Uniwersytet Jagielloski

Collegium Medicum

Wydzia Nauk o Zdrowiu

Kierunek Poonictwo

Justyna Frczek

Henryk Jordan jako lekarz ginekolog,

poonik- jego dorobek w dzisiejszych czasach.

PRACA LICENCJACKA

Opiekun: dr n. hum. Wojciech Klapa

Praca wykonana w Zakadzie Pedagogiki Medycznej

Instytutu Pielgniarstwa i Poonictwa

Krakw 2011

2758934431(1)

Spis treci

STRESZCZENIE.................................................................................................................7

SUMMARY...........................................................................................................................8

WSTP..................................................................................................................................9

ROZDZIA 1: YCIORYS HENRYKA JORDANA....................................................10

1.1. DZIECISTWO I MODO................................................................................................10

1.2. DZIAALNO DR HENRYKA JORDANA NA POLU MEDYCYNY.................................................10

1.3. AKTYWNO SPOECZNA HENRYKA JORDANA....................................................................12

1.4. DZIEA HENRYKA JORDANA O TEMATYCE MEDYCZNEJ.........................................................13

1.5. MIER........................................................................................................................14

ROZDZIA 2 STAN WIEDZY GINEKOLOGICZNEJ W 2. POOWIE XIX

WIEKU I 1. WIEKU XX...................................................................................................15

2.1. NARZDY PCIOWE KOBIETY............................................................................................15

2.2. DROGA KOMRKI JAJOWEJ I ROLA UKADU NERWOWEGO W PROCESIE

JEJ DOJRZEWANIA..................................................................................................................16

2.3. MECHANIZM MIESICZKI.................................................................................................17

2.4. POOENIE W JAMIE BRZUSZNEJ NARZDW PCIOWYCH.......................................................17

2.5. NARZDY ZEWNTRZNE..................................................................................................18

2.6. GRUCZO PIERSIOWY......................................................................................................18

ROZDZIA 3: FIZJOLOGIA CIY, PORODU I POOGU WEDUG

HENRYKA JORDANA.....................................................................................................19

3.1. CIA..........................................................................................................................19

3.1.1. Rozpoznawanie ciy.........................................................................................19

22655829466(2)

3.1.2. Obliczanie terminu porodu................................................................................21

3.1.3. Zmiany w ciele kobiety ciarnej.......................................................................23

3.1.4. Zadania poonej................................................................................................25

3.1.5. Waciwy styl ycia ciarnej wedug Henryka Jordana...................................25

3.2. PORD.........................................................................................................................28

3.2.1. Pord- definicja i podzia..................................................................................28

3.2.2. Czynniki decydujce o prawidowym porodzie..................................................29

3.2.3. Siy porodowe.....................................................................................................30

3.2.4. Pooenie czaszkowe i prawidowe ustawienie podu podczas porodu.............31

3.2.5. Podzia i czas trwania porodu...........................................................................31

3.2.6. Przedmioty potrzebne poonej przy przyjmowaniu porodu prawidowego......32

3.3. POG PRAWIDOWY......................................................................................................32

3.3.1. Zmiany zachodzce w ciele kobiety...................................................................32

3.3.2. Pielgnowanie poonicy...................................................................................36

3.3.3. Pielgnacja noworodka.....................................................................................38

ROZDZIA 4: PATOLOGICZNY PRZEBIEG CIY, PORODU I POOGU

WEDUG HENRYKA JORDANA..................................................................................40

4.1. CIA..........................................................................................................................40

4.1.1. Nieprawidowa budowa miednicy kostnej.........................................................40

4.1.2. mier podu......................................................................................................42

4.1.3. Krwotoki.............................................................................................................43

4.2. PORD.........................................................................................................................44

4.2.1. Pord przy nieprawidowej budowie miednicy kostnej.....................................44

4.2.2. Zbyt duy pd....................................................................................................46

4.2.3. Nieprawidowe ustawianie gwki- pooenia czaszkowe..................................47

31080235725(3)

4.2.4. Pooenie podu twarzowe.................................................................................48

4.2.5. Pooenie czoowe..............................................................................................49

4.2.6. Pooenie miednicowe........................................................................................49

4.2.7. Pooenie poprzeczne ........................................................................................51

4.2.8. Zaniedbane pooenie poprzeczne.....................................................................53

4.2.9. Pooenie ukone podu......................................................................................54

4.2.10. Wypadnicie czci drobnych podu................................................................55

4.2.11. mier podu....................................................................................................56

4.2.12. Nieprawidowoci czci dodatkowych............................................................57

4.2.13. Nieprawidowe zachowanie si jaja podowego..............................................57

4.2.14. Krwotoki...........................................................................................................58

4.3. POG.........................................................................................................................58

4.3.1. Krwotoki.............................................................................................................58

4.3.2. Nieprawidowoci odchodw poogowych.........................................................59

4.3.3. Ble w dolnej czci brzucha.............................................................................59

4.3.4. Gorczka............................................................................................................59

4.3.5. Owrzodzenie czci sromowych.........................................................................60

4.3.6. Owrzodzenie brodawek piersiowych..................................................................61

4.3.7. Zapalenie piersi.................................................................................................61

4.4.CHOROBY NOWORODKW.................................................................................................62

4.4.1. Pozorna mier noworodka...............................................................................62

4.4.2. Guz krwawy na gowie noworodka....................................................................62

4.4.3. Zapalenie powiek i oczu.....................................................................................62

4.4.4. Pleniawki ( grzyby)...........................................................................................63

4.4.5. Obrzmienie sutkw.............................................................................................63

43653141706(4)

4.4.6. Choroby ppka...................................................................................................63

4.4.7. Wypszanie..........................................................................................................63

4.4.8. taczka............................................................................................................64

4.4.9. Ra u noworodkw...........................................................................................64

4.4.10. Wymioty, rozwolnienie, morzysko, zaparcie....................................................64

4.4.11. Wady wrodzone noworodkw..........................................................................64

ROZDZIA 5. NAUKI HENRYKA JORDANA DOTYCZCE FIZJOLOGII

CIY, PORODU I POOGU DZI NAJWANIEJSZE ZMIANY.......................65

5.1. CIA..........................................................................................................................65

5.1.1 Rozpoznanie ciy...............................................................................................65

5.1.2. Styl ycia ciarnej.............................................................................................65

5.2.PORD..........................................................................................................................67

5.2.1. Podzia ze wzgldu na czas trwania ciy.........................................................67

5.2.2 Siy porodowe......................................................................................................67

5.2.3. Podzia porodu...................................................................................................67

5.2.4. Przedmioty potrzebne poonej przy przyjmowaniu porodu prawidowego......68

5.3. POG.........................................................................................................................68

5.3.1. Zmiany zachodzce w ciele kobiety...................................................................68

5.3.2.Pielgnowanie poonicy....................................................................................69

5.3.3. Pielgnacja noworodka.....................................................................................70

ROZDZIA 6: NAUKI HENRYKA JORDANA O PATOLOGII CIY, PORODU

I POOGU DZI- NAJWANIEJSZE ZMIANY..........................................................71

6.1. CIA..........................................................................................................................71

