begroting 2009 - borger-odoornbegroting 2009 gemeente borger-odoorn hoofdstraat 50 7875 ad exloo...

Begroting 2009

Gemeente Borger-OdoornHoofdstraat 50

7875 AD EXLOOPostbus 3

7875 ZG EXLOO0591-535353

[email protected]

1

Inhoudsopgave

Algemene inleiding 3

Voorwoord 5 Financiële hoofdlijnen 6

Programmabegroting 9

Programmaplan 10 P1 Politiek, bestuur & burgers 11 P2 Wegen, verkeer & vervoer 14 P3 Economische zaken, Recreatie en Toerisme 18 P4 Onderwijs 20 P4a Brede scholen & multifunctionele accommodaties 23 P5 Sport, cultuur en openbare ruimte 26 P6 Sociale zaken, zorg & welzijn 29 P7 Gezondheid & milieu 37 P8 Wonen & ruimtelijke ontwikkeling 41 P9 Herstructurering 44 P10 Ontwikkeling veenkoloniën 46 P11 Veiligheid 49 P12 Belasting & financiën 54 Recapitulatie lasten en baten per programma 57

Paragrafen 1 Lokale heffingen 59 2 Weerstandsvermogen 67 3 Onderhoud kapitaalgoederen 75 4 Financiering 81 5 Bedrijfsvoering 85 6 Verbonden partijen 88 7 Grondbeleid 91 8 EMU saldo 95 9 Reserves en voorzieningen 96 10 Financieel fundament 100 11 Gemeentefonds 103 12 Financiële positie en vermogenspositie 105

Financiële begroting 107

Samenvatting 108 Algemene uitgangspunten 109 Analyse resultaat 2009 op hoofdlijnen 110 Vrijgemaakte ruimte in begroting en meerjarenraming 113 Bestedingsvoorstellen 117 Meerjarenbegroting 2010-2012 120

2

Bijlagen 125

Samenstelling gemeenteraad 126 Portefeuilleverdeling college 127

3

Algemene inleiding

5

Voorwoord

BLIJVEN WERKEN AAN KWALITEIT, MET HET OOG OP DE TOEKOMST Een ontwikkelende gemeente heeft visie. Onze gemeente heeft dat in de loop van de jaren op verschillende terreinen laten zien. Zo zijn er o.a. visies vastgesteld met betrekking tot de ontwikkeling van Borger en met betrekking tot de ontwikkeling van het veengebied van de gemeente. Daarnaast is op het terrein van de WMO uitgebreid beleid geformuleerd. Maar ook met het project Kern en Kader/Brede Scholen/MFA’s en met het project Vastgoed en Geld wordt vooruitgekeken naar de toekomst. Dit geheel zal, in samenhang met nieuwe inzichten en ontwikkelingen, leiden tot de Toekomstvisie 2018. In het proces om te komen tot deze visie heeft de gemeenteraad het voortouw. Daarnaast is ook sprake van een versterking van de rol van de gemeente als “eerste overheid”. Voor een toenemend aantal zaken zal de burger zich gaan wenden tot het loket van de gemeente. Digitalisering speelt daarbij een steeds belangrijkere rol. Een goede (digitale) dienstverlening vraagt dan ook om ontwikkeling van de organisatie en het voortdurend investeren in ICT-ontwikkelingen. Hierbij moeten we als gemeente goed overwegen welke taken we zelf (laten) uitvoeren en welke taken we beter in samenwerking met onze buurgemeenten oppakken. Uitgangspunt bij dit alles is het werken aan versterking van de sociale en fysieke kwaliteit van de gemeente Borger-Odoorn. Het komt daarbij goed van pas dat we over meer middelen kunnen beschikken dan we bij de start van deze raadsperiode hadden verwacht. Door extra uitgaven bij het rijk ontwikkelt het gemeentefonds zich ook positief. Daarbij is het voor onze gemeente van groot belang de beschikbare middelen op een verstandige manier in te zetten en een solide begrotingsbeleid te voeren. Immers, de huidige economische ontwikkelingen duiden er bepaald niet op dat in de nabije toekomst het beeld van onze begroting even positief zal blijven. Binnen een degelijk financieel beleid is er in de komende jaren ruimte voor het oppakken van nieuwe projecten. Zo biedt de meerjarenbegroting voldoende ruimte om het verplaatsen van de sportvelden in Nieuw Buinen mogelijk te maken. Naast het investeren in sport zijn er ook mogelijkheden voor andere sociale ontwikkelingen. Het budget voor de WMO wordt verhoogd, de versterking van het armoedebeleid maakt structureel deel uit van de begroting en een aantal cultuursubsidies is eveneens structureel gemaakt. Tot slot zijn we er in geslaagd de gemiddelde stijging van belastingdruk voor de huishoudens in onze gemeente het komend jaar te beperken tot het verwachte niveau van de inflatie. Wij bieden u deze begroting aan in de overtuiging dat we daarmee op een degelijke wijze doorwerken aan een kwalitatief nog sterkere gemeente.

Burgemeester en wethouders van Borger-Odoorn,

de secretaris, de burgemeester, W.P. van Boggelen M.L.J. Out

6

Financiële hoofdlijnen Algemeen Het algemene beeld van deze begroting is positief. Het verheugt ons een sluitende meerjarenbegroting te kunnen presenteren. Daarnaast maken we de komende jaren aanzienlijke bedragen vrij voor in te vullen nieuw beleid. Wel moet er in deze periode nog een taakstelling door de raad worden ingevuld in het kader van de “nieuw voor oud” discussie. Uitkomsten begroting en meerjarenbegroting Bij de voorjaarsnota 2008 werd voor het begrotingsjaar 2009 een overschot verwacht van € 272.000. De begroting sluit nu met een voordelig saldo van € 405.727. De meerjarenbegroting laat een negatieve ontwikkeling zien. Door een flexibele inzet van de reserve begrotingssaldo kan de meerjarenbegroting zonder problemen sluitend worden gemaakt. Uitkomst meerjarenbegroting 2009 2010 2011 2012Begrotingsuitkomsten -405.727 -17.415 94.983 239.832

Mutatie reserve begrotingssaldo -94.983 -239.832

Saldo -405.727 -17.415 0 0

Gevolg van de negatieve uitkomsten van de meerjarenbegroting is wel dat het gepresenteerde voordeel in 2009 van afgerond € 406.000 als een incidenteel voordeel moet worden gezien en er dus geen structurele verplichtingen voor kunnen worden aangegaan zonder dat hierbij een gat in de meerjarenbegroting ontstaat. Ontwikkelingen Hieronder volgen de voornaamste ontwikkelingen in deze begroting. Algemene uitkering Gemeentefonds In de gepresenteerde miljoenennota gaat het Kabinet ervan uit dat het accent van de uitgaven van deze kabinetsperiode in de jaren 2008 en 2009 zullen liggen. Met het uitgangspunt “samen de trap op en samen de trap af”, is de uitkering Gemeentefonds in 2009 ruim € 1 miljoen hoger dan in eerste instantie werd gedacht. Onderwijshuisvesting in exploitatie Net als we in 2007 met het budget voor wegenonderhoud hebben gedaan, is in deze begroting het jaarlijkse investeringskrediet voor onderwijshuisvesting in exploitatie gebracht. Door nu structureel € 450.000 aan het budget toe te voegen is het mogelijk om jaarlijks € 50.000 extra vrij te maken voor beleidsintensivering en nieuw beleid. Voor de onderwijshuisvesting is hierdoor jaarlijks € 500.000 in de exploitatie beschikbaar. Reserve begrotingssaldo De reserve begrotingssaldo is o.a.. bedoeld om grote schommelingen in de begroting op te vangen, en kan worden aangewend in jaren dat het financieel moeilijker gaat. Oorspronkelijk was voor 2009 rekening gehouden met een onttrekking van € 261.000 aan deze reserve. Gelet op de positieve uitkomsten van de begroting 2009 is deze onttrekking achterwege gelaten.

7

Intensivering bestaand beleid en nieuw beleid Ten opzichte van 2008 is in 2009 € 1,5 miljoen ruimte voor beleidsintensivering/nieuw beleid. Dit bedrag loopt op tot ruim € 2,6 miljoen in 2012. De voornaamste onderdelen worden hieronder weergegeven, gesplitst in “Vastgoed en geld” en “Overig”. Structureel 2009 2010 2011 2012 TotaalRelatie vastgoed & geld: 0MFA Nieuw-Buinen 30.000 30.000 60.000Verhoging budget gebouwenonderhoud 70.000 70.000 140.000Verhoging budget wegenonderhoud 76.482 87.677 186.144 73.800 424.103Kern & Kader dorpshuizenfunctie 54.000 54.000 108.000Vastgoedbeleid 100.000 100.000Onderwijshuisvesting in exploitatie 450.000 450.000Subtotaal 780.482 241.677 186.144 73.800 1.282.103

Overig:Onvoorzien structureel 25.000 50.000 50.000 50.000 175.000Ruimte voor nieuw beleid 0 134.014 184.014 184.014 502.042WMO budget 254.011 254.011Armoedebeleid 70.000 70.000Bijdrage RBD/GHOR 49.595 49.595Bijdrage GGD 60.582 60.582Structureel maken welzijnssubsidies 10.750 10.750Makelaarsfunctie vrijwilligersbeleid 8.934 8.934Anti-dicriminatiebeleid 9.219 9.219Electronisch kinddossier 14.752 14.752ICT ontwikkelingen 35.000 35.000P10 gemeenten en Agenda Veenkoloniën 12.710 12.710Subsidie Hunebedcentrum 50.000 50.000Economie/recreatie en toerisme 25.000 25.000Nazorg gedetineerden 20.000 20.000Overige mutaties waaronder prijsstijging 80.014 80.014

725.567 184.014 234.014 234.014 1.377.609

Totaal 1.506.049 425.691 420.158 307.814 2.659.712

Tevens wordt een aantal kosten incidenteel afgedekt. De voornaamste onderwerpen worden weergegeven in onderstaande tabel. Incidenteel 2009 2010 2011 2012 TotaalKosten verkiezingen 20.500 20.500 41.000 82.000GBA audit (1 keer per 3 jaar) 8.400 8.400ICT ontwikkeling 2007-2009 185.000 185.000Landinrichting (4 jaar) 220.000 220.000 220.000 220.000 880.000Roekenproblematiek 18.825 18.825 18.825 18.825 75.300Bijdrage Oostermoer/Zuidenveld 7.000 7.000Bijdrage vaarverbinding Erica - Ter Apel 60.000 60.000Bijdrage verdubbeling N33 200.000 200.000Aanschaf stemhokjes 10.800 10.800Groot onderhoud sportvelden 35.500 35.500Uitvoering KLIC meldingen 25.000 25.000Centrumplan Borger 65.000 65.000Gebiedsprogramma Veenkoloniën 10.000 10.000Woonplan 45.000 45.000Totaal 635.625 527.725 279.825 245.825 1.689.000

8

Vrij te besteden bedrag voor beleidsintensivering/nieuw beleid Uitgaande van een minimaal benodigd bedrag voor structureel onvoorzien van € 25.000 per jaar en rekening houdende met de beslaglegging in 2009 van € 95.000, resteert in de periode 2010 tot en met 2012 een vrij te besteden bedrag van afgerond € 562.000. Gelet op de wens vanuit de voltallige raad, zijn de lasten van de investering met betrekking tot de verplaatsing van de sportvelden in Nieuw Buinen reeds in de meerjarenbegroting verwerkt. Beleidsintensivering/nieuw beleid 2009 2010 2011 2012 Totaal

2010-2012Beschikbaar:Beleidsintensivering/nieuw beleid 30.014 134.014 184.014 184.014 502.042Onvoorzien structureel (50%) 25.000 25.000 25.000 25.000 75.000Onvoorzien structureel (restant 2008) 25.000 0Tekort 2009 -14.986 -14.986

80.014 144.028 209.014 209.014 562.0560

Invulling 2009 (bestedingsvoorstellen)- Subsidie Hunebedcentrum -50.000 0- Nazorg gedetineerden -20.000 0- Economie/recreatie en toerisme -25.000 0- Sportvelden Nieuw Buinen -50.000 -100.000 -150.000

-95.000 -50.000 -100.000 0 -150.000

Vrij te besteden -14.986 94.028 109.014 209.014 412.056

Inzet vrij te besteden bedrag Het afgelopen jaar is op interactieve wijze gewerkt aan de ontwikkeling van een aantal beleidsplannen. Te denken valt hierbij o.a. aan plannen m.b.t. - het speelruimtebeleid - het alcoholbeleid - het schoolmaatschappelijk werk De plannen zijn nog niet geconcretiseerd in vastomlijnde uitwerkingsplannen en bedragen. Bij de voorjaarsnota 2009 zal worden bekeken hoe deze onderwerpen financieel in de tijd kunnen worden weggezet. Belastingtarieven en belastingdruk De rioolrechten stijgen met gemiddeld € 34,51 per aansluiting op basis van eerder gemaakte afspraken bij de begroting 2008. Tegenover de stijging van de rioolrechten staat een daling van de afvalstoffenheffing van gemiddeld € 30,20 per aansluiting. Deze daling is voor € 15 het gevolg van een kostenbesparing door scherp aanbesteden van afvalstromen en lagere verwerkingskosten op het afvalbrengpunt, en voor het overige het gevolg van een verantwoorde onttrekking aan de egalisatiereserve afvalstoffenheffing. De ozb tarieven stijgen met het door de raad bij de begroting van 2008 vastgestelde percentage van 2,75% vermeerderd met een opbrengst van € 100.000 voor het op orde brengen van de budgetten voor vastgoed. Daar waar we als gemeente de vrijheid hebben om de leges aan te passen, zijn deze conform de kaderstelling van de raad verhoogd met 2,75%. In gevallen waar het rijk de legestarieven bepaalt of adviseert , zijn deze gevolgd en tenslotte zijn de legestarieven bouwvergunning niet aangepast omdat hier een nadrukkelijke relatie ligt met de (stijging van) bouwkosten. Met deze wijzigingen stijgen de totale belastingopbrengsten (ozb, rioolrechten en afvalstoffenheffing) met 3,5%. Dit komt overeen met een gemiddelde stijging van € 9,13 per persoon. Voor een gezin met een gemiddelde woningwaarde is dit een lastenstijging van 1,54%.

9

Programmabegroting

10

Programmaplan

Programma Omschrijving 1 Politiek, bestuur en burgers 2 Wegen, verkeer & vervoer 3 Economische zaken, recreatie en toerisme 4 Onderwijs 4a Brede scholen & multifunctionele accommodaties 5 Sport, cultuur en openbare ruimte 6 Sociale zaken, zorg & welzijn 7 Gezondheid & milieu 8 Wonen & ontwikkeling 9 Herstructurering 10 Ontwikkeling veenkoloniën 11 Veiligheid 12 Belastingen & financiën

11

Politiek, bestuur & burgers

Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Hoofddoelstelling politiek, bestuur en burgers: Het bevorderen van een democratisch en effectief functionerend openbaar bestuur en het leveren van een goede (snel en efficiënte) dienstverlening aan de burger. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Bestuur 2 Bestuursondersteuning 3 Rechtsbescherming 4 Burgerzaken 5 Verkiezingen 6 Communicatie Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep) 1 en 2 Bestuur en bestuursondersteuning Het bestuur van de gemeente bestaat uit de organen: gemeenteraad, college en burgemeester. Als gevolg van het dualisme wordt er onderscheid gemaakt tussen enerzijds de ondersteuning van de raad en anderzijds die van het college en de burgemeester. Ter ondersteuning van de raad is de griffier de eerst aangewezen adviseur. Hij wordt ondersteund door de griffie. De gemeentesecretaris heeft eenzelfde functie maar dan ter ondersteuning van het college en de burgemeester. In de driehoek burgemeester, griffier en secretaris, worden afspraken gemaakt over de prioriteiten en productie van stukken. De werkafspraken zullen de komende periode verder worden vormgegeven en vastgelegd. Vereenvoudiging en beperking van regels zal een belangrijke rol spelen in een verbetering van het contact tussen politiek, bestuur en burgers. Bij de vaststelling van regels (verordeningen en beleidsregels) zal de vraag over nut en noodzaak van de regels expliciet worden beantwoord. Het college komt ook in 2009 met concrete voorstellen over deregulering. Opgemerkt zij dat de mogelijkheden zich met name aandienen op het terrein van de gemeentelijke autonomie. Het op experimentele wijze ervaring opdoen met deregulering behoort tot de mogelijkheden. 3 Rechtsbescherming Rechtsbescherming biedt burgers en rechtspersonen de mogelijkheid om besluiten van de bestuursorganen aan te vechten. In de bezwaarfase is er een belangrijke taak weggelegd voor de bezwarencommissie. Deze onafhankelijke commissie hoort de bezwaarmaker en adviseert over het

programma

1

12

ingediende bezwaar. Het bestuursorgaan neemt mede op basis van het advies van de commissie een beslissing op het bezwaar. Vervolgens staat (administratief) beroep bij een administratieve rechter open. Naast de mogelijkheid van bezwaar en beroep kent de Algemene wet bestuursrecht (Awb) ook een klachtenregeling. Bij klachten gaat om gedragingen van bestuursorganen, bestuurders en ambtenaren. Op grond van het bepaalde in hoofdstuk 9 van de Awb wordt in eerste instantie gekeken of de klacht in goed overleg met de burger kan worden opgelost. Dit wordt de interne klachtprocedure genoemd. Leidt dat niet tot een oplossing, dan kan de burger gebruik maken externe klachtvoorziening. In deze fase zal de Nationale Ombudsman desgevraagd een oordeel geven over de klacht. 4 Burgerzaken De digitale dienstverlening wordt steeds verder uitgebreid. De gemeente neemt inmiddels deel aan het intergemeentelijke samenwerkingsverband DIMPACT dat zich richt op het gezamenlijk ontwikkelen van digitale vormen van dienstverlening. Inmiddels zijn een kleine 100 producten beschikbaar. De gemeente Borger-Odoorn heeft zich als pilot-gemeente aangemeld om de producten in de praktijk aan te bieden en te toetsen op werkbaarheid. De afdeling Burgerzaken is een van de afdelingen die daaraan zo veel mogelijk medewerking verleent. GBA-audit Op 26 maart 2009 zullen externe deskundigen de kwaliteit van de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens onderzoeken. Dit onderzoek vindt eens per drie jaar plaats. 5 Verkiezingen Behoudens tussentijdse vervroegde verkiezingen, zal de eerstvolgende verkiezing, die van de leden van het Europees Parlement, plaatsvinden op 4 juni 2009. Omdat het gebruik van stemmachines niet langer is toegestaan, zal tijdens deze verkiezingen met het “rode potlood” worden gestemd. Dit heeft tot gevolg dat het stemproces op onderdelen zal moeten worden aangepast en dat er meerdere vrijwilligers nodig zullen zijn om bij het stemmentellen te helpen. Inmiddels is een inkoopprocedure gestart voor de aanschaf van nieuwe stemhokjes en stembussen. 6 Communicatie De doorontwikkeling van de gemeentelijke website, die in 2007 online ging, heeft in 2008 enige vertraging opgelopen. De in gang gezette digitale dienstverlening samen met de ontwikkelaar van de website GemeenteWeb is stopgezet om een toekomstige samenwerking met Emmen en Coevorden op dit terrein mogelijk te maken. Besloten werd tot toetreding tot de organisatie Dimpact. Samen met genoemde gemeenten wordt nu de digitale dienstverlening op transactieniveau opgepakt. Nauwgezet is onderzocht welke gevolgen de besluitvorming rond de toetreding tot Dimpact heeft voor de doorontwikkeling van de website buiten het E loket. Dit onderzoek heeft uitgewezen dat door kan worden gegaan met de aansluiting op landelijk ontwikkelde programma's. In 2008 en 2009 zullen daartoe de nodige stappen worden gezet. De in 2008 vernieuwde intranetsite biedt voor het gehele personeel toegang tot interne informatie. Medewerkers die het intranet niet via het netwerk kunnen raadplegen kunnen dat na een inlogprocedure thuis doen. Intranet speelt daardoor een belangrijke rol bij de informatieverschaffing van het personeel. Wel wordt hierbij in belangrijke mate uitgegaan van de stelling dat medewerkers die optimaal geïnformeerd willen zijn zelf actie moeten ondernemen. Bij belangrijke ontwikkelingen worden informatiebijeenkomsten en interactieve cafés georganiseerd.

13

Wat zijn de kaders? 1 Bestuur.

Gemeentewet en Algemene wet bestuursrecht. Verordening commissie bezwaar. Klachtenregeling.

2 Bestuursondersteuning. Gemeentewet en Algemene wet bestuursrecht. Verordening commissie bezwaar. Klachtenregeling.

3 Rechtsbescherming. Gemeentewet en Algemene wet bestuursrecht. Verordening commissie bezwaar. Klachtenregeling.

4 Burgerzaken. Paspoortwet. Besluit verkrijging en verlies Nederlanderschap. Verordeningen privacy- en beheerregeling.

5 Verkiezingen. Kieswet.

6 Communicatie. Gemeentewet. Wet Openbaarheid van Bestuur.

Wat mag het kosten?

Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Bestaand beleidLasten1. Bestuur 886.681 891.961 945.947 975.423 1.006.076 1.037.8922. Bestuursondersteuning 1.515.361 2.272.002 2.253.131 2.309.859 2.368.621 2.428.4483. Rechtsbescherming 149.264 151.058 158.274 161.143 164.160 167.2334. Burgerzaken 613.633 546.199 600.912 625.310 633.574 650.8765. Verkiezingen 50.297 0 46.567 47.399 68.765 28.6426. Communicatie 282.002 198.869 194.317 199.088 204.093 209.341Subtotaal lasten 3.497.238 4.060.089 4.199.148 4.318.222 4.445.289 4.522.432

Baten1. Bestuur -4.9622. Bestuursondersteuning -71.380 -1.643 -1.643 -1.643 -1.643 -1.6433. Rechtsbescherming4. Burgerzaken -427.715 -328.253 -334.147 -340.202 -346.425 -352.8195. Verkiezingen -4.406 06. Communicatie 152 -469 -469 -469 -469 -469Subtotaal baten -508.311 -330.365 -336.259 -342.314 -348.537 -354.931

Saldo 2.988.927 3.729.724 3.862.889 3.975.908 4.096.752 4.167.501

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:kosten bestuur -44.000 -44.000 -44.000 -44.000Deelname P10 gemeenten 4.000 4.000 4.000 4.000Kosten verkiezingen 20.500 20.500 41.000GBA audit 8.400Hogere leges-opbrengsten -5.894 -11.949 -18.172 -24.566

Bestedingsvoorstel (nog niet verwerkt in begroting)Aanschaf stemhokjes 10.800

14

Wegen, verkeer & vervoer Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Hoofddoelstelling wegen, verkeer en vervoer: Het onderhouden van de bestaande verharding, zoals wegen, fiets- en voetpaden, het bevorderen van de verkeersveiligheid en de doorstroming van het verkeer. Hoofddoelstelling water Het voorkomen van wateroverlast en waterverontreiniging als gevolg van weersomstandigheden en te hoge grondwaterstanden.Een goede waterhuishouding in de bebouwde gebieden en langs de wegen. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Wegen 2 Verkeer 3 Gladheidbestrijding 4 Water Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep 1 Wegen Onderhoud wegen Middels een door de raad goedgekeurde prioriteringssystematiek maakt het college op basis van het beschikbare budget een keuze uit de noodzakelijke onderhoudsprojecten. De raad heeft zich de afgelopen periode nadrukkelijk bezig gehouden met de financiële problematiek van de onderhoudsachterstanden in het vastgoed. Middels het project “Vastgoed & Geld” is er daarom voor onder andere wegen een tendens ingezet om middels het creëren van extra financiële ruimte de onderhoudsachterstanden langzaam maar zeker op te pakken en het onderhoudsbudget op termijn op orde te hebben.Ondanks dat heeft het te lage onderhoudsbudget met name voor de categorie landbouwwegen tot gevolg dat er nagenoeg geen onderhoud plaats vindt. Bij ca.70% van deze wegen is nu sprake van achterstallig onderhoud. Herinrichting centrum Exloo Een werkgroep van 24 bewoners heeft in samenwerking met de gemeente concrete plannen gemaakt voor de herinrichting van het centrum van Exloo. Inmiddels is vanuit de Provincie een behoorlijke subsidietoezegging gedaan. In november 2008 beslist de gemeenteraad over het financieringsplan van

programma

2

15

het project en daarmee ook over de definitieve uitvoering. Begin 2009 staat de besteksvoorbereiding en de aanbesteding gepland, waarna de uitvoering kan starten in september. Bruggen Jaarlijks is € 20.500 beschikbaar voor onderhoud aan bruggen. In 2009 worden drie bruggen langs het Zuiderdiep in Valthermond verbeterd. Openbare verlichting Bij grootschalig wegenonderhoud wordt – indien nodig – de openbare verlichting vervangen. Dit is goedkoper omdat grondwerk kan worden gecombineerd. In 2007 is het openbaar verlichtingsplan en het bijbehorend kostendekkend financieringsplan voor het onderhoud van de openbare verlichting door de gemeenteraad vastgesteld. Het plan voorziet in het wegwerken van de bestaande achterstanden in de komende tien jaar. In 2009 wordt ondermeer de oude verlichting in het centrum van Exloo vervangen in combinatie met de herinrichtingsplannen. 2 Verkeer GVVP In enkele gemeenten zijn goede ervaringen opgedaan met het verkeersbordenvrij maken van dorpen. Hierachter zit de filosofie dat in het dorp de straten het rijgedrag moeten dicteren en niet de verkeersborden. Deze filosofie spreekt ons aan. Wij zijn voornemens om hiertoe een pilot op te starten. De inventarisatie van de bebording is in een aantal kernen inmiddels uitgevoerd. Tevens is het de bedoeling om de evaluatie van het GVVP 2005 op te starten in 2009 en deze in 2010 te laten vaststellen door de raad.Op ad-hoc basis wordt er op dit moment met individuele bewoners, buurten en/of organisaties over verkeersveiligheid gesproken. N34 De werkzaamheden met betrekking tot de N34 zijn in het voorjaar van 2007 gestart en duren tot einde 2008. Medio augustus 2008 is de N34 weer in gebruik genomen. De werkzaamheden aan de Koesteeg en het Openbaar Vervoer Knooppunt worden in 2008 afgerond. De plannen voor een ongelijkvloerse kruising bij Ees hebben door diverse omstandigheden vertraging opgelopen. Samen met de provincie wordt gekeken naar een totaalvisie op het traject Ees tot en met Emmen-Noord. Verkeerskundige uitwerking ontwikkelingsvisie Borger In Borger zijn allerlei ontwikkelingen gaande. Te noemen zijn ondermeer de uitwerking van het Centrumplan (opheffen barrièrewerking N 374) en de uitwerkingen in Borger-west (bestemmingsplan “Daalkampen II”, bestemmingsplan “Aan de Strengen” en de realisering van het “Toeristisch Centrum Borger”. De verkeerskundige aspecten van deze ontwikkelingen zijn inmiddels in samenhang bekeken. De provincie is hierbij betrokken. Centrumplan Borger In 2008 is het rapport centrumplan Borger afgerond. Een brink met een tunnel en een brink met een geknepen rotonde zijn de twee varianten waar de raad verder mee wil. Een verdere verkenning naar kostendragers voor de planuitvoering zou in 2009 plaats kunnen vinden. De raad zal daar een voorstel voor krijgen. Voor de kosten van deze verkenning naar kostendragers en bijkomende werkzaamheden wordt € 65.000 als bestedingsvoorstel gedaan. Openbaar vervoer In de gemeente zijn in augustus bijna alle abri’s vervangen door nieuwe exemplaren. De komende periode zal een plan worden gemaakt voor het aanpassen van een groot aantal haltevoorzieningen in het kader van de toegankelijkheid.

16

3 Gladheidbestrijding Er wordt gestrooid conform het vastgesteld strooibeleid. Er is momenteel geen aanleiding om het strooibeleid en de strooiroutes aan te passen. 4 Water Oppervlaktewater en schouwsloten Het Waterschap is het bevoegd gezag ten aanzien van oppervlaktewater. Dit uitgezonderd vijvers in bebouwd gebied. Hiervoor is de gemeente verantwoordelijk.Ter voorkoming van wateroverlast plegen we regulier onderhoud aan sloten en kanalen in bebouwd en landelijk gebied. De schouwsloten onderhouden we volgens de keur van het waterschap. Grondwater De gemeente is verantwoordelijk voor voldoende drooglegging in bebouwde gebieden en kruipruimtes. Dit staat aangegeven in de bestemmingsplannen ( 80 cm minus maaiveld). Drainage en vijverpartijen zijn en worden gerealiseerd om een goed grondwaterpeil te garanderen. Tevens hebben de vijvers en de omliggende groenvoorzieningen een functie als verblijfsgebied voor de bewoners. Om grondwateroverlast te voorkomen onderhouden we de drainage, vijvers en sloten in bebouwd gebied en langs de weg. Kanalen/ Bermsloten De gemeente heeft een aantal kanalen in onderhoud. Het opengraven van kanalen met cultuurhistorische waarde wordt overwogen indien dit in een groter project kan meeliften (voorbeeld Buinen). Het is echter geen doel op zichzelf maar een streefbeeld. Wat zijn de kaders? 1/2/3 Wegen/Verkeer/Gladheidbestrijding

Wegenverkeerswet 1994. Besluit administratieve bepaling inzake het wegverkeer. GVVP. Duurzaam veilig.

4 Water Waterplan Borger-Odoorn GRP 2000-2005

17

Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Wegen 3.699.019 4.993.111 4.372.646 4.443.493 4.515.184 4.586.7092. Verkeer 293.444 427.355 357.529 364.557 371.870 378.9083. Gladheidbestrijding 70.779 162.966 165.912 168.269 170.722 172.9704. Water 110.394 112.976 150.856 152.441 148.836 150.546Subtotaal lasten 4.173.636 5.696.408 5.046.943 5.128.760 5.206.612 5.289.133

Baten1. Wegen -41.080 -2.263 -2.263 -2.263 -2.263 -2.2632. Verkeer -10.6003. Gladheidbestrijding -1.5004. WaterSubtotaal baten -51.680 -3.763 -2.263 -2.263 -2.263 -2.263

Saldo 4.121.956 5.692.645 5.044.680 5.126.497 5.204.349 5.286.870

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:Toevoeging onderhoudsbudget wegen (vrijvallende kap.lst) 26.482 64.159 200.303 224.103Toevoeging onderhoudsbudget wegen (prijsstijging/uitbr.) 50.000 100.000 150.000 200.000

Bestedingsvoorstel (nog niet verwerkt in begroting)Landinrichting (raadsbesluit) 220.000 220.000 220.000 220.000Uitvoering KLIC meldingen 25.000

18

Economische zaken, recreatie en toerisme Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Hoofddoelstelling: Het bevorderen van de economische ontwikkeling van onze gemeente. Beoogde effecten:

• behouden/toename werkgelegenheid. • verbeteren ondernemers klimaat. • goede relatie met het bedrijfsleven.

Doelstelling recreatie en toerisme: Het vorm geven en bevorderen van recreatie en toerisme middels het opstellen van beleid en het verlenen van financiële bijdragen aan projecten en/of stichtingen/verenigingen die tot doel hebben het toerisme te bevorderen. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Lokale economie 2 Recreatie en toerisme Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep 1 Lokale economie Economisch beleidsplan Voor de uitvoering van het Economisch beleidsplan programma 2009 is een structureel budget opgenomen van € 25.000. De uitvoering van de in het programma opgenomen actiepunten vindt plaats in goed overleg met de vertegenwoordigende organisaties van het bedrijfsleven. Naar aanleiding van het rapport van de rekenkamer is de conclusie getrokken dat het huidige Economisch beleidsplan niet toereikend meer is en derhalve een nieuw beleidsplan opgesteld moet worden. In dit beleidsplan zal aandacht worden geschonken aan de door de Rekenkamercommissie gegeven aanbevelingen. In de nog op te stellen toekomstvisie zal ook direct en indirect aandacht worden besteed aan ‘economie’ en als zodanig ook de basis vormen voor het toekomstige economische beleid. Het beleidstraject voor een nieuw op te stellen Economisch beleidsplan zal opgestart worden nadat uw raad de toekomstvisie heeft vastgesteld.De initiatiefnemer voor het Toeristisch Centrum Borger verkent op dit moment de mogelijkheden voor een passende invulling van dit centrum. Hiertoe worden partijen benaderd. Wij verwachten dat deze verkenning

programma

3

19

binnen afzienbare tijd is afgerond. Vervolgens zal een bouwplan worden voorbereid. Het bestemmingsplan is door uw raad vastgesteld en ligt ter goedkeuring bij Gedeputeerde Staten van Drenthe. Tegen het vastgestelde plan is een zienswijze ingediend. Wij verwachten dat de goedkeuring in 2008 afkomt. Voor het overige zal verder uitvoering worden gegeven aan de reguliere bedrijfsvoering zoals het geven van informatie, advies en ondersteuning aan (startende) ondernemers, onderhouden van contacten met het bedrijfsleven en intermediaire organisaties en afleggen van bedrijfsbezoeken 2 Recreatie en toerisme De herziening van het beleidsplan Recreatie en Toerisme, als onderdeel van het economisch beleidsplan is vastgesteld. In dit beleidsplan is de recreatief toeristische visie, die vertaald is in een streefbeeld voor de gemeente, in een vijftal beleidsstrategieën uitgewerkt. Deze beleidsstrategieën zijn vervolgens in concrete actiepunten vertaald. In het kader van de beleidsintensivering zal extra inzet nodig zijn om een impuls te geven aan de sector recreatie en toerisme en invulling te geven aan de toeristisch recreatieve identiteit van Borger-Odoorn. In het beleidsplan is een additionele budgetverhoging aangegeven van € 25.000 teneinde het -gepriorioriteerde- uitvoeringsprogramma ter hand te nemen. De raad zal over de voortgang geïnformeerd worden. Wat zijn de kaders? 1 Lokale economie.

Economisch beleidsplan. Nota bedrijventerreinen.

2 Recreatie en toerisme. Wet op de openluchtrecreatie.

Beleidsplan Recreatie en Toerisme Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Lokale economie 143.396 242.906 192.501 196.385 200.435 204.5792. Recreatie & toerisme 365.828 467.016 296.608 290.621 294.928 306.164Subtotaal lasten 509.224 709.922 489.109 487.006 495.363 510.743

Baten1. Lokale economie -17.981 -21.907 -21.907 -21.907 -21.907 -21.9072. Recreatie & toerisme -34.853 -83.589 -1.909 -1.909 -1.909 -1.909Subtotaal baten -52.834 -105.496 -23.816 -23.816 -23.816 -23.816

Saldo 456.390 604.426 465.293 463.190 471.547 486.927

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:Promotie (Oostermoer/Zuidenveld) 7.000

Bestedingsvoorstel (nog niet verwerkt in begroting)Economie/recreatie en toerisme 25.000 25.000 25.000 25.000

20

Onderwijs Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Hoofddoelstelling onderwijs: Het bevorderen van gelijke kansen op voldoende en goed onderwijs voor jongeren en volwassenen in onze gemeente. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Openbaar onderwijs 2 Onderwijshuisvesting 3 Lokale onderwijstaken 4 Volwasseneneducatie Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep 1 Openbaar onderwijs Het bevoegd gezag van het openbaar onderwijs is bij verordening neergelegd bij de bestuurscommissie openbaar primair onderwijs (BcOPO). Het beleid van de Bestuurscommissie is vastgelegd in het koersplan 2006-2010. Bij de verdere ontwikkeling van het basisonderwijs is het kompas van de Bestuurscommissie steeds het streven naar kwaliteit en in samenhang daarmee verdere professionalisering. Waar mogelijk werken de openbare scholen in Borger-Odoorn in dit streven samen, wel met behoud van ieders eigen identiteit en onderwijsprofiel. Discussie binnen de geledingen van onze organisatie (schoolteams, directeurenberaad, beleidsgroepen, gmr, directie en bestuurscommissie) heeft geleid tot het centraal stellen van een drietal begrippen: kind, klimaat en kwaliteit Voor de planperiode 2006 – 2010 gelden de volgende hoofddoelstellingen: - Het onderwijs aan onze scholen is van hoge kwaliteit. - Het INK managementmodel wordt de basis voor het kwaliteitssysteem. - De scholen hebben een herkenbaar profiel. - Het openbare karakter van onze scholen is herkenbaar. - Er is gerichte aandacht voor loopbaan ontwikkeling en loopbaanbegeleiding van het personeel. - De bestuurscommissie OPO Borger-Odoorn streeft naar goed werkgeverschap. - ICT maakt deel uit van / is geïntegreerd in de dagelijkse schoolpraktijk. Wat het werk in de scholen overschaduwt is het sterk teruglopende leerlingenaantal voor het openbaar onderwijs als geheel. De situatie verschilt van school tot school. Op basis van uitstroomgegevens aan het eind van de basisschoolperiode en geboortecijfers in de periode 2004 t/m 2007 wordt voor de komende

programma

4

21

vijf jaar een afname van ongeveer 300 leerlingen verwacht. Dit gegeven heeft gevolgen voor de bekostiging van het openbaar onderwijs en zal de komende jaren daarom ingrijpende maatregelen vragen. De uitgewerkte beleidsaccenten voor 2009 zijn opgenomen in het ‘Spoorboekje 2009’, dat integraal voor u ter inzage ligt bij de stukken van de begroting 2009. Op deze plaats volstaan wij met de verwijzing naar dit document. Godsdienstonderwijs. Volgens de verordening “Subsidiëring godsdienst- en vormingsonderwijs openbare basisscholen in de gemeente Borger-Odoorn” wordt godsdienstonderwijs als keuzevak aangeboden op 14 openbare basisscholen in onze gemeente. 2 Onderwijshuisvesting In 2009 zal uitwerking worden gegeven aan een nieuwe verordening huisvesting onderwijs Borger-Odoorn. Met de diverse schoolbesturen zal onderzocht worden of een integraal huisvestingsplan kan worden ingevoerd dat aansluit op de verschillende ontwikkelingen in de gemeente. Zie hiervoor verder programma 4a, de tekst over Brede School en MFA’s. 3 Lokale onderwijstaken Educatieve agenda. In 2009 wordt uitvoering gegeven aan de lokale educatieve agenda die in 2008 is vastgesteld. Samen met schoolbesturen en maatschappelijke organisaties werken we met een gezamenlijke educatieve agenda op de terreinen veiligheid, jeugdzorg, welzijn, cultuur en sport. In de lokale educatieve agenda staan de gezamenlijke speerpunten voor een bepaalde periode op de beleidsterreinen jeugd en lokaal onderwijs. De organisaties zullen vanaf 2008 minimaal 3 keer per jaar bij elkaar komen en afspraken maken. Voor 2009 zijn de speerpunten opvoedingsondersteuning en voor- en vroegschoolse educatie op de peuterspeelzalen. 4 Volwasseneneducatie Via de Wet Educatie Beroepsonderwijs (WEB) hebben wij de verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de maatschappelijke participatie en integratie van onze volwassen inwoners. Educatie zien wij als middel voor individuele zelfontplooiing en als middel tot sociale redzaamheid. Daarnaast speelt educatie een rol bij de arbeidsmarkttoeleiding en/of voorbereiding daarop. Het educatieaanbod richt zich in 2009 vooral op opvoedingsondersteuning en laaggeletterdheid. Daarnaast zullen de doelgroepen zoveel mogelijk zelf worden betrokken bij het voorbereiden van het gewenste cursusaanbod via de zogenaamde buurtacademie.

