İklim Değişikliği,Yenilenebilir Enerji,Enerji Verimliliği

Mevcut Durum, Politikalar,Fırsatlar

Zerrin Taç ALTUNTAŞOĞLU-SGP Yönlendirme Komitesi Üyesi

İklim Değişikliği ve Enerji Tüketimiİklim Değişikliği ve Enerji Tüketimi

Enerji Tüketimi; enerji kaynağının çoğunlukla yakılarak ısı şeklinde veya ikincil bir enerji kaynağına, örneğin elektik veya buhara dönüştürüldükten sonra kullanımı ile gerçekleşir.

Yanma sonucunda ise kaçınılmaz olarak CO2 açığa Yanma sonucunda ise kaçınılmaz olarak CO2 açığa çıkarçıkar

Dünya birincil enerji tüketim trendi

İnsan kaynaklı sera gazı emisyonlarının kaynaklar bazında gelişimi

Türkiye birincil enerji arz ve talebinin gelişimi

Birincil enerji üretiminin talebi karşılama oranı

   19901990 19951995 20002000 20012001 20042004 20052005 20062006 20072007 20082008

TALEPTALEP(bin (bin

tep)tep)

5298752987 6367963679 8050180501 7540375403 8781887818 9136291362 9959099590 107625107625

106273106273

ÜRETİM*ÜRETİM*(bin (bin

tep)tep)

2565625656 2674926749 2615626156 2468124681 2433224332 2454924549 2680226802 2745327453

2919229192

İTHALATİTHALAT(bin (bin

tep)tep)

3093630936 3977939779 5634256342 5278052780 6788567885 7348073480 8051480514 8761487614

8535785357

İHRACAİHRACATT

(bin (bin tep)tep)

21042104 19471947 15841584 26202620 40224022 51715171 65726572 6925,56925,5

71837183

İHRAKİYİHRAKİYEE

(bin (bin tep)tep)

355355 464464 467467 624624 631631 628628 588588 91719171

761761

NETNETİTHALİTHAL(bi(bi

n n tep)tep)

2847728477 3736837368 5429154291 4953649536 6323263232 6768167681 7335473354 8111281112

7817378173

TUKO* TUKO* (%)(%)

48,148,1 4242 33,133,1 32,632,6 27,727,7 26,926,9 26,926,9 25.525.5 27,527,5

29,3 29,9

25,5

28,928.128,328,226,4

28,7

11,113,4

19,315,5

8,6

65,15

6,5

0

5

10

15

20

25

30

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

* N

ET

İTH

ALA

T (M

İLY

ON

TO

N )

0

5

10

15

20

25

ÖD

EN

EN

DÖ

VİZ

(MİL

YA

R U

SD

)

MİKTAR ÖDENEN DÖVİZ

0

Türkiye’nin petrol ve

doğalgaz faturası

giderek artmakta

Petrol ithalatı ve faturasının yıllara göre değişimi

İthal edilen enerjinin kaynaklara göre dağılımı

Tarım7%Enerji Dışı

5%

Konut ve Hizm36%

Ulaşım20%

Sanayi32%

Kok&Petrokok5,5%

Petrol36,1%

Biyoyakıt0,0%

Elektrik17,3%

Güneş0,5%

Briket0,0%

Taşkomür8,8%

Linyit5,2%

Asfaltit0,3%

Doğalgaz17,6%

Jeo ısı & Diğer ısı,2,5%

Odun&Hay&BitkiArt

6,0%

Nihai enerji tüketiminin sektörlere ve kaynaklara göre dağılımı (2008)

