor moet de woningbouwproductie op peil blijven, ondanks dat op dit moment de woningbehoefte minder is. Wonen In het verlengde van de vastgestelde Woonvisie 2014-2018 ‘gewoon goed wonen’ zijn in september 2014 de nieuwe prestatieafspraken ondertekend door de gemeente en corporaties. Onderdeel hiervan zijn onder meer het uitwerken van de onderste trede woonladder en afspraken over de duurzaamheid van het woningbezit van de corporaties. Mede naar aanleiding van afspraken met de regio Rivierenland en de provincie heeft de Gemeente Tiel het woningbouwprogramma tot 2020 herijkt. Het afgelopen jaar is in overleg tussen provincie en regiogemeenten gekomen tot een afgewogen kwantitatief en kwalitatief regionaal woningbouwprogramma. De structuurvisie geeft het kader waarbinnen alle ruimtelijke ontwikkelingen moeten plaatsvinden. De structuurvisie is inmiddels deels verouderd en wordt in 2017 herijkt. Het voornemen is om met deze herijking vooruit te lopen op de Omgevingswet (inwerkingtreding verwacht in



2019) en de structuurvisie om te vormen tot een omgevingsvisie. In dat proces komt onder meer de vraag terug in welke mate in de toekomst nog ingezet wordt op uitbreidingslocaties. Poortenstrategie In het Bloesemakkoord wordt de poortenstrategie (Westluidense Poort, Santwijckse Poort en Burense Poort) onderschreven die de gemeente Tiel heeft neergelegd in onder meer het masterplan Waalfront. De ontwikkeling van de Westluidense Poort, inclusief parkeergarage en het cultuurcluster, is in volle gang. In de Santwijckse Poort wordt (tijdelijk) een parkeerterrein aangelegd en wordt de verkeersafwikkeling verbeterd door de aanleg van een rotonde. In de Burense Poort wordt de openbare ruimte heringericht zodat er een goede voetgangersverbinding met de binnenstad ontstaat en een aantrekkelijk parkeerterrein ontstaat voor zowel bezoekers van de winkels in het gebied, als bezoekers van de binnenstad. Cultuurhistorie Omdat de gemeente Tiel trots is op haar bijzonder lange bewoningscontinuïteit en de nog altijd tastbare geschiedenis, zowel ondergronds (archeologie), als bovengronds (monumenten), profileert zij zich als een gemeente waar erfgoed een belangrijke rol speelt. Nieuwe ontwikkelingen gaan gepaard met respect voor de vele facetten die met onze cultuurhistorie samenhangen. Tiel Fruitstad aan de Waal Tijdens de raadsvergadering van 20 april 2016 stelde de raad de positionering Stadspromotie vast en koos voor Tiel, Fruitstad aan de Waal. De komende jaren willen we Tiel op basis hiervan stevig positioneren en profileren samen met (groepen) inwoners, ondernemers en evenementenorganisatoren. Met Hart van Tiel en zoveel mogelijk evenementenorganisatoren wordt vruchtbaar samengewerkt om de Tielse binnenstad levendig en aantrekkelijker te maken (een voorbeeld is de plaatsing van bloembakken in de binnenstad, het faciliteren van het evenementenaanbod en het stimuleren van de fruitbeleving in de stad). Economisch klimaat / ontwikkeling Het verbeteren en ontwikkelen van bedrijfslocaties is een manier om de werkgelegenheid te behouden cq. te vergroten. Ook het versterken van de detailhandelstructuur met daarbij speciale aandacht voor de binnenstad, perifere locaties en de wijkwinkelcentra, speelt hierbij een belangrijke rol. Afstemming en samenwerking vindt plaats met de provincie Gelderland, de regio Rivierenland, het Platform Onderwijs en Arbeidsmarkt en het georganiseerde bedrijfsleven. Bedrijfslocaties In 2017 wordt, binnen het kader van het Regionaal Programma Bedrijventerrein, ingezet op de verdere uitbreiding van het bedrijvenpark Medel als economische en structuurversterkende ontwikkeling. Deze uitbreiding wordt met name gericht op bedrijven die omvangrijke kavels vragen van enige hectares. De uitgifte van bedrijfskavels vindt plaats binnen de afspraken die zijn vastgelegd in het afsprakenkader Regionale samenwerking bedrijventerreinen Regio Rivierenland en binnen het Regionaal Acquisitie Punt (RAP).



De kwaliteitsverbetering van het bedrijventerrein Kellen wordt afgerond. Samen met de Ondernemers Coöperatie Tiel (OCT) wordt onderzocht in hoeverre de ondernemers in het kader van parkmanagement ook verantwoordelijk kunnen zijn voor het onderhoud en beheer van het openbaar groen op de bedrijventerrein in Tiel zoals dat ook al gebeurt door de Coöperatie Medel op het bedrijvenpark Medel. Binnenstad en detailhandel Ter versterking van de detailhandelsstructuur en vergroting van de koopkrachtbinding blijft het de ambitie om het winkelaanbod in Tiel nog gevarieerder en aantrekkelijker te maken. Sfeer en beleving van de binnenstad wordt hierbij steeds belangrijker. Dit is ook zo opgenomen in de concept Binnenstadsvisie die na vaststelling verder uitgewerkt wordt in een uitvoeringsprogramma en een belangrijke basis is voor het actualiseren van het bestemmingsplan voor de binnenstad. In 2017 wordt vervolg gegeven aan de realisatie van de afspraken die zijn overeengekomen in de Retaildeal. Verder wordt in 2017 de detailhandelsnota geactualiseerd. In 2015 hebben een aantal inspirerende bijeenkomsten geleid tot een tiental projecten die zijn geïnitieerd door de binnenstadsvereniging Hart van Tiel. De gemeente vervult hierbij waar nodig en wenselijk een ondersteunende rol en heeft voor de realisatie van een aantal van deze projecten financiële middelen beschikbaar gesteld. Recreatie en toerisme Recreatie en toerisme maken steeds meer onderdeel uit van de Tielse economie. Ook in 2017 werken we door samenwerking en stimulering aan de ambitie om de aantrekkelijkheid van Tiel voor recreanten en toeristen te versterken (cultuuraanbod, evenementen, winkelen, overnachtingsmogelijkheden, fietsen wandelroutes, etc.). Op regionaal niveau werken we samen binnen het speerpunt Recreatie en Toerisme. De uitvoeringsorganisaties van het speerpunt Recreatie en Toerisme zijn het Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT Rivierenland) en Recreatiemaatschappij Uit®waarde. Regio In 2017 wordt gewerkt aan het behalen van de doelen uit het Ambitiedocument Regio Rivierenland binnen het hiervoor opgestelde uitvoeringsprogramma. Duidelijk wordt of een Regionaal Investeringsfonds kan worden ingesteld en op welke wijze dit fonds wordt ingezet om de economie in de regio te stimuleren op met name de speerpunten Economie en Logestiek, Agribusiness en Recreatie en Toerisme. Binnen het speerpunt Economie en Logistiek blijft de ontwikkeling van Rivierenland als Logistieke Hotspot centraal staan mede in het groter geheel van de Logistics Valley en de Gelderse Corridor. Economie, onderwijs en arbeidsmarkt Door mondiale en landelijke economische ontwikkelingen, wijzigingen in regels en wetgeving (o.a. Participatiewet) en het landelijk sociaal akkoord, wordt de verbinding tussen economisch beleid en arbeidsmarktbeleid steeds hechter. Gemeenten krijgen een steeds grotere rol op het terrein van de regionale arbeidsmarkt en economische ontwikkeling. Ook in 2017 ligt, samen met de partners in het platform Onderwijs en Arbeidsmarkt, de focus op: 1. De aansluiting tussen onderwijs en werkgevers (een leven lang leren, innovatieve onderwijsconcepten); 2. Het bevorderen van economische groei en banen;



3. Het duurzaam werken aan ondernemerschap en het koppelen van de sociale arbeidsmarktagenda aan de economische agenda; 4. Optimalisering van de regionale vestigingsfactoren voor bedrijven zoals een kwalitatief goede beroepsbevolking, bereikbaarheid, ruimte, regionale netwerken, kwaliteit van wonen, etc.



Doelenoverzicht Wat willen we bereiken? Tiel is een attractieve centrumstad, waar het prettig leven is. De gemeente Tiel stimuleert het economische klimaat op een actieve wijze, zodat bedrijven bereid zijn te investeren in de gemeente en er voldoende en passende arbeidsplaatsen ontstaan.


1. Aantrekkelijk wonen en leven stimuleren door ruimtelijke ontwikkeling en inrichting verder vormgeven

1. Uitvoeren van het oplossingsscenario wateropgave Tiel Oost;

Uitvoeren aanleg Spoorsingel midden

2. Uitvoeren Masterplan Waalfront in deelprojecten:

Uitvoeren ontwikkeling Westluidense Poort (1e deelproject Masterplan Waalfront)

Uitvoeren ontwikkeling FluviaTiel (fase 1)

3. Uitvoeren Masterplan Stationsgebied in deelprojecten:

Ontwikkeling Burensepoort

4. Beeldkwaliteit van de stad versterken

4. Monitoren en actualiseren van het kwantitatief en kwalitatief regionaal woningbouwprogramma

6. Het ontwikkelen van:

Wielerpark Schaarsdijkweg

Fluvia Tiel (geheel)

Santwijcksepoort

7. Het begeleiden van ruimtelijke initiatieven van derden (accounts)

2. Voldoende en passende werkgelegenheid behorende bij de regiofunctie van Tiel

1. Positieve bijdrage leveren aan de werkgelegenheid door o.a. de ontwikkeling en uitbreiding van Medel en revitalisering / herstructurering van bedrijfslocaties

2. Inzetten op het versterken van de detailhandelstructuur met speciale aandacht voor binnenstad, wijkwinkelcentra en perifere detailhandelslocaties.



3. Versterken van de koopkrachtbinding en koopkrachttoevloeiing 4. De ontwikkelingsmogelijkheden verder onderzoeken voor bedrijvigheid aan het water

(provinciaal/regionaal onderzoek natte bedrijventerrein/logistieke hotspot Rivierenland)

3. Versterken van de Tielse binnenstad 1. Opstellen van een (ruimtelijke) visie Binnenstad 2. Actualiseren van het bestemmingsplan Binnenstad 3. Uitvoeren ontwikkeling Westluidense Poort 4. Uitvoeren tijdelijke invulling Santwijcksepoort 5. Samenwerken met Hart van Tiel en waar nodig en wenselijk ondersteuning bij projecten

Binnenstad (binnenstadsmanagement)

4. Versterken van recreatie/ toerisme in Tiel

Vanuit het speerpunt Recreatie en Toerisme van de regio Rivierenland wordt regionaal samengewerkt.

5. Het versterken van de identiteit en het imago van Tiel

Tiel positioneren als 'Fruitstad aan de Waal' door inwoners, bedrijven en evenementenorganisatoren als dragers bij het Tielse beeldmerk te betrekken.



Indicatoren

1a. Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting verder vormgeven

1b. Structuur van de stad versterken Onderstaand kaartje is gebaseerd op in de Structuurvisie Tiel 2030 opgenomen ontwikkelingen.



1c. Realisatie woningbouw

realisatie Prognose nulmeting norm

1B Woningbouw 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2010

Huur: aantal nieuwe woningen

- tot toeslaggrens 20 30 2 28 n.v.t. n.v.t.

- boven toeslaggrens

0 0 0 0 n.v.t. n.v.t.

Koop: aantal nieuwe woningen

X.

X.



- tot € 170.000 0 0 2 0 0 0 n.v.t. n.v.t.

- € 170.000 - € 200.000

35 10

7 40 8 14 n.v.t. n.v.t.

- € 200.000 - € 250.000

25 4

50 25 34 n.v.t. n.v.t.

- boven € 250.000 30 1 7 56 37 71 n.v.t. n.v.t.

Totaal: aantal nieuwe woningen

110

45

18*

146

70

147

n.v.t.

165.

* Dit cijfer is gebaseerd op de BAG, echter niet alle nieuwbouw is verwerkt, waarmee de werkelijke cijfers hoger liggen dan (ca. 75 woningen). Dit komt volgend jaar in de BAG-cijfers terug.

realisatie 1e half j bron nulmeting norm

2 Voldoende en passende werkgelegenheid 2014 2015 2016 2017 (2011)

Werkgelegenheid (aantal banen) in Tiel: 22.630 22.710 22.710 PWE*

23.370 (100%) Relatief

vergelijkbaar met regionale / provinciale

cijfers***

overige dienstverlening 7.830 7.710 7.710 7.520 (32%)

handel 4.910 4.950 4.950 4.920 (21%)

delfstoffen, industrie / nutsbedrijven 2.680 2.860 2.860 3.000 (13%)

financiële en zakelijke dienstverlening 3.130 3.130 3.130 3.430 (15%)

vervoer 2.130 2.180 2.180 2.270 (10%)

Aantal bedrijven in Tiel 3.170 3.210 3.210

PWE*

3.030 Relatief vergelijkbaar met regionale / provinciale

cijfers***

Aantal bedrijven in Regio Rivierenland 23.720 24.210 24.210 21.650

Aantal bedrijven in Gelderland 166.370 170.230 170.230 151.142

Aantal detailhandelsbedrijven heel Tiel:

Locatus

Relatief

vergelijkbaar per branche

met

exclusief leegstand, aantal Verkooppunten / aantal m² WVO 279

(85.822)

264 (83.362)

301 (85.807)



inclusief leegstand, aantal Verkooppunten / aantal m² WVO 329

(92.230)

327 (93.009)

348 (94.260)

vergelijkbare steden***

Aantal detailhandelsbedrijven binnenstad Tiel:

Locatus

Relatief

vergelijkbaar per branche

met vergelijkbare

steden***

exclusief leegstand, aantal Verkooppunten / aantal m² WVO

158 (28.955)

154 (31.913)

175 (28.900)

inclusief leegstand, aantal Verkooppunten / aantal m² WVO

193 (35.301)

196 (38.172)

209 (34.771)

Aantal passanten binnenstad Tiel:

Geen actuelere en vergelijkbare informatie

Koop- stroom

onderzoek 2011**

Toename Zaterdag 20.230

Donderdag 8.400

Koopavond 5.650

Totaal 34.280

Koopstroom onderzoek:

Geen actuelere informatie

Koop- stroom

onderzoek 2011**

Toename algemeen oordeel over binnenstad (cijfer) 6,9

% lokale koopkrachtbinding dagelijks 98

% lokale koopkrachtbinding niet-dagelijks 82

% regionale koopkrachtbinding dagelijks 12

% regionale koopkrachtbinding niet-dagelijks 20

* De gegevens van de PWE komen voort uit het lidmaatschap van de regio op de Provinciale Werkgelegenheid Enquête (PWE) Gezien

de huidige economische dynamiek zijn de getallen voor 2017 gelijk aan 2016. Een betrouwbare inschatting is niet te maken. ** Het koopstroomonderzoek wordt, bij beschikbaarheid van financiële middelen, één keer in de 5 jaar uitgevoerd. In 2017 zal bij de

herijking van de detailhandelsnota ook een koopstroomonderzoek worden uitgevoerd. ***

Eventuele toe- of afname van de werkgelegenheid en het aantal (detailhandels) bedrijven wordt mede verklaard door deze activiteiten of door andere (macro-) economische ontwikkelingen zoals de economische recessie, automatisering of outsourcing van productie activiteiten naar het buitenland.



realisatie 1e half j bron nulmeting norm

4 Versterken van recreatie/toerisme in Tiel

2014 2015 2016 2017 (2011)

Opbrengst toeristenbelasting € 39.785 € 45.280 46570

€ 22.000 22700

€ 46.000 47.500

Aantal overnachtingen 40.425

Imago van Tiel (2010)

Aantal bezoekers van de Zaak van de Stad

5.000 7.940 4.340 8.500 Zaak van de Stad

6.130 X



Functiemenging % 2015 56,3 51,3

Bruto gemeentelijk product Verhouding tussen verwacht en gemeten product

2013 116 100

Vestiging (van bedrijven) Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd 15-64 jaar

2015 116,5 122,4

Gemiddelde WOZ waarde Duizend euro 2015 189 206

Nieuw gebouwde woningen Aantal per 1.000 woningen 2013 3,1 6,6

Demografische druk % 2016 50,9 53

bron: www.waarstaatjegemeente.nl


De ruimtelijke ontwikkeling en inrichting verder vormgeven

Structuurvisie Tiel 2030

Bestemmingsplannen

Nota 'Planologisch beleid' 2012-2022 en de jaarlijkse voortgangsrapportages

Nota Tiel Digitaal geordend 2007 (met Handboek standaard bestemmingsplanregels)

https://www.tiel.nl/wonen_en_leven/ruimtelijke_plannen/structuurvisie/plan

https://www.tiel.nl/wonen_en_leven/ruimtelijke_plannen/



Masterplan Waalfront 2005

Masterplan Stationsgebied 2008

Masterplan gebiedsontwikkeling Haven Kanaalzone-FluviaTiel 2012

Beeldkwaliteitsvisie 2014

Het economisch klimaat in Tiel aantrekkelijk maken en houden

Detailhandelsnota 2012-2017

Regionale detailhandelsnota (door gemeenteraad Tiel vastgesteld, september 2015 nog in besluitvormingsprocedure bij de regio)

Samenwerkingsovereenkomst met binnenstadsvereniging Hart van Tiel (2015)

Retaildeal met Rijksoverheid (2016)

Convenant Subsidieverstrekking Ondernemersfonds Tiel (2014)

Gemeenschappelijke Regeling Industrieschap Medel (2016)

Businessplan voor de bedrijfsomgeving Kellen (2014)

Afsprakenkader Regionale samenwerking bedrijventerreinen Regio Rivierenland (2013)

Ambitiedocument 2016 - 2020 Regio Rivierenland (2016)

Regionaal Programma Bedrijventerreinen Rivierenland (herijking 2016)

Businessplan en Masterplan Logistieke Hotspot Rivierenland (2012)

Toeristisch recreatieve visie regio Rivierenland 'Versterken en Uitbouwen' 2012-2015

Regionale Visie Vrijetijdseconomie 2015- 2025 Kansenkaart Recreatie & Toerisme Rivierenland

Kampeerbeleid 2009

Positonering Stadspromotie (vastgesteld in raad van 20 april 2016)

Goed wonen in Tiel voor iedereen

Tielse Woonvisie 2014-2018 'gewoon goed wonen'

Prestatieafspraken met woningcorporaties SVT en SCW (2014-2018)

Versterken van de historische identiteit

https://www.tiel.nl/wonen_en_leven/projecten/waalfront

https://www.tiel.nl/wonen_en_leven/ruimtelijke_plannen/masterplan_stationsgebied/plan

https://www.tiel.nl/wonen_en_leven/projecten/fluviatiel

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Detailhandelsnota%202012_2017



Cultuurhistorische Waardekaart 2006

Kadernota cultuurhistorie 'Voortbouwen op fundamenten' 2009

Beleidsadvieskaart archeologie 2009

Erfgoedverordening 2009

Beleidsnota Cultuurhistorie Tiel 2011

Uitwerkingsprogramma Cultuurhistorie 2012-2015

Identiteit en imago van Tiel Notitie Tiel Fruitstad aan de Waal


De ruimtelijke ontwikkeling en inrichting verder vormgeven Planologisch beleid De planning voor de integrale herziening van alle Tielse bestemmingsplannen is opgenomen in de Nota Planologisch Beleid. Over de voortgang wordt jaarlijks gerapporteerd. In deze nota is een cyclus opgenomen voor de herziening van de bestemmingsplannen waarmee het plannenbestand actueel gehouden wordt. Omgevingswet De Omgevingswet is op 22 maart 2016 aangenomen door de Eerste kamer en treedt volgens de huidige planning in 2019 in werking. Met de wet worden de huidige wetten en regels op het gebied van de fysieke leefomgeving vereenvoudigd en gebundeld (van 26 wetten naar 1 wet, onder andere de Wet Ruimtelijke Ordening, de Wet Algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en grote delen van de wet Milieubeheer en de Woningwet). In de wet is de verplichting opgenomen dat rijk, provincies en gemeenten een omgevingsvisie moeten opstellen. In de omgevingsvisie beschrijven zij de strategische keuzes voor de fysieke leefomgeving. Over het omgevingsplan (dat in de plaats komt van de huidige bestemmingsplannen) is afgesproken dat gemeenten er maximaal één moeten opstellen voor hun hele grondgebied. Bij de invoering van de wet worden alle geldende bestemmingsplannen gebundeld en beschouwd als het omgevingsplan. Voor een succesvolle invoering van de wet is het cruciaal dat gemeenten hun nieuwe rol kennen en kunnen uitvoeren. Op basis van het door de raad te bepalen ambitieniveau wordt in de komende jaren invulling gegeven aan de implementatie van de nieuwe wet.

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Beleidsnota%20Cultuurhistorie



https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/tiel_fruitstad_aan_de_waal



Het economisch klimaat in Tiel aantrekkelijk maken en houden Binnenstadsvisie en detailhandelsnota In 2017 wordt evenals in voorgaande jaren op lokaal, regionaal en provinciaal niveau samengewerkt ter bevordering van de economie. Op lokaal niveau geeft de binnenstadsvisie, de herijking van de detailhandelsnota en het herzien van het bestemmingsplan Binnenstad richting aan de gewenste ontwikkelingen in de detailhandel. Gezien de dynamische ontwikkelingen in de detailhandel zet de verschuiving van fysieke aankopen naar internet aankopen zich voort. Duidelijk is wel geworden dat internetwinkels ook behoefte hebben aan fysieke winkels. De bezoeker verlangd naast een diversiteit aan goede winkels, horeca en cultuurvoorzieningen ook een aantrekkelijk gebied waar sfeer en beleving een belangrijke rol vervullen. Regionaal Investeringsfonds Voor de uitwerking en stimulering van initiatieven in het kader van het Ambitiedocument Regio Rivierenland vindt de afweging plaats of hiervoor een Regionaal Investeringsfonds wenselijk is. Mochten de regiogemeenten hiervoor kiezen dan wordt dit in 2017 verder uitgewerkt. Hierbij wordt ook onderzocht wat de mogelijkheden en rol van een Economic Board kan zijn. Ontwikkelingen breedband Door de regio Rivierenland zijn de mogelijkheden onderzocht om een duurzaam en toekomstgericht breedbandnetwerk aan te leggen in de gebieden waar marktpartijen dit niet willen doen. Dit geldt dan vooral voor de buitengebieden. In 2017 wordt duidelijk wat de mogelijkheden zijn en wat de financiële consequenties zijn. Op basis daarvan wordt aan de gemeenten een voorstel voorgelegd over het ontwikkelen van dit toekomstgericht breedbandnetwerk.

Goed wonen in Tiel voor iedereen Economische crisis De economische crisis heeft grote gevolgen gehad voor de bouwsector. Ook binnen de gemeente Tiel is dit duidelijk zichtbaar. De nieuwbouw van woningen stond lange tijd onder druk. Dit heeft tot gevolg dat sommige woningbouwprojecten vertraging hebben opgelopen en dat projecten worden uitgesteld. Gelukkig is en wordt in diverse projecten nog gewoon geïnvesteerd en vertoont de markt de eerste tekenen van herstel. Demografische ontwikkelingen Voor het rivierengebied wordt de omslag van (afnemende) bevolkingsgroei naar bevolkingsafname verwacht rond 2035. Het is dus zaak om hierop tijdig voor te sorteren. In de nieuwe Tielse Woonvisie speelt deze omstandigheid reeds een rol, alhoewel voorlopig het aantal



huishoudens nog blijft groeien als gevolg van gezinsverdunning. Wanneer het omslagpunt voor de woningmarkt komt, is op dit moment nog onzeker. Woonvisie Tiel 2014-2018 'gewoon goed wonen' De woonvisie is in oktober 2013 vastgesteld. In september 2014 zijn de prestatieafspraken vastgesteld. In 2017 werken we verder aan de uitvoering van de woonvisie en de prestatieafspraken.

Versterken van de historische identiteit Cultuurhistorisch beleid De beleidsnota Cultuurhistorie Tiel is in 2011 vastgesteld. Deze beleidsperiode, met bijbehorend Uitvoeringsprogramma Cultuurhistorie 2012-2015 liep tot en met 2015. Een evaluatie en herziening van het beleid stond gepland om samen te vallen met de nieuwe Erfgoedwet (1 januari 2016). De inwerkingtreding van de wet kende helaas uitstel, waarop ook de beleidsherziening is uitgesteld. In de periode medio 2016-2017 wordt het beleid nu herzien, want:

de nieuwe Erfgoedwet (2016) is per 1 juli 2016 van kracht geworden;

er wordt geanticipeerd op de aanstaande Omgevingswet, waarin onderdelen van de huidige Monumentenwet worden vertaald;

de Cultuurhistorische Waardekaart van de gemeente Tiel is aan het einde van haar beleidscyclus. Deze is mede vanwege bovenstaande, maar ook gezien de nieuwe inhoudelijke inzichten grondig herzien en wordt in combinatie met het herziene beleid voorgelegd;

tot slot is het wenselijk dat een aantal beleidsdoelstellingen uit de periode 2012-2015 een nadere uitwerking krijgen, met name op het gebied van de lokale monumentenzorg en het integreren van aanverwante beleidsvelden.

Historische Identiteit Het continueren van bestaand beleid, alsmede het formuleren en uitwerken van het te herziene beleid vereist voldoende financiële dekking. Hiertoe doen we dan ook hernieuwde voorstellen in een uitwerkingsprogramma behorende bij het herziene beleid. Voor een indicatie van de budgetten verwijzen we voor nu naar het uitvoeringsprogramma Cultuurhistorie 2012-2015.

Identiteit en imago van Tiel Medio 2016 heeft de raad de beleidsnotitie Positionering Stadspromotie vastgesteld. Deze notitie vormt de leidraad voor stadspromotie de komende jaren.




Industrieschap Medel De gemeenten Neder-Betuwe en Tiel zijn de deelnemende gemeenten in de Gemeenschappelijke regeling Industrieschap Medel (GRIM). In het Algemeen Bestuur zijn de betrokken gemeenten vertegenwoordigd met elk vier leden. In het Dagelijks Bestuur hebben van iedere gemeente twee collegeleden zitting. De voorzitter en waarnemend voorzitter worden gekozen uit de Tielse leden. Dit samenwerkingsverband heeft als doel de ontwikkeling van het bedrijvenpark Medel. Medel heeft zowel een lokaal, subregionaal als (boven) regionaal karakter en is gelegen in de gemeente Tiel. Medel wordt in oostelijke richting met ca. 52 ha. netto en ca. 72 ha. bruto terrein uitgebreid (Medel Afronding). Hiervoor lopen de noodzakelijk planologische procedures en onderzoeken. Voor Medel I en Medel Afronding zijn grondexploitaties vastgesteld door het Algemeen Bestuur van het Industrieschap Medel conform de GRIM. De ontwikkeling van het bedrijvenpark Medel brengt financiële risico's met zich mee. De berekende risico's kunnen binnen de grondexploitaties worden afgedekt.Met de ontwikkeling van Medel Afronding kunnen in 2017 weer grote kavels worden aangeboden (groter dan 3,5 hectare).

Stichting beheer aandelen logistieke hotspot Rivierenland De Logistieke Hotspot Rivierenland is een economisch ontwikkelingsproject waardoor de regio als logistiek centrum verder op de kaart wordt gezet door middel van een regionale netwerkorganisatie (overheden, onderwijs en bedrijfsleven). Het is een vorm van publiek-private samenwerking. Stichting Aandelenbeheer Logistieke Hotspot Rivierenland is enig aandeelhouder van de Logistieke Hotspot Rivierenland BV. De gemeente heeft 200 certificaten van aandelen gekocht van de Stichting Beheer Aandelen Logistieke Hotspot Rivierenland. Door deze deelname krijgt de gemeenten (beperkte) medezeggenschap in de Stichting LHR en daarmee ook in de activiteiten van de uitvoeringsorganisatie LHR BV. De LHR BV voert projecten uit en zorgt daarnaast voor nationale en internationale acquisitie. Belangrijkste ontwikkelingen voor 2017 zijn naast de reguliere branding, communicatie, promotie en acquisitie activiteiten van de LHR de opstart van drie aanjaagprojecten (in samenwerking met Logistics Valley):

1. Control tower; 2. Samenwerkingsverband met een partner in Indonesië; 3. Opstarten van het agrologistieke project Food Consolidation Centre.



Recreatieschap Nederrijn, Lek en Waal Het recreatieschap behartigt de gezamenlijke belangen op het gebied van openluchtrecreatie, toerisme, landschapschoon en natuurbescherming op bovenlokaal niveau. Samen met het Natuur- en Recreatieschap Lingegebied en het Recreatieschap Over-Betuwe wordt deelgenomen in de B.V. Recreatiemaatschappij Rivierengebied. Sinds mei 2008 is de naam gewijzigd en wordt gewerkt vanuit de handelsnaam Uit®waarde.Vanuit haar rol maakt Uit®waarde onderdeel uit van de uitvoeringsorganisatie van het speerpunt 'Recreatie en Toerisme' van de Regio Rivierenland.


De ruimtelijke ontwikkeling en inrichting verder vormgeven

Uitvoeren meerjarenplan planologisch beleid

integrale herziening bestemmingsplan Buitengebied

integrale herziening bestemmingsplan Binnenstad

opstellen omgevingsvisie (structuurvisie nieuwe stijl)

Uitvoeren van het Masterplan Waalfront in deelprojecten

uitvoeren ontwikkeling Westluidense Poort

het gefaseerd ontwikkelen en uitvoeren van FluviaTiel

planontwikkeling Santwijckse Poort

Planontwikkeling (en realisatie van onderdelen van de) Burense Poort

Uitvoeren ontwikkeling Wielerpark Schaarsdijkweg

Samenwerking en ondersteuning van door Hart van Tiel geïnitieerde projecten binnenstad

Het economisch klimaat in Tiel aantrekkelijk maken en houden

Afronden Binnenstadsvisie en opstellen uitvoeringsprogramma

Herijken van de detailhandelsvisie

Invulling geven aan de afspraken uit de RetailDeal



Verder ontwikkelen en uitbreiden van bedrijvenpark Medel (Medel fase 2 het opstellen ruimtelijke en financiële kaders/plannen)

Kwaliteitsverbetering bedrijventerrein Kellen

Voor economische ontwikkelingen in de regio uitvoering geven aan het uitvoeringsprogramma behorende bij het Regionaal Ambitiedocument (speerpunten; Economie en Logistiek, Agribusiness en Recreatie en Toerisme).

Bijdragen aan de ontwikkeling van Rivierenland als Logistieke Hotspot mede in het groter geheel van de Logistics Valley en de Gelders Corridor.

Samen met de partners in het platform Onderwijs en Arbeidsmarkt bijdragen aan: 1. De aansluiting tussen onderwijs en werkgevers (een leven lang leren, innovatieve onderwijsconcepten); 2. Het bevorderen van economische groei en banen; 3. Het duurzaam werken aan ondernemerschap en het koppelen van de sociale arbeidsmarktagenda aan de economische agenda; 4. Optimalisering van de regionale vestigingsfactoren voor bedrijven zoals een kwalitatief goede beroepsbevolking, bereikbaarheid,

ruimte, regionale netwerken, kwaliteit van wonen, etc.

Goed wonen in Tiel voor iedereen

Uitvoering woonvisie

Uitvoeren prestatieafspraken

Versterken van de historische identiteit

Beeldvormingsavond

Herziening Cultuurhistorisch beleid

Herziening Uitvoeringsprogramma Cultuurhistorisch beleid

Herziening Cultuurhistorische Waardekaart

Identiteit en imago van Tiel

Tiel, fruitstad aan de Waal verder thematisch invullen en uitbouwen samen met partners in de stad, zoals de grote evenementenorganisatoren, bedrijven en onderwijsinstellingen.

Initiatieven ondersteunen die de fruitbeleving in de stad versterken. Dit doen we in nauwe samenspraak met Hart van Tiel en inwoners.

Nagaan op welke wijze we een samenwerking met de Belgische Fruitstad Sint Truiden kunnen versterken ten gunste van het fruittoerisme.



In 2017 wordt de website uitgebreid met een Fruitthemapagina, ook wordt een nationale kersenparty georganiseerd.

In samenwerking met Hart van Tiel wordt onder inwoners geïnventariseerd of er belangstelling is voor ontwikkeling, beheer en onderhoud van kleinschalige stadsboomgaardjes. Ook andere projecten om Fruit zichtbaar te maken in de stad worden actief ondersteund.

Recreatie en toerisme

Toename van recreatieve voorzieningen binnen de Agribusiness faciliteren

Toename van dag-recreatie in combinatie met overnachtingen faciliteren

Verkennen van de meekoppelkansen voor recreatie bij de Waaldijkverbetering tussen Gorinchem - Nijmegen.

Promotie van de stad via diverse campagnes vanuit het Regionaal Bureau voor Toerisme Rivierenland en de campagne 'Gelderse streken'.

Onderzoeken lidmaatschap internationaal Hanze-verbond






begroot 2016

begroot 2017

begroot 2018

begroot 2019

begroot 2020

Lasten 10.586 14.898 4.051 3.800 3.936 3.932

Baten 5.198 10.863 1.019 1.004 1.004 1.004


Mutaties reserves:


onttrekkingen 136 164 45 10 10 10





2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020


0.3 Beheer overige gebouwen en gronden 1.457 1.079 824 774 773 773

2.4 Economische havens en waterwegen 56 62 57 56 56 55

3.1 Economische ontwikkeling 604 652 749 649 649 649

3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 74 54 45 45 45 45

3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen 129 123 86 86 86 86

3.4 Economische promotie 269 187 241 241 241 240

5.5 Cultureel erfgoed 375 333 182 145 145 145


8.1 Ruimtelijke Ordening 677 750 800 800 800 800

8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijven terreinen) 4.776 9.720 280 280 451 449

8.3 Wonen en bouwen 2.168 1.939 648 585 550 550

totaal lasten 10.999 15.198 4.054 3.802 3.938 3.934


0.3 Beheer overige gebouwen en gronden 1.307 1.005 458 443 443 443

2.4 Economische havens en waterwegen 134 101 124 124 124 124

3.1 Economische ontwikkeling -58 0 0 0 0 0

3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 4 0 0 0 0 0

3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen 22 38 38 38 38 38

3.4 Economische promotie 132 80 110 110 110 110

5.5 Cultureel erfgoed 28 0 0 0 0 0


8.1 Ruimtelijke Ordening 22 0 0 0 0 0

8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijven terreinen) 2.828 8.637 0 0 0 0

8.3 Wonen en bouwen 780 1.002 290 290 290 290

totaal baten 5.334 11.027 1.064 1.014 1.014 1.014






Incidentele storting en onttrekking reserve strategische eigendommen in 2016 V 177

Overheveling en verlaging incidenteel budget huisvesting Corsovereniging naar programma 3 V 37

Incidentele verkoop gemeentelijk eigendom in 2016 N 336

Sloopkosten strategisch eigendom in 2016 V 46

Incidentele verkoop strategisch eigendom in 2016 N 265

Hogere opbrengst havens V 23

Actualisatie detailhandelsnota N 25

Projectenplan Binnenstad N 75

Lagere doorbetaling reclamebelasting V 50

Investeringsbijdrage Rijnbrug naar Rhenen N 10

Hogere opbrengsten toeristenbelasting en reclame V 30


V 847

Subsidie woonconsulent (incidentele last in 2017) N 55

Verkoop woonwagens in 2016 N 344

Overheveling inkomsten rente leningen woningbouw naar taakveld treasury N 353

Lagere kapitaallasten m.n. door verlaging doorbelasting rente, incl. rente Grex en afboeking boekwaarde woonwagens i.v.m. verkoop in 2016

V 1404

Overige verschillen V 30

Nieuwe uitgaven



Subtiel projectenplan binnenstad 75

Transitieplan Waalkade/kademuur, ten laste van reserve Parkeren

2.000

Actualisatie detailhandelsnota 25



Regionaal investeringsfonds 120

Woonconsulent woonwagenbewoners, t.l.v. middelen sociaal domein

55





Reserve woonwagens 130.282 2.606 10.212 122.676

Reserve onderhoud strategische eigendommen

371.757 35.000 336.757

Reserve gemeentelijke eigendommen

377.702 377.702

Algemene reserve grondexploitatie 1.616.581 1.616.581

Reserve monumenten 113.023 113.023


Openbare ruimte

Programma 6

Openbare ruimte

Wat willen we

In Tiel moet tenminste 70% van de burgers tevreden zijn over het onderhoud van de openbare ruimte Om het aanzien van de stad, het gevoel van veiligheid en het woongenot te verhogen, is het nodig de inrichting en het beheer van de openbare ruimte op niveau te houden of te brengen. Onze aandacht blijft uitgaan naar het beheersen van zwerfafval, onkruid, hondenpoep en graffiti. Dit geldt ook voor onze civiele kunstwerken, de openbare verlichting en het groen. Het is vooral belangrijk dat de wegen in Tiel goed onderhouden zijn. Daarnaast willen we bij onderhoud en vervanging van openbare verlichting zo veel mogelijk omschakelen naar LED verlichting. De openbare ruimte (parken, pleinen, straten en groen) is van iedereen, maar wordt vooral door de overheid beheerd. Wij willen echter vaker een beroep doen op de eigen verantwoordelijkheid van de inwoners in het gebruiken en het beheren van de openbare ruimte. Wij verwachten van hen dat zij geen zaken vernielen of vervuilen en mee willen gaan werken aan het onderhoud. Daar waar mogelijk gaan we kleinschalige en praktische initiatieven op buurt/wijk of dorpsniveau ondersteunen. Een opgeruimde en goed onderhouden leefomgeving is het visitekaartje van de stad. Inwoners helpen hier zelf aan mee. De aantrekkingskracht en uitstraling van de binnenstad gaan we samen met Hart van Tiel versterken waarbij aandacht is voor lelijke plekken. De gemeentelijke begraafplaatsen zien er verzorgd uit. De dienstverlening bij uitvaarten is goed geregeld. Doorontwikkeling van de actieve begraafplaatsen tot gedenkparken met een kostendekkende exploitatie is een belangrijk uitgangspunt. Op begraafplaatsen met een monumentale status heeft het behoud van het culturele erfgoed bijzondere aandacht, waarbij dankbaar gebruik gemaakt wordt van vrijwilligers. Burgerparticipatie op de begraafplaatsen wordt actief gestimuleerd. De gemeente beheert ook minder zichtbare zaken zoals het rioolstelsel en watervoorzieningen. De gemeente voldoet aan de nieuwste wettelijke eisen en inzichten in de afval-, regen- en grondwaterzorg tegen redelijke kosten voor de inwoners van Tiel. We werken we niet alleen samen met het Waterschap Rivierenland, Provincie Gelderland en het Rijk maar ook met de tien gemeenten in het Netwerk Waterketen regio Rivierenland.


Openbare ruimte


Openbare ruimte

Doelenoverzicht

Wat willen we bereiken? Een opgeruimde en goed onderhouden leefomgeving, verzorgd groen en goede bestrating zijn het visitekaartje van de stad


1. Het op niveau houden en/of brengen van het onderhoud van de wegen, fietsen wandelpaden conform het basisniveau van het CROW

1. Het uitvoeren van het integraal (groot)onderhoud zoals opgenomen in paragraaf C van de begroting

2. Op basis van het in 2013 opgestelde Wegenbeheerplan 2014-2023, de achterstand wegwerken en de kwaliteit laten voldoen aan de richtlijnen van het CROW- kwaliteit Basis.

3. Het uitvoeren van het beheerplan civiele kunstwerken (bruggen, keerconstructies, duikers e.d.) 4. Het uitvoeren van het beheerplan openbare verlichting

2. Het op niveau houden en/of brengen van het onderhoud van het groen en begraafplaatsen

1. Regie voeren op de verantwoording van de AVRI-werkzaamheden op basis van de IBOR-raamovereenkomst en de DVO

2. Vormgeven aan participatiedoelstellingen van het Bloesemakkoord 3. Het uitvoeren van restgroenproject volgens dan vigerend beleid 4. Het uitvoeren van de ontwikkelen beheervisie begraafplaatsen 2010-2020

3. Het stimuleren van een schone stad 1. Maatregelen treffen om het zwerfafval te verminderen, waaronder uitvoering geven aan het Uitvoeringsplan zwerfvuil

2. Maatregelen treffen om de overlast door hondenpoep te bestrijden

4. Het op niveau houden en/of brengen van het onderhoud van het rioleringsstelsel en oppervlaktewater

1. Het uitvoeren van de regionale samenwerking via het Netwerk Waterketen regio Rivierenland 2. Het uitvoeren van de overeenkomst met het Waterschap voor Tiel Oost 3. Het uitvoeren van het Integraal Waterplan, Waterstructuurplan en de daarbij behorende

watersysteemanalyse met het Waterschap 4. Het uitvoeren van onderhoud, vervanging en renovatie aan de riolering 5. Onderzoek doen naar het klimaatbestendig maken van de stad als gevolg van de

klimaatveranderingen


Openbare ruimte


Openbare ruimte

Indicatoren

Realisatie 1e half jr. Prognose Bron Nulmeting* Norm**

1 Wegen 2014 2015 2016 2017 (2009/2010)

Onderhoud van de wegen, fietsen wandelpaden conform het basisniveau van de CROW Percentage van de oppervlakte wat voldoet

89 %

94 %

96%

97%

Weginspectie

In de buurt is het buiten goed verlicht: (helemaal) NIET mee eens

21%

21%

18%

IVM

12%

10%

2 Groen ***

In de buurt zijn perken, plantsoenen en parken goed onderhouden: (helemaal) NIET mee eens

20%

20%

20%

IVM

28%

25%

Aantal meldingen groen 598 639 296 B&H 561 500

3 Schone stad ***

Rommel op straat komt (vaak) voor 11% 11% 20% IVM 24% 20%

Hondenpoep komt (vaak) voor 34% 34% 30% IVM 35% 30%

Aantal meldingen reiniging 929 1153 567 B&H 582 550

Aantal meldingen straatmeubilair 260 383 189 B&H 284 275

Aantal meldingen graffiti neutraal 30 21 9 B&H 554 25

Aantal meldingen hondenpoep op straat 33 37 19 B&H 61 60

4 Riool en oppervlakte water

Aantal meldingen riolering 251 352 164 B&H 275 250

IVM = Integrale Veiligheidsmonitor; B&H = Bel- en Herstellijn Basisniveau CROW = Het basisniveau CROW gaat er van uit dat er "normaal" onderhoud gepleegd moet worden, maar dat er geen achterstallig onderhoud is. .