6.1.1. Krwotoki.............................................................................................................71

51159649832(5)

6.2. PORD.........................................................................................................................71

6.2.1.Pord przy nieprawidowej miednicy kostnej.....................................................71

6.2.2. Uoenie czoowe...............................................................................................71

6.2.3. Pooenie miednicowe........................................................................................72

6.2.4. Zaniedbane pooenie poprzeczne.....................................................................72

6.2.5. Wypadnicie czci drobnych podu..................................................................72

6.2.6. Nieprawidowe zachowanie si jaja podowego................................................73

6.2.7. Krwotoki.............................................................................................................73

6.3. POG.........................................................................................................................73

6.3.1. Krwotoki.............................................................................................................73

6.3.2. Gorczka............................................................................................................74

6.3.3. Owrzodzenie brodawek sutkowych....................................................................74

6.3.4. Zapalenie piersi.................................................................................................74

6.4. CHOROBY NOWORODKW................................................................................................74

6.4.1. Obrzmienie sutkw.............................................................................................74

6.4.2. taczka............................................................................................................74

WNIOSKI KOCOWE.....................................................................................................75

PIMIENNICTWO............................................................................................................78

63194714237(6)

Streszczenie

Henryk Jordan to ginekolog, poonik yjcy na przeomie XIX i XX wieku

w Krakowie. By on nie tylko wybitnym lekarzem, lecz take wychowawc, naukowcem,

spoecznikiem i popularyzatorem ruchu i rekreacji wrd dzieci i modziey. W swoich

dzieach uczy zarwno lekarzy, jak i poone postpowania podczas ciy, porodu

i poogu fizjologicznego i patologicznego. W dziele przeznaczonym dla poonych

omwi w szeroki sposb rnorakie zagadnienia, zalecajc jednoczenie, by przy

pojawieniu si jakichkolwiek patologii zawiadomi lekarza. Od czasw H. Jordana wiele

zmienio si w medycynie, ktra jest dziedzin stale rozwijajc si. H. Jordan nie

dysponowa tak nowoczesnym sprztem, jakim mog poszczyci si dzisiejsze kliniki,

a mimo to jego wiedza bya dua, a jeszcze wiksza ch jej powikszania. W swoich

dzieach opisuje wiele procedur, ktrych dzisiaj ju si powszechnie nie stosuje, co

pozwala zauway zmiany w postpowaniu w wielu przypadkach ginekologiczno-

pooniczych. Zajmuje si w nich take pielgnacj noworodka.

Sowa kluczowe: H. Jordan, cia, pord, pog

73551246439(7)

Summary

Henryk Jordan was a gynecologist, obstetrician who lived at the turn of the 19th

century in Krakow. He was not only an outstanding physician, but also an

educator, researcher, community leader and promoter of sport and recreation among

children and adolescents. In his works he taught both doctors and midwives how to behave

during pregnancy, childbirth and physiological or pathological puerperium. In a work

addressed to midwives he discussed in broad terms variety of issues, he also recommended

notifying doctor when any signs of pathology appear. Since the time of Jordan's medicine

has changed a lot for it is an area of constant evolvement. Jordan did not have such modern

equipment, which boast nowadays clinics, and yet his knowledge was great and even

greater was his desire to enlarge it. In his works he describes many procedures that aren't

applied any longer, what allows to notice changes in many gynecological and obstetric

cases. He also describes newborn care.

Keywords: H. Jordan, pregnancy, childbirth, puerperium

82470096578(8)

Wstp

Celem mojej pracy byo przedstawienie Henryka Jordana, jako lekarza ginekologa,

mgr poonictwa. W dzisiejszych czasach osoba Jordana znana jest przede wszystkim jako

twrcy, popularyzatora zaj ruchowych i rekreacji dzieci i modziey, a take zaoyciela

parku mieszczcego si przy Krakowskich Boniach, ktry do dzi jest miejscem spacerw

dorosych mieszkacw i zabaw dzieci.

W pracy tej opisaam zmiany w stanie wiedzy i postpowaniu w przypadku

zarwno prawidowej ciy, porodu i poogu, jak i wystpujcych w nich komplikacji,

jakie zaszy od czasw Henryka Jordana do czasw dzisiejszych.

Sdz, e uwiadomienie sobie zmian jakie zaszy w poonictwie pomoe

zrozumie jak wane w yciu poonej jest uzupenianie wiedzy i poszukiwanie rozwiza,

ktre mogyby pomc w jeszcze lepszej opiece nad kobiet.

93151895021(9)

Rozdzia 1: yciorys Henryka Jordana

1.1. Dziecistwo i modo

Henryk Jordan urodzi si w Przemylu dnia 23 lipca 1842 roku. Pochodzi

z rodziny zuboaych ziemian.[ 1, s.11] Jego ojciec- prywatny nauczyciel zmar bardzo

wczenie, co zmusio Jordana do podjcia pracy w charakterze korepetytora, by mc

utrzyma siebie i matk. Do gimnazjum uczszcza w Tarnopolu i Tarnowie. Musia

jednak opuci Galicj z powodu swojego zaangaowania w ruchy wolnociowe powstae

przed wybuchem powstania styczniowego. W Trecie w roku 1863 otrzyma

z wyrnieniem wiadectwo dojrzaoci.

1.2. Dziaalno dr Henryka Jordana na polu medycyny

Dr Henryk Jordan medycyn studiowa na Uniwersytecie Jagielloskim

w Krakowie. W roku 1869 otrzyma tytu doktora medycyny i rozpocz prac

na stanowisku zastpcy sekundariusza w ju nieistniejcym szpitalu w. Ducha

przeznaczonym do leczenia osb chorych umysowo. W roku nastpnym Henryk Jordan

uda si na studia pooniczo- ginekologiczne do Wiednia. Proczn specjalizacj z tego

zakresu odby w klinice prof. dr Karola Brauna i otrzyma dyplom magistra poonictwa.

Nastpnie powrci do Krakowa i w lipcu 1870 roku zosta asystentem przy katedrze

poonictwa i ginekologii prof. Maurycego Madurowicza. Do jego obowizkw naleao:

odbieranie porodw niezalenie od pory dnia i nocy, asystowanie przy operacjach,

samodzielne operowanie, prowadzenie w zastpstwie profesora wykadw dla poonych,

organizowanie kursw dla rygorozantw. Zajmowa si take prowadzeniem administracji

kliniki. Po czterech latach ustpi ze stanowiska i zaj si prywatn woln praktyk

w zakresie chorb kobiecych i poonictwa. Warto nadmieni, e z jego usug korzystaa

106373985894(10)

ona arcyksicia Fryderyka Habsburga- Izabella. [2, s. 92] W roku 1881 otrzyma tytu

docenta na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagielloskiego. Rozpocz wtedy

samodzieln prac naukow. W roku akademickim 1881/ 1882 prowadzi wykady dla

studentw wydziau lekarskiego tego uniwersytetu - w I semestrze z teorii poonictwa,

