I N D E K S I

POJAM, PRIMENA I VRSTE INDEKSA

Indeksi su relativni brojevi koji predstavljaju odnose rezliitih nivoa jedne ili vie istoimenih pojava u razliitom vremenu ili raznim mestima

Najee se izraunavaju za vremenske i geografske serije

Svaki indeks se dobija ako se stavi u odnos nivo pojave koji treba meriti i koji predstavlja tekuu vrednost prema nivou pojave koji slui kao baza za uporeivanje

I = tekui nivo pojave x100 bazni nivo pojave

Indeks koji je vei od 100 pokazuje relativno poveanje pojave za onoliko procenata koliko je vei od 100. Ako je indeks manji od 100 re je o relativnom smanjuenju pojave za onoliko procenata za koliko je manji od 100

PrimenaIndeksi se primenjuju za ispitivanje dinamike pojava i njihovih promena po vremenu:

proizvodnja, promet, usluge , trokovi , dobiti, ispunjenje planakretanje prihoda i rashodakretanje drutvenog proizvoda po godinamanacionalnog dohotkaproizvodnje

Vrste indeksaI Prema odabranoj bazi uporeenja:BazniLananiII Prema cilju uporeenja:Indeksi dinamike (kretanja)Geografsko-teritorijalni indeksiIndeksi planskih zadatakaIndeksi ispunjenja planaIII Prema broju serija na osnovu kojih se izraunavaju:IndividualniGrupni

BAZNI I LANANI INDEKSI

Bazni indeksi: Kada se uzme jedan podatak serije i prema njemu uporeuju svi ostali podaci, onda je baza indeksa stalna ili fiksna i dobijeni indeksi se nazivaju bazni indeksi

Jako je bitno i najvanije pravilno odrediti baznu vrednostBaza ne mora uvek da bude jedan od lanova serije, ve to moe biti i neki podatak van serije

Lanani indeks:

Ako se svaki sledei podatak u seriji uporeuje sa podatkom koji mu prethodi,onda je baza indeksa lanana ili verina , pa se i izraunati indeksi nazivaju lananiPri izraunavanju lananih indeksa uvek se polazi od drugog lana serije, jer mu prvi prethodi

Bazni indeksi izraavaju promene originalnih podataka vremenske serije u procentima u odnosu na baznu vrednost

Lanani indeksi izraavaju procentualnu promenu svakog podatka u seriji prema prethodnom podatku

INDEKSI PREMA CILJU UPOREIVANJAIndeksi dinamikeIndeksi dinamike se izraunavaju iz apsolutnih podataka vremenskih serijaNajee se koriste za praenje dinamike proizvodnje, prometa, cena, drutvenog proizvoda, nacionalnog dohotka, produktivnosti rada, zaposlenosti, izvoza, uvoza

Geografsko teritorijalni indeksiIndeksi pomou kojih se uporeuje nivo istoimenih pojava na raznim teritorijama Primer: Prosena zarada po zaposlenom u oktobru 2006. god u Beogradu (41 006 din), Novom Sadu (39 403) i Kragujevcu (28 429) koje emo uporeditiI1= prosena zarada u Beogradu x 100 prosena zarada u Novom SaduI1= 41 006 x 100 = 104 39 403

I2= prosena zarada u Kragujevcu x 100 prosena zarada u Novom SaduI 2 = 28 429 x 100 = 72 39 403

Indeksi planskih zadatakaPlanski zadaci se za jedan tekui period postavljaju na osnovu ostvarenih rezultata prethodnog perioda i poznavanja faktora koji uslovljavaju te rezultate

i=planirani nivo pojave tekueg perioda x 100 ostvareni nivo pojave baznog perioda

Indeksi ispunjenja planaIndeks ispunjenja plana je odnos ostvarenog nivo prema planiranom nivou date pojaveIndeksi ispunjenja plana su od posebnog znaaja za praenje izvrenja plana u preduzeima

INDIVIDUALNI I GRUPNI INDEKSIIndeksi koji izraavaju relativne promene jedne pojave, odnosno serije, nazivaju se individualni indeksiIndeksni brojevi izraunati na osnovu vie serija, koje se odnose na neku sloenu pojavu kao celinu, nazivaju se grupni indeksi