* Vanaf 2011 is de gemeente Tiel overgestapt van de lokale leefbaarheidsmonitor naar de landelijke veiligheidsmonitor. De monitor is in 2014 en 2015 niet afgenomen, maar wordt in het najaar van 2016 gehouden. De gegevens weergegeven bij 2014 en 2015 zijn de laatste gegevens uit 2013.

** De normen hebben geen wettelijke grondslag. Ze zijn opgesteld naar aanleiding van de nulmeting en worden gezien als richtgetallen.


Openbare ruimte

*** Voor groen en reiniging zijn te veel (deel)indicatoren om nu op te nemen. Er volgt later een voorstel om de indicatoren te bundelen om

zinvolle sturingsinformatie te geven.


Geen


Het op niveau houden en/of brengen van het onderhoud van de wegen

Beleidsplan Wegen 2013-2016

Kadernotitie Openbare Verlichting gemeente Tiel 2013-2016

Beleidsplan Beheer en onderhoud civieltechnische kunstwerken 2016-2019

Het op niveau houden en/of brengen van het openbaar groen

Groenstructuurplan 2005

Nota uitgangspunten groenbeheer 2005

Nota onderhoudskwaliteit 2006

Bomenbeleidsplan 2005

Bomenverordening 2014

Ontwikkel- en beheervisie begraafplaatsen gemeente Tiel 2010-2020

Verordening op het beheer en gebruik van de gemeentelijke begraafplaatsen 2010

Verordening lijkbezorgingsrechten 2014 (inclusief tarieventabel 2014-2016)

Activeringsplan begraafplaats Ter Navolging 2015-2025

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Groenstructuurplan%20en%20de%20Nota%20van%20Uitgangspunten%20Groenbeheer

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Bomenbeleidsplan%20Tiel%202005%20en%20bijlagen


https://loket.tiel.nl/balie/product.asp?product=begraafplaatsen




https://loket.tiel.nl/balie/product.asp?product=begraafplaatsen


Openbare ruimte

Het stimuleren van een schone stad

Raadsbesluit Bestrijding overlast hondenpoep versus hondenbelasting 2015

Uitvoeringsplan Zwerfvuil 2015

Het op niveau houden en/of brengen van het rioleringsstelsel/het oppervlaktewater

Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (is incl. watertaken) van Tiel 2014-2018 (inclusief kostendekkingsplan)

Integraal Waterplan Tiel 2005 (inclusief het geactualiseerde uitvoeringsplan 2014-2018)

Waterstructuurplan 2009

Wateropgave Tiel Oost, mooier en droger 2010 - 2030


Het op niveau houden en/of brengen van het onderhoud van de wegen Het huidige beheerplan, gebaseerd op het beleidsplan 2013-2016, loopt door tot en met 2018. Om die reden is het beleidsplan niet aangepast. In 2018 wordt een nieuw beleidsplan vastgesteld ten behoeve van een nieuw beheerplan.

Het op niveau houden en/of brengen van het openbaar groen Begraafplaatsen/ Gedenkparken De actieve begraafplaatsen worden doorontwikkeld tot functionele gedenkparken met een kostendekkende exploitatie. Niet het begraven, maar 'gedenken' staat centraal. Voor de drie monumentale begraafplaatsen is de instandhouding van het culturele erfgoed het belangrijkste doel. Burgerparticipatie op de begraafplaatsen wordt actief gestimuleerd. Onkruidbestrijding op verharding Vanaf 31 maart 2016 is het gebruik van gif, om onkruid op verhardingen te bestrijden, bij wet verboden. Dit leidt tot structureel hogere kosten van € 120.000. Groen

https://www.tiel.nl/wonen_en_leven/projecten/zwerfvuil

https://raad.tiel.nl/regelgeving/Uitvoeringsbesluiten%20en%20beleid/Waterplan




Openbare ruimte

Beleidsontwikkelingen op groengebied zijn niet voorzien. Voor groen zijn er burgerinitiatieven. Deze passen binnen het huidige beleid.

Het stimuleren van een schone stad In het Uitvoeringsplan Zwerfvuil zijn diverse maatregelen opgenomen om inwoners en organisaties (wijkverenigingen, sportverenigingen, scholen) te stimuleren zwerfvuil te bestrijden. Hiervoor is jaarlijks ca. € 50.000 vanuit de landelijke Nedvang-subsidie beschikbaar. Door middel van objectieve metingen brengen we in beeld of dit beleid effect heeft. Na overdracht naar Avri is afgesproken dit te gaan meten. Deze meting wordt zowel door Avri als gemeente uitgevoerd. In 2015 heeft de raad ervoor gekozen de hondenbelasting niet te verlagen, maar extra maatregelen te treffen voor de bestrijding van de overlast door hondenpoep voor een bedrag van € 35.000,- per jaar (structureel). In 2016 is dit bedrag toegevoegd aan de DVO-AVRI Toezicht en Handhaving. Er wordt 500 uren extra gehandhaafd buiten kantoortijden. Dit heeft geresulteerd in aanzienlijk meer boetes voor het niet opruimen van hondenpoep. In 2017 wordt deze extra inzet op handhaving gecontinueerd.

Het op niveau houden en/of brengen van het rioleringsstelsel/het oppervlaktewater Water en riolering Sinds 2016 wordt aanvullend onderzoek gedaan naar mogelijke veranderingen in de grondwaterstanden na rioolvervangingen. De reden hiervoor is dat bij een aantal projecten wateroverlast is ontstaan na rioolvervanging. Bij deze projecten zijn maatregelen getroffen. Uit onderzoek bij nieuwe projecten blijkt de bodem van Tiel gevoelig te zijn voor wateroverlast. Onderzoek en maatregelen maken rioolvervangingen duurder dan voorzien. Daarnaast is nog niet duidelijk of de getroffen maatregelen afdoende zijn. De kosten voor onderzoek en maatregelen worden gedekt uit het huidige rioleringsplan. In dit plan is geen rekening gehouden met deze kosten. In het gemeentelijk rioleringsplan 2019 wordt dit gerepareerd en worden deze kosten structureel opgenomen. Dan zijn ook de gevolgen bekend voor de rioolheffing. Het gemeentelijk rioleringsplan 2019 wordt in 2018 aan de raad voorgelegd.


Het op niveau houden en/of brengen van het onderhoud van de wegen


Openbare ruimte

Uitvoeren van integrale projecten genoemd in paragraaf C Onderhoud kapitaalgoederen

Vierde uitvoeringsjaar van Wegenbeheerplan 2014-2023. Dat betekent dat na 2017 97% van het achterstallig onderhoud is ingelopen en dat na 2018 de wegen voldoen aan het basisniveau van de CROW.

In 2017 wordt het beleidsplan openbare verlichting vastgesteld, dit vormt het kader voor het in 2017 op te stellen beheerplan.

Uitvoeren van het beheerplan civiele kunstwerken, de brug vervangen aan het Oliemolenpad en de beschoeiing vervangen aan de Kwelkade en Plantage voor de delen waar geen natuurvriendelijke oever wordt gemaakt.

Het op niveau houden en/of brengen van het openbaar groen

Verdere uitvoering van de (hoogst geprioriteerde) projecten uit de beheerplannen (integraal waar mogelijk)

Ondersteunen van praktische burgerinitiatieven op het gebied van onderhoud van de openbare ruimte.

Uitvoeren van de ontwikkelen beheervisie begraafplaatsen: in 2017 wordt de renovatie van begraafplaats Wadenoijen afgerond (gestart in 2016).

Burgerparticipatie op de (kleine) begraafplaatsen stimuleren

Het stimuleren van een schone stad

Maatregelen treffen om de overlast door hondenpoep te verminderen

Burgerinitiatieven, met als doel om de overlast door hondenpoep te verminderen, faciliteren

Maatregelen treffen om het zwerfvuil te verminderen, o.a. door inwoners, verenigingen en scholen bij het Uitvoeringsplan Zwerfvuil te betrekken

Het op niveau houden en/of brengen van het rioleringsstelsel/het oppervlaktewater

Locaties zoeken en vervolgens aanleggen van waterbergingen (door het aanleggen van nieuw open water of door het verbreden/aanpassen van bestaande watergangen)

Het uitvoeren van diverse oeveraanpassingen in Kellen en Tiel Noord, conform het oeverplan voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers

Het verder uitvoeren van het programma voor Tiel Oost, met onder meer de Spoorsingel en FluviaTiel

Uitvoeren van de regionale samenwerking via het Netwerk Waterketen regio Rivierenland

Uitvoeren van de vervangings-, verbeterings- en renovatieprojecten aan de riolering, zie paragraaf C


Openbare ruimte


Openbare ruimte




begroot 2016

begroot 2017

begroot 2018

begroot 2019

begroot 2020

Lasten 9.087 9.357 7.523 7.485 7.242 7.455

Baten 5.058 5.384 4.161 4.287 4.287 4.287


Mutaties reserves:





Openbare ruimte


2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020


2.1 Verkeer en vervoer 3.956 4.597 3.075 2.839 2.605 2.836

5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie 2.228 2.195 1.937 2.049 2.048 2.047

7.2 Riolering 2.477 2.156 2.160 2.247 2.238 2.223

7.3 Afval 46 0 0 0 0 0

7.5 Begraafplaatsen en crematoria 380 409 351 351 350 350

totaal lasten 9.257 9.357 7.523 7.485 7.242 7.455


2.1 Verkeer en vervoer 1.087 1.685 187 187 187 187


7.2 Riolering 3.707 3.295 3.593 3.720 3.720 3.720

7.3 Afval 0 0 0 0 0 0

7.5 Begraafplaatsen en crematoria 216 223 225 225 225 225

totaal baten 5.060 5.384 4.161 4.287 4.287 4.287



Openbare ruimte




V 338

Lagere kapitaallasten m.n. door verlaging doorbelasting rente V 307

Verschillen door inflatiecorrectie N 35

Nieuwe uitgaven



Boomwortelschade fietspaden, noodmaatregel

23 23 23 23

Vervanging beschoeiïng Kleine Plantage/Kwelkade

140 14 13 13

Vervanging brug Oliemolenpad 75 7 7 7





Reserve onderhoud groen 157.746 0 0 0 157.746

Reserve Vogelbuurt 510.084 0 0 0 510.084

Reserve begraafplaats Ter Navolging 7.600 0 0 0 7.600


Onderwijs

Programma 7

Onderwijs

Wat willen we

Elke Tielse inwoner heeft de mogelijkheid om zich met behulp van een kwalitatief goed en gevarieerd onderwijsaanbod te ontwikkelen Het lokale onderwijsbeleid gaat uit van onze visie op participatie. Wij zien onderwijs als instrument dat kinderen en jongeren stimuleert om zich een pakket aan intellectuele, sociaal-emotionele, culturele en communicatieve competenties eigen te maken en om een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt te halen. Dit stelt hen in staat om deel te nemen aan de samenleving en vergroot hun kans op werk. Het lokale onderwijsbeleid is veelomvattend en omhelst veel deelterreinen die bijdragen aan onze ambitie. Ook zijn er vele partners bij betrokken om de ambitie te realiseren. De Lokaal Educatieve Agenda is het platform waar bestuurlijk afspraken op lokaal niveau vorm krijgen. Goed voorbereid aan de start Tiel wil dat elk kind een succesvolle schoolloopbaan kan doorlopen, passend bij zijn of haar capaciteiten. Speciale aandacht gaat uit naar kinderen met een mogelijke (taal)achterstand. Hiervoor zetten wij - samen met partijen uit het veld- het onderwijsachterstandenbeleid in en voor de jongste kinderen voor- en vroegschoolse educatie. Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) heeft als doel onderwijsachterstanden bij jonge kinderen te voorkomen en wanneer dat nodig is te bestrijden. En niemand hoeft uit te vallen Degenen die niet in staat zijn hun startkwalificatie te halen, ondersteunen we om op een andere manier een stabiele plaats in de samenleving en/of op de arbeidsmarkt te verwerven. Kinderen en jongeren hebben immers recht op onderwijs dat aansluit op hun situatie -passend onderwijs- in een veilige, evenwichtige omgeving waar de ontwikkeling gestimuleerd wordt. De leerplicht/kwalificatieplicht en RMC-wetgeving, de regionale aanpak voortijdig schoolverlaten, onderwijshuisvesting, maar ook leerlingenvervoer draagt hieraan bij. Tevens hebben we aandacht voor de inwoners die moeite hebben met lezen en schrijven. Bij het realiseren van deze ondersteuning wordt aangesloten bij het sociaal domein. Cultuureducatie


Onderwijs

Cultuur- en erfgoededucatie leveren een bijdrage aan de maatschappelijke participatie van kinderen, jongeren en volwassenen door hen de kans te geven zich te ontwikkelen op het gebied van muziek, dans, beeldende kunst en theater en leerlingen actief in aanraking te brengen met de cultuurhistorie en bewonersgeschiedenis van onze streek. In het kader van Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) verzorgt De Plantage langlopende leerlijnen op het gebied van muziek en dans. Bibliotheek Rivierenland levert door samenwerking met het onderwijs en de gemeente een bijdrage aan leesbevordering en mediawijsheid. Dit komt mede door de inzet van lees- en mediacoaches in het onderwijs en schoolbibliotheken (met wisselcollecties) op alle basisscholen (project dBos; de bibliotheek op school). Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt Ook heeft Tiel zich als partner aangesloten bij de visie op de regionale arbeidsmarkt in het algemeen en de aansluiting van beroepsopleidingen in Rivierenland op de arbeidsmarkt in het bijzonder. Tiel is hiermee een van de partijen die samen de verantwoordelijkheid draagt om het onderwijs in de regio Rivierenland toekomstbestendig vorm te geven op zodanige wijze dat nu, maar ook in toekomst, voldaan kan worden aan de veranderende vraag naar arbeid. Toekomstbestendig onderwijs Met het oog op de leerlingendaling en daarmee de toenemende leegstand van de onderwijshuisvesting, legt Tiel de komende periode het accent op hoe zij in de toekomst omgaat met deze leegstand.


Onderwijs

Doelenoverzicht

Wat willen we bereiken? Elke Tielenaar heeft de mogelijkheid om zich met behulp van een kwalitatief goed en gevarieerd onderwijsaanbod te ontwikkelen


1. Alle kinderen een goede start op het basisonderwijs.

1. Verkleinen van (taal)achterstanden van jonge kinderen: uitvoeren onderwijsachterstandenbeleid (wet OKE) waarvan voor- en vroegschoolse educatie een groot onderdeel is, leesbevordering.

2. Harmonisatie peuterspeelzaalwerk/ kinderopvang

2. Kinderen en jongeren krijgen de kans om zich een pakket aan intellectuele, sociaal-emotionele, culturele en communicatieve competenties eigen te maken en doorlopen en ronden met succes hun onderwijsloopbaan af binnen de mogelijkheden die zij hebben om een goede kans te maken op de arbeidsmarkt

1. Passend onderwijs: samen met de betreffende gemeenten en de samenwerkingsverbanden afspraken maken over de afstemming tussen onderwijs, jeugdzorg, etc. en hier uitvoering aan geven.

2. Bijdragen aan de landelijke doelstelling om het aantal nieuwe Voortijdig Schoolverlaters terug te dringen naar 20.000 per 2021.Uitvoering van de leerplichtwet/ kwalificatieplicht waarbij de nadruk ligt op de preventieve aanpak.

3. Continueren combinatiefunctionarissen en project dBos op de basisscholen en de peuterspeelzalen.

4. Brede School aanpak Tiel Oost verbreden naar andere wijken.

3. Alle Tielse volwassenen in een achterstandssituatie krijgen de mogelijkheid zich te scholen om hun geletterdheid te verhogen en daarmee hun zelfredzaamheid en kansen op de arbeidsmarkt te vergroten.

1. Als deelnemer van het convenant Bondgenootschap voor Geletterdheid Rivierenland continueren aanpak laaggeletterdheid

2. Uitvoeren volwasseneducatie


Onderwijs

4. Als Tiel toonaangevend zijn op gebied van onderwijs, waarbij huisvesting een belangrijk aandachtspunt is

1. In nauw overleg met de schoolbesturen en met oog voor de maatschappelijke behoeften in wijken en dorpen onderwijshuisvesting zo vorm geven dat de effecten van krimp worden tegengaan.


Onderwijs

Indicatoren

Realisatie bron

Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) 2014 2015

2016

2017

Aantal afgegeven VVE-indicaties door het consultatiebureau

76 71 * * STMR

Aantal VVE plaatsen 148 148 148 148 KRBV

% deelname VVE-peuters aan een voorschools programma

97% 91% * * KRBV

* nog niet bekend Leerplicht/ kwalificatieplicht

realisatie bron

Aantal leerlingen 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018

Basisonderwijs 3.862 3.768 3.630 (prognose

2015)

3.566 (prognose

2015)

prognose bo, Pronexus

(Voortgezet) Speciaal onderwijs 616 655 558 (prognose

2015)

542 (prognose

2015

prognose so pronexus

Voortgezet onderwijs (Lingecollege) 3010 2972 3.156 (prognose

2015)

* prognose vo

Voortgezet onderwijs (buiten Tiel) * 473 502 * * JVS

* nog niet bekend

Realisatie bron

Aantal leer - of kwalificatieplichtigen

2013 - 2014 2014 - 2015 2015-2016 2016-2017


Onderwijs

Volledig leerplichtig 5 t/m 12 jaar* 3.251 3.885 3.782 ** Leerplicht

Volledig leerplichtig 13 t/m 16 jaar* (excl. kwalificatieplichtigen)

2.518 1.715 1.961 ** Leerplicht

Kwalificatieplichtig 16 t/m 17 jaar* 1.128 1.008 882 ** Leerplicht

Totaal 6.897 6.651 6.625 ** Leerplicht

*peildatum 1 oktober

** nog niet bekend

Realisatie bron

Melding Verzuim 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017

Relatief verzuim 187 294 415 Leerplicht

Absoluut verzuim 9 5 35 Leerplicht

Luxe Verzuim 24 31 52 Leerplicht

Preventie - - 40 Leerplicht

Realisatie bron

Proces-verbaal 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017

Relatief verzuim 12 7 16 Leerplicht

Absoluut verzuim 0 0 1 Leerplicht

Luxe Verzuim 19 10 2 Leerplicht

Halt 8 7 23 Leerplicht

Realisatie bron

Melding / Aanvraag Vrijstelling 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017

Verzoek om vrijstelling ander onderwijs (Art. 15) 0 1 3 Leerplicht

Verzoek om vrijstelling gewichtige omstandigheden (Art. 11g / Art. 14)

4 7 4 Leerplicht

Verzoek om vrijstelling tijdelijke onderbreking/ gedoogbeschikking

3 6 2 Leerplicht

Verzoek vrijstelling inschrijvingsplicht Art. 5 onder a (lichamelijke of psychische grond)

4 7 10 Leerplicht


Onderwijs

Verzoek vrijstelling inschrijvingsplicht Art. 5 onder b (bedenkingen tegen richting van het onderwijs)

0 0 0

Leerplicht

Verzoek vrijstelling inschrijvingsplicht Art. 5 onder c (bezoek school in het buitenland)

3

1 7 Leerplicht

Verzoek vrijstelling inschrijvingsplicht Art. 5a (Trekkend bestaan)

1 1 0 Leerplicht

Aanpak Voortijdig Schoolverlaten (VSV)4 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017

Aantal Tielse deelnemers aan VO en MBO (12-23 jaar)

3664 3691* ** VSV verkenner

Waarvan aantal nieuwe VSV'ers 83 60* ** VSV verkenner

% VSV'ers 2,3% 1,6%* ** VSV verkenner

* voorlopige cijfers ** nog niet bekend

realisatie bron

3 Deelnemers programma laaggeletterdheid ROC 2014 2015 2016 2017

Aantal deelnemers 96 177 * ROC

Aantal certificaten 96 * * ROC

* nog niet bekend



Absoluut verzuim Aantal per 1.000 leerlingen 2014 1 5

Relatief verzuim Aantal per 1.000 leerlingen 2014 100 60

Vroegtijdig schoolverlaters zonder startkwalificatie (vsv-ers)

% deelnemers aan het VO en MBO onderwijs

2014 1,9% 2%

Bron: waar staat je gemeente.nl

4 Voortijdig schoolverlaters zijn jongeren van 12 tot 23 jaar die zonder startkwalificatie het onderwijs verlaten. Een startkwalificatie is een havo of vwo diploma of minimaal een mbo-2 diploma. Het VSV-percentage staat voor het aantal VSV'ers als percentage van het aantal onderwijsdeelnemers aan het begin van het schooljaar.


Onderwijs


Goed voorbereid aan de start

Lokaal Integraal Onderwijsbeleid gemeente Tiel 2010 e.v.

Tussenevaluatie uitvoering Onderwijsachterstandenbeleid, maart 2014

'Goed voorbereid aan de start' (OKE-beleid)

Verordening kwaliteitsregels peuterspeelzaalwerk gemeente Tiel 2009

Beleidsregels handhaving Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen Tiel 2014

Verordening ruimte- en inrichtingseisen peuterspeelzalen gemeente Tiel 2011

Niemand mag uitvallen

Programma Educatie 2016

Productovereenkomst beroepseducatie ROC 2016

Laaggeletterdheid

Convenant Bondgenootschap Geletterdheid regio Rivierenland

Onderwijshuisvesting

Kadernotitie Brede School 2006

Integraal Huisvestingsplan Onderwijsaccommodaties Tiel 2007

Meerjaren Onderhoudsplan Onderwijshuisvesting 2012-2051 (*)

De verordening 'Voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Tiel 2010 (*) Het meerjarenonderhoudplan onderwijshuisvesting is in 2015 geactualiseerd. Het college heeft op 7 maart 2016 het meerjarenonderhoudsprogramma 2015-2054 vastgesteld.


Onderwijs


Goed voorbereid aan de start Onderwijsachterstandenbeleid (Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie - Wet OKE) In 2010 is de Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie in werking getreden (Wet OKE). Het doel van de wet is de taalontwikkeling van jonge kinderen te stimuleren en de kwaliteit van het peuterspeelzaalwerk te verbeteren. Voorschoolse voorzieningen van hoge kwaliteit kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een goede start voor kinderen in de maatschappij. Kinderen vanaf jonge leeftijd stimuleren in hun ontwikkeling maakt hen kansrijker in hun latere schoolloopbaan en op de arbeidsmarkt. Tiel ontvangt via de specifieke uitkering gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid budget dat besteed wordt aan voor- en vroegschoolse educatie (VVE) en aan overige activiteiten voor leerlingen uit het basisonderwijs met een grote achterstand in de Nederlandse taal. Een van de wettelijke aspecten is het maken van VVE-resultaatafspraken met de VVE-voorscholen en -basisscholen. Ook het stimuleren van leesbevordering maakt onderdeel uit van het OAB-beleid. Ontwikkelingen:

De specifieke uitkering gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid is met een jaar verlengd tot en met 31 december 2017. Het jaar 2017 is een overgangsjaar en dan zal ook bekend worden wat de nieuwe bekostigingssystematiek vanaf 2018 wordt. Het CBS ontwikkelt hiervoor een nieuwe indicator. Het huidige beleid continueren we met een aantal accentverschuivingen. Hierbij is specifieke aandacht voor nieuwkomerskinderen.

Het Onderwijsachterstandenbeleid zal in 2017 geactualiseerd worden.

Harmonisatie weten regelgeving peuterspeelzaalwerk/ kinderopvang: het huidige voorschools stelsel bestaat uit verschillende voorzieningen en financieringsstromen (kinderopvang, peuterspeelzaal, voorschoolse educatie). Het kabinet zet in op gelijke kwaliteitseisen voor voorzieningen voor kinderen van werkende en niet-werkende ouders per 1 januari 2018. Deze voornemens zullen in 2017 worden doorvertaald naar lokaal beleid.

Niemand mag uitvallen Passend onderwijs De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van passend onderwijs ligt bij het onderwijs. Scholen en schoolbesturen hebben de plicht een passende onderwijsplek te bieden aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Om deze zorgplicht waar te kunnen maken, werken


Onderwijs

scholen en schoolbesturen samen in geografisch afgebakende samenwerkingsverbanden. Door de samenwerking kunnen scholen zich specialiseren en onderling afspraken maken wie welke kinderen het beste onderwijs kan geven. De afspraken van de samenwerkingsverbanden zijn vastgelegd in een ondersteuningsplan welke bestuurlijk zijn afgestemd met de gemeenten. Inhoudelijk en maatschappelijk partnerschap tussen de gemeenten en de scholen is een belangrijke voorwaarde om passend onderwijs goed uit te kunnen voeren en verbinding te leggen met de gemeentelijke taken binnen het sociaal domein. Hier zetten we de komende jaren verder op in middels de strategische agenda, waaronder aansluiting onderwijs/ zorg, dyslexiezorg, leerlingenvervoer, thuiszitters, etc. Leerlingenvervoer Tiel vergoedt het aangepast vervoer (taxivervoer) via een persoonsgebonden budget. Ouders/ verzorgers zijn hiermee zelf verantwoordelijk geworden om het leerlingenvervoer voor hun kind te regelen en afspraken te maken met de vervoerder. Leerplicht/ kwalificatieplicht De leerplichtambtenaren houden toezicht op de naleving van de leerplichtwet in Tiel. De nadruk ligt hierbij op preventie. Bij vroegtijdige signalering van (school)problemen van de leerling onderneemt leerplicht zo vroeg en snel mogelijk actie. Leerplicht is hierbij een van de partners van een groter netwerk (wijkteams jeugd, het onderwijs, veiligheidshuis) om schooluitval en voortijdig schoolverlaten te voorkomen. Als de preventieve aanpak niet tot het gewenste resultaat leidt en er geen middelen meer voorhanden zijn, vindt handhaving plaats. Voortijdig Schoolverlaten

Per 2017 start de nieuwe periode aanval op de schooluitval met een aangescherpte doelstelling: in 2021 mogen er maximaal 20.000 nieuwe

vsv'ers per jaar zijn (gemeten over schooljaar '19/'20).

De VSV-aanpak richt zich primair op het voorkomen van uitval onder jongeren van 12-23 jaar in het voortgezet onderwijs en MBO. Met de start

van de nieuwe periode wordt deze specifieke doelgroep uitgebreid en richt de VSV-aanpak zich ook nog op 3 andere doelgroepen:

Er zal extra aandacht zijn voor een specifieke groep jongeren in een kwetsbare positie. Het gaat hierbij specifiek om jongeren die de

overstap maken van vmbo-bb en vmbo-leerwerktrajecten naar de entreeopleiding of mbo niveau 2 (deels overlap met VSV-doelgroep)

Daarnaast gaat het om jongeren die zijn uitgestroomd uit praktijkonderwijs (pro) en voortgezet sociaal onderwijs (vso) met

uitstroomprofiel dagbesteding of arbeidsmarktgericht.

'Oude VSV'ers, de jongeren die al eerder uit vielen.

De aanpak VSV is regionaal waarbij scholen en gemeenten gezamenlijk de inhoudelijke maatregelen en de financiering van het VSV-

programma bepalen in een regionaal programma voor 4 jaar. Tiel- als RMC-contactgemeente- en het ROC Rivor- als RMC-contactschool-

ontvangt regiobudget voor de aanpak VSV.

Brede School


Onderwijs

In 2016 is een start gemaakt om de aanpak Brede School Tiel Oost- gebaseerd op de 4 pijlers talentontwikkeling, ouderbetrokkenheid, Vreedzame Wijk/ School, gezondheid- te verbreden naar alle andere wijken. De wijkregisseurs van de gemeente Tiel zijn betrokken bij deze ontwikkeling. Dit krijgt in 2017 haar vervolg.

Laaggeletterdheid Aanpak laaggeletterdheid

Vanaf 2016 wordt uitvoering gegeven aan het 3-jarig landelijk actieprogramma ‘Tel mee met Taal’. Dit plan is een gezamenlijk initiatief van de departementen OCW, VWS en SZW. Doel is dat in de periode 2016-2018 tenminste 45.000 mensen een aanbod hebben gekregen en vervolgens aantoonbaar beter scoren op taal en participatie. Ook is het doel om in 2018 1 miljoen jonge kinderen bereikt te hebben met leesbevorderingsactiviteiten zodat taalvaardigheid en plezier toeneemt. De trekker voor dit actieprogramma is de Stichting Lezen en Schrijven. Tiel is een van de deelnemers aan het Bondgenootschap voor Geletterdheid Rivierenland 2015-2017. Het aantal Tielse inwoners dat moeite heeft met lezen en schrijven is met zijn 16% hoog (bron PIAAC 2012). Het gaat vaak om een onzichtbare doelgroep. Hoewel Tiel geen specifiek beleid heeft op laaggeletterdheid pakken we het voorkomen en bestrijden van laaggeletterdheid via diverse fronten aan:

door preventie via leesbevorderingsactiviteiten voor jonge kinderen (onderwijsachterstandenbeleid)

door uitvoering te geven aan de Wet op de Taaleis

via het aanbod van volwasseneneducatie en het aanbod van de bibliotheek zoals het taalpunt.

Stichting Lezen en Schrijven biedt deskundigheidsbevordering aan voor het herkennen en doorverwijzen van laaggeletterden.

door als organisatie steeds meer rekening te houden bij de communicatie naar onze inwoners Ontwikkelingen:

Opstellen plan van aanpak laaggeletterdheid, waar bovengenoemde activiteiten in samenkomen. Zichtbaar maken welke fronten nog extra aandacht behoeft.

Volwasseneneducatie

Volwassen educatie is een belangrijk instrument om inwoners meer zelfredzaam te maken en hiermee hun kansen om deel te nemen aan de

maatschappij/ werk te vergroten. ROC Rivor voert de trajecten uit en nauw samen met een netwerk van maatschappelijke partijen zoals- in

Tiel- de bibliotheek, Stichting Lezen en Schrijven, Dynamiek/ Mozaïek. Naast formeel leren (diploma-gericht) zal er 2017 nog meer aandacht

zijn voor non-formeel leren (niet-diploma gericht). Het programma educatie sluit aan op de aanpak laaggeletterdheid.


Onderwijs

De gemeente Tiel heeft als centrumgemeente een coördinerende rol en beheert het budget educatie. Hoewel de (voorheen) verplichte besteding van educatiemiddelen bij de ROC’s komt te vervallen zal in 2017 via een subsidie het educatiebudget besteed worden bij het ROC Rivor.

Ontwikkelingen:

In 2017 wordt bekend op welke wijze het Rijk volwassenen educatie in de toekomst blijft financieren waarbij de relatie met het sociaal

domein een belangrijk aandachtspunt is.

Onderwijshuisvesting Als gevolg van gewijzigde wetgeving dient de verordening gewijzigd te worden. De conceptverordening Voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Tiel 2016 zal conform de planning worden voorgelegd aan de raad in november 2016.


Goed voorbereid aan de start

Continueren huidige onderwijsachterstandenbeleid: uitvoering geven aan projecten, activiteiten, etc

Actualisatie onderwijsachterstandenbeleid

Opstellen lokaal beleidsplan harmonisatie peuterspeelzaalwerk/ kinderopvang

Niemand mag uitvallen

Afstemming tussen gemeenten en samenwerkingsverbanden over Passend Onderwijs en het Jeugdplan (Transitie jeugdzorg) en uitvoering geven aan de strategische agenda

Bijdragen aan de landelijke doelstelling om het aantal nieuwe Voortijdig Schoolverlaters terug te dringen naar 20.000 per 2021.

Uitvoering van de leerplichtwet/ kwalificatieplicht waarbij de nadruk ligt op de preventieve aanpak.

Continueren combinatiefunctionarissen en project dBos op de basisscholen en de peuterspeelzalen.

Brede School aanpak Tiel Oost verbreden naar andere wijken.

Continueren van de samenwerking tussen basisscholen, bibliotheek en gemeente ten behoeve van goede lees-, taal- en mediavaardigheden van kinderen.


Onderwijs

Laaggeletterdheid

Regie op volwasseneducatie.

Continueren van activiteiten die vallen binnen aanpak Laaggeletterdheid

Opstellen van een notitie waarin in beeld gebracht is wat Tiel onderneemt om laaggeletterdheid tegen te gaan inclusief aanbevelingen welke onderdelen extra aandacht behoeven.

Onderwijshuisvesting Leerlingendaling Tiel kent een breed onderwijsaanbod: van basisonderwijs tot mbo en ook het speciaal onderwijs is vertegenwoordigd. Tevens is in elke wijk zowel openbaar, protestants-christelĳk als rooms-katholiek basisonderwijs aanwezig. Scholen hebben echter te maken met een daling van de leerlingenaantallen. Dit is een landelijke tendens. Een van de consequenties is leegstand. Naast schoollokalen in de gebouwen van de verschillende schoolbesturen, zijn ook het merendeel van de gemeentelijke schoolgebouwen die nodig waren in het verleden voor de piekopvang van leerlingen niet langer nodig. Daarnaast zijn er initiatieven in ontwikkeling van een schoolbestuur die er toe zouden kunnen leiden dat in de loop van 2017 schoolgebouwen door schoolbesturen worden afgestoten en daardoor naar de gemeente komen. Deze leegstand loopt in de periode 2015-2025 voor de gemeente Tiel, wat betreft het primair onderwijs, op van 20% naar 25%. Tiel staat voor de uitdaging om aan de slag te gaan met de onderwijshuisvesting in tijden van krimp mede in relatie tot haar maatschappelijke functie. Regionaal loopt het traject met schoolbesturen en gemeenten om tot een toekomstbestendig plan te komen om goed in te kunnen spelen op de leerlingendaling. Dit traject wordt bekostigd vanuit de rijksmiddelen die in 2016 toegekend zijn vanuit de regeling Bekostiging regionale procesbegeleiding leerlingendaling PO en VO. Uitkomsten hiervan worden gebruikt om lokaal beleid te ontwikkelen. Ontwikkelingen:

Onderwijshuisvestingsbeleid ontwikkelen vanuit de tendens van leerlingendaling en leegstand maar met oog voor wat is goed voor de inwoners van Tiel.

(Ver-)nieuwbouw Lingecollege. De eerste fase van dit project is de nieuwbouw van de MAVO aan de Tielerwaardlaan. In 2017 zullen de voorbereidingen van deze fase worden afgesloten en in de tweede helft van dat jaar zal gestart worden met de werkelijke bouw van het nieuwe schoolgebouw.


Onderwijs

IKC Passewaaij. Het Integraal KindCentrum in Passewaaij zal worden gerealiseerd op de locatie in buurt 7 waar eerder het multifunctioneel centrum was gepland. De gemeente zal hier investeren in de definitieve huisvesting van basisschool De Bataaf, een gymzaal en ruimte(n) voor de wijk(vereniging. Daarnaast zal het schoolbestuur voor eigen rekening en risico ruimten realiseren voor kinderopvang en kind gerelateerde zorgfuncties. Indien de raad in september 2016 instemt met de plannen, zal in 2018 met de bouw van het IKC kunnen worden gestart. De vrijkomende schoolwoningen en de locatie van de huidige semi-permanente gymzaal zullen worden herontwikkeld. Brede school De Kokkenhof Wadenoijen. In 2017 zal de verbouw van dit gebouw worden afgerond en opgeleverd.


Onderwijs




begroot 2016

begroot 2017

begroot 2018

begroot 2019

begroot 2020

Lasten 8.137 8.614 7.497 7.411 7.606 7.596

Baten 2.965 2.635 2.646 2.620 2.620 2.620


Mutaties reserves:

toevoegingen 201 15 6 881 617 620




Onderwijs


2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020


4.1 Openbaar basisonderwijs 0 0 3 3 3 3

4.2 Onderwijshuisvesting 3.992 4.510 3.364 3.334 3.504 3.468

4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 4.032 3.982 3.958 3.902 3.927 3.953


totaal lasten 8.338 8.629 7.504 8.292 8.223 8.216


4.1 Openbaar basisonderwijs 0 0 0 0 0 0

4.2 Onderwijshuisvesting 364 193 164 138 138 138

4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 2.582 2.423 2.463 2.463 2.463 2.463


totaal baten 3.015 2.700 2.686 2.677 2.677 2.676



Onderwijs



Hogere uitgaven peuterspeelzaalwerk door inzet ontvangen rijksbijdrage N 51

Nieuwe uitgaven voor realisatie MFC Passewaaij N 170

In 2016 incidenteel budget voor asbestsanering schoolgebouwen V 94

Doorvoering afschaffing schoolzwemmen V 74

Gedeelte van budget schoolmaatschappelijk werk is in 2016 ingezet op programma 2 voor dekking kosten wijkteams jeugd

N 51

Lagere kapitaallasten, grootste deel wordt veroorzaakt door gewijzigde systematiek van toerekening rente aan investeringen

V 1.127

Lagere inzet reserves voor dekking kapitaallasten N 15

Vanaf 2017 worden overheadkosten niet meer verantwoord op de programma's, dit geeft een voordeel op het programma. Daarnaast wordt verschil veroorzaakt door indexering loonkosten en evt. verschuivingen over de andere programma's

V 144


Nieuwe uitgaven



Onderhoud dislocaties onderwijshuisvesting

21 21 21 21





Reserve verrijkingsmaatregelen 111.176 23.974 87.202


Onderwijs

Reserve multifunctioneel gebouw Avezaath

311.445 6.229 16.601 301.073

Bestemmingsreserve Brede school Kokkenhof

495.516 495.516


Inwoners en Bestuur

Programma 8

Inwoners en Bestuur

Wat willen we

De inwoners van Tiel staan in het gemeentelijk handelen centraal Expeditie Dienstverlening Met het programmaplan Expeditie Dienstverlening werkt de gemeente Tiel aan een professionele, meer integrale en moderne dienstverlening richting inwoners. Concrete doelen: meer service, minder wachttijden, een betere bereikbaarheid, een integrale aanpak, minder doorverwijzingen en een betere communicatie. Producten worden meer vanuit de vraag van de klant geordend en aangeboden. Er komt een duidelijke scheiding tussen de fronten backoffice. Betere communicatie houdt in dit programma in: de inzet van sociale media en praten & schrijven in begrijpelijke taal. Medewerkers worden getraind in begrijpelijk schrijven. We gaan standaard formulieren en brieven doorlichten en waar nodig aanpassen. Steeds meer producten en diensten zullen digitaal via de website worden aangeboden. Dit sluit nauw aan bij het streven van het kabinet dat bedrijven en inwoners uiterlijk in 2018 hun overheidszaken, zoals het aanvragen van een vergunning, digitaal kunnen afhandelen. Hierbij geldt dat we oog houden voor die bewoners die minder bekend/ervaren zijn op de digitale snelweg. Aanvragen kan dus digitaal, maar fysiek aan het loket, telefonisch of schriftelijk blijft ook mogelijk. Vergadermodel Het komende jaar neemt een raadswerkgroep het Tielse vergadermodel onder de loep. Zo nodig komen er verbetervoorstellen. Hierbij wordt een relatie gelegd met de rol van de raad bij overheids- en burgerparticipatie. Samenwerking De gemeente Tiel werkt veel regionaal samen en neemt deel aan elf gemeenschappelijke regelingen (zie de paragraaf verbonden partijen). Samenwerken op onderdelen is efficiënter, effectiever en maakt minder kwetsbaar. Samenwerking kan een grensoverschrijdend belang dienen.Het kan ook noodzakelijk zijn, als een taak te omvangrijk is om als gemeente zelf uit te voeren.Of wettelijk zijn voorgeschreven (Veiligheidsregio en ODR).


Inwoners en Bestuur

Als gemeenten samenwerken betekent dat per definitie dat er zeggenschap wordt ingeleverd voor een hoger doel. We zijn voortdurend op zoek naar een evenwicht tussen de voordelen van (regionale) samenwerking en het behoud van zeggenschap over de taakvelden die bij een gemeenschappelijke regeling zijn ondergebracht.


Inwoners en Bestuur

Doelenoverzicht

Wat willen we bereiken? De inwoners van Tiel staan in het gemeentelijk handelen centraal


1. Optimale dienstverlening aan inwoners, bedrijven en instellingen

1. Voldoen aan alle wettelijke eisen (BAG, BRP, DigiD audit) 2. Verhogen van de klanttevredenheid (balie, telefoon en digitaal) 3. Uitbreiden mogelijkheden digitale dienstverlening (www.tiel.nl) 4. Open, duidelijke en begrijpelijke communicatie. We zeggen wat we doen en doen wat we

zeggen.

2. Een sterke positie van Tiel in de regio 1. Een actieve bijdrage leveren aan de uitvoering van het regionaal ambitiedocument en het positioneren van de regio.

2. Investeren in het partnerschap met de provincie inzake o.m. de gebiedsopgave. 3. Samenwerken met andere gemeenten ten behoeve van uitvoeringstaken binnen diverse

gemeenschappelijke regelingen. 4. Investeren in de samenwerking met andere Gelderse steden voor wat betreft stedelijke

opgaven.


Inwoners en Bestuur

Indicatoren

2. Optimale dienstverlening realisatie 1e half jaar

Prognose bron nulmeting

norm

2014 2015 2016 2017 (2011)

Tiel voldoet aan de audits /zelf-evaluatie voor:

Basisregistratie adressen en gebouwen (BAG)

Website DigiD

BRP *

Waardepapieren *

geslaagd

geslaagd

geslaagd geslaagd

BWB

n.v.t

Geslaagd Geslaagd Geslaagd Geslaagd

Aantal klachten dat aan de externe klachten-commissie:

wordt voorgelegd

gegrond is verklaard

0 0

6 3

0 0

Team Advies

2 (2011) 0 (2011)

2 0

Aantal gemaakte afspraken digitaal

350 1.309** 4644*** 9000 Team Advies

0 (2010) 700

Aantal digitaal ingevulde formulieren

650 603 537 1100 Team Advies

395 (2010)

450

Aantal digitale transacties 254 328 318 320 Team

Advies 142

(2010) 200

Aantal dagen per jaar dat het netwerk eruit ligt door hackersaanval / veiligheidslek:

ICT

0 0

0 0

0

0

BWB

0 (2011) 0 (2011)

0 dagen 0 dagen


Inwoners en Bestuur

Website

* Zelfevaluatie (vanaf 2014) ** Dit hoge aantal komt door het afschaffen van de mogelijkheid om kinderen bij te schrijven in het paspoort van de ouder(s) *** Sinds oktober 2015 werkt publiekszaken op afspraak. Inwoners kunnen via de website of telefonisch een afspraak maken. Hierdoor zijn er meer gemaakte afspraken ten aanzien van voorgaande jaren. N.B. Na 2010 zijn er geen financiële middelen meer beschikbaar gesteld voor het uitvoeren van klanttevredenheid onderzoek voor 'face to face' (balie), telefonische en digitale dienstverlening.


