1

I. BÖLÜM

TRAVMATİK YAŞAM OLAYLARI VE

PSİKOLOJİK TRAVMA

2

PSİKOLOJİK TRAVMA

Yaşamı süresince her birey, kaçınılmaz olarak, baş etmesi gereken sayısız olay ya da durumla karşılaşmaktadır.

Yaşamımız boyunca ortaya çıkan sorunların çoğunun üstesinden sağlıklı bir biçimde geliriz.

Yaşadığımız olay ve durumların bir kısmı ise yaşamımızı belirgin bir biçimde olumlu/olumsuz etkiler.

3

PSİKOLOJİK TRAVMA

Sevilen bir yakının kaybı, Boşanma ya da ayrılıklar, Duygusal, fiziksel istismar, Taciz, tecavüz, Trafik kazası, Deprem, sel vb. gibi doğal afetler Toplumsal felaketler, Çeşitli başarısızlık durumları, Travmatik bir olaya tanık olma vb.

yaşamımızı derinden etkileme potansiyeli olan örnek olay ve durumlardan sadece birkaçıdır.

4

PSİKOLOJİK TRAVMA

Buna benzer olaylar ve örseleyici durumlar karşısında bireyler az ya da çok bir bocalama yaşayabilir.

Bu durum son derece normaldir.

Ancak bazen bu bocalama gündelik hayatımızı, işlevlerimizi ve uyumumuzu etkileyecek bir boyuta erişebilir ve ruhsal bütünlüğümüzü ciddi şekilde tehdit edebilir.

5

PSİKOLOJİK TRAVMA

Örseleyici yaşam olayları karşısında kendimizi çıkmazda hissettiğimiz ve varolan tüm çözüm yollarının tükenmiş olduğunu düşündüğümüz anlar olmuştur.

Psikolojik travma (KRİZ), bu tip olaylar ve durumlar karşısında sergilediğimiz ruhsal durumumuz için kullanılan bir kavramdır.

6

TRAVMATİK OLAY

Bireyin ya da bir grubun, kendine ve çevresine olan güvenini ve bütünlüğünü psikolojik, fiziksel ve sosyal açıdan ciddi bir biçimde tehdit eden olağandışı bir olay

7

TRAVMATİK OLAY

YaşamımızVücudumuzun bütünlüğüSevdiklerimiz Değer sistemlerimiz için

ciddi bir tehdit içeren olağandışı her türlü olaydır.

8

Psikolojik Travma (Kriz) durumunda:

Psikolojik denge bozulmuştur.

Bireyin varolan (olağan) baş etme mekanizmaları bozulan dengeyi yeniden oluşturma konusunda yetersiz ya da etkisiz kalmaktadır.

Kriz sürecinde oluşan yoğun kaygı, kişisel iyilik halinin bozulmasına ve işlevsel bozukluklara yol açar.

9

Kriz Durumu

Travma Sonrası Adaptasyon (Uyum) Düzeyleri

Başetme MekanizmalarıDaha kötü bir ruh sağlığı

Aynı Ruh Sağlığı Düzeyine Dönüş

10

SONUÇLARI

Kişinin güvenlik, psikolojik, fiziksel ya da sosyal zararlardan uzak olduğuna yönelik inançlarının sarsılması

Korkuların ve endişelerin oluşması

Güçsüzlük duygusu, kontrol kaybı

Suçluluk duyguları

Depresyon

11

Travmatik Olayların Nitelikleri

Başlangıçları anidirBeklenmedik olaylardırAcil durum niteliği taşırÇok sayıda insanı aynı anda etkileyebilir

Tehlikeli olduğu kadar daha iyi bir işlevsel yaşam için fırsat sayılabilir

12

Bir Bireyin,

daha önce travmaya uğramış, travmaya neden olmuş, ya da şiddet içeren bir olaya tanık olmuş

olması fark etmeden,

her yeni ya da tekrarlayıcı travma, o birey için aynı ciddiyet derecesine sahiptir.