Wat zijn de kaders? 1 Openbaar onderwijs.

Wet op het primair onderwijs. Verordening Bestuurscommissie Openbaar Onderwijs ex artikel 83 Gemeentewet. Verordening leerlingenvervoer gemeente Borger-Odoorn. De nota “Een Steun in de Rug, onderwijskansenbeleid 2002-2006”. De notitie “Via Educatie naar Kwalificatie, 2002”. De verordening “Subsidiering godsdienst- en vormingsonderwijs openbare basisscholen in de gemeente Borger-Odoorn”.

22

2 Onderwijshuisvesting. Verordening huisvesting onderwijs.

Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Openbaar onderwijs 9.357.854 8.344.286 8.316.508 8.324.598 8.333.066 8.341.9262. Onderwijshuisvesting 1.225.539 1.292.603 1.792.916 1.779.430 1.783.279 1.786.7033. Lokaal onderwijs 698.572 625.281 723.594 730.242 767.165 774.3536. Volwasseneneducatie 288.591 289.695 278.381 278.381 278.381 278.381Subtotaal lasten 11.570.556 10.551.865 11.111.399 11.112.651 11.161.891 11.181.363

Baten1. Openbaar onderwijs -9.195.628 -8.199.240 -8.177.901 -8.180.408 -8.183.016 -8.185.7272. Onderwijshuisvesting -4.282 -2.816 -2.816 -2.816 -2.816 -2.8163. Lokaal onderwijs -1.614 -10.000 -10.000 -10.000 -10.000 -10.0006. Volwasseneneducatie -283.422 -278.381 -278.381 -278.381 -278.381 -278.381Subtotaal baten -9.484.946 -8.490.437 -8.469.098 -8.471.605 -8.474.213 -8.476.924

Saldo 2.085.610 2.061.428 2.642.301 2.641.046 2.687.678 2.704.439

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:Onderwijshuisvesting 50.000 50.000 50.000 50.000Onderwijshuisvesting (aanvulling) 450.000 450.000 450.000 450.000

Bestedingsvoorstel (nog niet verwerkt in begroting)

23

Brede scholen & multifunctionele accommodaties Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Hoofddoelstellingen van de brede school: Door samenwerking te komen tot een geïntegreerde aanpak van de verbetering van de ontwikkelingskansen van jongeren in de leeftijd van 0-12 jaar. Samenwerken niet persé in één gebouw maar wel in nabijheid van elkaar. De doelstelling kan verder worden omschreven als het zoeken naar een helder evenwicht in de verantwoordelijkheidsverdeling van basisonderwijs, voor- en naschoolse voorzieningen, jeugdhulpverlening, politie, maatschappelijk werk en andere instellingen die zich richten op de leeftijdsgroep van 0-12 jarigen. Hoofddoelstelling van de multifunctionele accommodaties: Het op een efficiënte manier huisvesten van instellingen in één gebouw. Medegebruik stimuleren van elkaars ruimten. Verlagen van de kosten per gebruiker en ook, meerwaarde voor de deelnemers in vergelijking met individuele huisvesting. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Huisvesting BS/MFA 2 MFA’s 3 Kern en Kader 4 Vastgoed Wat gaan we doen? hting / uitvoering per productgroep1 Huisvesting BS/MFA Wij willen in Nieuw Buinen een samenhangend netwerk creëren rond kind (0-12 jaar) en gezin ter verbetering van de ontwikkelingskansen van kinderen. Het basisonderwijs, de peuterspeelzaal en de kinderopvang zijn de basis voor dit netwerk. Daarnaast spelen andere welzijns- en zorgorganisaties rond kind en gezin een belangrijke rol. In 2009 borduren wij voort op de samenwerkingsovereenkomst die in 2008 is afgesloten Deze overeenkomst moet leiden tot een dagarrangement die minimaal bestaat uit vier schakels: peuterspeelzaalwerk, voorschoolse opvang, tussenschoolse opvang en naschoolse opvang. De partners gaan niet alleen inhoudelijk samenwerken maar ook ruimtelijk. Dit gebeurt in een nog te bouwen nieuwe MFA in Nieuw Buinen. 2 MFA’s In 2009 wordt verder gewerkt aan de ontwikkeling van de MFA’s in Nieuw Buinen en Valthermond. In 2007 heeft de gemeente een intentieovereenkomst met Wooncom getekend voor het realiseren van de MFA in Nieuw Buinen. Het streven is om schooljaar 2010-2011 het gebouw in gebruik te nemen. In 2007 is ook een intentieovereenkomst getekend met Woonservice voor de realisatie van de MFA in Valthermond. De datum van ingebruikneming is nog niet bekend. Tevens wordt gewerkt aan het opstellen van een Programma van Eisen voor een MFA in Borger. Het doel is de scholen “De Grollemanschool” en “De Borgh”, het dorpshuis, de peuterspeelzaal, de bibliotheek, de buitenschoolse opvang en Try-out onder te brengen in één MFA. Met Wooncom wordt

programma

4a

24

overleg gevoerd over een op te stellen intentieovereenkomst. Over de voortgang rondom de MFA’s wordt u ook in 2009 periodiek op de hoogte gehouden. 3 Kern en Kader Maatwerk per kern Op basis van de vastgestelde normen (nota “kostprijs gemeentelijke gebouwen, huisvestingsnormen en subsidiesystematiek) wordt ook in 2009 per kern bezien welke kansen en mogelijkheden zich mogelijk in een kern voordoen. Vervolgens vinden gesprekken met belanghebbenden van een kern plaats. Uiteindelijk leidt dit proces tot een voorstel per kern aan de gemeenteraad. Over de voortgang van de planning en het proces wordt u ook in 2009 op de hoogte gehouden. Kern en kader 4 In 2008 is gestart met Kern en Kader 4. In deze ronde zal o.a. gekeken worden naar de binnen- en buitensportaccommodaties. In de voorbereiding hierop zal allereerst een visie op sport in onze gemeente worden ontwikkeld. Verwezen wordt naar programma 5 onderdeel sport. 4 Vastgoed (algemeen) Het project “Vastgoed en Geld” is opgezet om uiterlijk in 2018 de onderhoudsachterstanden in het gemeentelijk vastgoed weggewerkt te hebben en het onderhoud op acceptabel niveau te krijgen. De uitvoering van het project “Kern en Kader 3” en “Kern en Kader 4” maken hierbij onderdeel uit van de vastgoed oplossing. In de begroting 2008 is voor het eerst een stap gezet voor een extra verhoging van de (onderhouds)budgetten voor vastgoed. In deze begroting wordt conform besluitvorming bij de begroting 2008 nog eens € 100.000 extra vrijgemaakt. Wat zijn de kaders? 1 Brede school/Huisvesting MFA.Kern & Kader:

prioriteitstelling MFA’s, primair onderwijs en peuterspeelzalen. Kern & Kader; Beleidskader “kostprijs gemeentelijke gebouwen, huisvestingsnormen en subsidiesystematiek” (behandeling raad december 2006). Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs. Wet kinderopvang die met ingang van 1 januari 2005 in werking is getreden. Modelverordening peuterspeelzaalwerk, die als gevolg van de nieuwe wet kinderopvang is opgesteld aan de hand van een handreiking van het VNG.

2 Huisvesting BS/MFA. zie 1.

3 Kern en Kader Nota Kern en Kader 1; Visie op kernen Nota Kern en Kader 2; Uitgangspunten en criteria Nota Kern en Kader 3; Conclusies per dorp Nota prioriteitstelling MFA’s, primair onderwijs en peuterspeelzalen Beleidsnotitie kostprijs gemeentelijke gebouwen, huisvestingsnormen en subsidiesystematiek.

4 Vastgoed algemeen Vastgoedbeleid; kadernota Vastgoedbeleid; deelnotitie gebouwen

25

Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Brede scholen/MFA's 62.630 344.544 258.910 291.498 264.192 266.9872. MFA's (zie onder 1)3. Kern & Kader 249.695 406.771 488.488 551.881 561.660 571.8114. Vastgoed algemeen 152.831 608.527 684.279 689.932 694.263Subtotaal lasten 312.325 904.146 1.355.925 1.527.658 1.515.784 1.533.061

Baten1. Brede scholen/MFA's -28.3932. MFA's (zie onder 1)3. Kern & Kader4. Vastgoed algemeenSubtotaal baten -28.393 0 0 0 0 0

Saldo 283.932 904.146 1.355.925 1.527.658 1.515.784 1.533.061

Opgenomen nieuw beleid/Beleidsintensivering:Ontwikkeling brede scholen/MFA's (nieuw beleid 2005-2010) 30.000 60.000 60.000 60.000Flankerend beleid K&K (tbv huisvesting peuterspeelzaalwerk) -28.000 -28.000 -28.000 -28.000Normenkader dorpshuizen ca (K&K). 54.000 108.000 108.000 108.000Gebouwenonderhoud (2009 verdeeld over div. gebouwen) 70.000 140.000 140.000 140.000Vastgoed (algemeen) 100.000 100.000 100.000 100.000


26

Sport, cultuur en openbare ruimte Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Doelstelling sport: Het bevorderen van het sporten in onze gemeente door de diverse sportorganisaties te faciliteren. Doelstelling cultuur: Voorwaarden scheppen om allerlei initiatieven op het gebied van cultuurparticipatie, cultuurbehoud en cultuureducatie te helpen ontplooien en, waarnodig en wenselijk, te faciliteren. Doelstelling openbare ruimte: Duurzaam instandhouden en ontwikkelen van een leefbare, aantrekkelijke, gezonde en veilige openbare ruimte. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Sport 2 Sportaccommodaties 3 Sportterreinen 4 Cultuur 5 Groene ruimte Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep 1 Sport BOS-project In 2009 zal het BOS-project (Buurt, Onderwijs en Sport) “Samen aan Zet” worden afgerond. Het project loopt tot en met september 2009 en wordt gecoördineerd door Andes. Het project richt zich op jeugdigen van 4 tot 19 jaar, de aandachtgebieden zijn overgewicht, bewegingsarmoede en overlast. In samenwerking met de scholen, sportverenigingen en het jongerenwerk worden diverse projecten aangeboden. In 2009 zal de eindevaluatie worden gemaakt en zal de raad over de eindresultaten worden geïnformeerd. Ook zal de afrekening plaatsvinden met het ministerie. Sportnota In 2007 is het project “Breedtesportimpuls” (BSI) afgerond. In 2008 is de eindevaluatie gemaakt en is de raad over de eindresultaten geïnformeerd. Ook heeft de afrekening plaats gevonden met het ministerie. Een aantal projecten is vanuit de BSI voortgezet in het BOS-project. Problemen die bij de verschillende projecten aan het licht zijn gekomen bij voornamelijk sportverenigingen zijn onder andere: schaalgrootte, strenge regelgeving en

programma

5

27

onvoldoende kader. In de sportnota die in 2009 tot stand zal komen, zullen bovenstaande onderwerpen aan de orde komen. Er zal een visie gegeven worden op sport in al haar facetten: sportverenigingen, sportstimulering, sport en onderwijs, sport en gezondheid, accommodaties etc. Vervolgens kunnen er binnen Kern en Kader uitspraken gedaan worden over bijv normering van buiten- en binnensportaccommodaties. De sportnota zal op een interactieve manier tot stand komen. Er zal overlegd worden met verschillende belanghebbenden. Combinatiefunctie In het najaar van 2008 is het overleg over de combinatiefunctie vanuit de impuls brede scholen, cultuur en sport weer opgestart. Samen met de schoolbesturen wordt gekeken naar de mogelijkheid om gezamenlijk een vakdocent in dienst te nemen die onder andere werkzaam zal zijn als vakdocent bewegingsonderwijs. Daarnaast zal de combinatiefunctionaris werkzaam zijn op het terrein van sport en/of cultuur. Het streven is om in 2009 een eerste combinatiefunctie aan te stellen. Een en ander is afhankelijk van de subsidies die vanuit het ministerie ter beschikking worden gesteld vanuit de Impuls en die door de gemeente zal moeten worden aangevraagd. 2 Sportaccommodaties De voornemens met betrekking tot de sportaccommodaties staan vermeld in programma 4a onder het kopje kern en kader 4. 3 Sportterreinen De voornemens met betrekking tot de sportterreinen staan vermeld in programma 4a onder het kopje kern en kader 4. 4 Cultuur Het cultuurbeleid zet in op het voeren van kernachtig beleid. Het instandhouden van basisvoorzieningen voor amateurkunst en cultuureducatie vormen de speerpunten. Het Cultuurfonds voorziet in het budget voor incidentele culturele activiteiten. In 2009 zullen de uitkomsten van de Cultuurconferentie worden uitgewerkt in een cultuurnota. Vanaf 2009 zal de subsidie voor Theater Rotonde, Stichting Stratenmakersfestival Tweede Exloermond, de sponsoractiviteiten van het Huus van de Taol en het onderhoud aan de Website van het Cultureel Platform Borger-Odoorn structureel worden. Bibliotheek In 2009 zal in samenwerking met de Openbare Bibliotheek verder worden gewerkt aan het bibliotheekvernieuwingsproces. Van de gemeente wordt verwacht hierin een regierol in te nemen. De basisbibliotheek zal zich blijven ontwikkelen als samenhangend gemeentelijk netwerk binnen het Drents Netwerk bibliotheken. In 2009 zal door gemeente en bibliotheekbestuur uitwerking worden gegeven aan de bibliotheekvisie Borger-Odoorn waarbij eerder ingezette ontwikkelingen rond de MFA Nieuw Buinen, Valthermond en Borger worden voortgezet. In groter verband zal o.a. worden gewerkt aan de informatieve functie van de bibliotheek, collectie beleid, de educatieve- en culturele functie. 5 Groene ruimte In 2005 is de groenbeleidsvisie ‘Onze Groene Ruimte’ opgesteld. In 2006 is deze nota uitgewerkt in beleidsthema’s groen ‘Groen moet je doen’. Deze uitwerking geeft in het kort het beleid, de doelstelling, de knelpunten, aanbevelingen en het na te streven kwaliteitsniveau van het groen weer. Per thema is het benodigde onderhouds- en renovatiebudget en de achterstand uitgewerkt. De (financiële) uitwerking van het beleid is opgenomen in de paragraaf “Kapitaalgoederen”, waarnaar wordt verwezen.

28

In 2009 zijn/komen de volgende groenprojecten in voorbereiding c.q. uitvoering: • bomen Zuiderdiep te Nieuw Buinen; • renovatie groen Valthermond-Oost • regulatie roeken en ganzen; • Daalkampen II en Hunzedal te Borger; • onderhoud natuurpad en keerkom haven Eesergroen; • omgevingsplan landschap Valthe; • diverse groot groenonderhoudsprojecten; • kleinere bestemmingsplannen en herstructureringswijken. Wat zijn de kaders? 1 Sport. Projectbeschrijving “Breedtesportimpuls”. 2 Sportaccommodaties. Projectbeschrijving “Breedtesportimpuls”. 3 Sportterreinen. 4 Cultuur.

Beleidsregels Cultuur en Welzijn 2004-2008. Cultuurnota.

5 Groene ruimte. Groenbeleidsvisie ‘Onze Groene Ruimte’ Uitwerking beleidsthema’s groen ‘Groen moet je doen’ Bomenverordening. Flora- en faunawet. Burgerlijk Wetboek

Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Sport 150.067 397.218 196.266 116.173 118.410 120.7322. Sportaccommodaties 1.653.557 1.593.149 1.657.206 1.667.879 1.669.846 1.679.9003. Sportterreinen 432.123 567.680 468.923 468.213 456.566 458.5774. Cultuur 1.140.091 1.184.516 1.135.362 1.137.474 1.139.755 1.142.1085. Groene Ruimte 2.775.485 3.440.821 2.983.782 3.030.875 3.090.303 3.134.466Subtotaal lasten 6.151.323 7.183.384 6.441.539 6.420.614 6.474.880 6.535.783

Baten1. Sport -145.203 -100.000 -82.2422. Sportaccommodaties -328.544 -356.788 -356.788 -356.788 -356.788 -356.7883. Sportterreinen -28.210 -25.511 -25.511 -25.511 -25.511 -25.5114. Cultuur -154.751 -23.427 -23.427 -23.427 -23.427 -23.4275. Groene Ruimte -23.954 -15.926 -15.926 -15.926 -15.926 -15.926Subtotaal baten -680.662 -521.652 -503.894 -421.652 -421.652 -421.652

Saldo 5.470.661 6.661.732 5.937.645 5.998.962 6.053.228 6.114.131

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:Uitvoering beleidsregels Welzijn 10.750 10.750 10.750 10.750

Bestedingsvoorstel (nog niet verwerkt in begroting)Subsidie Hunebedcentrum 50.000 50.000 50.000 50.000Groot onderhoud sportvelden 35.500

29

Sociale zaken, zorg en welzijn Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Doelstelling inkomen: Als werken (nog) niet mogelijk is, een uitkering verstrekken; indien enigszins mogelijk tijdelijk. Doelstelling werk: Mensen die moeilijk een baan kunnen vinden, praktisch ondersteunen door middel van begeleiding, scholing en werkervaring. Doelstelling minimabeleid: Armoede en sociale uitsluiting voorkomen en bestrijden. Doelstelling zorg: Inwoners (jong en oud), die zorg nodig hebben, waar mogelijk ondersteunen. Doelstelling vreemdelingen: Statushouders huisvesten. Ondersteunen bij inburgering en waar nodig in schrijnende situaties een oplossing helpen te bewerkstelligen. Doelstelling sociaal-cultureel werk: Het versterken van de sociale structuur van een wijk of dorp. Doelstelling WMO: Mensen toereikende voorzieningen bieden die hen in staat stellen om langer zelfstandig te blijven wonen en om te blijven deelnemen aan allerlei maatschappelijke activiteiten. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Inkomen 2 Werk 3 Minima 4 Zorg 5 Vreemdelingen 6 Sociaal-cultureel werk 7 Kinderdagopvang 8 Wet Maatschappelijke ondersteuning (WMO)

programma

6

30

Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep 1 Inkomen Wet werk en bijstand De Wet werk en bijstand (Wwb) garandeert een bestaansminimum voor wie niet in zijn eigen onderhoud kan voorzien én wie geen recht heeft op bijvoorbeeld WW of WIA. Ook het inkomen van de partner en het vermogen speelt overigens een rol. Bijstand voor levensonderhoud wordt betaald uit het door het rijk beschikbaar gestelde budget inkomensdeel. Dit bedraagt voor 2009 ruim drie miljoen euro. Landelijk daalt het aantal bijstandsgerechtigden. Aan onze gemeente de taak om hiermee gelijke tred te houden of het beter te doen. Omdat onze cliënten daar recht op hebben. Maar ook omdat het budgettair noodzakelijk is. Maximaal inzetten op uitstroom naar werk dus. Ioaw/Ioaz Naast de bijstandswet verzorgt de gemeente ook de uitkeringen op grond van de Ioaw en Ioaz. Heel kort samengevat komen deze regelingen hierop neer. Als je werkloos wordt na een zeer langdurig arbeidsverleden - als werknemer of als zelfstandige - zou het onredelijk zijn als je eerst je hele vermogen moet opmaken (‘je huis opeten’), voor je in aanmerking komt voor ondersteuning. Daarom zijn deze inkomensvoorzieningen - op minimumniveau - in het leven geroepen. De Ioaw (voor voormalige werknemers) kent geen vermogenstoets. Bij de Ioaz (voor voormalige zelfstandigen) vindt, boven een bepaalde inkomensgrens, wel een korting op de uitkering plaats voor ontvangen inkomen uit vermogen.

Financiering van de Ioaw en Ioaz gebeurt door rijk (75%) en gemeente (25%) samen. Besluit bijstand zelfstandigen (Bbz) Zelfstandigen kunnen onder bepaalde voorwaarden in aanmerking komen voor bijstand. De mogelijkheden, voorwaarden en vormen staan in het Bbz. Deels gelden bepalingen uit de Wet werk en bijstand. Er zijn twee soorten uitkeringen: bedrijfskapitaal en een periodieke uitkering. De periodieke uitkering is gelijk aan de bijstandsnorm en is beperkt tot twaalf maanden, met de mogelijkheid tot verlenging. Voor sommige zelfstandigen (bijvoorbeeld voor wie ouder is of begint) kan deze termijn afwijken. Een bedrijfskapitaal is in principe een rentedragende lening. Voor startende ondernemers is er een voortraject beschikbaar. Bij een beroep op de Bbz wordt gekeken of het bedrijf of zelfstandig beroep (nog) levensvatbaar is. Met andere woorden, of je hier te zijner tijd voldoende inkomsten uit haalt om in je levensonderhoud te voorzien. Daarbij wordt een deskundige (vaak het Instituut voor het Midden en Kleinbedrijf) ingeschakeld. 2 Werk Wet werk en bijstand In de Wet werk en bijstand is vastgelegd dat de gemeente verantwoordelijk is voor de re-integratie van Wwb-uitkeringsgerechtigden. De gemeente krijgt hiervoor jaarlijks een budget (werkdeel): voor 2009 zo’n 1,5 miljoen euro. Een eventueel overschot moet terug naar het rijk. Waar mogelijk wordt ESF-cofinanciering aangevraagd.

31

De kortste weg naar regulier werk is het uitgangspunt bij activering en toeleiding. De instrumenten hiervoor staan in het beleidsplan re-integratie. Voorbeelden zijn Work-first, bemiddeling naar werk, een Wwb-dienstverband, scholing, sociale activering en werkstage. Er is ook een groep mensen die regulier nog niet aan het werk kan. Dan zijn er mogelijkheden als maatschappelijke participatie, bijvoorbeeld het doen van vrijwilligerswerk of het volgen van een cursus. Er wordt samengewerkt met UWV/CWI en andere gemeenten. In de loop van 2009 zal de Wet werk en bijstand - samen met de gemeenten Emmen en Coevorden - worden uitgevoerd vanuit de LWI (Locatie Werk en Inkomen) in Emmen. Er zal daar - ook in samenwerking met UWV/CWI - worden gewerkt met een integrale klantbenadering. Uitgangspunt van die werkwijze is niet hoe de organisatie in elkaar zit, maar de wensen en mogelijkheden van de klant. Door de samenwerking komt het vormgeven van een regionaal arbeidsmarktbeleid in een nieuw perspectief te staan. De samenwerking in de regio Stadskanaal wordt overigens voortgezet, bijvoorbeeld door op locatie te werken in het CWI in Stadskanaal of in ’t Aailand in Nieuw Buinen. Werkdeel, inburgeringsgelden en eductiebudget worden met ingang van 2009 samengevoegd in het zogenoemde participatiefonds. Het geeft de gemeente de kans om eigen samenhangende keuzen te maken op deze terreinen: of beter gezegd - dit terrein. Wet sociale werkvoorziening De uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) is een taak van de gemeente. Via aanwijzingsbesluiten doen EMCO in Emmen en Wedeka in Stadskanaal dit voor onze gemeente. Begrotingen en jaarrekeningen van beide organisaties worden aangeboden aan de gemeenteraad. Met de vernieuwing van de Wsw wordt de gemeente aangemoedigd om meer invloed uit te oefenen op hoe de werkvoorzieningsschappen de Wsw uitvoeren. De nieuwe situatie geeft ook de gelegenheid om te bezien hoe onze gemeente in de toekomst wil samenwerken met de beide schappen, of met één van beide. In 2009 zal het wachtlijstbeleid verder worden ontwikkeld. Het is in het belang van de geïndiceerden en de gemeente om een ‘schone’ wachtlijst te hebben. Dit betekent immers een vlotte doorstroming naar een Wsw-dienstverband. Wie een Wsw-indicatie heeft en bijstand ontvangt wordt een zogenoemd Wsw-wachtlijstdienstverband aangeboden. Iemand wordt dan geactiveerd en voorbereid op een Wsw-dienstverband: aan de slag dus en de bijstand wordt beëindigd. In 2007 is het onderzoek gestart naar de uittreding bij het werkvoorzieningschap EMCO. Naar alle waarschijnlijkheid zullen eind 2008 de uitkomsten van dit onderzoek bekend worden, waarna eind 2008 of begin 2009 een definitief besluit kan worden genomen. 3 Minima Inkomenspolitiek is aan de landelijke overheid. Gemeenten kunnen wel inkomensvoorzieningen treffen. Fondsen voor maatschappelijke deelname bijvoorbeeld. Doelstelling is de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting. Borger-Odoorn kent de volgende inkomensvoorzieningen: Fonds Maatschappelijke Participatie (FMP), Startpakket voortgezet onderwijs, categoriale bijzondere bijstand 65+, witgoedregeling, tegemoetkoming kosten computer en internetabonnement voor ouders met kinderen tussen twaalf en zeventien. Maar ook een collectieve ziektekostenverzekering voor minima en hulp bij (dreigende) schulden.

32

Daarnaast kent de Wet werk en bijstand de langdurigheidstoeslag. In 2009 krijgt de gemeente meer invloed op de vormgeving van deze toeslag door dit in een verordening vast te leggen. Het minimabeleid werd in 2008 aangepast en het aantal voorzieningen werd uitgebreid. In 2009 zal worden doorgegaan met extra aandacht en inzet om de doelgroep ook daadwerkelijk te bereiken. Wie te maken krijgt met bijzondere noodzakelijke kosten kan een beroep doen op bijzondere bijstand. Dit wordt individueel verstrekt. Voorbeelden van veel voorkomende kostensoorten zijn de eigen bijdrage voor thuishulp en de bril. Bijzondere bijstand is er trouwens niet alleen voor wie een bijstandsuitkering ontvangt maar voor iedereen met een laag inkomen en een gering vermogen. 4 Zorg Jeugdzorg De gemeenten krijgen vanaf 2008 tot 2012 de wettelijke plicht tot het opzetten van een Centrum voor Jeugd en Gezin en het voeren van de regie over de preventie jeugdzorg. De gemeente moet minimaal voldoen aan een aantal basiseisen. 1 Uitvoering geven aan basistakenpakket in de Jeugd Gezondheidszorg 2 Uitvoering geven aan de vijf preventieve taken op het gebied van opvoed- en

opgroeiondersteuning van prestatieveld 2 van de Wet Matschappelijke Ondersteuning 3 De schakel van het Centrum voor Jeugd en Gezin met Bureau Jeugdzorg 4 De schakel van het Centrum voor Jeugd en Gezin met het onderwijs 5 Tenminste één fysiek inlooppunt per gemeente 6 Voldoen aan de eisen van regie en sluitende afspraken zoals die worden neergelegd in de Wet op

de jeugdzorg. Bestaande geldstromen en uitkeringen worden samen met extra middelen gebundeld en ontschot beschikbaar gesteld. De activiteiten waarvoor de “oude” rijksbijdragen werden verstrekt, worden onderdeel van de brede doeluitkering. De gemeente krijgt meer vrijheid en daaraan gekoppelde verantwoordelijkheid om de bedragen op de beste wijze en het beste moment in te zetten. De middelen uit de brede doeluitkering leveren per saldo een hogere uitkering op voor de gemeente Borger-Odoorn dan de afzonderlijke oude uitkeringen. Daar staat tegenover dat meer taken moeten worden uitgevoerd. De Brug is m.i.v. 2007 onze structurele voorziening op dit terrein. In 2009 wordt de Brug geleidelijk omgevormd tot het Centrum voor Jeugd en Gezin in onze gemeente. Mantelzorg Steunpunt mantelzorg: het steunpunt heeft zitting in het Wmo loket en heeft tot doel individuele mantelzorgers te ondersteunen met diverse activiteiten op het gebied van zorg en welzijn. Het wordt professioneel vorm gegeven door Icare Mantelzorgondersteuning. Contactpunt mantelzorg: het contactpunt mantelzorg is een lokaal initiatief voor lotgenoten. Het contactpunt wordt georganiseerd door vrijwilligers en professioneel ondersteund door Andes. Het heeft tot doel mantelzorgers met elkaar in contact te brengen, informeel en met het oog op specifieke actuele thema's. Doel van het beleid voor mantelzorgondersteuning is mantelzorgers meer bewust te maken van het feit dat ze mantelzorger zijn en zorgen voor goede, ondersteunende voorzieningen, zodat ze ook op een goede en gezonde manier de zorg kunnen blijven bieden aan hun naaste. 5 Vreemdelingen Statushouders In 2008 is onze gemeente erin geslaagd om een behoorlijk aantal statushouders te huisvesten. We voldoen daarmee aan de verplichtingen van provincie en rijk. De taakstelling voor 2009 is nog niet bekend.

33

Pardonners Voor deze groep is het lastiger om woningen en mensen te ‘matchen’. In onze gemeente bestaat het aanbod grotendeels uit eengezinswoningen, terwijl het bij de pardonregeling in verhouding veel om alleenstaanden gaat. Voor deze regeling moet onze gemeente vóór 2010, 44 mensen plaatsen. Wet Inburgering Sinds 2007 - met de nieuwe Wet Inburgering - ligt de verantwoordelijkheid voor de inburgering bij de inburgeraar zelf. Omdat het aantal inburgeraars ver achter bleef bij de verwachtingen, werd dit jaar het Deltaplan Inburgering aangekondigd. De gemeente kan nu een aanbod doen aan iedere inburgeringsplichtige. In onze gemeente gaat het vooral om uitkeringsgerechtigden. Het aanbod omvat een zogenoemd duaal traject: een combinatie van taalonderwijs (door het Noorderpoort College) en werkervaring (bij Wedeka). Jaarlijks volgen zo’n vijftien mensen zo’n traject. 6 Sociaal-cultureel werk Buurt Onderwijs Sport (BOS) Het BOS-project Borger-Odoorn(Buurt Onderwijs en Sport) “Samen aan Zet” kent een looptijd van 1 september 2006 tot 1 september 2009. Het project richt zich op jeugdigen van 4 tot 19 jaar, de aandachtgebieden zijn overgewicht, bewegingsarmoede en overlast. In samenwerking met de scholen, sportverenigingen en het jongerenwerk worden diverse projecten aangeboden binnen 3 arrangementen: Doe gezond!, Doe actief! en Doe gewoon! Het project wordt gecoördineerd door Andes. In 2009 zal het project geëvalueerd worden waarbij er gekeken wordt naar continuering van de bestaande activiteiten door de deelnemende partners dan wel in nieuwe beleidsimpulsen. De eindverantwoording aan het ministerie van VWS dient binnen 6 maanden na afloop van het project plaats te vinden. Jeugdbeleid/Speelruimtebeleid In 2008 is de nota speelruimtebeleid vastgesteld. Hierbij is gekozen voor de visie “ integraal spelen ” waarin ontmoeten, bewegen en natuur centraal staan. In het eerste kwartaal van 2009 worden er drie uitvoeringsscenario’s voor besluitvorming aan de gemeenteraad voorgelegd. Met het kiezen van een uitvoeringsscenario wordt een (ver)nieuw(d) budget voor de uitvoering van speelruimtebeleid vastgesteld. De mate van ambitie en het spreidingsplan zijn mede bepalend voor de hoogte van de investering. Vanaf het moment van vaststelling zal het speelruimte middels projecten en een meerjarenplan worden uitgevoerd. JOT In september 2007 is het Jeugd Opvang Team (JOT) Zuid Oost Drenthe van start gegaan. In het JOT werken lokale organisaties nauw samen met provinciale partners met als doel het voorkomen dat jongeren een criminele carrière gaan starten. Het JOT is een team waarin naast politie, maatschappelijk werk, bureau jeugdzorg, leerplicht, GGZ, opbouw /jongerenwerk van de drie gemeenten in Zuidoost Drenthe zijn vertegenwoordigd. Op basis van de registratie van politiecontacten en signalen van JOT-partners, wordt met jeugdigen gesproken en indien nodig verwezen naar de hulp via de partners in het JOT. In 2009 zal het JOT op basis van de evaluatie van 2008 gecontinueerd worden. Schoolpreventieplan In het kader van het risicogericht preventief jeugdbeleid is in 2000 het School Preventie Plan Borger-Odoorn (SPP) ontwikkeld. Het SPP is een samenwerkingsverband van 6 organisaties en heeft de bewustwording van kinderen van hun keuzes voor de toekomst tot doel. In het School Preventieplan werken oorspronkelijk 6 organisaties samen; Stichting Welzijn Borger-Odoorn (ANDES), Consultatie Bureau Alcohol en Drugs (CAD), Het ALTernatief (HALT), de politie Drenthe District Zuid-Oost, de Gemeenschappelijke gezondheidsdienst Zuidoost Drenthe (GGD) en

34

Veilig Verkeer Nederland (3VO). Medewerkers(10) van en vrijwilligers (11) namens deze instellingen verzorgen voorlichtingslessen op 15 thema’s op het terrein van verslaving, vandalisme en geweldpleging. Eind 2008 zal begonnen worden met de evaluatie van het School Preventie Plan. De verwachting is dat de inhoudelijke en financiële evaluatie in de eerste helft van 2009 gereed zal zijn. Op basis van de evaluatie en aanpalend beleid zal onderzocht worden of en hoe het School Preventie Plan gecontinueerd zal worden. 7 Kinderdagopvang Kinderopvang. Sinds 2005 - met de invoering van de Wet kinderopvang - zijn de kosten van de kinderdagopvang een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor ouders, werkgevers en overheid. Voor mensen die geen werkgever hebben, maar wel kinderopvang nodig hebben omdat ze bijvoorbeeld een traject richting werk, scholing of inburgering volgen, betaalt de gemeente het werkgeversgedeelte. Daarnaast kunnen mensen die vanwege sociale of medische oorzaken kinderopvang nodig hebben een vergoeding krijgen voor de volledige kosten. Voor beiden groepen ontvangt de gemeente een vast budget. Mogelijk wordt de regelgeving in 2009 aangepast. Naar huidige verwachting is het budget toereikend. De gemeente is tevens verantwoordelijk voor inschrijving van aanbieders van kinderopvang in het gemeentelijke register en ziet toe op handhaving en kwaliteit van de opvang. Vanaf 2008 is de handhaving en toezicht van gastouderbureaus geïntensiveerd en is een aantal kwaliteitsregels toegevoegd dan wel aangepast. In 2009 zal het nieuwe toezicht- en handhavingmodel in werking treden. De verwachting is dat in de eerste helft van 2009 de boetebeleidsregels aan het nieuwe afwegingsmodel zullen worden toegevoegd. De rol van de gemeente verschuift momenteel sterk van inhoudelijke beleidsvoorbereiding naar uitvoering van toezicht en handhaving op de kwaliteit. Hierbij is juridische kwaliteitszorg een voorwaarde. In 2009 zal onderzocht worden hoe de gemeente Borger-Odoorn deze kwaliteitszorg kan organiseren en garanderen. Peuterspeelzaalwerk Per 1 januari 2008 is er een nieuwe subsidiesystematiek. Deze is vastgelegd in een nieuwe Verordening kwaliteitsregel peuterspeelzalen en een kadernota peuterspeelzalen. De stichting peuterspeelzalen Borger-Odoorn is per 1 juli 2008 opgegaan in de welzijngroep Sedna. Deze organisatie voert het peuterspeelzaalwerk uit voor de gemeente Borger-Odoorn. 8 WMO Individuele voorzieningen Sinds 2007 vallen de lichtere vormen van hulp en ondersteuning onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Daarmee is de gemeente verantwoordelijk voor voorzieningen als rolstoelen, (collectief) vervoer, woonvoorzieningen, maar ook voor huishoudelijke hulp. In 2009 wordt ondersteunende begeleiding (vanuit de Awbz) hieraan toegevoegd. De vormgeving hiervan is nog niet bekend. De individuele voorzieningen moeten iemand die dat door beperkingen zelf niet kan, in staat stellen om: - een huishouden te voeren - zich te verplaatsen in en rond de woning - zich lokaal te verplaatsen per vervoermiddel - anderen te ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan te gaan. De gemeente wil de beperking compenseren door een passende oplossing te bieden. De regelgeving is daarbij het kader, maar de situatie van de klant staat centraal bij het vinden van een oplossing.

35

In 2009 zal de eerste twee jaar individuele vertrekkingen onder de Wmo worden geëvalueerd. Aanpassing van de wet ingaande 2009 zal leiden tot een Europese aanbesteding huishoudelijke hulp in 2009. En, aan het eind van dat jaar is de afronding te verwachten van de Drenthe-brede Europese aanbesteding openbaar vervoer/doelgroepenvervoer. Het Wmo-loket Het Wmo-loket is een centraal punt in onze gemeente waar inwoners informatie kunnen krijgen over wonen, zorg en welzijn. Het loket bemiddelt naar diensten in de zorg. Ook kan men er een aanvraag indienen. Er wordt cliëntondersteuning geboden, bijvoorbeeld hulp bij het invullen van formulieren. Er is een digitale sociale kaart en informatie via de gemeentelijke internetsite. Het loket wordt ieder jaar verder ontwikkeld. Vormgeving van steunstees in te vormen multifunctionele accommodaties is zo’n ontwikkeling. Wat zijn de kaders? 1 Inkomen.

WWB en de Ioaw/Ioaz Diverse beleidsregels

2 Werk. Zie onder 1 3 Minima. WWB Verordening FMP en Steunfonds Diverse beleidsregels 4 Zorg.

Beleidsregels Cultuur en Welzijn 2004-2008. De nota “De lokale Toegang Borger-Odoorn, 2004”. De nota “Niet Afhaken maar Inhaken, Integraal Jeugdbeleid Borger-Odoorn, 2004”.

5 Vreemdelingen. Vreemdelingenwet.

De notitie “Via Educatie naar Kwalificatie, 2002”. Regeling inburgering oudkomers van het ministerie van justitie. 6 Sociaal-cultuureel werk.

Beleidsregels Cultuur en Welzijn 2004-2008. 7 Kinderdagopvang.