Optimale dienstverlening

Programmaplan Expeditie Dienstverlening 2015-2018

Regionale samenwerking

Regionaal Ambitiedocument 2016-2020, Regio Rivierenland

Uitvoeringsstrategie Aanpak en uitvoering Gelderse Gebiedsopgaven, provincie Gelderland


Optimale dienstverlening In het programma dienstverlening ligt de focus op digitalisering. Uitgangspunt hierbij is ‘alles digitaal, tenzij..’. Wij bieden onze dienstverlening uitsluitend digitaal (click) of telefonisch (call) aan, tenzij face-to-face contact een meerwaarde heeft voor de klant en/of de organisatie. Dit


Inwoners en Bestuur

principe houdt in dat wij onze klanten - extern en intern - stimuleren het antwoord op vragen zélf op onze website www.tiel.nl te zoeken ('click'). Lukt dat niet dan kan de klant telefonisch hulp vragen ('call'). Als ook dat niet volstaat moet fysiek contact - bijvoorbeeld via de balie of afspraak - mogelijk zijn ('face'). Het programma bestaat uit 6 ambities:

1. Alles digitaal 2. Snel en zeker 3. We praten en schrijven in begrijpelijke taal 4. Een overheidspoort/ mijn overheid 5. De menselijke maat en gastvrijheid 6. Meten van de kwaliteit

Regionale samenwerking Met het bepalen van zes gebiedsopgaven heeft de provincie Gelderland gekozen voor een nieuwe aanpak, waarbij het draait om samenwerking met partners uit onderwijs, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en andere overheden. Het gebied van Regio Rivierenland valt binnen de gebiedsopgave Gelderse Corridor met als focus “logistieke kracht en hoogwaardige tuinbouw”. Er is een grote overlap tussen de doelen uit het regionale ambitiedocument en uit de gebiedsopgave. Dit biedt kansen om het partnerschap met de provincie concreet te maken. Het vormgeven van de samenwerking met de andere deelgebieden en overige partners binnen de gebiedsopgave Gelderse Corridor is maatwerk.


Regio Rivierenland De tien gemeenten in de Regio Rivierenland hebben gezamenlijk ambities vastgesteld voor de speerpunten Economie en logistiek, Agribusiness en Recreatie en Toerisme. Het komt er nu op aan om deze ambities waar te maken. De gemeenten, en zeker Tiel als centrumstad, staan voor de uitdaging hiervoor de juiste ruimtelijke en financiële voorwaarden te scheppen. Daarnaast is samenwerking met andere overheden, onderwijsinstellingen en ondernemers essentieel. Gezamenlijk ligt er de uitdaging om de regio krachtig te positioneren.


Inwoners en Bestuur

Belastingsamenwerking Rivierenland Visie BSR 2016 - 2018 In 2018 verwerkt BSR informatie door middel van gestandaardiseerde processen en communiceert BSR met betrokkenen waar mogelijk digitaal. Binnen de overeengekomen Service Level Agreement valt BSR op door onbegrensde klantgerichtheid. Bovendien behoort BSR aantoonbaar tot de beste dienstverleners in het vakgebied en vormt daardoor een onweerstaanbare partner voor potentiële deelnemers. Naar de toekomst koerst BSR op een aantal ontwikkelingen Groei van het aantal deelnemers Om het maximaal mogelijke maatschappelijke rendement te realiseren streeft BSR naar aansluiting van alle inliggende gemeenten in het beheergebied van Waterschap Rivierenland. BSR staat hierbij ook open voor gemeenten en waterschappen buiten dit gebied en samenwerking met andere samenwerkingsverbanden. De deelnemers maken gebruik van alle BSR diensten; De uitbreiding van taken op met name het gebied van basisadministraties bij de deelnemers, met name de BAG en WKPB, wordt actief opgepakt. Voortgaande digitalisering en automatisering. De meerwaarde van digitalisering en automatisering op de diverse bedrijfsonderdelen is voor een uitvoeringsorganisatie als BSR evident. Met nader onderzoek, uitwerking en waar mogelijk implementatie geeft BSR invulling aan hun visie op digitalisering. De ontwikkeling en opleiding van hun medewerkers is hierbij van belang; de innovatiekracht zit uiteindelijk in hun mensen. Voldoen aan weten regelgeving Het vakgebied rondom lokale belastingen is aan veel wettelijke ontwikkeling onderhevig. BSR streeft ernaar om ook in 2017 op een zo efficiënt mogelijke wijze aan deze regelgeving te voldoen. Hierbij speelt met name de aansluiting op de landelijke voorzieningen een belangrijke rol.


Inwoners en Bestuur

BSR wil haar dienstverlening voortdurend verbeteren in het belang van haar deelnemers en burgers. In de (meerjaren)begroting is rekening gehouden met dergelijke innovatieve ontwikkelingen en BSR speelt hierop in door onder andere samen te werken met andere belastingsamenwerkingsverbanden.

Bedrijfsvoeringsorganisatie West Betuwe

Sinds 1 januari 2016 is BWB een zelfstandige organisatie met een eigen rechtspersoon, begroting en personeel. Aansturing vindt plaats via de netwerkdirectie (NWD), bestaande uit de gemeentesecretarissen van Culemborg, Geldermalsen en Tiel, en per vakgebied via het Opdracht Gestuurd Overleg (OGS). BWB is een organisatie in ontwikkeling. De opstartfase van BWB als zelfstandige organisatie is nog niet afgerond. De focus ligt in deze periode op "de basis op orde”. In 2017 legt BWB zich verder toe op de harmonisatieopdrachten op basis van het uitgangspunt "samen centraal" en het realiseren van de businesscases Financiën, P&O en IM/ICT. Door schaalvergroting en harmonisatie van werkwijzen werkt BWB aan efficiency. Medewerkers worden opgeleid om BWB individueel en collectief naar een hoger plan te tillen. In de programmabegroting 2016-2019 is, als gevolg van de samenwerking, voor 2017 uitgegaan van een besparing van €150.487,- ten opzichte van 2016. Deze voorspelde kostenbesparing is vrijwel geheel gerealiseerd, met name door de afbouw van de formatie van 105,75 fte in 2016 naar 102,35 fte in 2017. Dit is verwerkt in de ontwerpbegroting 2017. Desondanks komt de begroting 2017 hoger uit dan die van 2016. Dit komt vooral door autonome en niet door BWB te beïnvloeden factoren. Ook als BWB als zelfstandige organisatie niet had bestaan, waren de gemeenten Culemborg, Geldermalsen en Tiel met deze extra (loon) kostenposten geconfronteerd. Afhankelijk van de besluitvorming in de gemeenteraden van de gemeenten Culemborg, Geldermalsen en Tiel (najaar 2016) worden Algemeen Juridische Zaken (AJZ) en Facilitaire zaken (FZ) per 1 januari 2017 bij BWB ondergebracht. Uit het haalbaarheidsonderzoek blijkt dat het resultaat op de K’s van kwaliteit, kwetsbaarheid en kansen voor medewerkers positief is. De besluitvorming over de overdacht van Vastgoedmanagement wordt waarschijnlijk in de loop van 2017 aan de raden voorgelegd. Door de toevoeging van deze nieuwe taken ontstaat een robuuste, toekomstbestendige bedrijfsvoeringsorganisatie die gebruik kan maken van de synergie-effecten tussen de verschillende vakgebieden.


Optimale dienstverlening


Inwoners en Bestuur

Verdere uitbreiding digitaal loket, zoals de digitalisering van de parkeervergunningen.

In samenwerking met Avri de ontvangst en verwerking van meldingen openbare ruimte digitaal mogelijk maken.

Onderzoeken verruiming en flexibilisering openingstijden.

Inrichting geïntegreerde publieke zone, waarin we gaan samen werken met Werkzaak Rivierenland en het UWV.

Werken met normen waarbinnen de dienstverlening (service) aan klant plaatsvindt.

Ontwikkeling plan van aanpak social media.

Communiceren in begrijpelijke taal. Starten met het schrijven van brieven op niveau B1.

Meten tevredenheid Tielse bevolking over de gemeentelijke dienstverlening.

Regionale samenwerking De gemeente Tiel wil een actieve bijdrage leveren aan de uitvoering van het regionaal ambitiedocument en in het verlengde daarvan aan de gebiedsopgave. We nemen onze eigen verantwoordelijkheid waar het gaat om het scheppen van de juiste ruimtelijke en financiële voorwaarden. Daarnaast wil de gemeente Tiel, als belangrijke deelnemer aan de Regio Rivierenland, een goede samenwerking stimuleren met ondernemers en onderwijs- en onderzoeksinstellingen. De invulling van het regionaal investeringsfonds en de rol van een Economic Board is daarvan een voorbeeld. Ook leveren vertegenwoordigers van de gemeente Tiel hun bijdrage als het gaat om het krachtig positioneren van de regio.


Inwoners en Bestuur




begroot 2016

begroot 2017

begroot 2018

begroot 2019

begroot 2020

Lasten 4.504 4.815 3.341 3.230 3.201 3.048

Baten 1.036 648 601 524 347 234


Mutaties reserves:





Inwoners en Bestuur


2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020

0.1 Bestuur 2.455 2.999 2.269 2.149 2.149 2.149


0.2 Burgerzaken 1.452 1.446 983 992 962 810



totaal lasten 4.536 4.815 3.341 3.230 3.201 3.048

0.1 Bestuur 0 0 0 0 0 0


0.2 Burgerzaken 708 648 601 524 347 234



totaal baten 1.048 662 601 524 347 234



Inwoners en Bestuur



Accountantskosten overgeheveld van programma alg. baten en lasten naar progr. 8 N 44

Budget jaarthema jeugd incidenteel in 2016 V 15

Lagere premie APPA verzekering college V 12

Lagere bijdrage regionale samenwerking ivm incidentele bijdrage GGD 2016 V 37

Vorming Regionaal Investeringsfonds N 120


V 1.526

Bijdrage reserve wijkgericht werken in 2016 N 14

Nieuwe uitgaven



Uitbreiding formatie Publiekszaken 91 91 91 91





Reserve elektronisch kinddossier 1.546 1.546

Reserve wachtgelden en pensioenen wethouders

259.296 259.296


Algemene baten en lasten


In dit hoofdstuk geven wij een overzicht van die baten en lasten die niet direct samenhangen met een programma. Voorheen waren dit alleen de algemene dekkingsmiddelen, de post onvoorzien en stelposten, vanaf 2017 behoren hier ook de overheadkosten en de te betalen Vennootschapsbelasting hiertoe. Hieronder een totaaloverzicht van alle lasten en baten die tot dit hoofdstuk behoren.


begroot 2016

begroot 2017

begroot 2018

begroot 2019

begroot 2020

Lasten 9.650 5.673 13.176 12.601 12.190 12.133

Baten 80.982 80.005 77.999 78.669 78.567 78.263

Resultaat voor bestemming -71.331 -74.332 -64.822 -66.068 -66.377 -66.131

Mutaties reserves:

toevoegingen 3.216 3.252 1.175 944 886 888

onttrekkingen 3.309 3.028 1.323 863 497 118

Resultaat na bestemming -71.424 -74.108 -64.971 -65.987 -65.988 -65.361

Algemene dekkingsmiddelen

In onderstaande tabel zijn de algemene dekkingsmiddelen opgenomen. bedragen x € 1.000 werkelijk

2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020

0.5 Treasury 81 59 -548 -836 -948 -936



0.61 OZB woningen 0 0 0 0 0 0

0.62 OZB niet-woningen 0 0 0 0 0 0

0.64 Belastingen overig 769 566 580 580 580 580

0.7 Algemene uitkering en overige uitkeringen gemeentefonds

0 0 0 0 0 0

0.8 Overige baten en lasten 4.631 1.695 -492 -232 -647 -778

totaal lasten 5.482 2.321 -460 -488 -1.015 -1.134

0.5 Treasury 492 516 516 500 483 467

0.61 OZB woningen 6.087 5.943 3.950 4.260 4.287 4.300

0.62 OZB niet-woningen 1.306 1.300 3.450 3.709 3.709 3.709

0.64 Belastingen overig 1.997 2.030 1.982 1.982 1.982 1.982


67.360 67.126 66.650 66.768 66.655 66.355

0.8 Overige baten en lasten 3.724 3.090 463 463 463 463

totaal baten 80.966 80.005 77.011 77.682 77.579 77.276

totaal taakvelden -71.424 -74.108 -65.024 -65.941 -66.551 -66.378

Treasury Op dit taakveld ramen we het saldo van de rentelasten en de rentebaten zoals deze door de hele begroting zijn verdeeld. Zoals in de Perspectievennota al aangekondigd hebben we de rekenrente die we hanteren in deze begroting aanzienlijk aangepast. Dit heeft enerzijds te maken met de daling van de rente zelf en anderzijds met het nieuwe voorschrift dat de toegerekende rente niet meer dan 0,5% mag afwijken van de gemiddelde rente die we betalen voor onze geldleningen. We houden in deze begroting rekening met een rente van 2%. Deze rente rekenen we toe aan alle investeringen, zowel de oude als de nieuwe. Tot en met de begroting 2016 rekenden we aan investeringen de rente toe die gold voor het jaar waarin de investering had plaatsgevonden. Het gevolg hiervan is dat de toegerekende rente aan de taakvelden aanzienlijk lager is geworden, terwijl het renteresultaat, dat we in dit hoofdstuk ramen, ook veel lager is dan in voorgaande jaren. Beide effecten vallen grotendeels tegen elkaar weg. In de paragraaf financiering is een berekening van de rentekosten en -baten opgenomen. Daarnaast is hier het dividend geraamd van de aandelen BNG en Vitens. Belastingopbrengsten Voor een toelichting op de opbrengsten OZB, hondenbelasting, toeristenbelasting en reclamebelasting en het door ons voorgestelde tarievenbeleid verwijzen we u naar de paragraaf A, lokale heffingen, van deze begroting.



In de raming van de opbrengst OZB is rekening gehouden met een toename van de woningvoorraad met 152 en een tariefstijging van 0,6%. De opbrengst reclamebelasting wordt, na aftrek van gemaakte kosten (met name van de BSR), één op één doorbetaald aan de ondernemersverenigingen. De raming opbrengst precarioheffing is inclusief de heffing voor kabels en leidingen ad. € 1.255.000. Daarnaast worden de kosten van heffing en invordering door BSR voor de helft gedekt uit de rioolheffing. Algemene uitkering In deze begroting is rekening gehouden met de meicirculaire 2016, aangevuld met nadere informatie over de herverdeling binnen het gemeentefonds van de cluster Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Stadsvernieuwing (VHROSV). Algemene mutaties Hoewel de totale bedragen beperkt zijn, met name voor 2016 en 2017, zijn er wel enkele belangrijke ontwikkelingen die in deze circulaire verwerkt zijn. In de eerste plaats is er een uitname van € 117.000 in 2016 en € 440.000 in 2017 in verband met de verhoogde asielinstroom. Deze uitgenomen middelen worden ingezet voor een nieuwe decentralisatie-uitkering met hetzelfde doel. Deze nieuwe uitkering wordt verdeeld naar rato van het aantal statushouders dat in de gemeenten wordt gehuisvest, maar is nog niet verwerkt in deze circulaire. Ook de kosten die hieraan verbonden zijn hebben we nog niet in beeld. We komen hier op een later moment, waarschijnlijk bij de septembercirculaire, op terug. In de tweede plaats houden we rekening met een toename van het aantal bijstandsontvangers. We conformeren ons daarbij aan de raming die Werkzaak Rivierenland in zijn begroting heeft opgenomen. Deze toename leidt tot een stijging van de algemene uitkering met name in de jaren 2019 en 2020. We lopen hierbij dus een risico: als het aantal bijstandsontvangers minder stijgt ontvangen we ook minder algemene uitkering. In onze zienswijze aan Werkzaak Rivierenland geven we aan dat ook zij dan hun begroting naar beneden moeten bijstellen. In de derde plaats wordt in deze circulaire de vergoeding voor stijging van lonen en prijzen in 2017 toegekend. Deze middelen ad. € 176.000 hebben we ingezet als dekkingsmiddel voor de gestegen lonen en prijzen in deze begroting 2017. Voor de jaren na 2017 is rekening gehouden met een hogere loon/prijsstijging dan in vorige circulaires. We zullen in die jaren daarom meer geld hieraan kwijt zijn. Tegelijkertijd neemt het accres, waaruit we deze stijgingen moeten betalen, niet toe. Hierdoor blijft er van het accres minder over dan eerder was aangenomen. Voorschoolse voorziening peuters Er komt een nieuwe Decentralisatie-uitkering voor een te treffen voorschoolse voorziening voor peuters. Als gemeente krijgen we een extra wettelijke taak erbij m.b.t. voldoende toegankelijk aanbod voor peuters. Het wetsvoorstel volgt waarschijnlijk deze zomer. Deze taak betekent dat we nieuwe afspraken moeten maken met aanbieders. Wij stellen voor om deze middelen voor dit doel te oormerken. Daarnaast is er een voornemen om vanaf 2018 een andere uitkering, te weten versterking van Peuterspeelzaalwerk, in te trekken. De achtergronden van dit voornemen kennen we nog onvoldoende om te kunnen beoordelen hoe we dit in onze begroting kunnen verwerken. In deze begroting hebben we dit budgettair neutraal verwerkt, op een later moment komen we hierop terug.



Sociaal domein De middelen voor zowel de ‘oude’ als de nieuwe taken in het sociaal domein zijn flink verhoogd. Enerzijds heeft dat te maken met de toekenning van loon- en prijsbijstelling 2016, anderzijds is vanaf 2017 uitgegaan van actuelere basisgegevens, waardoor Tiel vanaf 2017 meer middelen ontvangt. Voor huishoudelijke hulp worden vanaf 2017 extra middelen beschikbaar gesteld ten behoeve van verbetering van de arbeidsmarktpositie van specifieke groepen medewerkers. Doel hiervan is een vernieuwing van de maatschappelijke ondersteuning, zoals thuisondersteuning. Zoals afgesproken oormerken we de extra toegekende middelen binnen programma 2, Sociaal domein. Bij het maken van deze begroting, waaronder de verwerking van de begroting 2017 van Werkzaak, en het aangaan van nieuwe contracten voor 2017 houden we met deze extra middelen rekening. Daarnaast zijn deze middelen gebruikt als dekkingsmiddel voor extra kosten van Dynamiek en een woonconsulent woonwagenbewoners, conform de daartoe aangenomen amendementen bij de behandeling van de Perspectievennota 2016. Herverdeling cluster VHROSV Vorig jaar heeft in het kader van de 2e fase groot onderhoud van het Gemeentefonds een herijking plaatsgevonden van 3 (sub)clusters, waaronder van VHROSV. Gemeenten met een groot buitengebied zouden op dat subcluster er flink op vooruit gaan. Maar op advies van de RFV en VNG werd een verdiepend onderzoek ingesteld, waarbij intussen 1/3e van de resultaten werden doorgevoerd in de mei-circulaire 2015. Intussen zijn de resultaten van het verdiepend onderzoek ook bekend en die houden een bevestiging in van het eerdere onderzoek. Omdat er toch nog twijfels waren heeft de minister besloten om nog niet het hele resultaat maar 2/3e deel hiervan alsnog te verwerken in de verdeling vanaf 2017. Dit betekent dat ten opzichte van de meicirculaire Tiel in 2017 € 88.000 en vanaf 2018 € 146.000 extra ontvangt. Overige lasten en baten Deze bestaan uit de volgende onderdelen: bedragen x € 1.000 werkelijk

2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020

Stelpost incidentele loonstijgingen 30 75 150 225

Lonen en salarissen voormalig personeel 66 40 50 50 50 50

Stelpost overige stijgingen 400 600 800

Stelpost reservering algemene uitkering 68 93 140 163

Salarissen en uitkeringen vast personeel 332 112 10 10 10 10

Personeel van derden 122 123 123 123 123

Stelpost oud voor nieuw -154 -821 -1.252 -1.381 -1.356

Stelpost uitvoering beleid -561 7 199 -410 -864

Team Projecten 209

Team Beleid 38

Team Werkvoorbereiding 213



Team Stad 26

totaal lasten 559 74 -562 -302 -717 -848

Vrijval kapitaallasten 120 120 120 120

Stelpost uren investeringswerken 276

Vergoeding personeel 72

Overige inkomsten 511 380 343 343 343 343

totaal baten 582 656 463 463 463 463

saldo -23 -582 -1.025 -765 -1.180 -1.311

Toelichting overige lasten en baten Stelpost loonkostenstijging Elk jaar stijgen de lonen als gevolgen van periodieken, bevorderingen en dergelijke. In de begroting nemen we een stelpost op van 0,5% van de loonsom om deze kosten te dekken. Voormalig personeel De gemeenten zijn eigen risicodrager voor de WW. Hierdoor ontstaan bij beëindiging van dienstverbanden soms WW-verplichtingen. Stelpost overige stijging Op deze stelpost ramen wij in het meerjarenperspectief voor nog onbekende tegenvallers en onvermijdelijke nieuwe uitgaven € 200.000 voor incidentele en € 200.000 voor structurele uitgaven. Stelpost reservering algemene uitkering Voor elke woning die in Tiel nieuw gebouwd wordt, ontvangen we extra middelen via de algemene uitkering en de OZB. Een bedrag van € 450 per nieuwe woning reserveren we voor de gevolgen van groei van de stad voor diverse budgetten, zoals onderhoud groen en wegen, onderwijs, ouderenvoorzieningen en dergelijke. Na vaststelling van de werkelijke nieuwbouw kan in de loop van 2017 het exacte budget voor areaaluitbreiding worden bepaald en bestemd. Vast personeel De raming betreft één medewerker die elders wethouder is geworden en waarvoor nog sociale lasten moeten worden betaald. Inhuur derden



Op diverse plaatsen in de begroting ramen we kosten voor inhuur van derden. De raming hier is nog niet verdeeld, dit gebeurt in de loop van het jaar over de teams die daaraan behoefte hebben. Stelpost oud voor nieuw. Dit betreft nog te realiseren bezuinigingen. De raming is als volgt opgebouwd:

Raming begroting 2017 2017 2018 2019 2020

taakstelling achterblijvende overhead -114.353 147.292 335.536 310.536

besparing vastgoedmanagement 95.000 95.000 95.000 95.000

onderzoeksonderwerpen Bloesemakkoord 800.000 950.000 950.000 950.000

niet invullen pensioengangers ter dekking van frictiekosten organisatie 40.000 60.000

Totaal nog te realiseren bezuinigingen 820.647 1.252.292 1.380.536 1.355.536

Een nadere uitleg van de taakstelling achterblijvende overhead wordt gegeven in het onderdeel Overhead in dit hoofdstuk. De besparing op vastgoedmanagement en de onderzoeksonderwerpen van het Bloesemakkoord willen we zoals in de Perspectievennota al aangegeven realiseren door ons vastgoed over te dragen aan een stichting. De ideeën hiervoor worden op dit moment nader uitgewerkt. Stelpost uitvoering beleid Hier is onder meer geraamd de nog aan te stellen coördinator social return van € 40.000 structureel. Verder ramen we hier vanaf 2018 het restant van de stelpost voor exploitatielasten van het project Westluidense Poort ad. € 113.000 (inclusief inflatie, in 2017 € 20.000). Tot slot is hier het saldo van deze begroting opgenomen: 2017: - € 53.201 2018: + € 45.775 2019: - € 563.033 2020: - € 1.016.777 Vrijval kapitaallasten Doordat investeringen nooit allemaal direct in het voorgenomen jaar gereed komen, treedt er jaarlijks onderuitputting op op de kapitaallasten. In de begroting houden wij hier op voorhand al rekening mee. Overige inkomsten: terugontvangst BTW gemeenschappelijke regelingen De BTW die de gemeenschappelijke regelingen terugontvangen, sluizen zij door naar de deelnemende gemeenten. Deze inkomst dient als dekking voor de korting op het gemeentefonds bij de invoering van het BTW-compensatiefonds.



Mutaties reserves In onderstaande tabel zijn de reserves genoemd die geen betrekking hebben op een bepaald programma en daarom in dit hoofdstuk worden opgenomen, inclusief de voorgestelde stortingen en onttrekkingen in 2016.

Naam reserve stand per 1-1-2017

toevoeging rente overige toevoegingen

onttrekkingen stand per 31-12-2017

Algemene weerstandsreserve 10.516.482 407.835 10.108.647

Reserve Tielse Methode 0

Reserve frictiekosten ombuigingen 266.702 47.550 314.252

Risicoreserve WLP 232.958 423.750 656.708

Onvoorziene uitgaven

bedragen x € 1.000 werkelijk

2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020

Onvoorziene uitgaven 0 62 70 70 70 70

totaal lasten 0 62 70 70 70 70

Toelichting onvoorziene uitgaven Het bedrag voor onvoorzien kan worden aangewend ten behoeve van eenmalige zaken die voldoen aan de criteria: onvoorzien, onvermijdelijk en onuitstelbaar.

Overhead




2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020

Lasten 3.684 3.352 13.533 13.085 12.592 12.199

Baten 16 0 987 987 987 987

Saldo 3.668 3.352 12.546 12.097 11.605 11.212

Overheadkosten zijn kosten die niet direct toegerekend kunnen worden aan een product of een programma in de begroting. Voorbeelden hiervan zijn huisvesting, ICT, personeelszaken en financiën. In de vorige begrotingen had u als raad weinig inzicht in de kosten van overhead. De overheadkosten werden namelijk via een ingewikkelde systematiek verdeeld over alle programma’s. In de kosten van alle programma’s zat dus een component overheadkosten. Dit gaat is vanaf deze begroting anders. De kosten van overhead worden niet meer verdeeld over de andere taakvelden en daarmee ook niet over de programma’s, maar worden dus gepresenteerd in een afzonderlijk overzicht. Directe loonkosten van medewerkers die direct aan een programma/taakveld werken worden wel aan dat programma toegerekend. E.e.a. betekent dus dat de omvang van alle programma’s kleiner is geworden. In het bijzonder geldt dat nog meer voor programma 8 Bestuur en burgers, omdat we in dat programma producten hadden opgenomen zoals Bestuursondersteuning en Juridische zaken die volgens de definitie van het nieuwe BBV onder overhead vallen. Uit bovenstaande tabel blijkt dat de kosten van overhead ruim € 13,4 miljoen bedragen. Dit bedrag kan grofweg opgedeeld worden in de volgende onderdelen: bedragen x € 1.000 werkelijk

2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020

Salarislasten 55 12 4.997 4.968 4.968 4.968

Bijdragen aan verbonden partijen 0 0 4.345 4.102 3.995 3.995

Materiële kosten 1.505 742 3.035 2.900 2.600 2.600

Kapitaallasten 0 0 1.317 1.274 1.189 796

Verrekeningen met reserves 0 0 187 187 187 187

totaal lasten 3.684 3.352 13.533 13.085 12.592 12.199

Bijdragen van derden -16 0 -987 -987 -987 -987

totaal baten -16 0 -987 -987 -987 -987

saldo 3.668 3.352 12.546 12.097 11.605 11.212

In verband met de in- en uitbesteding is in de begroting een taakstelling opgenomen voor het terugdringen van achterblijvende overhead. Hieronder een overzicht van de taakstelling die nu nog openstaat en de invulling daarvan in de komende jaren.



Omschrijving 2017 2018 2019 2020

taakstelling overhead:

BOR taakstelling overhead 73.400 73.400 73.400

Werkzaak Rivierenland 213.245 426.490 639.734 639.734

invulling taakstelling overhead:

invulling sociaal domein -126.598 -126.598 -126.598 -126.598

geraamde overhead formatie-uitbreiding Publiekszaken -21.000 -21.000 -21.000 -21.000

businesscase HNTW -130.000 -130.000 -130.000 -130.000

verlaging stelpost loonstijgingen -25.000 -50.000 -75.000

besparing multifunctionals -50.000 -50.000 -50.000 -50.000

Restant taakstelling overhead -114.353 147.292 335.536 310.536

De verdere invulling van de taakstelling in de komende jaren zoeken we in het afstoten van het pand Beursplein en kostenreductie bij BWB en Werkzaak door de ondersteunende taken van Werkzaak bij BWB onder te brengen.

Vennootschapsbelasting


2015 begroot

2016 begroot

2017 begroot

2018 begroot

2019 begroot

2020

0.9 Vennootschapsbelasting (VpB) 0 0 50 50 50 50

totaal lasten 0 0 50 50 50 50

Met ingang van 2016 zijn de gemeenten verplicht om vennootschapsbelasting (VPB) af te dragen voor bedrijfsmatige activiteiten waarop winst wordt gemaakt. De te betalen VPB bedraagt 20% over de winst indien deze meer bedraagt dan € 100.000 en 25% bij een winst van minder dan € 100.000. Bedrijfsmatige activiteiten waarop verlies wordt gemaakt kunnen deels worden weggestreept tegen de geboekte winsten op andere activiteiten. Op dit moment hebben we nog geen exact beeld van de omvang van de te betalen VPB. Er heeft een inventarisatie plaatsgevonden en daaruit blijkt dat voor de gemeente Tiel de volgende activiteiten als VPB-plichtig moeten worden beschouwd:



· parkeren Oude Haven; · dienstverlening aan derden (m.n. aan de ODR); · havenbedrijf. Voor deze activiteiten moeten we van de belastingdienst een andere administratie voeren dan die volgens het BBV. Dit betekent een extra administratieve belasting en afspraken die gemaakt moeten worden met de fiscus. Begin 2017 moeten we een eerste aangifte doen van de over 2016 te betalen VPB. Pas dan kunnen we een betrouwbare inschatting geven van de kosten die op onze begroting gaan drukken. Uit zeer voorlopige berekeningen blijkt dat we rekening moeten houden met een bedrag van rond de € 40 à 50.000. Wij ramen vanaf 2017 daarom nu € 50.000 structureel., waarvan we € 15.000 dekken uit de reserve Parkeren.



Deel 3: Paragrafen


A. Lokale heffingen

A. Lokale heffingen

Algemene inleiding

In deze paragraaf gaan wij in op de lokale heffingen en onze voornemens voor 2017 op dit gebied, voor zover het gaat om heffingen die de

gemeente mag opleggen vanuit haar publiekrechtelijke taak. Lokale heffingen bestaan uit belastingen en rechten (retributies), die volgens de

Gemeentewet worden aangemerkt als gemeentelijke belastingen.

De gemeente Tiel heft de volgende belastingen:

onroerende-zaakbelastingen*

hondenbelasting*

parkeerbelastingen

precariobelasting

reclamebelasting*

rioolheffing*

toeristenbelasting

De heffingen, gemerkt met een * worden verzorgd door de gemeenschappelijke regeling Belastingsamenwerking Rivierenland (BSR). Tevens

verzorgt BSR de uitvoering van de wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ).

De volgende retributies (rechten) worden in Tiel geheven:

Haven-, kade- en liggelden (Scheepvaartrechten)

Leges

Lijkbezorgingsrechten

Marktgelden


A. Lokale heffingen

Het gemeentelijke belastinggebied is wettelijk begrensd; alleen de in de Gemeentewet (art. 219) opgesomde heffingen mogen worden

opgelegd. In dit artikel wordt tevens geregeld, dat de gemeente vrij is in het hanteren van heffingsmaatstaven, met dien verstande dat het

bedrag van een gemeentelijke belasting niet afhankelijk mag worden gesteld van inkomen, winst of vermogen.

Ten aanzien van de rechten is bepaald dat hierop geen winst mag worden behaald. Dit wordt berekend op begrotingsbasis: de geraamde baten mogen de geraamde lasten niet overschrijden. In deze paragraaf moeten we ook vastleggen hoe we de kostendekkende tarieven onderbouwen. Omdat we de kosten van overhead niet meer rechtstreeks toerekenen aan de programma's worden de kosten van bijvoorbeeld bouwvergunningen en riolering lager. Dit zou betekenen dat de tarieven ook omlaag zouden moeten; er mag immers geen winst worden gemaakt op deze taken. Dit kan voorkomen worden door vast te leggen dat in de tarieven ook een component overheadkosten mag worden opgenomen. De wijze waarop deze berekend worden moet worden vastgelegd in een raadsbesluit. Op dit moment kunnen we nog niet aan dit voorschrift voldoen. We streven er naar dat bij de voorstellen tot vaststelling van de tarieven 2017 deze onderbouwing wel beschikbaar is.

Uitgangspunten beleid lokale heffingen

Uitgangspunt bij de heffingen van lokale belastingen is het aanpassen van de tarieven met het inflatiepercentage dat hoort bij het jaar dat voorafgaat aan het jaar waarin de nieuwe tarieven ter vaststelling worden voorgelegd. Voor de begroting 2017 betekent dit dat het inflatiepercentrage van 2015 (0,6%) wordt gehanteerd. Voor deze methode is gekozen omdat het inflatiepercentage voor 2015 definitief vaststaat en er niet hoeft te worden gewerkt met arbitraire inschattingen. Uitgangspunt is tevens, dat vrijwel alle daarvoor in aanmerking komende tarieven van de lokale heffingen (waar mogelijk) met het inflatiepercentage worden gecorrigeerd.

Waardering onroerende zaken (WOZ) Sinds 2008 vindt de herwaardering van de onroerende zaken jaarlijks plaats. De waardepeildatum voor het belastingjaar 2017 is 1-1-2016. Waardeontwikkeling


A. Lokale heffingen

Bij de samenstelling van deze paragraaf is de herwaardering naar de waardepeildatum 1-1-2016 nog in volle gang. De uitkomsten zijn uiteraard nog niet bekend. In de mei circulaire van het ministerie van Binnenlandse Zaken staat vermeld dat de landelijke marktontwikkeling tussen 1-1-2015 en 1-1-2016 voor woningen, op basis van informatie van de Waarderingskamer, wordt geschat op + 3%. Voor niet- woningen wordt de waardeontwikkeling geschat op -/- 1%.

Onroerende zaakbelastingen (OZB) Tarieven 2017 Uitgangspunt bij de ozb is dat de opbrengst gelijk blijft aan die van vorig jaar, echter wel gecorrigeerd (verhoogd) met het inflatiepercentage. Aangezien de herwaardering nog niet is afgerond, is het niet zinvol thans reeds tariefberekeningen te maken. Onder de voorwaarde dat de resultaten van de herwaardering tijdig bekend zijn zullen wij in de raadsvergadering van november of december met tariefvoorstellen komen.

Hondenbelasting De hondenbelasting is, conform artikel 226 van de Gemeentewet, een algemene belasting. Dit is recent nog eens door een uitspraak van de Hoge Raad bevestigd. Op basis van een raadsbesluit uit 2005 is, via een gefaseerde invoering, de hondenbelasting in Tiel sinds 2010 geheel bestemd als doelbelasting voor de bestrijding van de hondenpoep overlast. Door BSR worden ieder jaar controles uitgevoerd, waardoor het aantal geregistreerde honden op peil blijft. In totaal zijn er in Tiel circa 3.000 geregistreerde honden.

De nieuwe, met het inflatiepercentage verhoogde, tarieven worden:

2016 2017

voor 1 hond 76,20 76,65

voor de 2e en volgende hond, per hond 80,60 81,08

voor kennels 395,17 397,54

Parkeerbelastingen


A. Lokale heffingen

Straatparkeren

Toepassing van de inflatiecorrectie van 0,6% houdt in, dat het tarief voor het straatparkeren wordt verhoogd van € 1,80 naar € 1,81 per uur.

Parkeerterreinen Voor de parkeerterreinen worden de tarieven (afgerond) € 1,38 per uur en het tarief voor een dag € 8,35.

Vergunningen en kraskaarten

Ook voor deze tarieven stellen wij een verhoging met het inflatiepercentage van 0,6% voor. De tarieven worden, ten behoeve van de

werkbaarheid bij het betalen aan de kassa van Burgerzaken, op een veelvoud van € 0,05 afgerond.

Kosten naheffingsaanslag

Indien niet of niet-voldoende wordt betaald bij parkeerapparatuur volgt bij controle een naheffingsaanslag parkeerbelasting. Deze bestaat uit het

tarief voor één uur verhoogd met kosten.

Voor 2016 bedroegen deze kosten € 60,--. De minister van BZK stelt jaarlijks het maximum bedrag vast dat mag worden doorberekend. Voor

2017 is dit bedrag vastgesteld op maximaal € 61,--.

Precariobelasting Deze belasting is gebaseerd op artikel 228 van de Gemeentewet. Hierin is geregeld dat "terzake van het hebben van voorwerpen onder, op of

boven voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond, een precariobelasting kan worden geheven".

Wetsvoorstel afschaffen precariobelasting voor nutsbedrijven

In de Paragraaf Lokale Heffingen van 2014 hebben wij melding gemaakt van het feit, dat de behandeling van het wetsvoorstel om de

precariobelasting voor de nutsbedrijven af te schaffen stil ligt. Aan deze situatie is nu een einde gekomen. De minister van BiZa heeft inmiddels

een wetsvoorstel tot afschaffing van de mogelijkheid tot het heffen van precariobelasting op kabels en leidingen van nutsbedrijven ingediend.

In het wetsvoorstel is een overgangstermijn opgenomen: gemeenten krijgen maximaal tien jaar de tijd om de effecten van hun

inkomstenderving op te vangen. Tevens is in het wetsvoorstel opgenomen dat de tarieven zoals die golden op 10 februari 2016 niet meer

mogen worden verhoogd.

Tarieven


A. Lokale heffingen

Belast worden de verkoopstandplaatsen (vaste en tijdelijke), de terrassen en het gas- en elektriciteitsleidingennetwerk. Het thans geldende

tarief voor kabels en leidingen in Tiel is € 5,-- per strekkende meter, per jaar. Dit tarief mag op grond van het genoemde wetsvoorstel niet

worden verhoogd. Voor de overige tarieven (verkoopstandplaatsen en terrassen) stellen wij voor deze wel te indexeren met het

inflatiepercentage van 0,6%.

Procedures In paragraaf A van vorig jaar hebben wij u gemeld dat er in den lande talrijke gerechtelijke procedures gevoerd worden tegen gemeenten die precariobelasting heffen van netwerkbeheerders.

Medio 2016 heeft de Hoge Raad in een tweetal arresten gemeenten in het gelijk gesteld, waarmee is vastgesteld dat belanghebbende (Liander) – die het economische eigendom van het netwerk heeft – in civiel-juridische zin niet de rechtsopvolger is van de overeenkomsten uit het

verleden en dat deze overeenkomsten daardoor een belastingheffing niet meer in de weg staan. Bij zowel de gemeenten Culemborg, Geldermalsen als Tiel heeft Liander op dezelfde gronden als in bovengenoemde procedures bezwaar gemaakt tegen de aanslagen op het elektriciteitsnetwerk. In de loop van 2016 moet duidelijk worden hoe met deze bezwaren in gezamenlijkheid (BWB) moet worden omgegaan.

Reclamebelasting Sinds 2009 wordt reclamebelasting opgelegd aan ondernemers op de bedrijventerreinen Kellen, Latenstein en Westroijen en in het Centrumgebied. De opbrengst van deze belasting wordt, na aftrek van de kosten, gestort in het Ondernemersfonds. De gehanteerde tarieven zijn gebaseerd op de begrotingen die door de ondernemersverenigingen OCT en HvT zijn ingediend. Op 24 juni 2016 heeft de minister van BiZa een brief aan de Tweede Kamer gestuurd met als onderwerp "Hervorming gemeentelijk belastinggebied". In deze brief stuurt de minister o.a. aan op afschaffing van een aantal kleine belastingen, waaronder de reclamebelasting. Hoe en wanneer deze afschaffing vorm gaat krijgen is onduidelijk. De minister laat dit over aan een nieuw kabinet, waardoor er voor de verkiezingen in maart 2017 in ieder geval geen wetsvoorstel wordt ingediend. Na de verkiezingen zal er eerst een nieuw kabinet geformeerd moeten worden, wat naar verwachting de nodige tijd zal vergen. Het is dan ook waarschijnlijk, dat als het nieuwe kabinet tot afschaffing zal overgaan, dit op zijn vroegst per 1 januari 2019 of 2020 zal zijn. Of er analoog aan de afschaffing van precariobelasting voor de nutsbedrijven een overgangstermijn (voor de precario gesteld op 10 jaar) komt is ook nog niet bekend. In veel gemeenten zijn, net als in Tiel, de opbrengsten bestemd voor ondernemersfondsen, die vaak meerjarige afspraken hebben gemaakt met leveranciers. Het is dan ook nauwelijks voorstelbaar dat er geen overgangstermijn zal worden opgenomen.


A. Lokale heffingen

Vorig jaar hebben wij u in deze paragraaf gemeld dat zal worden onderzocht wat de consequenties zijn indien de maatstaf van heffing niet het aantal m² reclame-uiting is, maar gewijzigd wordt in een percentage van de Woz-waarde. Gelet op de hiervoor geschetste onduidelijkheid over de (termijn van) afschaffing zullen wij dit onderzoek voortzetten.

Rioolheffing Voor de periode 2015-2018 is een nieuw Gemeentelijk Rioleringsplan vastgesteld. Daarbij behoort het Kostendekkingsplan. Hierin zijn de benodigde tarieven opgenomen. In verband met de nieuwe kostenonderbouwingsregels dient de kostendekking opnieuw te worden berekend. De tarieven kunnen dus nog wijziging ondergaan. Tarieven 2017

2016 2017

Meerpersoonshuishoudens < 500 m³ 197,-- 212,--

Alleenwonenden < 500 m³ 153,-- 164,--

Grootverbruik (> 500m³) per m³ 0,39 0,42

Bronbemaling t.b.v. nieuw-, verbouw- en

saneringsprojecten per m³

0,05

0,05

Toeristenbelasting In 2016 zijn de tarieven voor de toeristenbelasting verhoogd met de gecumuleerde inflatiepercentages van de afgelopen 5 jaren; in totaal 10%. Voor die tijd zijn de tarieven niet aangepast, omdat toepassing van het inflatiepercentage tot een zo geringe stijging zou leiden, dat het niet zinvol was deze correctie jaarlijks toe te passen. Wij stellen voor deze methode te blijven hanteren en over 5 jaren de tarieven opnieuw tegen het licht te houden.