w II diagnostyki chorb kobiecych. Wiosn 1888 roku spdzi w Niemczech, Szwajcarii

i Szwecji, co miao zwizek z jego planami zakadania parku dla modziey. W trakcie

pobytu w Sztokholmie zapozna si z dziaaniem klinki ginekologii prof. dr Thure Brandta

i jego systemem leczenia, w ktrym stosowa on w leczeniu schorze ginekologicznych

masae. W 1890 roku Henryka Jordana mianowano profesorem nadzwyczajnym na

Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagielloskiego. Trzy lata pniej z powodu choroby

prof. dr Madurowicza obj zastpcze kierownictwo katedry i kliniki pooniczo-

ginekologicznej, a po jego mierci zosta zwyczajnym profesorem poonictwa

i ginekologii na Wydziale Lekarskim. W tym samym czasie profesorem zwyczajnym

krakowskiej szkoy poonych mianowano Antoniego Marsa.[ 3, s. 96] W latach

1898/ 1899 i 1904/1905 dr Jordan by dziekanem Wydziau Lekarskiego Uniwersytetu

Jagielloskiego. Henryk Jordan w swojej dziaalnoci na polu medycyny interesowa si

higien i zapobieganiem zakaeniom. Dziki jego zaangaowaniu w klinice ginekologii

doprowadzono rurocigi z ciep wod do umywalni pedaowych znajdujcych si

w salach: porodowej i operacyjnej, a take zabiega o budow nowej kliniki w Krakowie.

W miejsce sterylizacji wilgotnej zaczto stosowa sterylizacj such.

W Polsce by take propagatorem nowych pogldw uczonych europejskich

w dziedzinach sposobw operowania, opatrywania ran i odbierania porodw.

wiadectwem tego moe by wykonanie przez niego w 1899 roku cicia cesarskiego drog

pochwow wedug metody Dhrssena wraz z wyciciem macicy ( co byo podyktowane

zajciem jej przez raka) sposobem Doyena. Operacja taka przeprowadzona bya jako jedna

112187876165(11)

z pierwszych w naszym kraju. Zajmowa si take zagadnieniem ciy pozamacicznej

stwierdzajc, e jednym z jej objaww jest zmikczenie wewntrznej ciany macicy

i wytworzeniem si na niej licznych bruzd. W krakowskiej klinice wraz z grup innych

lekarzy przeprowadza take badania nad skutecznoci w zakaeniach wystpujcych

w poonictwie surowicy przeciwpaciorkowcowej.[ 2, s.100] W latach 1894- 1897 Henryk

Jordan peni funkcj prezesa Krakowskiego Towarzystwa Ginekologicznego. [ 3, s. 444,

446]

1.3. Aktywno spoeczna Henryka Jordana

Henryk Jordan prcz pomocy medycznej niesionej najuboszym postanowi

bardziej zaangaowa si w dziaalno majc na celu popraw jakoci ycia ludzi.

W 1881 roku zosta wybrany czonkiem Rady Miasta Krakowa i pozosta nim a

do mierci 26 lat pniej. W latach 1985- 1902 zosta posem w sejmie galicyjskim.

Nie przyj On propozycji objcia funkcji prezydenta miasta Krakowa, ale w 1902 roku

zosta delegatem tego miasta do Rady Szkolnej Krajowej, ktrej posiedzenia odbyway si

w Lwowie. W tej instytucji dziaa przez dwie kadencje, a do swej mierci. W 1898 roku

zaoy Towarzystwo tanich mieszka dla robotnikw majce na celu popraw warunkw

mieszkaniowych rodzin robotniczych, ktrego sponsorem by m.in. hr. A. Potocki.

[1, s. 20] Dziaa take w obronie dzieci polskich przeladowanych pod zaborem pruskim,

wspiera Towarzystwo Polskich Kolonii Wakacyjnych w Berlinie. By take gwnym

dziaaczem, pierwszym prezesem i czonkiem Zarzdu Gwnego krakowskiego Zwizku

pomocy narodowej, ktrego celem bya pomoc emigrantom z pozostaych zaborw.

W roku 1904 by jednym z zaoycieli Stowarzyszenia do walki z grulic. Wstpi take

do Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych dla uczniw szk rednich miast Krakowa

i Podgrza, ktrego zosta prezesem. Jednak jego najbardziej znan inicjatyw byo

stworzenie w Krakowie w 1888 roku Parku Miejskiego popularnego wrd mieszkacw

121097193241(12)

Krakowa do dzi, ktry otwarto wiosn 1889 roku. W nim propagowa H. Jordan sport

i kultur wrd dzieci i modziey Krakowa, a take postawy moralne takie, jak: poczucie

jednoci, solidarno, braterstwo i patriotyzm, ktre rozbudza poprzez pieni i pogadanki

patriotyczne, a take ufundowanie 44 popiersi sawnych Polakw zdobicych aleje

parkowe. Teren parku suy mia rwnie w pracy pedagogicznej Henryka Jordana, ktry

uwaa, e wychowanie nie moe by oparte tylko i wycznie na nauce dyscypliny, ale

powinna si w nim znale take zabawa penica funkcje zdrowotno- rozwojow

i wychowawcz i wyrabiajca w dzieciach wiele istotnych cech, w tym: wytrwao,

cierpliwo, czy samodzielno.

1.4. Dziea Henryka Jordana o tematyce medycznej

1874 rok - Nauka poonictwa dla uytku poonych

1881 rok - Fizjologia ciy, porodu i poogu dla uytku uczniw i lekarzy.

1881 rok - Uwagi z powodu szerzenia si chorb poogowych pomidzy ludnoci

ydowsk w Krakowie.

1884 rok - Jakiem postpowaniem mona gorczce poogowej zapobiec, sowa przestrogi

i wskazwki waciwego postpowania dla uytku poonych i niewiast ich opieki

potrzebujcych .

1888 rok - O Thure Brandcie i jego metodzie leczenia cierpie ginekologicznych.

1893/1894 rok - Uwagi nad postpowaniem lekarza w przypadkach oyska

przodujcego.

1895 rok - Sze przypadkw ciy pozamacicznej.

1896 rok - O wartoci rozmaitych sposobw wyuszczania macicy wkniakowej.

1887 rok - Nauka poonictwa dla uytku uczniw i lekarzy. ( napisana wraz

z dr. Stanisawem Dobrowolskim)

1889 rok - Powikania ciy rakiem macicy.

132361797736(13)

Ponadto Henryk Jordan opublikowa spoeczno- lekarskie prace naukowe: W sprawie

przymusowego ubezpieczenia lekarzy i o Szpitalnictwie krajowym. W latach 1889 - 1906

by jednym z redaktorw Przewodnika Higienicznego wychodzcego z inicjatywy

Towarzystwa Opieki Zdrowia. [ 2, s. 96]

1.5. mier

Henryk Jordan zmar w Krakowie dnia 18 maja 1907 roku w wieku niespena

65 lat. Pochowany zosta na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Uyte pozycje [ 1, 2, 3]

143905324835(14)

Rozdzia 2 Stan wiedzy ginekologicznej w 2. poowie XIX wieku

i 1. wieku XX

2.1. Narzdy pciowe kobiety

Narzdy rozrodcze le u kobiet gboko w miednicy odosobnione od wpyww

zewntrznych [ 4, s. 42 ]. Skadaj si one z:

dwch jajnikw,

dwch jajowodw,

macicy,

pochwy.