Verordening op peuterspeelzaalwerk. 8 Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) WMO Verordening voorziening maatschappelijke ondersteuning Borger-Odoorn

36

Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Inkomen 4.757.311 4.509.451 4.389.990 4.412.108 4.435.137 4.459.0322. Werk 8.665.648 7.210.265 6.996.746 7.010.010 7.023.820 7.038.1503. Minima 877.935 737.944 754.416 761.467 768.810 776.4284. Zorg 335.528 350.605 320.191 327.431 334.962 342.7945. Vreemdelingen 78.751 349.820 221.877 222.385 222.914 223.4636. Sociaal-cultureel werk 1.365.814 1.433.842 1.395.997 1.375.662 1.382.210 1.388.8067. Kinderdagopvang 266.376 342.210 325.367 326.331 327.333 328.3068. WMO 3.635.232 3.973.095 3.951.086 3.967.787 3.985.175 4.003.218Subtotaal lasten 19.982.595 18.907.232 18.355.670 18.403.181 18.480.361 18.560.197

Baten1. Inkomen -4.112.892 -3.679.894 -3.634.436 -3.634.436 -3.634.436 -3.634.4362. Werk -7.679.957 -6.340.404 -6.340.404 -6.340.404 -6.340.404 -6.340.4043. Minima -41.655 -55.981 -55.981 -55.981 -55.981 -55.9814. Zorg -16.4925. Vreemdelingen -191.475 -190.854 -190.854 -190.854 -190.854 -190.8546. Sociaal-cultureel werk -62.207 -3.817 -3.817 -3.817 -3.817 -3.8177. Kinderdagopvang8. WMO -268.770 -45.000 -45.000 -45.000 -45.000 -45.000Subtotaal baten -12.373.448 -10.315.950 -10.270.492 -10.270.492 -10.270.492 -10.270.492

Saldo 7.609.147 8.591.282 8.085.178 8.132.689 8.209.869 8.289.705

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:Uitvoeringsbudget WMO 254.011 254.011 254.011 254.011Armoedebeleid 70.000 70.000 70.000 70.000Huisvesting peuterspeelzalen (t.l.v flankerend beleid K&K) -28.000 -28.000 -28.000 -28.000


37

Gezondheid & milieu Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Hoofddoelstelling gezondheid en milieu: Het bevorderen van het leiden van een gezond leven door de burgers en het beheren en zo mogelijk verbeteren van het wonen, werken en recreëren in een gezonde fysieke en sociale omgeving. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Gezondheid 2 Afval 3 Riolering 4 Milieu 5 Begraven Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep 1 Gezondheid Het beleidsgebied volksgezondheid houdt zich met name bezig met de uitvoering van de WCPV (Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid). Deze wet zal overgaan in de Wet Publieke Gezondheid (waarin nu ook de quarantaine- en infectieziektenwet). De GGD Drenthe is grotendeels met de uitvoering belast. Daarnaast wordt de jeugdgezondheidszorg van 0-4 jarigen uitgevoerd door stichting Icare. Het is de bedoeling om te komen tot één integrale jeugdgezondheidszorg. De OGGz (Openbare Geestelijk Gezondheidszorg) is van oudsher al een taak van de gemeente, maar heeft nu de bijzondere aandacht, omdat er behoefte bestaat aan integrale hulpverlening op dit gebied onder regie van de gemeente. Bemoeizorg speelt hierbij een belangrijke rol.Wettelijk valt het nu onder de Wmo. Dit geldt ook voor de maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en de verslavingszorg. Met Emmen als centrumgemeente is globaal het maatschappelijke opvangbeleid vastgesteld voor de komende jaren in de regio zuid oost Drenthe in het zogeheten Stedelijk Kompas. Begin 2008 is de nieuwe nota volksgezondheid vastgesteld. Hierbij zijn belanghebbenden (mensen die werkzaam zijn op het gebied van volksgezondheid en cliënten) zoveel mogelijk betrokken. De relatie met de eerstelijns zorg zal versterkt worden met het oog op o.m. de bestrijding en preventie van overgewicht. 2 Afval Op basis van door de raad de vastgestelde kaders zal in 2009 verder gewerkt worden aan de optimalisatie van de afvalstoffeninzameling en afvalverwijdering. In 2009 zal met name aandacht geschonken worden aan de totstandkoming van een nieuwe verwerkingscontracten.

programma

7

38

Recentelijk is in samenwerking met de Drentse gemeenten de Europeese aanbesteding van gft-afval gegund. Dit heeft een aanzienlijke tariefsverlaging tot gevolg gehad (€ 27,37 per ton). Ontwikkelingen als gevolg van gewijzigde weten regelgeving (zoals het verpakkingsbeleid) en de evaluatie van de huidige inzamelmethoden, zijn aanleiding om in 2009 te komen met een beleidsnotitie over de diverse deelstromen De in samenwerking met Sita gestarte pilot met betrekking tot de inzet van de zijlader ten behoeve van de lediging van minicontainers zal in het 4e kwartaal van 2008 geëvalueerd worden. Op basis van deze evaluatie kunnen vervolgafspraken gemaakt gaan worden. Dienstverlening afvalbrengpunt Eind 2008/begin 2009 wordt een klanttevredenheidonderzoek uitgevoerd naar de dienstverlening op het afvalbrengpunt. De uitkomsten van dit onderzoek zullen worden meegenomen in de toekomstige service verlening. 3 Riolering Gemeentelijk rioleringsplan (GRP). Het huidige GRP voor Borger-Odoorn is in 2000 vastgesteld. In dit GRP is onder meer het beleid met betrekking tot aanleg riolering buitengebied en de verplichtingen ten gevolge van de basisinspanning vastgelegd. In 2009 wordt een nieuw GRP opgesteld. Waterplan. Het waterplan ”Heldere Waterafspraken” is op 23-12-2004 door de raad vastgesteld en loopt tot 1 januari 2009. Het plan zal worden ingevoegd in het nieuw op te stellen GRP. Verplichtingen ten gevolge van de basisinspanning. Er is voor de gemeenten sprake van een wettelijke verplichting om aan de basisinspanning te voldoen (50 % reductie van de vuiluitworp bij overstorten).De gemeente Borger-Odoorn is in 2000 gestart met de uitvoering van maatregelen om aan de basisinspanning te voldoen en heeft gekozen voor afkoppelen. De hiervoor benodigde middelen zijn beschikbaar gesteld. In het jaar 2008 moeten de benodigde werken voor de basisinspanning worden afgerond door middel van het bouwen van randvoorzieningen of extra afkoppelen. Dit is afhankelijk van de behaalde resultaten met het afkoppelen. Op 31 december 2009 is er naar verwachting ca. 55 ha. afgekoppeld, waarmee ruimschoots wordt voldaan aan de verplichting van de basisinspanning. Bestaande systemen en stelsels. De kwaliteit van de bestaande stelsels is redelijk. Dit betekent dat het jaarlijks beschikbare budget voor vervanging en renovatie voorlopig voldoende is. RTC Begin 2007 is er samen met het waterschap Velt en Vecht een pilotstudie Real Time Control (RTC) in Valthe en Klijndijk afgerond. De resultaten van de studie zijn boven verwachting. Met relatief geringe investeringen kan een vuilreductie van 27% extra worden bereikt voor het bemalingsgebied. De totale vuilreductie ter plaatse van de overstort in Klijndijk wordt bij uitvoering van maatregelen berekend op 77%. De gemeente en het waterschap Velt en Vecht hebben de intentie om de maatregelen in 2008 daadwerkelijk uit te gaan voeren. In 2009 wordt vervolgens bekeken of Real Time Control ook elders in het stelsel nog zinvol kan worden toegepast.

39

Kader Richtlijn Water (KRW) De waterkwaliteit in de stroomgebieden( Nedereems) moet in 2015 een goede ecologische en chemische toestand hebben bereikt. Voor de gemeente kan dit betekenen dat er in bepaalde gebieden extra maatregelen moet worden genomen zoals een beperking van gebruik bestrijdingsmiddelen of een verdere beperking van de vuiluitworp en/of hormoonverstorende stoffen medicijnen etc. bij overstortlocaties. In 2009 zullen de maatregelen die de gemeente wettelijk dient te nemen in het kader van de KRW meegenomen worden bij het opstellen van een nieuw Gemeentelijk rioleringsplan (GRP). Chemische onkruidbestrijding In 2009 ( samen met het GRP) wordt nieuw beleid opgesteld voor de chemische onkruidbestrijding op verharding. Dit is noodzakelijk i.v.m. nieuwe wetgeving op dit gebied. Er moet rekening worden gehouden met een stijging van de kosten. In 2008 worden proeven uitgevoerd met alternatieve methodes zoals branden en infrarood. Benchmark riolering De gemeente neemt in 2008 deel aan door de provincie gesubsidieerde benchmark riolering. Benchmark maakt het mogelijk de werkwijzen van organisaties te vergelijken en zo het eigen functioneren te verbeteren. Benchmark is daarmee een hulpmiddel in de verdere professionalisering van de rioleringszorg. Primair doel van de Benchmark Rioleringszorg is dat organisaties van elkaar gaan leren en zo het eigen functioneren kunnen verbeteren. 4 Milieu De samenwerking met Emmen en Coevorden -als uitwerking van besluitvorming door Gedeputeerde Staten- zal ook in 2009 verder invulling krijgen. Voor het overige zijn geen specifieke activiteiten/projecten aan de orde. Teneinde een impuls te geven aan het (integraal) milieubeleid zal in 2009 een meerjarenvisie worden ontwikkeld, waarin duurzaamheid een centraal gegeven is. In deze meerjarenvisie zal naast ambities een overzicht van doelen worden opgenomen, die concreet worden uitgewerkt in een uitvoeringsprogramma voor de milieutaken. De meerjarenvisie op milieugebied wordt een toetsingskader voor gemeentelijk beleid op verschillende terreinen. 5 Begraven Digitalisering begraafplaatsenadministratie Verwacht wordt dat begin 2009 de automatisering van de begraafplaatsenadministratie in de basis zal zijn afgerond. Inmiddels zijn de begraafplaats plattegronden en de grafkaarten gedigitaliseerd waardoor de kwetsbare gegevens veilig zijn gesteld. Op de plattegronden zijn de graven digitaal aangegeven. Nieuwe graven kunnen inmiddels digitaal opgeslagen worden en de rekeningen automatisch worden verwerkt. Het komend jaar zullen de digitale plattegronden met de feitelijke situatie op de begraafplaatsen door vrijwilligers worden vergeleken en zonodig gecorrigeerd. Onderhoud begraafplaatsen Voor de begraafplaatsen is in maart 2008 de visie begraafplaatsen “Ruimte voor de laatste rustplaats’ vastgesteld. Vanaf medio 2008 tot en met 2012 wordt dit beleid nader uitgewerkt in uitvoeringsplannen. Wat zijn de kaders? 1 Gezondheid

Gemeentelijke nota Gezond Beleid. Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid. Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg. Wet Maatschappelijke Ondersteuning.

40

2 Afval Afvalstoffenbeleidsplan 1999. Notitie gescheiden inzameling deelstromen. Kaders afvalbeleid (vastgesteld 26 februari 2004)

3 Riolering

GRP 2000-2005 (opgesteld conform art 4.22. Wet Milieubeheer en geeft het beleid en de verplichtingen weer van oa. de basisinspanningen riolering buitengebied). Waterplan Borger-Odoorn. Lozingsbesluit Bodembescherming. Besluit Wet Verontreiniging Oppervlaktewater. Kader Richtlijn Water (KRW)

4 Milieu

Wet milieubeheer. Wet bodembescherming. APV.

5 Begraven

Wet op de lijkbezorging. Visie begraafplaatsen; “Ruimte voor de laatste rustplaats”

Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Gezondheid 848.573 821.908 953.458 965.052 976.820 981.3632. Afval 1.966.236 2.072.532 1.932.210 1.946.593 1.951.424 1.956.3463. Riolering 1.748.564 1.984.464 1.869.763 1.824.705 1.763.949 1.779.0914. Milieu 695.651 590.614 456.662 470.876 485.674 501.0355. Begraven 367.476 624.847 450.070 461.366 473.126 482.264Subtotaal lasten 5.626.500 6.094.365 5.662.163 5.668.592 5.650.993 5.700.099

Baten1. Gezondheid -498.035 -515.472 -365.042 -365.042 -365.042 -365.0422. Afval -2.347.419 -2.443.431 -2.173.804 -2.332.804 -2.332.804 -2.332.8043. Riolering -795.538 -1.481.099 -1.910.267 -2.010.267 -2.110.267 -2.211.5484. Milieu -80.452 -908 -908 -908 -908 -9085. Begraven -168.447 -180.305 -180.305 -180.305 -180.305 -180.305Subtotaal baten -3.889.891 -4.621.215 -4.630.326 -4.889.326 -4.989.326 -5.090.607

Saldo 1.736.609 1.473.150 1.031.837 779.266 661.667 609.492

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:Invoering Elektronisch kinddossier (EKD) 14.752 22.128 29.504 29.504Hogere opbrengst rioolheffing ivm versnelde afbouw Alg.uit. -37.143 -37.143 -37.143 -38.424Hogere opbrengst rioolheffing (coalitieakkoord) -100.000 -200.000 -300.000 -400.000Hogere bijdrage GGD (raadsbesluit) 60.582 60.582 60.582 60.582


41

Wonen & ontwikkeling Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Hoofddoelstelling wonen en ontwikkeling: Het bevorderen van het handhaven en uitbreiden van een goed woonmilieu en het stimuleren van ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Ruimtelijke ontwikkeling 2 Wonen 3 Grondzaken Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep 1 Ruimtelijke ontwikkeling Algemeen Op 1 juli 2008 is de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening in werking treden. Daarbij zijn op het gebied van bestemmingsplannen wijzigen doorgevoerd. In 2009 zal verder uitvoering worden gegeven aan de wijzigingen. Een van deze wijzigingen is de voorgeschreven structuurvisie. In samenhang met de gemeentelijke toekomstvisie zal dit invulling gaan krijgen. Bestemmingsplannen / Actualiseringplannen Er is een meerjarenprogramma vastgesteld, inhoudende de actualisering van bestaande en verouderde bestemmingsplannen en het tegelijkertijd in aantal fors reduceren van bestemmingsplannen. Bestemmingsplannen / Ontwikkelingsplannen Naast bovenstaande worden ook bestemmingsplanprocedures gevolgd als gevolg van gemeentelijke ontwikkelingsplannen (zoals bijv. Daalkampen, Aan de Strengen, Toeristisch Centrum Borger) en ontwikkelingsplannen van externe partijen (zoals Wooncom, Woonservice, projectontwikkelaars, bedrijfsleven). Borger-centrum Zie Programma 2, onderdeel verkeer

programma

8

42

Drentse Horn Zie paragraaf Grondbeleid. Hunzeproject In het kader van het Hunzeproject wordt in 2009 o.a. aandacht geschonken aan de volgende projecten: Dorpsomgevingsplan Buinerveen, LOFAR, Belevingsonderzoek Exloo Strijkijzer/Nuisveen/ATC Met de aankoop van de voormalige glasblazerij en het nabij gelegen perceel landbouwgrond is het hele zogenaamde Strijkijzer – dit is het gebied omgeven door de Rolderstraat, Nuisveen en Schoonloërstraat- in eigendom van de gemeente. Met dit gebied kunnen de gewenste toeristische recreatieve ontwikkelingen in Borger-west verder vorm krijgen en daarbij een belangrijke impuls teweeg brengen voor de lokale economie. Voor de invulling van het Strijkijzer is een stedenbouwkundige verkenning gaande. Daarbij wordt het aangrenzende Nuisveen ook betrokken. 2 Wonen Duurzaam bouwen (DUBO) Bij de ontwikkeling van nieuwe bestemmingsplannen worden duurzame stedenbouwkundige aspecten standaard meegenomen. Ook het aspect hemelwater (opvang en infiltratie) krijgt op dit moment veel aandacht zowel in de nieuwe uitleg als in stedelijke vernieuwingsgebieden. De bereidheid van particulieren om duurzaam te bouwen, is nog steeds gering. Daarom is gezocht naar mogelijkheden om de particuliere bouwer te bewegen extra DuBO maatregelen in de bouwplannen op te laten nemen. Daartoe is een nieuwe DuBo-regeling vastgesteld, die van toepassing is op alle bestemmingsplannen. Woonplan Het huidige Woonplan dateert uit 2004. Inmiddels zijn er op de woningmarkt allerlei ontwikkelingen gaande, die een herziening van het Woonplan in 2009 noodzakelijk maken. Naast afstemming met het provinciaal beleid en afstemming nieuwe uitleg versus wijkvernieuwing zal bij de herziening ook rekening worden gehouden met de verkregen informatie uit de Structuurvisie en de Toekomstvisie. Ook actuele ontwikkelingen uit de markt zoals bijv. krimp, de scheiding van wonen en zorg alsmede wonen, welzijn en zorg zullen nadrukkelijk aan de orde komen. De Seniorenraad bereidt een woonwensenonderzoek onder ouderen voor, en er wordt overleg gevoerd om dit onderzoek breder te trekken zodat ook de bestaande particuliere woningvoorraad beter in beeld komt. De uitkomsten kunnen bij de opstelling van het nieuwe Woonplan worden betrokken. Bouwen Naar aanleiding van het rapport van de rekenkamercommissie inzake de afhandeling en handhaving van bouwen gebruiksvergunningen zal naar verwachting in het 1e kwartaal van 2009 met de raad een inhoudelijke discussie plaatsvinden over dit onderwerp. 3 Grondzaken Zie paragraaf grondbeleid. Wat zijn de kaders? Wet op de ruimtelijke ordening. Woningwet. Bestemmingsplannen. Welstandsnota. Provinciaal Omgevingsplan (POP).

43

Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Ruimtelijke ontwikkeling 537.914 749.741 650.986 665.949 681.527 697.6972. Wonen 1.499.583 1.380.900 1.396.545 1.429.056 1.462.324 1.497.4033. Grondzaken 229.931 485.120 390.712 401.678 413.093 424.939Subtotaal lasten 2.267.428 2.615.761 2.438.243 2.496.683 2.556.944 2.620.039

Baten1. Ruimtelijke ontwikkeling -3.1092. Wonen -1.041.804 -788.970 -788.970 -788.970 -788.970 -788.9703. Grondzaken -77.532 -171.503 -171.503 -171.503 -171.503 -171.503Subtotaal baten -1.122.445 -960.473 -960.473 -960.473 -960.473 -960.473

Saldo 1.144.983 1.655.288 1.477.770 1.536.210 1.596.471 1.659.566

Opgenomen nieuw beleid/Beleidsintensivering:

Bestedingsvoorstel (nog niet verwerkt in begroting)Roekenproblematiek (raadsbesluit) 18.825 18.825 18.825 18.825Opstellen integraal woonplan 45.000Centrumplan Borger 65.000

44

Herstructurering Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Hoofddoelstelling: Het creëren van een duurzame en veilige woon- en leefomgeving, waar de burgers graag willen wonen, werken en hun vrije tijd doorbrengen en in samenhang daarmee de verbetering van de sociaal maatschappelijke omstandigheden van deze burgers. Doelstelling: Een wijk met een voldoende gedifferentieerd woningaanbod en een gedifferentieerde sociale wijkopbouw en een duidelijke stedenbouwkundige structuur. Het zal duidelijk zijn dat deze activiteiten tot gevolg hebben dat er ook vergaande maatregelen nodig zijn in het openbaar gebied m.b.t. de infrastructuur en civieltechnische werken. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Herstructurering Wat gaan we doen? eleidstoelichting / uitvoering per productgroep 1 Herstructurering De herstructureringsopgave is een doorlopend proces -waarover de raad via voorgaande begrotingen reeds geïnformeerd is, en heeft betrekking op een vijftal kernen, te weten 2e Exloërmond, Borger, Nieuw Buinen, Valthe en Valthermond. Wijkontwikkeling Nieuw Buinen Ten behoeve van het verbeteren van de sociale en fysieke structuur in Nieuw Buinen hebben de gemeente en Wooncom een projectorganisatie in het leven geroepen. Het eindresultaat van het project moet zijn dat in en om Nieuw Buinen het sociaal economische, sociaal maatschappelijke en fysieke leef- en woonmilieu veilig en vertrouwd is, voor nu en in de toekomst. Momenteel wordt gewerkt aan het opstellen van een wijkontwikkelingsplan. In 2008 is reeds gestart met de sociale component van de wijkontwikkeling in Nieuw Buinen. Er zijn 3 nieuwe maatregelen gestart en 1 is in voorbereiding. Allen zijn onderdeel van het programma sociale zaken, zorg en welzijn. Opbouwwerk, buurtgerichte sociale activering ( BSA) en het wijkinloopcentrum zijn gestart. In 2009 start het vierde onderdeel het project “achter de voordeur”, bemoeizorg en een wijkinloopcentrum. De uitvoering van deze maatregelen vindt plaats in samenhang met de uitvoering van de reguliere zorg en welzijnsvoorzieningen in Nieuw Buinen. In 2008 is een netwerk ingezet dat integraal een aantal problemen pro-actief in Nieuw Buinen gaat aanpakken.

programma

9

45

Wat zijn de kaders? Woonplan. Wijkontwikkelingsplan Hunzedal. Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Herstructurering 635.542 299.997 213.666 220.735 228.096 235.745Subtotaal lasten 635.542 299.997 213.666 220.735 228.096 235.745

Baten1. Herstructurering -308.312Subtotaal baten -308.312 0 0 0 0 0

Saldo 327.230 299.997 213.666 220.735 228.096 235.745

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:


46

Ontwikkeling veenkoloniën Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Hieronder volgt een weergave van het algemeen beleid van de Agenda voor de Veenkoloniën, waar wij ons als gemeente aan hebben geconformeerd. Hoofddoelstelling: Een sociale, maatschappelijke en economische structuurversterking in de veenkoloniën, zodat het gebied minder afhankelijk wordt van nationale en internationale invloeden. Doelstellingen: 1. Gezonde sociale structuur. 2. Aantrekkelijke en gevarieerde woonmilieus. 3. Agrarische vernieuwing. 4. Gevarieerde bedrijvigheid. 5. Cultuurhistorie als beeldmerk voor toerisme. 6. Water als drager (wonen aan het water), ontwikkeling van zones voor waterberging en

natuurontwikkeling. 7. Optimale bereikbaarheid. Bij de 7 geformuleerde doelstellingen gelden de volgende activiteiten:

ad. 1. Gezonde sociale structuur

Verbetering aansluiting scholing-werkaanbod, opzetten brede school, jeugdbeleid, maatregelen ter voorkoming van schooluitval en sociale activering, het realiseren van multifunctionele steunpunten.

ad. 2. Aantrekkelijke en gevarieerde woonmilieus Bijv. het faciliteren van woon/werkcombinaties d.m.v. hergebruik vrijkomende boerderijen of op kwaliteitslocaties, woonzorgzones, herstructurering van de bestaande woningvoorraad, het realiseren van gevarieerde woonmilieus, landgoedwonen, etc.

ad. 3. Agrarische vernieuwing Doorbreken monocultuur d.m.v. nieuwe teelten, bioraffinage en glastuinbouw. Inplaatsing melkveehouderij.

ad. 4. Gevarieerde bedrijvigheid Geconcentreerde bedrijvigheid in economische kernzones alsmede revitalisering bestaande bedrijventerreinen en woon/werkcombinaties in vrijkomende boerderijen.

ad. 5. Cultuurhistorie als beeldmerk voor toerisme Vergroting van de landschappelijke diversiteit en natuurwaarden in de veenkoloniën; herstel van het zgn. culturele erfgoed: bijv.: unieke monumentale panden, historische sluizen en kades, etc.

ad. 6. Wonen aan het water, waterberging en natuurontwikkeling Herstel van natuurlijk bekensysteem en ecologische verbindingszones (realisering internationaal natuurpark Bargerveen).

ad. 7. Optimale bereikbaarheid Het opwaarderen van de N33 tot A33 alsmede de N366 en N391 opwaarderen tot autoweg. Optimaliseren van de ICT-infrastructuur.

programma

10

47

Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Agenda van de Veenkoloniën 2 Toekomstvisie Borger-Odoorn / Stadskanaal Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep In de veenkoloniën is een aantal belangrijke veranderingen gaande, die het gevolg zijn van de internationale politiek zoals de vermindering van de steun voor de akkerbouw en de uitbreiding van de Europese Unie. Om de problematiek in de veenkoloniën in beeld te brengen heeft de regering de Commissie Structuurversterking Veenkoloniën, beter bekend als de Cie Hoekstra, onderzoek laten doen. De uitkomsten van dit onderzoek komen op het volgende neer: Het gebied wordt gekenmerkt door eenzijdigheid zowel m.b.t. de economische structuur als op landschappelijk gebied. De eenzijdigheid wordt versterkt door tekortkomingen in de infrastructuur, openbaar vervoer, hogere werkloosheid en lagere inkomens; De afhankelijkheid van het gebied uit zich in het grote aandeel gesubsidieerde werkgelegenheid en de sterk door de EU gesubsidieerde aardappelzetmeelindustrie; Ook de bestuurlijke versnippering wordt als een knelpunt genoemd. Proces De Agenda Veenkoloniën is het antwoord van de regio op het Advies van de Cie Hoekstra en omvat een samenhangende visie op hoofdlijnen en een programma met concrete maatregelen voor het veenkoloniaal gebied. Voor de uitvoering van de "Top 7 - projecten" uit de Agenda is een projectorganisatie aangegaan voor de duur van drie jaar. Wij dragen hier op jaarbasis aan bij. Het projectbureau heeft tot taak de diverse projecten in uitvoering te nemen en hiervoor ook externe financiering te genereren, enerzijds door het werven van subsidies anderzijds private investeringen. Ook wordt hieraan een communicatietraject verbonden om de veenkoloniën op de kaart te zetten. Onderstaand worden de TOP 7 projecten weergegeven in willekeurige volgorde: 1. Aansluiting scholing,werk en ondernemen; 2. Wonen en cultuurhistorie; 3. Diversiteit landbouw; 4. Water en natuur; 5. Infrastructuur (ombouw N33 tot autoweg en verbetering N366en N391/Rondweg Emmen); 6. Recreatie en toerisme 7. ICT Aan deze projecten zijn subprojecten gekoppeld. M.b.t. de financiering van de projecten is een solidariteitsformule opgesteld. De ruimtelijke, sociale en economische aspecten vormen de pijlers die de Agenda dragen. Dat betekent dat een integrale afstemming tussen de diverse beleidsterreinen is gewaarborgd. 2. Toekomstvisie Borger-Odoorn/Stadskanaal In het kader van de uitwerking van de gezamenlijke visie wordt door onze gemeente concreet gewerkt aan de volgende 2 projecten; - het “intergemeentelijk structuurplan Drentse Horn”; - het “pilotproject 2/3 weg; uitplaatsing agrarische bedrijven uit het lint”.

48

Intergemeentelijk structuurplan Drentse Horn Verwezen wordt naar de paragraaf Grondbeleid. Nieuw boeren in Nieuw Buinen Door drie boerenbedrijven en een inplaatser is, geïnspireerd door het structuurplan, gezamenlijk het initiatief genomen om de mogelijkheden voor verplaatsing van de bedrijven naar een andere locatie te onderzoeken. Hierbij wordt gezocht naar innovatieve oplossingen om de bedrijven op 1 locatie samen te brengen en de verplaatsing te financieren. Het ontwerpplan heeft uitsluitsel gegeven over de financiële haalbaarheid van het project. Op basis van de conclusies van het ontwerpplan is besloten om de volgende fases (waaronder de planologische procedures) op te starten. Wat zijn de kaders? De nota’s: Agenda voor de Veenkoloniën. Toekomstvisie Borger-Odoorn en Stadskanaal; eigen kwaliteit, grondslag voor groen Intergemeentelijk Structuurplan Drentse Horn. Wat mag het kosten? Gezien de specifieke problematiek in de veenkoloniën in combinatie met de verwachte gevolgen van internationale ontwikkelingen zijn ingrijpende maatregelen nodig om de gewenste omslag tot stand te brengen. Dit vergt zowel van publieke als van private partijen forse investeringen. De verschillende projecten worden steeds afzonderlijk gefinancierd en zullen ter goedkeuring aan u worden voorgelegd indien cofinanciering gewenst is. Hiervoor zullen dan middelen in de begroting moeten worden gereserveerd.


Bestaand beleidLasten1. Agenda van de Veenkoloniën 8.323 37.238 34.676 295.121 35.585 36.0672. Toekomstvisie Borger-Odoorn/Stad 100.156 5.750 5.939 6.135 6.339Subtotaal lasten 108.479 37.238 40.426 301.060 41.720 42.406

Baten1. Agenda van de Veenkoloniën 8052. Toekomstvisie Borger-Odoorn/Stadsk.Subtotaal baten 805 0 0 0 0 0

Saldo 109.284 37.238 40.426 301.060 41.720 42.406

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:Bijdrage projectteam Agenda van de Veenkoloniën 8.710 8.710 8.710 8.710Bijdrage vaarverbinding Erica-Ter Apel 60.000Bijdrage verdubbeling N33 200.000

Bestedingsvoorstel (nog niet verwerkt in begroting)Gebiedsprogramma's Veenkoloniën 10.000 10.000 10.000 10.000

49

Veiligheid Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Het hoofddoel van dit programma is om de structuur en samenhang in het lokale veiligheidsbeleid en de effectiviteit daarvan inzichtelijk te maken en te versterken. Tevens beoogt dit programma u een instrument in handen te geven voor integrale afweging en het stellen van prioriteiten binnen het brede thema veiligheid. Veiligheid heeft een relatie met de onderstaande beleidsterreinen: - openbare orde en veiligheid. - brandweer en hulpverlening. - rampenbestrijding. - verkeer. - milieu. - volksgezondheid. Per beleidsterrein zijn (sub)doelstellingen geformuleerd. Als zevende onderwerp voegen wij hier handhaving aan toe. Niet omdat het zelfstandige betekenis heeft, maar omdat het een grote rol speelt bij elk onderwerp dat binnen het thema veiligheid wordt belicht. Doelstelling openbare orde: Het terugdringen van overlast en geweld zowel in huis als in het publieke domein. Doelstelling brandweer en hulpverlening: Het voorkomen, beperken en bestrijden van brand, ongevallen en alles wat daarmee verband houdt. Doelstelling rampenbestrijding: Zorg dragen voor een rampenbestrijdingsorganisatie die snel en doelgericht ingezet kan worden en rechtmatig handelt tijdens en na een ramp of zwaar ongeval. Doelstelling verkeersveiligheid: Het bevorderen van de verkeersveiligheid door het lokale en regionale wegennetwerk een duurzaam karakter te geven middels de pijlers van het startprogramma Duurzaam Veilig. Doelstelling milieu: Een adequaat niveau van uitvoering van de gemeentelijke milieutaken bewerkstelligen. Doelstelling volksgezondheid: Bevorderen van een optimale gezondheid van onze inwoners. Doelstelling handhaving: Een veilige en aantrekkelijke gemeente te zijn om te wonen, te werken en te recreëren. Een gemeente waar regels worden nageleefd en consequent worden gehandhaafd ter bescherming en bevordering van de duurzame kwaliteit van: - gebouwde omgeving. - de openbare ruimte. het woon- en leefmilieu.

programma

11

50

Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 Openbare orde 2 Brandweer & hulpverlening 3 Rampenbestrijding 4 Verkeersveiligheid 5 Milieu 6 Volksgezondheid 7 Integrale handhaving Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep In 2008 is het eerste veiligheidsplan van de gemeente Borger-Odoorn vastgesteld. In dit plan staan de gezamenlijke inspanningen van de gemeente Borger-Odoorn, de politie, het Openbaar Ministerie en diverse andere partners op het gebied van de veiligheid. Onderdeel van het veiligheidsplan is de wettelijk verplichte veiligheidsanalyse. Voor 2009 wordt een nieuw format ontwikkeld. 1 Openbare orde De beleidsprioriteiten van de wijkeenheid Emmen centrum/ Borger-Odoorn en de prioriteit van de Regio Politie zijn: - Verkeersveiligheid. - Jeugdcriminaliteit. - Zedencriminaliteit. - Huiselijk geweld. - Geweld in het publieke domein. - Veelplegers. Daarnaast zijn er door het openbaar ministerie kwalitatieve en kwantitatieve eisen gesteld ten aanzien van het milieu. Vanuit het convenant dat afgesloten is met het ministerie van Binnenlandse Zaken komen daar de aandachtsvelden “versterking van de algemene criminaliteitsbestrijding” en “intensivering van toezicht en handhaving” bij. In onze gemeente spitst de problematiek zich vooral toe op verkeersveiligheid en overlast. Daarnaast vragen conflicten tussen buren onze aandacht. Hoewel het geen kerntaak van ons en de politie is om conflicten in de private sfeer op te pakken, wordt toch veel tijd gestoken in bemiddeling. De gedachte hierachter is dat hiermee een openbare orde probleem wordt voorkomen. Voor de jeugdigen liggen de prioriteiten bij het voorkomen en tegengaan van schooluitval, een adequate jeugdhulpverlening in de breedste zin des woords en het terugdringen van overlast en criminaliteit. De leerplichtambtenaar, ambulant jongeren werker en jeugdagent hebben daarbij een belangrijke taak. Leefbare en veilige leefomgeving Bij een leefbare en veilige leefomgeving hoort een wijken buurtgerichte aanpak. Het in Borger-Odoorn functionerende wijken buurtbeheer is een belangrijke pijler. De gemeente is herkenbaar aanwezig en problemen/klachten de fysieke woonomgeving worden op een adequate wijze opgelost. Belangrijke partners op dit gebied zijn de politie en de woningbouwcorporaties. De buurten wijkzorg is het leidende principe van de politie Drenthe. De wijkagent neemt daarbij een belangrijke positie in. De politieorganisatie werkt binnen een organisatievorm waarbij het doel is te

51

komen tot een flexibele inzet van de districtscapaciteit, in combinatie met een fijnmazig netwerk van lokaal goed bekende wijkagenten. De positie van de wijkagent wordt verstrekt door hem te belasten met de voorbereiding van wijkscans, wijkbeleidsplannen en wijkwerkplannen. Van de wijkagent wordt verwacht dat hij zelf handelt maar zo nodig een beroep kan doen op “hulptroepen” binnen en buiten de politieorganisatie. Ter bevordering van de veiligheid hebben wij in 2007 het screeningsinstrument ontwikkeld voor nieuwe huurders van woningen in bepaalde wijken in onze gemeente. Op basis van de evaluatie is besloten om dit instrument ook in 2009 op beperkte schaal in te zetten. Eind 2009 zal het effect van het instrument wederom worden geëvalueerd. Sociale veiligheid Veiligheid in de woon- en leefomgeving is van groot belang. Het begrip sociale veiligheid heeft betrekking op de veiligheidsbeleving van het individu binnen een gemeenschap. De drie belangrijkste uitingvormen zijn; persoonsgerelateerde criminaliteit, overlast en subjectieve onveiligheid. Sociale veiligheid richt zich onder meer op de aanpak van persoonsgerelateerde criminaliteit en overlast en de herinrichting van plaatsen die als bedreigend worden ervaren, respectievelijk het voorkomen dat dergelijke ‘enge plekken’ ontstaan. Op het terrein van de sociale veiligheid geven de cijfers uit de veiligheidsanalyse in algemene zin een positief beeld. Dat wil niet zeggen dat er op specifieke plekken in de gemeente geen problemen zijn. Samen met onze partners in veiligheid wordt gestaag gewerkt aan het oplossen van de problemen. Deze inspanningen worden uitgewerkt in het jaarlijks op te stellen veiligheidsplan. 2 Brandweer & hulpverlening Pro-actie en preventieve brandweerzorg. In samenwerking met Brandweer Emmen en brandweer Coevorden worden vanuit de ‘backoffice Preventie’ vergunningen verstrekt en adviezen opgesteld met betrekking tot externe veiligheid, in samenhang met de veiligheidsketen opgesteld. Op de website van de Brandweer wordt een actuele lijst bijgehouden van de afgegeven gebruiksvergunningen en controledata. De Brandweer verzorgt via een eigen website voorlichting over preventie. Op deze website worden ook andere actuele zaken over repressie en preparatie bijgehouden. De risicokaart Drenthe (voor publiek) en de bestuurlijke dekkingskaart wordt actueel gehouden en zo mogelijk uitgebreid en aangevuld. Preparatieve brandweerzorg. De oefeningen voor de brandweerposten worden voorbereid, begeleid, beoordeeld en geregistreerd door oefenleiders. Deze systematiek is inmiddels ingevuld voor het hele district zuidoost en hierop zit een centrale regie voor de drie gemeenten. De capaciteit van de coördinatie van de oefeningen schiet nog enigszins tekort doordat de vacature oefencoördinator (50%) nog moet worden ingevuld. Deze aanstelling zal niet eerder plaatsvinden dan wanneer de overgang van het beroepsmatige brandweerpersoneel naar de Hulpverleningsdienst is voltooid. Repressieve brandweerzorg. De paraatheid van de blusgroepen is als gevolg van toenemende mobiliteit van brandweermensen steeds moeilijker te garanderen. Beide brandweerposten zijn formatief op sterkte, maar volledige paraatheid kan niet altijd worden gegarandeerd. Door het inzetten van brandweermensen uit andere korpsen en het werken met beschikbaarheidsroosters wordt de paraatheid zo veel als mogelijk geoptimaliseerd.