Leges


A. Lokale heffingen

Zoals al in de inleiding is vermeld mogen wij de kosten van overhead niet meer rechtstreeks toerekenen aan de programma's. Daardoor worden de kosten van bijvoorbeeld bouwvergunningen en riolering lager. Dit zou betekenen dat de tarieven ook omlaag zouden moeten, er mag immers geen winst worden gemaakt op deze taken. Dit kan voorkomen worden door vast te leggen dat in de tarieven ook een component overheadkosten mag worden opgenomen. De wijze waarop deze berekend worden moet worden vastgelegd in een raadsbesluit. Op dit moment kunnen we nog niet aan dit voorschrift voldoen. Vandaar dat wij voorstellen de tarieven, waar mogelijk en toegestaan, ook met het inflatiepercentage te verhogen.

Lijkbezorgingsrechten Ook bij de lijkbezorgingsrechten mag, analoog aan bijvoorbeeld de leges, geen winst worden gemaakt. Hierdoor dient er eveneens een nieuwe vorm van onderbouwing van de kosten te worden samengesteld volgens de nieuwe voorschriften van het BBV. Zoals in de inleiding van deze paragraaf is opgenomen streven wij ernaar deze nieuwe vorm van onderbouwing beschikbaar te hebben bij de vaststelling van tarieven 2017. Bij de samenstelling van deze paragraaf is de voorbereiding van nieuwe tarieven in volle gang. Hierbij zal ook een wijziging van de Verordening op het beheer en gebruik van de gemeentelijk begraafplaatsen wijziging ondergaan. Hoe dit vorm zal krijgen is momenteel nog niet geheel duidelijk. In het laatste kwartaal van dit jaar zal separaat een voorstel aan de raad worden aangeboden.

Marktgelden De tarieven voor deze heffing zijn zo gering dat een jaarlijkse trendmatige indexering van de tarieven niet of nauwelijks leidt tot een verhoging van deze tarieven. In de Paragraaf Lokale Heffingen 2011 hebben wij u dan ook voorgesteld om, in tegenstelling tot de algemene uitgangspunten, deze tarieven eens in de vijf jaren te verhogen met de gecumuleerde indexeringen van die vijf jaren. In het belastingjaar 2015 heeft deze verhoging plaatsgevonden, zodat de eerstvolgende verhoging in het belastingjaar 2020 zal zijn.

Overzicht ontwikkeling lastendruk in Tiel

Uitgangspunt bij de samenstelling van dit overzicht is het jaar 2010.

Waarde woning € 250.000

Daling 1,6% € 4.000


A. Lokale heffingen

Waarde 2011 € 246.000

Daling 1,9% € 4.674

Waarde 2012 € 241.326

Daling 3% € 7.240

Waarde 2013 € 234.086

Daling 7% € 16.386

Waarde 2014 € 217.700

Daling 3,5% € 7.619

Waarde 2015 € 210.081

Stijging 0,5% € 1.050

Waarde 2016 € 211.131

Als lokale woonlasten zijn gerekend de onroerende-zaakbelasting (eigenaar), de rioolheffing en de afvalstoffenheffing van de AVRI.

De AVRI hanteert voor 2016 een vast tarief van € 114,-- (voor 2015: € 108,--).

Vervolgens bepaalt het aantal container aanbiedingen het variabele bedrag van de aanslag. Uit cijfers van BSR blijkt, dat dit bedrag

gemiddeld € 62,-- is.

Vermeerderd met het tarief voor het verwijderen van zwerfvuil (€ 9,90) wordt in onderstaand overzicht voor 2015 gerekend met een

bedrag van € 180,--.

jaar ozb

eig.

% riool-

recht

gebr.

% afvalst

heffing

gebr.

% totaal

gebr.

% totaal

eig.

gebr.

%

2013 233 182 214 396 629

2014 239 2,5 186 2,2 181 -/- 15 367 -/- 7,4 606 1,6

2015 245 2,5 192 3,2 180 -/- 0,5 372 1,4 617 1,8

2016 248 1,2 197 2,6 186 3,3 383 2,9 631 2,2

Het voorgaande wordt in een grafiek als volgt weergegeven:


A. Lokale heffingen


Naam indicator Eenheid Tiel Nederland

Gemeentelijke woonlasten eenpersoonshuishouden Euro 517 643

Gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishouden Euro 613 716

Vergelijking lastendruk met andere gemeenten in Gelderland


A. Lokale heffingen

Uit de rapporten over 2015 en 2016 van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO), is onderstaand overzicht samengesteld van de lokale lastenontwikkeling in Tiel zowel in vergelijking met de buurgemeenten als met het landelijk gemiddelde. Uit het overzicht blijkt dat de gemeente Tiel in vergelijking met de buurgemeenten in 2016 de goedkoopste gemeente is.

Overzicht bruto woonlasten 2016

Gemeente éénpersoonshuishouden meerpersoonshuishouden

rangnummer

2015 2016 2015 2016 2015 2016

Tiel 513 517 610 613 31 33

Culemborg 650 661 703 713 152 140

Zaltbommel 696 700 749 752 240 216

Buren 698 707 752 759 241 231

Lingewaal 720 740 773 792 280 284

Neerijnen 778 789 831 841 351 344

Geldermalsen 835 855 889 908 384 375

Landelijk gemiddelde 645 651 716 723

Kwijtscheldingsbeleid

De mogelijkheid om kwijtschelding van lokale heffingen te verlenen is geregeld in artikel 255 van de Gemeentewet. Hoofdregel is dat

gemeenten het kwijtscheldingsbeleid van de rijksoverheid volgen zoals geregeld in de Uitvoeringsregeling.


A. Lokale heffingen

Een uitzondering is dat het gemeenten is toegestaan om bij de berekening van de kwijtschelding uit te gaan van 100% van de bijstandsnorm.

Het Rijk hanteert 90%.

De gemeente Tiel maakt al sinds jaren gebruik van deze mogelijkheid.

In de gemeente Tiel wordt kwijtschelding verleend voor de onroerende-zaakbelastingen en de rioolheffing. Echter, sinds de afschaffing van het gebruikersdeel van de ozb wordt feitelijk alleen nog kwijtschelding verleend voor de rioolheffing. De behandeling van kwijtscheldingsverzoeken

vindt plaats door BSR.

Overzicht verleende kwijtscheldingen:

jaar bedrag aantal

2013 206.000 1.100

2014 213.000 1.400

2015 232.305 1.374

2016 222.465 1.316 (tussenstand medio 2016)

Er zijn op dit moment geen nieuwe ontwikkelingen ten aanzien van het kwijtscheldingsbeleid te melden.


B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing


Inleiding

In deze paragraaf gaan we in op de vraag in hoeverre we in staat zijn om tegenvallers op te vangen. Sinds een aantal jaren werken we nu met de huidige opzet van de paragraaf weerstandsvermogen. We werken met de methode van het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement (NAR). Centraal in de aanpak staat het risicobewustzijn. Het gaat niet zozeer om het vermijden en/of ontkennen van risico's, maar juist om het bewust nemen van verantwoorde risico's. Eerst geven we een toelichting op het beschikbare weerstandsvermogen. Daarna maken we een berekening van de weerstandsratio en sluiten af met een conclusie. Tot slot geven we een top 10 van het gemeentebrede risicoprofiel. In de commissie Beleidscyclus is afgesproken dat we het onderscheid tussen de risico's die verbonden zijn aan de grondexploitatie en de overige risico's loslaten. Hierdoor presenteren we ook nog maar één top tien voor de risico's, waarbij we in bepaalde gevallen, waarbij sprake is van een onderhandelingspositie, volstaan met een globale tekst. Sinds de begroting 2016 nemen we in deze paragraaf een aantal financiële kengetallen op, waardoor we u nog meer inzicht kunnen geven in onze financiële positie.

De beschikbare weerstandscapaciteit

De beschikbare weerstandscapaciteit van Gemeente Tiel bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar



heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Onder de weerstandscapaciteit kunnen 5 elementen worden gerekend: a) de post onvoorzien b) onbenutte belastingcapaciteit c) de algemene (weerstands)reserve / risicoreserve d) bestemmingsreserves e) stille reserves. De elementen a, c, d en e zijn incidenteel van aard, element b is structureel. a. Onvoorzien Voor onvoorziene uitgaven is in de begroting 2017 een bedrag opgenomen van € 70.000. Uit deze post worden uitgaven gedekt die voldoen aan de 3 o's: onvoorzien, onvermijdelijk en onuitstelbaar. Tot een bedrag van € 12.500 kan het college besluiten nemen ten laste van onvoorzien, voor hogere bedragen is een raadsbesluit noodzakelijk. Uit het bovenstaande blijkt dat deze post vooral gebruikt wordt voor risico's die we niet voorzien hadden. We zetten deze post daarom niet in als weerstandscapaciteit. b. Onbenutte belastingcapaciteit Bij de berekening van de onbenutte belastingcapaciteit denken we in eerste instantie aan het minimale niveau van de belastingtarieven die in acht worden genomen bij een artikel 12 aanvraag. Hiermee wordt bedoeld dat als een gemeente een aanvraag om extra steun op grond van artikel 12 indient, eerst de tarieven moeten worden verhoogd tot een bepaald minimumniveau. Tiel zit op dit moment nog redelijk ver onder dit niveau. In opbrengst gaat het om een bedrag van € 2,2 miljoen op een geraamde opbrengst van € 7,4 miljoen. Daarnaast is er sprake van een macronorm: in totaal mag de opbrengst OZB landelijk gezien niet meer stijgen dan een door de minister vastgesteld percentage. Gebeurt dit toch dan heeft de minister de gelegenheid om het verschil in mindering te brengen op het gemeentefonds. De macronorm is in de afgelopen jaren steeds overschreden. Deze overschrijding wordt in mindering gebracht op de macronorm van het komende jaar. De macronorm voor 2017 bedraagt 1,97%. In Tiel houden we in de begroting rekening met een stijging van 0,6%. De belastingtarieven vragen met name om een politieke afweging. c. Algemene weerstandsreserve Tegelijk met de invoering van het risicomanagement heeft u besloten om een algemene weerstandsreserve te gaan vormen. Deze reserve is bedoeld om risico's mee op te vangen. De reserve bedraagt op dit moment ruim € 10,5 miljoen. Daarnaast ligt er nog een aantal claims op deze reserve, waardoor de vrij besteedbare ruimte bijna € 7,8 miljoen is. d. Bestemmingsreserves



Bestemmingsreserves zijn reserves die in het leven zijn geroepen met een bepaald doel. Deze reserves worden in principe alleen voor dat doel aangewend. Als de reserve niet meer nodig is wordt deze opgeven en gaat het saldo naar de algemene weerstandsreserve. e. Stille reserves Stille reserves zijn eigendommen die een potentiële inkomstenbron zijn. U kunt hierbij denken aan gronden, onroerende zaken en andere eigendommen die verkocht zouden kunnen worden, omdat ze voor de gemeente geen doel meer dienen of inmiddels geheel of gedeeltelijk zijn afgeschreven. Op dit moment is er geen inventarisatie van dit soort stille reserves beschikbaar. Mede vanuit de gedachte dat beheer van vastgoed geen kerntaak is van de gemeente is het uitgangspunt dat de vastgoedportefeuille wordt beperkt tot het vastgoed dat nodig is voor het uitvoeren van beleidsmatig onderbouwde gemeentelijke taken. Daarnaast hebben we in deze begroting een bezuinigingstaakstelling opgenomen voor het vastgoedbeheer. Wij stellen voor om in elk geval de algemene weerstandsreserve als weerstandscapaciteit te beschouwen. Daarnaast zijn van de bestemmingsreserves ook de algemene reserve grondexploitatie en de reserve sociaal domein beschikbaar als weerstandscapaciteit, omdat deze reserves ook bedoeld zijn om risico's/tekorten op die beleidsterreinen op te vangen. Daarnaast zijn ook de risico's van de grondexploitatie en van het sociaal domein onderdeel van de berekening van het totaal aan risico's dat we lopen. De andere drie posten achten wij minder geschikt hiervoor, of omdat ze vooral een politieke afweging vergen, of omdat we deze nu niet concreet kunnen maken. Derhalve bedraagt de weerstandscapaciteit een kleine € 12 miljoen.

Tabel 1: Beschikbare weerstandscapaciteit

Weerstand Startcapaciteit Bijboekingen Afboekingen/ oormerkingen

Huidige capaciteit

Algemene weerstandsreserve 10.516.482 2.732.794 7.783.688

Algemene reserve grondexploitatie 1.616.581 1.616.581

Reserve sociaal domein 2.690.000 2.690.000

Totale weerstandscapaciteit 14.823.063 2.732.794 12.090.269

De benodigde weerstandscapaciteit



Om de risico's van Gemeente Tiel in kaart te brengen is een risicoprofiel opgesteld. In dit risicoprofiel zijn de risico's met betrekking tot de grondexploitatie buiten beschouwing gelaten. Hiervoor is een apart profiel opgesteld. In totaal zijn er ruim 150 risico's in beeld gebracht. In tabel 5 achteraan deze paragraaf worden alleen de bekende tien risico's gepresenteerd die de hoogste bijdrage hebben aan de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit. Totaal grote risico's € 11.088.000 Overige risico's € 19.090.108 ----------------- + Totaal alle risico's € 30.178.108 Op basis van de ingevoerde risico's is een risicosimulatie uitgevoerd. De risicosimulatie wordt toegepast omdat het reserveren van het maximale bedrag ongewenst en onnodig is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Uit de simulatie volgt dat 90% zeker is dat alle risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 8.475.531 (= benodigde weerstandscapaciteit).

Berekening weerstandsratio

Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, dient de relatie te worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij gewenste en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten wordt hieronder in een figuur weergegeven.

Risico's:

Bedrijfsproces (effectief/efficiënt) Financieel

Imago / politiek Informatie / strategie

Juridisch / aansprakelijkheid Letsel / veiligheid

Weerstandscapaciteit :

Algemene weerstandsreserve



Materieel Milieu

Personeel / arbo Product

i i

Weerstandvermogen

Ratio weerstandsvermogen =

Beschikbare weerstandscapaciteit

= 12.090.269

= 1,43 Benodigde weerstandcapaciteit

8.475.531

De normtabel is ontwikkeld in samenwerking met de Universiteit Twente. Het biedt een waardering van het berekende ratio.

Tabel 2: Weerstand velden

Waarderingscijfer Ratio Betekenis

A >2.0 Uitstekend

B 1.4-2.0 Ruim voldoende

C 1.0-1.4 Voldoende

D 0.8-1.0 Matig

E 0.6-0.8 Onvoldoende

F <0.6 Ruim onvoldoende

Het ratio voor het weerstandsvermogen van de gemeente Tiel valt in klasse B. Dit duidt op een ruim voldoende weerstandsvermogen.

Financiële kengetallen

In dit onderdeel van deze paragraaf nemen we de sinds voorgeschreven financiële kengetallen op. Deze kengetallen zijn grotendeels gebaseerd op geprognosticeerde balansgegevens. Elders in deze begroting hebben we ook een geprognosticeerde balans opgenomen. Naarmate deze verder in de toekomst is gelegen wordt deze minder betrouwbaar. Met name het tempo van de investeringen en de financiering daarvan laat zich moeilijk betrouwbaar voorspellen. We hebben de cellen gekleurd op basis van de normen die de provincie in haar brief over de begroting 2016 heeft aangegeven:



groen: categorie A

oranje: categorie B

rood: categorie C Daarbij is groen het minst risicovol en rood het meest.

Toelichting: 1a. Netto schuldquote De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. 1b. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle leningen Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. De wijze waarop de netto schuldquote gecorrigeerd voor de doorgeleende gelden wordt berekend is gelijk aan de netto schuldquote, met dien verstande dat bij de financiële activa ook alle verstrekte leningen worden opgenomen (betreft met name doorgeleende gelden aan woningbouwcorporaties).



Een netto schuldquote van minder dan 100% wordt als voldoende beschouwd. De netto schuldquote loopt in de jaren 2016-2018 flink op. De reden hiervoor is dat in beide jaren leningen afgesloten moeten worden om de lopende en komende investeringen te financieren. Voor 2017 geldt daarnaast dat door de veranderingen in het BBV de omvang van de begroting lager is geworden omdat er anders wordt omgegaan met verrekeningen. Dit betekent dat een zelfde omvang van de schuld toch leidt tot een hogere schuldquote (noemereffect). 2. Solvabiliteitsratio Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. Het eigen vermogen van een gemeente bestaat uit de reserves (zowel de algemene reserve als de bestemmingsreserves) en het resultaat uit het overzicht van baten en lasten. In het algemeen wordt een getal tussen 25 en 40% als een minimum gezien. Dat betekent dus dat Tiel een lage solvabiliteit heeft. Dit wordt veroorzaakt door een relatief lage omvang van de reserves. De solvabiliteit neemt tot en met 2018 af door de toename van de schuldpositie. De verwachting is dat na 2018 de solvabiliteit weer zal stijgen. 3. Grondexploitatie De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop. Voor de berekening van dit kengetal worden de niet in exploitatie genomen gronden en de bouwgrond in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten uit de programmabegroting of jaarstukken (ingevolge artikel 17 onderdeel van het BBV = exclusief mutaties reserves) en uitgedrukt in een percentage. Het percentage in Tiel is laag. Dit betekent dat risico's in de grondexploitatie relatief laag zijn. De stijging in 2017 wordt veroorzaakt door het onder 1 ook genoemde noemereffect. 4. Structurele exploitatieruimte Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt thans het onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Om de structurele lasten en baten te bepalen worden de incidentele lasten en baten van de totale lasten en baten afgetrokken. De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves gedeeld door de totale baten en uitgedrukt in een percentage. Hieronder is de berekening hiervan opgenomen. Voor de provincie geldt als norm dat óf in het begrotingsjaar óf in de meerjarenraming het percentage positief is. In ons geval geldt dit voor



beide, daarom vallen we in categorie A. Berekening structurele exploitatieruimte:

2017 2018 2019 2020

Totale lasten excl. reserves 115.666.685 115.740.711 116.676.827 117.300.017

af: incidentele lasten 2.385.000 1.482.000 1.178.000 1.285.000

Saldo A 113.281.685 114.258.711 115.498.827 116.015.017

Totale baten excl. reserves 115.955.766 117.080.992 117.538.473 117.922.019

af: incidentele baten 909.000 1.161.000 773.000 737.000

Saldo B 115.046.766 115.919.992 116.765.473 117.185.019

C: Structurele toevoeging reserves 940.557 1.214.008 1.214.008 1.214.008

D: Structurele onttrekkingen reserves 914.463 914.463 914.463 914.463

(B-A)+(D-C) 1.738.987 1.361.736 967.101 870.457

E: Saldo baten excl. reserves 115.955.766 117.080.992 117.538.473 117.922.019

Structurele exploitatieruimte 1,50% 1,16% 0,82% 0,74%

Nadere specificaties van bovengenoemde bedragen zijn terug te vinden in deel 4, de financiële begroting. 5. Belastingcapaciteit De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Coelo publiceert deze lasten ieder jaar in de Atlas van de lokale lasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB en de rioolheffing en reinigingsheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. Dit wordt afgezet tegen de gemiddelde woonlasten in Nederland in het voorafgaande jaar. Tiel heeft relatief lage woonlasten, dat blijkt ook weer uit dit kengetal. De stijging vanaf 2018 wordt veroorzaakt door de voorgenomen verhoging van de OZB met 7,5%, conform het Bloesemakkoord.

Conclusie



Uit deze paragraaf blijkt dat de financiële positie van de gemeente Tiel nog steeds redelijk gezond is. De weerstandsratio ligt iets hoger dan de afgelopen jaren, dat wordt met name veroorzaakt doordat we nu ook de reserve Sociaal Domein hebben toegevoegd aan de weerstandscapaciteit. Deze reserve is gevormd uit de voorlopige overschotten op de budgetten 2015. Op het moment van vorming van deze reserve waren nog lang niet alle kosten 2015 in beeld. De kosten die daarna zijn gemaakt hebben we geboekt op 2016. De verwachting is dan ook dat deze reserve in de loop van 2016/2017 aanzienlijk in omvang zal dalen. Bij de jaarrekening 2016, wanneer we de weerstandsratio opnieuw zullen berekenen, zal blijken of deze weer gedaald is. De financiële kengetallen geven geen reden tot ongerustheid. Weliswaar is onze solvabiliteit nog steeds laag, maar op langere termijn lijkt deze weer hoger te worden. Dit heeft met name te maken met de omvang van onze schulden, die deze jaren hoger zijn dan normaal, omdat er op dit moment veel grote investeringen lopen. Nadat deze zijn afgerond zal via aflossing van de leningen de omvang van de schulden weer aflopen. Alle andere kengetallen zijn positief.

Bijlage: top 10 risico's

Tabel 5 Top 10 van de risico's per 1 september 2016 (begroting 2017)

Rang- schik- king

Risico Toelichting Gevolgen Kans Financieel gevolg Beheersmaatregelen

Invloed op

weer-stand

1 Groter beroep op voorziening jeugdwet.

In deze begroting is het budget geraamd dat via de algemene uitkering beschikbaar is gesteld. Er is nog onvoldoende inzicht in de te verwachten uitgaven.

Tekort op het budget

50% Vooralsnog is uitgegaan van maximaal 10% van het budget, ofwel € 1.000.000 structureel

Bij de jaarrekening is het voorlopig overschot van programma 2 Sociaal Domein 2015 gestort in de reserve Sociaal Domein

12,78%

2 Ingeboekte bezuiniging op Beheer Openbare Ruimte wordt niet gerealiseerd

Er is geen overeenstemming met de Avri over de begroting 2016 en 2017. Uiteraard houden we vast aan het oorspronkelijke contract,

Hogere kosten Beheer Openbare Ruimte

70% € 500.000 structureel Betere afspraken maken met de Avri

8,93%



waarin de bezuiniging van € 1,3 miljoen is verwerkt. De Avri vraagt op dit moment € 500.000 meer dan wij hebben begroot. Het risico bestaat dat uiteindelijk toch meer betaald moet worden of dat we genoegen moeten nemen met een lager onderhoudsniveau.

3 Niet voldoen aan de criteria voor de vangnetregeling WWB

Een gemeente die een tekort heeft op de rijksmiddelen voor de verstrekking van bijstanduitkeringen kan onder voorwaarden een beroep doen op een vangnetregeling. In Tiel doen we dat en zijn de inkomsten hiervan in de begroting geraamd.

Geen aanvullende bijdrage op basis van de vangnetregeling

50% € 1.000.000 Processen zodanig inrichten dat aan de voorwaarden wordt voldaan

5,09%

4 Tekort op budget uitvoering taken Wmo 2015

In deze begroting is het budget geraamd dat via de algemene uitkering beschikbaar is gesteld. Er is nog voldoende inzicht in de te verwachten uitgaven.

Tekort op het budget

50% Vooralsnog is uitgegaan van maximaal 10% van het budget, ofwel € 500.000 structureel

Bij de jaarrekening is het voorlopig overschot van programma 2 Sociaal Domein 2015 gestort in de reserve Sociaal Domein

4,79%

5 Achterblijvende overheadkosten bij privatisering en uitbesteding (inbesteding naar

In het verleden hebben we bij uitbesteding van taken, bijvoorbeeld de ODR, gezien dat de overhead niet (direct) kan worden

Er is minder dekking aanwezig voor de overheadkosten.

70% Voorlopig maximaal € 1 miljoen structureel. Op dit moment worden alle consequenties in

Vroegtijdig rekening hiermee houden; proberen de kosten te verminderen en/of op een andere

4,70%



AVRI, Werkzaak, BWB).

verminderd. Inmiddels verdwijnen meer taken waaronder Beheer Openbare Ruimte, uitvoering van de Participatiewet (Werkzaak) en bedrijfsvoeringstaken (BWB). Door de stapeling van taakstellingen wordt het steeds moeilijker deze verantwoord te realiseren

beeld gebracht. manier door te belasten. Inkomsten genereren door werkzaamheden voor de nieuwe of andere organisaties te verrichten

6 Lagere grondprijs binnen plan Slokker

Minder opbrengsten

75% € 533.000 4,08%

7 Afgesproken bezuinigingen worden niet gerealiseerd.

In het Bloesemakkoord zijn bezuinigingen opgenomen. Deze bezuinigingen lopen op tot € 4,9 miljoen structureel. Daarnaast staat nog een aantal taakstellingen open vanuit de vorige coalitieperiode

Tekort op de begroting/ jaarrekening.

50% Op basis van ervaring met eerdere ombuigingsmaat-regelen schatten we in dat maximaal € 1.000.000 niet (tijdig) haalbaar zal blijken te zijn.

Er is een uitvoeringsplan gemaakt met spelregels. Onderdeel daarvan is een frictie-reserve waaruit tijdelijke nadelen of investeringskosten kunnen worden betaald. Deze reserve is echter grotendeels uitgeput. Bij elke voortgangsrapportage wordt gerapporteerd over de stand van zaken. Als een bepaalde

3,84%



bezuiniging niet haalbaar blijkt, is er de verplichting een alternatief te vinden.

8 BTW-wetgeving parkeren

Over de parkeeropbrengsten van onder andere de parkeergarage moet wellicht BTW worden afgedragen

Missen van inkomsten

50% € 500.000 structureel Op te vangen binnen parkeerfonds

3,84%

9 De algemene uitkering is lager dan begroot.

In de meerjarenraming is gewerkt met bepaalde veronderstellingen m.b.t. het accres, de inflatie e.d. In de praktijk blijkt dat deze meestal anders uitpakken dan wordt voorzien. Dat kan zowel een positief als een negatief effect hebben.

Tekort op de begroting of de jaarrekening.

50% Maximaal € 750.000 gebaseerd op ervaring in eerdere jaren.

Tijdig nadenken over het opvangen van dit tekort door middel van bezuinigingen of anderszins.

3,83%

10 Vergoeding voor storten grond op Vijverberg wordt niet betaald

Vanuit het project Vijverterrein deelgebied 1 en 2 is een vordering van € 680.670 overgedragen naar project Fluvia Tiel. Het betreft een vergoeding voor het storten van verontreinigde gronden op de Vijverberg. Overeengekomen is dat betaling plaatsvindt zodra deelgebied 3 in ontwikkeling gaat. Het risico

Tekort in project Fluvia Tiel

50% Maximaal € 680.000. 3,47%



is aanwezig, dat wegens omstandigheden , dat dit verschuldigde bedrag niet wordt vergoed.


C. Onderhoud kapitaalgoederen


Inleiding

De gemeente Tiel heeft een groot vermogen geïnvesteerd in kapitaalgoederen in de vorm van wegen, riolering, groen, civiele kunstwerken,

gebouwen, etc. Het onderhoud van deze kapitaalgoederen is van groot belang voor het zo goed mogelijk functioneren van de gemeente op

verschillende beleidsterreinen zoals veiligheid, vervoer, recreatie, onderwijs en welzijn.

Het onderhoud van de kapitaalgoederen is vastgelegd in beleids- en beheerplannen. In deze paragraaf wordt per onderwerp ingegaan op het beleidskader, de ontwikkelingen, de geplande onderhoudswerkzaamheden voor 2017 en de bijbehorende financiële consequenties.

De projecten in de openbare ruimte zijn integraal afgestemd en gepland. De disciplines binnen het onderhoud en beheer van de openbare ruimte verkennen elkaars werkzaamheden en voeren die binnen één project uit. Het doel is een hogere efficiëntie voor de organisatie en minder hinder voor de inwoners. De integrale planning voor de fysieke projecten in 2017 is elders in deze paragraaf opgenomen. In de jaarrekening 2017 wordt de evaluatie opgenomen over de uitgevoerde werken.

Wegen

Kengetallen Alle gegevens met betrekking tot de verhardingen zijn verzameld in een wegenbeheersysteem. Daaruit volgt dat in 2017 ongeveer 220 ha openbare verharding wordt onderhouden. Het beleidskader



Het beleid voor het onderhoud van de infrastructuur is erop gericht om de veiligheid van de weggebruiker te waarborgen en een goed bruikbaar en voldoende comfortabel wegenstelsel te garanderen. Ons beleid inzake het wegbeheer is vastgelegd in het Beleidsplan Wegen 2013-2016. Door middel van jaarlijkse weginspecties ontstaat een actueel beeld van de kwaliteit van de verharding. De resultaten zijn verwerkt in het beheerplan wegen, dat een overzicht geeft van de jaarlijks te nemen onderhoudsmaatregelen. Ontwikkelingen Geen Financiën Er is in 2017 € 562.434 beschikbaar voor regulier en groot onderhoud. Dit bedrag wordt gestort in de Voorziening Wegen. Vanuit de voorziening

wordt het onderhoud betaald. De stand van de voorziening is € 3.569.501 (per 31 december 2016).

Civiele kunstwerken

Kengetallen Alle gegevens met betrekking tot de civiele kunstwerken zijn verzameld in een beheersysteem. Daaruit volgt dat in 2017: 77 bruggen, 7 tunnels, 51 duikers, 3 stuwen, 3 coupures en ongeveer 3.200 m grondkerende constructies worden onderhouden. Het beleidskader De instandhouding van de civiele kunstwerken is onderdeel van het beheer van de openbare ruimte. Het beleid van het voorgestelde scenario is erop gericht om de constructies duurzaam te beheren zodat het moment van vervanging niet eerder komt dan dat het kunstwerk financieel is afgeschreven. Hiermee wordt ook voldaan aan onze verantwoordelijkheid als beheerder van de openbare ruimte. Gebruikers mogen verwachten dat de objecten in de openbare ruimte veilig en functioneel zijn. Het actuele beleid is vastgelegd in het beleidsplan beheer Civiele Kunstwerken 2016-2019, dat is vastgesteld in 2015. Ontwikkelingen geen. Financiën Het budget voor kunstwerken is € 190.000,- per jaar. De jaarlijkse kosten fluctueren sterk en daarom is een onderhoudsvoorziening ingesteld. De stand van de voorziening is € 121.115,- (per 31 december 2015).

Riolering en water

Kengetallen



Alle gegevens met betrekking tot de riolering zijn verzameld in het rioolbeheersysteem. In het gemeentelijk rioleringsplan staan alle aanwezige voorzieningen. De belangrijkste zijn:

Omschrijving Hoeveelheid Eenheid

Gemengde- en vuilwaterriolering 180 km

Hemelwaterriolering 50 km

Persleidingen 34 km

Drainageleidingen 11,2 km

Wadi's 2,4 km

Minigemalen 190 stuks

IBA (individuele behandeling afvalwater) 7 stuks

Vuilwaterrioolgemalen 8 stuks

Hemelwatergemalen 4 stuks

Grondwatergemaal 1 stuks

Randvoorzieningen (bergbezinkbassins) 8 stuks

Externe overstorten gemengd 29 stuks

Externe overstorten hemelwater 31 stuks

Het beleidskader Het beleidsdoel is het op verantwoorde wijze zorgdragen voor de inzameling en het transport van afvalwater binnen het gemeentelijk grondgebied. Deze zorgplicht richt zich op het voorkomen van verontreiniging van de bodem en het oppervlaktewater en het voorkomen van wateroverlast. Ons beleid is vastgelegd in het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (V-GRP) en het Integraal Waterplan 2005. Het V-GRP is in december 2014 vastgesteld voor de periode 2015-2018. Ontwikkelingen Het samenwerkingstraject met het waterschap en de regiogemeenten met als doel 'minder meerkosten' is gecontinueerd. Daardoor worden meerdere taken in de Waterketen geprofessionaliseerd en door of voor de andere partners uitgevoerd. Er is een vordering gemaakt met het

harmoniseren van het beleid door te werken aan een gezamenlijk deel van het gemeentelijk rioleringsplan.

Financiën Het kostendekkingsplan op basis van het V-GRP beschrijft de inkomsten en uitgaven voor de productgroepen Riolering & Water (onderhoud en nieuwe investeringen). De raming jaarlijkse kosten voor het beheer van de riolering bedraagt voor 2017 € 1.057.654 In het kostendekkingsplan zijn ook alle kosten in het kader van de wateropgave meegenomen. De kosten worden gedekt uit de Voorziening Riolering. De stand van de voorziening is per 31 december 2015 € 1.509.053 .

Groen



Kengetallen Alle gegevens met betrekking tot het openbaar groen en de bomen zijn verzameld in een groenbeheersysteem. Daaruit volgt dat in 2017 ongeveer 210 ha openbaar groen en 16.500 bomen worden onderhouden. Het beleidskader In 2005 is de Nota Onderhoudskwaliteit Openbaar Groen vastgesteld. Deze nota verdeelt het groen in de gemeente onder in zogenaamde ligginggebieden (bijvoorbeeld centrum, industriegebieden, woonwijken) met ieder hun eigen inspanning voor het reguliere, dagelijks (= netheids-) onderhoud. De basis voor de onderhoudsinspanningen ligt in het handhaven van de technische kwaliteit, veiligheid en het verbeteren van de tevredenheid van de Tielse burger over het netheidsonderhoud. De ambities gesteld in de Nota Onderhoudskwaliteit Openbaar Groen, welke bijgesteld zijn in de begrotingen van de afgelopen jaren zijn vertaald in de Dienstverleningsovereenkomst (DVO) die met de AVRI gesloten is. Middels verantwoording van AVRI en/of monitoring vanuit de gemeente zal getoetst worden of de gestelde ambities gehaald worden. In 2006 zijn het Groenstructuurplan en de Nota van Uitgangspunten Groenbeheer vastgesteld. De plannen vormen het kader voor de inrichting en omvormingen (= groot onderhoud) van het groen. Uitwerking vindt plaats in beheerplannen. In die beheerplannen worden de financiële consequenties inzichtelijk gemaakt. Het groenbeheerplan is in 2010 vastgesteld. Vanaf 2012 is gestart met de uitvoering van de geprioriteerde projecten. Ontwikkelingen Financiën Voor het regulier onderhoud groen is in 2017 € 912.000 gereserveerd. In de reserve zit € 157.746 (per 31 december 2015). Er is een aparte voorziening voor de herplantplicht van bomen. Hierin zit € 20.000 (per 31 december 2015).

Begraafplaatsen en gedenkparken

Kengetallen De gemeente heeft zeven gemeentelijke begraafplaatsen in eigendom (circa 6000 graven). Begraafplaats Papesteeg in Tiel is de grootste met ruim 3000 graven. Op deze begraafplaats is een aula aanwezig. Daarnaast heeft de gemeente de Joodse begraafplaats, als gevolg van een privaatrechtelijke overeenkomst, in onderhoud. Niet alle begraafplaatsen zijn nog actief. Actieve begraafplaatsen zijn: Papesteeg, Wadenoijen, Kapel-Avezaath en Zennewijnen. Monumentale begraafplaatsen zijn: Ter Navolging (rijksmonument), Drumpt en de Joodse begraafplaats (rijksmonument). Begraafplaats Ter Navolging is in 2015 heropend voor nieuwe grafuitgiften en asverstrooiingen. Begraafplaats Kloosterhof is per 1 januari 2014 gesloten voor het bijzetten van personen. Daarnaast heeft de raad het voornemen uitgesproken om deze begraafplaats per 1 januari 2024 op te heffen. Jaarlijks vinden er gemiddeld 75 uitvaarten plaats: ruim 80% op begraafplaats Papesteeg, circa 16% in de dorpen en incidenteel op een monumentale begraafplaats.



Het beleidskader In 2010 is de Ontwikkel- en Beheervisie Begraafplaatsen gemeente Tiel 2010-2020 door de raad vastgesteld. Voor begraafplaats Ter Navolging (rijksmonument) is deze visie uitgewerkt in een activeringsplan, welke in 2014 door het college is vastgesteld. Het juridische kader is vastgelegd in de Verordening op het beheer en gebruik van de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Tiel 2010 (raadsbesluit) en het bijbehorende Uitvoeringsbesluit gemeentelijke begraafplaatsen gemeente Tiel 2014 (collegebesluit). Tarieven worden geheven conform de Verordening lijkbezorgingsrechten 2014 (raadsbesluit). Voor de hoogte van de tarieven wordt het regionale gemiddelde als norm gehanteerd. De begraafplaatsen worden onderhouden volgens een verzorgd kwaliteitsniveau. Gedenktekens op graven worden door de rechthebbenden zelf onderhouden. Graven waarvan afstand gedaan is of waarvan de rechten aan de gemeente vervallen zijn, worden binnen één jaar bovengronds geruimd (de gedenktekens). Ondergrondse ruimingen vinden plaats op het moment dat de graflocatie nodig is voor nieuwe uitgiften. Ontwikkelingen Naar verwachting bieden de bestaande begraafplaatsen tot minimaal 2030 voldoende grafcapaciteit. Kostbare uitbreidingen zijn voorlopig niet noodzakelijk. Wel dient er regelmatig geruimd te worden (gemiddeld circa 20 graven per jaar). Doorontwikkeling van de actieve begraafplaatsen tot functionele gedenkparken met een kostendekkende exploitatie is een belangrijk uitgangspunt. Niet het begraven, maar 'gedenken' staat centraal. Voor de drie monumentale begraafplaatsen is het behoud van dit bijzondere culturele erfgoed het belangrijkste doel. Op de begraafplaatsen wordt burgerparticipatie actief gestimuleerd. In 2015 is het onderhoud van twee monumentale begraafplaatsen overgedragen aan een stichting. Over drie andere kleine begraafplaatsen worden gesprekken gevoerd. Financiën Vanaf 2007 is de exploitatie van de vier actieve en de vier monumentale begraafplaatsen gesplitst. De raad heeft er in 2010 mee ingestemd dat er gestreefd moet worden naar een kostendekking van minimaal 70% voor de vier actieve begraafplaatsen. Het werkelijke dekkingspercentage schommelt per jaar, omdat het sterk afhankelijk is van het aantal uitvaarten en het aantal verlengingen van de grafrechten in dat jaar. Gemiddeld genomen wordt het gestelde percentage ruimschoots behaald.

Gebouwen

Kengetallen Alle gegevens met betrekking tot het onderhoud van Gebouwen (inclusief 35 onderwijsgebouwen) zijn vastgelegd in het programma Top Desk. Daaruit volgt dat Tiel in 2016/2017 ongeveer 186 vastgoedobjecten bezit of huurt. Twaalf vastgoedobjecten hebben een monumentale status (8 rijksmonumenten en 4 gemeentelijke monumenten). De totale verzekerde herbouwwaarde van de vastgoedobjecten inclusief inventaris bedraagt ruim € 238.000.000.



De bij de gemeente in bezit zijnde vastgoedobjecten zijn zeer verschillend van aard. Elk vastgoedobject vraagt om passend onderhoud en beheer. Team Facilitair & Vastgoed heeft vrijwel alle objecten binnen de vastgoedportefeuille laten beoordelen op de staat van onderhoud. De uitkomsten hiervan zijn getoetst aan en verwerkt in de meerjaren onderhoudsplanning. De meerjaren onderhoudsplanning wordt jaarlijks geactualiseerd. Op deze wijze wordt zorgvuldig omgegaan met de voor onderhoud beschikbare middelen en een onderhoudsplanning gevolgd die past bij de aard van het vastgoedobject. Uitgangspunt is om de staat van onderhoud van (alle) objecten eens in de 3 tot 4 jaar te laten inspecteren. Het beleidskader Het was de bedoeling om in 2016 een beleidskader Onderhoud Gebouwen aan de raad aan te bieden. Dit vanuit de gedachte hierin samen met collega gemeenten Culemborg en Geldermalsen op te trekken. De vooralsnog uitgestelde besluitvorming (zie hieronder) over het samenvoegen van Vastgoed naar BWB heeft vooralsnog tot uitstel geleid. Dit heeft in de praktijk echter geen gevolgen voor het plegen van onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed (zie hierboven). Ontwikkelingen Vanuit de samenwerking met Culemborg en Geldermalsen is een start gemaakt voor haalbaarheidsonderzoek naar de meest efficiënte wijze van vastgoedmanagement, inclusief het mogelijk uitbesteden van taken en of samenwerken. Dit onderzoek volgt uit de met de raad afgesproken activiteiten rondom de zogenaamde B-lijst bezuinigingen en past bij de eerdere keuze om BWB als bedrijfsvoeringorganisatie op te richten. In 2017 wordt verwacht het besluitvormingstraject om Vastgoed wel/niet bij BWB onder te brengen, aan de raden van de samenwerkende gemeenten voor te leggen. Tevens wordt bezien of, in de loop van 2017, aan de raad besluitvorming zal worden voorgelegd aangaande de beheersorganisatievorm volgens het ‘stichtingsmodel’. Ook in 2017 wordt voorzien dat een aantal vastgoedobjecten, die vanuit het werkterrein van de gemeente niet meer in eigen bezit gehouden hoeven te worden, aan de markt wordt aangeboden. Financiën In de begroting zijn budgetten opgenomen voor het beheer en onderhoud van gemeentelijke gebouwen (inclusief schoolgebouwen) Tegenover deze uitgavenbudgetten staan deels inkomsten uit huur, etc.. In de diverse voorzieningen voor onderhoud zit per 1 januari 2017 een bedrag van € 3 miljoen.

Integrale planning openbare ruimte

Integrale onderhoudswerken - planning 2017*

Nr.

Locatie

Omschrijving

Betrokken disciplines

Verharding incl. OVL en

kunstwerken

Groen incl.

spelen

Verkeer incl.

parkeren

Rio-lering**

Water**



Centrum

1. Chasséstraat, Hoogeindsestraat, Kalverbos,

Scheidingsstraatje,Singel-straat, Waterstraat

Wegonderhoud en vervanging riolering Team Leefbaarheid

wijken en dorpen

Team Regie op Ruimte

2. Kleine Plantage/Kwelkade Vervanging beschoeiing, deels door de aanleg natuurvriendelijke

oevers/plasbermen en samen met de aanleg van een watervoorziening

Team Leefbaarheid

wijken en dorpen


3. Oliemolenpad Vervanging fiets-voetbrug (P-nota) Team Regie op Ruimte

4. Havenkade: Waalkade Fase 1, vervanging kademuur en inrichting groene wal (P-nota;

projectleiding bij TPR)


West

5. Acquoylaan, Enspijkstraat, Haaftenlaan, Kesterenstraat,

Liendenlaan, Nieuwe Tielseweg, Ochtenstraat, Rhenoylaan, Trichtstraat,

Wadenoijenlaan, Tuilstraat, Vurenlaan en Zoelmondstraat

Wegonderhoud en vervanging riolering Team Leefbaarheid

wijken en dorpen


Noord

6. Diverse locaties Groot onderhoud aan civiele kunstwerken


7. Diverse locaties Afkoppelen van hemelwater van de riolering, daar waar de mogelijkheden

zich voordoen



* Projecten die in eerdere jaren in aanvang (werkvoorbereiding) of uitvoering genomen zijn, kunnen nog wel in 2017 doorlopen, maar worden hier niet meer genoemd. De evaluatie van



alle lopende projecten komt terug in de jaarrekening .