13

Fizyolojik Tepkiler

Yorgunluk, bitkinlik, tükenmişlikUykusuzluk ve uyku sorunlarıSomatik yakınmalarBağışıklık sisteminin bozulması İştah bozuklukları

14

Duygusal Tepkiler

Şok Korku ve kaygılar, dehşet Öfke, gerginlik, sinirlilik, huzursuzluk Umutsuzluk, çaresizlik, çökkünlük Suçluluk, pişmanlık Duygusal hissizlik, küntlük Kontrolü kaybetme kaygısı Günlük aktivitelerden zevk alamama Anlaşılamama

15

Bilişsel Tepkiler Konsantrasyon bozukluğu Karar verme güçlüğü Bellek güçlüğü Aklın karışması Çarpıtmalar (görsel, işitsel) Zaman kavramının algılanmasındaki değişiklikler Beden algısında değişiklik Kendini suçlama

16

Kişilerarası İlişkilerde Etkiler

Yabancılaşma İçe kapanma, kendini toplumdan soyutlama İlişkilerde yaşanan çatışmaların artmasıMesleki sorunlar, çalışmaların bozulmasıOkul sorunları, başarısızlık

17

İnanç Sistemindeki DeğişikliklerYaşam için gerekli olan inançlar

Dünya güvenli bir yerdir.Dünya adildir.Ben değerliyim.Kötü olaylar benim başıma gelmez.Benimle ilgilenilecek (çocuklarda).Annem/Babam beni koruyacaklar (çocuklarda).

18

Travma ve Sarsılan İnançlar

Güvende değilim.

Bir daha asla güvende olmayacağım.

Değersizim.

Tehlikelerden korunmam mümkün değil.

İyi bir insan olmadığım için, tüm bunları hak ediyorum.

19

Travma ve Sarsılan İnançlar

Dünya acımasız ve bu dünyada neler olacağını önceden kestirmek imkansız.

Kimse benimle gerçekten ilgilenmez, artık yalnızım.

Bir daha olacak ve benim elimden yine hiç bir şey gelmeyecek, hiçbir şey yapamayacağım.

Tüm bunlar benim yüzümden oldu, ben kötüyüm ve tüm bu olanlar bana bir ceza.

20

Önemli Not:Bizim temel inançlarımızı sarsan olaylar

travma olarak adlandırılabilir!

21

Şimdiye kadar söz ettiğimiz tüm tepkiler :

ANORMAL BİR OLAYA VERİLEN

NORMAL TEPKİLERDİR !

22

Travma Sonrası Stres Bozukluğu

İstenmediği halde tekrarlayan anılar

Travmatik anıların tümünün ya da bir kısmının istenmeden yeniden yaşanması

Olayın zaman zaman yeniden hatırlanması sırasında, travma anında yaşanan tüm duygu ve düşüncelerin yeniden ortaya çıkması

Tekrarlayıcı ve rahatsız edici rüyalar, kabuslar, uykusuzluk

Travmatik anıların sürekli yeniden canlanması

23

Travma Sonrası Stres Bozukluğu

Kaçınma Davranışları

Kaçınma tepkisi kişinin travmatik olayla ilgili düşünceler, duygular, etkinlikler, ve mekanlardan kaçınmasına işaret etmektedir.

Bu durum yaşamla ilgili etkinliklere ilgi duymamaya, kendini başkalarından uzak hissetmeye, duyguların sınırlanmasına ve olumsuz bir gelecek beklentisine yol açabilir.

24

Travma Sonrası Stres Bozukluğu

Aşırı uyarılmışlık

Kalp atışlarının hızlanmasıKan Basıncının artması (yüksek tansiyon)Uykusuzluk ve uyku problemleriHuzursuzluk ve öfke patlamalarıAşırı irkilme tepkileriKişinin kendisi ya da yakınları için abartılı endişe

hissi

25

II. BÖLÜM

ÇOCUKLARVE

TRAVMA TEPKİLERİ

Çocuklar ve Travma Okul Çağındaki Çocuklar (7-12 Yaş)

Okul öncesi dönemdeki davranışlara gerileme Okula gitmek istememe, okul başarısının düşmesi Ayrılık kaygısı Tekrarlayan oyunlar Saldırganlık, gevezelik Kabuslar, uyku sorunları Doğal olaylardan (yağmur, rüzgar vb. gibi) korkma Dikkat ve konuşma sorunları İsyankar davranışlar Vücutta ağrılar

Okul Çağındaki Çocuklar (7-12 Yaş) için Neler Yapılabilir?

Duygularını paylaşmalarına ve kendilerini ifade etmelerine yardım edin.

Kabul, hoşgörü ve destek gösterin.

Sabırlı, ilgili ve esnek davranın.

Oyun oynamalarını teşvik edin, merak ettikleri şeyleri açıklayın.

Okul Çağındaki Çocuklar (7-12 Yaş) için Neler Yapılabilir?

Okul yaşamlarıyla ilgili beklentilerinizi kısa bir süre azaltın.

Dikkatleri kolayca dağılabileceğinden okulda ve evde fazla çalışmalarını beklemeyin.

Basit ve yapılandırılmış görevler verin, çok ağır olmayan sorumluluklar almalarına fırsat tanıyın.