52

Regionale en districtsamenwerking. De vorming van de veiligheidsregio zal in 2008 worden afgerond. Met ingang van 1 januari 2009 is de veiligheidsregio Drenthe een feit. Samen met de brandweren van Emmen en Coevorden wordt het beleid voor de komende jaren opgesteld en verwoord in een meerjarenbeleidsplan 2010-2013. In de loop van 2009 zal dit beleidsplan ter besluitvorming worden voorgelegd. Belangrijk onderdeel van dit beleidsplan is de noodzakelijke kwaliteitsverbetering van de brandweerzorg en de coördinatie van fysieke en externe veiligheid die zich richt op het borgen van processen in de veiligheidsketen. 3 Rampenbestrijding In 2009 zullen wederom een aantal gemeentelijke processen worden geoefend. Naast het oefenen zal er ook verder worden gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit van de rampenbestrijdingsorganisatie. Aandachtspunten hiervoor zijn het hebben van bepaalde competenties en het gericht opleiden en oefenen. Een ander aandachtspunt is risicocommunicatie. (Externe) veiligheid De gemeentelijke samenwerking en implementatie van externe veiligheid zal ook in 2009 aandacht krijgen. Nu de brandweer een vergaande samenwerking is aangegaan binnen het district zuidoost en binnen de hulpverleningsdienst Drenthe zullen er goede afspraken gemaakt moeten worden met andere actoren binnen de gemeentelijke organisatie over de werkwijze ten aanzien van externe veiligheid. 4 Verkeersveiligheid Zie programma 2 Wegen, verkeer en vervoer. 5 Milieu Naar aanleiding van de discussienota "Met recht verantwoordelijk" hebben het rijk, de provincies, de gemeente en de waterkwaliteitsbeheerders begin 2002 besloten om gezamenlijk een project op te starten ter "professionalisering" (kwaliteitscriteria) van de handhaving. Het landelijke traject richt zich in eerste instantie op het grijze (milieuwetgeving bedrijfsmatige activiteiten) en het blauwe (water)spoor, maar geeft ons uitdrukkelijk de mogelijkheid om hierin ook andere handhavingstaken(bijvoorbeeld RO, bouwen woningtoezicht, brandweer) te betrekken. 6 Volksgezondheid 7 Integrale handhaving Door de werkgroep handhaving is de nota ‘Borger-Odoorn handhaaft met beleid’ opgesteld. In deze kadernota, vastgesteld in uw vergadering van april 2004, zijn de kaders vastgelegd volgens het landelijk ontwikkelde concept ‘Handhaven op niveau’, die vervolgens binnen de diverse gemeentelijke beleidsvelden nader worden uitgewerkt. Wat zijn de kaders? Openbare Orde. Gemeentewet. Politiewet. Algemene politieverordening. Korpsbeleidsplan regio politie Drenthe. Brandweer & hulpverlening. Brandweerwet 1985. Brandbeveiligingsverordering.

53

Rampenbestrijding. Wet kwaliteitsbevordering rampenbestrijding. Wet rampen en zware ongevallen. Regionaal beheersplan rampenbestrijding. Gemeentelijk rampenplan. Verkeer. Wegenverkeerswet 1994. Besluit administratieve bepalingen in zaken het wegverkeer. Milieu. Wet milieubeheer. Wet bodembescherming. Volksgezondheid. Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen. Integrale handhaving. Het uitwerken van de kaders m.b.t. handhaving zoals vastgelegd in de nota Borger-Odoorn handhaaft met beleid. Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. Openbare Orde 166.968 96.902 91.814 93.577 95.424 97.2262. Brandweer & hulpverlening 1.041.368 1.222.368 1.176.881 1.196.143 1.216.189 1.236.8963. Rampenbestrijding 28.619 47.884 54.714 55.008 55.315 55.6344. Verkeersveiligheid 73.406 18.871 843 843 843 8435. Milieu 2.9896. Volksgezondsheid7. Integrale handhaving 6.269 6.158 6.351 6.556 6.768Subtotaal lasten 1.313.350 1.392.294 1.330.410 1.351.922 1.374.327 1.397.367

Baten1. Openbare Orde -2.2142. Brandweer & hulpverlening -22.998 -16.500 -16.500 -16.500 -16.500 -16.5003. Rampenbestrijding -4.3504. Verkeersveiligheid5. Milieu6. Volksgezondsheid7. Integrale handhavingSubtotaal baten -29.562 -16.500 -16.500 -16.500 -16.500 -16.500

Saldo 1.283.788 1.375.794 1.313.910 1.335.422 1.357.827 1.380.867

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:Hogere bijdrage RBD/GHOR (conform raadsbesluit) 49.595 49.595 49.595 49.595

Bestedingsvoorstel (nog niet verwerkt in begroting)Nazorg gedetineerden 20.000 20.000 20.000 20.000

54

Belastingen & financiën Wat willen we bereiken? (doelstelling/maatschappelijke effecten) Belastingen. In de paragraaf lokale heffingen zijn de uitgangspunten opgenomen voor de belastingen. Deze uitgangspunten zijn conform de uitgangspunten zoals verwoord in het coalitieakkoord. Het te voeren belastingbeleid gaat er van uit de lasten voor de burger niet meer dan trendmatig te laten stijgen. Voor iedere verdere aanpassing is een goede onderbouwing en raadsbesluit vereist. Aanvullend zullen kwijtscheldingsmogelijkheden maximaal worden toegepast. Voor de verdere uitwerking wordt verwezen naar de inhoud van de paragraaf lokale heffingen. Financiën. Doelstelling van onze financiën is om hiervoor in de eerstkomende jaren een stevig financieel fundament te leggen. Stap voor stap wordt in de begroting inzichtelijk gemaakt hoeveel geldmiddelen in de eerstkomende jaren globaal nodig zullen zijn voor met name de onderhoudsachterstanden vastgoed, Kern & Kader en ICT. Gelijktijdig wordt ook stap voor stap inzicht gegeven in de wijze waarop de benodigde middelen worden verkregen. In de meerjarenbegroting is dit verder uitgewerkt. Hoe de financiën van de gemeente zich in de toekomst verder zullen ontwikkelen zal voor groot deel afhangen van de ontwikkeling van het Gemeentefonds. Voor de verdere toelichting van de financiële positie van onze gemeente wordt verwezen naar de inhoud van de verschillende paragrafen. Welke onderverdeling maken we? (aanduiding productgroepen) nr. omschrijving 1 WOZ & invordering belastingen 2 Algemene lasten & Baten 3 Belastingen & lokale heffingen 4 Algemene uitkering Gemeentefonds 5 Dividend 6 Saldo financieringsfunctie 7 Mutaties reserves 8 Onvoorzien 9 Saldo begroting Wat gaan we doen? (beleidstoelichting / uitvoering per productgroep Het financieel beleid voor onze gemeente zal steeds meer gericht zijn op het perspectief voor de lange termijn. Om in de toekomst minder afhankelijk te zijn van de ontwikkeling van de economische conjunctuur (en Gemeentefonds) wordt getracht hier bij verder ontwikkelen van het financieel beleid zo veel mogelijk rekening mee te houden. We proberen dit verder vorm te geven door de paragrafen jaarlijks stapsgewijs te verbeteren. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de inhoud van de paragrafen.

programma

12

55

1 WOZ & invordering belastingen Voor de uitvoering wordt verwezen naar de “paragraaf lokale heffingen”

2 Algemene lasten & baten Tot de algemene lasten en baten horen de stelposten, taakstellingen en de niet rechtstreeks aan de programma’s toe te rekenen kosten, de onderdelen van het dekkingsplan alsmede de rente die ten gunste van de exploitatie komt.

3 Belastingen en lokale heffingen De gemeente kent de volgende niet bestedingsgebonden gemeentelijke heffingen: - Onroerende zaakbelastingen - Toeristenbelasting - Forensenbelasting Voor het beleid, de tarieven en de opbrengsten wordt verwezen naar de “paragraaf lokale heffingen”

4 Algemene uitkering Gemeentefonds De raming van de algemene uitkering is gebaseerd op de septembercirculaire 2008. Voor een uiteenzetting wordt verwezen naar de “paragraaf Gemeentefonds”.

5 Dividend De gemeente is aandeelhouder van de Bank voor Nederlandse Gemeenten. Het jaarlijkse dividend wordt aangemerkt als algemeen dekkingsmiddel.

6 Saldo financieringsfunctie Het verschil tussen de werkelijke rente en de aan de programma’s toegerekende rente van de kapitaallasten komt hier tot uitdrukking.

7 Mutaties reserves Het beleid ten aanzien van reserves en voorzieningen is weergegeven in de afzonderlijke “paragraaf reserves en voorzieningen”.

8 Onvoorzien De bedragen voor onvoorzien (structureel en incidenteel) en de nog niet ingevulde ruimte beleidsintensivering/nieuw beleid komen hier tot uitdrukking.

9 Saldo begroting Het saldo van de begroting, na de mutaties reserves komt hier tot uitdrukking.

Wat zijn de kaders? Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ) Invorderingswet 1990 Diverse gemeentelijke belastingverordeningen Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV) Voorjaarsnota (kaderstelling)

56

Wat mag het kosten?


Bestaand beleidLasten1. WOZ & invordering belastingen 503.796 529.436 368.699 376.224 384.059 392.1902. Algemene lasten en baten 659.441 404.782 180.515 166.502 152.531 188.589Subtotaal lasten 1.163.237 934.218 549.214 542.726 536.590 580.779

Baten1. WOZ & invordering belastingen -140.306 -143.0002. Algemene lasten en baten -1.734.962 -2.008.201 -1.812.493 -2.355.035 -2.897.745 -3.441.206Subtotaal baten -1.875.268 -2.151.201 -1.812.493 -2.355.035 -2.897.745 -3.441.206

Saldo programma 12 -712.031 -1.216.983 -1.263.279 -1.812.309 -2.361.155 -2.860.427

3. Belastingen en lok. heffingen -4.419.978 -4.806.066 -5.090.640 -5.281.490 -5.476.040 -5.674.3924. Algemene uitk. Gem.fonds -22.730.404 -23.573.666 -25.475.505 -25.039.431 -24.776.192 -24.671.0925. Dividend -864.458 -143.000 -143.000 -143.000 -143.000 -143.0006. Saldo financieringsfunctie -343.117 -603.637 -203.446 -180.671 -162.909 -153.111Saldo alg dekkingsmiddelen -28.357.957 -29.126.369 -30.912.591 -30.644.592 -30.558.141 -30.641.595

7. Mutatie reserves 1.384.103 -3.359.602 -26.782 -131.178 -124.643 -50.7998. Onvoorzien 90.900 325.414 532.028 1.012.942 1.281.9569. Saldo van de begroting -405.727 -17.415 0 0

Verwerkte mutaties/Beleidsintensivering:Kapitaallasten (over alle programma's) -30.675 -168.306 -309.807 -385.351Gemeentefonds -1.102.000 400.125 605.130 757.130Accres gemeentefonds (opgenomen onder alg. baten) 0 -540.000 -1.080.000 -1.620.000Loonkostenontwikkeling 0 490.561 1.000.744 1.531.344Opbrengst OZB (o.b.v. kohier) -6.000 -6.000 -6.000 -6.000Hogere opbrengst OZB -100.000 -234.549 -372.799 -514.851Opbrengst toeristenbelasting (verhoging € 0,05) -50.000 -100.000 -150.000 -200.000Opbrengst forensenbelasting -6.300 -12.600 -18.900 -25.200(Stelpost) prijsstijging 152.000 187.000 222.000 307.000Taakstelling takendiscussie raad 0 -50.000 -100.000 -150.000ICT ontwikkeling (structureel) 35.500 35.500 35.500 35.500Reserve begrotingssaldo 0 -246.500 -232.000 -217.500Onvoorzien structureel 50.000 100.000 150.000 200.000Nieuw beleid/beleidsintensivering 30.014 110.028 294.042 478.056Makelaarsfunctie vrijwilligersbeleid 8.934 8.934 8.934 8.934Anti-discriminatiebeleid 9.219 9.219 9.219 9.219Taakstellingen ketensamenw./best.lasten -53.962 -53.962 -53.962 -53.962

Bestedingsvoorstel (nog niet verwerkt in begroting)ICT ontwikkeling (raadsbesluit) 185.000

57

Recapitulatie lasten en baten per programma Hieronder is een verzameling weergegeven van de in de afzonderlijke programma's opgenomen lasten en baten, inclusief de algemene dekkingsmiddelen.

totaal totaal mutatiesprogramma lasten baten resultaat reserves saldi

1 Politiek, bestuur & burger 4.199.148 -336.259 3.862.889 3.862.889

2 Wegen, verkeer en verv. 5.046.943 -2.263 5.044.680 5.044.680

3 Economische zaken 489.109 -23.816 465.293 465.293

4 Onderwijs 11.111.399 -8.469.098 2.642.301 2.642.301

4a Brede scholen, multif.acc. 1.355.925 1.355.925 1.355.925

5 Sport, cultuur en recr. 6.441.539 -503.894 5.937.645 5.937.645

6 Soc. zaken zorg & welzijn 18.355.670 -10.270.492 8.085.178 8.085.178

7 Volksgezondheid & milieu 5.662.163 -4.630.326 1.031.837 1.031.837

8 Wonen & ruimelijke ontw. 2.438.243 -960.473 1.477.770 1.477.770

9 Herstructurering 213.666 213.666 213.666

10 Ontwikk. veenkoloniën 40.426 40.426 40.426

11 Veiligheid 1.330.410 -16.500 1.313.910 1.313.910

12 Belastingen & financiën 549.214 -1.812.493 -1.263.279 -1.263.279

Subtotaal 57.233.855 -27.025.614 30.208.241 0 30.208.241

-5.090.640

-25.475.505

-143.000

-203.446

Subtotaal algemene dekkingsmiddelen -30.912.591

325.414

Saldo voor resultaatbestemming -378.936

-26.782

saldo na resultaatbestemming -405.727

Onvoorzien

Mutaties reserves en voorzieningen

Belastingen en lokale heffingen

Algemene uitkering Gemeentefonds

Dividend

Saldo financieringsfunctie

58

Paragrafen

Algemeen In de paragrafen wordt inzicht gegeven in een bepaald thema door een dwarsdoorsnede te geven van allerlei zaken die her en der in de begroting over dit thema zijn vermeld. Ook in de rekening moeten de paragrafen worden toegelicht. M.b.t. de paragrafen in de rekening merken wij op dat wij conform de begrotingsparagrafen streven naar een stapsgewijze opbouw. Jaarlijks willen wij een verbeterstap maken. De volgende paragrafen zijn in de jaarrekening opgenomen. Paragraaf Omschrijving 1 Lokale heffingen 2 Weerstandsvermogen 3 Onderhoud kapitaalgoederen 4 Financiering 5 Bedrijfsvoering 6 Verbonden partijen 7 Grondbeleid

8 EMU-saldo

9 Reserves en voorzieningen

10 Financieel fundament

11 Gemeentefonds

12 Financiële positie en vermogenspositie

59

Lokale heffingen

Bijzonderheden / landelijke ontwikkelingen ten aanzien van de belastingsoorten Onroerende-zaakbelastingen (OZB) Van maximale tarieven naar beperking opbrengststijging OZB Eind 2007 heeft het Rijk besloten het maximaliseren van de tarieven weer los te laten. Vanaf 2008 wordt nu door het Rijk een macronorm toegepast. Deze norm houdt in dat de totale stijging van de opbrengsten ozb landelijk is beperkt tot de macronorm. In 2008 is deze macronorm in 1e instantie vastgesteld op 2,75%. Dit percentage is door ons tot dusverre gehanteerd als richtlijn voor de Meerjarenbegroting. De macronorm is nadien verhoogd tot 3,75%. Inmiddels is bekend, dat de macronorm volgens het CBS voor 2008 licht is overschreden: 0,15%. Het voorgaande zal echter niet leiden tot een eerder voorgenomen correctie op de uitkering gemeentefonds in 2008. Macronorm voor 2009 De macronorm OZB-tarieven voor 2009 is in 1e instantie vastgesteld op 4,99%. Door het besluit dat niet langer precario rechten mogen worden geheven voor infrastructuur voor nutsbedrijven en netwerkbeheerders is dit percentage voor 2009 verhoogd tot 6,11%. OZB als percentage van de WOZ-waarde De Gemeentewet wordt gewijzigd waardoor de OZB vanaf 2009 geheven wordt als een percentage van de waarde van de onroerende zaak, net als het eigenwoningforfait. Nu wordt een tarief per eenheid van € 2.500 waarde geheven. Deze wijziging verduidelijkt de burger de wijze van de OZB heffing. Rekentarieven Rijk (voor o.a. Gemeentefonds) Door het Rijk worden jaarlijks landelijke rekentarieven berekend en vastgesteld. Deze tarieven zijn nodig voor berekening van de aftrekpost uit het Gemeentefonds en om te kunnen analyseren hoe de tarieven van individuele gemeenten zich ontwikkelen t.o.v. het landelijk rekentarief. Omdat de OZB met ingang van 2009 wordt berekend als een percentage van de WOZ-waarde in plaats van waarde-eenheden van € 2.500, zijn de rekentarieven ook aangepast in procenten. Rekening houdend met een door het Rijk ingeschatte waardeontwikkeling van 3,8% voor woningen, van 1,7% voor niet/woningen en een geraamde inflatie van 1,9% luiden de percentages voor 2009 als volgt: eigenaren van woningen : 0,0884% van de Woz waarde gebruikers van niet-woningen : 0,0962% van de Woz waarde eigenaren van niet-woningen : 0,1194% van de Woz waarde Deze aanpassing van de rekentarieven ten opzichte van 2008 is noodzakelijk omdat op 1 januari 2009 een nieuw WOZ-tijdvak begint met waardepeildatum 1 januari 2008. In 2008 wordt nog uitgegaan van de WOZ-waarde uit het huidige tijdvak met waardepeildatum 1 januari 2007.

60

Opbrengsten en tarieven OZB 2009

Gecorrigeerde Geraamde TariefWOZ-waarde Opbrengst 2009

Eigenaren - woningen 2.257.744.967 3.253.180 - niet woningen 399.120.970 583.849Totaal 2.656.865.937 3.837.029 0,1444%

Gebruikers - niet woningen 315.305.566 352.805 0,1119%

Totaal eigenaar en gebruiker 2.972.171.503 4.189.834

Groep

Opmerking: De waarde is gecorrigeerd a.g.v. o.a. geraamde bouwmutaties en bezwaarschriften. Wet waardering onroerende zaken (Wet WOZ) Overhevelen WOZ-kostenregeling naar gemeentefonds De verantwoordelijkheid voor de waardering van onroerende zaken is opgedragen aan de gemeenten. De waarderingskosten worden gedragen door de drie overheden, te weten het Rijk (Belastingdienst), de gemeenten en de waterschappen. Tot en met 2008 worden de uitvoeringskosten gefinancierd via de specifieke uitkering “kostenverrekening en gegevensuitwisseling Wet waardering onroerende zaken”. Met ingang van 2009 worden deze kosten overgeheveld naar het gemeentefonds. Herwaardering Vanaf 1 januari 2007 stellen gemeenten de WOZ-waarde van onroerende zaken jaarlijks vast. Tot 2005 werd die waarde eens per vier jaar vastgesteld. Vanaf 2008 ligt de waardepeildatum 1 jaar voor de aanvang van het kalenderjaar waarvoor de waarde geldt. Dus: herwaardering 2008: naar peildatum 01-01-2007 herwaardering 2009: naar peildatum 01-01-2008 enzovoort. Basisregistratie WOZ De basisregistratie van de Wet WOZ wordt met ingang van 1 januari 2009 opgenomen in het stelsel van de basisregistraties, het zogenaamde Referentiemodel Stelsel van Gemeentelijke Basisgegevens (RSGB). De redenen hiervan is enerzijds omdat de gemeente bronhouder is geworden van de basisregistratie WOZ en anderzijds omdat de processen voor het bijhouden van de BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen) samenhangen met de WOZ-administratie. DataLand DataLand is het grootste intergemeentelijke samenwerkingsverband op het gebied van vastgoedinformatie. Meer dan 315 gemeenten laten hun gemeentelijke vastgoedgegevens toegankelijk maken door DataLand. Het gaat daarbij om de informatie over gebouwde objecten op adresniveau. Blijkens verkregen informatie van DataLand behoort onze gemeente tot de 25 best presterende gemeenten op het gebied van goede en betrouwbare gemeentelijke vastgoedinformatie. Taxatiewijzers in TIOX (Taxatiewijzer Incourante Objecten) TIOX, het centrale rekenmodel voor het toepassen van de landelijke taxatiewijzers 2008 is met ingang van 1 juni 2008 officieel van start gegaan. Vanaf 1 juni 2008 kunnen gemeenten met TIOX taxaties uitvoeren naar waardepeildatum 1 januari 2008 op basis van de gecorrigeerde vervangingswaarde en/of stuksprijzen. TIOX is de geautomatiseerde versie van de landelijk uniforme taxatiewijzers die al enkele jaren worden gebruikt bij de WOZ-taxaties van incourante objecten (berekening van de gecorrigeerde vervangingswaarde) en agrarische objecten.

61

Voor onze gemeente betekent het voorgaande, dat de taxaties van deze objecten zelf kunnen worden uitgevoerd middels een koppeling tussen het taxatieprogramma van de gemeente en TIOX. Uitbesteding van deze taxatiewerkzaamheden zal tot het verleden behoren. Reinigingsheffingen (combinatie afvalstoffenheffing en reinigingsrechten) Sedert 1 juli 2000 wordt de afvalstoffenheffing geheven op basis van het zogenaamde Diftar-systeem. Hierbij wordt het ingezamelde huisvuil per woonhuis gewogen. De afvalstoffenheffing bestaat uit een vastrechtdeel en een variabeldeel, waarvan de hoogte afhankelijk is van het aangeboden huisvuil. Uitgangspunt bij de afvalstoffenheffing is dat het tarief 100% kostendekkend moet zijn. Sedert 1 januari 2005 wordt ook het aangeboden afval op het Afvalbrengpunt te 2e Exloërmond gewogen en per kilogram bij de burger in rekening gebracht. Opbrengsten en tarieven afvalstoffenheffing 2009 De berekening en specificatie van het afvaltarief is als volgt;

Overzicht afvalstoffenheffing 2009 Tarief 2009 Tarief 2008

Te dekken lasten uit opbrengst afvaltarief 2.128.464

- Raming opbrengst ABP aantal kilo's * bedrag per kilo 3.250.000 * 0,06 195.000 0,07

- Raming opbrengst variabel bedrag aantal kilo's * bedrag per kilo 5.400.000 * 0,14 756.000 0,16

-951.000

Te dekken uit vast bedrag 1.177.464

- Vast bedrag aantal aansluitingen * vast bedrag 10.650 * 110,56 1.177.464 127,56

Opmerking: In het bedrag te dekken uit het afvaltarief is rekening gehouden met een onttrekking uit de reserve afvalstoffen van € 159.000. Het voordeel hiervan voor de burger is verrekend door verlaging van het vaste bedrag met € 17,00. Het restant voordeel van € 161.000 is o.a. ontstaan door voordelen aanbesteding en lagere personele kosten op de werf. Dit voordeel is verrekend door het variabel tarief te verlagen van € 0,16 p/kg. naar € 0,14 per kg. en een verlaging van het tarief op het ABP met € 0,01 per/kg. Rioolrecht Uitgangspunt is een kostendekkend rioolrecht. Dit traject wordt versneld bereikt. Dit komt omdat eerder is besloten om gederfde ozb inkomsten a.g.v. de limitering van de ozb tarieven te compenseren uit hogere rioolrechten. De totale uitgaven riolering inclusief de btw-component bedragen in 2009 ruim € 2 mln. De opbrengst rioolrecht bedraagt afgerond € 1,9 mln. De ruimte voor verhoging tot 100% kostendekkendheid bedraagt nog afgerond € 100.000. Voor volgende jaren zal naast de 100% kostendekkendheid tevens rekening moeten worden gehouden met een nieuwe wettelijke regeling over de bekostiging van de gemeentelijke watertaken.

62

Opbrengsten en tarief rioolrecht 2009 Gecorrigeerde Geraamde TariefWOZ-waarde Opbrengst 2009

WOZ waarde gerioleerde objecten 2.638.055.282Af: afrondingseffect i.v.m. 2.500 eenh. -15.543.750WOZ-waarde gerioleerde objecten 2.622.511.532

Aantal eenheden van € 2.500 1.049.005Aantal objecten 12.435

A. Berekening tarief o.b.v. heffingsgrondslag van 2.500 eenhedenTotaal geraamde opbrengst 1.906.700AF: - vastrecht 12.435 25 -310.875Restant: (te dekken uit variabel bedrag) 1.595.825

Tarief: = variabel bedrag / aantal eenheden 1,52

B. Berekening o.b.v. heffingsgrondslag van % woz-waardeGeraamde opbrengst variabel bedrag 1.595.825Totale WOZ-waarde gerioleerde objecten excl.afr.effect 2.638.055.282

Tarief: = opbrengst / totale woz-waarde 0,0605%

Opm.: De woz-waarde is gecorrigeerd a.g.v. o.a. geraamde bouwmutaties en bezwaarschriften. Zoals hiervoor is aangegeven is een tarief voor het rioolrecht berekend op basis van de huidige heffingsmethodiek (= Methodiek A = tarief per € 2.500 WOZ-waarde) en een tarief op basis van het heffingssysteem conform de OZB (= Methodiek B). Het voostel is om een eenduidige heffing te krijgen conform de OZB-heffing (= Methodiek B = een percentage van de WOZ-waarde). Beide mogelijkheden zijn inzichtelijk gemaakt omdat in dit stadium nog niet bekend is of de heffingssoftware tijdig kan worden aangepast. Nieuwe rioolheffing De wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken is op 1 januari 2008 in werking getreden. Vanaf die datum krijgen de gemeenten de zorgplicht voor afval- hemel- en grondwater. Er kan dan een nieuwe rioolheffing worden geheven voor die zorgplicht. De gemeente kan de kosten met één heffing verhalen (zoals nu) maar ook kiezen voor een aparte afvalwaterheffing en een hemel-/grondwaterheffing. Tevens behoort de heffing van eigenaar en/of gebruiker en aansluiten/of afvoerrecht tot de mogelijkheden. Gemeenten hebben tot 1-1-2010 de tijd over te schakelen van het oude naar het nieuwe systeem.Vanaf 2010 moeten alle gemeenten de nieuwe belasting heffen. Gemeenten krijgen tot 1-1-2012 de tijd om een (nieuw) gemeentelijk rioleringsplan (GRP) op te stellen. In dit GRP staat een overzicht van de aanwezige voorzieningen in relatie tot de zorgplicht voor stedelijk afvalwater, afvloeiend hemelwater en grondwater, plus de voorgenomen maatregelen op deze terreinen. In verband met het voorgaande zal in 2009 separaat een voorstel ter zake aan de raad worden voorgelegd. Toeristenbelasting Conform het raadsbesluit van 6 november 2003 is de tariefstructuur voor de komende jaren als volgt vastgesteld: 2008 € 0,75 , 2009 € 0,80 en 2010 € 0,85. Een en ander houdt mede verband met het voorstel van het Recreatieschap Drenthe te komen tot uniforme tariefstelling.

63

Opbrengst en tarief toeristenbelasting 2009 De opbrengst 2009 bedraagt € 800.000 en is gebaseerd op 1 mln. overnachtingen met een tarief van € 0,80 per overnachting. Forensenbelasting De hoogte van de heffing van deze belasting is afhankelijk van de WOZ-waarde van het object. In de betreffende verordening is een waardeklassenstelsel opgenomen en deze luidt als volgt: waarde van minder dan € 25.000; van € 25.000 of meer, doch minder dan € 50.000; van € 50.000 of meer, doch minder dan € 75.000; van € 75.000 of meer, doch minder dan € 100.000; van € 100.000 of meer, doch minder dan € 125.000; van € 125.000 of meer, doch minder dan € 150.000; meer dan € 150.000. Als gevolg van de jaarlijkse herwaardering zullen er een aantal objecten in een hogere waardeklasse vallen. Hierdoor zullen er steeds verschuivingen plaatsvinden in de hoogte van het te betalen belastingbedrag. Een extra belastingverhoging kan derhalve achterwege blijven. Opbrengsten forensenbelasting 2009 De opbrengstraming 2009 bedraagt € 94.505 Leges Bouwleges Als gevolg van de inwerkingtreding van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening en de Grondexploitatiewet per 1 juli 2008 zal hoofdstuk 5 (leges bouwvergunningen) van de legesverordening redactioneel moeten worden aangepast. Gebruiksvergunningen Onlangs heeft het ministerie van VROM bekendgemaakt dat het Besluit brandveilig gebruik bouwwerken (hierna: Gebruiksbesluit) op 1 oktober 2008 in werking treedt. Het Gebruiksbesluit heeft gevolgen voor de leges. Door het Gebruiksbesluit worden de brandveiligheidseisen voor heel Nederland gelijkgetrokken. Op het moment van inwerkingtreding vervallen de bepalingen over brandveiligheid in de bouwverordening (van rechtswege). In verband met het Gebruiksbesluit zal de verwijzing in de betreffende tariefbepaling van de legesverordening moeten worden aangepast. Dit aspect zal bij de algehele wijziging van de legesverordening worden meegenomen. Leges akten burgerlijke stand Met ingang van 1 januari 2009 zijn de leges akten burgerlijke stand als volgt gewijzigd: voor elk afschrift van een akte van de burgerlijke stand € 11,10 (bedrag 2008: € 10,80); voor elk uittreksel van een akte van geboorte, van huwelijk, van registratie van een partnerschap of van overlijden € 11,10 (bedrag 2008: € 10,80); voor elke verklaring van huwelijksbevoegdheid als bedoeld in artikel 49a van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek € 20 (bedrag 2008: € 19,60) en voor elk meertalig uittreksel uit een akte van de burgerlijke stand € 11,10 (bedrag 2008: € 10,80). In onderdeel 3.6 van de tarieventabel behorende bij de legesverordening is reeds een verwijzing gegeven naar de tarieven zoals deze zijn opgenomen in het Legesbesluit akten burgerlijke stand. Een wijziging in

64

de verordening hoeft derhalve niet plaats te vinden en kunnen de nieuwe tarieven per ingangsdatum worden toegepast. Rijbewijzen Het spoedtarief voor een rijbewijs gaat per 1 augustus 2008 omlaag van € 40 naar € 30. Sedert deze datum wordt het verlaagde spoedtarief reeds toegepast bij een dergelijk verzoek en ook afgedragen aan de RDW. Dit gegeven dient nog te worden geformaliseerd in de legesverordening. Reisdocumenten De tarieven voor reisdocumenten per 1 januari 2009 zijn bekendgemaakt. De nieuwe maximumtarieven zijn: Tarieven per document Maximum

Rijk Gemeente tarief 2009Nationaal paspoort, vluchtelingen,vreemdelingen en faciliteiten paspoort Nederlandse identiteitskaart 17,40 24,36 41,76Zakenpaspoort 28,30 27,13 55,43Spoedtoeslag 41,00 0,00 41,00Spoedtoeslag kindersticker 19,50 0,00 19,50Bijschrijving 0,00 8,73 8,73Kindersticker 0,00 20,36 20,36

22,47 27,13 49,60

Aandeel

Het voorgaande zal eveneens bij de wijzigingen van de legesverordening worden meegenomen. Kwijtschelding gemeentelijke belastingen Met ingang van het jaar 2006 werken de waterschappen Hunze & Aa’s, Velt & Vecht en de gemeente samen op het gebied van kwijtschelding van de lokale heffingen. De administratieve afhandeling van kwijtscheldingsverzoeken op het grondgebied van het waterschap Hunze & Aa’s wordt door dit waterschap afgehandeld. De afhandeling van verzoeken binnen het gebied van waterschap Velt & Vecht wordt gedaan door de gemeente. De samenwerking loopt goed en zal dus ook voor de komende jaren worden voortgezet. Met betrekking tot de uitvoering wordt nog opgemerkt, dat de burgers, die in 2007 kwijtschelding hebben ontvangen, voor het belastingjaar 2008 een verkorte aanvraag ontvangen. Deze werkwijze zal ook voor 2009 worden toegepast. Bij deze vorm van “automatische” kwijtschelding zal wel ieder jaar voorafgaand aan de aanslagoplegging bekeken worden of er een wijziging in de financiële situatie heeft plaatsgevonden. Belastingdruk (Borger-Odoorn en Drentse gemeenten) In onderstaand overzicht is de belastingdruk van onze gemeente en van het gemiddelde van de Drentse gemeenten weergegeven zoals deze jaarlijks door de provincie Drenthe wordt opgesteld. De totale opbrengst van woningen (excl. bedrijven) is hierbij uitgedrukt in een bedrag per inw. In blok I is de belastingdruk van 2008 weergegeven, waarbij opgemerkt wordt dat het aantal inwoners van onze gemeente in de laatste kolom is geactualiseerd. In blok II is per belastingsoort de opbrengst mutatie 2009 t.o.v. 2008 in beeld gebracht.

65

In blok III is de verwachte belastingdruk van 2009 weergegeven. Uit blok III blijkt dat de belastingdruk in 2009 met 3,5% toeneemt. De komt enerzijds door een hogere opbrengst ozb en rioolrecht en anderzijds door een lagere opbrengst afvalstoffen.

I26.297 Gem.in Dr. 26.201

tot.opbr. bedrijven woningen won.p/inw won.per/inw. won.p/inwa ozb 3.961.562 885.424 3.076.138 116,98 87,53 117,41b reiniging 2.448.614 2.448.614 93,11 103,64 93,45c rioolrecht 1.477.532 161.543 1.315.989 50,04 73,20 50,23

d totaal 7.887.708 1.046.967 6.840.741 260,13 264,37 261,09

IItot.opbr. bedrijven woningen won.p/inw

a areaal 18.812 4.410 14.402a ozb (2,75%) 109.460 24.470 84.990a ozb (extra) 100.000 22.350 77.650b reiniging -320.150 -320.150c rioolrecht 429.168 46.922 382.246

d totaal 337.290 98.153 239.137 9,09 9,13

III26.297 Gem.in Dr. 26.201

tot.opbr. bedrijven woningen won.p/inw won.per/inw. won.p/inwa ozb 4.189.834 936.655 3.253.179 123,71 124,16b reiniging 2.128.464 0 2.128.464 80,94 81,24c rioolrecht 1.906.700 208.465 1.698.235 64,58 64,82

d totaal 8.224.998 1.145.120 7.079.878 269,23 270,21337.290 98.153 239.137 9,09 9,13

4,28% 9,37% 3,50% 3,50% 3,50%

belastingopbrengst en belastingdruk 2008

raming belastingopbrengst en belastingdruk 2009

Raming extra opbrengsten in MJB voor 2009

Als de gemiddelde stijging van de belastingdruk van alle Drentse gemeenten voor 2009 eveneens 3,5% bedraagt mag er van worden uitgegaan dat wij op plaats 6 van de Drentse ranglijst van 2008 kunnen blijven staan. Als de gemiddelde stijging in Drenthe lager is zullen wij hoger op de ranglijst komen. In de voorjaarsnota van 2009 kan bij de (nieuwe) kaderstelling voor 2010 voor het onderdeel belastingen hiermee rekening worden gehouden. Opgemerkt wordt dat ook het naast de provincie ook het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) jaarlijks een Atlas van de lokale lasten maakt. In dit document worden de woonlasten ( OZB, rioolrecht en reinigingsheffing; woning met gemiddelde waarde) voor een éénpersoonshuishouden en een meerpersoonshuishouden vermeld. Hieronder hebben wij de belastingdruk van de Drentse gemeenten in een schema weergegeven.

66

Belastingdruk 2008 (cijfers COELO)

0100200300400500600700800

Aa en H

unze

Assen

Borger-

Odoorn

Coevo

rden

De Wold

en

Emmen

Hooge

veen

Meppe

l

Midden

Dren

the

Noorde

nveld

Tynaa

rlo

Wes

terve

ld

Bed

rag

meerpersoonshuishouden

eenpersoonshuishouden

Gemiddeld is de belastingdruk 2008 in Drenthe voor éénpersoonshuishouden € 577 en voor meerpersoonshuishouden € 639. Onze gemeente ligt in 2008 ruim onder het gemiddelde met respectievelijk € 537 en € 589. In de nieuwe Coelo atlas zal de situatie 2009 worden geactualiseerd.

67

Weerstandsvermogen

Inleiding. De paragraaf weerstandsvermogen is een verplichte paragraaf. Volgens de Begrotingsvoorschriften (BBV) bestaat het weerstandsvermogen uit de relatie tussen de weerstandscapaciteit en risico’s. Onder weerstandscapaciteit wordt verstaan de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten te dekken. Onder risico’s wordt verstaan alle risico’s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiele betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Ervaringen tot dusverre. De ervaringen met deze paragraaf zijn positief. De paragraaf omvat een breed gezichtsveld waardoor extra inzicht en samenhang in de financiën en risico’s van de gemeente wordt verkregen. In de paragraaf zijn teksten en bedragen zo nodig geactualiseerd op basis van nieuwe ontwikkelingen en inzichten. In onze paragraaf zijn de risico’s en de weerstandscapaciteit in geldbedragen uitgedrukt. De som hiervan behoeft niet per definitie voor 100% aan elkaar gelijk te zijn. Tot dusverre zijn er geen verontrustende signalen geweest dat de niet afgedekte risico’s hoger zijn dan de totale weerstandscapaciteit. De provincie gaat ook meer toezien op de ontwikkeling van deze paragraaf. Door de paragrafen van de Drentse gemeenten met elkaar te vergelijken kan van elkaar worden geleerd en kunnen de paragrafen verder worden geoptimaliseerd. Recente ontwikkelingen. In de paragraaf van 2008 is reeds opgemerkt dat door de afschaffing van het gebruikersdeel ozb voor woningen in 2006 en door het maximeren van de tarieven het autonome belastinggebied van gemeenten is ingeperkt. Het maximeren van de tarieven ozb is nu door het Rijk vervangen in het stellen van een macronorm voor de opbrengst ozb. Gevolg hiervan is dat tegenvallers moeilijker door een hogere opbrengst ozb kunnen worden opgevangen. Onze gemeente heeft dit nadeel voor een groot deel kunnen compenseren door invoering van een rioolheffing. Robuustheid begroting. Het weerstandsvermogen in relatie tot de risico’s geeft de mate van robuustheid van onze begroting aan. Dit is van belang om onvoorziene financiële tegenvallers beter te kunnen opvangen. In de paragraaf financieel fundament wordt verder ingegaan op welke wijze de begroting en meerjarenbegroting van een stevig financieel fundament kan worden voorzien. Weerstandscapaciteit. Voorbeelden van weerstandscapaciteit zijn de in de begroting opgenomen bedragen voor o.a. onvoorzien en de reserves waaronder ook de stille reserves. Stille reserves zijn reserves die in feite niet zichtbaar aanwezig zijn. Deze reserves kunnen actueel worden als b.v. een gemeentelijk gebouw of perceel grond wordt verkocht en de opbrengst hoger is dan de boekwaarde. Door deze paragraaf ontstaat meer inzicht in het feit in hoeverre weerstandscapaciteit aanwezig is om tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van de (kern)taken.