** Betreffen uitgaven uit het Kostendekkingsplan van het Rioleringsfonds.

De budgetten voor deze fysieke projecten blijven binnen de begroting (inclusief eventueel nieuwe uitgaven goedgekeurd in de Perspectievennota 2016) en voor riolering en water binnen het kostendekkingsplan (investeringen). Het gaat niet om dagelijks en regulier onderhoud en beheer, maar om groot onderhoud. Projecten die geïnitieerd worden door team Projecten kennen hun eigen financiële budgetten (grondexploitatie, subsidies). Deze zitten niet in de budgettotalen van deze tabel. In deze tabel zijn alleen de werken opgenomen, betreffende achterstallig onderhoud wegen, die vallen binnen een integraal werk.


D. Financiering

D. Financiering

Algemeen

Het doel van deze paragraaf is inzicht verschaffen in de financieringsmethodiek en de risico's die hiermee samenhangen. Treasury is het bedrijfsproces dat zich hiermee bezig houdt. Het wettelijk kader is vastgelegd in de Wet Financiering decentrale overheden (Wet Fido). Het treasurybeleid van de gemeente ligt vast in het treasurystatuut (25 augustus 2008). De uitvoering van de treasury vindt zijn weerslag in de paragraaf financiering van de begroting (planmatig) en de jaarrekening (resultaatgericht). In het treasurystatuut van de gemeente Tiel staan de doelstellingen van treasury als volgt gedefinieerd: 1. Het aantrekken c.q. uitzetten van financiële middelen binnen de door de raad gestelde kaders 2. Het beschermen van de gemeente tegen financiële risico's 3. Het minimaliseren van de in- en externe verwerkingskosten bij het beheren van de geldstromen en financiële posities 4. Het optimaliseren van het rendement van de beschikbare liquiditeiten, binnen de gestelde kaders.

Leningenportefeuille

De leningenportefeuille over 2017 ziet er als volgt uit:

Leningenportefeuille Bedrag

Stand per 1 januari 2017 79.152.445

Nieuwe leningen 20.000.000

Reguliere aflossingen 4.909.768


D. Financiering

Vervroegde aflossingen 0

Renteherzieningen (oud percentage) 0

Renteherzieningen (nieuw percentage) 0

Stand per 31 december 2017 93.956.284

De rentelasten voor de langlopende leningen komen voor 2017 uit op een bedrag van ruim € 1,9 miljoen. In deze raming is al wel rekening gehouden met het feit dat we in 2017 een langlopende lening gaan aantrekken tot een bedrag van € 20 miljoen. Hiervoor is een rentelast opgenomen van € 150.000. Er is uitgegaan dat de lening pas in de tweede helft van 2017 aangetrokken gaat worden. Dit is geheel afhankelijk van de financieringsbehoefte, het verloop van de kasgeldlimiet en het investeringsvolume. Voor de korte financiering is een rentelast opgenomen van € 50.000. De stand per 1 januari 2017 van de leningen zijn de schuldrestanten van de feitelijk opgenomen leningen. In 2017 staan er investeringen gepland voor een bedrag van ruim € 25 miljoen. Hier zitten enkele grote projecten in, waaronder het project Westluidense Poort voor een bedrag van € 18 miljoen, Lingecollege € 2,4 miljoen, Fluvia 2,5 miljoen, transitieplan Waalkade € 2 miljoen. Wanneer de investeringen later worden gedaan, zal dit ook consequenties hebben voor de financieringsbehoefte. De aflossingen voor het jaar 2017 bedragen € 5,2 miljoen. Op 1 januari 2017 zijn er in totaliteit 15 vaste geldleningen opgenomen, hiervan zijn er 7 voor de woningbouw. Het gemiddelde rentepercentage van de opgenomen leningen bedraagt 3,05%. De percentages variëren van 1,05% tot 5,18%.

Rentevisie

In het economisch beeld van Bank Nederlandse Gemeenten (peildatum 22 augustus 2016) is opgenomen dat de Europese Centrale Bank (ECB) een ruim monetair beleid zal blijven voeren. Het ruime monetaire beleid ondersteunt de economische groei in het eurogebied. De verwachting is dat de wereldeconomie in 2017 wat sterker zal groeien dan het jaar 2016. De lange rentetarieven zullen mede onder invloed van een hogere inflatie naar verwachting wat gaan oplopen. De Europese rente (herfinancieringsrente) is sinds 10 maart 2016 gedaald van 0,05% (september 2014) naar 0%.

Renteberekening


D. Financiering

Renteschema begroting 2017

a De externe rentelasten over de korte en lange financiering 2.016.831

b De externe rentebaten 374.813

Saldo rentelasten en rentebaten 1.642.018

c1 Rente doorberekend aan de grondexploitatie 196.000

c2 Rente van projectfinanciering -278.906

c3 Rente doorverstrekte leningen 278.906

196.000

Aan taakvelden toe te rekenen externe rente 1.446.018

d1 Rente over eigen vermogen 144.763

d2 Rente over voorzieningen (gewaardeerd op contante waarde) nvt

Aan taakvelden toe te rekenen rente 1.590.781

e De werkelijk aan taakvelden toegerekende rente 2.362.998

waarvan naar balans 504.240

f Renteresultaat 772.217

Boekwaarde 120.299.875

Renteomslagpercentage 1,32%

Afgerond gehanteerd rente% 2,00%


D. Financiering

Betalingsverkeer

Schatkistbeleggen Op 16 december 2013 is het schatkistbankieren definitief in werking getreden. Voor decentrale overheden betekent dit dat zij verplicht zijn om hun overtollige middelen in de schatkist aan te houden. De term schatkistbeleggen dekt de lading beter dan schatkistbankieren omdat het wetsvoorstel zich uitsluitend richt op de overtollige middelen (beleggingen) van decentrale overheden en niet op kredietverlening (bankieren). Kortweg houdt dit in dat gemeenten liquiditeitsoverschotten niet meer bij een bank of andere instelling mogen wegzetten, maar dit moeten aanhouden bij het Ministerie van Financiën. Het onderbrengen van (tijdelijke) liquiditeitsoverschotten bij de schatkist genereert op dit moment nauwelijks tot geen rente. Aangezien er zelden liquiditeitsoverschotten zijn, raakt dit onze gemeente niet rechtstreeks.

Risicobeheer

Aan het uitvoeren van treasurybeleid zijn risico's verbonden. In de eerste plaats mogen alleen middelen aangetrokken worden om de publieke taak uit te voeren. Om de risico's verder te beperken worden de volgende maatstaven gehanteerd: 1 Kasgeldlimiet 2 Renterisiconorm 3 Kredietrisico De kasgeldlimiet en de renterisiconorm zijn wettelijk bepaald in de wet Fido.

Kasgeldlimiet


D. Financiering

Juist voor korte financiering (looptijd < 1 jaar) geldt dat het renterisico aanzienlijk kan zijn. Fluctuaties in korte rente hebben direct een relatief grote impact op de rentelasten. Door middel van de kasgeldlimiet wordt een grens gesteld aan de mogelijkheid om lopende uitgaven kort te financieren en daarmee het risico te beperken. De wet Fido staat een kasgeldlimiet toe van 8,5% van het begrotingstotaal. De kasgeldlimiet voor 2017 is vastgesteld op € 10.013.000. Per kwartaal worden rapportages opgesteld om het verloop van de kasgeldlmiet in beeld te brengen. De kasgeldlimiet mag niet meer dan twee kwartalen na elkaar overschreden worden. Indien de werkelijke omvang van de netto vlottende schuld lager is dan de kasgeldlimiet is er sprake van ruimte, indien de werkelijke omvang hoger is dan de wettelijke toegestane omvang, dan is er sprake van een overschrijding. De ruimte die de kasgeldlimiet biedt, wordt zoveel mogelijk benut. De reden hiervan is dat kort geld aanzienlijk goedkoper is dan lang geld. Indien nodig worden langlopende leningen aangegaan om een overschrijding van de limiet tegen te gaan. Renterisconorm Volgens de wet Fido is de norm van het renterisico 20% van het begrotingstotaal op 1 januari. Het minimum bedrag is op € 2,5 miljoen gesteld. Het doel van deze norm is het vermijden van grote fluctuaties in de rentelasten, welke consequenties kunnen hebben voor de financiële positie. Op die manier bevordert de wet Fido een solide financieringswijze bij openbare lichamen. De wet beoogt hiermee een bijdrage te leveren aan de uitstekende kredietwaardigheid van openbare lichamen op de (inter)nationale kapitaalmarkt. De renterisiconorm ziet vooruit en is direct gerelateerd aan het budgettaire risico. De renterisiconorm heeft als doel om het renterisico bij herfinanciering te beheersen. De renterisiconorm houdt in, dat jaarlijks verplichte aflossingen en renteherzieningen voor gemeenten niet meer mogen bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. Er vinden in 2017 geen renteherzieningen op leningen plaats. De renterisiconorm voor 2017 is € 23.560.000. Kredietrisico Dit is het risico dat de gemeente loopt wanneer rechtspersonen aan wie een lening is verstrekt in financiële problemen komt. De gemeente Tiel staat garant voor € 715.528 (stand per 31 december 2015) voor geldleningen aan derden. Dit betreft 8 leningen. De rentepercentages voor de gewaarborgde leningen variëren van 4,9 tot 9,6%. Het gemiddelde percentage is 6,51%.

Relatiebeheer


D. Financiering

De huisbankier van de gemeente Tiel is de BNG Bank. Daarnaast wordt (beperkt) zaken gedaan met de ABN-AMRO Bank. Het betalingsverkeer verloopt voor 95% via de BNG Bank.


E. Bedrijfsvoering

E. Bedrijfsvoering

Inleiding

Een goed toegeruste en professionele ambtelijke organisatie is een kenmerk van een gemeente die haar inwoners serieus neemt. Het is tevens een belangrijke voorwaarde voor succesvol bestuur. De uitdagingen waar de ambtelijke organisatie voor staat zijn groot. Inwoners en organisaties vragen om een andere dienstverlenende rol van de gemeente. Vanuit het rijk worden taken overgeheveld naar de gemeente, gecombineerd met de financiële noodzaak tot beleidsbijstellingen. De slagkracht moet omhoog, maar het moet ook goedkoper, slimmer en met minder middelen. We dragen veel (uitvoerings-)taken over aan uitvoeringsinstellingen zoals ODR, AVRI en WerkZaak Rivierenland. Ook op het terrein van de bedrijfsvoering werken we samen met andere gemeenten in de Bedrijfsvoeringsorganisatie West Betuwe (BWB). De eigen ambtelijke organisatie wordt steeds kleiner. Al deze uitdagingen vragen leren en ontwikkeling van medewerkers. En medewerkers hebben zelf ook wensen en eisen als het gaat om goed gefaciliteerd je werk te kunnen doen. Om te zorgen voor een goed toegeruste organisatie, zowel nu als in de toekomst, vindt de organisatieontwikkeling Expeditie Tiel plaats.

Organisatieontwikkeling

Wat willen we bereiken? De organisatieontwikkeling "Expeditie Tiel" is erop gericht de organisatie steeds beter te laten functioneren. In 2016 hebben we onze doelen op dit vlak aangescherpt: Wat voor gemeente willen we zijn?


E. Bedrijfsvoering

We zijn er voor iedereen in Tiel

We werken op een manier die past bij landelijk en lokale keuzes: uitbesteden, samenwerken of zelf (laten) doen

We zijn een organisatie waar je graag werkt en je kwaliteit in zet Hoe willen we dat doen?

Vergroten van het zelfregelend vermogen van medewerkers en teams

Resultaatgericht werken centraal stellen

Organiseren van klantfeedback: weten hoe de klant denkt

Stimuleren van leren en ontwikkelen De klantvraag is leidend. Van daaruit maken en ontwikkelen we programma's. En elk team levert vanuit haar rol een bijdrage in het programma. Wat gaan we daarvoor doen? In het organisatieplan 2016 - 2017 hebben we een samenhangende aanpak ontwikkeld. Hierin zitten zowel alle lopende zaken, de deelexpedities, de impact van het medewerkerstevredenheidsonderzoek als ook de aanpak vanuit het organisatie-ontwikkelfonds. Ons motto is 'vanuit het dagelijkse werk presteren en ontwikkelen'. Deze aanpak kent vier onderdelen: Aanpak medewerker Ons ziekteverzuim is met 6,3% hoger dan het landelijk gemiddelde (5,3%). We gaan meer aandacht en capaciteit organiseren voor de begeleiding van zieke medewerkers. De problematiek van de werkdruk pakken we via een reeks maatregelen aan. Ook gaan we bij de intake van nieuw werkzaamheden betere impactanalyses van benodigde tijd en capaciteit maken en deze met het bestuur delen. Er komt een individueel leertraject voor elke medewerker. Doel is een groei te bewerkstelligen in de uitvoering van de vijf organisatiecompetenties (klantgericht, resultaatgericht, samenwerken, proactief, leervermogen). Aanpak teams De teamplannen vormen belangrijke input voor het organisatieplan. Elk team werkt vanuit een eigen rol en doelstelling. Samen vormen we een geheel. Om de groeiende behoefte aan meer ondersteuning in het onderlinge samenspel te kunnen beantwoorden, krijgt elk team een trainingstraject. Dit krijgt de vorm van een menukaart. Naast basismodules over samenspel is er ook ruimte voor maatwerk. Zodat ook recht kan worden gedaan de eigen opgave van een team. Daarnaast gaan we teams meer handvatten geven om hun processen snel, slim en simpel te maken (en waar mogelijk / zinvol ook digitaal). We ondersteunen teams met het creëren van een systematiek voor klantfeedback voor hun werkzaamheden. Aanpak sturing management Als gevolg van een te grote teamomvang, zijn vier teams in 2016 opgesplitst in 7 kleinere teams. Er zijn in 2017 16 teams in Tiel. We beschouwen BWB als 18e team. Belangrijke aandachtspunten in het verbeteren van de sturing zijn de aandacht voor medewerkers en zichtbaarheid van management bij medewerkers (wederzijdse verwachtingen). Een ander belangrijk speerpunt is het beperken van het


E. Bedrijfsvoering

zogenaamde operationeel regelen van het management (werkdruk). Onder andere door andere serviceverlening vanuit BWB en door het vergroten van de taakvolwassenheid van medewerkers in de teams. Aanpak organisatie We organiseren betere stuurinformatie voor sociaal domein en dienstverlening. Om op deze manier meer grip op kwaliteit en geld te hebben. Daarnaast gaan we de programma's uit de begroting beter verbinden aan de organisatie doelen en de teams, zodat er meer eenheid en verbinding is. We continueren de programma's expeditie dienstverlening en expeditie basis op orde. De expeditie flexibel werken zullen we geleidelijk afbouwen. De vernieuwde werkplekken zijn klaar. Uiteraard blijven we in 2017 ook in gesprek om wederzijdse verwachtingen te delen, vragen over de richting te beantwoorden en het juiste ontwikkeltempo te hanteren.

Personeel

Wat willen we bereiken

Met het HRM beleid ondersteunen we de realisatie van de organisatiedoelen bij Expeditie Tiel. In het organisatieplan 2016-2017 zijn verschillende actiepunten onder de noemer "medewerker" geplaatst, die vragen om aanscherping van het HRM beleid en/of accenten in de HRM agenda. Daarnaast dient de HRM planning vanuit het OGS (opdracht gestuurde samenwerking tussen BWB en de partners Tiel, Geldermalsen en Culemborg, oftewel BCGT) als kapstok voor de Tielse HRM agenda. HRM thema's in de Tielse agenda voor 2016/2017 zijn: Leren en ontwikkelen, Mobiliteit en inzetbaarheid, Arbo en verzuim en HR-controlling. Wat gaan we daarvoor doen? HRM thema's: Leren en ontwikkelen


E. Bedrijfsvoering

Er wordt aandacht besteed aan teamontwikkeling (samenwerken) en er komt een individueel leertraject "High Five" voor elke medewerker. Doel hiervan is de ontwikkeling van de kerncompetenties in de organisatie te bewerkstelligen (klantgericht, resultaatgericht, samenwerken, proactief, leervermogen). Vervolgens zal met Leerpunt Tiel (een meerjarig leeraanbod dat digitaal inzichtelijk en toegankelijk is) gezorgd worden voor het blijven ontwikkelen en onderhouden van onze competenties, kennis en vaardigheden. Mobiliteit en inzetbaarheid Er komt een pilot op het gebied van 360-graden feedback, duurzame inzetbaarheid en jong talent. Uit het MTO 2016 blijkt behoefte aan meer concrete ondersteuning bij loopbaanontwikkeling. Genoemde pilots zullen ook hierbij van betekenis zijn. Ook het mogelijk maken van mini-stages is hierbij een voornemen. Arbo en Verzuim Er is sprake van een verzuimpercentage dat hoger is dan het landelijk gemiddelde en hoger dan gewenst. Er wordt daarom, ondersteunend aan het management, door een verzuimcoördinator regie gevoerd op ziekteverzuim. Werkdruk is een aandachtspunt dat aandacht behoeft. Variërend van een training 'omgaan met werkdruk' tot het verkennen van een vervangingspool in BCGT-verband. Door BWB zal een aanbesteding voor arbodienstverlening aan BCGT worden opgestart. Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE) De Arbowet verplicht een werkgever tot het hebben van een actuele RIE. Door Expeditie Tiel en de verbouwing van de diverse panden op de campus is de actualisering uitgesteld. De aanbesteding en gunning voor de uitvoerende partij heeft inmiddels plaatsgevonden. De uitvoering van de RIE staat gepland voor het 4e kwartaal 2016 (pand Visser en Ambtmanshuis) en voor het 1e kwartaal 2017 voor het stadhuiscomplex. Arbobeleidsplan De Arbowet verplicht tot een up-to-date Arbobeleidsplan. Vanuit BWB, Culemborg, Geldermalsen en Tiel (BCGT) wordt gestreefd naar één gezamenlijk Arbobeleidsplan en één gezamenlijke Arbodienst. De aanbesteding voor de Arbodienst wordt als eerste opgepakt. De afronding hiervan wordt verwacht tegen het einde van 2016. Het Arbobeleidsplan wordt aansluitend opgepakt in 2017. Ziekteverzuim Met een intensieve samenwerking tussen bedrijfsarts, werkcoach, leidinggevende en ondersteuning van een verzuimcoördinator wordt

nadrukkelijk aandacht gegeven aan verzuim en proberen we te realiseren dat het verzuim daalt. In het vierde kwartaal van 2015 was sprake

van een relatief hoog verzuim. In 2016 ligt het gemiddeld verzuim tot op heden beduidend lager. We verwachten dat het verzuimcijfer 2016

uiteindelijk op 5,5% zal uitkomen. Het streven blijft om het verzuim onder het landelijk gemiddelde te krijgen en houden.

Indicator 2012 2013 2014

2015

2016

(prognose)

Norm sector

gemeenten 2013

Ziekteverzuim 5,4 5,8 5,5 6,5 5,5 4,8


E. Bedrijfsvoering

%

HR Controlling De verdere uitrol van het nieuwe E-HRM systeem voor BCGT zal ondersteunend zijn aan formatiebeheer. Management informatie komt hiermee sneller en directer beschikbaar. Formatie Begin 2016 heeft de formele overdracht aan BWB plaatsgevonden van taken op het gebied van IM/ICT, Financiën en P&O. Ook de overdracht van taken aan Werkzaak Rivierenland heeft toen plaatsgevonden. De formatieve gevolgen van deze ontwikkelingen, naast die in het sociale domein, zijn zichtbaar in de prognose van het formatiecijfer 2017. Na besluitvorming over de overdracht van taken op het gebied van Facilitaire en Juridische Zaken aan BWB wordt een daling van het formatiecijfer verwacht.

Jaar 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Formatie (fte) 320 284 269 234 182* 168*

(*prognose) Indicatoren


Naam indicator Eenheid Waarde

Formatie FTE per 1.000 inwoners 4,44

Bezetting FTE per 1.000 inwoners 4,22

Procesbeheersing Wat willen we bereiken


E. Bedrijfsvoering

In 2017 gaan we verder met de expeditie Basis op Orde, deze expeditie heeft als doel om onze bedrijfsprocessen efficiënter en beter beheerst ("in control") te maken. Het jaar 2016 stond voor deze expeditie in het teken van opstarten: de doelen uitzetten, een gemeenschappelijk uitgangspunt bepalen en het vinden van de juiste mindset om de doelen op een positieve manier te bereiken.

Voor onze organisatie is ook de rol van BWB is veel duidelijker geworden in 2016. In 2017 kunnen we nu vorderingen gaan maken met de speerpunten uit deze expeditie. Wat gaan we daarvoor doen? Basis kennis De basiskennis over de bedrijfsvoeringsprocessen binnen onze organisatie moet breed bekend zijn bij iedereen die bij gemeente Tiel werkt: waarvoor moet je bij wie zijn en wat zijn de afspraken. In 2016 is geïnventariseerd welke onderwerpen dit zijn en zijn prioriteiten vastgesteld. In 2017 worden de onderwerpen één voor één uitgewerkt en de resultaten worden geborgd in leermodules, werkprocessen en werkafspraken. Taak en rol bewustzijn In de expeditie Basis op Orde is geconstateerd dat de taak- en rolbewustzijn van medewerkers omhoog moet, zodat men minder afwachtend reageert en meer doorgepakt. Nu de taken per team bekend zijn en er een aanpak bedacht is voor het verhogen van de rolbewustzijn, wordt deze aanpak uitgerold in 2017. Hierbij zijn vooral de teams zelf aan zet, al dan niet onder begeleiding. Waar nodig worden bevoegdheden en verantwoordelijkheden gedelegeerd of gemandateerd. LEAN In 2016 zijn diverse processen opgepakt om LEAN (snel, slim en simpel) te maken en waar mogelijk te digitaliseren; zoals de inkomende post, het subsidieproces, de interne controle, de termijnkalender, intranet, moederbestand medewerkers, etc. Met het subsidieproces is in 2016 al begonnen. In 2017 gaat de subsidieverordening op de schop en er wordt gewerkt aan een nieuwe verordening die aangepast is aan landelijke wetgeving en waarbij de interne controle naar ieders tevredenheid wordt opgepakt. In 2017 treffen we ook voorbereidingen om een sociaal intranet op te zetten. Een sociaal intranet maakt het medewerkers mogelijk om meer sociaal actief te zijn op het intranet door bijvoorbeeld te liken, bloggen en collega's te volgen. Het programma van eisen voor de functionaliteiten


E. Bedrijfsvoering

van het nieuwe sociale intranet wordt begin 2017 vastgesteld. Dit doen we samen met Culemborg en Geldermalsen. Het intranet is een belangrijk hulpmiddel bij het plaatsen tijd onafhankelijk te kunnen werken. Het is dus belangrijk te weten wat de gebruikers nodig hebben. Om echt LEAN te werken wordt gekeken naar een applicatie die ons helpt bij het maken en vastleggen van leane processen. In 2017 gaan we verder met deze applicatie werken en worden de processen volgens de LEAN methode beschreven en vergelijkbaar. Verplichtingenadministratie In 2017 gaan we ook voor het eerst met een nieuwe applicatie voor de verplichtingenadministratie werken. Deze is nu gekoppeld aan het inkoopproces. Vanaf begin van het jaar zal de verplichtingenadministratie voor het vastleggen van inhuur worden gebruikt waarna het gebruik gedurende 2017 wordt uitgebreid. De gebruikers zijn nadrukkelijk betrokken geweest bij dit ontwikkeltraject en op basis van een opgestelde verbeteragenda gaan we hiermee aan de slag. De verplichtingenadministratie wordt samen met Culemborg en Geldermalsen ingevoerd.

Juridische zaken In het najaar van 2016 zal naar verwachting besluitvorming plaatsvinden over de vraag of juridische zaken per 1 januari 2017 wordt onder gebracht bij Bedrijfsvoeringsorganisatie West Betuwe (BWB). Voor juridische zaken betekent dit dat we de samenwerking met de gemeenten Culemborg en Geldermalsen zullen intensiveren. Zo zullen we inzetten op een gezamenlijke bezwarencommissie. Verder zullen we nadrukkelijk aandacht schenken aan onze zichtbaarheid in het kader van onze juridische advisering binnen de organisatie. Het aantal juridische procedures waar bij we (verplicht) rechtsbijstand nodig hebben is de afgelopen jaren toegenomen waardoor de druk op het budget voor juridische inhuur toeneemt. We verwachten ook in 2017 weer kosten te moeten maken voor een aantal (civiele) procedures. We zijn verplicht om onze regelgeving in een elektronisch gemeenteblad bekend te maken. De kosten hiervan zijn in 2014 voor drie jaar begroot. Ook in 2017 zijn we verplicht hier kosten voor te maken. Informatiemanagement In 2017 wordt binnen de Bedrijfsvoeringsorganisatie West-Betuwe (BWB), waar de Gemeente Tiel deelnemer van is, verder vorm gegeven aan het harmoniseren van de bedrijfsvoeringsprocessen van de aangesloten gemeenten. Als basis wordt hiervoor het gemeenschappelijke Informatiebeleidsplan gebruikt. Informatiemanagement zal in 2017 steeds meer de verbindende factor worden tussen de primaire processen van de deelnemende gemeenten en de benodigde ondersteuning op informatie en ICT gebied. De afzonderlijke processen worden steeds meer op elkaar afgestemd zodat de kwetsbaarheid maar ook de kosten beter te managen zijn. Informatieveiligheid Informatieveiligheid is een randvoorwaarde voor een professionele gemeente. Het waarborgt de continuïteit van de bedrijfsvoering en dienstverlening. Door informatieveiligheid ter verankeren in de organisatie en de processen wordt de kwaliteit van de producten en diensten aan burgers en bedrijven bewaakt. Ontwikkelingen als digitalisering, tijden plaats onafhankelijk werken, Internet of Things, cloud-toepassingen en (keten)samenwerking zorgen ervoor dat er steeds hogere eisen gesteld worden aan de betrouwbaarheid van de informatievoorziening.


E. Bedrijfsvoering

Informatie dient beschikbaar en integer (actueel, tijdig en juist) te zijn. Daarnaast is het niet toegestaan dat onbevoegden toegang krijgen tot vertrouwelijke of privacygevoelige informatie. Gemeenten hebben er taken bij gekregen en wisselen steeds meer persoonsgegevens uit over personen in kwetsbare posities. Dit betekent dat continu risicoanalyses moeten worden gedaan om risico’s adequaat te managen en de privacy te garanderen. Sinds 2014 wordt gewerkt aan een baseline binnen de gemeente. Het opzetten van deze baseline loopt door tot 2017. Vanaf 2017 wordt het verantwoordingsstelsel voor gemeenten aangepast inzake informatieveiligheid. Via een zelfevaluatie wordt de voortgang van deze baseline inzichtelijk. Het college zal jaarlijks in het jaarverslag, vanaf het jaarverslag 2017, in een "in control verklaring" transparant verantwoording afleggen over informatieveiligheid. De verklaring van de externe IT-audit over de uitgevoerde zelfevaluatie zal hieraan worden toegevoegd. Het informatiebeveilingsbeleid 2015-2017 heeft als doel om in 2018:

In control en een aantoonbare betrouwbare organisatie te zijn door te voldoen aan de Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten (BIG). In 2017 worden hiervoor de volgende stappen gezet:

(Structureel) werken aan security awareness;

Harmoniseren en verder optimaliseren IT-Security (incident-, asset-, kwetsbaarheids-, patch- en netwerkmanagement);

Inrichten Business Continuity Management (in geval van calamiteit dient de continuïteit van de bedrijfsvoering en dienstverlening gewaarborgd te zijn via een uitwijklocatie);

Uitvoeren zelfevaluatie op de BIG;

Uitvoeren risicoanalyse op de technische omgeving (in 2016 was de 0-meting; in 2017 volgt de 1-meting);

Professionaliseren informatiebeveiligingsproces (Information Security Management System).

Werkfaciliteiten (huisvesting, ict-infrastructuur)

Wat willen we bereiken Expeditie Flexibel Werken heeft als hoofddoelstelling om Expeditie Tiel te ondersteunen wat zich uit in de volgende doelstelling: "Ontwikkel en implementeer een zoveel mogelijk organisatiebreed en gedragen werkplekconcept het concept 'Flexibel Werken' welke bijdraagt om de doelstellingen van Expeditie Tiel te realiseren: 1. Klantgericht 2. Resultaatgericht 3. Samenwerken


E. Bedrijfsvoering

4. Basis op orde 5. Goed werkgeverschap 6. Beweging en 7. Leren" Hierin is direct resultaat zichtbaar op de volgende deel-resultaatgebieden van Expeditie Tiel:

Daarnaast zijn de volgende uitgangspunten gedefinieerd waar Expeditie Flexibel Werken voor zorg draagt:

Geconcentreerde huisvesting om gemakkelijk verbinding met elkaar te maken.

Flexibele huisvesting t.b.v. toekomstige keuzes/ veranderende organisaties.

Huisvesting voor Werkzaak Rivierenland en UWV samen met gemeente Tiel onder 1 dak.

Eén centraal punt voor publieke dienstverlening in Regio Rivierenland.

Aantrekkelijke, representatieve en gezonde werkomgeving.

Sluitende begroting beheer en exploitatie.

Structureel lagere huisvestingskosten. Wat gaan we daarvoor doen? ICT-infrastructuur

Om aan de klantvraag te kunnen blijven voldoen en om de wettelijke taken te realiseren maakt de gemeentelijke bedrijfsvoering in toenemende mate gebruik van ICT waarbij beschikbare, standaard en technisch bewezen toepassingen worden ingezet. Ontwikkelingen als verdergaande digitalisering, tijden plaats onafhankelijk werken, Internet & Cloud-toepassingen en regionale/keten-samenwerking maken dat er steeds


E. Bedrijfsvoering

hogere eisen worden gesteld aan de betrouwbaarheid van de informatievoorziening. Aspecten als continuïteit en Informatieveiligheid zijn hierbij van essentieel belang. Deze dienen dan ook optimaal gewaarborgd te blijven. Bij de gezamenlijke ICT-aanpak die Culemborg, Geldermalsen en Tiel hanteren voor het handen en voeten geven van bovenstaande ontwikkelingen, staan enerzijds het harmoniseren van bedrijfstoepassingen en anderzijds het optimaliseren van systemen & processen centraal. Concreet laat dit zich vertalen naar standaardisatie in (bedrijfsvoering)systemen, redundantie van kritische componenten, intensieve regionale samenwerking en het blijven voldoen aan de Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten (BIG). Aan dit alles is reeds een aanvang gemaakt en dit zal eveneens in 2017 (en de jaren daarna) de agenda’s domineren. Naast dit alles zullen in 2017 ook wijzigingen doorgevoerd worden die het gevolg zijn van wettelijke verplichtingen en zullen, conform het ICT-vervangingsschema, systemen vervangen worden waarvan de technische-/economische levensduur is verstreken.

Huisvesting

Huisvesting vervult een ondersteunende rol in het realiseren van de organisatiedoelstellingen. Daarom heeft de gemeenteraad op 18 december 2013 ingestemd met een nieuw huisvestingsmodel 'de Stadhuiscampus', met bijbehorende businesscase en met de herijking daarvan op 19

maart 2015. De gebouwen worden niet uitgebreid maar enkel aan de binnenkant verbouwd en voorzien van een flexibeler werkplekconcept.

In 2015 is het concept onder de projectnaam "Expeditie Flexibel Werken" samen met de medewerkers verder ontwikkeld, aanbesteed en

gegund aan een consortium. In 2016 is de verbouwing in fasen gerealiseerd, waarbij is gestreefd om dit met zo min mogelijk overlast voor medewerkers en burgers te doen en de dienstverlening te kunnen blijven continueren.

In januari 2017 nemen gemeente Tiel, Werkzaak Rivierenland en UWV gezamenlijk intrek in de Stadhuiscampus. Het primaire doel van het project is het ondersteunen van Expeditie Tiel door met de huisvesting/ inrichting (harde kant) mede te sturen op het gedrag dat we met elkaar (willen) vertonen (‘zachte kant’). In 2015 en 2016 is er in het project veel aandacht gegeven aan de werkstijl en om met elkaar samen te leren werken in het nieuwe concept wat heeft geleidt tot een hoge mate van draagvlak en betrokkenheid. Dit continueert in 2017 in gezamenlijkheid met de twee andere partijen. Hierdoor zal het eerste half jaar van 2017 bestaan uit het evalueren, bijsturen en verder ontwikkelen van de wijze waarop drie partijen goed met elkaar (samen) werken in de Stadhuiscampus en de wijze waarop we met elkaar goede dienstverlening aanbieden aan de inwoners van regio Rivierenland. Daarnaast zal de administratie van het projectbudget en het bijbehorende gesloten compartiment worden afgerond.


E. Bedrijfsvoering


E. Bedrijfsvoering

Wat gaat de bedrijfsvoering kosten?

Onder de kosten van bedrijfsvoering verstaan we alle kosten van het ambtelijk apparaat (salarissen, huisvesting, kantoorkosten, automatisering, en dergelijke) die nodig zijn om de primaire taken van de gemeente uit te voeren. Hieronder vallen niet het personeel van de culturele instellingen, de griffie en het bestuur. Ook het personeel van instellingen aan wie wij taken hebben overgedragen, zoals de Bedrijfsvoeringsorganisatie West-Betuwe BWB, tellen we hier niet mee. Anders dan in vorige jaren zijn de kosten van de bedrijfsvoering niet allemaal verdeeld over de programma's. De kosten van overhead worden vanaf 2017 geraamd op het taakveld Overhead in het hoofdstuk Algemene dekkingsmiddelen. Voor een nadere toelichting hierop verwijzen we naar het overzicht en de toelichting hierop in dat hoofdstuk. Onderstaand een overzicht van de bedrijfsvoeringskosten 2015-2020, uitgesplitst naar kostensoorten. De belangrijkste kosten zijn de salarissen van de medewerkers. In dit overzicht is nog geen rekening gehouden met de voorgenomen overgang van de onderdelen Juridische Zaken en Facilitaire Zaken naar de BWB.

bedragen x € 1.000 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Salarissen 15.904 13.155 13.465 13.436 13.436 13.436

Personeel van derden 3.859 787 293 293 293 293

Goederen en diensten -791 2.298 2.386 1.868 1.568 1.568

Kapitaallasten 5.666 1.473 1.317 1.274 1.189 796


E. Bedrijfsvoering

Reserveringen -25 1.164 1.025 1.025 1.025 1.025

Overige lasten en baten -46 -45

Nog te realiseren bezuinigingen -28 114 -147 -336 -311

Kosten bedrijfsvoering 24.567 18.804 18.600 17.749 17.175 16.807

Voorgeschreven indicatoren 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Apparaatskosten per inwoner 591 453 447 426 411 402

Inhuur als percentage van totaal salarissen plus personeel van derden

19 6 2 2 2 2

Nieuwe uitgaven

In deze begroting zijn voor bedrijfsvoering geen nieuwe uitgaven opgenomen.

Verrekeningen met de reserves

In onderstaande tabel zijn de reserves genoemd met betrekking tot de bedrijfsvoering, inclusief de voorgestelde stortingen en onttrekkingen in 2017.

Naam reserve stand per 1-1-2017 toevoeging rente

overige toevoegingen

onttrekkingen stand per 31-12-2017

Reserve automatisering 1.693.975 720.007 507.504 1.906.478

Reserve kapitaallasten MOP Stadhuiscomplex 333.790 6.676 26.988 313.478

Egalisatiereserve gebouwen gemeentelijke organisatie 1.265.580 25.312 21.397 1.269.495

Reserve kapitaallasten MMP Diensten en 350.467 7.009 117.714 8.058 467.132


E. Bedrijfsvoering

Middelen

Reserve kapitaallasten gemeentewerf 311.769 6.235 49.518 268.486


F. Verbonden partijen


Algemeen

Een groot aantal van de gemeentelijke doelstellingen wordt niet alleen door de gemeentelijke organisatie zelf, maar ook door samenwerkingsverbanden gerealiseerd. De relatie tussen de gemeente en deze partijen kan sterk verschillen. Rond de gemeentelijke organisatie zijn een aantal schillen te zien.

1. Het dichtst bij de gemeentelijke kern ligt dan de schil met de organisaties waarvoor de gemeente een financieel risico draagt en ook bestuurlijke (mede) verantwoordelijk is. Binnen deze schil liggen de gemeenschappelijke regelingen.

2. Meer naar buiten toe komen we bij de privaatrechtelijke rechtspersonen met een gemeentelijke deelname. 3. Daarnaast zijn er de organisaties die met behulp van een gemeentelijke subsidie een bijdrage leveren aan het realiseren van

gemeentelijke doelstellingen. Met de meeste van deze organisaties hebben we meerjarige budgetcontracten afgesloten. In deze paragraaf wordt ingegaan op de samenwerkingsverbanden waarin de gemeente Tiel een bestuurlijk én een financieel belang heeft.

Een bestuurlijk belang houdt in dat de gemeente zeggenschap heeft, of door een zetel in het bestuur van een organisatie, of uit hoofde van stemrecht.

Er is een financieel belang wanneer de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld en die verliest bij een eventueel faillissement van de verbonden partij en/of er financiële problemen bij de verbonden partij zich manifesteren en deze op de gemeente kunnen worden verhaald.

Onze gemeente heeft met veel organisaties een relatie, maar die voldoen niet allemaal aan de eerder genoemde criteria van verbonden partijen. De organisaties die wel aan de definitie van verbonden partijen voldoen, zijn onder te verdelen in:

1. gemeenschappelijke regelingen; 2. deelnemingen.

Gemeenschappelijke regelingen



Veiligheidsregio Gelderland-Zuid

Vestigingsplaats Tiel

Rechtspositie Gemeenschappelijke regeling

Doelstelling

De Regio Rivierenland is een gemeenschappelijke regeling van tien gemeenten waarbinnen op regionaal niveau voor de gemeenten taken worden uitgevoerd op het gebied van verkeer en vervoer, milieu, ruimtelijke ordening en waterbeheersing, volkshuisvesting, onderwijs, economie, arbeidsmarkt, volksgezondheid en zorg (jeugdbeleid, WMO). De gemeenschappelijke regeling voert zowel uitvoeringstaken als (strategische)beleidstaken uit.

Bestuurlijk belang

Alle gemeenten zijn vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur. Het AB bestaat uit 10 leden en een voorzitter. Elke gemeente heeft één zetel. De AB-leden hebben stemrecht in de omvang waarin het inwoneraantal van de gemeente die zij vertegenwoordigen zich verhoudt tot het inwoneraantal van alle deelnemende gemeenten gezamenlijk. Er wordt afgerond op honderdtallen inwoners. Voorzitter van het AB is een gemeenschappelijk lid, dat door alle gemeenten gezamenlijk wordt aangewezen. De voorzitter van het AB heeft 1 stem in het AB. Het DB bestaat uit 3 leden, waaronder de voorzitter. Deze is ook voorzitter van het DB. Het AB wijst uit zijn midden ten minste 2 leden aan als leden van het Dagelijks Bestuur.

Betrokkenen De raden, colleges en burgemeesters van de gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, West Maas en Waal en Zaltbommel.

Risico’s

Om het inzicht te versterken in de bestaande en toekomstige financiële risico's en de mate waarin deze zijn afgedekt door reserves heeft het Regiokantoor in 2013 een onderzoeksrapport 'Risico's bij Regio Rivierenland' op laten stellen. In algemene zin kan gesteld worden dat er geen (grote) risico's zijn bij het Regiokantoor die om directe aanpassing in de bedrijfsvoering vragen. Mede op basis van de uitkomsten van de risico-inventarisatie en de in het onderzoekrapport opgenomen adviezen is in 2013 een algemene reserve gevormd van € 474.000 voor het afdekken van deze (financiële) risico's. Voor het opvangen van tekorten (en overige financiële risico's) bij de uitvoering van contractactiviteiten (programma 2 Contractgestuurde dienstverlening) is een risicoreserve gevormd. Deze reserve is bedoeld om tegenvallende resultaten en/of wegvallende vraag op flexibele taken op te kunnen vangen. Een reserve van maximaal 30% van het totaal van de opbrengsten uit dienstverleningsovereenkomsten wordt voldoende geacht om de bedrijfsvoeringrisico’s op te kunnen vangen. De flexibele taken van Contractgestuurde dienstverlening bevatten risico’s voor Regio Rivierenland, waarbij te denken valt aan: ziekte en inhuur van personeel, afschrijving van materieel en fluctuaties in de vraag naar diensten/producten. Ook zijn er risico’s op het gebied van vraag en aanbod. Hiertegenover staat dat de gemeenten betalen voor de gevraagde diensten. In het uiterste geval zijn gemeenten als eigenaar van de Regio Rivierenland verantwoordelijk voor tekorten die niet kunnen worden gedekt uit de gevormde reserves.



Onvoorziene uitgaven In de Nota reserves en voorzieningen, vastgesteld op 26 oktober 2009, is ten aanzien van de weerstandscapaciteit van de programma's Regionale samenwerking en Contractgestuurde dienstverlening bepaald dat er een post ‘onvoorzien’ in de begroting opgenomen kan worden voor incidentele tegenvallers. In de programmabegroting 2017 is een bedrag van € 20.000 opgenomen voor onvoorziene uitgaven.

Relatie met programma's

De Regio Rivierenland is opgenomen in Programma 2, Wonen, werken en bedrijven. Deze indeling hangt samen met de economische Speerpunten die de deelnemers van de Regio Rivierenland hebben geformuleerd: Agribusiness, Economie en logistiek en Recreatie en Toerisme. Behalve over deze drie speerpunten worden in regionaal verband ook beleidsvoorstellen voorbereid op het terrein van (basis)mobiliteit, wonen, breedband, duurzame energie en het sociaal domein (Wmo en Jeugd). De taken van deze GR hebben daarom ook een relatie met de programma's Leefbaarheid, welzijn en zorg en Landschap, verkeer en openbare ruimte.

