I- VÜCUT DÜZLEMLERİ:

Sagittal düzlem: Vücudu

önden arkaya geçen

düzlemdir. Ortadan geçene

orta sagittal düzlem adı

verilir. Sagittal stürden

geçer.

Koronal (Frontal) Düzlem:

Sagital düzleme dik açı

geçen düzlemdir. Koronal

stürlerin oluşturduğu

1

düzleme paraleldir. Orta

aksilierden geçen düzleme

orta koronal veya orta

frontal düzlem denir.

Transvers (aksiyal)

Düzlem: Longitudinal aksa,

sagital ve koronal

düzlemlere dik olan

düzlemdir.

2

II-VÜCUT PARÇALARI

Vücut parçalarının vücudun

diğer kesimlerine göre

durumunu belirleyen

deyimlerdir. Bunların belli

3

başlılarını şöyle

tanımlayabiliriz.

Anterior (Ventral): Ön

Posterior (Dorsal): Arka

(Dorsal, Dorsum, sırt

anlamında kullanılır (ayak

sırtı gibi).

Kaudal : Baştan uzak.

Kranial (sefalik): Başa

yakın

4

Distal: Merkezden, orta

çizgiden veya gövdeden

uzak.

Proksimal: Merkeze orta

çizgiye veya gövdeye yakın.

III- POZİSYON

TANIMLAYAN TERİMLER:

Antero-Posterior (A-P) ve

Postero-Anterior (P-A);

5

(Ön-Arka ve Arka-Ön): Bu

terimler hastanın X, ışını

kaynağı ve filme göre

duruşunu belirler.

Terimlerdeki ilk sözcük

ışının girdiği yeri gösterir.

Postero-anterior (Arka-ön)

pozisyonda olay tersinedir.

Lateral (yan): Filme yakın

olan tarafın adıyla söylenir.

Sağ yanda hastanın sağı,

6

sol yanda solu filme

yakındır.

Oblik: Oblik projeksiyonlar

vücudun filme yakın

parçasına göre isimlendirilir.

Sağ anterior oblik-

pozisyona hastanın sağ

önü, sol anterior oblik

pozisyonda sol önü filme

yakındır. Bu

projeksiyonların çekiminde

7

özel bir açı belirtilmemişse

obliklik derecesi genellikle

45 derecedir.

Rekumbent ( yatar

pozisyonda): Bu terim

radyografi süresince

hastanın yatar durumda

olduğunu anlatır. Işın

hastaya dikeydir. Hasta ya

yüzü yukarıya gelecek

şekilde sırtüstü (supine)

8

veya yüzü aşağıya gelecek

şekilde yüzüstü (prone)

pozisyondadır.

Dekübitus: Bu pozisyonda

horizantal (masaya paralel)

ışın kullanılır. Hasta yatar

durumdadır. Lateral

dükübitus pozisyonları

hastanın yukarıda olan yanı

ile isimlendirilir. Sağ yan

dekübitus pozisyonunda

9

hastanın sağı yukarıda, sol

yan dekübitusta ise sol

tarafı yukarıdadır.

Erekt( dik, ayakta): Bu

pozisyonda hasta ayaktadır.

Hasta ayakta olmasa bile

tetkik edilecek vücut parçası

dik durumdadır. Örneğin

hasta ayakta veya otururken

elde edilen göğüs

röntgenogramlarının her

10

ikisi de erekt

pozisyonundadır.

Semirekumbent (semi-

erekt): Yarı ayakta veya

yarı yatar pozisyonda diye

tanımlayabileceğimiz bu

incelemelerde, incelenen

vücut parçasının vertikal

aksı horizontal gelen ışınla

derecelik açı yapar.

11

IV-

RÖNTGENOGRAMLERIN

YORUMLANMASINDA

KULLANILAN GENEL

TERİMLER:

Radyoopasite : X-ışını

geçirgenliğinin az olduğunu

anlatan bir terimdir. Bu

bölgeler daha yoğun ve

kalınlığı daha fazla olan

anatomik oluşumlar

12

tarafından yapılır. Göreceli

olarak beyaza yakın gri

tonlarda görülürler.

Radyolusensi: X-ışını geçirgenliğinin arttığını

gösterir. Yoğunluğu düşük, kalınlığı az oluşumlar

tarafından yapılır. Göreceli olarak siyaha yakın

tonlardır. Yoğunluk azlığı deyimi eş anlamlıdır.