68

Risico’s. Heel veel risico’s vallen onder de noemer normale risico’s. Dat zijn risico’s die kunnen worden gedekt door het afsluiten van verzekeringen of door een voorziening hiervoor te vormen. De voor deze paragraaf relevante risico’s zijn die risico’s die moeilijk op andere wijze zijn te ondervangen en die in feite ook moeilijk in een geldbedrag zijn uit te drukken. Voorbeelden van risico’s die tot deze paragraaf weerstandsvermogen behoren zijn de risico’s die onze gemeente loopt als ondernemer of bedrijf. Deze risico’s hangen vooral samen hangen met de grondexploitatie, gebiedsuitbreiding, publiek- en private samenwerkingen (PPS), de sociale structuur (bij conjunctuurschommelingen), de open-einde regelingen en de uitkeringen van derden (b.v. de Gemeentefondsuitkering van het Rijk). Norm. Omdat met de risico’s verschillend door gemeenten wordt omgegaan en de uitgaven en inkomsten ook verschillend worden verantwoord (b.v. als investering of exploitatie), is geen algemeen landelijke norm ontwikkeld voor een gewenste hoogte van de weerstandscapaciteit en is ook niet omschreven welke risico’s wel of niet relevant zijn. Onze gemeente heeft de weerstandscapaciteit en de risico’s daarom zelf in beeld gebracht en een eigen beleidslijn geformuleerd over de gewenste weerstandscapaciteit in relatie tot de risico’s. Beleid tot dusverre. Tot 2004 werd jaarlijks een opsomming gegeven van de risico’s zonder dat de risico’s in geldbedragen werden uitgedrukt. Alleen de algemene bufferreserve van de gemeente werd uitgedrukt in een bedrag van € 300 per inwoner en voor de buffer van de grondexploitatie was een bedrag beschikbaar van € 1 mln.. Er was weinig inzicht in het feit of deze twee bedragen/buffers voldoende hoog zijn om onvoorziene tegenvallers op te kunnen vangen. Vanaf 2004 zijn de risico’s van de gemeente daarom in geldbedragen uitgedrukt (gekwantificeerd). Doel hiervan was de totale weerstandscapaciteit beter financieel af te kunnen stemmen op het totaal van de risico’s. Hierdoor kan beter worden beoordeeld of de weerstandscapaciteit voldoende hoog is. Wel wordt opgemerkt dat de berekende risicobedragen in veel gevallen een indicatief karakter hebben. Beschikbare weerstandcapaciteit per 1-1-2009 De totaal beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit de volgende onderdelen;

1. De post onvoorzien (structureel en incidenteel). 2. De beschikbare bufferreserve algemeen 3. De beschikbare bufferreserve grondexploitatie 4. De vrije reserve 5. De reserve begrotingssaldo 6. De nog te benutten belastingcapaciteit 7. De stille reserves

Ad 1; Toelichting op de post onvoorzien. De post structureel onvoorzien is vanaf 2005 € 100.000. Dit bedrag is tot en met 2010 al volledig bestemd voor de investeringslasten MFA Nieuw Buinen voor het gebouwenonderhoud. Vanaf de begroting 2007 is een nieuw/extra bedrag voor structureel onvoorzien opgenomen van € 50.000. Inclusief een bedrag voor beleidsintensivering van € 30.000 is in 2009 € 80.000 beschikbaar voor structureel onvoorzien. Voor incidenteel onvoorzien is voor 2009 € 585.900 beschikbaar.

69

Ad 2; Toelichting beschikbare bufferreserve algemeen. In onze modelstaat reserves en voorzieningen is deze bufferreserve algemeen geraamd op een bedrag van € 7.860.000. Dit bedrag is gebaseerd op een bedrag van € 300 per inwoner en bedoeld om tegenvallers op te kunnen vangen. Een onttrekking aan deze buffer heeft exploitatiegevolgen omdat de rente van deze buffer als bate aan de exploitatie wordt toegerekend. Ad 3; Toelichting beschikbare bufferreserve grondexploitatie. De bufferreserve grondexploitatie is bedoeld om tegenvallers in de grondexploitatie op te kunnen vangen. De bufferreserve is in 2008 verhoogd van € 1,7 mln. naar € 1,9 mln. Ad 4; Toelichting vrije reserve. De raming van de hoogte van de vrije reserve bedraagt per 1-1-2009 € 2.371.744. Jaarlijks wordt € 520.000 aangewend voor toevoeging aan de incidentele geldmiddelen. Voor 2009 resteert hierdoor een bedrag van € 1.851.744. In tegenstelling tot de algemene bufferreserve heeft een onttrekking aan deze reserve geen exploitatiegevolgen omdat de rente van de vrije reserve op de reserve wordt bijgeschreven. Ad 5; Toelichting reserve begrotingssaldo. De reserve begrotingssaldo wordt zo veel mogelijk gevoed met eenmalige meevallers. Door de jaarlijkse rentebijschrijving kan in financieel moeilijke jaren een (structureel) bedrag aan deze reserve worden onttrokken. Richtlijn voor de reserve is o.a. een minimale looptijd van 10 jaar en een afbouw van het te onttrekken bedrag van 5% per jaar. In financiële goede jaren kan de onttrekking worden stopgezet om in financieel moeilijke jaren voldoende financiële middelen te hebben. Per 1-1-2009 is de hoogte van de reserve begrotingssaldo berekend op € 1.555.197. Ad 6; Toelichting nog te benutten belastingcapaciteit. Als een gemeente minder belasting heft dan als redelijk peil (= norm) van de eigen heffingen voor een artikel 12 gemeente geldt, wordt gesproken over een onbenutte (of nog te benutten) belastingcapaciteit. Omdat de totale opbrengst ozb is gemaximaliseerd door invoering van een macronorm wordt voor dit onderdeel geen onbenutte capaciteit meer berekend. In de begroting 2009 wordt een opbrengst rioolheffing geraamd van afgerond € 1.900.000. De totale rioolkosten inclusief de btw-component bedragen afgerond een bedrag van € 2 mln. De onbenutte belastingcapaciteit voor dit onderdeel bedraagt hierdoor nog afgerond € 100.000. Opgemerkt wordt, dat als de opbrengst rioolheffing in 2010 met € 100.000 wordt verhoogd de onbenutte belastingcapaciteit is teruggebracht tot nihil. Ad 7; Toelichting stille reserves. Vanaf 2005 is de hoogte van het bedrag voor de stille reserves zodanig berekend dat het totaalbedrag van de weerstandscapaciteit gelijk is aan het bedrag van de gekwantificeerde risico’s. De stille reserves kunnen worden omschreven als bezittingen van de gemeente die een hogere waarde hebben t.o.v. de waarde zoals verantwoord in de administratie. Een voorbeeld hiervan is dat een reeds afgeschreven gemeentelijk gebouw nog wel een (verkoop)waarde kan hebben. Voor de lange termijn staat nog gepland dat nader onderzoek naar de stille reserves zal worden gedaan.

70

Samenvatting weerstandscapaciteit; De weerstandscapaciteit van de jaren 2005 t/m 2009 kan als volgt in beeld worden gebracht: Weerstandscapaciteit 2009 2008 2007 2006 2005

1a. Str.onvoorzien t/m 2010 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 1b. Str.onvoorzien (vanaf 2007) 80.000 50.000 50.000 0 0 1c. incidenteel onvoorzien 585.900 585.900 586.000 586.000 586.000

2. Bufferreserve algemeen 7.860.000 7.891.100 7.891.200 7.897.500 7.908.000 3. Bufferres.grondexploitatie 1.900.000 1.700.000 1.500.000 1.350.000 1.000.000

4. Vrije reserve 1.851.744 2.566.761 1.825.435 1.782.000 1.900.000

5. Reserve begrotingssaldo 1.555.197 1.154.326 1.376.286 0 0

6. Onbenutte belastingcap. 100.000 522.468 1.040.000 1.525.000 752.500

subtotaal 14.032.841 14.570.555 14.368.921 13.240.500 12.246.500 7. Stille reserves 967.159 429.445 631.079 1.759.500 2.753.500

Totale weerstandscapaciteit 15.000.000 15.000.000 15.000.000 15.000.000 15.000.000

Risico’s. Zoals eerder opgemerkt werden de risico’s tot 2004 wel vermeld maar werden deze niet in geldbedragen uitgedrukt. Een waardeoordeel over onze weerstandscapaciteit ten opzichte van de risico’s van de gemeente was hierdoor niet of nauwelijks mogelijk. Nu onze risico’s wel gekwantificeerd zijn kan een beter waardeoordeel worden uitgesproken over de hoogte van de weerstandscapaciteit t.o.v. het totaalbedrag aan risico’s. De risico’s zijn in geld uitgedrukt voor een periode van 4 jaar. Dit is de termijn van zowel een regeerperiode als de termijn van de meerjarenbegroting. In dit geval dus t/m het jaar 2012. Risico 1; Gemeentefonds (accres). Om het geldelijk risico voor het Gemeentefonds te bepalen is gekeken naar de onderdelen van het Gemeentefonds waar de grootste risico’s worden gelopen. Dit betreft de onderdelen accres en behoedzaamheidreserve. De overige onderdelen kunnen bij normale omstandigheden redelijk goed worden ingeschat. Het accres kan in korte tijd fors schommelen. Met name als sprake is van rijksbezuinigingen en de rijksuitgaven hierdoor worden verlaagd zal dit direct van negatieve invloed zijn op het accres uit het Gemeentefonds. Om het risico in een geldbedrag te kunnen uitdrukken zal met bandbreedtes en aannames gewerkt moeten worden. In onze meerjarenbegroting is in het dekkingsplan uitgegaan van een accres per jaar van 36 punten. Dit is een bedrag van afgerond € 540.000 per jaar. Uitgaande van het feit dat het accres ook nul kan worden, betekent dit dat per jaar een risico wordt gelopen van € 540.000. In z’n totaliteit dus een risicobedrag van € 2.160.000 voor een periode van 4 jaar. Omdat het gemiddeld accres is gestegen t.o.v. het vorig jaar is het risicobedrag voor dit onderdeel toegenomen.

71

Risico 2; Gemeentefonds (behoedzaamheidreserve). De uitkering behoedzaamheidreserve is in onze begroting 2009 en meerjarenbegroting t/m 2012 geraamd op 50%. Het Rijk was voornemens de behoedzaamheidsreserve in 2008 te halveren maar is op het laatste moment op dit voornemen teruggekomen. Het totaal risicobedrag voor 2009-2012 is nu € 600.000 (4 * € 150.000). Omdat de halvering door het Rijk is teruggedraaid zit het risicobedrag weer grotendeels op het oude niveau van voor 2008. Risico 3; Gemeentefonds; centralisatie of decentralisatiegevolgen. De laatste jaren heeft het Rijk verantwoordelijkheden en daarmee ook gelden voor bepaalde beleidsvelden, zoals huisvesting onderwijs, de WWB en de WMO overgeheveld naar de gemeenten. De gemeenten lopen hierbij het risico dat de compensatie in geld onvoldoende is. Om voor volgende jaren een duidelijke leidraad voor het risicobedrag in beeld te krijgen wordt als richtlijn genomen het WMO-budget voor het eerstvolgend begrotingsjaar als totaal risicobedrag te benoemen voor in dit geval de periode 2009-2012. Het risicobedrag voor 2009-2012 bedraagt hierdoor afgerond € 2,5 mln. (= WMO budget 2009) Risico 4; Gemeentefonds (overige onderdelen). De overige risico’s Gemeentefonds zijn samengevat onder de noemer overige onderdelen. Bij dit onderdeel worden de mogelijke financiële gevolgen geraamd van de verschillen tussen landelijke ontwikkelingen en de ontwikkeling in onze gemeente. Dit betreft bijvoorbeeld het verschil tussen het landelijk beeld van de WOZ ontwikkelingen en het beeld in onze gemeente. Als de stijging in onze gemeente meer dan landelijk gemiddeld is zal sprake zijn van een hogere korting op Gemeentefonds. Door de afschaffing van het gebruikersdeel ozb in 2006 is het risicobedrag verlaagd tot afgerond € 150.000 per jaar. Voor een periode van 4 jaar moet dus rekening worden gehouden met een bedrag voor risico’s van € 600.000. Er is geen aanleiding dit bedrag te herzien. Risico 5; BTW-compensatiefonds (Bcf). Ingaande 1-1-2003 is het BTW compensatiefonds ingevoerd. Onze gemeente loopt risico dat minder BTW wordt gedeclareerd bij het BCF-fonds dan wordt ingehouden uit het Gemeentefonds. Dit risico wordt ingeschat op € 100.000 per jaar. Totaal dus € 400.000. Risico 6; WVG. Dit risico valt vanaf 2008 onder risico 3. Risico 7; Bodemsaneringskosten. De laatste jaren wordt scherper gekeken en ook gecontroleerd op schone grond verklaringen. Wanneer sprake is van gemeentelijk eigendom staat de gemeente zelf meestal voor de saneringskosten. Voor de weerstandsparagraaf zouden wij voor dit onderdeel conform voorgaande jaren willen volstaan met het ramen van een risicobedrag van € 100.000 per jaar. Totaal is dit dus € 400.000 voor een periode van 4 jaar. Risico 8; Planschades. Onze gemeente kan nog steeds op onvoorziene momenten worden geconfronteerd met planschadeclaims. Voor het risicobedrag wordt een normbedrag gehanteerd dat gelijk is aan het normbedrag dat wordt gehanteerd voor de bodemsaneringskosten. Dat wil zeggen dat met een bedrag van € 400.000 voor dit onderdeel kan worden volstaan.

72

Risico 9; Toerekening salariskosten aan investeringen. Op dit moment worden relatief gezien nog weinig salariskosten toegerekend aan projecten cq. investeringen. Door met name de nieuwe boekhoudvoorschriften (BBV) worden de gemeenten hiertoe ook meer gedwongen. Bij een teruggang van het aantal projecten bestaat het risico dat deze salariskosten niet kunnen worden gedekt door de projecten maar ten laste komen van de exploitatie. Voor 2009 wordt nog een totaalbedrag toegerekend van € 275.000, waarvan € 150.000 voor de Grondexploitatie en € 125.000 aan investeringen. Voor een periode van 4 jaar kan het totaal risicobedrag worden bepaald op € 1.100.000 (4 * € 275.000) Risico 10; Verzekeringen. Onze gemeente neemt deel aan het economisch en maatschappelijk verkeer. Dit is niet vrij van risico. Hiervoor zijn verschillende verzekeringen afgesloten. Echter niet alle risico’s zijn te dekken door het afsluiten van een polis en tevens is bij vele verzekeringen sprake van een eigen risico. Ook zal altijd risico worden gelopen voor overschrijding van het maximale bedrag voor de wettelijke aansprakelijkheid. Als norm voor het risico wordt dat per jaar als verzekeringspremie wordt betaald. Dit bedraagt afgerond € 200.000 per jaar. Voor een periode van 4 jaar wordt rekening gehouden met een risicobedrag van € 800.000. Risico 11; Procedures / claims. Het risico dat onze gemeente met (gerechtelijke) procedures en claims wordt geconfronteerd neemt door algemene economische en maatschappelijke ontwikkelingen en door de toename van de mondigheid van de burger jaarlijks toe. Het voor dit onderdeel te hanteren normbedrag is tot dusverre gesteld op 50% van het normbedrag dat is genomen voor het onderdeel verzekeringen. Dit betekent dus dat een risicobedrag van € 400.000 hiervoor wordt opgenomen. Risico 12; Garantieverplichtingen. Door de kredietcrisis is met meer dan normale belangstelling gekeken naar het totaalbedrag aan uitstaande garantieverplichtingen. Het totaalbedrag eind 2008 wordt geraamd op afgerond € 33 mln. waarvan € 30 mln. aan gegarandeerde geldleningen voor de woningbouwleningen en € 3 mln. voor garantieverstrekkingen van voor 1996 voor eigen woningen van particulieren. Door aflossingen neemt het risicobedrag jaarlijks af. Het risico dat de gemeente loopt is niet groot te noemen omdat o.a. achtervangconstructies (zoals b.v. het waarborgfonds) als 1e waarborg zijn ingebouwd. Als risiconorm is tot dusverre volstaan met een bedrag dat gelijk is aan 1% van de totale boekwaarde van de garanties. Dit komt overeen met een bedrag van € 33.000. Omdat de gemeente als garantsteller uiteindelijk nog wel kan worden aangesproken voor eventuele restant tekorten en het risico hierop door de wereldwijde kredietcrisis toeneemt, is het percentage voor dit onderdeel vanaf 2009 opgehoogd tot 2%. Voor een periode van 4 jaar is dit dus een risicobedrag van € 264.000 (4 * € 66.000). Risico 13; Renterisico’s a.g.v. fluctuaties op de gelden kapitaalmarkt. Op dit moment wordt voor het rentepercentage van de geldmarkt rekening gehouden met een percentage van 4% en voor de kapitaalmarkt met 5%. De rente van beide markten fluctueert het laatste jaar rondom deze percentages. Als risiconorm wordt tot dusverre uitgegaan van 1% per jaar. In tegenstelling tot voorgaande jaren is vanaf 2008 sprake van een financieringsoverschot. Door gebruik te hebben gemaakt van de mogelijkheden van vervroegde renteherzieningen is sprake van een afnemend renterisico. Op basis van de gegevens per 1-1-2009 bedraagt het renterisico voor de geldmarkt ca. € 40.000 per jaar (1% van ca. € 4 mln.). Voor 4 jaar is dit totaal € 160.000. Omdat sprake is van een financieringsoverschot behoeft voorshands geen risicobedrag voor de kapitaalmarkt te worden geraamd.

73

Risico 14; Gemeenschappelijke Regelingen. Voor gemeenschappelijke regelingen loopt de gemeente het risico dat tekorten achteraf moeten worden aangezuiverd. In de paragraaf verbonden partijen worden de gemeenschappelijke regelingen nader benoemd en toegelicht. De belangrijkste regelingen zijn de GGD, de RBD, het Recreatieschap en de beide werkvoorzieningschappen. Het financiële risico dat de gemeente loopt is per jaar bepaald op 25% van onze bijdrage. Dit betekent dat voor een periode van 4 jaar een risicobedrag wordt aangehouden dat gelijk is aan het totaal van één jaarlijkse bijdrage. De jaarlijkse bijdrage van onze gemeente voor de vier genoemde partijen voor 2009 wordt hierdoor berekend op een bedrag van afgerond € 924.500. Risico 15; Grondexploitatie. Dit onderdeel is vanaf 2005 expliciet geraamd bij de risico’s. In de paragraaf Grondbeleid wordt nader ingegaan op de financiële positie en op de risico’s van de grondexploitatie. In de paragraaf wordt toegelicht dat de solvabiliteit goed is d.w.z. dat bij directe beëindiging van de activiteiten de schulden volledig kunnen worden afgelost. Door toename van de risico’s is de bufferreserve grondexploitatie verhoogd tot een bedrag van € 1.900.000 per 1-1-2009. Risico 16; Overige nog in beeld in brengen risico’s. Nog niet alle risico’s zijn in beeld gebracht. Genoemd kan bijvoorbeeld worden het risico van de totale afschaffing ozb en het risico van calamiteiten in het onderhoud van kapitaalgoederen waaronder ook kan worden verstaan de risico’s die voortvloeien uit het beheer en onderhoud van de boven- en ondergrondse infrastructuur. Als risicobedrag voor alle nog in beeld te brengen risico’s is een bedrag geraamd van € 2.391.500. Samenvatting risico’s De risico’s van de jaren 2005 t/m 2009 kunnen als volgt in beeld worden gebracht: Risico's 2009 2008 2007 2006 2005

01. Gemeentefonds (accres) 2.160.000 1.980.000 1.200.000 1.200.000 1.200.00002. Gem.fds.(behoedzaamheidsres.) 600.000 296.000 585.000 585.000 003. Gem.fds.(centralisatie/decentr.) 2.500.000 2.200.000 1.300.000 1.225.000 1.000.00004. Gem.fds.(overige onderdelen) 600.000 600.000 600.000 600.000 1.000.00005. BTW-compensatiefonds 400.000 400.000 400.000 570.000 570.00006. WVG (m.i.v. 2008 bij onderdeel 3) 0 0 800.000 800.000 1.000.00007. Bodemsaneringskosten 400.000 400.000 400.000 400.000 400.00008. Planschades 400.000 400.000 400.000 400.000 400.00009. Toer.salariskosten aan invest. 1.100.000 1.260.000 1.260.000 1.600.000 2.400.00010. Verzekeringen 800.000 800.000 800.000 800.000 800.00011. Procedures / claims 400.000 400.000 400.000 400.000 400.00012. Garantieverplichtingen 264.000 180.000 180.000 180.000 180.00013. Renterisico's (kort- en langgeld) 160.000 120.000 160.000 440.000 560.00014. Gemeenschapp. Regelingen 924.500 815.000 800.000 800.000 800.00015. Grondexploitatie 1.900.000 1.700.000 1.500.000 1.350.000 1.000.000

Subtotaal 12.608.500 11.551.000 10.785.000 11.350.000 11.710.00016. Nog in beeld te brengen risico's 2.391.500 3.449.000 4.215.000 3.650.000 3.290.000

Totale risico's 15.000.000 15.000.000 15.000.000 15.000.000 15.000.000

74

Samenvatting weerstandsvermogen/risico’s De overzichten van de weerstandscapaciteit en risico’s kunnen als volgt in een samengevat overzicht worden weergegeven; Weerstandscapaciteit 2009 2008 2007 2006 2005

totaal van de punten 1a t/m 6 14.032.841 14.570.555 14.368.921 13.240.500 12.246.500Bij; stille reserves 967.159 429.445 631.079 1.759.500 2.753.500Totale weerstandscapaciteit 15.000.000 15.000.000 15.000.000 15.000.000 15.000.000

Risico'sTotaal van de punten 1 t/m 15 12.608.500 11.551.000 10.785.000 11.350.000 11.710.000Nog in beeld te brengen risico's 2.391.500 3.449.000 4.215.000 3.650.000 3.290.000Totale risico's 15.000.000 15.000.000 15.000.000 15.000.000 15.000.000

Conclusies. Onderdeel weerstandscapaciteit;

- De totale weerstandscapaciteit 2009 exclusief de stille reserves is per saldo ca. € 500.000 lager dan de weerstandscapaciteit 2008. De mutaties in 2009 betreffen met name een verlaging van de vrije reserve en de onbenutte belastingcapaciteit en een verhoging van de bufferreserve grondbedrijf en reserve begrotingssaldo.

- Omdat de totale weerstandscapaciteit is afgenomen neemt de toegerekende waarde van de omvang van de stille reserves met hetzelfde bedrag toe. Zoals bekend wordt voor de stille reserves het bedrag geraamd dat nodig is om het totaal aan weerstandsvermogen op een bedrag van € 15 mln. te krijgen.

Onderdeel risico’s;

- Het totaal bedrag van de risico’s exclusief de nog niet in beeld gebrachte risico’s is t.o.v. het vorig jaar met ruim € 1 mln. toegenomen. De hogere risico’s zitten vooral in de onderdelen Gemeentefonds (accres en behoedzaamheidsreserve), garantieverplichtingen en risico’s Grondexploitatie.

- Het bedrag van de nog niet in beeld gebrachte risico’s wordt voorlopig als sluitpost gezien om het totaal van de risico’s op een bedrag van € 15 mln. te laten eindigen (conform het totaal van de weerstandscapaciteit). De ruimte voor nadere invulling van de bedragen voor nog niet in beeld gebrachte risico’s is nu € 2.391.500. Ten opzichte van 2008 is dit een verlaging van afgerond € 1 mln.

Slotconclusie relatie weerstandscapaciteit met de risico’s. Het totaalbedrag van de weerstandscapaciteit wordt vergeleken met het totaal van de risico’s. Geconstateerd wordt een groei van de weerstandscapaciteit vanaf 2005 van € 12,2 mln. naar € 14,0 mln. en een toename van de in beeld gebrachte risico’s van € 11,7 mln. naar € 12,6 mln. Om op een totaalbedrag van € 15 mln. te komen is voor de stille reserves een bedrag nodig van € 967.159 en de ruimte voor de nog in beeld te brengen te risico’s is € 2.391.500. De weerstandscapaciteit van de gemeente in relatie tot de risico’s wordt op basis van deze geactualiseerde paragraaf nog steeds als voldoende beschouwd. Dit vertrouwen wordt vooral verkregen door het feit dat de weerstandscapaciteit is berekend voor een periode van slechts 1 jaar en de risico’s zijn gekwantificeerd voor een periode van 4 jaar. Toch wordt deze paragraaf weer afgesloten met de vertrouwde zinsnede dat behoedzaamheid en waakzaamheid te allen tijde blijft geboden.

75

Onderhoud kapitaalgoederen Inleiding. In deze paragraaf wordt het beleidskader omtrent het onderhoud van kapitaalgoederen zoals wegen, groen, riolering en gebouwen gegeven. Deze paragraaf geeft daarnaast een dwarsdoorsnede van de begroting, uitgaven voor onderhoud kapitaalgoederen komen immers op diverse beleidsvelden voor. Het voorzieningsniveau is bepalend voor de hoogte van de kwaliteit en de jaarlijkse onderhoud(slasten). Met het onderhoud van de kapitaalgoederen is een belangrijk deel van de begroting gemoeid. Een goed overzicht is daarom belangrijk om een goed inzicht te krijgen in de financiële positie. Verder wordt in deze paragraaf de stand van zaken weergegeven met betrekking tot het project “Vastgoed en geld”. Wegen. Gemeentelijk bezit:

Kapitaalgoed Eenheid Hoeveelheid Onderhouds- budget 2009

Verhardingen binnen en buiten bebouwde kom Rijbanen M2 2.105.820 Voetpaden M2 98.245 Fietspaden M2 297.074 Parkeervakken M2 102.035 Bushaltes M2 3.673 Totaal verhardingen M2 2.604.347 1.459.471Openbare Verlichting st 5.935 176.723Bruggen st 47 20.539Abri’s st 42 7.479Totaal 1.664.212

Financiering wegenonderhoud De financiering van het wegenonderhoud kan als volgt worden onderverdeeld: Klein onderhoud Onder klein onderhoud verstaan we het aanbrengen van slijtlagen, het dichten van scheuren in asfalt, het plaatselijk repareren van slechte plekken, het dichten van kleine gaten en het aanpakken van voorkomende calamiteiten. De gelden zijn opgenomen in de exploitatie. Groot onderhoud Dit zijn grootschalige onderhoudsprojecten. U treft ze aan op de meerjarenplanning. BOWG en ook in de begroting. Vanaf 2007 zijn ook deze gelden opgenomen in de exploitatie. De bedragen worden jaarlijks verhoogd met de vrijvallende kapitaallasten en een bedrag vanuit de post prijscompensatie. In het voorjaar wordt aan het college een onderhoudsvoorstel voorgelegd. Beleid klein onderhoud. Jaarlijks worden alle openbare verhardingen onderworpen aan een visuele inspectie. Op basis van deze inspectie wordt het rapport ‘klein wegenonderhoud’ opgesteld en aangeboden aan het college. Op prioriteit worden de calamiteiten en onderhoudsmaatregelen binnen het beschikbare budget uitgevoerd.

76

Beleid groot onderhoud. De verzamelde gegevens van de jaarlijkse visuele inspectie worden ingevoerd in het geautomatiseerde wegbeheersysteem. Na toetsing door de technische dienst ontstaat hieruit een technische en financiële onderhoudsplanning voor de komende drie jaar. Ieder voorjaar – na de weginspecties – wordt deze meerjarenplanning BOWG aangepast en vastgesteld door het college en ter kennisname gebracht aan de raad. Omdat onvoldoende wordt geïnvesteerd in wegenonderhoud, loopt de onderhoudsachterstand jaarlijks op. Het aantal projecten op de meerjarenonderhoudsplanning is hierdoor behoorlijk toegenomen. Om verantwoorde keuzes te kunnen maken tussen de projecten is door de afdeling BOWG een prioriteringssystematiek ontwikkeld. Zaken als verkeersveiligheid, de kans op mogelijke schadeclaims, comfort en de gevolgkosten bij uitstel van onderhoud worden hierbij betrokken. Immers, een weg kan er goed uitzien terwijl uitstel van onderhoud leidt tot hogere kosten op langere termijn. Middels de door de gemeenteraad goedgekeurde prioriteringssystematiek kan het college uitvoerings- en budgetkeuzes te maken. Meerjarenplanning. Voor het onderhoud van het totale openbare verhardingsoppervlak is jaarlijks € 2.083.000 nodig. Het huidige jaarbudget bedraagt € 1.459.471 waardoor de onderhoudsachterstand jaarlijks oploopt. Gevolg is dat vooral aan de laagste categorie wegen – de landbouwwegen – geen onderhoud meer wordt gepleegd. Door de jaarlijkse toevoeging van de vrijvallende kapitaallasten en een bedrag vanuit de post prijscompensatie, wordt de komende jaren een forse stap gezet om het onderhoudsbudget op niveau te krijgen. Openbare Verlichting. Vervanging van de openbare verlichting vindt zo mogelijk plaats bij reconstructie-werkzaamheden aan de weg. De financiering vond tot voor kort plaats via het wegenonderhoudbudget. Omdat het wenselijk was deze financiële stromen te scheiden, is een gemeentelijk verlichtingsplan opgesteld. Naast de bestaande knelpunten, zijn hierin ook de reguliere vervangingen van masten en armaturen opgenomen. Het plan is in het najaar van 2007 definitief vastgesteld. Het plan voorziet in een kostendekkende financiering voor de komende 10 jaar. In 2009 wordt € 160.000,- geïnvesteerd in de vervanging van verouderde masten en armaturen. Door de intreding van de electriciteitswet is het in de toekomst wellicht mogelijk voor levering, plaatsing, beheer en onderhoud van lichtmasten over te stappen op andere leveranciers. De provincies Groningen en Drenthe en een groot aantal gemeenten, waaronder ook Borger-Odoorn, hebben de juridische mogelijkheden en de status van de huidige overeenkomst met energiebedrijf Essent onderzocht. Inmiddels is een gezamenlijk vervolgtraject ingezet met als doel om de bestaande samenwerkingsovereenkomst met Essent in 2009 te ontbinden. Ook wordt bekeken of vervolgens in gezamenlijkheid het beheer en onderhoud kan worden aanbesteed aan een (nieuwe) marktpartij.

77

Groen. Gemeentelijk bezit Totaal openbaar groen inclusief sport, begraafplaatsen, groen rond scholen, dorpshuizen en sportzalen Kapitaalgoed Eenheid Hoeveelheid Bomen st 49.676 Bos(plantsoen) M2 2.837.448 Heesters M2 139.446 Gras/ gazon M2 1.908.460 Sportvelden M2 329.253 Bermen M2 2.637.825 Waterpartijen M2 279.593 In gebruik gegeven grond M2 244.749 Totaal oppervlakte groen M2 8.376.774

De kengetallen van groen zijn in 2008 bijgewerkt. Van een aantal nieuwe bestemmingsplannen en renovatieprojecten dient het groen nog te worden ingemeten en toegevoegd. Beleid. In 2006 is het groen aan een visuele inspectie onderworpen. Referentie was kwaliteitsniveau 3, vastgesteld in het integraal groenbeleidsplan. Op basis van deze inspectie is het rapport ‘Meerjarenplanning groen’ Groeninspectie 2006 opgesteld en als bijlage bij de groenbeleidsvisie ‘Groen moet je doen’ vastgesteld. In de meerjarenplanning is aangegeven in welke wijken plantsoenen en bomen (boombestanden) gerenoveerd moeten worden en waar achterstallig groenonderhoud is geconstateerd. De raad kent de financiële consequenties van dit beleid en heeft middels het project “Vastgoed & geld” extra financiële ruimte gecreëerd om dit beleid met kleine stappen te verwezenlijken. De investeringen met de extra beschikbare middelen in het groenonderhoud betekent dat we met het onderhoud in de pas kunnen gaan lopen. Voor het renoveren van groen zullen de projecten op de meerjarenonderhoudsplanning doorschuiven zolang deze niet meegenomen kunnen worden in combinatie met een reconstructie van wegen of projecten van riolering/ afkoppeling. Omdat onvoldoende wordt geïnvesteerd in het renoveren van groen, loopt de onderhoudsachterstand jaarlijks op. De projecten op de meerjarenonderhoudsplanning schuiven daardoor steeds een jaar door en nemen in aantal toe. Het vervangen van het groen wordt zoveel mogelijk uitgevoerd tijdens reconstructie van wegen of projecten van riolering/ afkoppeling. In het groenbeleidsplan is slechts het openbaar groen uitgewerkt; groen op sportvelden begraafplaatsen en groen rond scholen, dorpshuizen en sportzalen is in de financiële berekening niet meegenomen. Voor het groen op begraafplaatsen is het groenbeleid inmiddels nader uitgewerkt in de visie begraafplaatsen gemeente Borger-Odoorn ‘Ruimte voor de laatste rustplaats’ 2008-2018. Financiën Eind 2006 is het groenbeleidsplan door de raad vastgesteld. Hierdoor wordt vanaf 2008 € 102.000 extra beschikbaar gesteld voor groenonderhoud van het openbaar groen. Voor het wegwerken van achterstallig onderhoud is € 893.000 nodig. Dit bedrag is nog niet beschikbaar gesteld. Voor de renovatie van plantsoenen in oude wijken en voor het vervangen en dunnen van bomen (-rijen) is reeds een meerjarenplanning (groeninspectie 2006) gemaakt. Van het bestaande groenareaal dient 2% tot 5% per jaar gerenoveerd of vervangen te worden.In het groenbeleidsplan is aangegeven dat voor herinrichting en renovatie van plantsoenen totaal € 440.000 benodigd is. Dit bedrag is nog niet beschikbaar gesteld.

78

Voor het wegwerken van onderhoudsachterstanden aan Vastgoed is vanaf de begroting 2008 structureel € 236.300 beschikbaar gesteld. In 2009 is dit bedrag met € 100.000 verhoogd. Voor het groen wordt vanuit deze post in 2009 indien mogelijk een bedrag beschikbaar gesteld. Uitvoering renovatie Van het bestaande groenareaal dient 2% tot 5% per jaar gerenoveerd of vervangen te worden. Het budget dat beschikbaar komt voor groen, zal naar verwachting onvoldoende zijn om een volwaardig renovatieprogramma uit te voeren. Uitvoering (groot) groenonderhoud Voor groenonderhoud is vanaf 2008 € 102.000 extra beschikbaar gesteld. Dit bedrag zal in 2009 voornamelijk worden besteed aan werkzaamheden die niet jaarlijks, maar een keer in de 5 á 10 jaar moeten worden uitgevoerd. Gedacht kan worden aan de volgende werkzaamheden: Dieptebemesten van de monumentale bomen op diverse (jonge en oude) brinken, snoeien bosplantsoen/ singels, actualiseren/ inmeten groenbeheergegevens, dunnen bossen, verwijderen waterplanten in vijvers e.d. Riolering. Gemeentelijk bezit: Kapitaalgoed Eenheid Hoeveelheid Vrijvervalriolering km 210Drukriool km 130Rioolgemalen st 469Bergbezinkbasin st 1Aansluitingen (m.b.t rioolrecht) st 12.435Straatkolken st 11.125Totaal onderhoudsbudget riolen 2009 (incl. eigen dienst) € 748.098Kapitaallasten 2009 € 996.171Reservering kapitaallasten riolen (€ 440.000 te investeren) € 35.271Reservering kapitaallasten GRP (€ 1.140.000 te investeren) € 90.971IBA’s st 96

De totale vervangingswaarde van de ondergrondse infrastructuur van de gemeente Borger-Odoorn bedraagt ruim € 30 miljoen. Gemeentelijk rioleringsplan. Het huidige GRP dateert uit het jaar 2000. In dit GRP is onder meer het beleid met betrekking tot aanleg riolering buitengebied en de verplichtingen ten gevolge van de basisinspanning vastgelegd. Het GRP had een looptijd tot 1 januari 2005. In het kader van de OAS (Optimalisatie Afvalwater Systeem) en het Waterplan is de looptijd verlengd. In de planning ligt dat in 2009 een nieuw GRP wordt vastgesteld. De eventuele financiële gevolgen van het nieuwe GRP worden meegenomen in de begroting 2010. De gemeente heeft, in samenwerking met de waterschappen en de provincie, een waterplan opgesteld. Dit plan is in december 2004 door de gemeenteraad vastgesteld. Het Regionaal Bestuursakkoord Water is op 16 september 2005 getekend.

79

Afkoppelen. De in het GRP aangegeven 40 HA wordt ruimschoots gehaald. De benodigde middelen zijn toereikend. Onderhoud van bestaande stelsels en systemen. De kosten voor het onderhoud van de bestaande stelsels en systemen zijn opgenomen in de beheersbegroting. Doordat in de afgelopen jaren steeds uitgegaan is van de nullijn staan enkele onderhoudsbudgetten onder druk. Renovatie en vervanging riolen en gemalen. De kapitaalslasten van renovatie en vervanging riolen en gemalen zijn opgenomen in de beheersbegroting. Deze stelpost is op basis van de kwaliteit van ons stelselsysteem voldoende. Gebouwen. Gemeentelijk bezit:

Kern Oppervlakte in m2 BVO 2009

Aantal gebouwen 2008

Aantal gebouwen 2009

Borger 11.252 23 23 Buinen 467 1 1 Buinerveen 138 1 1 Drouwenermond 311 1 1 Ees 917 2 2 1e Exloërmond 0 1 0 2e Exloërmond 7.204 7 5 Exloo 11.628 18 16 Klijndijk 784 3 3 Nieuw Buinen 4.529 13 12 Odoorn 3.288 8 7 Odoornerveen 578 1 1 Valthe 924 4 4 Valthermond 5.571 11 10 Totaal 47.591 94 86

Prognose gemeentelijke bezittingen per 01-01-2009. Vastgoedbeleid gebouwen Het vastgoedbeleid is er onder andere op gebaseerd dat een beleidsafdeling die behoefte heeft aan huisvesting voor bepaalde functies ook verantwoordelijk is voor de dekking van de kosten. In 2009 zal dit principe verder worden doorgevoerd, zowel in de praktijk als in de begroting. Het afstoten van het ‘overig vastgoed’ is inmiddels in gang gezet en zal in 2009 worden vervolgd. Per 1 januari 2009 wordt een afname van het gemeentelijk bezit verwacht, zowel in m2 BVO als in absolute aantallen gebouwen. Deze verwachting is onder andere gebaseerd op de ontwikkelingen binnen het project Kern & Kader. Door de circa 3% afname van de oppervlakte in bezit zijnde gebouwen zal het tekort voor de gebouwen ook iets teruglopen. In 2009 is een budget voor regulier onderhoud beschikbaar van € 648.828. In 2010 wordt dit bedrag voor de laatste keer verhoogd met € 70.000. Nodig is een budget van € 1.728.000 waardoor er in 2010 een tekort is van € 1.009.172. In 2009 zal een actualisatie plaatsvinden van de

80

kengetallen voor de gebouwen waardoor in de begroting 2010 weer een goed onderbouwde stand van zaken kan worden gepresenteerd. Vastgoed en geld De gemeente heeft onderhoudsachterstanden bij de wegen, in het groen en aan gemeentelijke gebouwen. In 2007 is de doelstelling geformuleerd om in 2018 geen onderhoudsachterstanden meer te hebben en om de begroting afgestemd te krijgen op de volledige onderhoudsbehoefte. Deze doelstelling heeft het college aan de raad voorgelegd en die is door de raad onderschreven. In 2008 is een begin gemaakt met het structureel opnemen van geld (€ 394.528) in de begroting middels een budget Vastgoed. Dit geld is opgenomen voor het weg werken van onderhoudsachterstanden bij wegen, groen en gebouwen en het op het gewenste niveau krijgen van de onderhoudsbegroting. In eerste instantie betreft het voor 2008 middelen die zijn ingezet om de onderhoudsachterstand minder groot te laten worden. In de begroting 2009 wordt het beschikbare vastgoedbudget nogmaals verhoogd met € 100.000 tot een bedrag van € 494.528. Een deel van dit bedrag is bij de begrotingsbehandeling 2008 reeds structureel ingevuld. Het vastgoedbudget is in 2009 als volgt verdeeld over de verschillende vastgoedonderdelen (conform besluit bij begroting 2008): Programmabegroting 2009: - onderhoudsbudget o.b.v. uitkomsten groenbeleidsplan € 102.000 - uitbreiding groenareaal € 50.000 - gefaseerde uitvoering onderhoud bruggen Valthermond € 3.228 - extra kosten bebording ivm slechte onderhoudstoestand wegen € 3.000 - nader te bestemmen (afhankelijk van prioriteit) € 336.300 Bij de behandeling van de begroting 2009 zal het nader te bestemmen ad € 336.300 bedrag weer opnieuw worden verdeeld over de verschillende vastgoedonderdelen. In 2009 wordt verder gegaan met het zoeken naar mogelijkheden om vastgoedareaal te herverdelen om daarmee een besparing te bewerkstelligen. Gekeken wordt daarbij o.a. naar de volgende zaken. Binnen het project Kern en Kader zal verder gewerkt worden aan de herverdeling van maatschappelijke functies. Dit leidt in een aantal gevallen tot het afstoten van gebouwen. Bij herinrichtingsprojecten van groen is een sobere en doelmatige inrichting een belangrijk uitgangspunt. Bij wegen zal de discussie opgestart worden met de vraag of je in alle gevallen alle landbouwwegen eenzelfde onderhoudsniveau wil/moet geven. Verder zullen waar mogelijk werkzaamheden van de verschillende disciplines gecombineerd worden waardoor er mogelijk incidentele besparingen op het budget zijn. Een jaarlijkse structurele verhoging van het budget is noodzakelijk om de doelstelling voor 2018 te realiseren.