Financieel belang (x € 1.000)

Begrote bijdrage 2017


Begroot Eigen vermogen

Begroot Vreemd vermogen

31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

303 315 1.904 1.536 2.622 2.362



Avri

Vestigingsplaats Geldermalsen


Doelstelling De Avri i.o. is een gemeenschappelijke regeling van 10 gemeenten die taken uitvoert op het gebied van afvalverwijdering. Daarnaast verzorgt de AVRI voor een aantal gemeenten in de regio het onderhoud in de openbare ruimte (BOR).

Bestuurlijk belang In het Algemeen Bestuur (AB) zijn alle betrokken gemeenten vertegenwoordigd en bestaat derhalve uit 10 leden. De

voorzitter wordt door en uit het AB aangewezen. Het AB benoemt de leden van het Dagelijks Bestuur dat bestaat uit 3 leden, te weten een voorzitter en 2 door het AB uit zijn midden aan te wijzen leden.

Betrokkenen De gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, West Maas en Waal en Zaltbommel.

Risico’s

In het kader van de begroting 2017 zijn de volgende opties beschreven ten aanzien van de inzet de Voorziening Inzameling AVH: Optie 1: weerstandscapaciteit Avri vergroten: het (gefaseerd) aanvullen van de voorziening naar het minimale weerstandsniveau van € 2,1 miljoen. Optie 2: weerstandscapaciteit Avri handhaven: handhaven van de voorziening op het niveau van € 1,3 miljoen. Optie 3: weerstandscapaciteit Avri verlagen: de voorziening wordt incidenteel ingezet ter dekking van kosten in de begroting 2017 en de meerjarenramingen 2018 - 2020 hetgeen leidt tot een demping van de verwachte stijging van het tarief van de afvalstoffenheffing. Gemeenten dienen het inrichten van weerstandscapaciteit voor Avri in overweging te nemen. Optie 4: weerstandscapaciteit Avri in de begroting handhaven en weerstandscapaciteit aanvullen bij (mogelijke) overschotten van de jaarrekening. Betreft handhaving van de voorziening op het niveau van € 1,3 miljoen met geleidelijke aanvulling tot het minimale niveau van € 2,1 miljoen via positieve rekeningsresultaten als deze zich voordoen. In de voorliggende begroting wordt uitgegaan van optie 3. Aanleiding hiervoor is de tariefsegalisatie rondom de kosten van de stortplaats. Dit zorgt t/m 2019 voor een verdere daling van het saldo van de voorziening. Deze wordt vervolgens in 2020 op begrotingsbasis aangevuld tot het niveau van € 1,3 mln.

Relatie met programma's Meerdere

Financieel Begrote Begrote Begroot Begroot



belang (x € 1.000)

bijdrage 2017 bijdrage 2016 Eigen vermogen Vreemd vermogen

31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

0 0 834 832 36.545 33.504



Veiligheidsregio Gelderland-Zuid

Vestigingsplaats Nijmegen


Doelstelling

De Veiligheidsregio Gelderland-Zuid (VRGZ) is een organisatie voor brandweerzorg, geneeskundige hulpverlening en voorbereiding en coördinatie op het gebied van rampenbestrijding en crisisbeheersing. De VRGZ zorgt ervoor dat rampen en crises zo goed mogelijk voorkomen en bestreden worden en dat brandweerzorg en geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen wordt verleend.

Bestuurlijk belang

Alle deelnemende gemeenten zijn vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur door hun burgemeester; het Algemeen Bestuur telt 16 zetels. Alle leden hebben 1 stem, tenzij er een besluit genomen moet worden over de jaarrekening, begroting, begrotingswijziging of het regionaal beheersprogramma. Daarvoor geldt een gewogen stemrecht per 20.000 inwoners, waarbij elke gemeente minimaal 1 stem heeft. De burgemeester van de gemeente Nijmegen is uit hoofde van zijn functie van korpsbeheerder zowel voorzitter van het AB als het DB. Het DB bestaat uit 6 leden.

Betrokkenen De provincie Gelderland en de gemeenten Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Berg en Dal, Heumen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Nijmegen, Tiel, West Maas en Waal, Wijchen en Zaltbommel.

Risico’s

In 2014 is door de VRGZ een nieuwe nota ‘Risicomanagement, voorzieningen en weerstandsvermogen’ opgesteld. Het bestuur nam hierover besluiten op 12 februari 2015. Dit jaar zijn bij de verschillende organisatieonderdelen de risico’s in kaart gebracht. Deze risico’s zijn gerubriceerd en gewaardeerd: · Het complete overzicht van de risico-inventarisatie (en de voorgestelde of genomen beheersmaatregelen) wordt één keer per vier jaar besproken met het algemeen bestuur.

· In de tussenliggende periode wordt een samenvatting van de risico-inventarisatie opgenomen in de begroting en de jaarrekening.

· Bij het uitbrengen van de financiële rapportages (begroting, jaarrekening en twee maal per jaar tussentijdse cijfers) worden nieuwe of verdwenen risico’s als mutatie gemeld.

· De frequentie van de rapportage over risico’s wordt groter als daar aanleiding voor is.

· Voor de omvang van de reserve Crisis- en Rampenbestrijding wordt 5% van de omzet genomen als streefwaarde.

· Voor de omvang van de reserve RAV wordt 10% van de omzet genomen als minimumnorm en 15% als streefwaarde. De programmabegroting van de VRGZ is met inachtneming van bovenstaand beleid opgesteld.

Relatie met programma's 1. Veiligheid

Financieel Begrote Begrote Begroot Begroot



belang (x € 1.000)

bijdrage 2017 bijdrage 2016 Eigen vermogen Vreemd vermogen

31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

2.268 2.239 4.982 4.958 49.927 49.363



GGD Gelderland-Zuid

Vestigingsplaats Nijmegen


Doelstelling 1. Bevorderen van gezond gedrag en bestrijden van gezondheidsrisico's. 2. Het ondersteunen van gemeentelijk gezondheidsbeleid in de regio.

Bestuurlijk belang Alle betrokkenen worden door een collegelid vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur.

Betrokkenen De gemeenten Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Groesbeek, Heumen, Lingewaal, Maasdriel, Millingen, Neder-Betuwe, Neerijnen, Nijmegen, Tiel, Ubbergen, West Maas en Waal, Wijchen en Zaltbommel.

Risico’s

Het totale verwachte risico van de GGD Gelderland-Zuid bedraagt nu € 2.068.000, een daling van zo’n € 461.000 ten opzichte van de inschatting van de risico’s bij de begroting 2016. De voornaamste oorzaak hiervan is dat het risico op uitbetaling van het opgebouwde vakantiegeld in 2016 in december 2016 vervalt. Doordat de risico’s van de GGD de algemene reserve overstijgen, is het advies aan de deelnemende gemeenten om voor dat deel een bedrag (naar rato) op te nemen in de eigen paragraaf weerstandsvermogen. De discussie over de financiering van Veilig Thuis speelt nog. Het voorstel over de structurele financiering van Veilig thuis, zal tot een begrotingswijziging leiden. Deze wordt voor een zienswijze aan de gemeenteraad voorgelegd.

Relatie met programma's 2. Sociaal Domein "Tiel kan meer"






31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

1.119 1.024 936 905 550 817



Regionaal Archief Rivierenland (RAR)



Doelstelling

De dienst verzorgt het archiefbeheer van archieven ouder dan 20 jaar voor de gemeenten Tiel, Culemborg, Neder-Betuwe, Buren, Geldermalsen, Neerijnen, Maasdriel en Zaltbommel. Het RAR beheert ongeveer dertien kilometer archiefbescheiden. De archieven zijn afkomstig van gemeentelijke overheden. Ook veel particulieren (bedrijven, kerkgenootschappen, verenigingen, personen enzovoorts) hebben hun archief geschonken of in bewaring gegeven aan het RAR. Verder bevordert het RAR het cultureel historisch onderzoek van het werkgebied van de gemeente. Dit krijgt vorm door het aankopen, verkrijgen en beheren van schenkingen op dit gebied. Ook wordt actief ingezet op ontwikkelen en meewerken aan erfgoed educatief aanbod voor onderwijs in het gebied.

Bestuurlijk belang In het Algemeen Bestuur zijn de betrokkenen vertegenwoordigd door twee leden per deelnemende gemeente. Het

Dagelijks Bestuur bestaat uit acht - door het Algemeen bestuur aan te wijzen - leden uit het Algemeen Bestuur. Binnen het DB is een drie koppig kern DB met portefeuille financiën/bedrijfsvoering en digitalisering/ nieuwe media/educatie gekozen.

Betrokkenen Deelnemende gemeenten zijn Buren, Culemborg, Geldermalsen, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, Maasdriel en Zaltbommel.

Risico’s

Het weerstandsvermogen bedraagt € 350.000 en is opgebouwd uit de volgende reserves: -Informatisering/digitalisering/bedrijfvoering € 197.000 -Reserve uitbreiding archiefdepot € 117.000 -Reserve weerstandsvermogen € 36.000 De geinventariseerde risico's zijn gebaseerd op de d.d. 27.11.2014 door AB vastegestelde Adviesnota Weerstandsvermogen en risico's en komen neer op bedrag van minimum € 232.000 Met een weerstandsvermogen van € 350.000 komt de weerstandsratio uit op 1,51.

Relatie met programma's 3. Vitale en aantrekkelijke stad



Begroot Resultaat 2017



31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

409 0 369 270 8.910 8.719



Werkzaak



Doelstelling De regeling is getroffen voor gemeenschappelijke behartiging van het streven naar een zo hoog mogelijke arbeidsparticipatie van de inwoners van de gemeenten en, indien nodig, het verstrekken van uitkeringen aan hen. Het gaat m.n. om de uitvoering van alle taakonderdelen van de Participatiewet (met uitzondering van bijzondere bijstand).

Bestuurlijk belang

Het algemeen bestuur bestaat uit één lid uit de colleges per deelnemende gemeente. Het algemeen bestuur wijst uit zijn midden een voorzitter en plaatsvervangend voorzitter aan. De voorzitter is thans de wethouder arbeidsmarkt van de gemeente Tiel. De voorzitter van het algemeen bestuur is tevens voorzitter van het dagelijks bestuur. Het dagelijks bestuur bestaat, naast de voorzitter, uit twee leden, die worden benoemd door en uit het algemeen bestuur. In de begroting staat welke bijdrage elke gemeente verschuldigd is ter dekking van alle kosten van het openbaar lichaam. Daarbij geldt als uitgangspunt dat de deelnemers er steeds zorg voor zullen dragen dat het openbaar lichaam te allen tijde over voldoende middelen beschikt om aan al zijn verplichtingen jegens derden te kunnen voldoen. Het openbaar lichaam ontvangt van de deelnemers de volgende bijdragen: a. de uitvoeringkosten, daaronder begrepen de kosten van leningen en andere verstrekkingen die voortvloeien uit de uitvoering van weten regelgeving. b. het Participatiebudget van de Participatiewet (inclusief middelen voor WSW zittend bestand). Hierop brengen de deelnemers 5% van de middelen in mindering voor gemeentelijke participatietrajecten voor werkzoekenden groep 4. c. het Inkomensdeel van de Participatiewet (inclusief loonkostensubsidies). Hierop brengen de deelnemers de ontvangsten uit vorderingen in aftrek.

Betrokkenen De gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel en Zaltbommel.

Risico’s

De werkelijke baten wijken af van de geraamde baten De baten zijn gebaseerd op een inschatting van de huidige omstandigheden. Dat betekent dat uitgegaan is van de huidige geldstromen en de verwachte ontwikkeling daarin. Zo is een inschatting gemaakt van het SW-gat en van de netto omzet uit de markt. Er is geen rekening gehouden met te verwachten rijksmaatregelen (Risico van 8% op de Buig-middelen en korting vanwege bezuinigingen Participatiewet) en de uiteindelijke keuze voor de verdeling van de rijksbudgetten in het kader van de P-wet. Daar waar het gaat om de budgetten in het kader van de grote geldstroom, zijn de individuele gemeenten risicodrager. Wanneer de werkelijk gerealiseerde omzet lager is dan de geraamde baten, heeft dit consequenties voor het bedrijfsvoeringsresultaat, hetgeen via de verdeelsleutel voor alle gemeenten effect heeft. Voor zover het een verschuiving betreft van omzet naar daadwerkelijke uitstroom hoeft dit niet nadelig te zijn.



Risico afwijkende indeling klantprofielen Voor het berekenen van de omzet zijn, naast de SW-doelgroep, de werkzoekenden volgens de klantprofielen 2 en 3 van belang. Op dit moment is ongeveer 70% van de werkzoekenden toebedeeld naar de juiste klantprofielen. De werkelijke indeling kan afwijken en daarmee invloed hebben op de te realiseren omzet. Risico’s personeelskosten 1. Raming p-kosten en vergrijzing medewerkers: De raming van de personele kosten gaat uit van een raming op basis van de maximale loonsom per functieschaal. 2. Flexibiliteit: De begroting hanteert een fluctuatie van de personeelskosten op basis van de ontwikkeling van het aantal werkzoekenden. Werkzaak Rivierenland heeft een flexibele schil die mogelijk maakt snel te sturen op een veranderende behoefte aan personeel. Risico’s huisvesting Indien de locaties die Werkzaak Rivierenland zal betrekken in de eerste helft van 2017 later dan gepland worden opgeleverd, zal langere tijd onderkomen gevonden moeten worden in tijdelijke locaties. Dit kan leiden tot een kostenverhogend effect. Er is rekening gehouden met maximaal 3 jaar overbrugging voor de productie in Zaltbommel. Dit pand aan de Unieweg wordt gedeeltelijk verhuurd, derhalve netto € 967.000 aan kosten. In 2019 is de verkoop van het pand voorzien en wordt rekening gehouden met een te realiseren boekwinst. Vertraging in de verkoop van het pand kan gevolgen hebben voor de exploitatie, echter het is nu nog te vroeg om een inschatting te maken wat de impact zou kunnen zijn. Risico’s latende organisaties Overschot Werkdeel De kosten van formatie ten laste van het Participatiebudget-Werkdeel zijn opgenomen in de organisatiekosten van Werkzaak. Het werkdeel wordt voor 95% doorbetaald aan Werkzaak. Hier ontstaat het risico van een dubbeltelling. Om dit risico te mitigeren is in de begroting het uitgangspunt dat, wanneer de Werkdeel-gelden niet volledig extern besteed worden, deze worden ingezet ter dekking van de organisatiekosten. Het Werkdeel moet worden aangewend voor re-integratie en participatie. Voor andere doeleinden mag dit budget niet worden gebruikt. Niet besteedde gelden mogen voor een deel worden meegenomen naar volgend boekjaar en het overige moet terug naar het Rijk. Nu is afgesproken dat een bepaald percentage van het Werkdeel beschikbaar moet blijven voor de gemeenten (afbouwend van 42% naar 5% in 3 jaar), zullen gemeenten moeten toezien op het besteden van dit bedrag aan de doeleinden die volgens de wet mogelijk zijn. Alternatief is dat gemeenten dit bedrag inzetten ter verlaging/dekking van de organisatiekosten. Dit heeft tot gevolg dat de gemeentelijke bijdrage aan Werkzaak lager wordt. Frictiekosten Onvoldoende mogelijkheden voor afbouw frictiekosten of doorlopende kosten vanwege niet (tijdig) opzeggen van



contracten (accountant, verzekeringen, Arbo etc.) met als gevolg hogere frictiekosten. Vangnetregeling De gemeente Tiel en Neerijnen hadden een meerjarig tekort op het Inkomensdeel/Buigbudget en ontvingen daarvoor de Meerjarige Aanvullende Uitkering (MAU). Inmiddels zijn de MAU en de Individuele Aanvullende Uitkering (IAU t.b.v. een éénjarig tekort) vervangen door de vangnetregeling. De voorwaarden om in aanmerking te (blijven) komen voor deze regeling kunnen wijzigen. De verwachting is dat de voorwaarden zullen worden aangescherpt, zeker in geval van een meerjarig tekort. In de begroting van Werkzaak is er van uitgegaan in het meerjarenperspectief dat met succes een beroep kan worden gedaan op de Vangnetregeling. De risico’s voor het mogelijk niet verkrijgen van een Vangnetregeling liggen bij de gemeenten. Uiteraard bewaakt Werkzaak Rivierenland of een gemeente daarvoor in aanmerking komt, doet de aanvraag en voert het daarbij behorende plan uit. BTW BTW nu volledig uit de begroting gehaald. Het risico kan zijn dat een deel van de te verleggen BTW door gemeenten niet verrekend kan worden of dat het percentage op een hoger percentage wordt vastgesteld dan door Werkzaak Rivierenland geraamd.

Relatie met programma's 2. Sociaal Domein "Tiel kan meer"






31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

5.957 5.435 0 0 0 0



Belastingsamenwerking Rivierenland



Doelstelling

Samenwerking bij de heffing en invordering van de waterschapsbelastingen, afvalstoffenheffing en gemeentelijke belastingen, alsmede bij de uitvoering van de Wet waardering onroerende zaken en het beheer en de uitvoering van de vastgoedinformatie. De verordenende bevoegdheid blijft bij de gemeente.

Bestuurlijk belang

Alle betrokkenen zijn vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur. Uit het Algemeen Bestuur wordt een Dagelijks bestuur van 3 leden gekozen.

Betrokkenen De deelnemers zijn Waterschap Rivierenland, gemeenschappelijke regeling regio Rivierenland (AVRI) en de gemeenten Culemborg, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Montfoort, Neerijnen, West Maas en Waal, Wijk bij Duurstede, IJsselstein en Tiel.

Risico’s

De incidentele weerstandscapaciteit van BSR is gelijk aan de in de begroting opgenomen post onvoorzien. In 2009 is besloten dat er geen algemene reserve bij BSR zal worden gevormd. BSR heeft daardoor geen structurele weerstandscapaciteit Voor eventuele risico's die niet in de begroting zijn opgenomen, en niet gedragen kunnen worden uit de post onvoorzien, dienen deelnemers van BSR zelf een voorziening te treffen. Risico's met betrekking tot de belastingopbrengsten behoren niet tot de bedrijfsrisico's van BSR.

Relatie met programma's Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien






31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

565 549 284 284 915 737



Industrieschap Medel



Doelstelling Dit samenwerkingsverband heeft als doel de ontwikkeling van het bedrijvenpark Medel. Medel heeft zowel een lokaal, subregionaal als (boven) regionaal karakter en is gelegen in de gemeente Tiel.

Bestuurlijk belang

In het Algemeen Bestuur (AB) zijn de betrokken gemeenten vertegenwoordigd met elk 4 leden welke zijn aangewezen door de Raad. In het Dagelijks Bestuur hebben van iedere gemeente 2 collegeleden zitting welke zijn aangewezen door het AB. De voorzitter en waarnemend voorzitter worden gekozen uit de Tielse leden.

Betrokkenen Neder-Betuwe en Tiel zijn de deelnemende gemeenten.

Risico’s

In 2011 is de notitie “weerstandvermogen en risicomanagement” opgesteld. In die notitie is ook aandacht voor de huidige praktijk. Die praktijk houdt in dat iedereen die betrokken is bij het Industrieschap Medel, zich bewust is van de mogelijke risico’s die verbonden zijn aan zijn of haar handelen en uit oogpunt daarvan al nadenkt over maatregelen om deze risico’s te kunnen beheersen. Voor zover mogelijk worden die maatregelen ook al uitgevoerd. Het bestuur van het Industrieschap, daarbij bijgestaan door het projectteam, streeft ernaar om alle risico’s tijdig te signaleren en adequaat te beheersen. Het doel is immers om de projecten op termijn af te sluiten met een zo hoog mogelijk resultaat en een aanzienlijk toegenomen werkgelegenheid binnen de regio. Een van de hulpmiddelen daarbij is het jaarlijks (en zonodig vaker) opstellen van een geactualiseerde grondexploitatie, waarin alle concreet vaststaande of met aanzienlijke zekerheid vaststaande kosten en opbrengsten worden opgenomen. Alle gesignaleerde risico’s worden zoveel mogelijk gekwantificeerd en opgenomen in de risicoparagraaf. Met al deze gegevens wordt berekend wat het verwachte eindresultaat zal zijn. Zolang er een positief resultaat wordt verwacht, kunnen de zich voordoende risico’s binnen de grondexploitatie worden opgevangen. Dit heeft dan echter wel als consequentie dat daardoor het verwachte eindresultaat zal dalen. (Met als kanttekening dat de risico’s kleiner zijn dan het geprognosticeerde positieve resultaat.) Ten einde de realisatie van de in de grondexploitatie opgenomen kosten en opbrengsten te bewaken, wordt op basis van de vastgestelde geactualiseerde grondexploitatie elk jaar een nieuwe begroting voor het komende uitvoeringsjaar opgesteld. Tijdens een uitvoeringsjaar wordt met regelmaat beoordeeld of in de pas wordt gelopen met die begroting. Afwijkingen worden zo spoedig mogelijk voorgelegd aan het bestuur, zodat tijdig de noodzakelijke maatregelen kunnen worden getroffen. Indien tijdens een uitvoeringsjaar nieuwe risico’s worden gesignaleerd, zullen deze tijdig aan het bestuur worden gemeld en vervolgens meegenomen worden bij het opstellen van een nieuwe grondexploitatie. Zodra duidelijk wordt dat een risico zich daadwerkelijk voor zal gaan doen, zullen de verwachte kosten daarvan worden opgenomen in de grondexploitatie.



Daarmee wordt het effect van het risico op het verwachte eindresultaat zichtbaar gemaakt. De meest risicovolle onderdelen zijn in een simulatiemodel (Monte Carlo) ingevoerd. Op basis van de uitkomsten zijn de scenario’s uitgewerkt en in de grondexploitaties 2016 verwerkt.

Relatie met programma's 5. Ruimtelijke en Economische ontwikkeling






31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

0 0 0 0 45.186 40.814



Recreatieschap Nederrijn Lek en Waal



Doelstelling

Het recreatieschap behartigt de gezamenlijke belangen op het gebied van openluchtrecreatie, toerisme, landschapschoon en natuurbescherming op bovenlokaal niveau. Samen met het Natuur- en Recreatieschap Lingegebied en het Recreatieschap Over-Betuwe wordt deelgenomen in de B.V. Recreatiemaatschappij Rivierengebied. Sinds mei 2008 is de naam gewijzigd en wordt gewerkt vanuit de handelsnaam Uit®waarde.

Bestuurlijk belang

In het Algemeen Bestuur zijn alle betrokkenen met één of meer leden vertegenwoordigd.

Betrokkenen Deelnemende gemeenten zijn Buren, Culemborg, Druten, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel en West Maas en Waal.

Risico’s

Relatie met programma's 5. Ruimtelijke en Economische ontwikkeling






31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

0 0 0 0 6.853 6.853



Omgevingsdienst Rivierenland (ODR)



Doelstelling Rijk, Provincie en gemeenten willen de kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving op het gebied van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en milieu verbeteren. Daarom is een uitvoeringsorganisatie opgericht die taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving uitvoert.

Bestuurlijk belang Alle betrokkenen zijn vertegenwoordigd met 1 collegelid in het Algemeen Bestuur.

Het Dagelijks Bestuur bestaat naast de voorzitter uit 3 leden.

Betrokkenen De deelnemers zijn Provincie Gelderland en de gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, West Maas en Waal en Zaltbommel.

Risico’s

Weerstandscapaciteit € 327.074,= / geïdentificeerde risico’s € 296.875 = weerstandsvermogen 1,10 Het weerstandsvermogen valt hiermee in categorie C – Voldoende. De ODR staat voor een solide financieel beleid. De ODR wil de deelnemers zo min mogelijk in het lopende jaar om extra bijdrage vragen. Het Algemeen Bestuur heeft daarom besloten in haar vergadering van 14 december 2015 dat de ODR minimaal een waardering categorie C - voldoende - moeten nastreven. Hieraan wordt voldaan.

Relatie met programma's 1. Veiligheid






31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

869 863 n.b. n.b. n.b. n.b.



Bedrijfsvoeringsorganisatie West-Betuwe

Vestigingsplaats Culemborg


Doelstelling Het behartigen van de gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten op het terrein van de bedrijfsvoeringstaken met als doel het verlagen van kosten, het verhogen van de kwaliteit, het verminderen van de kwetsbaarheid en het bieden van kansen aan medewerkers.

Bestuurlijk belang Iedere deelnemer wijst 1 lid van het bestuur aan.

Het bestuur kiest uit zijn midden een voorzitter en een plaatsvervangend voorzitter.

Betrokkenen De deelnemers zijn de gemeenten Culemborg, Geldermalsen en Tiel.

Risico’s

Risico's waar rekening mee wordt gehouden en waarvoor maatregelen worden genomen als ze zich voordoen:

Hogere uitvoeringskosten i.v.m. uitvoering sociaal plan

Tiel heeft contracten lopen met ODR, RAR en Medel, die worden uitgevoerd door BWB. Het risico bestaat dat RAR en of ODR deze contracten in de toekomst kan beëindigen.

De voordelen op het gebied van IM/ICT zijn in de begroting van BWB als een stelpost opgenomen en zullen met concrete projecten worden ingevuld.

In de begroting van BWB is geen post "onvoorzien" opgenomen.

Relatie met programma's -






31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

4.156 4.110 n.b. n.b. n.b. n.b.

Deelnemingen



BNG Bank

Vestigingsplaats Den Haag

Rechtspositie NV (deelneming)

Doelstelling

BNG Bank is de bank van en voor overheden en instellingen op het gebied van volkshuisvesting, gezondheidszorg, onderwijs, cultuur en openbaar nut (publieke sector). Met specifieke financiële dienstverlening draagt BNG Bank bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Daarnaast streeft BNG Bank naar een redelijk rendement voor haar aandeelhouders.

Bestuurlijk belang De gemeente heeft als aandeelhouder in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders een bestuurlijk belang.

De gemeente heeft 36.803 aandelen met een nominale waarde van € 92.008.

Betrokkenen De Staat is houder van de helft van de aandelen. De andere helft is in handen van gemeenten, provincies en een waterschap.

Risico’s -

Relatie met programma's Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien






31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

0 n.b. n.b. n.b. n.b. n.b.



Vitens N.V.

Vestigingsplaats Utrecht

Rechtspositie NV

Doelstelling Het doel van Vitens is de uitoefening van een publiek (drink)waterbedrijf in de ruimste zin van het woord. Dat houdt onder meer in: winning, productie, transport, verkoop en distributie van water en verder het verrichten van alles dat met de publieke watervoorziening verband houdt of daarvoor bevorderlijk kan zijn.

Bestuurlijk belang

De aandeelhouders hebben geen directe bemoeienis met de dagelijkse gang van zaken binnen het bedrijf. Een Raad van Commissarissen houdt toezicht. De gemeente Tiel heeft als aandeelhouder in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders een bestuurlijk belang. Twee keer per jaar is er een aandeelhoudersvergadering. Daarin wordt gestemd over nieuwe tariefvoorstellen en wordt het jaarverslag vastgesteld. De aandeelhouders krijgen jaarlijks dividend uitgekeerd. De gemeente Tiel bezit 42.728 gewone aandelen.

Betrokkenen Behalve Nuon zijn gemeenten en provincies in het voorzieningsgebied aandeelhouder van Vitens, dat is opgezet als een naamloze vennootschap.

Risico’s -

Relatie met programma's -

Financieel belang (x € 1 miljoen)





31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

0 29,1 441,3 466,1 1.292 1.289



Stichting Beheer Aandelen Logistieke Hotspot Rivierenland


Rechtspositie Stichting

Doelstelling Het doel van de stichting is vooral gelegen in het administreren van de aandelen in het kapitaal van de Logistieke Hotspot Rivierenland BV.

Bestuurlijk belang

Het bestuur bestaat uit zes personen die op voordracht van verschillende groepen certificaathouders ('bloedgroepen') zijn benoemd. De zes bloedgroepen bestaan uit: groep 1 – gemeenten, groep 2 – Provincie Gelderland en de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland, groep 3 – bedrijven Logistiek, groep 4 – Ontwikkelaars, bouwbedrijven, installatiebedrijven, groep 5 – Agro bedrijven en groep 6 – Financiële instellingen en overige partijen. Voor de uitvoering van activiteiten is de Logistieke Hotspot Rivierenland BV opgericht. De Stichting is enig aandeelhouder hiervan. De gemeente heeft met 200 certificaten geen directe zeggenschap maar kan haar zeggenschap uitoefenen via de bestuurder vanuit groep 1. De bestuurder vanuit groep 1 heeft 20% zeggenschap in de Stichting.

Betrokkenen Diversen, zie onderverdeling in 'bloedgroepen'.

Risico’s

Relatie met programma's 5. Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling






31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017

2 2 n.b. n.b. n.b. n.b.


G. Grondbeleid

G. Grondbeleid

Inleiding

Het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten) verplicht gemeenten om in de begroting en jaarrekening een paragraaf over het grondbeleid op te nemen. Er is op een nieuwe wijze inhoud gegeven aan de informatievoorziening over het onderdeel Grondbeleid. De aanleiding voor deze nieuw opgezette paragraaf Grondbeleid vormt de wens om de kwaliteit van de(financiële) informatievoorziening te verbeteren. Hierbij is de intentie uitgesproken om de huidige aparte rapportages (blauwe boekje) voor de raad rond de grondexploitaties te laten vervallen en te integreren in de gemeentebrede P&C cyclus en –documenten. In de paragraaf grondbeleid wordt een beknopte weergave gegeven van het door de gemeente gevoerde grondbeleid. Conform het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) bevat deze paragraaf grondbeleid tenminste:

Visie op grondbeleid in relatie tot de realisatie van de doelstellingen;

Een aanduiding van de wijze waarop het grondbeleid wordt uitgevoerd

Een actuele prognose van de te verwachten resultaten van de totale grondexploitatie;

Een onderbouwing als er sprake is van een winstneming;

De beleidsuitgangspunten omtrent de reserves voor grondzaken in relatie tot de risico’s

Beleid


G. Grondbeleid

De gemeente Tiel kiest bij het voeren van haar grondbeleid voor flexibel maatwerk en biedt ‘ruimte aan kansen’. Het grondbeleid van de gemeente Tiel is daarbij in principe faciliterend.

De gedachte dat grondexploitaties geld opleveren is niet meer van deze tijd, zeker niet in een stad als Tiel waar de stedelijke vernieuwing zich grotendeels afspeelt binnen bestaand stedelijk gebied. Locaties dus waar het door allerlei factoren (veel belanghebbenden, moeilijke bouwplaats omstandigheden (dure verwervingen e.d.), kostbaar is om ruimtelijke ingrepen te doen. Bouwen in de stad kost geld! Dat kan de gemeente dan ook niet alleen. Vandaar het belang van samenwerken aan een betere stad, samen investeren en risico’s delen, waarbij de gemeente ook zaken durft over te laten aan andere partijen. Op die manier kan constructief worden gewerkt naar een stad waar het (nog) prettig(er) wonen en leven is en kan een flinke slag worden gemaakt op het gebied van leefbaarheid/duurzaamheid.

Financiële positie

Algemeen De paragraaf grondbeleid maakt onderdeel uit van de Meerjaren programma Begroting (MPB). Het grondbeleid vormt een vast onderdeel van de begroting en verantwoordingscyclus van de gemeente. Elk jaar is de gemeente op grond van het besluit Begroting en Verantwoording (BBV), verplicht om een paragraaf grondbeleid in zowel de meerjarenprogrammabegroting (vooruitblik) als de jaarrekening (terugblik) op te nemen. De commissie BBV heeft de afbakening, definiëring en verslagleggingsregels rondom grondexploitaties kritisch onder de loep genomen. De reden hiervoor is een aantal ontwikkelingen op het gebied van grondexploitaties. Namelijk: de forse afboekingen van diverse gemeenten op grondposities in de afgelopen jaren, de aanbevelingen uit het rapport Vernieuwing BBV over transparantie en vergelijkbaarheid, en de aankomende Omgevingswet.

De afbakening is ook onvermijdelijk in het kader van de vennootschapsplicht voor gemeenten (vpb) per 1 januari 2016.

Binnen het MPG (Meerjaren Perspectief Grondexploitaties) worden de financiële effecten van de risico’s in de projecten (benodigde weerstandscapaciteit) geconfronteerd met de beschikbare risicobuffers (aanwezige weerstandscapaciteit). Het weerstandsvermogen is gedefinieerd als de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit. Daarbij streeft de gemeente Tiel naar een weerstandsvermogen dat ten minste voldoende is, dat wil zeggen een weerstandsvermogen van minimaal 1,0.


G. Grondbeleid

Algemene prognose en ontwikkelingen De situatie op de markt laat zien dat het geleidelijk aan beter gaat. De verkoop van woningen neemt toe en de huizenprijzen stijgen zelfs licht. Ook de media bericht dat de woningmarkt aantrekt. De bouwactiviteiten in Passewaaij buurt 7 zijn weer in volle gang. De ontwikkeling van Westluidense Poort loopt gestaag, de werkzaamheden aan de parkeergarage en het cultuurcluster lopen volgens planning. Ook de woningen die binnen dit project gerealiseerd worden, worden al te koop aangeboden. Binnen het project Burense Poort is het voetgangersbruggetje gerealiseerd, momenteel wordt een voorlopig ontwerp voor de tussenfase opgesteld. Voor de werkzaamheden binnen het project FluviaTiel fase 1 heeft een aanbesteding plaatsgevonden, de werkzaamheden zullen eind 2016 starten. Ook binnen het project Santwijckse Poort wordt gewerkt aan de realisatie van de tijdelijke parkeervoorziening en de inrichting van het openbaar gebied. Actuele prognose van de te verwachten resultaten van de grondexploitaties In 2016 zijn de grondexploitaties ten behoeve van de jaarrekening 2015 (peildatum 31-12-2015) herzien c.q. aangepast aan de actuele stand en recente inzichten. Naar verwachting zijn in 2017 nog 9 grondexploitaties actief. De gehanteerde parameters zijn als volgt:

Rente 3%

Disconteringsvoet 2%

Opbrengststijging 0%

Kostenstijging 2% De onderstaande tabel geeft een overzicht van de verwachte resultaten per einddatum looptijd op eindwaarde;

Project Einddatum Eindwaarde in €

Plan Slokker 2021 +/+ 77.500

Westluidense Poort 2017 +/+ 18.629

Industrieweg/van Dijkhuizen 2018 -/- 2.351.500

Gebiedsontwikkeling Fluvia Tiel 2025 -

Santwijckse Poort 2018 -

Passewaaij buurt 7 2019 +/+ 4.058.400

Burense Poort 2018 -

Muggenborch 2017 -/- 360.000

Vahstal 2020 -/- 2.452.600

Reserves en voorzieningen Volgens de richtlijnen van de BBV moet voor grondexploitaties die een voorgecalculeerd


G. Grondbeleid

tekort laten zien een voorziening worden getroffen. De grondexploitatie van onze gemeente kent een reserve en een voorziening, respectievelijk de Algemene Reserve Grondexploitatie en de Verliesvoorziening Grondexploitatie. Verder wordt jaarlijks een risico-analyse opgesteld. Op basis van de geactualiseerde grondexploitaties zijn de risico's per project geïnventariseerd en gewaardeerd. De Algemene Reserve Grondexploitatie (ARG) Deze heeft als doel ‘het vormen van een financiële buffer teneinde mogelijke risico's in de grondexploitatie waarvoor geen reserves of voorzieningen zijn gevormd of die ontoereikend zijn, te kunnen opvangen’. De huidige reserve bedraagt na vaststelling van de jaarrekening 2015 € 1.616.000. In 2017 wordt een bedrag van circa € 1.2 miljoen uit de ARG onttrokken ten behoeve van het project Westluidense Poort. De Verliesvoorziening Grondexploitatie Conform het BBV is een verliesvoorziening opgesteld. Deze is gevormd om ‘dekkingsmiddelen vrij te maken voor te verwachten verliezen in de grondexploitatie’. Het betreft hier verliezen en tekorten op basis van genomen bestuurlijke besluiten, evenals afdekking van een aantal ontwikkelrisico's. De voorziening bedraagt na vaststelling van de jaarrekening 2015 € 6.827.000. Jaarlijks wordt bij de jaarrekening bezien of de voorziening nog toereikend is. Uitgaven /inkomsten Voor de bovengenoemde projecten is een exploitatieberekening opgesteld. In deze exploitaties is de looptijd gefaseerd in jaarschijven om inzicht te verschaffen in de verwachte uitgaven en opbrengsten per project. Naar verwachting wordt voor deze projecten in 2017 € 790.000 uitgegeven. Daar staat een bedrag van € 1.390.000 aan inkomsten tegenover.


H. Grote projecten

H. Grote projecten

Inleiding

In 2013 heeft de rekenkamer in opdracht van de raad een onderzoek uitgevoerd betreffende “Grote projecten in Tiel”. In mei 2016 heeft de raad de rolverdeling tussen de ambtelijke organisatie, het college en de raad vastgelegd bij grote gemeentelijke (ruimtelijke) projecten. Wie beslist wanneer, waarover en wie wordt wanneer, waarover geïnformeerd? Hoe hoger de bestuurlijke relevantie, hoe groter de betrokkenheid van de raad. Bij grote projecten is de gemeente initiatiefnemer en heeft de regie op de realisatie van het project. Zij neemt in elke fase de GO/NO go besluiten. Om te bepalen of een project als “groot” kan worden aangemerkt is gekeken naar de volgende criteria:

1. de (financiële) omvang 2. de aard (complexiteit) 3. de (politiek bestuurlijke) risico’s 4. de maatschappelijke impact

Op grond hiervan is een projectenkalender opgesteld. Deze projectenkalender geeft een concern breed overzicht van alle als “groot” aangemerkte gemeentelijke projecten in het ruimtelijke domein. De projectenkalender is als bijlage opgenomen in deze paragraaf. Door het opnemen van een aparte paragraaf Grote Projecten in de begroting en de jaarrekening is de informatievoorziening over grote ruimtelijke gemeentelijke projecten structureel geborgd. Deze paragraaf geeft een doorkijk van de belangrijkste ontwikkelingen rondom de grote projecten voor het komende jaar.


H. Grote projecten

Westluidense Poort

Projectnummer: 850521

Coördinerend collegelid: L. Verspuij

Ambtelijk opdrachtgever: I. van der Valk

Projectleider: F. Brugman / F. Bloem

Einddatum: najaar 2017

Relevante besluiten

Datum besluit Onderwerp

15-12-2010 Raadsbesluit: Instemmen met ontwikkelplan en businesscase Westluidense Poort

20-03-2012 Collegebesluit: Vaststelling outputspecificaties

16-07-2013 Collegebesluit: Gunning PPS Westluidense Poort

18-03-2015 Uitspraak Raad van State. Wijzigingsplan onherroepelijk

Kerninformatie:

Het eindresultaat van de Publiek-Private Samenwerking (PPS) Westluidense Poort is:

Centrum voor Cultuur, educatie en informatie, bibliotheek (Cultuurcluster)

580 openbare ondergrondse parkeerplaatsen

16 grondgebonden woningen

8 appartementen

Openbare ruimte

25 jaar onderhoud en facilitaire dienstverlening in het Cultuurcluster en de Openbare parkeergarage

Ook is met de bioscoopexploitant van de huidige Metro-bioscoop een intentieovereenkomst gesloten om op de plaats van de oude bibliotheek, grenzend aan het project Westluidense Poort, een nieuwe bioscoop te realiseren.


H. Grote projecten

Algemeen De aanleiding voor de ontwikkeling van de Westluidense Poort is te vinden in het Masterplan Waalfront. Onderdeel van het programma Waalfront is de ontwikkeling van de drie stedelijke poorten in de stad; de Westluidense Poort, de Santwijckse Poort en de Burense Poort. De planvorming voor de Westluidense Poort is in 2008 gestart. In december 2010 heeft de Raad ingestemd met het Ontwikkelplan Westluidense Poort. Doel van dit plan is het creëren van een aantrekkelijke binnenstadsentree, de “Cultuur Poort”, het clusteren van culturele instellingen en het voorzien in een ondergrondse parkeergarage. Voor de aanbesteding van de ontwikkeling Westluidense Poort is gekozen voor een Concurrentiegerichte Dialoog. Met de Concurrentiegerichte Dialoog is nagestreefd om, met een drietal geselecteerde partijen, te komen tot drie geldende inschrijvingen binnen een vastgesteld budget. Op 11 juni 2013 zijn drie inschrijvingen ingediend. Na beoordeling van de inschrijvingen heeft het college op 16 juli 2013 besloten dat de ontwikkeling van de Westluidense Poort gegund werd aan VolkerWessels Bouw & Vastgoedontwikkeling. Op 12 september 2013 is het contract gesloten en vanaf dat moment is het project definitief gegund aan VolkerWessels Bouw & Vastgoedontwikkeling. Actueel / planning Na gunning is gestart met het uitwerken van het Voorlopige ontwerp naar een Definitief ontwerp. Het Definitieve ontwerp is 30 januari 2014 ter acceptatie aangeboden en geaccepteerd. Het Wijzigingsplan Westluidense Poort is na de uitspraak van de Raad van State op 18 maart 2015 onherroepelijk geworden. Ook de Omgevingsvergunning voor de bouw van de parkeergarage en het cultuurcluster is inmiddels onherroepelijk. In december 2014 is gestart met de daadwerkelijke bouwfase met het intrillen van de damwanden. De bouw van de parkeergarage is, als gevolg van tegenvallende sanering en diverse aangetroffen obstakels in de bodem, gestart begin 2016. Eind januari is het diepste punt van de bouwkuip bereikt. De oplevering van het geheel is in het najaar van 2017 gepland. Financieel De boekwaarde voor dit project bedraagt per 31-12-2015 € -18.679.462. De business case bestaat uit een gronden een vastgoedexploitatie. De grondexploitatie betreft het bouwrijp maken van de bouwkavels, het inrichten van het openbaar gebied, grondverkoop ten behoeve van de woningbouw en de bioscoop, de gerealiseerde plankosten tot start uitvoering (2014) en het deel van de plankosten vanaf 2015 wat toerekenbaar is aan de grondexploitatie. In de vastgoedexploitatie wordt het nieuwe cultuurcluster en de parkeergarage (inclusief bijkomende plankosten) gerealiseerd. De investering in de parkeergarage en het cultuurcluster worden opgenomen op de gemeentelijke balans in de vorm van structurele jaarlasten. De grondexploitatie laat een tekort zien van € 6,7 miljoen. Het tekort is opgedeeld in een deel gemeente (2,1 mln.) en een deel Volker Wessels (4,57 mln.). Voorheen was hiervan € 1,85 miljoen afgedekt door een verliesvoorziening en waren daarnaast bijdragen opgenomen uit de


H. Grote projecten

plannen Passewaaij buurt 7 en Plan Slokker voor een bedrag van ca. € 4,9 miljoen. Als gevolg van verscherpte landelijke regelgeving van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) kunnen de bijdragen van Passewaaij en Slokker niet langer als dekking dienen.