Dolma defekti: İçi boş organlara kontrast madde

verildiğinde lümene taşan kitlenin bulunduğu

13

kesim, kontrast maddeyle dolmaz. Bu görüntüye

dolma defekti denir. Tümörler dolma defekti

yaparlar.

14

15

Dolma fazlalığı: İçi boş organların kontrast madde

ile incelenmesinde organ konturlarından dışarı

doğru fazla dolumu anlatan bir terimdir. Dolma

fazlalığı bir ülser nişini veya divertikülü gösterebilir.

16

Sıvı düzeyi : Ayakta veya dekübitüs pozisyonda

yapılan incelemelerde içerisinde hava ve sıvı

bulunan organların sıvı düzeyi göstermesidir.

İleusta barsak lupları içerisinde sıvı düzeyleri

görülür.

17

18

Osteoskleroz: Kemik yoğunluğunun normalden

daha beyaz görüntü verecek şekilde artmasıdır.

Osteoporoz: Kemikte ossifiye trabekül sayısının

azalmasıdır. Organik matriksin normalden az

olmasına bağlıdır. Kemik daha radyolusent görülür.

Dekalsifikasyon: Kemiğin organik matriksinde çok

az veya hiç değişiklik olmadığı halde mineral

içeriğinin azalmasıdır. Kemik daha radyolusent

görülür. Bu duruma osteomalazi adı da verilir.

19

Artifakt: İncelenen bölgenin anatomisi ile ilgili

olmayan hastanın üstündeki oluşumlara veya

teknik hatalara bağlı görüntülerdir. Bir göğüs

röntgenogramında kaset içerisindeki toz ve kirin

yaptığı lekeler, elektrik deşarjı lekeleri artifakt

olduğu gibi, hastanın üzerindeki örtüye ait lekeler,

örülmüş saçın radyogram üzerindeki gölgesi de

artifakttır.

V- GENEL TIBBİ TERİMLER:

Superior:Üst

İnferior: Alt

Dexter : Sağ

Sinister: Sol

İnternal: İç; içe yakın; iç kısımda bulunan; iç

kısımla ilgili.

Superficialis: Yüzeyel olan.

Profundus: Derin olan.

Medialis: Vücudun ortalarında bulunan.

Lateralis: Vücudun dış tarafında bulunan.

20

Extansion: 1) İki parçanın eklem aracılığıyla

fleksiyon durumundan ayrılarak –hat şeklinde-düz

duruma geçme hareketi (bükülü kol veya bacağın

düz hale gelişi gibi). 2) Ağırlık asarak kol veya

bacağın vücuttan dışarı doğru çekme veya uzatma.

Flexion: İki parçanın eklem aracılığıyla

ekstansiyon durumundan ayrılarak birbirine

yaklaşma hareketi: bükülme (düz durumdaki kolun

dirsek eklemi aracılığıyla bükülmesi gibi).

Abduction: Orta çizgiden uzaklaşma; özellikle kol

veya bacağın vücut ekseninden uzaklaşma

hareketi.

Adduction: Orta çizgiye yaklaşma; özellikle kol

veya bacağın vücut eksenine yaklaşma hareketi.

Supination: 1- Ön kol ve elin avuç içi yukarı

bakacak şekilde çevrilmesi. 2- Yüz ve karın yukarı

bakacak şekilde yatma; sırtüstü pozisyon alma.

Pronation: Ön kol ve elin avuç içi aşağıı bakacak

şekilde çevrilmesi.

Extremity: Kol ve bacak.

21

Thoracal: Göğüsle ilgili.

Abdominal: Karınla ilgili; karına ait.

Santral: Merkezle ilgili; merkezde yerleşmiş;

ortada bulunan.

Periferal: Vücut yüzeyi ile ilgili; vücut yüzeyinde

bulunan; çevresel; çevrede yerleşmiş.

Etyoloji: 1) hastalık sebebi. 2) Hastalık sebeplerini

araştırıp inceleyen bilim dalı.

Diagnosis: Hastalığın teşhisi, belirtilere göre ait

olduğu hastalığın belirlenmesi, teşhis koyma.

Symptomatic: Hastalık belirtisi ile ilgili;belirtiye ait.