2008 yılı nihai enerji tüketimi 79494 bin TEP

Kaynak: www.epdk.gov.tr

Tüketimin büyük bir

bölümü karbon kökenli

Türkiye elektrik üretimi-kurulu güç-elektrik üretimi

2008 YILI TÜRKİYE KURULU GÜCÜNÜN KAYNAKLARA GÖRE DAĞILIMI

JEO0,07%

RES0,87%

Çok yakıtlı toplam7,98%

YEK+Atık0,14%

HES33,07%

Doğal Gaz28,71% Sıvı Yakıtlar

4,78%

Kömür24,37%

2008 YILI ELEKTRİK ÜRETİMİNİN KAYNAKLARA GÖRE DAĞILIMI

Sıvı Yakıtlar3,79%

YEK+Atık0,11%

HES16,77%

Doğal Gaz49,74%

Kömür29,09%

RES0,43%

JEO0,08%

2008 yılı elektrik enerjisi üretimi 198417,9 GWh

2008 yılı kurulu gücü 41 817 MW

İklim değişikliği

Türkiye 13 Mayıs 2009 tarihi itibariyle KYOTO Sözleşmesine tarafYenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliğinin artırılması görünürdeki tek çözüm

Küresel ısınmateğet geçmiyor

Sonuçlar bizi deetkilemeye

başladı

Türkiye 2006 emisyon miktarı 331.76 milyon ton. 1990 yılına göre artış oranı %95

İklim değişikliği ve enerji tüketimi

İklim değişikliği çözümlerinde en başta yer alan 2 önlem Arz tarafında sıfır emisyonlu

yenilenebilir enerjilerin kullanımının yaygınlaştırılması

Talep tarafında enerji verimliliğini arttırması

450 senaryosu kapsamında Dünya enerji tüketimine bağlı CO2

emisyonları azaltılmasında etkin olacak politikalar

Kaynak: IEA World Energy Outlook 2009,

Yenilenebilir enerji kullanımı ve enerji verimliliği

İklim değişikliği etkilerinin azaltılması Enerji temin güvenliği, Enerjinin çeşitlendirilmesi, Enerjide ithalat bağımlılığının

azaltılması, İstihdam yaratma Çevrenin korunması Ekonomiye olumlu katkılarınedeni ile gün geçtikçe daha fazla

kullanılmakta

Kriterler; destek mekanizmasının yatırımcı güveni oluşturup oluşturamadığı, basit ve uygulama kolaylığı olup olmadığı, maliyet etkinliği sağlayıp sağlayama-dığı ve farklı teknolojilerin kullanımına olanak sağlayıp sağlayamadığı

Yenilenebilir enerji destek politikaları

Türkiye yenilenebilir enerji kaynakları potansiyeli

HES Potansiyeli : Teknik potansiyel : 216 Milyar kWh, Ekonomik potansiyel : 130 Milyar kWh

Rüzgar Potansiyeli: > 7 m/s’den büyük hızlar ~ 48000 MW (REPA)

Jeotermal Potansiyeli :Elektrik üretimi: Teknik ve ekonomik potansiyel 600 MWeBrüt teorik ısıl potansiyel: 31500 MWt

Güneş enerjisi:380 Milyar kWh (GEPA)Yıllık güneşlenme süresi : 2740 saat/yıl (günlük 7,5 saat)Ortalama yıllık radyasyon: 1522 kWh/m2-yıl (4,17 kWh/m2-gün)

Biyokütle enerjisi:Tarım artıkları potansiyeli ~ 13 Milyon ton (Tarım Bakanlığı 2005 yılı)

Yenilenebilir enerji mevcut durum-hedefler

13828,75

363,7 29,75 59,7 0

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

2008

Yılı

Kur

ulu

Güç

-MW

HE

S

RE

S

JEO

YE

K+A

tık

Gün

eşHES RES JEO YEK+Atık Güneş

Ocak 2010 mevcut durum

JEO-ısı- Batı Anadolu’da bir çok ilde merkezi ısıtma (3400 konut eşdeğeri;Balçova, Afyon,Salihli …)

Güneş-ısı-yaygın olarak evlerde ve seralarda, tarımsal ürün kurutma

Biyodizel -2007’de 180000 ton

YEK hedefleri -2023 Temel hedef YEK-e’nin en az %

30 oranında olması Teknik ve ekonomik HES

potansiyelinin tamamının kullanılması

RES gücü 20000 MW JEO 600 MW Güneş-e azami kullanımı

Ocak 2010 mevcut durum

RES-791 MW

HES- 14553 MW

JEO-e-77.2 MW

Yek+atık-e 59.65 MW

Güneş-e. Otonom küçük güçlü sistemler ve Ar&ge

Mevcut Teşvikler - 5346 sayılı YEK-e Kanunu2005 2007 2008

Fiyat Desteği Türkiye ortalama elektrik toptan satış fiyatı (YTL)Bakanlar Kurulu bu fiyatı her yılın başında en fazla % 20 oranında artırmaya yetkilidir