Odcinki zewntrzne, okrelone nazw czci sromnych nie maj nic z waciw

czynnoci pciow do czynienia, lecz s one raczej pewnego rodzaju waem obronnym dla

narzdw lecych poza niemi.[ 4, s. 42]

Macica ma ksztat gruszkowaty. Zbudowana jest z tkanki miniowej. Pooona jest

w dolnej czci miednicy maej, pomidzy pcherzem moczowym a odbytnic. Grn

czci jest kopulasto - wypuky trzon. Doln za wsz tworzy szyjka. Cay narzd

zamyka sob przestrze pust, ku grze rozszerzajc si, ku doowi za przechodzc

w wski kanalik, koczcy si maym otworem [ 4, s. 42 ], nazywanym ujciem

macicznym, otoczonym przez wargi maciczne. Jama macicy wycielona jest grub bon

luzow, w ktrej znajduj si gruczoy wytwarzajce gsty jasno-szklisty luz. Macica

przymocowana jest w okolicy krzyowej poprzez szerokie wizado maciczne zbudowane

z tkanki cznej o ksztacie tamy. Otacza ono wiksz cz macicy i przebiega do tylnej

ciany miednicy. Wizado umoliwia macicy zmian pooenia, co jest konieczne,

poniewa organ ten ssiaduje z dwoma pustymi narzdami (pcherz moczowy i odbytnica)

153736804846(15)

ze zmienn zawartoci. Dlatego wic nie mona mwi o staem pooeniu macicy, gdy

jest ono zupenie zalene od zawartoci pcherza i odbytnicy [ 4, s. 43 ]

Jajowody to kanaliki gruboci owka znajdujce si po obu stronach macicy przy

grnym brzegu szerokiego wizada macicznego. Jeden koniec jajowodu wpada

bezporednio do jamy macicy drugi pozostaje wolny. Rozszerza si on lejkowato,

zaopatrzony jest w wielk ilo nieregularnych, frdzlowatych wyrostkw, dlatego te

wyglda na postrzpiony.

Jajniki (ovarium) to owale wielkoci orzecha woskiego znajdujce si poniej

jajowodw, cile poczone z wizadem szerokim. Jajnik jest waciwym gruczoem

zarodkowym, gdy w nim ley zawizek wszelkiego ycia [ 4, s. 43 ]. W kadym z tych

narzdw znajduje si po 36 000 mikroskopijnych komrek jajowych. U dziewczt

niedojrzaych pciowo jajnik ma gadk powierzchni, natomiast u kobiet dojrzaych

powierzchnia jest nierwna i rysowata Przyczyna tej zmiany ley w tem, e po zupenym

dojrzeniu narzdw pciowych co 28 dni wyrasta nowa komrka jajowa, ktra tak dalece

si powiksza , e leca nad ni cz powoki jajnika staje si tak cienka, e pka i jajo

uchodzi [ 4, s. 44 ]. Co prawda pknicie w krtkim czasie si zablinia, lecz dojrzewanie

komrek jajowych odbywa si wiele razy co powoduje rysowaty wygld powierzchni.

Rozpoczcie tych procesw to oznaka dojrzaoci pciowej kobiety, czyli moliwoci

rozmnaania si a co za tym idzie przyczynienia si do zachowania gatunku ludzkiego.

2.2. Droga komrki jajowej i rola ukadu nerwowego w procesie

jej dojrzewania

W czasie dojrzewania komrki jajowej strzpiasty koniec jajowodu swoim

otworem przylega do jajnika i przyjmuje jajo. Nastpnie gameta wdruje wycielonym

163680040462(16)

bon luzow jajowodem do macicy, a do jamy macicznej. O ile nie nastpi zapodnienie

ginie ona.

W czasie dojrzewania komrki jajowej do narzdw znajdujcych si

w podbrzuszu zaczyna silnie napywa krew, co powoduje nabrzmienie zarwno

muskulatury jak bony luzowej macicy [ 4, s. 44 ], poniewa ma ona wiele naczy

krwiononych.

2.3. Mechanizm miesiczki

Podobnie jak przy silnym przypywie krwi do gowy nastpuje krwawienie nosa,

skutkiem czego nastaje znaczna ulga, szuka nagromadzona krew w miednicy ujcia

na zewntrz. Dzieje si to przez pknicie maych yek bony luzowej, z ktrych krew

wypywa, aby przez ujcie maciczne opuci macic. [ 4, s. 44 ]

2.4. Pooenie w jamie brzusznej narzdw pciowych

Narzdy te znajduj si w wikszej czci wewntrz worka otrzewnej. Otrzewna

okrywa macic i wizada szerokie. Jest to przyczyna niebezpieczestwa wielu chorb

podbrzusza, zwaszcza przy cikich zakaeniach, w ktrych wystpuje zapalenie

otrzewnej.

Pochwa to nieco spaszczony kana, ktry obejmuje szyjk macicy. Jest ona

wycielona grub bon luzow, ktrej funkcj jest utrzymywanie liskoci pochwy.

czy ona macic ze wiatem zewntrznym. W przypadku nie rozpoczcia wspycia

seksualnego przez kobiet w dolnej czci pochwy znajduje si fada bony luzowej - tak

zwana bona dziewicza (hymen). [ 4, s. 45]

171482708536(17)

2.5. Narzdy zewntrzne

Ujcie pochwy znajduje si w przedsionku pochwy pomidzy zewntrznymi

czciami sromowymi. Bocznymi cianami tej okolicy s paty skrne. Wewntrzne

mniejsze z nich nazwane zostay maemi wargami sromnemi. echtaczka (klitovis) to

may wzgrek znajdujcy si w miejscu styku maych warg sromowych z przodu krocza.

Umiejscowionych jest w niej bardzo wiele czuych nerww. Organ ten jest waciw

siedzib podranienia pciowego, oraz zwizanego z niem uczucia rozkoszy.[ 4, s.45]

2.6. Gruczo piersiowy

Jest to gruczo obecny u obydwu pci, lecy po obu stronach mostka. W miejscu

styku przewodw mlecznych na skrze znajduje si sutek wraz z brodawk barwy

czerwono- brunatnej. Gruczo ten suy kobietom do wytwarzania mleka.

U nowonarodzonych chopcw moe zdarzy si wydzielanie tak zwanego mleka

czarownic. Czsto zdarzaj si wypadki w ktrych mczyni karmi mae dzieci, dziki

nadzwyczajnej iloci mleka, wytwarzanego w ich gruczoach piersiowych. [ 4, s. 49]

Uyte pozycje [4]

188289202892(18)

Rozdzia 3: Fizjologia ciy, porodu i poogu wedug Henryka

Jordana.

3.1. Cia

3.1.1. Rozpoznawanie ciy

Henryk Jordan podzieli oznaki ciy na trzy rodzaje. S to objawy:

pewne,

prawdopodobne ( mniej pewne),

domylne ( niepewne).