Asymptomatic: Belirti göstermeyen; belirtisiz.

Defect: Eksiklik; kusur; şekil bozukluğu(VSD: Sağ

ve sol kalp karıncıkları arasındaki bölmede

doğuştan delik oluşu).

Hereditary: 1) Kalıtımla geçen, kalıtsal, irsi. 2)

Gen tetkiki ile tespit edilmiş, genetik yoluyla

belirlenmiş.

Matrix: 1) İçinde diğer bir maddenin dağıldığı ana

madde (Hücreler arasını dolduran madde gibi). 2)

22

Herhangi bir şeyin gelişimine esas teşkil eden ana

kısım.

Mature: 1) Olgunlaşmak, olgun hale gelmek. 2)

Gelişiminini tamamlamış; yetişkin, olgun.

Trabekül: Bölmecik; organ yüzeyinden içeriye

doğru- şerit şeklinde uzanan fibröz yapıda ince

bölmeciklerden her biri.

Ossifikasyon: 1) Kemik gelişimi; kemik oluşması.

2) Sertleşerek kemik dokusu niteliği kazanma;

kemikleşme.

Aplasia: Bir organ veya oluşumunun doğuştan

yokluğu.

Hypoplasia: Doku veya organın yetersiz

gelişmesi; gelişme yetersizliği nedeniyle organın

gerekli büyüklüğü kazanamaması.

Hyperplasia: Dokuda normal hücre sayısının aşırı

artımı; doku veya organın hücre sayısındaki artış

nedeniyle büyümesi.

Atrophy: 1- Beslenme yetersizliği sonucu bir

organ veya oluşumun normal yapı ve görevini

23

kaybetmesi; atrofi. 2- Bir organ veya oluşumun

organizmada normal görevini tamamlamasını

takiben veya kişinin yaşlanması sonucu hacımca

küçülmesi(genital organlarda görülen yaşlılığa

bağlı atrofi gibi).

Hypotrophy: 1) Doğuştan yapısal zayıflık

nedeniyle doku veya organda gelişen erken atrofi

ve erken görev kaybı. 2) Yetersiz gelişme kusurlu

gelişme.

Hypertrophy: Dokuyu oluşturan hücrelerin sayıca

değil de hacimce artış göstermesi doku veya

organın, hücrelerin hacımca artışına bağlı olarak

aşırı büyümesi( Memenin adolasan hipertrofisi).

Fissure: 1) Çatlak; yarık;deri mukoza veya

herhangibir organ üzerinde uzunlUğuna seyir

gösteren açıklık. 2) Oluk, grinti (Beyin üzerinde

girusları veya lopları ayıran oluk gibi).

Fracture: Kırık, kemik kırığı.

Linear: 1) Çizgi ile ilgili; çizgi şeklinde uzanan

kabartı ile ilgili.2) Çizgiye benzeyen.

24

Vertical: Dikey; uzunlamasına; longutinal.

Oblique: Eğimli olmak, eğilmek, yana yatmak.

Apex (L) : Tepe ; uç; herhangi bir organ veya

oluşumunun-koni şeklinde gittikçe sivrilen uç kısmı.

Extrinsic: Dış kaynaklı; vücudun veya organın

kendi yapısı dışından gelen; dışardan doğan,

kaynaklanan.

İntrinsic: İç kaynaklı; vücudun veya organın kendi

yapısından gelen; kendi içinden doğan.

Prognosis: Bir hastalığın muhtemel seyrini,

süresini ve sonuçlarını önceden tahmin etme.

Progressive: İlerleyici; zamanla ilerleyin; gittikçe

ilerleyen.

Diffuse: 1- Yaygın; dağınık; geniş yer kapsayan.2-

Yayılmak; çevreye dağılmak.

Local: Belli bir bölgeyi içine alan; yaygın olmayan;

sınırlı; yerel; bölgesel.

Partial: Tam olmayan, bütününü kapsamayan,

kısmı.

25

Systemic: Vücudu tümüyle tutan; tüm vücudu

etkileyen (hastalık hakkında)

Bilateral: İki tarafla ilgili; iki taraflı; vücudun iki

tarafını tutan.