Türkiye Ortalama Elektrik Toptan Satış Fiyatı (YTL)31.12.2011 yılına kadar işletmeye girecek santrallere uygulanacak bu fiyat min5 max 5,5 cents €/kWh arasında TL olacaktırSerbest piyasada satış olanağı

Alım Garantisi

Perakende satış şirketlerinin bir önceki takvim yılına ait Pazar payından daha düşük olmaz Yeterli arz olması halinde bu oran % 8’den daha az olamayacaktır

Alım zorunluluğu perakende satış şirketleri

Perakende satış şirketlerinin bir önceki takvim yılına ait Pazar payından daha düşük olmaz

Arazi Kullanım Desteği

Hazine ve Orman arazileri için;2011 yılına kadar izin, kira ve irtifak hakkı ve kullanma izin bedellerinde % 50 indirim uygulanır

Hazine ve Orman arazileri için;2011 yılına kadar izin, kira ve irtifak hakkı ve kullanma izin bedellerin-de % 85 indirim uygulanır

Hazine ve Orman-Mera kapsamı arazilerinde ;2012 yılına kadar izin, kira ve irtifak hakkı ve kullanma izin bedelle-rinde % 85 indirim uygulanır

Destek Süresi İşletmeye geçtikten sonra maksimum 7 Yıl

İşletmeye geçtikten sonra maksimum 10 Yıl

MevcutTeşviklerElektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği Lisans bedelleri muafiyeti :

Lisans başvuru bedelinde % 99 indirim, Yıllık lisan bedelinde ilk 8 yıl muafiyet,

Bağlantı ve sistem kullanımı: YEK tesislerine sisteme bağlantıda öncelik, Yük alma ve yük atma ve dengeleme birimi olma yükümlülüğü muafiyetiVergi: 31.12.20012 tarihine kadar yatırım dönemi işlemleri damga vergisi ve harç muafiyeti

≤ 500 kW YEK için lisans alma ve şirket kurma muafiyeti

Bu tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi halinde uygulanacak teknik ve mali usul ve esaslar Kurum tarafından çıkartılacak bir yönetmelikle belirlenecektir

ÖTV Genel Tebliği : Yerli tarım ürünleri için Harmanlanan biyodizel /biyoeta anol oranı kadar ÖTV muafiyeti

Tarım Bakanlığı Tebliğ: Alternatif enerji kullanan seralara hibe desteği

Neden enerji verimliliği • Geçtiğimiz dönemde birincil enerji ihtiyacı % 4-5 ve elektrik enerjisi

% 8 gibi bir hızla arttı.• Özelleştirme sürecindeki aksaklıklar ve piyasa mekanizmalarındaki

sorunlar bu ihtiyacı karşılayacak yatırımları engelledi• 2008 yılından itibaren bir enerji açığı bekleniyor (du ki kriz çıktı)

Y ENİ KAPASİTE YERİNE ENERJİ TASARRUFU !

Enerji ithalatı;

2006 da 29 milyar dolar ( ihracat gelirlerinin dörtte biri)

2007 de 33 milyar dolar,

2008 ise 48 milyar dolar

Petrol fiyatları da sürekli değişiyor

ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN EKONOMİYE KATKISI ÇOK BÜYÜK !!