Pewne objawy to, te z ktrych kada pojedyncza sama przez si wystarcza,

by z wszelk pewnoci ci oznaczy.[ 5, s.88] S one zwizane z obecnoci podu

w macicy. Wrd nich H. Jordan wyszczeglni:

wybadanie pojedynczych czci ciaa podu poprzez badanie zewntrzne

i wewntrzne ciarnej moliwe od koca 6 miesica ciy,

wysuchanie w drugiej poowie ciy akcji serca podu,

wyczucie ruchw podu- pierwsze ruchy kobieta czuje jako lekkie zadrganie, bd

uderzenie podu o ciany brzucha. S one odczuwane zwykle okoo 20 tygodnia

ciy. Henryk Jordan zwraca jednak uwag, e pewn oznak ciy ruchy podu s

tylko wtedy, gdy poona je wyczuje, usyszy, lub zobaczy. Odczuwanie ich przez

kobiet moe by mylce, poniewa kobieta pragnca dziecka moe udzi si,

e jest w ciy i bra ruchy gazw w jelitach za ruchy podu,

rozpoczcie porodowej czynnoci skurczowej macicy.

W rozpoznawaniu ciy na podstawie objaww pewnych poona moe napotka

na pewne przeszkody utrudniajce, lub wrcz to uniemoliwiajce. S to: dua ilo wd

193346162805(19)

podowych, bogata tkanka tuszczowa na brzuchu, mocno napite ciany macicy, may,

sabo rozwinity pd.

Prawdopodobne objawy ciy to takie, ktre z wikszem, lub mniejszem

prawdopodobiestwem za ci przemawiaj. [ 5, s. 90] Poona, aby stwierdzi ci

musi zaobserwowa kilka z nich, jednak zawsze istnieje ryzyko, e s to objawy choroby,

nie za stanu bogosawionego. Tymi objawami s:

zatrzymanie miesiczki,

zmiany w gruczoach sutkowych,

powikszenie objtoci brzucha,

sinawe zabarwienie pochwy i warg sromowych mniejszych,

zmiany w pochwie,

rozpulchnienie, skrcenie i zmiany pooenia czci pochwowej,

powikszenie, zmiana postaci i pooenia macicy.

Domylnymi oznakami ciy H. Jordan nazwa te objawy, z ktrych o istnieniu ciy

ledwie domyla si moemy.[ 5, s. 91] S to dolegliwoci mogce wiza si z chorob,

a wic na ich podstawie nie mona rozpozna ciy. Te objawy to:

nudnoci i wymioty ( zwaszcza na czczo),

przemijajce dreszcze,

zmiana w usposobieniu ( smutek, draliwo, niezadowolenie, zbytnia

wesoo, znuenie),

osabienie,

zawroty i ble gowy,

skonno do omdle i skurczw,

ble zbw, twarzy,

203067954294(20)

szum w uszach,

koatanie serca,

krwotoki z nosa,

linotok,

blado,

plamy na skrze,

zmiana wyrazu twarzy,

odbijanie,

odraza do niektrych potraw i upodobanie do innych ( nawet niestrawnych).

Naley pamita jednak, e oznaki te nie pojawiaj si u wszystkich ciarnych,

a u innych mog w poszczeglnych ciach ujawnia si inne.

3.1.2. Obliczanie terminu porodu

Cia prawidowa trwa 280 dni, co daje 40 tygodni. Przeliczajc ten czas

na miesice kalendarzowe otrzymujemy wynik 9 miesicy i 7 dni. W poonictwie jednak

wane s miesice ksiycowe trwajce po 28 dni (4 tygodnie). Cia trwa wic

10 miesicy ksiycowych. Dzielenie ciy na miesice ksiycowe tak tumaczy

Henryk Jordan: W poonictwie liczymy dla tego na miesice ksiycowe majce

po 28 dni, albowiem regularno zwykle co 28 dni powraca, a pord zwyk nastpowa

w tym czasie, kiedy po raz dziesity regularno wstrzymana przyj by powinna.

[ 5, s. 93]

Czas trwania ciy i termin porodu H. Jordan oblicza na podstawie:

dnia zapodnienia,

ostatniej miesiczki,

dnia, w ktrym matka czua pierwsze ruchy podu,

211221487436(21)

wybadanych, lub zaobserwowanych oznak ciy.

Aby obliczy termin porodu na podstawie dnia zapodnienia naley doda do niego

280 dni. Jest to niestety trudne z powodu niemonoci jego okrelenia.

Przy obliczaniu porodu na drugiej podstawie do ostatniej miesiczki Jordan dodawa

280 dni, lub odejmowa od niego 3 miesice i dodawa 7 dni. Naley jednak pamita,

e na pocztku ciy moe pojawi si miesiczka, lecz jest to krwawienie skpe.

Termin porodu oblicza si na podstawie normalnej menstruacji.

Kolejna metoda to dodanie do dnia pierwszych ruchw podu 4 i p miesica

kalendarzowego. Henryk Jordan uzna ten dzie za koniec pierwszej poowy ciy. Jest to

jednak sposb nieprecyzyjny, poniewa czucie ruchw przez ciarn jest zalene od kilku

czynnikw, ktrymi s:

uwaga i wraliwo ciarnej,

sia i rozwj podu,

ruchliwo podu,

ilo wd podowych.

Ciarn naley zbada zarwno wewntrznie, jak i zewntrznie, zwracajc uwag

na:

rozrost macicy,

wysoko dna macicy,

pooenie i dugo czci pochwowej macicy,

wielko i objto czci podowych.

Nie mona jednake opiera si tylko na badaniu, poniewa moe zaistnie

pomyka obejmujca nawet 14 dni.

Henryk Jordan uzna, e aden ze sposobw nie jest niezawodny i dokadny,

dlatego naley oblicza na wszystkie sposoby, a wyniki ze sob porwnywa.

221053398745(22)

3.1.3. Zmiany w ciele kobiety ciarnej

W organizmie kobiety ciarnej nastpuje wiele istotnych- wystpujcych w kadej

ciy i przypadkowych zmian. Istotne zmiany to te, ktre wystpuj w macicy, innych

czciach narzdu rodnego, brzuchu i piersiach, natomiast przypadkowe zwizane s

z ustrojem oglnym kobiety.

Zmiany w ustroju oglnym kobiety to:

powikszenie ciaru ciaa spowodowane powikszaniem si macicy, wzrostem

tkanki tuszczowej na udach, biodrach i poladkach,

miknicie staww miednicy,

inne dolegliwoci wymienione przeze mnie jako domylne objawy ciy.

Zmiany w narzdach pciowych moemy podzieli na te wystpujce w macicy,

innych czciach narzdu rodnego i w gruczoach sutkowych.