81

Financiering

Algemeen Sinds 1 januari 2001 is de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet FIDO) van kracht. De belangrijkste uitgangspunten van de Wet FIDO zijn het bevorderen van een solide financiering en kredietwaardigheid van de decentrale overheden alsmede het beheersen van renterisico’s. Om dit te bereiken worden in de Wet FIDO diverse regels gesteld. Gemeentefinanciering Financiering voor een periode van een jaar en langer worden enkel aangetrokken ten behoeve van de uitoefening van de publieke taak. De financiering met externe financieringsmiddelen wordt zoveel mogelijk beperkt door primair de beschikbare interne financieringsmiddelen (reserves en voorzieningen) te gebruiken teneinde het renteresultaat te optimaliseren. Toegestane instrumenten bij het aantrekken van financieringen zijn uitsluitend onderhandse leningen (geldleningen waarbij rechtstreeks contact bestaat tussen geldgever en geldnemer). Bij het aantrekken van een nieuwe vaste geldlening worden minimaal 2 offertes gevraagd. Financieringsomvang Gemeenten verkeren structureel in een situatie van financieringsbehoefte. Dit houdt verband met het, volgens de boekhoudvoorschriften voorgeschreven, stelsel van baten en lasten. Volgens dit stelsel worden de lasten gespreid over de jaren waarin de investering wordt afgeschreven. Het is van belang dat de lasten en de baten hierbij in evenwicht zijn. (verschil = begrotingssaldo). Gelijktijdig leidt dit voor gemeenten tot de noodzaak om investeringen te financieren. Zoals hierboven is aangeven houdt de financieringsomvang hoofdzakelijk verband met de hoogte van de totale kapitaalschuld. Het verschil tussen de boekwaarde van de investeringen en de financieringsmiddelen wordt in onderstaande tabel zichtbaar gemaakt Financieringspositie per 1 januari 2008 2009Boekwaarde geactiveerde investeringen 63.404.683 60.245.192

Reserves -24.655.439 -25.832.868Voorzieningen -3.702.523 -3.716.631Geldleningen -38.285.233 -34.777.165Totaal financieringsmidddelen -66.643.195 -64.326.664

Financieringspositie -3.238.512 -4.081.472

We verkeren in de omstandigheid van een financieringsoverschot bij de begroting. Dit overschot wordt uitgezet in rekening courant. Het besluit om het totale wegenonderhoud en de onderwijshuisvesting in exploitatie te brengen draagt ertoe bij, dat de totale financieringslast bij ongewijzigd beleid in de komende jaren zal afnemen, hetgeen leidt tot lagere renterisico’s. Overigens is door de nieuwe boekhoudvoorschriften de vrijheid van gemeenten om willekeurig zaken te gaan activeren verder beperkt. Op termijn zal dit de onderlinge vergelijking tussen gemeenten ten goede komen.

82

Kasbeheer Het liquiditeitsgebruik wordt beperkt door de geldstromen op gemeenteniveau op elkaar en op de liquiditeitenplanning af te stemmen. Hierbij wordt er op toegezien dat de liquiditeitspositie voldoende is om te garanderen dat de verplichtingen tijdig worden nagekomen. Het betalingsverkeer wordt zoveel mogelijk elektronisch uitgevoerd via de BNG (NV Bank Nederlandse Gemeenten). Toegestane instrumenten bij het aantrekken van kortlopende middelen zijn daggeld, kasgeldleningen en kredietlimiet op rekening courant. Bij het uitzetten van gelden zijn dit daggeld, rekening courant en deposito’s. De gemeentelijke kaspositie is dagelijks aan schommelingen onderhevig. Om de saldi optimaal te beheren wordt gebruik gemaakt van het pakket van de BNG. Op basis van dit arrangement trekt de bank voor de gemeente daggelden aan bij een schuld in rekening courant en zet de bank daggeld uit bij een tegoed in rekening courant. Het voordeel hiervan is dat de tarieven van daggeld gunstiger zijn dan de tarieven voor rekening courant. Kasgeldlimiet Een belangrijk uitgangspunt van de wet FIDO is het vermijden van grote fluctuaties in de rentelasten van openbare lichamen. Om een grens te stellen aan kortlopende financiering is in de wet FIDO de kasgeldlimiet opgenomen. De kasgeldlimiet wordt bepaald door het begrotingstotaal bij aanvang van het dienstjaar te vermenigvuldigen met een bij ministeriële regeling vastgesteld percentage van 8,5. Bij overschrijding van de kasgeldlimiet moet een vaste geldlening worden aangetrokken of moet gemotiveerd bij de provincie worden aangegeven waarom hiervan wordt afgeweken. Overschrijding kasgeldlimiet en rechtmatigheid Voor 2009 bedraagt ons kasgeldlimiet € 4.864.877. (8,5% van € 57.233.855). Ons financieringsoverschot per 1 januari 2009 bedraagt afgerond € 4 miljoen. De verwachting is dan ook ruimschoots binnen de normen van de Wet FIDO gebleven wordt, waardoor we de rechtmatigheidtoets op dit onderdeel kunnen doorstaan. Renteontwikkeling Als gevolg van de financiële crisis in de wereld is de kapitaal- en geldmarkt op dit moment erg grillig. Onze gehanteerde rentepercentages , zoals die hieronder zijn weergegeven, komen hiermee onder druk te staan. Indien er aanleiding toe bestaat zullen we bij de kaderstelling voor de begroting 2010 in de voorjaarsnota 2009 met een voorstel tot aanpassing komen. Door in 2009 ook de onderwijshuisvesting in exploitatie te brengen, zal de behoefte een beroep te doen op de gelden kapitaalmarkt nog verder afnemen. De verwachting is dan ook dat we op korte termijn weinig hinder zullen ondervinden van de gebeurtenissen op de financiële markten. Ons rentebeleid is zodanig ingericht dat wekelijks op actuele rente ontwikkelingen kan worden ingesprongen. Gehanteerde rentepercentages Conform de kaderstelling door de raad worden in de begroting de volgende rentepercentages gehanteerd: • Rente kort geld 4,0% • Rente lang geld 5,0% • Rente uitgezette middelen 2,0% • Rentetoevoeging bestemmingsreserves 5,0% • Omslagpercentage kapitaallasten 5,0%* * Het verschil tussen de rekenrente voor kapitaallasten en de werkelijke rentelasten komt tot uitdrukking in het saldo van de financieringsfunctie

83

Renterisico/renterisiconorm Gemeenten moeten rapporteren over het renterisico dat zij over de vaste schuld lopen. Het renterisico op de vaste schuld is in de wet FIDO omschreven als: "de mate waarin het saldo van de rentelasten en de rentebaten van een openbaar lichaam verandert door wijzigingen in het rentepercentage op leningen en uitzettingen met een oorspronkelijke rentetypische looptijd van een jaar of langer". Het renterisico op de vaste schuld moet voldoen aan de renterisiconorm; deze norm is in een wettelijke uitvoeringsregeling uitgewerkt als een bedrag ter hoogte van 20% van de vaste schuld. Het renterisico op de vaste schuld bestaat uit twee componenten te weten renteherziening en herfinanciering. De berekening van het renterisico op de vaste schuld vindt plaats volgens een wettelijk voorgeschreven model.

2008 2009 2010 2011 2012

renteherziening1a op vaste schuld 2.496 0 508 8168 01b op uitgezette lange leningen2 netto renteherziening (1a-1b) 2496 0 508 8168 0

vaste schuld/verstrekte leningen3a nieuw aangetrokken vaste schuld 0 0 0 0 03b nieuw uitgezette lange leningen4 netto nieuwe schuld (3a -3b) 0 0 0 0 0

5 betaalde aflossingen 3.507 3.507 3.342 3.342 3.342

6 herfinanciering (laagste 4 en 5) 0 0 508 0 0

7 renterisico op vaste schuld (2+6) 2.496 0 1.016 8.168 0

Renterisiconorm8 stand vaste schuld 38.285 34.773 31.266 27.924 24.5829 vastgesteld percentage 20 20 20 20 2010 renterisiconorm (8*9/100) 7.657 6.955 6.253 5.585 4.916

Toets renterisiconormrenterisiconorm (10) 7.657 6.955 6.253 5.585 4.916renterisico op vaste schuld (7) 2.496 0 1.016 8.168 0

11 ruimte (10-7) 5.161 6.955 5.237 -2.583 4.916

Berekening renterisico op de vaste schuld jaarbedragen x € 1.000

De conclusie die uit bovenstaande tabel getrokken kan worden, is dat onze financieringspositie voor de begrotingsjaren 2009– 2012 niet extreem gevoelig is voor veranderingen, en dat dit niet leidt tot een verhoogd risico. Het moment van de renteherziening van de geldlening in 2011 zal nauwlettend in de gaten worden gehouden.

84

Leningen portefeuille In onderstaand overzicht geven wij de mutaties in de leningenportefeuille weer: (bedragen x € 1.000). Omschrijving bedrag in € gemiddelde rente invloed op de gemiddelde

rente

Stand 1 januari 2009 34.773 4,29 Nieuwe leningen - -Reguliere aflossingen 3.507 - -Vervroegde aflossingen - - -

Stand per 31 december 2009 31.266 4,29 Verstrekte leningen De verstrekte langlopende leningen betreffen voornamelijk leningen, verstrekt aan de Bank Nederlandse Gemeenten (belegging verkoopopbrengsten aandelen Bouwfonds), aan (welzijns)instellingen die een publiek belang behartigen en aan ambtenaren (op basis van vastgestelde arbeidsvoorwaarden). Het risico dat de gemeente bij de uitstaande geldleningen loopt, kan als minimaal worden beschouwd. Verstrekte geldleningen (x € 1.000) Risicogroep

restant % restant %Overheidsbanken 1.306 20,34 1.327 37,39Woningbouwcorporaties - - - -Overige 5.116 79,66 2.222 62,61Totaal 6.422 100,00 3.549 100,00

2008 2009

De daling ten opzichte van begroting 2008 is grotendeels het gevolg van de aflossing van de hypothecaire geldlening door de Nederlandse Vakantiegroep B.V. eind 2007. Intern liquiditeitsbeheer Het opstellen van interne liquiditeitsprognoses is niet eenvoudig te realiseren. Weliswaar is de liquiditeitsontwikkeling van de reguliere inkomsten en uitgaven steeds beter te plannen doch het inschatten van investeringsuitgaven en grondverkopen is minder eenvoudig. Getracht zal worden hierin stap voor stap verbeteringen aan te brengen.

85

Bedrijfsvoering

Algemeen De “bedrijfsvoering” faciliteert de uitvoering van de gemeentelijke taken. Hoe beter de bedrijfsvoering is geregeld, des te beter zullen de gestelde doelen kunnen worden gerealiseerd. Steeds zal echter de afweging moeten worden gemaakt welke kwaliteit gewenst is tegen welk kostenniveau. Onderzoeken ex artikel 213 a Gemeentewet De volgende onderzoeken, welke u zou kunnen zien als onderzoeken ex artikel 213 a Gemeentewet, vinden plaats/zullen in 2009 worden opgepakt: 1. In 2009 en volgende jaren zal het onderzoek worden voortgezet in hoeverre samenwerking met

andere gemeenten op bepaalde werkterreinen zowel in kwalitatief, organisatorisch als in financieel opzicht aantrekkelijk zal zijn. Voorlopig ligt in dit verband de nadruk vooral op samenwerking met de gemeenten Emmen en Coevorden.

2. In 2008 is, met externe begeleiding en in EGEM-verband, een I-MOP (meerjaren ontwikkelingsprogramma op ICT-terrein) tot stand gekomen en vastgesteld. Daarnaast is onze gemeente in 2008 aangesloten bij DIMPACT, een informatie-ontwikkelingsproject waaraan ook de gemeenten Emmen en Coevorden deelnemen. Als volgende stap zal in 2009 naar verwachting samen met de gemeenten Emmen en Coevorden een gezamenlijk I-MOP tot stand komen.

3. In 2008 heeft de gemeente Emmen voor onze gemeente de interne control op juridisch en financieel gebied (rechtmatigheid) verzorgd. Op basis van de opgedane (positieve) ervaringen zijn wij voornemens deze vormgeving van deze interne control te continueren.

4. In 2008 zijn de contouren vastgelegd voor de nieuwe wijze waarop wij van plan zijn de gemeentelijke taken te organiseren. Wij hebben een werkgroep belast met de nadere uitwerking van het concept. Begin 2009 zullen concrete uitwerkingsvoorstellen worden aangedragen en zal duidelijkheid ontstaan over een reëel tijdpad.

5. De dienstverlening van de afdeling BORG is vastgelegd in de nota “Afdeling BORG in 2010”. In 2009 zijn wij voornemens te onderzoeken hoe het dienstverleningsconcept en het takenpakket van deze afdeling er na 2010 uit zou moeten zien.

6. In de 2e helft van 2008 is een onderzoek gestart naar de kostendekkendheid van de bestemmingsheffingen leges burgerzaken, lijkbezorgingrechten en bouwleges. Dit onderzoek maakt deel uit van de samenwerking op het gebied van control tussen de gemeenten Coevorden, Emmen en Borger-Odoorn.

P&O Organisatieontwikkeling Als vervolg op de notities “Organisatie-ontwikkeling Borger-Odoorn” en de daarop gebaseerde P&O-nota “Quo Vadis?” is eind 2008 de notitie “Op weg naar een nieuwe organisatie” vastgesteld. Basisgedachte achter de nieuwe organisatievorm is het centrale klantcentrum, aangevuld met een tweetal back-offices en de concernbrede middelenondersteuning. Op deze wijze is naar onze overtuiging beter een klantgerichte en vraaggerichte dienstverlening mogelijk, zonder daarbij concessies te doen ten aanzien van de kwaliteit van het te leveren product. Het concept is nu helder. De nadere invulling wordt voorbereid door een werkgroep van kwartiermakers, aangevuld met specifieke deskundigheid op het terrein van P&O en ICT. Een implementatie in fases ligt voor de hand. In 2011 moet minimaal in de praktijk merkbaar zijn dat

86

volgens de principes van het nieuwe dienstverleningsconcept worden gewerkt. Ondanks het principe “mens-volgt-werk” zal een (aanzienlijk) deel van het personeel moeten switchen naar een andere afdeling of een andere leidinggevende krijgen. Bovendien zal in de toekomst veel nadrukkelijker sturing op basis van specifieke competenties plaatsvinden. Op tal van beleidsvelden wordt bezien of samenwerking met Emmen en Coevorden voordelen oplevert. Momenteel wordt op de beleidsvelden I&A en Sociale Zaken en Werkgelegenheid de samenwerking met Emmen en Coevorden verder uitgewerkt. In 2009 zal deze samenwerking concreet vorm krijgen. We zullen u regelmatig op de hoogte houden over het verloop van het verdere ontwikkelingsproces. U hebt in 2008 een bedrag van ruim € 320.000,-- beschikbaar gesteld ter bestrijding van frictiekosten in het organisatie-ontwikkelingsproces. Met u zijn al momenten afgesproken waarop u nader over de besteding van dit incidentele budget zult worden geïnformeerd. De formatie De directie heeft met ons afspraken gemaakt ten aanzien van het toegestane volume van de personeels-kosten. Deze afspraken zijn verlengd tot en met 2010. De directie verbindt zich om binnen dat volume zorg te dragen voor verbetering van de kwaliteit en doorgroei naar nog meer doelmatigheid en efficiëncy in de organisatie. In een bijlage bij de begroting is de staat van personeel, per afdeling, opgenomen. Naast “eigen personeel” zal in een deel van de personeelsbehoefte worden voorzien door middel van tijdelijke (externe) inhuur. De rechtspositie en het personeelsbeleid In januari 2008 is een nieuwe CAO voor de sector Gemeenten overeengekomen. Deze CAO heeft een looptijd van 1 juni 2007 tot 1 juni 2009. Dit betekent voorlopig even rust op het arbeidsvoorwaardenfront.De financiële gevolgen van de nieuwe CAO zijn in de begrotingscijfers verwerkt. Ten aanzien van de ontwikkelingen in ons personeelsbeleid ligt het voor de hand dit te laten aansluiten op onze organisatieontwikkeling, waarover onder het hoofdstuk “Organisatieontwikkeling” al meer info is gegeven. Voor 2009 zal een budget van circa € 150.000,-- beschikbaar zijn voor OVT (opleiding, vorming, training, coaching, begeleiding e.d.). Hiermee kan normaal gesproken de reguliere behoefte aan ontwikkeling volgens de persoonlijke ontwikkelingsplannen redelijk worden gedekt. De kans is echter aanwezig dat, in relatie tot ons organisatieontwikkelingstraject noodzakelijke extra inspanningen, dit budget niet geheel toereikend zal zijn. Mocht dit het geval zijn dan zullen we daar binnen het afgesproken volumebudget dekking voor zoeken. Nut van ESF-subsidieregelingen in het kader van opleidingen voor gemeentepersoneel zijn tot nu toe helaas nog steeds niet gebleken, ondanks dat zeer veel extra energie is besteed aan allerlei procedures die het ESF-bureau Drenthe voorschreef ten aanzien van het daadwerkelijk invullen van onze opleidingsbehoefte. Mogelijk dat pas in 2009 of nog later daadwerkelijk enige subsidie zal worden ontvangen. I&A In de komende jaren zal de focus ten aanzien van ICT-ontwikkelingen komen te liggen op de mogelijkheden van samenwerking met de buurgemeenten Emmen en Coevorden.

87

In de loop van 2009 zal naar verwachting sprake kunnen zijn van een gezamenlijk beheer van de hardware. Enkele daartoe ingestelde werkgroepen bereiden dit nu concreet voor. In EGEM-verband is, met externe begeleiding, een I-MOP (een I- meerjaren-ontwikkelingsprogramma) opgesteld. In dit programma worden de toekomstige ontwikkelingen en doelen als een samenhangend geheel zichtbaar gemaakt, voorzien van financiële gevolgen. U bent hierover reeds in een eerder stadium geïnfor-meerd. We hebben de ambitie om in de loop van 2009, samen met de gemeenten Emmen en Coevorden, te komen tot een gezamenlijk I-MOP. Wij verwachten van deze gezamenlijke aanpak grote voordelen ten aanzien van efficiency en financiële investering. De verdere ontwikkeling van DIMPACT, het samenwerkingsverband waar onze gemeente per 1-1-2008 bij is aangesloten voor wat betreft de toekomstige ontwikkelingen op het gebied van electronische dienstverlening, zal ook in 2009 de nodige inzet vergen. Overigens is daarbij wel sprake van externe hulp en begeleiding. Ten aanzien van de ICT-ontwikkeling moet de komende jaren rekening worden gehouden met forse investeringen. U hebt onlangs in dat verband ingestemd met een aanzienlijk incidenteel budget (voor meerdere jaren) voor dat doel. Met uw raad zijn informatiemomenten afgesproken over de besteding van dit budget. Veel energie zal in 2009 gestoken moeten worden in de verdere implementatie van het DMS (Document Management Systeem) en daaraan gekoppeld workflowmanagement. Deze systemen zullen in de toekomst een prominente rol vervullen in vrijwel al onze bedrijfsprocessen. De financiële consequenties van een en ander zijn al in eerdere besluitvorming afgedekt. Inkoop Bij de vaststelling van de Voorjaarsnota 2008 heeft u ermee ingestemd om voor de inkoopfunctie structureel in de begroting € 78.000,- op te nemen. Wij geven er de voorkeur aan om de inkoopfunctie middels samenwerking met de gemeenten Emmen en Coevorden vorm en inhoud te geven. Inmiddels zijn hiertoe oriënterende gesprekken gestart. Hierbij gaat het zowel om samenwerking in de personele sfeer als het gezamenlijk opzetten van inkooptrajecten.

88

Verbonden partijen

Algemeen In deze paragraaf gaan wij in op de doelstelling, activiteiten en de mate van financiële betrokkenheid van de samenwerkingsverbanden waarin wij participeren en waarin wij tevens bestuurlijke invloed kunnen uitoefenen. Het is niet de bedoeling om in te gaan op alle partijen waarmee de gemeente op enigerlei wijze verbonden is. Het criterium is gelegd bij die partijen, waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Het bestuurlijk belang komt tot uitdrukking in het hebben van zeggenschap, die wordt waargemaakt door bestuurslidmaatschap of het hebben van stemrecht. Vooral bij verbonden partijen die een gemeentelijke taak uitvoeren, is sprake van gemeentelijke vertegenwoordiging in het bestuur. Met het financieel belang wordt bedoeld dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld die ze kwijt is bij een eventueel faillissement van de verbonden partij, en/of als financiële problemen bij de verbonden partij verhaald kunnen worden op de gemeente. Indeling Verbonden partijen kunnen zijn: gemeenschappelijke regelingen (GR), stichtingen, deelnemingen of derde partijen. De (rechts)vorm is vaak afhankelijk van de doelstelling. Een GR en een stichting voeren over het algemeen een gemeentelijke taak uit, waarbij een GR een verplichte uitgaaf vormt op de gemeentebegroting, terwijl aan een stichting een exploitatiesubsidie wordt verstrekt. Bij deelnemingen bezit de gemeente aandelen in een vennootschap. Een derde partij is een (markt)partij met de gemeente op het gebied van publieke taak. Overzicht In de navolgende tabel zijn de verbonden partijen aangegeven. Vermeld is de gemeentelijke doelstelling, de bedragen in de begroting 2009 en de bestuurlijke vertegenwoordiging van de betreffende verbonden partij.

verbonden partij

gemeentelijke doelstelling bedrag last / bate begroting 2009

vertegenwoordiging in bestuur

Programma 1 POLITIEK, BESTUUR & BURGERS Aandacht vestigen bij de

bevoegde instanties op de gemeenschappelijke belangen op het gebied van ruimtelijke ordening, infrastructuur, bevordering van de regionale economie, cultuur en dergelijke.

Raming begroting 2009; € 3.592

Wethouder Bruintjes is lid DB.

89

verbonden partij



Programma 3 ECONOMISCHE ZAKEN

Zorg voor de kwaliteit van het drink- en oppervlaktewater

Gemeente bezit 55 aandelen. Dividendopbrengst; € 125Rentelast aandelenbezit; € 131

Naamloze Vennootschap; gemeente is aandeelhouder. Wethouder Meedendorp is vertegenwoordiger.

Programma 4 ONDERWIJS

Bevorderen en verzorgen van voortgezet onderwijs.

Kosten huisvesting en instandhouding locatie Borger; € 10.781

Gemeenschappelijke regeling.; wethouder Meedendorp is lid.

Programma 5 SPORT, CULTUUR, OPENBARE RUIMTE, RECREATIE & TOERISME

Voldoende (openlucht) recreatie mogelijkheden voor eigen bevolking en toeristen.

Reguliere bijdrage / fonds recreatie & toerisme; € 62.452

Wethouder Alberts is lid AB

Programma 6 SOCIALE ZAKEN, ZORG & WELZIJN

Uitvoeren WSW voor mensen met een arbeidshandicap of een grote afstand tot de arbeidsmarkt.

Gemeenschappelijke regeling; Wethouder Alberts is lid DB/AB; Raadslid Luchjenbroers is lid AB.

Uitvoeren WSW. Verkleinen afstand tot de arbeidsmarkt voor uiteenlopende groepen mensen.

Raming begroting 2009 t.b.v. aandeel in nadelig saldi; € 226.890 voor beide schappen. Wedeka werkt volgens bonus-malus systeem. Gemeentelijke bijdrage is afhankelijke van weggezet werk.

Gemeenschappelijke regeling; Wethouder Alberts is lid DB/ AB.

Programma 7 GEZONDHEID & MILIEU

Bevorderen en beschermen van de gezondheid van de inwoners.

Exploitatiesubsidie; € 423.365

Gemeenschappelijke regeling; Wethouder Alberts is lid DB/AB.

Esgeva / STIVAM

Tariefafspraken over ingezameld bedrijfs- en huishoudelijk afval.


Stichting; Wethouder Meedendorp is lid AB.

Programma 7 ONTWIKKELING VEENKOLONIEN

Bundeling van krachten voor de ontwikkeling van het veenkoloniaal gebied


Wethouder Alberts is lid van de stuurgroep.

90

verbonden partij



Programma 11 VEILIGHEID

Brandweerzorg en rampenbestrijding (Brandweerwet).


Gemeenschappelijke regeling; Burgemeester Out is lid AB.

GHOR Behartigen van gemeentelijke belangen van de geneeskundige hulpverlening bij ongelukken en rampen.


Gemeenschappelijke regeling; Burgemeester Out is lid AB.

Programma 12 BELASTINGEN & FINANCIEN

Gespecialiseerde financiële dienstverlening. Zo laag mogelijke kosten voor de maatschappelijke voorzieningen.

Gemeente bezit 80.340 aandelen. Dividendopbrengst; € 143.000

Naamloze Vennootschap Gemeente is aandeelhouderBurgemeester Out is vertegenwoordiger.

BEDRIJFSVOERING

Aanvullen of opfrissen van kennis, vaardigheden en inzichten.

€ 8.508 bijdrage en mobiliteitsplan

Gemeentesecretaris van Boggelen is lid AB

Instandhouden / actueel houden van topografische basiskaart

€ 21.135 abonnement Stichting; wethouder Alberts is bestuurslid

DB = dagelijks bestuur / AB = algemeen bestuur

91

Grondbeleid

Algemeen. In deze paragraaf wordt in grote lijnen het gemeentelijk grondbeleid toegelicht. Doelstelling is: bevordering ruimtelijke kwaliteit en rechtvaardige verdeling van de kosten en opbrengsten daarvan. Door oplopende rentelasten, lange planologische procedures en wijziging van marktomstandigheden kunnen gemeenten bij de uitvoering van het grondbeleid grote financiële risico’s lopen. Actief grondbeleid Uitgangspunt voor het huidige beleid is de door de raad op 21 december 2000 vastgestelde grondnotitie. Waar mogelijk, wordt dan ook een actief grondbeleid gevoerd. Gronden worden voor eigen rekening en risico aangekocht, bouwen woonrijp gemaakt en uitgegeven. Mede dankzij het gunstige economische klimaat, heeft dit de laatste jaren vaak goede resultaten voor de gemeente opgeleverd. Ook de in de eerstkomende jaren te ontwikkelen bestemmingsplannen hebben alle betrekking op grondgebied dat al eigendom is van de gemeente. Nu per 1 juli 2008 de nieuwe Wet ruimtelijke ordening en de grondexploitatiewet van kracht is, kan ook de grondnotitie de komende periode worden geactualiseerd. Als gevolg van de nieuwe wetgeving krijgen gemeenten meer mogelijkheden voor kostenverhaal bij particuliere grondexploitaties en wordt het stellen van locatie-eisen mogelijk. Bij besluitvorming over toekomstige planologische ontwikkelingen zal hiermee uiteraard al rekening worden gehouden. Stand van zaken bestemmingsplannen (incl. Bedrijventerreinen). De nu lopende bestemmingsplannen (kaveluitgifte woningbouw vindt gefaseerd plaats) zullen naar verwachting per saldo een positief eindresultaat opleveren. Op dit moment zijn 13 bestemmingsplannen in exploitatie, waarvan 3 met een negatief resultaat. 8 bestemmingsplannen zijn in voorbereiding. In het grondbedrijf zijn verder nog de cultuurgronden opgenomen. Drentse Horn. In een op 16 april 2008 gehouden gezamenlijke bijeenkomst zijn de raden van Stadskanaal en Borger-Odoorn geinformeerd over de voortgang van het project. In schriftelijke vorm is nadien de voortgangsrapportage ter kennis gebracht van de raden. Zoals gebruikelijk bij eerste uitgifte zijn in de eerste periode de meeste kavels verkocht (14 stuks). De verkoop van kavels loopt intussen gestaag door. Gemiddeld zijn per maand 2 kavels uitgegeven. In totaliteit zijn medio september 2008 35 kavels verkocht. Zoals u bekend bepaalt de koper de grootte van de kavel. Het blijkt nu dat de uitgegeven kavels groter zijn dan werd aangenomen. De plancapaciteit wordt naar verwachting volgens de huidige opzet daarmee teruggebracht van 150 naar 100 woningen. Ervan uitgaande dat het tempo van kaveluitgifte wordt gecontinueerd zal rekening houdend met tijd die gemoeid is met (bestemmings)planvoorbereiding en bouwrijpmaken in de loop van 2009 de vervolgfase aan de orde komen. Deze vervolgfase zal deel uitmaken van het deelplan Drouwenerpark. Kaveluitgifte. Woningbouw (10 in exploitatie, 6 in voorbereiding): Met uitzondering van de bestemmingsplannen in Valthermond, Tweede Exloërmond en Nieuw Buinen, worden de bouwkavels gefaseerd uitgegeven. De vraag naar bouwkavels blijft stabiel in die zin, dat vraag en aanbod redelijk met elkaar in evenwicht is. In een aantal bestemmingsplannen worden de laatste kavels uitgegeven/verkocht. In het plan Langhieten II te Odoorn zal rond oktober 2008 (door projectontwikkelaar) gestart worden met de verkoop van 6 woningen (3x 2 onder 1 kap).

92

De startdatum van de overige projectbouw in dit plan is op dit moment nog niet bekend. Volgend jaar zal naar verwachting gestart worden met de uitgifte van de eerste fase van het plan Daalkampen II in Borger. Bedrijventerreinen (3 in exploitatie, 2 in voorbereiding): Doelstelling van de bedrijventerreinen is, om plaatselijke ondernemers de mogelijkheid te bieden zich hier te vestigen/uit te breiden. De doelstelling wordt wel gehaald, maar de vraag van de plaatselijke ondernemers is te laag om te voldoen aan de verkoop verwachtingen. Gevolg hiervan is dat alle plannen sluiten met een negatief saldo. Wel constateren wij, dat de vraag ten opzichte van vorig jaar is toegenomen. Op het plan Noorderkijl II zijn in 2008 drie terreinen verkocht (in 2007 geen verkopen). Naar verwachting zal omstreeks maart 2009 het bedrijventerrein Aan de Strengen te Borger bouwrijp zijn. Met de inschrijvingsprocedure voor deze kavels is al een aanvang gemaakt. Er is veel belangstelling. Overzicht kaveluitgifte diverse bestemmingsplannen (augustus 2008).

Kavels Plaats Plan

Totaal Uitgegeven Verkocht Restant

WONINGBOUW

Valthe De Linden 46 46 44 2 Odoorn Langhieten II 73 66 46 27 2e Exloërmond Exloërkijl III 32 32 30 2 Valthermond Plaats 62 33 33 17 16 Odoornerveen Zuidzijde 7a/7h 6 5 5 1 Buinen Lijnstukken II 21 19 18 3 Drouwen Tiekamp III 19 17 16 3 BEDRIJVENTERREINEN

2e Exloërmond Noorderkijl II 75.874 m2 55.562 m2 55.562 m2 20.312 m2 Nieuw Buinen Drentse Poort 93.869 m2 93.869 m2 93.869 m2 0 m2 Borger Nuisveen I 10 10 9 1 Financiële uitgangspunten. Algemeen. Uitgangspunt bij het opstarten van een nieuw bestemmingsplan binnen het grondbedrijf is minimaal een sluitende exploitatie. Dat wil zeggen dat alle kosten, zowel voor bouw-kavels als voor de gemeenschapsvoorzieningen (o.a. wegen, plantsoenen en openbare verlichting), worden gedekt uit de opbrengsten van de te verkopen bouwkavels. Bufferreserve. Deze reserve dient ter dekking van onvoorzienbare risico’s (conjuncturele- en marktrisico’s) en voor de dekking van eventuele boekverliezen op gronden die niet in exploitatie worden genomen. Vooral bij grote bestemmingsplannen met een langere looptijd, zoals bijvoorbeeld de ontwikkelingen bij Daalkampen en Drentse Horn, zijn de risico’s voor de grondexploitatie groot. De huidige stand van de reserve is € 1.900.000. Op grond van de boekwaarden is de wenselijke hoogte van de bufferreserve bepaald op € 2.000.000. Het voornemen is om het volgend jaar de bufferreserve te verhogen tot dit bedrag. Elk jaar zal de hoogte van de bufferreserve kritisch worden geanalyseerd. Winst- en verliesneming grondexploitatie. Met ingang van het begrotingsjaar 2007 wordt het nieuwe vastgestelde kader m.b.t. de (tussentijdse) winstnemingen gehanteerd. Het nieuwe kader luidt als volgt:

93

“Indien de boekwaarde van het plan positief is en deze tevens hoger is dan € 50.000 wordt winst genomen. De hoogte van de te nemen winst wordt bepaald op het bedrag van de boekwaarde minus de nog te maken kosten en bedrag van de rentecomponent”. De winstneming uit het grondbedrijf krijgt hierdoor een meer structureel karakter. Aanwending winsten. Winsten uit het grondbedrijf worden volgens onderstaande volgorde ingezet; 1 voor de opbouw van een voorziening voor eventuele verliesgevende plannen; 2 voor aanvulling van de bufferreserve tot € 2.000.000; 3 voor herstructureringsprojecten tot een bedrag van maximaal € 5.000 per woning (*); 4 restant wordt toegevoegd aan de vrije reserve en na een uitspraak van de raad ingezet voor andere incidentele doeleinden. (*) Aangezien herstructurering meer is dan een fysieke aanpassing, ook maatschappelijke en

welzijnsfactoren komen aan bod, zijn de criteria behorende bij het herstructureringsfonds bij de voorjaarsnota 2008 verruimd en sluiten nu aan bij de hoofddoelstelling van het programma herstructurering. Uitgaven die passen binnen deze doelstelling kunnen ook gedekt worden uit dit fonds. De (wenselijke) hoogte van het fonds moet jaarlijks worden beoordeeld.

Financiële positie. De exploitatieopzetten worden jaarlijks geactualiseerd. Op basis van deze opzetten worden de verwachte eindresultaten herberekend. Onderstaand een overzicht van de financiële stand van zaken per 1-1-2008: - boekwaarde gronden in exploitatie: € 88.769 (neg.) - boekwaarde gronden in voorbereiding: € 7.860.952 (neg.) - boekwaarde cultuurgronden: € 656.732 (neg.) Totaal € 8.606.453 (neg.) - gerealiseerde (netto)winst per 01-01-2008: € 441.928 - verwachte nettowinst periode 2008-2016 (10 plannen in expl.): € 8.753.698 - verwacht nettoverlies periode 2008-2015 (3 plannen in expl.): € 581.634 (*) (*) dit verlies is reeds afgedekt middels opgebouwde voorzieningen. - stand herstructureringsfonds per 1-1-2008: € 822.828 (pos.) Op basis van de geactualiseerde exploitatieopzetten wordt door het grondbedrijf over de jaren 2008 t/m 2016 een positief nettoresultaat verwacht van € 8.753.698. Een garantie voor deze berekende verwachte nettowinst kan niet worden gegeven. Door de lange looptijd van de meeste grondexploitaties zijn er onzekerheden ten aanzien van de geplande faseringen, het rentepercentage en de te verwachten stijgingen of dalingen van kosten en opbrengsten. Bovengenoemde risico’s kunnen van invloed zijn op de winstverwachting van de grondexploitaties en daarmee ook op de financiële positie van de gemeente. Solvabiliteit. Een goede graadmeter voor de financiële positie van het grondbedrijf is de solvabiliteit. Hierbij wordt bekeken in hoeverre het grondbedrijf in staat is zijn schulden af te lossen bij directe beëindiging van al haar activiteiten. Uitgaande van de situatie per 1 januari 2008 is berekend dat het grondbedrijf solvabel is. Dit houdt in dat de boekwaarde van € 8.606.453 volledig afgedekt wordt door de bufferreserve, voorzieningen voor verliesgevende plannen en de waarde van de in het grondbedrijf aanwezige gronden.

94

Opgemerkt wordt dat de solvabiliteit terugloopt door de nieuwe kaderstelling van de versnelde winstneming. Dit effect wordt enigszins geneutraliseerd door de hogere bufferreserve. Op grond van bovenstaande kan worden geconcludeerd dat het grondbedrijf, op basis van de huidige gegevens, een gezond bedrijf is.