Birincil enerji talebinin 2020 yılında 222 Milyon tep olması bekleniyor. Bunun en az % 15’i azaltılabilir. Bu potansiyel 2005 fiyatları ile karşılığı yılda 16.5 Milyar TL tüketim tasarrufuna eş değer

5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu

Enerji sektöründe EV artırılması ( Üretim, iletim, dağıtım tesisleri,açık alan aydınlatma, talep tarafı yönetimi, alternatif yakıt kullanımının özendirilmesi)

Sanayide Ev artırılması Ulaşımda EV artırılması ( yakıt tüketimlerinin

azaltılması, araçlarda verimlilik standardının yükseltilmesi, toplu taşımacılığın yaygınlaştırılması)

Konutlarda enerji verimliliğinin artırılması (yalıtım, ısıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma vb)

Bilinçlendirme uygulamaları Küçük ölçekli YEK uygulamaları Verimli kojenerasyon tesislerine yönelik

uygulamalar

Binalarda %30, sanayide % 20, ulaşımda % 15 tasarruf potansiyeli

Enerji Verimliliğinin Sağlayacağı Yararlar

Endüstri Ülke Dünya

Azalan enerji faturaları

Azalan enerji bağımlılığı

Sera gazı ve diğer emisyonların azaltılması

Artan rekabet Sakınılan maliyetler fakirliğin azaltılmasında kullanılabilir

Sürdürülebilir çevre sağlaması

Artan üretkenlik

Kalitenin artması Sonlu kaynakların korunması

Artan karlar ! Enerji güvenliğinin artırılması

5346 sayılı kanun değişiklik teklifi

YEK kaynağı ve teknolojiye göre farklı fiyat : Tüm kaynaklara aynı fiyat ve alım süresi uygulaması yerine, kaynak bazında farklı fiyat ve süre uygulaması önerilmekte,Rüzgar enerjisinde(uygulama yeri), güneş enerjisi kullanılan teknoloji (PV, CSP) farkı ve büyüklüğe göre farklı fiyat uygulaması Destekleme mekanizması yararlanma koşulu:Yararlanmak için her yıl 31 Ekim’e kadar başvuru Bulunulan yıl içinde destekleme mekanizması dışına çıkılamamaTarife: YEK kaynak ve teknolojiye göre değişen ve daha yüksek tarife (31.12.2015’e kadar) <1000 kW atık yağları kullanan biyo-kütle tesisleri destekleme sistemi dışındaDestek Süresi : Maksimum 10 yıl (31.12.20015’e kadar işletmede)Yerli üretim : Tesislerin yerli üretimle sağlanan bölümleri için 5 yıl süre ile tarifeye ilave teşvikler

5346 sayılı kanun değişiklik teklifiAlım zorunluluğu: Tedarikçiler (önceki yıl pazar payı oranı)Arazi: Hazine ve Orman arazileri % 85 indirim (2015 yılına kadar-ilk 15 yıl), Milli park, tabiat Parkı vb alanlara YEK kurabilme olanağıBağlantı ve sistem kullanımı: 10 yıl süre ile % 90 indirim Yerli üretim katkısı: Tesislerin yerli üretimle sağlanan bölümleri için 5 yıl süre ile tarifeye ilave teşvikler (31.12.2015’e kadar işletmeye girecek)

Lisanssız üretim : < 500 kW sistemlerden ihtiyaç fazlası üretilen elektrik enerjisinin sisteme verilmesi olanağı< 500 kW güneş için özel tarife,

Bazı örnekler

Binaya entegre Pv sistemler: Otopark aydınlatma (Toyota Sakarya Fab girişi 14 kW (176 adet 80 W), Kent ve Şişecam Fab… vb)o Muğla Üniv rektörlük binası cephe kaplama 40 kWp (10x65 Wp-bina+64 Wp kule) elek ihtiyacının % 3.5’i karşılanıyoro Türk Telekom radyolink istasyonlar (28 ilde top-lam 324 adet SDH)o GSM istasyonlarında (Çeşme)o Park ve bahçe aydınlatmalarında (Isparta, Avcılar, Esenler,Etimesgut belediyeleri)oSu arıtma sistemleri (Fethiye Hilside toplam 5.6 kWp(72 adet 80 Wp gücünde))

Güneş ocakları

Rüzgar Enerji Türbinlerinin çelik kulelerinin imalatı

Bazı örneklerOrman içi ve çevresinde yaşayan yurttaşlara ormanların tahrip edilmesini önlemek için Orman Köy İlişkileri Genel Müdürlüğü (ORKÖY) tarafından “Güneş Enerjisi Kredisi”

38293 aileye güneş enerjisi sistemi kredisi sağlandı

191500 kişinin yaşam konforu arttı

509350 ster odun tasarruf

950 adam/ay dolaylı istihdam sağl.