W macicy zmienia si budowa, objto, posta, pooenie i czynno. Bona

luzowa pulchnieje, bona doczesna obumiera. ciany macicy rozrastaj si, staj si

soczyste i grubsze, wytwarza si w nich tkanka misna. Zwiksza si ilo i szeroko

naczy krwiononych. Macica powiksza si z powodu rozrostu cian i ucisku na nie jaja

podowego. Szyjka i cz pochwowa macicy grubieje, jednak zmiany w nich s rne

u pierwiastek i wielordek. U pierwordki ujcie zewntrzne i wewntrzne pozostaj

okrge, ponadto drugie z nich jest zamknite. U wielordki ujcie wewntrzne i przewd

szyi rozwiera si w trakcie ciy, a zewntrzne jest otwart, poprzeczn szpar. Cz

pochwowa ponadto od czwartego miesica ciy podnosi si wraz z macic ku grze,

przez co wydaje si dusza. Macica zmienia ksztat z gruszki na jajowaty, a jej jama

waciwa z trjgraniastej take staje si jajowata. Pooenie macicy zmienia si

w zalenoci od miesica trwania ciy. W pierwszym trymestrze opada ona niej

w miednicy. W trzecim miesicu jej dno znajduje si na wysokoci grnego brzegu

231055617778(23)

spojenia onowego. W miesicach pomidzy czwartym, a dziewitym wstpuje do jamy

brzusznej i ronie, tak i w ostatnim kalendarzowym miesicu ciy jej dno siga

u pierwiastek do doka podsercowego. W dziesitym miesicu ksiycowym natomiast

obnia si. Zmiany czynnoci macicy objawiaj si brakiem menstruacji, co spowodowane

jest ustaniem regularnoci cyklu. U niektrych kobiet zdarza si w pierwszym, lub drugim

miesicu miesiczka skpa z krwi bledszej i wodnistej. Henryk Jordan zwraca take

uwag, e w rzadkich bardzo przypadkach powtarzaj si odchody te skpe przez cay

czas ciy. [5, s.81]

Wiele zmian zachodzi w pochwie ciarnej. Jej ciany siniej, grubiej, mikn,

pulchniej i ocieplaj si. Wystpuje obfitsze wydzielanie luzu, brodawki w bonie

luzowej powikszaj si. W pierwszym trymestrze z powodu obniania si macicy

pochwa staje si krtsza, potem wydua si wraz z podnoszeniem si macicy.

W ostatnim miesicu staje si krtsza i szersza. U wielordek pochwa jest obszerna, ciany

gadkie i mao pomarszczone.

Zewntrzne czci rodne grubiej, ciemniej, staj si mikkie, wiotkie i podatne.

W gruczoach piersiowych nastpuj zmiany majce na celu przygotowanie ich

na laktacj i karmienie dziecka. W drugim i trzecim miesicu piersi staj si peniejsze,

wiksze i nieco bardziej zbite, czasem lekko bolesne. Skra staje si cienka, czego

skutkiem jest przewitywanie naczy ylnych. Pod koniec ciy mog pojawia si na nich

rowe prgi ( u pierwiastek). U wielordek natomiast widoczne s biaawe blizny.

Brodawki staj si ciemniejsze i sterczce, ich obwdki take ciemniej, staj si szersze

i pojawia si na nich kilkanacie powikszonych gruczow ojowych tworzcych guzki.

W poowie ciy przy ucisku brodawki pokazuje si serowaty pokarm. Pod koniec ciy

mona ju wybada wypenione pokarmem przewody mleczne, jako guzki, lub twarde

postronki.

243160452436(24)

W trakcie ciy pojawiaj si take zmiany w czciach ciaa, ktre ssiaduj

z narzdami rodnymi. W pierwszym trymestrze uciskajca na pcherz moczowy i jelita

macica moe powodowa: czstomocz, trudno w oddawaniu moczu, nietrzymanie

moczu, zatwardzenie, wzdcia. W sidmym miesicu ciy u ciarnych mog pojawi si

ylaki i obrzki koczyn dolnych spowodowane uciskiem macicy na naczynia ylne.

W ostatnich miesicach ciy dno macicy uciska wtrob, odek i doln cz puc,

czego skutkiem mog by: krtki oddech, niestrawno i nudnoci. ciany brzucha

rozpraj i rozszerzaj si, ppek wygadza, na skrze pojawiaj si rozstpy, o ktrych

Henryk Jordan pisze tak: wierzchnia warstwa skry pka i tworz si prgi rowe,

ktrych barwa ciemniejsza, lub janiejsza od tego zaley, czy skra gbiej lub wicej

powierzchownie pka. [5, s.84] U pierwiastek brzuch jest mocno napity, natomiast

u wielordek mikki, obwisy i pomarszczony.

3.1.4. Zadania poonej

Henryk Jordan w swojej ksice przeznaczonej dla poonych uzna, e poona nie

powinna uczy chorych ciarnych, gdy moe im zaszkodzi. Widzi natomiast poytek

w dawaniu zdrowym ciarnym rad oglnych majcych na celu pomoc im w dbaniu

o zdrowie swoje i nienarodzonego jeszcze dziecka.

3.1.5. Waciwy styl ycia ciarnej wedug Henryka Jordana

Henryk Jordan uwaa, e kobieta ciarna nie powinna zmienia swojego stylu

ycia, jeeli przed ci czua si zdrowa. Jednak przedstawia on najzdrowszy wedug

niego styl ycia. Uwaa, e kobieta w stanie bogosawionym powinna spoywa pokarm

rnorodny, zarwno miso, jak i warzywa i owoce. Kobiety mode i silne powinny je

wicej pokarmu rolinnego, natomiast blade i osabione misa. Ciarne powinny

zrezygnowa jednak z potraw wzdymajcych, cikostrawnych, ostrych i sonych, gdy

251491900744(25)

wedug H. Jordana zbyt ostre i sone potrawy mog u niektrych kobiet wywoa

poronienie. Jeli chodzi o napoje najlepszym jest woda, ale Jordan dopuszcza do picia dla

kobiet zdrowych, pijcych przed ci piwo i wino ( kobiety osabione, nie pijce

wczeniej mog pi w niewielkich ilociach). Zabronione s za to: wdka, rum, poncz,

mocna herbata, gdy rozgrzewajc mog powodowa poronienie.

W yciu codziennym wany jest ubir. Kobieta ciarna powinna ubiera si

stosownie do pory roku w rzeczy wygodne, przylegajce do ciaa, ale nie uciskajce.

Preferowane przez Henryka Jordana s spdnice i majtki na szelkach, natomiast

zabronione gorsety i sznurwki. Buty powinny by wygodne, paskie.

Innym zagadnieniem jest powietrze i mieszkanie, ktre powinno by jasne,

obszerne, czysto utrzymane. Mieszkanie naley wietrzy, nie stosowa w nim kadzide.

Powietrze nie moe by gorce i wilgotne. Nie wskazane wedug Henryka Jordana jest

przebywanie ciarnej w miejscach czsto uczszczanych, poniewa powietrze w nich jest

duszne.

H. Jordan zwraca du uwag na higien widzc w niej sojusznika w walce

z chorobami. Ciarna powinna czsto zmienia bielizn osobist i pociel. Podmywa si

letni wod. W drugiej poowie ciy Jordan dopuszcza branie letniej kpieli co kilka

tygodni ( w ostatnim miesicu co tydzie) poniewa wedug niego podczas niej zmikczaj

si drogi porodowe mikkie, natomiast w pierwszej poowie uznaje j za szkodliw. Nie

wskazane s take kpiele nasiadowe, irygacje pochwy, pywanie i moczenie ng

w gorcej wodzie.