Gerektiğinde bir uzmanla görüşmesini sağlayın.

Çocuklar ve Travma Ergenler (13-18 Yaş)

Dünya ve gelecekleri hakkında olumsuz tutumlar Kendi korkuları ve travmaya verdikleri tepkilere

yönelik kaygı (Gösterdikleri travma tepkilerinin normal olup olmadığını merak etme)

Risk alma veya duygularını davranışlarla dışa vurma eğilimi (okuldan kaçma, madde kullanımı vb.)

İştah ve uyku sorunları Günlük etkinliklere karşı ilgi kaybı Okul sorunları Ana-babalarla çatışma ve tartışmaların artması

Ergenler (13-18 Yaş) için Neler Yapılabilir?

Aile ve arkadaşlarıyla duygularını paylaşmalarına ve kendilerini ifade etmelerine yardım edin.

Kabul, hoşgörü ve destek gösterin.

Sabırlı, ilgili ve esnek davranın.

Gündelik etkinliklere katılmalarını ve spor yapmalarını teşvik edin.

Ergenler (13-18 Yaş) için Neler Yapılabilir?

Okul başarılarıyla ilgili beklentilerinizi kısa bir süre azaltın.

Dikkatleri kolayca dağılabileceğinden okulda ve evde fazla çalışmalarını beklemeyin.

Varsa, travma sonrası yeniden yapılandırma çalışmalarına katılmaları ve başkalarına yardım etmeleri için onları teşvik edin.

Gerektiğinde bir uzmanla görüşmesini sağlayın.

32

Travma Sonrası Çocuklar İçin İletişimin Önemi

Çocukların duygularını başkalarına anlatmaları onların acı veren bu yaşantıları daha kolay kabul etmelerine yardımcı olabilir.

Çocuklar yaşantılarını ve duygularını paylaştıklarında kendilerini daha iyi hissederler.

Olan bitene yönelik farklı bir bakış açısı edinebilirler.

33

Travma Sonrası Çocuklar İçin İletişimin Önemi

Başkalarının da benzer tepkilere sahip olduğunu bilmek toparlanma (normalleşme) sürecini başlatır ya da hızlandırır.

Gelecekle ilgili daha olumlu bir bakış açısı geliştirebilirler.

34

Travma Sonrası Çocuklar İçin İletişimin Önemi

Başkalarının da benzer tepkilere sahip olduğunu bilmek toparlanma (normalleşme) sürecini başlatır ya da hızlandırır.

Gelecekle ilgili daha olumlu bir bakış açısı geliştirebilirler.

35

İletişimde Yapılması Gerekenler

Yumuşak bir sesle konuşun. Yeri ve zamanı uygun olduğunda şaka yapın,

gülümseyin. Göz ilişkisi kurun. Çocukla yüz-yüze konuşun. Açık uçlu sorular sorun. Basit ve anlaşılır bir dil kullanın. Geri bildirim verin. Empatik, sabırlı ve kabul edici olun. Dikkatli bir şekilde dinleyin. Somut ve belirli önerilerde bulunun.

36

İletişimde Yapılmaması Gerekenler

Konuşulanları yarıda kesmeyin. Yargılamayın ve eleştirmeyin. Çok fazla konuşmayın. Anlatılanlara gülmeyin ve bireyleri utandırmayın. Saldırgan olmayın. Duygularınızı gizlemeye çalışmayın. (abartısız olun). Zıtlaşmayın ve tartışmayın. Ne olursa olsun savunmaya geçmeyin, sadece

dinleyin. Dinlerken başka şeyler yapmayın. Birey ağlamaya başladığında tedirgin olmayın.

37

KATILIMINIZ İÇİN,

TEŞEKKÜRLER...

38

KAYNAKLAR

MEB-UNICEF (2000). Afet Sonrası Normal Tepkiler: Psiko-eğitimsel Elkitabı.

MEB-UNICEF (2002). Travma Sonrası Normal Tepkiler: Psikoeğitim Elkitabı.

MEB-UNICEF (2002). Zorlu Yaşam Olayları ve Etkileri.

39

Depremin Sonuçlarıyla Başa Çıkma:Ailelere Öneriler

1. Stres yaratan durumu kabul etmek.2. Sorunları ekip halinde çalışarak çözmek.3. Yaşamla ilgili yeni ve olumlu bir bakış açısı

kazanmak.4. Aile içinde birlik ve şefkat.5. Aile içinde açık ve etkili iletişim.6. Aile içi rol ve beklentilerde esneklik.7. Aile ortamının güven verici olması.