Buna karşılık 8490 Ha/yıl meşe baltalık ormanı kesilmekten kurtarıldı

Bazı örnekler

Güneş enerjisiyle soğutma ve iklimlendirme

İber Otel- Sarıgerme

Diyarbakır güneş evi

Güneş su pompalama sistemleri

Çeşme ye ile çalışan GSM bazistasyonu

Bazı örnekler

Enerji verimliliği nerede ve nasıl artırabiliriz

Evlerde ve iş yerlerinde;

Verimli sıcak su ve ısıtma tesisatları, klima cihazları, verimli ev ve ofis cihazları ve verimli ampuller satın alarak ve kullanarak ;

Normal ampul yerine Florasan ile % 40

Kompakt Florasan ile % 80

Normal yerine elektronik balast ile % 30

Normal kazan yerine

Yoğuşmalı kazan ve otomatik kontrol ile % 40

Normal buzdolabı yerine

A sınıfı etiketli buzdolabı ile % 40

enerji verimliliği sağlanabilir.

Enerji verimliliği nerede ve nasıl artırabiliriz

Yeni binaları standartlara yöresel koşullara uygun şekilde inşaa ederek, en az % 30

Mevcut binaların uygun koşulları taşımadığı için ısı kaybeden çatı, duvarlar gibi dış yüzeylerini, ısı yalıtım malzemeleri ile kaplayarak, camlarını çift cam haline getirerek;

Yalıtımsız çatı ve duvarlara göre;

çatıda ısı yalıtımı ile % 25

Tek cama göre; çift cam ile %50

low- e kaplamalı çift cam ile % 70

Çıplak sıcak su tankını yalıtılarak % 75

Enerji tasarrufu sağlanabilir.

Enerji verimliliği nerede ve nasıl artırabiliriz

Kullanma alışkanlıklarımızı düzenleyerek;

Oda sıcaklığının 20 derecenin üzerindeki her bir derece azaltılması ile %3-7

Kullanılmayan yerlerin ihtiyaç halinde ısıtılması ve aydınlatması ile,

Aydınlatma ve ısıtma cihazlarının bakımlı ve temiz tutulması ile,

Kalorifer tesisatının bodrumlardaki dağıtım ve toplama borularının ve vanalarının yalıtımı ile

Tüm cihazların firması tarafından önerilmiş kullanma şartlarına uyulması ile,….

Geri dönüştürüldüğünde ciddi enerji tasarrufu sağlayan atıklarımızı uygun şekilde toplayarak

enerji tasarrufu sağlanacaktır.

Sivil toplumun rolü Yerel toplulukların yerel ekosistemleri koruma ve sera gazı

salımlarını azaltma hedefiyle yürüttükleri çalışmalar ve gayretler sürdürülebilir enerji ve kalkınma alanında önemli katkılar sağlamaktadır.

Ne kadar küçük olursa olsun bu çabalar toplamda ciddi etkiler yaratmaktadır. Dolayısıyla, toplum tabanlı iklim değişikliği girişimleri, küresel sera gazı salımlarının azaltılması için yürütülen uluslararası çabaların da önemli bir parçasını oluşturmaktadır.

Yasal düzenlemeler, teşvikler, strateji belirlenmesi gibi devlet tarafından alınması gerekli önlemlerin yanı sıra;

bilinçlendirme ve eğitim çalışmaları enerji tasarrufu inceleme ve etütleri gösterimlerle teknolojinin ve uygulamaların tanıtılması taraflarla diyalogların yürütülmesitoplumun tüm kesimlerinin katılımcı olmasını da gerektiren en

etkin enstrümanlardır

Teşekkürler

zaltuntasoglu@gmail.com