W zdrowym przeyciu ciy wana jest aktywno fizyczna. Umiarkowany ruch

na wieym powietrzu uatwia sen i trawienie. Wskazane s spacery i wykonywanie prac

domowych. Niewskazane natomiast jest: podnoszenie, dwiganie, przesuwanie cikich

przedmiotw, bieganie, skakanie, taniec, jazda konna, jazda po zych drogach, dusza

261787483203(26)

jazda kolej, a take szycie na maszynie ( szczeglnie w pierwszym trymestrze). Ciarna

powinna take umie odpoczywa. Powinna mie 7-8 godzin spokojnego snu. Wany jest

zwaszcza ten przed pnoc.

Henryk Jordan w swoim podrczniku dla poonych zwraca take uwag

na wspycie seksualne. Nie jest ono wskazane, poniewa moe wywoa krwotok,

a nawet poronienie, zwaszcza u kobiet modych, lub po przebytych poronieniach.

Istotn rol w utrzymaniu ciy odgrywaj emocje. Przestrach, boja, smutek,

zo, gniew, dugotrway pacz, zmartwienie, czy naga rado mog powodowa

drgawki, krwotoki, poronienie i mier podu. Natomiast tak zwane zapatrzenie to tylko

zabobon.

Wane jest take przygotowanie do karmienia dziecka. Naley pamita, e skra

brodawek jest cienka i skonna do pkania, szczeglnie jeli jest brudna. W ostatnim

tygodniu ciy brodawk wraz z obwdk naley co jaki czas przemywa letni wod

z mydem, a nastpnie wdk, arakiem, czerwonym winem, lub wod kolosk z wod

( nastpnie bez). Ma to powodowa twardnienie skry, aby nie pkaa przy karmieniu.

Problemem s wklse brodawki, ktre naley wyciga palcami, ale nie mona tego

zacz w zbyt wczesnej ciy i nie powinno si tego wykonywa czsto, gdy mona

spowodowa pord przedwczesny.

W ciy duy problem mog stanowi zaparcia. Mona je zwalczy poprzez

spacery, picie wody ( zwykej, lub sodowej), lub wody z cukrem, kompotw, spoywanie

warzyw i owocw. Ostatecznoci moe by lewatywa z letniej wody, lub odwaru lazu

z oliw. Niewskazane s lekarstwa i zioa, gdy mog wywoa poronienie, dlatego mona

je bra tylko jeli zaleci je lekarz.

272963788271(27)

3.2. Pord

3.2.1. Pord- definicja i podzia.

Pord to czynno ciaa kobiety, majca na celu wydalenie jaja podowego z jamy

macicy na zewntrz.

Henryk Jordan wyrnia pi sposobw na podzia porodw. Porody mona

podzieli wedug:

czasu trwania ciy,

przebiegu porodu,

zakoczenia porodu,

iloci podw,

wpywu porodu na matk i dziecko ( dzieci).

Jeli chodzi o czas trwania ciy Henryk Jordan wyszczeglni:

poronienie ( nastpuje przed 7 miesicem ciy, kiedy pd wedug wczesnej

wiedzy nie by jeszcze zdolny do ycia)

pord przedwczesny ( pord pomidzy 28, a 38 tygodniem ciy, kiedy dziecko

jest zdolne do ycia, ale nie jest jeszcze dzieckiem donoszonym)

pord czasowy ( W prawidowym kocu ciy nastpuje.)[ 5, s. 134]

pord opniony ( pord, ktry nastpuje po 40 tygodniu ciy, jednak Henryk

Jordan zaznacza, e Nie wszystkie porody, ktre za opnione podaj mona jako

takie przyjmowa. Najczciej pochodzi to od mylnej rachuby, czstokro i oszustwa,

wyjtkowo jednak moe si pord nawet o dwa tygodnie i wicej opni.)[ 5, s. 134]

Porody mona take podzieli na lekkie i szybkie, ktre nie trwaj dugo i nie

wymagaj od rodzcej wielkiego wysiku. Porody cikie i powolne natomiast trwaj

dugo, a do ich ukoczenia potrzebny jest duy wysiek kobiety rodzcej.

285709996325(28)

Trzecim sposobem podziau porodw jest sposb jego zakoczenia. Zgodnie z nim

mona wyrni porody:

naturalne ( samowolne)- pord taki nazwany zosta take zlgniciem.

nienaturalne ( sztuczne)- rozwizanie.

Wyrniamy take porody pojedyncze i mnogie w zalenoci od iloci podw.

Ze wzgldu na wpyw na matk i dziecko wyrniamy:

pord prawidowy, przy ktrym nie ma zagroenia dla ycia i zdrowia matki

i dziecka,

pord nieprawidowy, czyli taki, w trakcie ktrego wystpuje nieprawidowo

zagraajca matce, lub dziecku.

3.2.2. Czynniki decydujce o prawidowym porodzie

Mwic o czynnikach wpywajcych na prawidowy pord naley podzieli je na:

matczyne, podowe i pochodzce od czci dodatkowych jaja podowego.

Czynniki matczyne to:

dobre zdrowie kobiety,

prawidowa miednica,

mikkie, rozpulchnione drogi porodowe,

prawidowe skurcze macicy.

Czynniki podowe:

pooenie czaszkowe podu,

prawidowe uoenie podu,

zachowanie przez pd prawidowego mechanizmu porodowego,

prawidowa gwka podu,

odpowiednie cechy podu- pd ywy, dobrze rozwinity, donoszony.

291451767980(29)

Czci dodatkowe jaja podowego:

niewielka grubo bon podowych i ich pknicie w odpowiednim momencie,

odpowiednia ilo wd podowych,

odpowiednia dugo ppowiny ( take jej nie wypadanie i nie okrcanie si

dookoa podu),

prawidowo pooone i poczone z macic oysko.

3.2.3. Siy porodowe

Pord moe postpowa tylko dziki dziaajcym siom porodowym pochodzcym

od: macicy ( skurcze, nazywane take przez H. Jordana blami porodowymi), pochwy

( skurczenia) i mini brzusznych ( skurcz mini brzusznych wzmacnia si blw

porodowych- jest to tak zwana sia pomocnicza).

Ble porodowe to skurcze macicy niezalene od woli rodzcej. Skurcze te maj

na celu zmniejszenie objtoci macicy poprzez wypchnicie na zewntrz treci w niej si

znajdujcej. Nazwa ble porodowe wedug Jordana wzia si z bolesnoci ( o rnym

nateniu) spowodowanej tymi skurczami. Owa bolesno spowodowana jest poprzez

ucisk, napicie i rozszerzenie dolnej czci macicy. Skurcze nasilaj si wraz z czasem

trwania porodu. Odczuwanie ich bolesnoci zaley od wraliwoci rodzcej i jest wiksze

u pierwiastek, ni u wielordek. Powstaj one na skutek rwnoczesnego skurczu caej

powierzchni cian macicy. Maj charakter okresowy ( po skurczu nastpuje przerwa,

tym krtsza im duej trwa pord). Bl promieniuje od krzyy ku przodowi i doowi. Moe

siga nawet ud. Blom porodowym towarzyszy twardnienie macicy wyczuwalne rk

pooon na brzuchu. Powoduj one postp porodu. Gdy s silne rodzca odczuwa

potrzeb parcia. Henryk Jordan nie znajduje sposobu, aby powstrzyma skurcze macicy

306107753779(30)

zarwno podczas porodu czasowego, jak i przedwczesnego. Podzieli on ble porodowe

na:

prawidowe ( swoim charakterem odpowiadaj okresowi porodu, w ktrym

trwaj), nieprawidowe ( nie s waciwe dla danego okresu porodu),

prawdziwe ( pochodz od skurczw macicy, maj waciwy charakter), faszywe

( nie pochodz od skurczw macicy- bior si z przezibienia, gniewu itd.).