Symmetry: Karşılıklı iki kısmın uygunluk gösterişi;

vücudun veya bir organın karşılıklı iki kısmı

arasında şekil ve hacımca benzerlik oluşu.Asymmetry: Vücudun veya bir organın karşılıklı iki kısmı arasında şekil veya büyüklük bakımından benzerlik

bulunmayışı; asimetri.

İnspiration: Nefes alma; havanın-burun yoluyla-akciğerlere çekilmesi.

Expiration: Nefes verme; akciğerlerdeki havanın-ağız veya burun yoluyla-dışarıya verilmesi.

Conjenital: Doğuştan, doğuştan var olan.

Akkiz: Sonradan gelişen, kazanılmış.

İdiopathic: Belli bir bozukluğu veya hastalığa bağlı olmayan: sebebi bilinmeyen.

Malformation: 1) Bir organ veya oluşumun doğuştan şekil bozukluğu göstermesi , kusurlu gelişim. 2) Kusurlu

gelişim ile belirgin durum; anomali.

Malrotation: Normal dışı dönme.

Malposition: 1) Bir organ veya oluşumun normal duruşundan uzaklaşması veya normal yeri dışında bulunması.

2) Rahim içindeki fetüsün normal dışı duruş göstermesi; pozisyon bozukluğu.

Duplication: 1) Çift olma; iki mislini ihtiva etme. 2) Katlanma, kıvrılma, kat, kıvrım.

Atresia: 1- Açık olması gereken bir deliğin veya kanalın doğuştan kapalı oluşu; atrezi. 2- Over’de folliküllerin belli

bir gelişme kademesini takiben gerileyip kaybolması.

Fistula: Boşluk gösteren iki organ veya bir organ boşluğu ile vücut yüzeyi arasında meydana gelen patolojik

geçit; (fistül ya doğuştan mevcuttur veya diğer bir etken sebebiyle sonradan oluşur.)

Cyst: 1) İçinde sıvı veya yarı sıvı madde bulunan etrafı çevrili-kese şeklindeki-oluşum. 2) Bazı tek hücreli

organlarda görüldüğü üzere, gelişim esnasında içinde bulundukları oluşum.

Aneurysm: damarın belli bir bölgesinin genişlemesinden oluşan şişkinlik.

Ptosis: 1) Sarkma; düşme, aşağı inme. Bir organın tümünün veya bir kısmının normal yerinden ayrılarak daha

aşağıya inmesi; pitoz. 2) Üst göz kapağının gözü tam veya kısmi kapatacak şekilde aşağı düşmesi( kapak

sinirindeki felç nedeniyle oluşur.)

Hernia: Herhangi bir organ veya organ bölümünün-içinde bulunduğu boşluk duvarının zayıflama gösteren

kısmından-dışarıya doğru çıkıntı yapması; fıtık. Örneğin abdominal herni; karın duvarı aracılığıyla gelişmiş fıtık.

Fascia: Kasların üzerini örten zar; kas zarı.

Sinüs: 1) Etrafı çevrili boşluk; oyuk; sinüs (özellikle kemik içinde). 2) Venöz damarların açıldığı kan

depolanmasıyla belirgin boşluk; kan sinüsü. 3) Lenf damarlarının açıldığı lenf boşluğu. 4) Cerehatin dışarı aktığı

kanal.

26

Pulsasyon: Belli bİr düzen içinde seyreden atım; özellikle kalp veya üzerinde kan akımının seyrine bağlı olarak

duyulan atım.

İnvasive: İlerleme gösteren; özellikle komşu dokulara doğru yayılma yeteneği.

Fontanel: Bebek başı kemiklerini birleştiği aralıkları oluşturan henüz kemikleşmemiş zarımsı yapıda yumuşak

bölge; bıngıldak.

Fetus: Üçüncü gebelik ayı başından doğuma kadarki devre içindeki gebelik ürününe verilen isim; cenin.

İnfantile: İki yaşına kadar devre içindeki bebek.

Juvenile: 1) Büyüme gelişme çağına ait; gençlik haliyle ilgili. 2) Gelişmekte olan kişi

Adult: Gelişmesini tamamlamış kişi; erişkin; yetişkin.

Senile: Yaşlılıkla ilgili; yaşlılığın sebep olduğu; ihtiyarlığa bağlı.

Kaynaklar:

1- Prof.Dr.Utkan KOCATÜRK; Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü.

2- Prof.Dr.Ercan TUNCEL; Diagnostik Radyoloji.

27