In overleg met de accountant is besloten om het deel van VolkerWessels te activeren en voor het tekort van het gemeentelijke deel de voorziening aan te vullen tot € 2,1 mln. Om de extra te activeren kosten van 4,57 miljoen te kunnen dekken, moet een reserve kapitaallasten WLP van dezelfde omvang gevormd worden. Voeding hiervan kan plaatsvinden vanuit de algemene reserve grondexploitatie waar per 31-12-2018 voldoende middelen hiervoor beschikbaar zijn. Deze reserve wordt gevoed door de opbrengst van Passewaaij buurt 7.

Burense Poort (brug/parkeren)


Coördinerend collegelid: M. Melissen

Ambtelijk opdrachtgever: E. Verbrugge

Projectleider: M. de Ligny

Einddatum: tussenfase 2019

Relevante besluiten


23-03-2011 Collegebesluit: Instemmen met projectvoorstel

01-05- 2013 Memo commissie Ruimte: Stand van zaken en vervolgproces

11-09-2013 Collegebesluit: Aankoop Boterkampsteeg

18-03-2015 Raadsbesluit: Instemmen met stedenbouwkundige visie met als belangrijk onderdeel nieuwbouw van Albert Heijn aan westzijde van Molenstraatje

28-10-2015 Raadsbesluit: Instemmen met schetsontwerp met als belangrijk onderdeel verbouw van de huidige Albert Heijn aan de oostzijde van het Molenstraatje

15-12-2015 Collegebesluit: Instemmen met overeenkomsten met Ahold Vastgoed en ABN-AMRO


H. Grote projecten

Kerninformatie:

De Burense Poort krijgt een nieuw gezicht. Door de nieuwe inrichting ontstaat onder andere een veilige en prettige verbinding met de binnenstad. Daarnaast wordt er gezorgd voor voldoende parkeergelegenheid. Doelstelling is dat de binnenstad profiteert van de ontwikkeling.

Algemeen De Burense Poort vormt één van de drie poorten richting de binnenstad. In het masterplan Stationsgebied is de ambitie uitgesproken om op deze locatie een centrummilieu te ontwikkelen met een mix van wonen, werken en detailhandel. Daarnaast moet binnen de Burense Poort invulling worden gegeven aan de "gemeentelijke" parkeervraag ten behoeve van de binnenstad. De gemeente is een belangrijke grondeigenaar binnen het gebied. Daarnaast hebben een beperkt aantal andere partijen eigendom in het gebied. Binnen het programma woningbouw is in het kader van de herijkingsdiscussie uitgegaan van 50 woningen op deze locatie. Naar verwachting is dit een te hoog aantal. Vooralsnog wordt verwacht dat er maximaal 35 woningen worden gerealiseerd binnen de Burense Poort. Bij "commercieel" moet worden gedacht aan zakelijke dienstverlening, horeca categorie II (daghoreca) en detailhandel. In de detailhandelsnota is aangegeven dat de Burense Poort moet worden ontwikkeld als boodschappencentrum met een doorsteek naar het winkelgebied van de binnenstad. De Burense Poort dient ook om invulling te geven aan de parkeervraag voor de binnenstad. In dit verband wordt uitgegaan van het realiseren van 225 van de 250 parkeerplaatsen die gelden als harde gemeentelijke parkeeropgave voor de westzijde van de binnenstad. Invulling van deze behoefte is flexibel en hangt af van toekomstige ontwikkelingen c.q. gemeentelijke keuzes. Terugblik Na de besluitvorming in 2015 is in 2016 gestart met de eerste werkzaamheden in het veld. De eigenaar van Action heeft geïnvesteerd in zijn pand, waarbij onder andere de ingang van Action is verplaatst naar de toekomstige wandelroute naar de binnenstad. Daarnaast draagt de in 2016 gerealiseerde voetgangersbrug over de gracht, zeker in combinatie met de gerealiseerde sloop van een “snack-kiosk", duidelijk bij aan een verbeterde uitstraling van het gebied. Planning Naar verwachting zal er in oktober van 2016 worden gestart met een proefperiode om de drie parkeerterreinen van de Burense Poort als een terrein te laten functioneren.


H. Grote projecten

Ook is in 2016 de vaststelling voorzien van het voorlopig ontwerp voor de ontwikkeling van de Burense Poort. Onderdeel van het voorlopig ontwerp is een kostenraming. Financieel In 2015 heeft de raad gelden beschikbaar gesteld voor de realisering van de tussenfase van de Burense Poort. Deze gelden zijn kaderstellend voor het op te stellen voorlopig ontwerp. In deze kaderstelling wordt uitgegaan van een tekort van € 1.980.000. In de begroting 2016 is ervan uitgegaan dat dit bedrag in 15 jaar wordt afgeschreven vanaf 2019.

Fluvia Tiel / Vijverterrein


Coördinerend collegelid: C. van Rhee - Oud Ammerveld


Projectleider: P. Smaal

Einddatum: december 2018

Relevante besluiten


21-3-2012 Vaststelling door raad van masterplan gebiedsontwikkeling Haven-Kanaalzone..

15-5-2013 Vaststelling door raad van Voorlopig Ontwerp (VO) FluviaTiel eerste fase

19-10-2013 Samenwerkingsovereenkomst publieke partijen (provincie Gelderland, gemeente Tiel, waterschap Rivierenland, DLG)

18-8-2015 Het gewijzigde VO is op 18 augustus 2015 ter kennisneming aan de Raad gestuurd

Kerninformatie:


H. Grote projecten

FluviaTiel, het gebied tussen de rivier de Waal, het Amsterdam-Rijnkanaal en de haven van Tiel, richten we opnieuw in. We maken een waterkerend landschap (klimaatdijk) langs de Waal. Een hogere en bredere dijk beschermt Tiel voor lange tijd tegen hoog water en draagt daarnaast bij aan minder kwel in Tiel Oost. In de Kleine Willemspolder ontwikkelen we natuur, komt er een geul met een zandstrandje en nemen de recreatieve mogelijkheden door meer en betere ontsluitingen en struinpaden.

Algemeen Na de vaststelling van het masterplan gebiedsontwikkeling Haven-Kanaalzone - FluviaTiel – is de gebiedsontwikkeling in fases opgepakt. De eerste fase betreft de ontwikkeling van de Kleine Willemspolder tot een natuur- en recreatiegebied, de verbreding en verhoging van de Echteldsedijk (waterkerend landschap) – vanaf de Groene Krib tot aan het Amsterdam-Rijnkanaal – en ophoging van de binnendijkse plangebieden (Echteldsedijk, Vijverterrein en Vijverberg). Programma Ontwikkeling van een natuur- en recreatiegebied en realisatie van een waterkerend landschap. De noodzaak hiervoor is gelegen in het met het Waterschap Rivierenland gesloten gebiedscontract om de toename van kwelwater die door het programma Tiel-Oost is veroorzaakt te verminderen. Ook realiseren we andere doelen, zoals tegengaan van piping. Planning De eerste fase moest voor 1 januari 2017 gereed zijn. Met de partners is overeenstemming bereikt over een langere uitvoeringstermijn. Het project is in november 2018 gereed zijn. De afgelopen tijd zijn diverse onderzoeken uitgevoerd en zijn de kosten voor het project inzichtelijk geworden. Om de doelstellingen te kunnen behalen binnen het beschikbare budget is het eerder vastgestelde VO fors aangepast. De raad is hierover in augustus 2015 geïnformeerd. De aanbesteding is in mei 2016 gestart. De gunning vindt in september 2016 plaats. De uitvoering start daarna. Financieel Op basis van grof geraamde kosten zijn in het Stadscontract en in een aanvullende samenwerkingsovereenkomst afspraken gemaakt over de verdeling van de kosten.

Budget (incl. subsidies) Besteed t/m juni 2016 Restant

Provincie 4.200.000 1.284.586 2.915.414

Gemeente 2.500.000 0 2.500.000


H. Grote projecten

Waterschap 500.000 0 500.000

DLG 300.000 0 300.000

Future City 117.526 117.526 0

Santwijckse Poort


Coördinerend collegelid: H.A. Driessen


Projectleider: M. Bussink

Einddatum: fase 1 en fase 2, december 2016

Relevante besluiten


09-11-1998 Exploitatie-overeenkomst Echteldsedijk Synchroon (voorheen Johan Matser) en Gemeente Tiel

01-02-2012 Voorstel Initiatieffase

18-12-2014 Aankoop gronden Synchroon en beëindiging samenwerkingsovereenkomst

21-07-2015 Vaststellen uitgangspunten tijdelijke inrichting Fabriekslaantje

Kerninformatie:

Voor de gebiedsontwikkeling Santwijckse Poort wordt uitgegaan van een gefaseerde realisatie. De eerste fase betreft de aanleg van tijdelijke parkeerplaatsen en tijdelijk groen aan het Fabriekslaantje. Fase 1 is momenteel in uitvoering. Een tweede fase zal de aanpassing aan de kruising van de Havendijk/Santwijckse Poort zijn.


H. Grote projecten

Algemeen In het Masterplan Waalfront is aangegeven dat de Santwijckse Poort een belangrijk onderdeel vormt binnen de beoogde ontwikkeling van Tiel aan de Waal. In dit Masterplan wordt voorzien om de Santwijckse Poort, samen met de Westluidense Poort en de Burense Poort, te ontwikkelen tot de belangrijkste toegangspoorten van de binnenstad. Met de ontwikkeling wordt de functie van Tiel als centrumstad voor de regio versterkt. De ambities voor dit gebied zijn in een eerder stadium vastgelegd, zoals in het Masterplan Waalfront, Binnenstadsvisie, Bestemmingsplan Binnenstad, Structuurvisie en GSO-contracten. Beleidsmatig noemen we de totale gebiedsontwikkeling Santwijckse Poort. Hieronder valt de herontwikkeling van de locatie van Van Dijkhuizen. Op deze locatie worden appartementen gebouwd. De Santwijckse Poort is benoemd als winkelpoort waar extra detailhandel kan worden gerealiseerd. Het bestemmingsplan houdt rekening met maximaal 200 woningen. Er wordt gedacht aan een uitbreiding van detailhandel van circa 4.500 m² bvo en een parkeervoorziening. Gezien de onzekerheden over de ontwikkeling van de markt voor woningen en winkels is er geen zekerheid over deze aantallen. Terugblik In december 2014 heeft de gemeenteraad besloten de samenwerkingsovereenkomst tussen Synchroon en de gemeente Tiel te beëindigen en tegelijkertijd de gronden van Synchroon te kopen. Doel hiervan was om er tijdelijke parkeerplaatsen te realiseren en groen, waarmee verdere ontwikkeling van het gebied mogelijk wordt gemaakt. Samen met bewoners en ondernemers is een proces opgezet en doorlopen om te komen tot een ontwerp voor de tijdelijke inrichting. Het college heeft op 21 juli 2015 hiervoor uitgangspunten vastgesteld. Inmiddels is er een DO en zijn de voorbereidingen voor de aanbesteding en de uitvoering opgestart. Actueel / planning Eind mei 2016 is begonnen met de realisatie van de aanleg van het tijdelijke parkeerterrein en tijdelijke park. De start van de aanleg van de rotonde staat gepland in september 2016. De planning is dat de rotonde en het parkeren en groen in november 2016 gereed zijn. Financieel In het kader van het programma Stad en Regio van de Provincie Gelderland stelt de Provincie een financiële bijdrage van € 1,3 mln. beschikbaar voor de realisatie van de Santwijckse Poort. Daarnaast is er in het kader van het sleutelproject € 3 mln. subsidie beschikbaar gesteld door de provincie als cofinanciering voor de Santwijckse Poort.


TSOB-III 31.085 31.085 0

GSO-III 1.300.000 1.300.000 0


H. Grote projecten

GSO-IV 3.000.000 133.266 2.866.734

Expeditie Flexibel Werken / verbouwing Stadhuiscampus


Coördinerend collegelid: L. Verspuij


Projectleider: K. Fidder

Einddatum: medio 2017

Relevante besluiten


18 december 2013 Instemming beschikbaar stellen krediet voor de verbouwing/herstructurering van de Stadhuiscampus, onder de titel 'Expeditie Flexibel Werken'.

18 maart 2015 Instemming met drie wijzigingen in de opdracht voor de verbouwing van de Stadhuiscampus (Expeditie Flexibel Werken).

Kerninformatie:

Het ontwikkelen en implementeren van een huisvestingsconcept 'Stadhuiscampus' voor de medewerkers van gemeente Tiel:

welke bijdraagt aan het realiseren van de doelstellingen van Expeditie Tiel;

waarbij het werkplekconcept zoveel mogelijk door de medewerkers van de gemeente Tiel gedragen wordt;

welke flexibel is om op toekomstige organisatorische ontwikkelingen in te spelen;


H. Grote projecten

en welke een structurele kostenbesparing op de huisvestingskosten oplevert;

en welke tevens onderdak biedt aan Werkzaak Rivierenland en UWV.

Algemeen Huisvesting vervult een ondersteunende rol in het realiseren van organisatiedoelstellingen. Daarom heeft de gemeenteraad op 18 december

2013 ingestemd met een nieuw huisvestingsmodel 'de Stadhuiscampus' met bijbehorende businesscase en met de herijking daarvan op 18 maart 2015. De gebouwen bestaande uit: het Stadhuis, Bestuurscentrum, pand Visser, Koetshuis en de raadzaal, worden niet uitgebreid maar

enkel aan de binnenkant verbouwd en voorzien van een ander flexibeler werkplekconcept. Tevens biedt de Stadhuiscampus onderdak aan Werkzaak Rivierenland en UWV.

Terugblik In 2014 en 2015 is het concept samen met de medewerkers verder ontwikkeld, aanbesteed en gegund aan een consortium. In 2016 is de verbouwing in fasen gerealiseerd, waarbij is gestreefd om dit met zo min mogelijk overlast voor medewerkers en burgers te doen en de

dienstverlening te kunnen blijven continueren.

In het project is er veel aandacht gegeven aan de werkstijl en om met elkaar samen te leren werken in het nieuwe concept wat heeft geleidt tot een hoge mate van draagvlak en betrokkenheid. Tevens is er nauw samen gewerkt met Werkzaak Rivierenland en UWV. De publieke zone is bouwkundig maar ook organisatorisch gereed gemaakt om met drie partijen dienstverlening aan de regio aan te bieden en er is aansluiting gezocht met komst van de nieuwe ICT faciliteiten. Dit alles om de Stadhuiscampus tot een plek te maken waar iedereen zich thuis voelt, goed kan werken, haar resultaten kan behalen en bovenal om vanaf een centraal punt, goede dienstverlening kan leveren aan de inwoners van regio Rivierenland. Actueel / planning In 2016 hebben een aantal verhuizingen plaats gevonden om de verbouwing mogelijk te maken en zijn de medewerkers, onder andere tijdelijk op Beursplein gehuisvest. Eind 2016 vinden voor gemeente Tiel de laatste verhuisbewegingen plaats. In januari 2017 nemen Werkzaak Rivierenland en UWV intrek in de Stadhuiscampus. Het eerste half jaar van 2017 zal bestaan uit het evalueren, bijsturen en verder ontwikkelen van de wijze waarop drie partijen met elkaar goed samen werken in de Stadhuiscampus. Dit zal vanuit het projectteam EFW gebeuren, maar het zwaartepunt zal verschuiven naar de teams en de teammanagers zelf: een manier van werken die bij hen het beste past om hun organisatie-, team-, en individuele doelstellingen te bereiken. Daarnaast zal de administratie van het projectbudget en het bijbehorende gesloten compartiment worden afgerond.


H. Grote projecten

Financieel Het implementeren van het nieuwe huisvestingsconcept brengt lagere exploitatielasten met zich mee als gevolg van efficiënter gebruik van de kantoorgebouwen. Deze besparing bedraagt in totaal EUR 200.000,- structureel per jaar gedurende de komende 20 jaar. Hiervan is EUR 70.000,- uit de oorspronkelijke businesscase (besluit: 18 december 2013) al toegewezen aan het realiseren van de bezuinigingen uit het Bloesemakkoord 2014. Het verdient de voorkeur om conform de notitie ‘Aanpak achterblijvende overhead’ van de commissie Beleidscyclus (d.d. 4 november 2014), de overige EUR 140.000,- per jaar toe te wijzen aan het oplossen van de achterblijvende overhead.


€ 3.670.000,- Raadsbesluit 18 december 2013

€ 1.783.300,- Raadsbesluit 18 maart 2015

€ 5.453.300,- € 2.807.959 € 2.645.341

Spoorsingel midden


Coördinerend collegelid: C. van Rhee- Oud Ammerveld

Ambtelijk opdrachtgever: B. van Rumpt (gedelegeerd: J. Ziekenheiner

Projectleider: K. van Dorenmalen

Einddatum: Eind 2017

Relevante besluiten


03-11-2009 Collegebesluit gebiedscontract water Tiel Oost

12-04-2010 Gebiedscontract gemeente Tiel en Waterschap Rivierenland


H. Grote projecten

Kerninformatie:

In het gebied tussen het spoor Grotebrugse Grintweg en Westroijensestraat wordt een parkachtig gebied aangelegd dat grotendeels bestaat uit open water.

Algemeen In 2017 wordt het project Spoorsingel Midden uitgevoerd, mits de ontheffing op grond van de Flora en Faunawet is verkregen voor de kap van een aantal bomen in het projectgebied. De ontheffing is in 2016 aangevraagd en er wordt gewacht op de definitieve toestemming. Daarna kan het bestek worden gemaakt en kan het project worden aanbesteed. Terugblik In 2015 is een ontwerp gemaakt voor het realiseren van open water op de locatie Spoorsingel Midden, gelegen tegen het spoor tussen de Grotebrugse Grintweg en Westroijensestraat. Dit project maakt onderdeel uit van het programma ‘Tiel Oost, droger en mooier’. In dit programma werken gemeente Tiel en Waterschap Rivierenland samen met de bewoners aan een aantrekkelijke en leefbare wijk waarin ‘leven met water’ nu en in de toekomst werkelijkheid is. Het ontwerp is voornamelijk gericht geweest op het realiseren van zo veel mogelijk open water, maar er komen ook functies terug die reeds in het gebied aanwezig waren, zoals spelen en wandelen. Ook wordt er rekening gehouden met de mogelijkheid van de aanleg van een voet-fietspad in de toekomst, conform de Mobiliteitsvisie 2008 – 2020 en de daaruit voortvloeiende uitvoeringsplannen. Veiligheid met betrekking tot het spoor, maar ook het open water was bij het ontwerp een belangrijk item. In het gebied moet een aantal bomen (Populieren) verdwijnen om plaats te maken voor het water. In de aanwezige bomen zitten roekennesten. Roeken zijn beschermde vogels en daarom is in 2015 een onderzoek gestart in het kader van de Flora- en Faunawet. Dit onderzoek liep door tot medio 2016. De resultaten geven aan dat de bomen alleen gekapt kunnen worden met een ontheffing van het ministerie van Economische zaken. Deze is aangevraagd in 2016. Het is wachten op het verlenen van de ontheffing alvorens verder gegaan kan worden. Actueel / planning Als de ontheffing wordt verkregen, wordt het werk aanbesteed en uitgevoerd. De verwachting is dat het project klaar is eind 2017/begin 2018. Financieel De kosten voor dit project komen uit het rioleringsfonds en worden gedeeld met het Waterschap Rivierenland.

Kellen (diverse projecten)


H. Grote projecten

Projectnummer: Diverse projecten

Coördinerend collegelid: C. van Rhee - Oud Ammerveld

Ambtelijk opdrachtgever: I. van der Hurk (gedelegeerd: R. Bevers)

Projectleider: K. van Dorenmalen

Einddatum: Medio 2017

Relevante besluiten

Onderwerp

Raadsbesluit: Businessplan voor de Bedrijfsomgeving bedrijventerrein Kellen

Raadsbesluit: Subsidie zonnen-energie Kellen

Collegebesluit: Proef tarieven restgroen bedrijventerrein Kellen

Collegebesluit: Tarieven grondverkoop restgroen bedrijventerrein Kellen

Raadsbesluit: Subsidie gevelverbetering Kellen

Kerninformatie:

Op basis van het door de raad vastgesteld Businessplan voor de Bedrijfsomgeving bedrijventerrein Kellen in 2013 wordt de kwaliteit van het bedrijventerrein Kellen verbeterd. Het gaat daarbij om 17 projecten die lopen van 2014 t/m 2016. De provincie heeft hiervoor € 1,7 mln. subsidie beschikbaar gesteld.

Algemeen In de eerste helft van 2017 wordt de kwaliteitsverbetering van Kellen afgerond en afgesloten met een financiële verantwoording naar de provincie ten behoeve van de afhandeling van de toegekende subsidie. Duidelijk wordt dan ook wat de exacte bijdrage van de provincie is. De verwachting is dat niet alle subsidie zal worden uitgekeerd. De cofinanciering valt mogelijk lager uit in verband met o.a. gunstige aanbestedingen. Terugblik In 2013 is door de gemeente een businessplan opgesteld om de kwaliteit te verbeteren van het bedrijventerrein Kellen. Het businessplan bestaat uit 17 projecten. In 2015 is gestart met de uitvoering van de 17 projecten. De nieuwe industriebewegwijzering is afgerond, de vrachtroute tussen Kellen en Medel is aangepast, het asfalt en de klinkerverharding is op grote delen herstel, restgroenstroken zijn verkocht zodat ondernemers zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen voor de uitstraling en er zijn stimuleringsregelingen opgesteld voor het toepassen van zonne-energie en gevelverbetering. Het project Vastgoedanalyse heeft uiteindelijk geen doorgang gevonden. Het budget daarvoor is met toestemming van de


H. Grote projecten

provincie overgeheveld naar de aanpak van kleine ergernissen in de openbare ruimte (scheve palen, verkeerd geplaatste verkeersborden, etc.) eind 2016. Actueel / planning Op 1 januari 2017 moeten alle werken afgerond zijn.is De provincie heeft uitstel gegeven tot medio 2017 in verband met de afrekeningen die daarna mogelijk nog plaatsvinden. Financieel De provincie subsidieert de kwaliteitsverbetering van Kellen met € 1,7 mln. op voorwaarde van co-financiering van de gemeente. De cofinanciering binnen de projecten is voor een groot deel van de gemeente Tiel en het Industrieschap Medel, maar ook het waterschap en de OCT dragen bij.


€ 4.480.230 € 1.748.000 € 2.732.230

Projectenkalender

Nr Naam Project GREX Portefeuille

houder Bestuurlijke relevantie

GO / NO GO Informatie Fase

Project afgerond visie / beleid


H. Grote projecten

1 Westluidense Poort ja

Laurens Verspuij Hoog

College / Raad Raad Uitvoerings-fase

Najaar 2017 Waalfront/Structuurvisie

2 Burense Poort (brug / parkeren) ja

Marcel Melissen Hoog

College / Raad Raad Ontwerpfase

Fase 1: 2019 Fase 2: 2021

Stationsomgeving / structuurvisie

3 FluviaTiel / Vijverterrein ja Corry van Rhee Hoog

College / Raad Raad Voorbereidingsfase nov-18

Waalfront/Tiel Oost, droger en mooier/TSOB (progr. Binnenstedelijke ontwikkeling)

4

Santwijckse Poort (tijdelijke inrichting parkeerterrein en groen op Fabriekslaantje) ja Henk Driessen Middelhoog College Raad

Voorbereidingsfase/ ontwerpfase

Eind 2016

Waalfront/Structuurvisie/TSOB (progr. Binnenstedelijke ontwikkeling)

5

Expeditie Flexibel werken: verbouwing Stadshuiscampus nee

Laurens Verspuij Middelhoog College Raad Uitvoerings-fase

Eind 2016 Organisatievisie Tiel

6 Spoorsingel Midden nee Corry van Rhee Laag Organisatie College Ontwerpfase

Eind 2017

Programma Tiel Oost droger en mooier

7 Kellen (diverse projecten) nee Corry van Rhee Laag Organisatie College Uitvoerings-fase 1-jan-17 Bussinescase bedrijventerrein


I. Subsidies

I. Subsidies

Inleiding

De gemeente Tiel verleent subsidies aan diverse professionele maar ook aan een groot aantal vrijwilligersorganisaties. In deze paragraaf maken we op hoofdlijnen inzichtelijk aan wie, waarvoor, hoeveel subsidie wordt verleend. Het begrip “subsidie” wil nogal eens wat verwarring geven. Juridisch gezien gaat het om ‘een aanspraak op financiële middelen, door een bestuursorgaan verstrekt, met het oog op bepaalde activiteiten van de aanvrager, anders dan door betaling voor de aan het bestuursorgaan geleverde goederen en diensten’. Het gaat dus niet om inkoop & aanbesteding, inkomensoverdrachten (bijvoorbeeld een uitkering), voordelen in de sfeer van belastingen en premies, uitkeringen van hogere overheden, het uitloven van een prijs, het betalen van contributie, deelneming in een vennootschap, uitbetalingen in natura (bijvoorbeeld het gratis of onder de kostprijs ter beschikking stellen van een voorziening) of een bijdrage in een gemeenschappelijke regeling. In de praktijk worden vaak 1) subsidie, 2) inkoop en 3) bijdragen in het kader van een gemeenschappelijke regeling door elkaar gehaald. De GGD en het RAR bijvoorbeeld krijgen geen subsidie, maar een bijdrage in het kader van een gemeenschappelijke regeling (zie paragraaf F Verbonden Partijen). Soms kopen we bij organisaties diensten in die daarnaast ook subsidie van ons ontvangen. We kunnen bijvoorbeeld ook geen “subsidie” verlenen aan onderdelen van onze eigen organisatie zoals de Agnietenhof of de Plantage, terwijl het vaak wel gaat om een extra bijdrage voor een specifiek project dat uit een “beleidsbudget” wordt betaald. Boekhoudkundig is het daarom soms lastig om het subsidiebegrip correct te hanteren en een compleet en evenwichtig beeld te schetsen van “waar welk geld naar toe gaat” als je alleen kijkt naar het begrip “subsidie”.

Subsidieregister


I. Subsidies

De gemeente Tiel publiceert jaarlijks een subsidieregister. Het register bevat een overzicht van toegekende subsidies per jaar. Een groot deel van de subsidies wordt definitief toegekend en daarna uitgekeerd na de begrotingsraad in november. Het subsidieregister 2015 zal na verstrekking van de subsidies 2015 uiterlijk in februari 2016 bekend zijn en geplaatst worden op de website van de gemeente Tiel.

Deelverordeningen

Alle formele (procesmatige) spelregels rond het subsidieproces liggen vast in de algemene subsidie verordening (ASV). Daarmee is nog niet bepaald wie waarvoor hoeveel subsidie krijgt. De gemeente Tiel kent vijf deelverordeningen. Deze deelverordeningen hebben betrekking op waarderingssubsidies en eenmalige activiteitensubsidies aan vrijwilligersorganisaties. Hieronder vindt u per deelverordening een overzicht van 1) het doel / de activiteiten waarvoor subsidie wordt verleend, 2) de doelgroep (wie voor subsidie in aanmerking komen) en 3) hoeveel budget er maximaal beschikbaar is gesteld in 2016.

Deelverordening Doel / Activiteiten Doelgroep Maximaal euro's

1. Cultuursubsidies

Centrale doel: stimuleren cultuurparticipatie en bijdragen aan een levendige (binnen)stad (stadspromotie). De cultuursubsidies bestaan uit: 1. subsidies t.b.v.

amateurkunst (conform deelverordening).

2. Subsidies voor culturele

Verenigingen op het gebied van amateurkunst met een substantiële binding met Tiel.

vrijwilligersorganisaties

55.018


I. Subsidies

activiteiten als subsidie concerten St. Maartenskerk, St. Beiaard, Jazzy Tiel etc.

3. bijdrage cultuur en erfgoedpact 2017 t/m 2019. Het betreft een cultureel programma voor regio Rivierenland met subsidie van provincie en bijdragen van de deelnemende gemeenten.

(stichtingen, verenigingen) die openbaar toegankelijke culturele festivals, concerten of andere activiteiten organiseren.

2. Sport Waardering: Stimuleren en behouden van sportbeoefening. Activiteiten: gericht op versterking of vernieuwing van het sportaanbod en of op het ondersteunen van vrijwillig kader.

In Tiel gevestigde en actief zijnde verenigingen die sportbeoefening tot doel hebben.

35.000

3. Integratie Activiteiten waarvoor geldt dat zij: 1. een bijdrage leveren aan

de integratie, emancipatie of participatie van de leden van de eigen groep in Tiel; en

2. open staan voor de gehele eigen bevolkingsgroep (mannen en vrouwen) en voor leden van andere bevolkingsgroepen met daarbij ontmoeting als middel; of

Verenigingen c.q. rechtspersonen die zich bezig houden met nevenstaande activiteiten, gericht op eigen groep of breder tot de Tielse bevolking behoren.

15.231


I. Subsidies

3. gericht zijn op samenwerking met derden als andere (zelf)organisaties maar zeker ook met autochtone Tielenaren; of

4. een emancipatoir karakter hebben specifiek gericht op vrouwen, kinderen en/of mensen met een homoseksuele of lesbische geaardheid en andere kwetsbare groepen; of

5. gericht zijn op voorlichting.

4. Evenementen Blijk van waardering voor een bepaalde activiteit of als stimulans voor de activiteiten, waarbij het culturele, sportieve dan wel toeristische klimaat van Tiel wordt versterkt, een bijdrage levert aan de profilering van Tiel, stadspromotionele meerwaarde biedt of dat het evenement extra bestedingen in de stad genereert. Verder moet het evenement, origineel en vernieuwend zijn, of experimenteel van aard, een nieuwe invulling geven van regulier aanbod, een bijdrage levert aan een goed cultureel imago van Tiel, of iets bijzonders toe voegt aan

Rechtspersonen die een evenement organiseren voor de Tielse bevolking en eventueel ook daarbuiten.

121.106.00 Uit het

evenementenfonds wordt

onder andere een bijdrage

verstrekt aan:

St. 4 Stromenland

Corso 44.500

Muziekstad

Tiel Appelpop 20.000

Stichting

Wielerevenementen West


I. Subsidies

het culturele aanbod in Tiel

Betuwe Wielerronde

15.000

5 Monumenten Instandhouden gemeentelijke monumenten.

Eigenaren van gemeentelijke monumenten

37.026

Overige subsidies

Naast de deelverordeningen, wordt er een groot aantal subsidies verleend (groot en klein) aan zowel professionele als vrijwilligersorganisaties op grond van de algemene subsidieverordening (ASV). Hiervoor zijn geen algemene “verdeelregels” vastgesteld. De hoogte van deze subsidies is gerelateerd aan de kosten van de activiteiten en/of (als het gaat om waarderingssubsidies) historisch bepaald. De meeste subsidies bevinden zich onder de € 10.000,- (variërend van een paar honderd tot een paar duizend euro) en worden voor 95% verleend aan vrijwilligersorganisaties. Hieronder vindt u een overzicht van alle organisaties (zie kolom één) die voor 2016 meer dan € 10.000,- hebben aangevraagd voor de in kolom twee genoemde activiteiten. In kolom drie staat het maximale subsidiebudget dat voor de betreffende activiteiten in 2016 beschikbaar wordt gesteld. Door vaststelling van deze begroting (waaronder deze paragraaf) stelt u het maximale subsidiebudget vast per activiteit per organisatie in 2017.

Organisatie Waarvoor (activiteiten) Maximaal afgerond in euro's

Welzijn

1 Mozaïek welzijnsdiensten Basissubsidie algemene taken welzijnswerk

626.348


I. Subsidies

2 STMR Inkoop maatschappelijk werk 536.231

STMR jeugdgezondheidszorg 656.166

3 Bureau Jeugdzorg/Patch (inclusief kamers met kansen *)

jongerenwerk 57.949 9.020

4 Humanitas Homestart Aktiveren van vrijwilligers bij jeugdhulp

40.106

5 MEE Gelderse Poort Lokale cliëntondersteuning doelgroep volwassenen en bovenregionale cliëntondersteuning volwassenen en jeugd

276.075

Onderwijs

6 Onderwijsachterstandenbeleid Inkoop van werkzaamheden op het gebied van onderwijsachterstandenbeleid bij diverse partijen waaronder de Kinderopvang Rivierenland BV ( € 569.216), onderwijsinstellingen en Mozaïek en STMR, GGD en de bibliotheek.

1.250.000

7 Schoolbegeleiding Kinderopvang Rivierenland BV 30.730

8 Schoolmaatschappelijk werk STMR en SBaO de Wissel 169.804

9 Kinderopvang Rivierenland Peuterspeelzaalwerk 321.483

10 OPOR huisvesting Onderwijshuisvesting (op basis verordening financiële gelijkstelling)

40.554

11 CPOB huisvesting Onderwijshuisvesting (op basis verordening financiële gelijkstelling)

25.882


I. Subsidies

12 Speciaal onderwijs huisvesting Onderwijshuisvesting vergoeding gymonderwijs

63.459

13 ROC Volwasseneneducatie 470.000

Kunst en cultuur

14 Centrum beeldende kunst Verzorgen exposities 16.524

15 Bibliotheek In het bedrag is inclusief € 143.000 voor kosten huisvesting en exclusief kosten groot onderhoud (€ 37.000 bijdrage in natura) . Nb. dit bedrag is exclusief de subsidie voor projecten i.h.k.v. onderwijsachterstandbeleid of WMO (bijdrage beheer sociale kaart).

755.000

16 Stads TV Verzorgen van lokaal nieuws 24.969

Integratie en participatie

17 St. Bureau Gelijke Behandeling Subsidie anti discriminatievoorziening. Dit is een bovenlokale subsidie, ander regio-gemeenten dragen hier aan bij. Bedrag Tiel € 14.350

205.560

18 Buah Hati Exploitatiesubsidie en opbouwwerk, in het bedrag is € 24.827 huisvesting in natura begrepen

84.829

Milieu en dieren

19 St. Dierenpark Tiel Exploitatie dierenpark 14.000

20 St. Duurzaam Rivierenland Vergroten draagvlak duurzame ontwikkeling, geven van voorlichting, lesmateriaal en bevorderen van samenwerking

36.650

21 St. Dierenasiel Exploitatie dierenasiel 57.573

Veiligheid

22 Slachtofferhulp Subsidie uitvoering slachtofferhulp 113.674


I. Subsidies

* In verband met de transities in het Sociaal Domein heeft er een verschuiving plaats gevonden van taken en financiering. Dit heeft gevolgen voor de subsidierelatie tussen de gemeente en diverse partijen. Leidend bij inkoop- en subsidierelaties zal nota van inkoop Wmo Jeugd zijn. Net als voor 2015 is afgesproken dat subsidies t.a.v. jeugdzorg en Wmo in 2016 worden voortgezet ('zachte landing'). De gelden Centrum Jeugd en Gezin zijn / worden ingezet in Buurtzorg Jong. De subsidies aan Patch, zullen op basis hiervan nog worden voortgezet. Binnen het beleidsveld arbeidsmarkt geldt Tiel voor de rijks- en provinciale overheid als centrumgemeente voor de regio Rivierenland. Rivierenland ontvangt diverse subsidies om de arbeidsmarkt te ondersteunen. Deze subsidies lopen formeel via Tiel en worden doorbetaald aan de Regio Rivierenland. De Regio Rivierenland verzorgt het beheer en de verantwoording van deze subsidies. De lopende subsidies zijn hieronder aangegeven.

Organisatie Waarvoor (activiteiten) Maximaal afgerond in euro's

Regio Rivierenland

1 ESF 2014-2016 Ondersteuning van het onderwijsaanbod van VSO en Pro scholen in Rivierenland.

413.940

Ondersteuning van de arbeidstoeleiding van werkloos Werkzoekenden (Lander)

302.373

2 Provincie Gelderland Robuuste investeringsimpuls.

Ondersteuning van de arbeidsmarkt, arbeidsinschakeling van jongeren en werkzoekenden.

278.750

3 SZW Actieplan jeugdwerkloosheid

Ondersteuning arbeidsinschakeling jongeren (vouchers, bbl plaatsen)

289.000


I. Subsidies

Deel 4: Financiële begroting


Inleiding

Inleiding

Dit onderdeel van de begroting bevat meer informatie over onder andere de uitgangspunten van de begroting, een verschillenverklaring op hoofdlijnen en de investeringen, waardoor meer inzicht ontstaat in de financiële positie van de gemeente. Verder zijn hierin met ingang van deze begroting een geprognosticeerde balans en een berekening van het zogenaamde EMU-saldo opgenomen.


Overzicht van baten en lasten


Baten en lasten 2015-2020 Als de bijlage Financiële overzichten van deze begroting is een volledig overzicht opgenomen van de baten en lasten in de jaarrekening 2015, de gewijzigde begroting 2016 en de meerjarenbegroting 2016-2019 op programmaniveau. In eerste instantie zijn de cijfers vermeld exclusief verrekeningen met reserves en vervolgens inclusief deze verrekeningen. In dezelfde bijlage hebben we een overzicht 2015-2020 opgenomen op het niveau van de taakvelden, die m.i.v. deze begroting verplicht voorgeschreven zijn. Overzicht nieuwe uitgaven 2017-2020 Conform de door u op 29 juni besproken Perspectievennota stellen wij u de volgende nieuwe uitgaven 2017-2020 voor. Hierin zijn ook meegenomen de nieuwe uitgaven waartoe u via amendementen heeft besloten. De nieuwe uitgaven in onderstaande tabel waren nog niet eerder verwerkt in de begroting.

bedragen x € 1.000 investering jaarlasten

progr. 2017 2018 2019 2020

Plaatsing, onderhoud en uitlezen camera's 1 40 15 15 15

Voortzetting Dynamiek, t.l.v. middelen sociaal domein 2

Kunstgras Wadenoyen 3 580 47 46 45

Pilots openbaar vervoer 4 20

Subtiel projectenplan binnenstad 5 75

Transitieplan Waalkade/kademuur, ten laste van reserve Parkeren 5 2.000

Actualisatie detailhandelsnota 5 25

Regionaal investeringsfonds 5 120

Woonconsulent woonwagenbewoners t.l.v. middelen sociaal domein 5

Boomwortelschade fietspaden, noodmaatregel 6 23 23 23 23

Vervanging beschoeiïng Kleine Plantage/Kwelkade 6 140 14 13 13



Vervanging brug Oliemolenpad 6 75 7 7 7

Onderhoud dislocaties onderwijshuisvesting 7 21 21 21 21

Uitbreiding formatie Publiekszaken 8 91 91 91 91

Totaal nieuwe uitgaven 415 218 216 215

Bij de programma's is een overzicht van de nieuwe uitgaven per programma opgenomen. De hieronder vermelde investeringen zijn al in eerdere begrotingen opgenomen en zullen niet voor 2017 plaatsvinden. Een aantal daarvan is doorgeschoven naar latere jaren.

bedragen x € 1.000 investering jaarlasten

progr. 2017 2018 2019 2020

Modernisering GBA 8 200 50 48 46

Wielerbaan 3 1.200 96 94 92

Renovatie sportvoorziening atletiek 3 85

Aanleg tijdelijke parkeerplaats Fabriekslaantje 4 170 24 23 22

Gebiedsontwikkeling Westluidense Poort* - kapitaallasten + exploitatielasten

5 42.115 386

386

386

Fluvia Tiel 5 2.500 150 150 148

Burense Poort 5 1.980 172 169

Vervangingen Agnietenhof >€ 50.000 3 Regelaars trekkenwand 145 20 20 20

Brede School Kokkenhof Wadenoijen 7 585 31 31 30

Vernieuwbouw Lingecollege 7 17.025 875 875

Totaal 757 1.799 1.788

Uitgangspunten van de begroting 2017-2020 In deze begroting zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: 1. Deze begroting is opgesteld conform de vernieuwde voorschriften uit het 'Besluit Begroting en Verantwoording provincie en gemeenten'

(BBV) van 5 maart 2016 en de daarna gepubliceerde aanvullingen hierop van de commissie BBV. 2. De begroting gaat uit van vastgesteld beleid. Daarnaast is rekening gehouden met de in de Perspectievennota 2016 opgenomen en via

amendementen toegevoegde nieuwe uitgaven vanaf 2017-2020. Deze zijn bij de programma's afzonderlijk vermeld.



3. Rekening is gehouden met de gevolgen van het BTW-compensatiefonds. Dit betekent dat de meeste budgetten geraamd zijn exclusief BTW, met uitzondering van de budgetten waarvoor de BTW niet wordt gecompenseerd.

4. Uitgangspunt is het prijspeil per 1 januari 2017. In het meerjarenperspectief is geen rekening gehouden met prijsstijgingen. 5. De prijsstijging ten opzichte van de begroting 2016 is geraamd op 1%. Deze raming is gebaseerd op de verwachting voor de netto materiële

overheidsconsumptie zoals gepubliceerd in het Centraal Economisch Plan 2016. 6. Bij de raming van de salarissen is als basis genomen de laatst overeengekomen CAO voor gemeenteambtenaren, die loopt tot 1 mei 2017.

Voor de periode daarna houden we rekening met een beperkte loonstijging. Daarnaast is rekening gehouden met de gevolgen van het Individueel Keuzebudget, waardoor werknemers vakantie-uren kunnen omzetten in een extra beloning. De kosten hiervan schatten we op 0,24% van de loonsom.

7. Daarnaast is rekening gehouden met de toekenning van normale salarisperiodieken. Voor het meerjarenperspectief is hiervoor een stijging van de loonsom met 0,5% per jaar meegenomen.

8. Afschrijvingslasten over investeringen worden berekend op basis van de herziene nota Waarderen en afschrijven zoals vastgesteld op 26 juni 2013.

9. Voor bestaande en nieuwe investeringen en voor toevoeging van rente aan reserves wordt rekening gehouden met een rentepercentage van 2,0%. Aan reserves wordt geen rente toegevoegd, tenzij dit nodig is om kapitaallasten te dekken.