95

EMU-saldo Toelichting In Europees verband zijn afspraken gemaakt over de maximale hoogte van het begrotingstekort van de overheid. Dit maximum is bepaald op 3%. Bij de berekening van dit tekort worden ook de tekorten van de lagere overheden (gemeenten) meegeteld. Het aandeel van de lagere overheden in het totale tekort wil het Rijk terugdringen van 0,6% naar 0,3%. Een van de maatregelen is dat alle gemeenten jaarlijks een overzicht moeten maken van alle uitgaven en inkomsten. Dit is een ander begrip dan lasten en baten. Een voorbeeld hiervan is dat een investering van € 1 mln. onder de noemer ”uitgaven” valt en de hieruit voortvloeiende kapitaallast van b.v. € 100.000 onder de noemer ”lasten” valt. Bij de berekening van het saldo van onze eigen gemeentebegroting wordt conform dit voorbeeld dus rekening gehouden met een last van € 100.000 en op Rijks- en Europees niveau wordt dus rekening gehouden met een uitgaaf van € 1mln. Het EMU saldo van de overheid is een in Europees verband gehanteerd en gedefinieerd macro economisch begrip. Het EMU saldo is het vorderingensaldo van de overheid. EMU-gegevens in de begroting Het rijk schrijft voor dat het meerjarig EMU-saldo in de begroting wordt opgenomen. Hiervoor is een tabel ontwikkeld voor een prognose van het EMU-saldo.

BEREKENING EMU-SALDO 20091 Exploitatiesaldo voor mutaties reserves (excl. gem. bedrijven) 405.727 plus2 Afschrijvingen ten laste van de exploitatie 3.012.702 plus3 Bruto dotaties aan voorzieningen t.l.v. de exploitatie 182.602 plus4 Uitgaven investeringen in materiele vaste activa die op de balans 1.720.000 min

worden geactiveerd - riolering 440.000 - basisinspanning (inclusief overloop investeringen 2008) 1.280.000 - onderwijs 0

5 Ontvangen bijdragen van Rijk, provincies, EU en overigen inzake 0 plusinvesteringen die niet via de balans lopen

6a Ontvangsten uit desinvesteringen in vaste activa (tegen verkoopprijs) 0 plus6b De daarin te verwachten boekwinst 0 min7 Uitgaven aankoop grond, bouw-, woonrijpmaken e.d. 1.061.738 min8a Ontvangsten uit verkoop van grond (tegen verkoopprijs) p.m 2.665.016 plus8b De daarin te verwachten boekwinst p.m min9 Betalingen ten laste van de voorzieningen min10 Betalingen die niet via de exploitatie lopen, maar rechtstreeks 0 min

t.l.v. de reserves (inclusief fondsen e.d.) worden gebracht endie niet onder één van de andere genoemde posten vallen

11 Boekwinst bij verkoop van deelnemingen en aandelen 0 min

Berekend EMU-saldo Borger-Odoorn 3.484.309 plus

Toelichting;De posten met een plus verkleinen het EMU-tekort,de posten met een min vergroten het EMU-tekort

96

Reserves en voorzieningen Inleiding. Om een oordeel te kunnen geven over de financiële positie van onze gemeente is het onder andere van belang dat inzicht wordt verkregen in de beschikbare reserves en voorzieningen. De reserves zijn onder te verdelen in de volgende drie groepen: de algemene reserve, de vrije reserve en de bestemmingsreserves. De voorzieningen zijn onder te verdelen in algemene voorzieningen, onderhoudsvoorzieningen en voorzieningen onderwijs. Specificatie; In onderstaand overzicht is de hoogte en het verloop in 2008 per groep reserve en voorziening weergegeven.

Stand Totaal Totaal Stand1-1-2008 Bij Af 1-1-2009

I. Reserves;I.1 Algemene Reserve 7.860.300 0 0 7.860.300I.2 Vrije reserve 3.089.261 487.685 1.205.201 2.371.744I.3 Bestemmingsreserves 15.957.043 3.287.494 4.025.009 15.219.528I.4 Gekoppelde reserves 568.249 28.412 197.730 398.931

Totaal Reserves 27.474.853 3.803.591 5.427.941 25.850.503

II. Voorzieningen;II.1 Algemene Voorzieningen 1.295.208 72.811 0 1.368.019II.2 Onderhoudsvoorzieningen 13.614 139.100 0 152.714II.3 Voorzieningen onderwijs 2.091.332 104.567 0 2.195.899

Totaal voorzieningen 3.400.154 316.478 0 3.716.632

Totaal Reserves en voorzieningen 30.875.007 4.120.069 5.427.941 29.567.135

Reserves en voorzieningen

Toelichting. Algemene Reserve De algemene reserve is gebaseerd op een bedrag van € 300 per inwoner. De reserve is ingesteld als buffer om onverwachte tegenvallers te kunnen opvangen. De rente van de algemene reserve wordt jaarlijks ten gunste gebracht van de exploitatie. Dit heeft tot gevolg dat de algemene reserve niet vrij aanwendbaar is omdat dan een deel van de rente na aanwending vervalt. Vrije Reserve De vrije reserve is ingesteld om elk jaar de beschikking te hebben over incidentele geldmiddelen. Jaarlijks wordt een bedrag van € 520.000 aan de vrije reserve onttrokken voor incidentele (eenmalige) uitgaven. Een minimale hoogte van € 2.080.000 is wenselijk om 4 jaar lang deze onttrekking te kunnen garanderen voor de jaren van de meerjarenbegroting. Als de reserve onvoldoende hoog is dient deze zo snel mogelijk weer te worden aangevuld. Als dit niet mogelijk is wordt in de meerjarenbegroting het restantbedrag gelijkmatig verdeeld over de laatste drie jaarschijven. De voeding van de vrije reserve vindt plaats uit voordelige saldi van de jaarrekening, uit rentebijschrijvingen, uit netto opbrengst verkopen en overige incidentele meevallers.

97

Bestemmingsreserves De bestemmingsreserves bestaan uit totaal 22 afzonderlijke reserves. In onderstaand overzicht is de hoogte en het verloop weergegeven van een reserve met een hoger saldo dan € 500.000. Soort bestemmingsreserve Stand Totaal Totaal Stand

1-1-2008 Bij Af 1-1-2009

Winstreserve grondbedrijf 1.700.000 200.000 1.900.000Herstructureringsfonds 822.828 41.141 32.500 831.469Vervoermiddelen en machines 1.491.368 314.724 36.717 1.769.375Nog uit te voeren werken 2.798.428 2.000.000 2.798.428 2.000.000Aandelen Bouwfonds (vast) 2.050.572 2.050.572Aandelen Bouwfonds (voor afbouw) 1.163.622 151.118 1.012.504WWB-gelden 650.786 32.539 683.325Reserve begrotingssaldo 1.743.521 87.176 275.500 1.555.197Reserve Kern & Kader 1.093.906 176.397 1.270.303Reserve WMO 840.266 840.266

Overige bestemmingsreserves 1.601.747 435.517 730.746 1.306.518

Subtotaal 15.957.044 3.287.494 4.025.009 15.219.529

Gekoppelde reserves 568.249 28.412 197.730 398.931

Totaal bestemmingsreseres 16.525.293 3.315.906 4.222.739 15.618.460

Nadere toelichting Winstreserve Grondbedrijf Om het grondbeleid op een verantwoorde wijze te kunnen uitvoeren is een winstreserve Grondbedrijf ingevoerd, ook wel bufferreserve Grondbedrijf genoemd. De reserve is enerzijds bedoeld om verliezen op gronden te kunnen opvangen en anderzijds voor dekking van onvoorzienbare risico’s en/of tegenvallers. Per 1-1-2009 bedraagt de reserve € 1.900.000. Besloten is de bufferreserve stapsgewijs te verhogen tot een bedrag van € 2 mln. Dit bedrag is gebaseerd op afgerond 50% van de boekwaarde van de genoemde twee meest risicovolle plannen. In de voorjaarsnota 2009 zal worden bekeken of wederom een rentebedrag van het Grondbedrijf kan worden ontvangen voor ophoging van de bufferreserve tot € 2 mln.. Opgemerkt wordt dat de rente van deze reserve wordt toegevoegd aan de vrije reserve. Herstructureringsfonds Doelstelling van de herstructurering is het creëren van een duurzame en veilige woon- en leefomgeving. Hierbij moet gedacht worden aan wijken met een voldoende gedifferentieerd woningaanbod en een gedifferentieerde sociale wijkopbouw en een duidelijke stedenbouwkundige structuur. Geleidelijk is de herstructurering meer dan een fysieke aanpassing en komen ook maatschappelijke en welzijnsfactoren aan bod. Herstructurering wordt wijkontwikkeling. Uitgaven passend binnen de doelstelling kunnen worden gedekt uit het fonds. Het fonds is tot dusverre gevoed uit de winstnemingen van de grondexploitatie. De hoogte van het fonds was in 1e instantie bepaald op een maximum van € 1 mln. gebaseerd op een maximaal bedrag van € 5.000 per woning uitgaande van 200 woningen.

98

Vervoermiddelen en machines. Voor de vervanging van de gemeentelijke vervoermiddelen en machines is een reserve ingesteld. De reserve is gevormd door jaarlijks een bedrag ten laste te brengen van de exploitatie en dit bedrag vervolgens te storten in de reserve. Op deze wijze wordt vooraf gespaard om op een later moment een nieuw vervoermiddel of machine te kunnen aanschaffen. Door invoering van nieuwe begrotingsvoorschriften (BBV) staat de huidige constructie ter discussie. De BBV schrijft voor dat de aanschaf van een vervoermiddel worden beschouwd als een investering met een economisch nut waarop moet worden afgeschreven. Ons huidig financieel beleid is meer gericht op verantwoording in de exploitatie of vooraf sparen. De BBV-constructie bevat ook meer rente risico’s. De kapitaallasten inclusief de extra (rente) lasten a.g.v. een aanschaf van een vervoermiddel moeten nu uit deze reserve gedekt. Reserve nog uit te voeren werken. Deze reserve omvat het bedrag van werken welke aan het eind van het vorig dienstjaar reeds waren bestemd maar waarvan de werken nog niet waren voltooid. Jaarlijks wordt uitgegaan van een bedrag aan onderhanden werk van afgerond € 2 mln. Aandelen Bouwfonds (vast) In 2000 zijn de aandelen Bouwfonds verkocht. De opbrengst is in een reserve gestort. De reserve blijft jaarlijks op dezelfde hoogte. De rente van deze reserve wordt ten gunste van de exploitatie gebracht en is bedoeld als compensatie voor de vanaf 2000 vervallen jaarlijkse dividenduitkering. Aandelen Bouwfonds (afbouw) De verkoop van de aandelen Bouwfonds in het jaar 2000 leverde voor de gemeente winst op. Deze winst is eveneens in een reserve gestort en wordt vanaf het jaar 2000 in een periode van 15 jaar ten gunste van de exploitatie gebracht. Reserve WWB gelden. De van het Rijk ontvangen WWB gelden voor enig jaar lopen niet altijd in de pas met de gemeentelijke uitgaven van datzelfde jaar. Om tekorten in enig jaar beter te kunnen opvangen uit overschotten van een ander jaar is de reserve WWB ingesteld. Reserve begrotingssaldo De reserve begrotingssaldo is ontstaan in de bezuinigingsjaren 2004/2005. De reserve is met name gevoed door eenmalige (winst)uitkeringen van de Bank Nederlandse Gemeenten. Deze reserve is bedoeld om in de financieel moeilijke jaren een (structurele) achtervang te hebben voor de aanvulling van exploitatietekorten. Reserve Kern en Kader Besloten is dat ten behoeve van het project Kern & Kader een reserve beschikbaar moet zijn. In deze reserve worden o.a. boekwinsten op verkochte Kern & Kader gebouwen gestort. Ook de exploitatie voordelen als gevolg van afstoting en/of verkoop van Kern & Kader gebouwen alsmede restantbedragen van ingestelde stelposten worden aan deze reserve toegevoegd. Reserve WMO De van het Rijk ontvangen budgetten voor enig jaar lopen niet altijd in de pas met de gemeentelijke uitgaven van datzelfde jaar. Om tekorten in enig jaar te kunnen compenseren met overschotten van een ander jaar is deze reserve ingesteld.

99

Overige bestemmingsreserves. De overige bestemmingsreserves betreft het totaal van het aantal reserves lager dan € 500.000. Gekoppelde reserves. Zoals eerder bij het onderdeel reserve vervoermiddelen aangegeven moet op grond van de nieuwe boekhoudvoorschriften (BBV) op investeringen met een economisch nut worden afgeschreven. Voor invoering van de nieuwe BBV was in onze gemeente praktijk dat dit soort investeringen soms in 1 keer werden afgeschreven of dat een reserve op de investering in mindering werd gebracht. Vanaf 2004 is dit niet meer toegestaan. Wel is het toegestaan dat als compensatie een gekoppelde reserve wordt ingevoerd. Bijdragen uit deze reserve moeten voor dezelfde looptijd als de betreffende investering ten gunste van de exploitatie worden gebracht. Voorzieningen Algemene voorzieningen De algemene voorzieningen bestaan uit totaal 9 afzonderlijke voorzieningen. In onderstaand overzicht is de hoogte en het verloop weergegeven van een voorziening hoger dan € 200.000. Soort voorziening Stand Totaal Totaal Stand

1-1-2008 Bij Af 1-1-2009Egalisatiereserve afvalstoffenheffing 563.932 563.932Wethouderspensioenen 506.799 72.811 579.610Schoolbestuurlijke aangelegenheden 2.029.529 101.476 2.131.005

Overige voorzieningen 299.894 142.191 442.085

Totaal voorzieningen 3.400.154 316.478 3.716.632

Nadere toelichting Egalisatievoorziening afvalstoffenheffing Bij de begroting wordt altijd uitgegaan van een 100% kostendekking. Voor- of nadelige saldi van de afvalstoffenheffing in de jaarrekening worden ten gunste of ten laste gebracht van deze voorziening. De egalisatievoorziening afvalstoffenheffing kan worden ingezet om schommelingen in de tarieven op te vangen. Wethouderspensioenen De voorziening is ingesteld om pensioenverplichtingen van oud-wethouders te kunnen nakomen. Door (tussentijdse) wethouderswisselingen hebben de oud-wethouders namelijk de mogelijkheid om opgebouwde pensioenrechten op te eisen bij een pensioenbreuk. Jaarlijks wordt de hoogte van de pensioenopbouw geactualiseerd. Voorzieningen onderwijs De voorzieningen onderwijs betreffen de gelden voor het onderdeel schoolbestuurlijke aangelegenheden zoals de gelden voor meubilair, leerpakket en nascholing.

100

Financieel fundament Paragraaf financieel fundament. Inleiding. De paragraaf financieel fundament is geen verplichte paragraaf. Toch wordt deze paragraaf jaarlijks opgesteld omdat de paragraaf een meerwaarde kan hebben voor onze begroting. In de paragraaf wordt extra inzicht gegeven in de mogelijkheden om de begroting financieel robuuster te maken waardoor dreigende tekorten, tegenvallers, etc. beter kunnen worden opvangen. Het totaal financieel beleid wordt hierdoor min of meer automatisch periodiek tegen het licht gehouden en op onderdelen geactualiseerd. Deze ontwikkeling betreft met name de onderdelen exploitatie, investeringen, reserves en treasury (is geldbeheer) Belangrijke ontwikkelingen. Algemeen financieel beleid Het financieel beleid is er op gericht om daar waar mogelijk en toegestaan de uitgaven in de exploitatie onder te brengen. Budgetten moeten op voldoende niveau zijn. Voordeel van dit beleid is dat de meerjarenbegroting minder onder financiële druk komt te staan en dat in de exploitatie meer financiële ruimte ontstaat voor het kunnen schuiven met budgetten. Uitgaven wegen in exploitatie Bij de begroting 2007 is het jaarlijks investeringsbedrag voor wegen van afgerond € 1 mln. in de exploitatie ondergebracht. Hierdoor ligt voor dit onderdeel geen financiële druk meer op de meerjarenbegroting. Voor een periode van 4 jaar (begroting en meerjarenbegroting) bespaart dit een lastenuitzet van totaal € 336.000 (4 * € 84.000) Uitgaven huisvesting onderwijs in exploitatie. Al eerder is de wens uitgesproken om naast de wegen ook te onderzoeken of de jaarlijkse uitgaven voor huisvesting onderwijs in de exploitatie kunnen worden ondergebracht. Bij de begroting 2009 wordt voorgesteld deze verschuiving door te voeren. Hierdoor ontstaat op onze meerjarenbegroting minder financiële druk. Als deze verschuiving in één keer kan worden doorgevoerd levert dit na 4 jaar een lastenbesparing op van € 200.000 (4 * € 50.000) Kern en Kader en Vastgoed en Geld Periodiek wordt inzicht gegeven in de vastgoedproblematiek en de problematiek Kern & Kader. Duidelijk is geworden dat extra budget voor deze onderdelen nodig is. In de begroting wordt hiervoor jaarlijks extra financiële ruimte in de exploitatie vrijgemaakt. Voor Kern & Kader wordt jaarlijks exploitatieruimte gereserveerd voor de ontwikkeling van brede scholen , multifunctionele accommodaties en Kern & Kader. Niet gebruikte gelden in enig jaar worden gestort in de reserve Kern & Kader waardoor ook ruimte ontstaat voor oplossing van incidentele (eenmalige) zaken. Dit laatste kan b.v. van belang zijn om een restant boekwaarde van een gebouw af te boeken als bij verkoop de boekwaarde niet volledig uit de opbrengst kan worden voldaan. Voor vastgoed en geld is extra budget vrijgemaakt om de kwaliteit van het vastgoed (wegen, groen, riolering en gebouwen) stap voor stap op een hoger niveau te krijgen om uiteindelijk uiterlijk 2018 de zaken volledig op orde te hebben. Door een extra belastingverhoging in 2008 is hiervoor een forse stap voorwaarts gezet. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de inhoud van de paragraaf kapitaalgoederen.

101

Meerjarenbegroting. De meerjarenbegroting zal zich steeds meer (moeten) ontwikkelen als het informatie- en sturingsdocument voor de komende jaren. Naar een meerjarenperspectief van minimaal de eerstkomende 10 jaar wordt gestreefd. Uit het meerjarenperspectief zal meer inzicht moeten komen in wat wij willen en hoe wij denken dit voor elkaar te krijgen. Basis hiervoor zal voor een groot deel komen te liggen in de uitkomsten/conclusies van de ontwikkeling van de Toekomstvisie Borger-Odoorn en in de geplande lange termijn projecten. Onze meerjarenbegroting (t/m de jaarschijf 2012) is financieel sluitend. Het dekkingsplan hiervoor wordt periodiek gescreend op de realiteitswaarde. Pijlers financieel fundament (exploitatie, investering, reserves en treasury) Al eerder is aangegeven dat wordt ingezet op een stevig financieel fundament voor de pijlers exploitatie, investeringen, reserves en treasury. Ten aanzien van deze onderdelen het volgende. Exploitatie De laatste jaren is extra exploitatie ruimte vrijgemaakt voor het op niveau brengen van de onderhoudsramingen vastgoed (wegen, riolering, gebouwen, groen en begraafplaatsen). Ook voor de eerstkomende jaren is een ophoging van de onderhoudsbudgetten gewaarborgd door o.a. het besluit om de vrijvallende kapitaallasten wegen toe te voegen aan het onderhoudsbudget wegen en het besluit om jaarlijks € 50.000 toe te voegen voor compensatie areaal en kostenstijgingen. Met betrekking tot het ophogen van het onderhoudsbudget gebouwen is besloten om dit budget tot en met 2010 jaarlijks met € 70.000 te verhogen. Aanvullend wordt opgemerkt dat door de extra belastingverhoging in 2008 een extra structurele impuls aan het vastgoed is gegeven. De laatste jaren is tevens extra exploitatieruimte vrijgemaakt voor Kern & Kader. Hierbij kan o.a. worden gedacht aan de opgebouwde structurele stelpost in 2010 van € 167.500 voor Brede Scholen/MFA’s/K&K, aan de stelpost voor Flankerend Beleid van structureel € 24.425 en aan een in 2010 opgebouwde structurele stelpost van € 216.000 (4 * € 54.000) voor het normenkader. Door het op niveau brengen van de meest belangrijke onderhoudsbudgetten en door de verschuiving van investeringsuitgaven naar exploitatie-uitgaven ontstaat minder druk op de uitzet van toekomstige lasten en dus minder druk op de meerjarenbegroting. Dit soort verschuivingen dragen bij aan de beoogde versteviging van ons financieel fundament. Investeringen. Het jaarlijks (investerings)budget voor wegen is in 2007 ondergebracht in de exploitatie. In deze begroting wordt voorgesteld deze verschuiving ook door te voeren voor de jaarlijkse uitgaven huisvesting onderwijs. Door deze verschuivingen neemt onze totale investeringsbehoefte af. Een positief gevolg hiervan is dat onze financieringsbehoefte hierdoor lager wordt en wij minder zullen worden geconfronteerd met renterisico’s. Aanvullend wordt opgemerkt dat vrijvallende kapitaallasten voor b.v. wegen, automatisering en afval weer voor dezelfde onderdelen beschikbaar worden gesteld. Reserves en voorzieningen De reserves en voorzieningen van onze gemeente worden jaarlijks nader toegelicht in de paragraaf reserves en voorzieningen. Ook in de paragaaf weerstandsvermogen wordt hierop nader ingegaan maar dan meer met een relatie naar de risico’s. Voldoende budget in de exploitatie ontlast de druk voor reservevorming. Onze reserves moeten in principe niet te laag zijn maar ook weer niet te hoog. Of een reserve te hoog of te laag is zal afhangen van het toekomstbeeld van het beleidsveld waarvoor de reserve of voorziening is ingesteld. Door de voortgang van de projecten Kern & Kader en Vastgoed en Geld wordt steeds dichter

102

bij het punt gekomen dat beleidsvelden meer financieel beheersbaar worden. Op dat moment kan een goede en tevens praktijkgerichte beoordeling worden gemaakt van onze totale reservepositie. Dit is mede weer van belang voor een financiële toets van de nog te ontwikkelen Toekomstvisie van Borger-Odoorn. Treasury. Wekelijks wordt bekeken hoe groot onze geldbehoefte is en op welke wijze het meest efficiënt (en goedkoopst) uitvoering worden gegeven aan deze geldbehoefte. De renteontwikkelingen worden altijd nauwlettend gevolgd. Het financieel beleid is er opgericht zo weinig mogelijk afhankelijk te zijn van de renterisico’s. Door het oplopen van de rente hebben wij onze positie in de kasgeldbehoefte vanaf 2007 verlaagd. Door de verschuiving van uitgaven investering naar uitgaven exploitatie is ook de behoefte aan lange financiering minder geworden. . Alertheid is en blijft echter geboden om op de juiste momenten op de gelden/of kapitaalmarkt toe te kunnen slaan. Aan het verder ontwikkelen van goede informatie over onze geldstromen wordt gewerkt. Conclusies voor 2008/2009 Onze gemeente werkt in brede zin aan een lange termijnvisie. In het verlengde hiervan wordt bij de verdere ontwikkeling van de begroting steeds meer rekening gehouden met het flexibeler kunnen inzetten van de beschikbare budgetten. Dit is vrij te vertalen in: ”soms hier een beetje meer en daar een beetje minder.” Wij vinden dat wij hiermee op de goede weg zijn door met name het op niveau brengen van de meest belangrijke onderhoudsuitgaven en het verschuiven van uitgaven investering naar uitgaven exploitatie.

103

Gemeentefonds Groei gemeentefonds De uitkering Gemeentefonds stijgt in 2009 tot afgerond € 25,5 mln. Dit is ca. € 1,5 meer t.o.v. 2008. De stijging wordt grotendeels veroorzaakt door een hoger accres (= groei gemeentefonds). Door de methodiek ”samen de trap op en samen de trap af” zien de accresontwikkelingen 2008 en 2009 er voor de gemeenten goed uit. De accressen in de rijkscirculaires van mei en september 2008 zijn beide keren positief De groei van het Gemeentefonds is voor 2008 berekend op 7,44% en voor 2009 op 8,28%. Voor onze gemeente betekent 1% groei (=accresverhoging) een bedrag van ca. € 180.000. Vanaf 2010 wordt rekening gehouden met een fors lagere groei, namelijk 1,25% voor 2010, 1,16% voor 2011 en 2,84% voor 2012. De lagere accressen zijn o.a. een gevolg van de eerder gemaakte afspraken in het Bestuursakkoord Rijk-Gemeenten, het naar voren halen van geplande rijksuitgaven en door lagere ramingen van loon- en prijsontwikkelingen vanaf 2010. Accres kader Om sterke schommelingen van het accres in onze meerjarenbegroting (MJB) te voorkomen is een accreskader ontwikkeld. Dit kader houdt in dat voor de jaarschijven van de MJB rekening wordt gehouden met het gemiddeld accres van 6 opeenvolgende jaren (2005/2010). In de voorjaarsnota is het gemiddeld accreskader voor deze jaren van de MJB berekend op 36 punten. Voor onze gemeente betekent dit een groei van het Gemeentefonds van € 540.000 per jaar. De berekening van het huidige accreskader van 36 punten zoals vastgesteld in de voorjaarsnota en de berekening van het nieuwe accreskader o.b.v. de nieuwe gegevens volgens de september circulaire ziet er als volgt uit:

JAAR PUNTEN toelichting JAAR PUNTEN toelichting

2005 18,0 definitief 2005 18,0 definitief2006 31,9 definitief 2006 31,9 definitief2007 17,7 definitief 2007 17,7 definitief2008 67,8 raming 2008 78,9 raming2009 44,7 raming 2009 101,4 raming2010 34,8 raming 2010 8,9 raming

Totaal 214,9 35,8 Totaal 256,8 42,8(= gemiddeld) (= gemiddeld)

2011 7,6 raming2012 32,8 raming

Voorjaarsnota 2008 Geactualiseerd (sept.circ. 2008 )

Nadere toelichting. Uit het overzicht blijkt dat het accres in de jaren 2008 en 2009 in de september circulaire fors is verhoogd. Hierdoor zou het gemiddeld aantal accrespunten nu in principe kunnen worden verhoogd van afgerond 36 punten naar afgerond 43 punten. Een positieve bijstelling wordt op dit moment echter ontraden voor de MJB. Het Rijk houdt namelijk rekening met fors lagere accressen in 2010 en 2011 waardoor het aantal punten voor deze beide jaren al ruim onder het huidig accreskader komt te liggen van 36 punten. In de MJB is daarom nog uitgegaan van het gemiddeld accres zoals berekend in de voorjaarsnota. Verwacht wordt dat in de loop van 2009 de accressen voor 2010 en 2011 door het rijk zullen worden verhoogd omdat het Rijk voor deze jaren rekening houdt met (zeer) lage loon- en prijsstijgingen. In de voorjaarsnota 2009 zal worden bekeken of het huidige kader voor de MJB moet worden bijgesteld.

104

Specificatie uitkering Gemeentefonds 2009

Omschrijving Bedrag Uitkeringsbasis o.g.v. mei-circ. 15.355.259Uitkeringsfactor 1,550Uitkeringsbasis 23.800.651Af: inkomstenmaatstaven - OZB (woning eigenaren) -1.642.123 - OZB (niet woningen gebruiker) -285.329 - OZB (niet woningen eigenaar) -355.473

Totaal inkomstenmaatstaf -2.282.925

Integratieuitkeringen: - WUW 11.485 - correctie VHROSV -3.651 - Amendement de Pater 83.336 - TSCI 45.000 - Bibliotheken 30.031

166.201Overige uitkeringen: - Riolering 317.379 - Suppletieuitkering (verdeelmodel 2008) 203.581 - Suppletieuitkering ozb 305.473

826.433

Subtotaal uitkering 22.510.360

Bij: uitkering WMO 2.465.144Subtotaal uitkering 24.975.504

Bij: raming netto verhoging sept.-circ. 500.000Totale raming Gemeentefonds 2009 25.475.504 Het totaalbedrag van afgerond € 25,5 mln. betreft dus de verwachte uitkering Gemeentefonds o.b.v. de september-circulaire. Budgetten die een directe relatie hebben met het Gemeentefonds en waarvoor een beleidskader is vastgesteld (bijv. de WMO) zijn bijgesteld. Bedragen voor taakmutaties zijn gereserveerd of er zijn taakstellingen voor opgevoerd. De gereserveerde bedragen en taakstellingen kunnen als volgt worden weergegeven; Gereserveerde bedragen Bedrag - WMO budget 2.465.144 - Makelaarsfunctie vrijwilligersbeleid 8.934 - Anti discriminatiebeleid 9.219 - Electronisch kinddossier 14.752 - Uitvoeringskosten inburgering 34.194

Opgevoerde taakstellingen - taakstelling ketensamenwerking 33.526 - Taakstelling vermindering bestuurslasten 20.436

Totaalbedrag reserveringen / taakstellingen 2.586.205

105

Financiële positie en vermogenspositie Financiële positie 1e paragraaf in 2008 Bij de vorige begroting (2008) is een 1e aanzet gegeven voor deze nieuwe paragraaf. Toegelicht is dat voor het verkrijgen van inzicht in de financiële positie van de gemeente een helder financieel beeld nodig is van de exploitatie, de investeringen en de reserves. Aanvullend is vermeld dat het totaalbeeld hiervan met name verkregen kan worden uit de opgestelde paragrafen. Paragrafen geven totaalbeeld financiële positie Uit de inhoud van de paragrafen moet o.a. blijken hoe de belastingen zich ontwikkelen, hoe groot het weerstandsvermogen en de risico’s zijn, hoe de onderhoudsstaat van de kapitaalgoederen is zoals voor wegen, riolering, groen en gebouwen en of hiervoor voldoende geld aanwezig is. Ook moet uit de paragrafen blijken wat de omvang van de reserves en voorzieningen is welke mogelijkheden er zijn om gelden te genereren uit de grondexploitatie. Door ook nieuwe en niet verplichte paragrafen te ontwikkelen zoals de paragraaf financieel fundament en Gemeentefonds wordt getracht het beeld compleet te maken om een oordeel te kunnen geven over de financiële positie van de gemeente. Financiële gezondheid van de gemeente Uit het voorgaande blijkt reeds dat inzicht krijgen in de financiële positie van de gemeente ook mag worden vertaald in; hoe financieel gezond is onze gemeente of kunnen plotselinge financiële tegenvallers zonder al te veel pijn worden opgevangen? Ontwikkelen factoren en waarde oordelen Om op vragen als hoe financieel gezond is de gemeente antwoord te kunnen geven is van belang dat factoren worden ontwikkeld die hierop van invloed zijn. Vervolgens zal aan deze factoren een waarde oordeel moeten worden toegekend. In een volgende paragraaf zal worden getracht hiervoor een 1e aanzet te geven. Vermogenspositie Inzicht in de balans De vermogenspositie van de gemeente heeft meer betrekking op de balansgegevens. Op de balans wordt aan de activakant de waarde van de bezittingen/eigendommen van de gemeente weergegeven en aan de passivakant staat vermeld op welke wijze deze bezittingen zijn verkregen/gefinancierd. Dit kan zijn met het eigen vermogen van de gemeente, zoals de reserves, maar ook met vreemd vermogen, zoals de geldleningen. De balans van de gemeente moet altijd in de jaarrekening worden weergegeven. Voor een begroting is dit niet het geval. Balans jaarrekening 2007 De laatste jaarrekening betreft jaarrekening 2007. Het balanstotaal per 31-12-2007 van onze gemeente is volgens deze jaarrekening afgerond € 76,2 mln. (was € 77,5 mln.) Grootste post van de bezittingen betreft de vaste activa. Dit betreft vooral de investeringen met een economisch nut en de investeringen in de openbare ruimte. Eind 2007 was de (boek)waarde van de vaste activa afgerond € 61 mln. (was € 62 mln.).

106

Aan de passivakant van de balans staat vermeld op welke wijze het activabedrag van € 61 is gefinancierd. Grootste post aan de passivakant is de boekwaarde van de geldleningen. Dit betreft een bedrag eind 2006 van afgerond € 38 mln. (was € 39 mln.). Dit betekent dat een bedrag van € 23 mln. niet met vreemd vermogen (geldleningen) is gefinancierd maar met eigen vermogen (onze reserves). Verhouding eigen vermogen / vreemd vermogen. Begrip winst in bedrijfsleven In de vorige paragraaf is toegezegd dat in deze paragraaf nader zal worden ingegaan op de verhouding eigen vermogen t.o.v. vreemd vermogen. Hiertoe eerst het volgende. In het bedrijfsleven heeft het streven naar winst de hoogste prioriteit. De verhouding eigen en vreemd vermogen en de toekomstverwachtingen van resultaten spelen hierbij een zeer dominante rol. Als de onderlinge verhouding tussen eigen en vreemd vermogen goed is en tevens sprake is van een realistische winstverwachting kunnen in brede zin goede zaken worden gedaan. Het voortbestaan van een bedrijf is van dit beeld sterk afhankelijk. Begrip winst bij gemeente Bij een gemeente ligt het beeld over winst anders. Een gemeente is veel meer een dienstverlener. Winst behoeft niet direct te worden vertaald in financiële winst maar meer als maatschappelijke winst. Bij een gemeente worden meer maatschappelijke doelen nagestreefd om te realiseren. Het realiseren van maatschappelijke doelen mag veelal ook iets kosten. Het maatschappelijk rendement hiervan is veelal niet in geld uit te drukken. Omdat een gemeente niet zo maar failliet kan gaan is ook de verhouding tussen het eigen vermogen en vreemd vermogen van veel minder belang. Solvabiliteit In het bedrijfsleven speelt de solvabiliteit een belangrijke rol. Uit de solvabiliteit moet blijken in hoeverre een bedrijf in staat is aan al zijn verplichtingen te kunnen voldoen. Bij een gemeente speelt dit in feite alleen een rol daar waar naast het nastreven van een maatschappelijk doel ook de bedrijfsvoering is gericht op het maken van financiële winst. Dit is bijvoorbeeld bij het Grondbedrijf het geval. Bij de gemeente spelen kengetallen van het eigen en vreemd vermogen daarom niet of nauwelijks een rol. Specificatie eigen- en vreemd vermogen 2007 Uit de laatste jaarrekening (2007) kan het volgende overzicht worden van het eigen en vreemd vermogen gegeven.

Eigen Vermogen In % - Algemene Reserve 10.954.000 - Overige bestemminsgreserves 15.767.000 - Resultaat na bestemming 809.000Totaal eigen vermogen 27.530.000 39,6%

Vreemd Vermogen - Voorzieningen 3.784.000 - vaste schulden /geldleningen 38.282.000

42.066.000 60,4%

Eigen + Vreemd Vermogen totaal 69.596.000 100,0%

31-12-2007

107

Financiële begroting

108

Samenvatting en conclusies Ontwikkeling begroting 2009 De begroting 2009 is opgesteld conform de kaders (uitgangspunten) zoals vastgesteld tijdens de behandeling van de voorjaarsnota 2008. Wel zijn de ramingen aangepast op basis van de huidige kennis en inzichten. Dit geeft voor 2009 een positiever beeld dan werd verwacht tijdens de behandeling van de septemberrapportage 2008. Uitkomst begroting 2009 Het bij de septemberrapportage voorspelde begrotingsoverschot van afgerond € 272.000 is met de uitkomsten van deze begroting per saldo toegenomen met € 134.000 tot een positief begrotingssaldo van € 406.000. Verderop in deze begroting wordt een verklaring gegeven van de wijzigingen in deze begroting. Uitkomst meerjarenbegroting 2010-2012 De meerjarenbegroting is opgesteld conform de vastgestelde kaders tijdens de behandeling van de voorjaarsnota 2008. De ramingen zijn aangepast op basis van de huidige kennis en inzichten. Door een flexibele inzet van de reserve begrotingssaldo is de meerjarenbegroting sluitend. Ruimte in de begroting 2009 en meerjarenbegroting 2010-2012 In deze begroting en meerjarenbegroting wordt ruim € 1,5 miljoen structureel vrijgemaakt voor beleidsintensivering en nieuw beleid. De speerpunten uit het coalitieakkoord worden hiermee grotendeels verwezenlijkt. Verderop in deze begroting wordt nader ingegaan op de desbetreffende onderwerpen. Incidentele middelen Jaarlijks wordt uit de vrije reserve € 520.000 beschikbaar gesteld voor incidentele uitgaven. Het bedrag voor 2009 is op basis van reeds genomen besluiten ontoereikend. Door het positieve begrotingssaldo van € 406.000 ook incidenteel in te zetten is nog een bedrag beschikbaar voor overige incidentele uitgaven. Voor onvoorziene omstandigheden is jaarlijks een budget beschikbaar van € 65.900. Belastingmaatregelen In de begroting zijn de belastingmaatregelen verwerkt zoals die eerder door de raad zijn besloten. Door een verantwoorde onttrekking aan de egalisatiereserve afvalstoffenheffing van € 159.000 te doen, kan de stijging van de belastingdruk voor woningen worden beperkt tot 3,5% per inwoner.

109

Algemene uitgangspunten Gestelde financiële kaders tijdens voorjaarsnota 2008 De concept begroting 2009 en ook de meerjarenbegroting 2010-2012 is opgesteld conform de uitgangspunten zoals genoemd in hoofdstuk 4 (kadernota) van de voorjaarsnota 2008. Hieronder volgen de voornaamste financiële uitgangspunten. Bestaand beleid De begroting 2009 is opgesteld conform bestaand beleid. Dat wil zeggen dat in de begroting het beleid is verwerkt zoals dit is vastgesteld tot en met de septemberrapportage 2008. Gemeentefonds De geraamde uitkering Gemeentefonds 2009 is gebaseerd op de septembercirculaire 2008 van het Rijk. Ten behoeve van de meerjarenbegroting wordt uitgegaan van een gemiddeld accres van 36 punten, oftewel een jaarlijkse toename van de algemene uitkering met € 540.000 Rentepercentages In de begroting 2009 wordt gerekend met een rentepercentage van 5% voor lang geld en 4% voor kort geld in geval van een financieringstekort. Voor rente van een financieringsoverschot wordt gerekend met 2%. Nullijn voor loon- en prijsgevoelige producten De begroting is opgesteld op basis van de zogenaamde nulllijn. Daar waar sprake is van afgesloten contracten (bv energie) en andere besluiten van de raad (bv gemeenschappelijke regelingen en subsidies), zijn deze contracten en besluiten zoveel mogelijk gevolgd. Voor aanpassing van overige loon- en prijsgevoelige posten is een stelpost beschikbaar van € 85.000. Loonkostenstijging Voor de loonkostenstijging is rekening gehouden met de huidige CAO. Voor de meerjarenbegroting is rekening gehouden met een stijging van 4% per jaar. Beleidsintensivering & nieuw beleid Voor beleidsintensivering en nieuw beleid zijn, overeenkomstig de afspraken in het coalitieakkoord, afzonderlijke bedragen in de begroting opgenomen. Belastingtarieven In de primitieve begroting is rekening gehouden met de volgende stijging van de belastingtarieven: OZB Verhoging 2,75% + € 100.000 in tarief Rioolrechten: Verhoging gemiddeld € 34,51 per aansluiting Afvalstoffenheffing: Verlaging gemiddeld € 30,20 per aansluiting Toeristenbelasting: Verhoging € 0,05 per overnachting Leges: Verhoging 2,75% Lijkbezorgingrechten: Verhoging 2,75% Overige kaders Voor de overige kaders wordt verwezen naar de voorjaarsnota 2008.

110

Analyse resultaat 2009 op hoofdlijnen Begrotingssaldo 2009 Bij de septemberrapportage werd voor 2009 een begrotingsoverschot van € 272.000 voorspeld. Het saldo van deze begroting bedraagt € 406.000 positief. Hieronder treft u een analyse op hoofdlijnen aan van de afwijking tussen de uitkomst 2009 volgens de septemberrapportage en de nu voorliggende begroting 2009.

Onderdeel Voordelig Nadelig

Jaarschijf 2009 bij septemberrapportage 272.000

Mutaties:Kosten bestuur 44.000kapitaallasten 30.000Algemene uitkering Gemeentefonds 1.102.000Belastingopbrengsten 43.000Subsidies en bijdragen 138.000Prijsstijgingen 152.000Onderwijshuisvesting in exploitatie 450.000Taakstelling raad 2008 50.000Reserve begrotingssaldo 261.000Overige, per saldo 34.000

Totaal mutaties 1.219.000 1.085.000Saldo Mutaties 134.000

Geactualiseerd begrotingssaldo 2009 406.000

Begroting 2009

Toelichting mutaties: Bestuurskosten 44.000 V Het vervallen van de wachtgeldverplichting voor een voormalig wethouder en de lagere salariskosten van de nieuwe burgemeester hebben geleid tot een voordeel in de kosten van het bestuur. Kapitaallasten 30.000 V De kapitaallasten zijn lager dan waar in de meerjarenbegroting rekening mee was gehouden. Het betreft hier voornamelijk het rente voordeel dat is ontstaan door vervroegde aflossing van de geldlening van het recreatiepark Hunzedal. Gemeentefonds 1.102.000 V De algemene uitkering uit het Gemeentefonds heeft per saldo geleid tot een hogere uitkering dan was aangenomen. Mutaties met budgettair effect : 1. Accres en autonome ontwikkelingen € 1.139.000 V 2. Versnelde afbouw suppletie uitkering ozb € 37.000 N € 1.102.000 V

111

Mutaties zonder effect op begrotingssaldo: 3. Invoering Elektronisch kinddossier € 15.000 V 4. Makelaarsfunctie vrijwilligersbeleid € 9.000 V 5. Anti-discriminatiebeleid € 9.000 V 6. Vermindering bestuurslasten € 20.000 N 7. Ketensamenwerking werk & inkomen € 33.000 N 8. WWB uitkering (langdurigheidstoeslag) € 45.000 V 9. Integratie-uitkering WMO € 16.000 V 10. Vergoeding rijk uitvoering WOZ € 143.000 V Het accres en de autonome ontwikkelingen zijn voornamelijk het gevolg van hogere rijksuitgaven in de jaren 2008 en 2009. Het nadeel als gevolg van de versnelde afbouw suppletie-uitkering ozb van de algemene uitkering Gemeentefonds (€ 37.000 N) hebben wij net als de oorspronkelijke afbouw meegenomen in de opbrengst van de rioolrechten. De punten 3 t/m 10 zijn taakmutaties van het rijk en zijn budgettair neutraal verwerkt in de begroting. De onderdelen 3 t/m 5 zijn beleidsimpulsen. Het rijk verwacht van de gemeenten een inspanningsverplichting. De bedragen zijn vooralsnog opgenomen als stelpost in de begroting. Als gevolg van de invoering van Single Information Single Audit (SISA) en de verdere samenwerking op het beleidsterrein werk & inkomen, worden efficiencyvoordelen verwacht. Het rijk heeft hierdoor de algemene uitkering met genoemde bedragen verlaagd. In de begroting zijn deze mutaties (nrs 6 en 7) als taakstelling opgenomen. De punten 8 t/m 10 hebben een directe relatie met uitvoeringsbudgetten in de begroting. Deze budgetten zijn met vermelde bedragen aangepast. Belastingopbrengsten 43.000 V Op basis van de huidige kohierbedragen hebben we de opbrengst ozb 2009, zoals geraamd in de meerjarenbegroting, met € 6.000 verhoogd. De opbrengst rioolrechten is extra verhoogd met € 37.000 i.v.m de versnelde afbouw suppletie-uitkering ozb (zie Gemeentefonds). Subsidies en bijdragen 138.000 N De subsidies en bijdragen aan derden zijn zo mogelijk aangepast aan contracten en overeenkomsten die voor de instelling gelden. Voornaamste wijzigingen: - Beleidsregels Welzijn € 15.000 N - RBD/GHOR € 49.000 N - GGD € 61.000 N - Agenda Veenkoloniën € 9.000 N - Activiteiten P10 gemeenten € 4.000 N

112

Prijsstijgingen 152.000 N In provinciaal verband is de inkoop van elektriciteit opnieuw aanbesteed. Ten opzichte van het prijspijl 2003 moet rekening gehouden worden met een hogere uitgavenpost van € 117.000. Het budget voor compensatie prijsstijgingen is met € 35.000 verhoogd en gebracht op het door de raad oorspronkelijk vastgestelde bedrag van € 85.000. Budget onderwijshuisvesting in exploitatie 450.000 N De onderhoudsinvesteringen op grond van de huisvestingsverordening onderwijs worden niet meer geactiveerd, maar vanaf 2009 ten laste van de exploitatie gebracht. Taakstelling takendiscussie (raad) 50.000 N In de meerjarenbegroting is vanaf 2006 een jaarlijkse taakstelling van € 50.000 opgenomen voor de, door de raad te voeren, takendiscussie. De niet ingevulde taakstelling voor 2008 is geschrapt. In de begroting 2009 en de meerjarenbegroting is de taakstelling van € 50.000 per jaar weer opgenomen. Reserve begrotingssaldo 261.000 N Als gevolg van een voordelig begrotingssaldo, ontstaan door een hogere uitkering uit het Gemeentefonds, is geen onttrekking aan de reserve begrotingssaldo gedaan. Overige mutaties (per saldo) 34.000 N Tot de overige mutaties rekenen wij o.a. - Mutaties in het verzekeringspakket € 3.000 N - Gekoppelde reserves (relatie kap.lasten) € 30.000 N - Overige kleine aanpassingen en correcties € 1.000 N

113

Vrijgemaakte ruimte in (meerjaren)begroting In de begroting 2009 en de meerjarenbegroting 2010-2012 zijn diverse budgetten opgenomen, om de doelstellingen uit het coalitieakkoord te kunnen realiseren. Over het verloop van de voornaamste budgetten gaan we hieronder nader in. 1. Onvoorzien structureel In het coalitieakkoord is afgesproken om jaarlijks een budget voor structureel onvoorzien in de begroting te hebben, om structurele knelpunten op te kunnen lossen. Jaarlijks wordt gestart met een bedrag van € 50.000. In de loop van een begrotingsjaar kan worden bezien of het verantwoord is om een bedrag over te hevelen naar de post beleidsintensivering/nieuw beleid. Onvoorzien structureel 2009 2010 2011 2012 TotaalRaming o.b.v. coalitieakkoord 50.000 50.000 50.000 50.000 200.000Restantbedrag 2008 25.000 25.000Beschikbaar budget 75.000 50.000 50.000 50.000 225.000

2. Onvoorzien incidenteel De post incidenteel onvoorzien is een jaarlijkse post in de begroting om incidentele calamiteiten in de loop van het jaar financieel op te kunnen lossen. Deze post is niet nieuw, maar werd in het verleden meestal bij de begrotingsbehandeling reeds ingezet voor beleidsintensivering of nieuw beleid. Onvoorzien incidenteel 2009 2010 2011 2012 TotaalBeschikbaar budget 65.900 65.900 65.900 65.900 263.600

3. Beleidsintensivering / Nieuw beleid Sinds het begrotingsjaar 2008 is een afzonderlijke post opgenomen voor beleidsintensivering c.q. nieuw beleid. De post bestaat uit een structureel en een incidenteel budget. Het structurele budget wordt opgebouwd uit de voordelen die zijn ontstaan door het in exploitatie nemen van het totale wegenonderhoud in 2007 en de onderwijshuisvesting in 2009. Tevens wordt vanaf 2011 jaarlijks € 50.000 extra toegevoegd, als vervolg op post onvoorzien die t/m 2010 is belegd voor het gebouwenonderhoud en de realisatie van de MFA te Nieuw Buinen. Het beschikbare incidentele budget van € 520.000, wordt jaarlijks onttrokken aan de vrije reserve. Over de aanwending van deze bedragen zijn inmiddels al enkele besluiten genomen. Het incidenteel budget 2009 is hierdoor ontoereikend. Wij komen hierop terug bij het hoofdstuk over de bestedingsvoorstellen. Structureel 2009 2010 2011 2012 TotaalBeschikbare ruimte: 0Vrijval uitzet kapitaallasten wegen 84.014 84.014 84.014 84.014 336.056Vrijval uitzet kapitaallasten onderwijs 50.000 50.000 50.000 150.000Nieuw beleid vanaf 2011 50.000 50.000 100.000

84.014 134.014 184.014 184.014 586.056Invulling:Kern & kader dorpshuizenbeleid c.a. -54.000 -54.000 -108.000

-54.000 -54.000 0 0 -108.000

Beschikbaar 30.014 80.014 184.014 184.014 478.056

114

Incidenteel 2009 2010 2011 2012 TotaalBeschikbare ruimte 520.000 520.000 520.000 520.000 2.080.000

Invulling (genomen raadsbesluiten):BCF nadeel uitkering Gemeentefonds -345.000 -345.000Kosten verkiezingen -20.500 -20.500 -41.000 -82.000GBA audit (1 keer per 3 jaar) -8.400 -8.400ICT ontwikkeling 2007-2009 -185.000 -185.000Landinrichting (4 jaar) -220.000 -220.000 -220.000 -220.000 -880.000Roekenproblematiek -18.825 -18.825 -18.825 -18.825 -75.300Bijdrage Oostermoer/Zuidenveld -7.000 -7.000Bijdrage vaarverbinding Erica - Ter Apel -60.000 -60.000Bijdrage verdubbeling N33 -200.000 -200.000

-789.325 -527.725 -279.825 -245.825 -1.842.700

Beschikbare budgetten -269.325 -7.725 240.175 274.175 237.300

4. Budget wegen Voor het wegenonderhoud geldt het kader dat vrijvallende kapitaallasten wegen worden toegevoegd aan het onderhoudsbudget. Tevens wordt vanaf 2008 jaarlijks een bedrag van € 50.000 aan het budget toegevoegd ter compensatie van de areaaluitbreiding en prijsstijging. Dit bedrag wordt afgezonderd van de post reservering prijsstijging. Opgemerkt wordt dat een gedeelte van het budget wordt ingezet voor de uitvoering van het beleidsplan openbare verlichting, dat door de raad is vastgesteld. Wegenonderhoud 2009 2010 2011 2012 TotaalOnderhoudsbudget 1.484.967 1.561.449 1.649.126 1.835.270Verhoging areaaluitbreiding/kostenstijging 50.000 50.000 50.000 50.000 200.000Toevoeging vrijvallende kapitaallasten 26.482 37.677 136.144 23.800 224.103Beschikbaar budget 1.561.449 1.649.126 1.835.270 1.909.070 424.103

5. Budget gebouwenonderhoud Voor het onderhoud van de gemeentelijke gebouwen (exclusief onderwijshuisvesting), wordt op basis van eerdere besluitvorming tot aan 2010 extra budget toegevoegd. Vanaf 2009 is ook het jaarlijks investeringsbudget voor onderwijshuisvesting volledig in exploitatie gebracht. De ramingen zijn als volgt. Gebouwenonderhoud 2009 2010 2011 2012 TotaalOnderhoudsbudget 578.828 648.828 718.828 718.828Toevoeging vanuit nieuw beleid 70.000 70.000 140.000Beschikbaar budget 648.828 718.828 718.828 718.828 140.000

Onderwijshuisvesting 2009 2010 2011 2012 TotaalOnderhoudsbudget 500.000 500.000 500.000kapitaallasten huisvesting onderwijs 50.000 50.000 50.000 50.000Over naar budget nieuw beleid -50.000 -50.000 -50.000 -150.000Toevoeging vanuit nieuw beleid 450.000 450.000Beschikbaar budget 500.000 500.000 500.000 500.000 300.000

115

6. Budget vastgoed In 2008 is besloten om gedurende een periode van 2 jaar extra structurele middelen vrij te maken het onderhoud van het gemeentelijk vastgoed. In 2008 is reeds € 394.528 toegevoegd. Vastgoed 2009 2010 2011 2012 TotaalExtra toevoeging budget 100.000 100.000

7. Budgetten Kern & Kader Voor Kern & Kader zijn de volgende structurele budgetten beschikbaar. Kern & Kader 2009 2010 2011 2012 Totaal1. Flankerend beleid Kern & Kader 62.557 62.557 62.557 62.557 Tijdelijke inzet peuterspeelzaalbeleid -28.000 -28.000

34.557 34.557 62.557 62.557 0

2. Ontwikkeling brede scholen/MFA's 107.500 137.500 167.500 167.500 Toevoeging vanuit nieuw beleid 30.000 30.000 60.000

137.500 167.500 167.500 167.500 60.000

3. Normenkader dorpshuizen ca. 108.000 150.000 204.000 204.000 Toevoeging vanuit nieuw beleid 54.000 54.000 108.000 Af: dorpshuis Odoorn -12.000

150.000 204.000 204.000 204.000 108.000

4. Exploitatie afgestoten gebouwen beschikbaar volgens meerjarenbegr. 29.507 18.146 18.146 18.146 mutaties 2008 -11.361 -11.361

18.146 18.146 18.146 18.146 -11.361

Totaal beschikbaar 322.057 406.057 434.057 434.057 156.639

8. ICT ontwikkeling nieuwe dienstverlenende overheid Een moderne dienstverlenende overheid moet in ICT investeren. Op basis van de vastgestelde I-mops is besloten om over de periode 2007-2009 in totaal € 120.000 structurele ruimte en € 700.000 incidentele middelen hiervoor vrij te maken. In deze begroting wordt de laatste stap hiervan gerealiseerd. ICT ontwikkeling 2009 2010 2011 2012 TotaalStructureel 35.500 35.500

116

9. Samenvatting mutaties budgetten coalitieakkoord In onderstaande tabel zijn de structurele mutaties samengevat, van de onderdelen die een directe relatie hebben met de uitgangspunten uit het coalitieakkoord. Samenvatting mutaties 2009 2010 2011 2012 TotaalVastgoed & geld:Wegenonderhoud 76.482 87.677 186.144 73.800 424.103Gebouwenonderhoud 70.000 70.000 140.000Vastgoed & geld algemeen 100.000 100.000

Kern & Kader:Flankerend beleidOntwikkeling brede school/MFA's 30.000 30.000 60.000Normenkader dorpshuizen ca 54.000 54.000 108.000Exploitatie afgestoten gebouwen -11.361 -11.361

Onvoorzien & beleidsintensivering:Onvoorzien structureel 50.000 50.000 50.000 50.000 200.000Beleidsintensivering & nieuw beleid 30.014 80.014 184.014 184.014 478.056

ICT ontwikkelingStructureel 35.500 35.500

Totaal 434.635 371.691 420.158 307.814 1.534.298

117

Bestedingsvoorstellen In het vorige hoofdstuk is reeds inzicht gegeven in de budgetten die bij vaststelling van deze begroting beschikbaar komen voor de verschillende speerpunten van beleid. Een aantal zaken vloeit voort uit besluitvorming uit het verleden. Voor nieuw beleid en de beleidsintensivering volgen hieronder de gebruikelijke bestedingsvoorstellen. Bestedingsvoorstellen met structureel karakter Toelichting Voor nieuw beleid en beleidsintensivering is structureel € 80.014 beschikbaar. Voor de opbouw van dit bedrag wordt verwezen naar onderstaande tabel. De bestedingsvoorstellen worden afzonderlijk toegelicht.

Structurele ruimte 2009

Beschikbaar beleidsintensivering/nieuw beleid 30.014Nog niet ingevuld beleid 2008 25.000Onvoorzien structureel (50%) 25.000Totaal beschikbaar 80.014

Bestedingsvoorstellen 20091 Subsidie Hunebedcentrum 5 50.0002 Nazorg gedetineerden 11 20.0003 Verhoging budget Economie/Recreatie en Toerisme 3 25.000

Totaal bestedingsvoorstellen (nog niet in de begroting verwerkt) 95.000

Saldo -14.986

Voorshands dekken uit beschikbare incidentele middelen 14.986

Restantbudget beleidsintensivering/nieuw beleid 0

Ad 1 Subsidie hunebedcentrum Het college van Gedeputeerde Staten heeft in de conceptbegroting 2009 en de concept-cultuurnota aangeven het Hunebedcentrum structureel te willen ondersteunen. Hiervoor zullen structurele middelen worden vrijgemaakt. De provincie geeft hiermee aan zich medeverantwoordelijk te voelen voor het Hunebedcentrum. Daarnaast komt het Hunebedcentrum ook nog in aanmerking voor middelen voor incidentele projecten (w.o internationale projecten). Wij zijn van mening dat we nu onze verantwoordelijkheid als lokale overheid moeten nemen en hiervoor in deze begroting ook structurele middelen vrij moeten maken. Ad 2 Nazorg gedetineerden De reïntegratie van gedetineerden is een taak voor de gemeenten die is voortgekomen uit het afgesloten bestuursakkoord rijk-gemeenten in 2007. De gemeente heeft tot taak om de 4 basisvoorwaarden, inkomen, identiteitspapieren, zorg en onderdak voor deze doelgroep te waarborgen. Voor de uitvoering wordt gezocht naar een samenwerkingsvorm in district Zuidoost Drenthe. De kosten worden vooralsnog geraamd op € 20.000.

118

Ad 3 Budget Economie/Recreatie en Toerisme Bij de vaststelling van het herziene beleidsplan Recreatie en Toerisme is reeds aangekondigd dat een impuls gegeven gaat worden aan deze sector. Om aan de vastgestelde prioriteiten invulling te geven is een structurele verhoging van het budget met € 25.000 noodzakelijk. Bestedingsvoorstellen met incidenteel karakter Toelichting overzicht Voor incidentele zaken wordt jaarlijks een bedrag van € 520.000 onttrokken aan de vrije reserve. In 2007 en 2008 is al een aantal besluiten genomen die ten laste van deze incidentele middelen moeten worden gebracht. Het budget van € 520.000 is hierdoor ontoereikend. De incidentele middelen kunnen worden verruimd door het begrotingssaldo van afgerond € 406.000 hieraan toe te voegen. Om de kosten van een aantal op ons afkomende projecten in 2009 op te kunnen vangen wordt verder voorgesteld om een extra onttrekking aan de vrije reserve te doen van totaal € 69.611 Incidentele ru im te 2009

Bedrag vrije reserve 520.000Begro tingssaldo 2009 406.000Extra onttrekk ing vrije reserve 69.611Totaal besch ikbaar 995.611

Reeds beslo ten (en a l verw erkt in begroting):1 Nadee l BTW com pensatie fonds 12 345.0002 Kosten verk iezingen 1 20.500

Nog n iet geform aliseerde beslu iten (n ie t verw erkt in de begroting)3 Land inrichting 2 220.0004 ICT ontw ikkeling 2007-2009 12 185.0005 Roekenprob lem atiek 8 18.825

Totaal eerder genom en beslu iten 789.325

Besch ikbaar inc identee l onvoorzien na verw erk ing m utaties 206.286

bested ingsvoorste llen:1 Aanschaf stem hokjes 1 10.8002 G root onderhoud sportve lden 5 35.5003 U itvoering KLIC m eld ingen 12 25.0004 Centrum p lan Borger 8 65.0005 W oonp lan 8 45.0006 Geb iedsprogram m a's Agenda Veenko lon iën 10 10.000

Totaal bested ingsvoorste llen (nog n ie t in de begroting verw erkt) 191 .300

Subtotaa l restant incidentee l onvoorzien 14 .986

Benod igd voor dekk ing structuree l tekort 14 .986

Restant incidentee l onvoorzien 0

119

Bestedingsvoorstellen Ad 1 Aanschaf stemhokjes In verband met het besluit om weer te gaan stemmen met het “rode potlood” zullen alle stembureaus van nieuwe stemhokjes en nieuwe stembussen moeten worden voorzien. Inmiddels is besloten om bij de aanbestedingsprocedure van de G4 gemeenten aan te sluiten. Er wordt een extra kostenpost verwacht van € 10.800. Ad 2 Groot onderhoud sportvelden Het onderhoudsniveau van sommige sportvelden is van dien aard dat er gevaarlijke situaties dreigen te ontstaan. Daarom wordt voorgesteld om het renovatieprogramma, waarbij jaarlijks 1 hoofdveld wordt aangepakt, weer in ere te herstellen. Voorgesteld wordt om, in afwachting van de uitkomsten van “Kern en Kader 4”, vooralsnog vanuit incidentele middelen hiervoor € 35.500 extra vrij te maken. Ad 3 Uitvoering KLIC meldingen Het doen van de zogenaamde KLIC meldingen bij voorgenomen graafwerkzaamheden, is een wettelijke verplichting waarbij behoorlijke (financiële) risico’s worden gelopen. Tot voor kort was er geen gestructureerde werkwijze voor het doen van deze meldingen. Het aanleveren van gegevens voor de KLIC meldingen wordt thans door een extern bureau verzorgd. Afgaande op het aantal KLIC-meldingen in de afgelopen periode is een bedrag van € 25.000,-- nodig. Overigens zijn door de Minister van Economische Zaken maatregelen aangekondigd die het aantal graafincidenten aanzienlijk moet verminderen. Ook de werkwijze waarop de KLIC meldingen moeten worden uitgevoerd is een onderwerp van discussie. Vooralsnog worden de extra kosten dan ook incidenteel afgedekt. Ad 4 Centrumplan Borger In Programma 2 is aangegeven welke 2 varianten de raad voor het centrumplan Borger verder wil laten onderzoeken. Voor een verkenning naar de kostendragers voor de planuitvoering zal externe expertise moeten worden ingehuurd. Op basis van opgevraagde offertes en bijkomende werkzaamheden zal rekening gehouden moeten worden met eenmalige kosten van € 65.000. Voorgesteld wordt om de benodigde middelen hiervoor vrij te maken. Ad 5 Woonplan In programma 8 is aangegeven dat het in 2004 vastgestelde Woonplan gedateerde informatie bevat waardoor niet adequaat op ontwikkelingen kan worden ingesprongen. Voorgesteld wordt dan ook om in 2009 een nieuw integraal Woonplan op te stellen, waarbij de meest recente ontwikkelingen worden meegenomen. Voor het opstellen van het plan is naar verwachting € 45.000 benodigd. Ad 6 Gebiedsprogramma’s Agenda Veenkoloniën Sinds 2005 bestaat er een solidariteitsformule voor de financiering van projecten uit de Agenda. Vanaf de begroting 2009 is deze formule aangepast. Voor investeringen boven de € 100.000 wordt door experts doorgerekend wat het aandeel van de partners zou moeten zijn en vindt politieke besluitvorming plaats. Voor kleinere investeringen blijft een solidariteitsformule van toepassing. Iedere partner draagt procentueel bij. Voor gemeenten is deze bijdrage bepaald op 5%. Vanuit praktische overwegingen is het wenselijk om gedurende een periode van 4 jaar een bedrag van € 10.000 te reserveren voor de financiering van deze kleinere projecten.

120

Meerjarenbegroting 2010-2012 De mutaties in de jaarschijven 2010 t/m 2012 kunnen als volgt worden toegelicht. 01 Onvoorzien (bestemd t/m 2010) Het oorspronkelijk bedrag van € 100.000 voor structureel onvoorzien is voor de jaren tot en met 2010 al bestemd voor dekking van de lasten MFA te Nieuw Buinen en voor verhoging van het onderhoudsbudget gebouwen. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht. Onvoorzien (bestemd t/m 2010) 2010 2011 2012 TotaalMFA Nieuw Buinen 30.000 30.000Onderhoud gebouwen 70.000 70.000

Totaal 100.000 0 0 100.000 02 Structureel onvoorzien (nieuw vanaf 2007) Conform het coalitieakkoord en conform het kader in de voorjaarsnota 2007 is in de begroting en in de meerjarenbegroting een extra bedrag voor structureel onvoorzien geraamd van € 50.000 per jaar. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Structureel onvoorzien 2010 2011 2012 TotaalOnvoorzien 50.000 50.000 50.000 150.000

03 Nieuw beleid/Beleidsintensivering Voor beleidsintensivering/nieuw beleid is een afzonderlijke post opgenomen. De bedragen die hiervoor beschikbaar zijn, worden gevormd door het vervallen van de jaarlijkse kapitaalslast voor wegen vanaf 2007. Gedurende 4 jaar (periode 2007-2010) wordt een bedrag ten laste van dit budget gebracht ten behoeve van het normenkader Kern & Kader, onderdeel dorpshuizenbeleid ca. Vanaf 2011 wordt een extra budget toegevoegd (vervolg op onvoorzien bestemd t/m 2010). Nieuw beleid/beleidsintensivering 2010 2011 2012 TotaalVrijvallende investeringslasten wegen 84.014 84.014 84.014 252.042Vrijvallende investeringslasten onderwijs 50.000 50.000 50.000 150.000Nieuw beleid 2011 50.000 50.000 100.000Kern & Kader; dorpshuizenbeleid c.a. -54.000 -54.000Totaal 80.014 184.014 184.014 448.042 04 Investeringslasten Voor het onderdeel riolering worden jaarlijks investeringsuitgaven gedaan. De kapitaallasten die hier uit voortvloeien worden in de meerjarenbegroting geraamd. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Investeringslasten 2010 2011 2012 TotaalKapitaallasten riolering 35.271 35.271 35.271 105.813

121

05 Vrijvallende kapitaallasten Jaarlijks vallen kapitaallasten vrij. Het totaal hiervan voor de jaren 2010 tot en met 2012 kan als volgt schematisch in beeld worden gebracht: Vrijvallende kapitaallasten: 2010 2011 2012 Totaal - vrijvallende rentelasten -129.144 -127.803 -121.738 -378.685 - vrijvallende afschrijving -127.890 -276.895 7.275 -397.510Totaal kapitaallasten -257.034 -404.698 -114.463 -776.195 06 Reservering vrijvallende kapitaallasten Jaarlijks vallen kapitaallasten vrij. Conform eerdere besluitvorming worden de vrijvallende kapitaallasten voor de onderdelen wegen, automatisering, tractie, brandweermaterieel en afval gereserveerd. Hierdoor blijven de vrijvallende bedragen beschikbaar voor hetzelfde onderdeel. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Reservering vrijvallende kapitaallasten 2010 2011 2012 TotaalVrijvallende kapitaallasten wegen 37.677 136.144 23.800 197.621Vrijvallende kapitaallasten automatisering 45.443 86.638 7.315 139.396Vrijvallende kapitaallasten tractie 12.730 0 5.432 18.162Vrijvallende kapitaallasten materieel brandweer 23.552 40.415 2.372 66.339Vrijvallende kapitaallasten afval (verwerkt in tarief) 0Totaal 119.402 263.197 38.919 421.518 07 Reservering prijsstijging In de meerjarenbegroting wordt jaarlijks een bedrag gereserveerd voor het opvangen van de gevolgen van prijsstijgingen. Dit betreft een bedrag van € 135.000 per jaar. Van dit bedrag wordt jaarlijks € 50.000 afgezonderd voor compensatie prijsstijging wegenonderhoud (zie punt 16). Voor 2010 en 2011 wordt ook nog € 50.000 aangewend voor het invullen van de taakstelling inkoop. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Prijsstijging 2010 2011 2012 TotaalReservering prijsstijging 135.000 135.000 135.000 405.000Prijsstijging wegenonderhoud -50.000 -50.000 -50.000 -150.000Invulling taakstelling inkoop -50.000 -50.000 -100.000Totaal 35.000 35.000 85.000 155.000 08 Loonkostenstijging Voor de raming van de loonkostenstijging wordt een percentage van 4% per jaar aangehouden. De verhoging is bedoeld voor het opvangen van periodieke verhogingen, voor verhoging van de sociale lasten en voor de CAO-ontwikkelingen. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Loonkosten 2010 2011 2012 TotaalLoonkostenstijging (4%) 490.561 510.183 530.600 1.531.344

09 Gemeentefonds De hoogte van de uitkering Gemeentefonds wijzigt jaarlijks sterk. Het accres GF is opgenomen in het dekkingsplan. Naast het accres zijn nog andere onderdelen in het Gemeentefonds die jaarlijks wijzigen.

122

Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Gemeentefonds 2010 2011 2012 Totaal - accres (zie dekkingsplan) 0 0 0 0 - basisuitkering 44.952 -3.072 -45.873 -3.993 - integratie-uitkeringen -1.217 10.268 -1.217 7.834 - verfijningsuitkering riolering 53.244 53.244 53.244 159.732 - suppletieuitkering verdeelmodel 2008 203.581 203.581 - suppletieuitkering ozb 1.281 1.281 - evaluatie BCF -345.000 -345.000 - openbare orde en veiligheid 300.000 300.000 - behoedzaamheidsreserve 144.565 144.565 144.565 433.695Totaal 400.125 205.005 152.000 757.130 Belastingen en rechten 10 OZB De jaarlijkse verhoging voor de jaren 2010 t/m 2012 is gebaseerd op een verhoging als gevolg van aan- en verbouw en op grond van een tariefstijging van 2,75%. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: OZB 2010 2011 2012 Totaal - OZB woningen -104.260 -107.128 -110.074 -321.462 - OZB bedrijven -30.289 -31.122 -31.978 -93.389Totaal -134.549 -138.250 -142.052 -414.851 11 Rioolheffing De geraamde opbrengsten voor de jaren 2010 t/m 2012 kunnen als volgt schematisch in beeld worden gebracht: Rioolrecht 2010 2011 2012 Totaal - Bij; compensatie versnelde afbouw suppletie 0 0 -1.281 -1.281 - Bij; coalitieakkoord; jaarlijkse verhoging -100.000 -100.000 -100.000 -300.000Totaal -100.000 -100.000 -101.281 -301.281 12 Toeristenbelasting Conform het uitgangspunt van het Recreatieschap wordt jaarlijks uitgegaan van een verhoging van € 0,05 per overnachting per jaar. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Toeristenbelasting 2010 2011 2012 TotaalToeristenbelasting -50.000 -50.000 -50.000 -150.000

13 Forensenbelasting De Forensenbelasting is afhankelijk van de hoogte van de WOZ-waarde van het object. Vanaf 2007 vindt jaarlijks een herwaardering WOZ plaats. Zonder tariefaanpassing leidt een hogere herwaardering in principe tot een hogere opbrengst. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Forensenbelasting 2010 2011 2012 TotaalForensenbelasting -6.300 -6.300 -6.300 -18.900

123

14 Leges De leges worden jaarlijks met 2,75% verhoogd. De bouwleges worden niet verhoogd, doordat hier een directe relatie bestaat met de (stijging van) bouwkosten. Schematisch kan dit als volgt in beeld worden gebracht: Leges 2010 2011 2012 TotaalLeges en rechten algemeen -915 -941 -966 -2.822Leges paspooorten -1.962 -2.016 -2.071 -6.049Leges rijbewijzen -1.275 -1.311 -1.347 -3.933Leges ID kaarten -1.903 -1.955 -2.010 -5.868Leges bouwvergunningen 0 0 0 0Totaal -6.055 -6.223 -6.394 -18.672 15 Incidenteel onvoorzien De jaarschijf 2010 wordt voor dit onderdeel gecompenseerd met de verrekening in het Gemeentefonds voor de gevolgen van de evaluatie BCF van € 345.000. Het bedrag is vanaf 2010 weer beschikbaar voor incidentele uitgaven. Het totaaleffect kan als volgt worden weergegeven: Incidenteel onvoorzien 2010 2011 2012 Totaal - Gemeentefonds (evaluatie BCF) 345.000 345.000 16 Overige mutaties De overige mutaties bevatten onderwerpen waarvan de besluitvorming in het verleden heeft plaatsgevonden en waarvan de effecten in de meerjarenbegroting worden meegenomen. Overige mutaties 2010 2011 2012 TotaalWegenonderhoud (zie reservering prijsstijging) 50.000 50.000 50.000 150.000Kern & Kader; dorpshuizenbeleid c.a. 54.000 54.000Elektronisch Kinddossier (EKD) 7.376 7.376 14.752Gekoppelde reserves 1.085 42.475 6.447 50.007Rente reserves ten gunste van exploitatie 10.916 10.848 8.588 30.352Overige mutaties, per saldo 0Totaal 123.377 110.699 65.035 299.111

17 Dekkingsplan Tot de onderdelen van het dekkingsplan behoren de opgenomen taakstellingen, het accres van het gemeentefonds en de onttrekking aan de reserve begrotingssaldo. Jaarlijks wordt op dit moment rekening gehouden met een toename van het accres van 36 punten. Voor onze gemeente betekent dit een verhoging van € 540.000 per jaar. De gevolgen voor de jaarschijven 2010 t/m 2012 kunnen als volgt in beeld worden gebracht: Dekkingsplan 2010 2011 2012 Totaal - Takendiscussie -50.000 -50.000 -50.000 -150.000 - Accres Gemeentefonds -540.000 -540.000 -540.000 -1.620.000 - Reserve begrotingssaldo (effect 2009) -261.000 -261.000 - Reserve begrotingssaldo (afbouw) 14.500 14.500 14.500 43.500 - Nieuw beleid in ruil voor oud beleidTotaal -836.500 -575.500 -575.500 -1.987.500

124

Samenvatting mutaties meerjarenbegroting 2010-2012 De mutaties in de jaarschijven 2010 t/m 2012 kunnen als volgt samenvattend worden weergegeven;

Samenvatting mutaties meerjarenbegroting 2010 2011 2012 TotaalSaldo begroting 2009 -405.727

Mutaties:01. Onvoorzien (bestemd tot en met 2010) 100.000 100.00002. Onvoorzien (nieuw vanaf 2007) 50.000 50.000 50.000 150.00003. Nieuw beleid/beleidsintensivering 80.014 184.014 184.014 448.04204. Investeringslasten 35.271 35.271 35.271 105.81305. Vrijvallende investeringslasten -257.034 -404.698 -114.463 -776.19506. Reservering vrijvallende kapitaallasten 119.402 263.197 38.919 421.51807. Reservering prijsstijging 35.000 35.000 85.000 155.00008. Loonkostenstijging 490.561 510.183 530.600 1.531.34409. Gemeentefonds 400.125 205.005 152.000 757.13010. OZB -134.549 -138.250 -142.052 -414.85111. Rioolrecht -100.000 -100.000 -101.281 -301.28112. Toeristenbelasting -50.000 -50.000 -50.000 -150.00013. Forensenbelasting -6.300 -6.300 -6.300 -18.90014. Leges -6.055 -6.223 -6.394 -18.67215. Incidenteel onvoorzien 345.000 345.00016. Overige mutaties 123.377 110.699 65.035 299.11117. Dekkingsplan -836.500 -575.500 -575.500 -1.987.500

Totaal mutaties 388.312 112.398 144.849 645.559

Saldo meerjarenbegroting voor reserve -17.415 94.983 239.832

Mutatie reserve begrotingssaldo -94.983 -239.832 -334.815

Saldo meerjarenbegroting na reserve -17.415 0 0 De bedragen in de kolommen moeten worden gelezen als een mutatie t.o.v. van de vorige jaarschijf. Een bedrag met een ” - ” teken betekent een voordeel t.o.v. van de vorige jaarschijf.

125

Bijlagen

126

Samenstelling raad P.v.d.A

− De heer H. Bijker, Borger − Mevrouw G. Boneschansker, Borger − De heer H. Bos, Nieuw Buinen − vacant − De heer G.J. van Delden, Valthermond − Mevrouw R. Heeringa, Drouwen *) − De heer K. Vos, Valthe − De heer H.J. Zwiep, Drouwenerveen − De heer P. Zwiers, 2e Exloërmond.

− De heer H. Braam, Bronneger − De heer G. Schuil, Nieuw Buinen *) − De heer R. Tuin, Valthermond

Gemeentebelangen

− De heer H. van Benthem, Exloo *) − Mevrouw G. Meursing-Aldershof, Borger − De heer G. Plat, Buinerveen

VVD

− Mevrouw J.B. Hofsteenge, Odoorn − Mevrouw W.C. Luchjenbroers, Exloo *) − De R. IJlenhave, Ees

D66

− De heer J.J. Top, Exloo *) ChristenUnie

− De heer K. Brandsema, Borger *)

Groen Links

− Mevrouw L.Kuiper, Borger *) *) fractievoorzitter

CDA

127

Portefeuilleverdeling college Burgemeester M.L.J. Out Portefeuille

• algehele coördinatie • algemene-, interne- en bestuurszaken • voorlichting en inspraak • openbare orde en veiligheid • regiovisie • intergemeentelijke samenwerking • personeel en organisatie • informatisering • dienstverlening • Agenda voor de Veenkoloniën

Wethouder J.J. Bruintjes Portefeuille 1e locoburgemeester

• volkshuisvesting • ruimtelijke ordening • milieu (de delen gerelateerd aan ruimtelijke

ordening en duurzame ontwikkeling) • bouwkunde • gronden eigendomszaken • financiën • cultuur

Wethouder J.F.A. Alberts Portefeuille 2e locoburgemeester

• sociale zaken en (sociale) werkgelegenheid • economische zaken/landbouw • toerisme en recreatie • marktwezen • sportzaken • Wmo • volksgezondheid • maatschappelijk werk

128

Wethouder T.J. Meedendorp Portefeuille 3e locoburgemeester

• openbare werken en groen • milieu • verkeer en vervoer • landinrichting • natuur- en landschapsbeheer • onderwijs • jeugdzaken • bibliotheken • hunzeproject • plattelandsontwikkeling

Gemeentesecretaris W.P. van Boggelen Functies

• hoofd ambtelijke organisatie • algemeen directeur • voorzitter directieteam • directeur sector Middelen

begroting 2009 - borger-odoornbegroting 2009 gemeente borger-odoorn hoofdstraat 50 7875 ad exloo...

Documents