10. De berekening van de algemene uitkering uit het gemeentefonds is gebaseerd op de meicirculaire 2016. Bij taakmutaties die leiden tot een aanpassing van de algemene uitkering wordt als volgt gehandeld: a. Extra middelen die aan het gemeentefonds worden toegevoegd voor nieuwe taken of uitbreiding van een bestaande taak (inclusief de

overheveling van een doeluitkering naar het gemeentefonds) worden in principe geoormerkt. b. Extra middelen die aan het gemeentefonds worden toegevoegd voor stimulering van beleid lopen mee in de afweging rond nieuw beleid

bij de begroting. Verschillenverklaring Hieronder volgt een analyse op hoofdlijnen van de belangrijkste verschillen tussen de begroting 2017 en de begroting 2016. De (gewijzigde) begroting 2016 kent een saldo van € 594.000 negatief (stand 1e voortgangsrapportage), de begroting 2017 € 53.000. Het verschil van € 541.000 wordt als volgt verklaard. Op programmaniveau is een uitgebreidere verklaring opgenomen.

+ = voordelig - = nadelig ten opzichte van 2016 bedragen x € 1.000

Salarisstijging a.g.v. CAO N 206

Gevolgen prijsstijgingen N 200

Eenmalige budgetten 2016 vervallen V 658

Gemeenschappelijke regelingen N 581



Algemene uitkering (excl. sociaal domein) V 810

Belastingopbrengsten V 159

In deze begroting verwerkt mutaties zoals aangegeven in financiële beschouwingen N 176

Renteresultaat N 1.056

Minder storten in reserves V 673

Nieuwe uitgaven Perspectievennota (incl. moties) N 415

Ingeboekte bezuinigingen vanaf 2017 V 935

Diversen N 60

Totaal V 541

Overzicht van de geraamde incidentele baten en lasten De meeste ramingen in de exploitatiebegroting hebben een structureel karakter. Hierop bestaan enkele uitzonderingen. In deze begroting zijn de volgende niet-structurele lasten en baten opgenomen:

2017 2018 2019 2020

lasten baten lasten baten lasten baten lasten baten

Programma 1

Plaatsing camera's 25

Voorbereidingskosten Omgevingswet 15

Programma 2

geen

Programma 3

geen

Programma 4

Mutaties reserve parkeren 696 124 1.122 801 1.178 773 1.285 737

Pilots openbaar vervoer 20

Programma 5

Strategische eigendommen 35 35

Subtiel projectenplan binnenstad 75



Actualisatie detailhandelsnota 25

Subsidie woonconsulent woonwagens 55

Programma 6

Storting in voorziening wegen 240

Programma 7

geen

Programma 8

Regionaal investeringsfonds 120


Taakstelling niet in te vullen vacatures pensioengangers storten in algemene reserve

40 40 60 60

Storting in reserve frictie ombuigingen agv eerder realiseren taakstelling overhead

48

Storting in risicoreserve WLP 424

Organisatie-ontwikkeling 302 302 300 300

Opstartkosten Werkzaak 132 111

Bijdrage uit algemene reserve tbv taakstelling achterblijvende overhead

137

Kosten Individueel Keuzebudget bij BWB 133 133

Dekking bovenformatief personeel 27

Totaal 2.385 909 1.482 1.161 1.178 773 1.285 737

Saldo lasten -/- baten 1.476 321 405 548

Het saldo lasten -/- baten kan worden gecorrigeerd op de uitkomsten van de meerjarenbegroting 2017-2020 om zodoende vast te stellen wat het structurele saldo van de begroting is. Dit structurele saldo wordt door de provincie gebruikt om vast te stellen of er sprake is van een structureel en reëel begrotingsevenwicht.


Uiteenzetting financiële positie


Jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume Het BBV bepaalt dat voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume geen voorzieningen hoeven te worden gevormd. Het gaat daarbij om wachtgelden, vakantiedagen en wethouderspensioenen. Deze verplichtingen dienen wel expliciet in de begroting en meerjarenraming te worden verwerkt. Dit doen wij in onderstaande tabel. Dit betekent ook dat voor dergelijke verplichtingen die geen jaarlijks vergelijkbaar volume hebben wel voorzieningen moeten worden gevormd.

bedragen x € 1.000

1. Vakantiegelden 790

2. Eindejaarsuitkeringen 593

3. Wachtgelden oud-wethouders 310

4. Premie wethouderspensioenen 83

Totaal 1.776

ad. 1: De vakantiegelden zijn gebaseerd op 8% van het brutoloon 2016 (ambtelijk personeel, bestuur en culturele instellingen) ad. 2: De eindejaarsuitkeringen zijn gebaseerd op 6% van het brutoloon 2016 (ambtelijk personeel, bestuur en culturele instellingen) ad. 3 en 4: Deze kosten zijn in de begroting bij programma 9 opgenomen Investeringen In onderstaande tabel zijn onze vaste activa opgenomen. Onder activa verstaan we investeringen die in het verleden zijn gedaan en nu nog tegen een bepaalde waarde op onze balans staan.

bedragen x € 1.000 Boekwaarde per 1-1-2017

Bij: Investering

Af: afschrijving /

aflossing

Boekwaarde per 31-12-2017

Financiële vaste activa 11.823 497 11.326



Immateriële vaste activa 2.032 84 1.948

Materiële vaste activa 115.378 21.446 4.187 132.637

Totaal 129.233 21.446 4.768 145.911

Leningen De volgende tabel bevat onze opgenomen geldleningen. In de loop van 2017 zal waarschijnlijk nog een lening moeten worden opgenomen van € 20 miljoen.

bedragen x € 1.000 Boekwaarde per 1-1-2017

Af: Aflossing

Bij: op te nemen

Boekwaarde per 31-12-2017

Rente

Opgenomen geldleningen ten behoeve van woningcorporaties 8.933 286 8.647 279

Overige opgenomen geldleningen 69.220 4.910 20.000 84.310 1.688

Totaal opgenomen geldleningen 78.153 5.196 20.000 92.957 1.967

De stand en het verloop van de reserves en voorzieningen In de programma's is aangegeven hoe de stand en het verloop van de afzonderlijke reserves is. In de volgende tabel hebben we de totalen van de algemene reserve, de bestemmingsreserves en de voorzieningen opgenomen. Voor de stand per 1 januari 2017 is uitgegaan van de begroting 2016 inclusief de vastgestelde wijzigingen t/m juni 2016. Voor de vermeerderingen en verminderingen zijn de cijfers van deze begroting 2017 aangehouden.

bedragen x € 1.000 Saldo per 1-1-2017

Vermeerderingen conform begroting

Verminderingen conform begroting

Saldo per 31-12-2017

Algemene weerstandsreserve 10.516 408 10.109

Bestemmingsreserves 21.779 2.186 1.436 22.529

Voorzieningen 17.613 1.890 699 18.805

Totaal 49.908 4.076 2.542 51.442

In de begroting zijn de volgende structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves geraamd:

Reserve Toevoeging Onttrekking Toelichting

Diverse reserves ter dekking van kapitaallasten

120.203 382.985 toevoeging rente, onttrekking kapitaallasten, jaarlijks aflopend



Onderhoud CKV De Plantage en bibliotheek

52.476 in 2017 25% minder

Collectie Museum 5.040 in 2017 25% minder

Onderhoud Museum 19.195 in 2017 25% minder

Vervangingsinvesteringen Agnietenhof 122.290 t.b.v. vervangingen < € 50.000, in 2017 25% minder

Onderhoud Agnietenhof 57.083 in 2017 25% minder

Verrijkingsmaatregelen 23.974

Automatisering 720.007 507.504 storting 2017 25% minder, onttrekking wisselt per jaar

MMP diensten en middelen 117.714 in 2017 25% minder

De meerjarenraming van het verloop van de reserves is als volgt:

bedragen x € 1.000 Saldo per 31-12-2017




Algemene weerstandsreserve 10.108.647 10.108.647 10.108.647 10.108.647

Bestemmingsreserves 22.528.871 23.819.856 25.240.896 26.876.058

Totaal 32.637.518 33.928.503 35.349.543 36.984.705

Daarbij moet wel de kanttekening worden geplaatst dat voor veel bestemmingsreserves geen planning beschikbaar is voor de besteding van de middelen. De bestemming is dan wel vastgelegd, maar nog niet bekend is wanneer deze besteding zal plaatsvinden. In werkelijkheid zullen de bestemmingsreserves dan ook lager uitvallen dan in bovenstaande meerjarenraming. Kerngegevens In onderstaande tabel zijn enkele kerngegevens van onze gemeente opgenomen. Dit zijn tevens de belangrijkste factoren voor de berekening van de algemene uitkering.

Omschrijving Eenheid Werkelijk 2015

Begroot 2016

Begroot 2017

Begroot 2018

Begroot 2019

Begroot 2020

WOZ-waarde woningen € 1 miljoen 3.132 3.286 3.391 3.396 3.426 3.437

WOZ-waarde niet-woningen € 1 miljoen 905 795 787 787 787 787

Inwoners Personen 41.590 41.516 41.643 41.690 41.778 41.820

Jongeren (< 20 jaar) Personen 10.048 9.934 9.821 9.707 9.593 9.479

Ouderen (> 64 jaar) Personen 6.651 6.879 7.107 7.335 7.563 7.790

Huishoudens met laag inkomen Huishoudens 5.600 5.590 5.607 5.613 5.623 5.631



Bijstandsontvangers Personen 1.204 1.295 1.380 1.405 1.430 1.455

Uitkeringsontvangers Personen 3.738 3.739 3.826 3.893 3.938 3.963

Minderheden Personen 5.090 5.150 5.211 5.272 5.334 5.461

Leerlingen (V)SO Personen 781 772 763 754 745 736

Leerlingen VO Personen 2.844 2.812 2.780 2.747 2.715 2.683

Oppervlakte land Hectaren 3.667 3.667 3.667 3.667 3.667 3.667

Oppervlak bebouwing Hectaren 298 298 298 298 298 298

Historische kern Hectaren 14 14 14 14 14 14

Woonruimten Woonruimten 17.654 17.681 17.833 17.888 17.993 18.044

Bodemfactor Vermenigvul-digingsfactor

1,12 1,12 1,12 1,12 1,12 1,12

Bedrijven Vestigingen KvK 2.680 3.667 3.667 3.667 3.667 3.667


Geprognosticeerde balans


Voor het eerst in de begroting nemen we een geprognosticeerde balans op. Deze moet het inzicht in de financiële positie verder verbeteren. In de paragraaf weerstandsvermogen zijn kengetallen opgenomen die op basis van deze balans zijn berekend. Activa

(x € 1.000) 2017 2018 2019 2020

Vaste activa

Immateriële vaste activa 2.032 1.948 1.864 1.780

Materiële vaste activa 115.378 132.637 131.726 126.817

Financiële vaste activa 11.823 11.326 10.805 10.301

Totaal vaste activa 129.233 145.911 144.395 138.898

Vlottende activa

Voorraden gronden 1.319 988 1.147 1.510

Overige vlottende activa 26.688 24.578 22.066 20.985

Totaal vlottende activa 28.007 25.576 23.213 22.495

Totaal activa 157.240 171.487 167.608 161.393



Passiva

(x € 1.000) 2017 2018 2019 2020

Vaste passiva Eigen vermogen Algemene reserves 10.516 10.109 10.109 10.109 Bestemmingsreserves 21.779 22.529 23.820 25.241 Nog te bestemmen resultaat Voorzieningen 10.989 10.089 10.122 7.424 Vaste schulden 78.152 92.956 87.753 82.815

Totaal vaste passiva 121.436 135.683 131.804 125.589

Vlottende passiva

Kasgeldleningen Overige vlottende passiva

27.487

8.317

27.487

8.317

27.487

8.317

27.487

8.317

Totaal vlottende passiva 35.804 35.804 35.804 35.804

Totaal passiva 157.240 171.487 167.608 161.393


EMU-saldo

EMU-saldo

Het EMU-saldo is het saldo van de begroting volgens het kasstelsel. Er wordt alleen gekeken welke geldstromen binnen komen en welke uitgaan. Verrekeningen met reserves en afschrijvingen tellen niet meer voor dit saldo. In een jaar dat er veel wordt geïnvesteerd is er sprake van een negatief EMU-saldo, wordt er meer gespaard, dan is het EMU-saldo positief. Het EMU-saldo is voor de gemeente geen getal waarop gestuurd wordt. Voor het Rijk is het van belang voor de bepaling van het financieringsoverschot van de begroting van de gehele overheid. Dit EMU-saldo mag volgens de begrotingsregels van de Europese Unie niet lager zijn -3% van het nationaal product. Hieronder de voorlopige berekening van het EMU-saldo voor de gemeente Tiel. Aan het CBS moet voor 15 november ook een berekening van het EMU-saldo worden overlegd. Wellicht dat deze op onderdelen nog iets afwijkt van onderstaande berekening.

2016 2017 2018 Omschrijving x € 1000,- x € 1000,- x € 1000,-

Volgens realisatie tot en met sept. 2016, aangevuld met raming resterende periode

Volgens begroting 2017 Volgens meerjarenraming in begroting 2017

1 Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c) 953 342 1.295

2 Afschrijvingen ten laste van de exploitatie 3.682 4.243 4.869

3 Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie minus de vrijval van de voorzieningen ten bate van de exploitatie 3.300 1.890 1.747

4 Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans 6.558 21.446 3.885


EMU-saldo

worden geactiveerd 5 Baten uit bijdragen van andere

overheden, de Europese Unie en overigen, die niet op de exploitatie zijn verantwoord en niet al in mindering zijn gebracht bij post 4

6 Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa:

Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs), voor zover niet op exploitatie verantwoord

7 Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d. (alleen transacties met derden die niet op de exploitatie staan) 1.004 790 1.525

8 Baten bouwgrondexploitatie:

Baten voorzover transacties

niet op exploitatie verantwoord 2.379 1.391 1.657

9 Lasten op balanspost Voorzieningen voorzover deze transacties 210 1.812 1.451

met derden betreffen 10 Lasten ivm transacties met

derden, die niet via de onder post 1 genoemde exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves (inclusief fondsen en dergelijke) worden gebracht en die nog niet vallen


EMU-saldo

onder één van bovenstaande posten

11 Verkoop van effecten:

a Gaat u effecten verkopen? (ja/nee) nee nee nee

b Zo ja wat is bij verkoop de verwachte boekwinst op de exploitatie?

Berekend EMU-saldo 2.542 -16.182 2.707


EMU-saldo

Bijlagen


Financiële overzichten

Financiële overzichten

Programmabegroting meerjarig (exclusief reserveringen)

programma werkelijk 2015 begroot 2016 begroot 2017

Nr. Omschrijving lasten baten saldo lasten baten saldo lasten baten saldo

1 Veiligheid 8.963.639 3.637.510 5.326.129 6.779.226 1.026.820 5.752.406 5.805.118 984.600 4.820.518

2 Sociaal domein 61.172.801 21.756.553 39.416.248 60.889.924 18.853.585 42.036.339 62.151.698 22.910.760 39.240.938

3 Vitale en aantrekkelijke stad 10.817.362 3.972.607 6.844.756 10.848.335 3.652.884 7.195.451 9.847.604 3.157.041 6.690.563

4 Mobiliteit 2.321.864 1.977.134 344.729 2.128.301 1.887.078 241.223 2.272.804 2.478.722 -205.918

5 Ruimtelijke en economische ontwikkeling

10.586.067 5.198.396 5.387.671 14.898.190 10.863.057 4.035.133 4.051.362 1.018.838 3.032.524

6 Openbare ruimte 9.087.297 5.057.999 4.029.298 9.356.726 5.383.956 3.972.770 7.523.426 4.160.728 3.362.698

7 Onderwijs 8.136.858 2.965.374 5.171.484 8.613.530 2.634.649 5.978.881 7.497.358 2.645.709 4.851.649

8 Inwoners en bestuur 4.504.099 1.035.555 3.468.545 4.815.039 648.000 4.167.039 3.340.901 600.700 2.740.201

Algemene baten en lasten 9.650.377 80.981.810 -71.331.433 5.672.527 80.004.774 -74.332.247 13.123.206 77.998.668 -64.875.462

totaal exclusief reserves 125.240.364 126.582.936 -1.342.573 124.001.798 124.954.803 -953.005 115.613.477 115.955.766 -342.289


Programmabegroting meerjarig (reserveringen)

programma werkelijk 2015 begroot 2016 begroot 2017


1 Veiligheid 31.285 118.586 -87.301 5.672 28.361 -22.689 1.815 24.504 -22.689

2 Sociaal domein 0 48.118 -48.118 0 231.000 -231.000 0 0 0

3 Vitale en aantrekkelijke stad 651.276 231.499 419.777 663.888 242.335 421.553 256.829 285.707 -28.878

4 Mobiliteit 726.220 190.951 535.269 665.063 175.865 489.198 743.760 124.474 619.286


412.915 135.670 277.245 299.913 164.212 135.701 2.606 45.212 -42.606

6 Openbare ruimte 169.450 1.777 167.673 0 0 0 0 0 0

7 Onderwijs 201.295 50.125 151.170 15.286 64.918 -49.632 6.229 40.575 -34.346

8 Inwoners en bestuur 32.058 12.625 19.433 0 14.496 -14.496 0 0 0

Algemene baten en lasten 3.215.949 3.308.526 -92.577 3.252.313 3.027.943 224.370 1.174.822 1.323.300 -148.478

totaal mutatie reserves 5.440.448 4.097.875 1.342.573 4.902.135 3.949.130 953.005 2.186.061 1.843.772 342.289

totaal van de programma's 130.680.812 130.680.812 0 128.903.933 128.903.933 0 117.799.538 117.799.538 0


Programmabegroting meerjarig (exclusief reserveringen)

programma begroot 2018 begroot 2019 begroot 2020


1 Veiligheid 5.772.344 984.600 4.787.744 5.779.720 984.600 4.795.120 5.796.995 984.600 4.812.395

2 Sociaal domein 62.333.634 23.226.203 39.107.431 63.734.551 23.911.728 39.822.823 64.112.840 24.609.253 39.503.587

3 Vitale en aantrekkelijke stad 10.181.389 3.161.837 7.019.552 10.118.435 3.160.329 6.958.106 10.395.788 3.160.329 7.235.459

4 Mobiliteit 2.926.144 2.603.805 322.339 2.870.282 2.656.450 213.832 2.831.384 2.759.094 72.290


3.799.879 1.003.838 2.796.041 3.935.681 1.003.838 2.931.843 3.931.662 1.003.838 2.927.824

6 Openbare ruimte 7.485.157 4.287.473 3.197.684 7.241.545 4.287.473 2.954.072 7.454.771 4.287.473 3.167.298

7 Onderwijs 7.410.585 2.619.966 4.790.619 7.606.048 2.619.966 4.986.082 7.596.173 2.619.966 4.976.207

8 Inwoners en bestuur 3.230.401 523.900 2.706.501 3.200.601 347.200 2.853.401 3.047.901 234.200 2.813.701

Algemene baten en lasten 12.646.953 78.669.370 -66.022.417 11.626.931 78.566.889 -66.939.958 11.115.726 78.263.266 -67.147.540

totaal exclusief reserves 115.786.486 117.080.992 -1.294.506 116.113.794 117.538.473 -1.424.679 116.283.240 117.922.019 -1.638.779


Programmabegroting meerjarig (reserveringen)

programma begroot 2018 begroot 2019 begroot 2020


1 Veiligheid 1.361 24.050 -22.689 908 23.597 -22.689 227 22.916 -22.689

2 Sociaal domein 0 0 0 0 0 0 0 0 0

3 Vitale en aantrekkelijke stad 321.221 223.032 98.189 321.950 220.938 101.012 322.876 534.291 -211.415

4 Mobiliteit 1.122.430 800.842 321.588 1.178.291 773.005 405.286 1.284.987 737.133 547.854


2.454 10.212 -7.758 2.298 10.212 -7.914 2.140 10.212 -8.072

6 Openbare ruimte 0 0 0 0 0 0 0 0 0

7 Onderwijs 881.021 56.884 824.137 616.801 56.557 560.244 619.855 56.349 563.506

8 Inwoners en bestuur 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Algemene baten en lasten 944.094 863.055 81.039 885.856 497.116 388.740 887.701 118.106 769.595

totaal mutaties reserves 3.272.581 1.978.075 1.294.506 3.006.104 1.581.425 1.424.679 3.117.786 1.479.007 1.638.779

totaal van de programma's 119.059.067 119.059.067 0 119.119.898 119.119.898 0 119.401.026 119.401.026 0


Totaal lasten en baten per taakveld

taakveld werkelijk 2015 begroot

2016 begroot

2017


0.1 Bestuur 2.455.104 0 2.455.104 2.999.267 0 2.999.267 2.269.357 0 2.269.357

0.2 Burgerzaken 1.451.562 708.085 743.477 1.446.423 648.000 798.423 982.656 600.700 381.956

0.3 Beheer overige gebouwen en gronden

1.456.859 1.306.580 150.279 1.079.498 1.005.383 74.115 824.324 457.536 366.788

0.4 Overhead 3.683.940 15.920 3.668.020 3.351.789 0 3.351.789 13.533.076 987.455 12.545.621

0.5 Treasury 81.357 492.478 -411.121 59.123 516.110 -456.987 -547.652 515.813 -1.063.465

0.61 OZB woningen 0 6.086.669 -6.086.669 0 5.943.000 -5.943.000 0 3.950.000 -3.950.000

0.62 OZB niet-woningen 0 1.306.140 -1.306.140 0 1.300.000 -1.300.000 0 3.450.000 -3.450.000

0.63 Parkeerbelasting 0 1.312.624 -1.312.624 0 1.220.000 -1.220.000 0 1.808.884 -1.808.884

0.64 Belastingen overig 769.433 1.996.819 -1.227.385 566.477 2.030.000 -1.463.523 580.000 1.982.400 -1.402.400


0 67.360.044 -67.360.044 0 67.126.041 -67.126.041 0 66.650.000 -66.650.000

0.8 Overige baten en lasten 4.631.232 3.723.739 907.493 1.695.138 3.089.623 -1.394.485 -492.218 463.000 -955.218

0.9 Vennootschapsbelasting (VpB)

0 0 0 0 0 0 50.000 0 50.000

0.10 Mutaties reserves 5.440.448 4.097.875 1.342.573 4.902.135 3.949.130 953.005 2.186.061 1.843.772 342.289

0.11 Resultaat van de rekening van baten en lasten

484.414 0 484.414 0 0 0 0 0 0

1.1 Crisisbeheersing en brandweer

4.011.936 1.624.974 2.386.961 2.326.782 0 2.326.782 2.315.434 0 2.315.434

1.2 Openbare orde en veiligheid 2.261.515 929.195 1.332.320 1.920.122 418.127 1.501.995 1.684.652 418.379 1.266.273

2.1 Verkeer en vervoer 4.676.415 1.091.048 3.585.367 5.199.340 1.694.080 3.505.260 3.678.498 195.949 3.482.549

2.2 Parkeren 1.206.724 399.530 807.194 1.147.953 386.100 761.853 1.309.095 386.100 922.995

2.4 Economische havens en waterwegen

56.453 134.092 -77.640 61.804 101.000 -39.196 56.860 124.000 -67.140

2.5 Openbaar vervoer 395.065 260.777 134.289 377.639 272.350 105.289 360.570 275.074 85.496

3.1 Economische ontwikkeling 604.498 -58.431 662.930 651.576 0 651.576 748.886 0 748.886

3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 74.367 4.156 70.211 54.105 0 54.105 44.823 0 44.823

3.3 Bedrijvenloket en 129.171 22.333 106.839 123.095 37.519 85.576 85.696 37.519 48.177


bedrijfsregelingen

3.4 Economische promotie 268.895 132.098 136.796 186.774 79.548 107.226 240.813 109.783 131.030

4.1 Openbaar basisonderwijs 0 0 0 0 0 0 3.037 0 3.037

4.2 Onderwijshuisvesting 3.991.906 364.412 3.627.493 4.509.661 192.791 4.316.870 3.364.353 163.515 3.200.838

4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken

4.032.395 2.581.614 1.450.781 3.982.234 2.423.042 1.559.192 3.958.466 2.463.190 1.495.276

5.1 Sportbeleid en activering 819.005 0 819.005 836.179 0 836.179 762.412 0 762.412

5.2 Sportaccommodaties 1.354.412 406.225 948.186 1.574.207 374.141 1.200.066 1.349.706 355.213 994.493


5.953.670 3.381.284 2.572.386 6.011.563 3.167.526 2.844.037 5.534.585 2.689.799 2.844.786

5.4 Musea 995.520 76.311 919.209 975.552 65.050 910.502 877.671 65.700 811.971

5.5 Cultureel erfgoed 375.190 28.194 346.995 332.730 0 332.730 182.011 0 182.011

5.6 Media 779.395 6.176 773.219 824.355 16.167 808.188 872.321 16.329 855.992

5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie

3.400.345 152.214 3.248.131 3.190.878 210.000 2.980.878 2.616.698 185.000 2.431.698

6.1 Samenkracht en burgerparticipatie

4.017.311 1.151.629 2.865.682 3.941.127 888.515 3.052.612 16.477.460 462.584 16.014.876

6.2 Wijkteams 1.996.465 5.642 1.990.823 1.899.578 5.308 1.894.270 809.345 5.361 803.984

6.3 Inkomensregelingen 24.085.477 18.853.917 5.231.559 24.442.382 17.138.218 7.304.164 27.135.689 21.348.906 5.786.783

6.4 Begeleide participatie 9.676.862 212.586 9.464.275 9.194.078 0 9.194.078 9.047.065 0 9.047.065

6.5 Arbeidsparticipatie 4.166.907 1.151.301 3.015.606 2.737.110 93.750 2.643.360 2.151.955 358.157 1.793.798

6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO)

5.474.902 13.173 5.461.728 3.051.826 4.000 3.047.826 3.129.833 4.000 3.125.833

6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 2.510.381 648.813 1.861.568 2.553.007 711.597 1.841.410 1.316.378 719.433 596.945

6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 6.020.199 20.259 5.999.940 9.602.865 0 9.602.865 28.177 0 28.177

6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 216.763 44.550 172.213 219.049 31.013 188.036 283.091 31.323 251.768

6.82 Geëscaleerde zorg 18- 1.721.405 0 1.721.405 1.712.053 0 1.712.053 360.903 0 360.903

7.1 Volksgezondheid 1.714.059 0 1.714.059 1.658.484 0 1.658.484 1.583.304 0 1.583.304

7.2 Riolering 2.477.297 3.707.157 -1.229.860 2.156.471 3.295.404 -1.138.933 2.160.184 3.593.112 -1.432.928

7.3 Afval 46.321 0 46.321 0 0 0 0 0 0

7.4 Milieubeheer 1.707.383 305.202 1.402.181 1.536.765 53.866 1.482.899 1.184.156 6.166 1.177.990

7.5 Begraafplaatsen en crematoria

379.744 215.894 163.850 408.574 223.100 185.474 350.737 225.331 125.406

8.1 Ruimtelijke Ordening 676.539 22.286 654.253 749.607 0 749.607 800.200 0 800.200

8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijven terreinen)

4.775.682 2.827.547 1.948.134 9.719.577 8.637.415 1.082.162 279.734 0 279.734


8.3 Wonen en bouwen 3.175.891 1.557.677 1.618.213 2.934.981 1.557.019 1.377.962 1.269.136 850.055 419.081

totaal taakvelden 130.680.812 130.680.812 0 128.903.933 128.903.933 0 117.799.538 117.799.538 0


Totaal lasten en baten per taakveld

taakveld begroot 2018 begroot 2019 begroot 2020


0.1 Bestuur 2.149.357 0 2.149.357 2.149.357 0 2.149.357 2.149.357 0 2.149.357

0.2 Burgerzaken 992.156 523.900 468.256 962.356 347.200 615.156 809.656 234.200 575.456

0.3 Beheer overige gebouwen en gronden

773.898 442.536 331.362 773.466 442.536 330.930 773.017 442.536 330.481

0.4 Overhead 13.084.857 987.455 12.097.402 12.592.155 987.455 11.604.700 12.199.396 987.455 11.211.941

0.5 Treasury -835.743 499.765 -1.335.508 -948.261 483.284 -1.431.545 -935.913 466.661 -1.402.574

0.61 OZB woningen 0 4.260.000 -4.260.000 0 4.287.000 -4.287.000 0 4.300.000 -4.300.000

0.62 OZB niet-woningen 0 3.708.750 -3.708.750 0 3.708.750 -3.708.750 0 3.708.750 -3.708.750

0.63 Parkeerbelasting 0 1.933.967 -1.933.967 0 1.986.612 -1.986.612 0 2.089.256 -2.089.256

0.64 Belastingen overig 580.000 1.982.400 -1.402.400 580.000 1.982.400 -1.402.400 580.000 1.982.400 -1.402.400


0 66.768.000 -66.768.000 0 66.655.000 -66.655.000 0 66.355.000 -66.355.000

0.8 Overige baten en lasten -232.161 463.000 -695.161 -646.963 463.000 -1.109.963 -777.757 463.000 -1.240.757

0.9 Vennootschapsbelasting (VpB)

50.000 0 50.000 50.000 0 50.000 50.000 0 50.000

0.10 Mutaties reserves 3.272.581 1.978.075 1.294.506 3.006.104 1.581.425 1.424.679 3.117.786 1.479.007 1.638.779

0.11 Resultaat van de rekening van baten en lasten

0 0 0 0 0 0 0 0 0

1.1 Crisisbeheersing en brandweer

2.323.426 0 2.323.426 2.331.418 0 2.331.418 2.339.411 0 2.339.411

1.2 Openbare orde en veiligheid 1.659.340 418.379 1.240.961 1.659.177 418.379 1.240.798 1.668.913 418.379 1.250.534

2.1 Verkeer en vervoer 3.439.903 195.949 3.243.954 3.204.315 195.949 3.008.366 3.432.365 195.949 3.236.416

2.2 Parkeren 1.985.463 386.100 1.599.363 1.957.626 386.100 1.571.526 1.921.754 386.100 1.535.654

2.4 Economische havens en waterwegen

56.340 124.000 -67.660 55.820 124.000 -68.180 55.300 124.000 -68.700

2.5 Openbaar vervoer 339.639 275.074 64.565 313.710 275.074 38.636 312.779 275.074 37.705

3.1 Economische ontwikkeling 648.886 0 648.886 648.886 0 648.886 648.886 0 648.886

3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 44.823 0 44.823 44.823 0 44.823 44.823 0 44.823

3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen

85.696 37.519 48.177 85.696 37.519 48.177 85.696 37.519 48.177


3.4 Economische promotie 240.708 109.783 130.925 240.603 109.783 130.820 240.498 109.783 130.715

4.1 Openbaar basisonderwijs 3.037 0 3.037 3.037 0 3.037 3.037 0 3.037

4.2 Onderwijshuisvesting 3.333.580 137.772 3.195.808 3.504.043 137.772 3.366.271 3.468.168 137.772 3.330.396

4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken

3.902.466 2.463.190 1.439.276 3.927.466 2.463.190 1.464.276 3.953.466 2.463.190 1.490.276

5.1 Sportbeleid en activering 759.741 0 759.741 759.741 0 759.741 759.741 0 759.741

5.2 Sportaccommodaties 963.920 360.009 603.911 908.983 359.774 549.209 878.520 359.774 518.746


6.271.606 2.689.799 3.581.807 6.265.700 2.689.799 3.575.901 6.574.060 2.689.799 3.884.261

5.4 Musea 865.938 65.700 800.238 863.827 64.427 799.400 863.283 64.427 798.856

5.5 Cultureel erfgoed 144.877 0 144.877 144.769 0 144.769 144.662 0 144.662

5.6 Media 869.275 16.329 852.946 869.275 16.329 852.946 869.275 16.329 852.946

5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie

2.728.739 185.000 2.543.739 2.727.460 185.000 2.542.460 2.726.183 185.000 2.541.183

6.1 Samenkracht en burgerparticipatie

16.575.002 462.584 16.112.418 16.515.881 462.584 16.053.297 16.483.384 462.584 16.020.800

6.2 Wijkteams 809.345 5.361 803.984 809.345 5.361 803.984 809.345 5.361 803.984

6.3 Inkomensregelingen 27.802.025 22.022.506 5.779.519 28.488.584 22.708.031 5.780.553 28.993.584 23.405.556 5.588.028

6.4 Begeleide participatie 8.705.340 0 8.705.340 8.530.902 0 8.530.902 8.342.438 0 8.342.438

6.5 Arbeidsparticipatie 1.931.738 0 1.931.738 2.879.655 0 2.879.655 2.948.655 0 2.948.655

6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO)

3.129.833 4.000 3.125.833 3.129.833 4.000 3.125.833 3.155.083 4.000 3.151.083

6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 1.316.378 719.433 596.945 1.316.378 719.433 596.945 1.316.378 719.433 596.945

6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 28.177 0 28.177 28.177 0 28.177 28.177 0 28.177

6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 283.091 31.323 251.768 283.091 31.323 251.768 283.091 31.323 251.768

6.82 Geëscaleerde zorg 18- 360.903 0 360.903 360.903 0 360.903 360.903 0 360.903

7.1 Volksgezondheid 1.563.304 0 1.563.304 1.563.304 0 1.563.304 1.563.304 0 1.563.304

7.2 Riolering 2.246.608 3.719.857 -1.473.249 2.238.005 3.719.857 -1.481.852 2.222.600 3.719.857 -1.497.257

7.3 Afval 0 0 0 0 0 0 0 0 0

7.4 Milieubeheer 1.183.702 6.166 1.177.536 1.183.249 6.166 1.177.083 1.182.795 6.166 1.176.629

7.5 Begraafplaatsen en crematoria

350.501 225.331 125.170 350.263 225.331 124.932 350.026 225.331 124.695

8.1 Ruimtelijke Ordening 800.200 0 800.200 800.200 0 800.200 800.200 0 800.200

8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijven terreinen)

279.734 0 279.734 451.334 0 451.334 448.694 0 448.694

8.3 Wonen en bouwen 1.190.838 850.055 340.783 1.156.205 850.055 306.150 1.156.007 850.055 305.952


totaal taakvelden 119.059.067 119.059.067 0 119.119.898 119.119.898 0 119.401.026 119.401.026 0


Lijst met afkortingen


Lijst van afkortingen AMP AlcoholMatigingsProjecten AMVB Algemene Maatregelen van Bestuur AOB Algemene OnderwijsBond APOT Algmeen Platform Ouderenbeleid Tiel APV Algemene Plaatselijke Verordening AWB Algemene Wet Bestuursrecht AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten BAG Basisregistraties Adressen en Gebouwen BBB Bergbezinkbassin BBP Bruto Binnenlands Product BBV Besluit Begroting en Verantwoording BBW Beleidsplan Beheer Wegen Bbz Besluit bijstandsverlening zelfstandigen BDU Brede Doeluitkering BGT Basisregistratie Grootschalige Topografie BIBOB Wet Bevordering Integriteitsbeoordelingen door het Openbaar Bestuur BIG Baseline Informatiebeveiliging Nederlandse Gemeenten BJZ Bureau Jeugdzorg BMPZ Benchmark Publiekszaken BOA Buitengewoon Opsporings Ambtenaar BRP Basis Registratie Personen BSO Buitenschoolse Opvang BSR Belasting Samenwerking Rivierenland BUIG Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorziening aan Gemeenten BWB Bedrijfsvoeringsorganisatie West Betuwe



BZK Ministerie Binnenlandse Zaken CBKG Centrum voor Beeldende Kunst Gelderland CEPO Cultuur Educatie Primair Onderwijs CJG Centrum voor Jeugd en Gezin CKV Culturele en Kunstzinnige Vorming COT CrisisOnderzoeksTeam CPA Centrale Post Ambulancevervoer CPO Collectief Particulier Opdrachtgeverschap CPOB Christelijk Primair Onderwijs Betuwe CROW Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de grond-, water en Wegbouw CVDR Centrale Voorziening Decentrale Regelingen CVV Collectief Vraagafhankelijk Vervoer CWI Centrum Werk en Inkomen DKD Digitaal Klantdossier DVO DienstVerleningsOvereenkomst ECT Eerstelijns Centrum Tiel ECV Erkennen van Verworven Competenties EFW Expeditie Flexibel Werken EKD Electronisch Kinddossier EKB Electronische Ketenberichten EMOVO Electronische Monitor en Voorlichting EMU Economisch Monitaire Unie EPO Economisch Programmerings en Ontwikkelingsdocument FWI Fonds Werk en Inkomen GBA Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens GBK Gemeenschap Beeldende Kunstenaars Gelderland GGD Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst GHOR Geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen GMK Gemeenschappelijke Meldkamer GOA Gemeentelijke Onderwijsachterstandenbeleid GR Gemeenschappelijke Regeling GRP Gemeentelijk Riolerings Plan GSO Gelders Stedelijk Ontwikkelingsbeleid HNW Het Nieuwe Werken



HOF Houdbare Overheidsfinanciën HRM Human Recourses Management HvT Hart van Tiel IAU Incidentele Aanvullende Uitkering IBA Individuele Behandeling van Afvalwater IBD Informatie Beveiligings Dienst ICT Informatie- en Communicatietechnologie I/D Regeling In- en Doorstroombanen IHP Integraal HuisvestingsProgramma IKI Ieder Kind een Instrument ISV Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing JOGG Jongeren op Gezond Gewicht JOP Jongeren Ontmoetings Plaats JOWO Jongeren en hun woonomgeving JPN Jeugd Preventie Netwerk KCC KlantContactCentrum KRBV Kinderopvang Rivierenland BV KRW Kaderrichtlijn Water KSB Klein Steden Beleid KTO Klanttevredenheidonderzoek LVG Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn MAU Meerjarig Aanvullende Uitkering MBZ Meldpunt Bijzondere Zorg MDT MultiDisciplinaireTeams MEE Vereniging voor ondersteuning bij leven met een beperking M.e.r. Milieu effect rapportage MFC MultiFunctioneelCentrum MIG Meerjarig Investeringsfonds Gelderland MLP Makkelijk Lezen Plein MO Maatschappelijke Opvang MTO Medewekers Tevredenheids Onderzoek MVH Meldpunt Vrijwillige Hulpverlening MVO Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen NME Natuur- en milieu-educatie



NUG Niet UitkeringsGerechtigden NUP Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en E-Overheid NVVK Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren OAB Onderwijs Achterstanden Beleid OCM Ondernemerscorporatie Medel OCT Ondernemerscorporatie Tiel OCW Ministerie Onderwijs Cultuur en Wetenschappen OGGZ/MO Openbare Geestelijke Gezondheidszorg/Maatschappelijke Opvang OKÉ Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie OPOR Openbaar Primair Onderwijs Rivierenland PaVEM Participatie van Vrouwen uit Etnische Minderheden PDV Perifere Deltailhandels Vestigingen PGB Persoonsgebonden budget PIOBB Plan van Instandhouding en Ontwikkeling van beschermde begraafplaatsen PRIS Parkeer Route Informatie Systeem PUEV Provinciaal Uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid RAAK Rivierenlands Actieprogramma Arbeidsmarkt Kansen RAAK Reflectie- en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling RAR Regionaal Archief Rivierenland RAV Regionale Ambulance Voorziening RAW Rationalisatie en Automatisering in de grond-, water- en Wegbouw RBT Regionaal Bureau Toerisme RFV Raad voor de financiële verhoudingen RIBW Regionale Instelling voor Begeleid Wonen RIE Risico Inventarisatie en Evaluatie RIEC Regionaal Informatie en Expertise Centrum RIW Regionale Infrastructuur Werk RMC Regionaal Meld- en Coördinatiepunt Voortijdig Schoolverlaters ROC Rivor Regionaal Opleidingscentrum Regio Rivierenland ROI Rijksopleidingsinstituut RPB Regionale Planning Bedrijventerrein RSA Regionale Versterking Ouderenadvisering RSP Regionaal SociaalProgramma RTP Real Time Parking



RUP Regionaal UitvoeringsProgramma RWS Rijkswaterstaat SBBT Stichting Beveiliging Bedrijventerreinen Tiel SCT Stichting Centrum Tiel SEGV Sociaal Economische GezondheidsVerschillen SER Sociaal Economische Raad SEV Sociaal Economische Visie SKBT Stichting Kinderopvang Buren Tiel SPvE Stedebouwkundig Programma van Eisen StER Stimulering Economie Rivierenland STMR Stichting Thuiszorg Maatschappelijk werk Rivierenland SUWI Structuur Uitvoeringsorganisatie Werk & Inkomen SZW Sociale Zaken en Werkgelegenheid TB Team Beleid TIC Tefefonisch informatie centrum TLWB Team Leefbaarheid wijken en dorpen TPR Team Projecten TRIP Tiels Ruimtelijk Investeringsprogramma TS Team Stad TSOb Tiels Stedelijk Ontwikkelingsbeleid TVVP Tielse Verkeer- en Vervoerplan UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen VIR Verwijs Index Risicojeugd VGD Vraaggerichte Dienstverlening VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten VNO / NCW Verbond Nederlandse Ondernemingen/Nederlands Christelijke Werkgeversbond VNZG Vluchtelingen en Nieuwkomers Zuid-Gelderland VSO Voortgezet Speciaal Onderwijs VSV Voortijdig School Verlaters VVE Voor- en vroegschoolse-educatie VVTV Voorlopige Vergunning tot Verblijf Wabo Wet algemene bepalingen omgevingsrecht WAPR Werkgevers Adviespunt Rivierenland WEW Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen



WGR Wet Gemeenschappelijke Regeling WI Wet Inburgering WIJ Wet Investering in Jongeren WKPB Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke Beperkingen onroerende zaken Wmo Wet maatschappelijke ondersteuning WOPT Wet Openbaarmaking uit Publieke Middelen gefinancierde Topinkomens WSNP Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen WSNS Weer samen naar school WSW Wet Sociale Werkvoorziening WVG Wet Voorziening Gehandicapten WVS Ministerie Welzijn Volksgezondheid en Sport Wwb Wet Werk en Bijstand WWnV Wet Werken naar Vermogen WWZ Wonen, Welzijn en Zorg ZAT Zorg- en Adviesteam ZMLK Zeer moeilijk lerende kinderen Zvw Zorgverzekeringswet

inhoudsopgave - begroting 2017 gemeente tiel

Documents