Przy zblianiu si porodu do kocu zaczynaj wystpowa take skurczenia

pochwy, s one jednak sabe, a ich znaczenie dla postpu porodu jest niewielkie.

Podczas porodu skurcze macicy wspomagane s przez toczni brzuszn. Wedug

H. Jordana rodzca moe wywoa skurcze macicy poprzez wstrzymywanie

oddechu.

3.2.4. Pooenie czaszkowe i prawidowe ustawienie podu podczas porodu

Pooenie czaszkowe podu, to takie pooenie podune, w ktrym czci

przodujc jest gwka wstawiajca si do kanau rodnego swoj tyln czci.

Wyrniamy dwa ustawienia podu- pierwsze ( lewe), drugie ( prawie).

Mechanizm porodowy s to zwroty podu, dziki ktrym przechodzi on przez

miednic. W pooeniu czaszkowym ty gwki opiera si o uk onowy, czoo

i twarzyczka dziecka wytaczaj si po midzykroczu.

3.2.5. Podzia i czas trwania porodu.

Pord dzieli si na okresy:

przygotowawczy ( czas od pierwszych blw porodowych do cakowitego

rozwarcia ujcia macicy, pod koniec tego okresu pka zazwyczaj pcherz

podowy i odpywaj wody podowe),

314917282939(31)

wydalenia ( zwany okresem wykluczenia, koczy si wraz z urodzeniem

dziecka),

poporodowy ( w tym okresie wydalane jest oysko i bony podowe).

Pord moe trwa u pierwiastek 12-18 godzin, a u wielordek 6 - 8 godzin,

jednak moe si on przecign nawet do kilku dni.

3.2.6. Przedmioty potrzebne poonej przy przyjmowaniu porodu

prawidowego

Poona powinna mie:

1. Strzykawk cynow i 2 treski przeznaczone do wykonywania lewatyw ( dziecku

i dorosemu).

2. Cynow i elastyczn kank maciczn.

3. Cewnik metalowy i elastyczny.

4. Zaokrglone noyczki.

5. Kilka kawakw tasiemki ( i jedn ptl z tasiemki),

6. Wybrane leki ( krople cynamonowe, eter siarkowy, ocet, amoniak),

7. Troch czystej i cienkiej skubanki.

3.3. Pog prawidowy

3.3.1. Zmiany zachodzce w ciele kobiety

Pog rozpoczyna si wedug Henryka Jordana z chwil urodzenia oyska.

Podczas poogu w ciele kobiety zachodzi wiele zmian, majcych na celu:

cofnicie zmian, ktre zaszy podczas ciy ( zmiany trwaj do 8 tygodni

po porodzie),

322430283710(32)

przygotowanie gruczow piersiowych do karmienia ( lub jeli matka

nie karmi naturalnie powrt sutkw do stanu sprzed ciy).

H. Jordan zaznacza, e podczas poogu prawidowego poonica nie powinna

gorczkowa, ani uskara si na bl. Przez pierwsze kilka dni poonica odczuwa

zmniejszony apetyt, z jednoczesnym zwikszeniem pragnienia. Z powodu odpoczynku,

zmniejszonego przyjmowania pokarmu, wiotkich cian brzucha, podranienia przez

gwk podczas porodu jelita poonica przez pierwsze dwa, trzy dni nie oddaje stolca.

Moe mie take problem z oddawaniem moczu. Wszystkie te problemy ustaj podczas

poogu.

Najwiksze zmiany podczas poogu zachodz w macicy. Po odejciu oyska jest

ona dobrze cignit, niebolesn, zbit, nie wiksz jak gwka noworodka i jeeli

pcherz moczowy nie jest przepeniony, ley w rodku brzucha nad spojeniem onowem

na dwa do trzech palcw poniej ppka.[ 5, s. 185] W kilka godzin po porodzie staje si

ona mikka i wiksza ( dno siga do ppka). W przypadku zej kurczliwoci macicy,

lub napenionym pcherzu moczowym macica przesuwa si w lewo, a jej dno dochodzi

powyej ppka.

W drugim dniu macica zaczyna zmniejsza si, a koczy w smym tygodniu

po porodzie. Jednak ju w 10- 12 dniu jest ledwie badalna na wysokoci jednego palca

powyej spojenia onowego. Zmienia si take cz pochwowa macicy, jednak naddarcia

boczne ujcia zewntrznego nie zrastaj si ( po porodzie ujcie jest szparowate).

Henryk Jordan twierdzi, e podczas poogu minie macicy zamieniane s

w tuszcz, ktrego cz dostaje si do krwi, a cz zostaje wydalona wraz z odchodami

( ciecz z macicy, nazywana take brudem). W cianach tego narzdu natomiast tworz si

nowe minie. Przemianom ulega take bona luzowa macicy- z miejsca oddzielenia si

oyska odpadaj strzpki naczy krwiononych i bon podowych, a jej powierzchnia

334305448731(33)

wygadza si. Podczas poogu zmienia si zabarwienie i konsystencja wspomnianych ju

odchodw z macicy.

1-2 dzie - odchody czerwone, krwawe; znajduje si w nich pynna i skrzepa krew

pochodzca ze strzpkw naczy krwiononych pozostaych po oysku, lub zranie

pochwy, szyi macicy.

2-3 dzie - odchody bladoczerwone, pynne, ze strzpkami bon podowych ( H. Jordan

porwna je do wody pozostaej po pukaniu misa).

Od 5 dnia - odchody gstsze, luzowe o tej barwie.

7-8 dzie do 6 tygodnia - odchody biae, gste, ktrych konsystencj mona porwna

do biaka jaja kurzego. Mog one utrzymywa si nawet do 2- 3 miesica po porodzie, lub

duej.

Odchody z macicy wedug Henryka Jordana maj zapach misny, lub serowy.

Zauwaa take, e nie u kadej kobiety odchody zmieniaj si w tak wyznaczonym czasie.

Szybsza zmiana z krwistych, do luzowych odchodw dowodzi, e macica dobrze si

kurczy. Zaniepokoi natomiast powinny mierne, lub brak odchodw, a take ich zielona

barwa, lub nieprzyjemna wo. Skpsze odchody maj kobiety karmice naturalnie,

natomiast poonice karmice swoje dzieci sztucznie, lub te, ktre miay bardzo obfite

miesiczki maj dusze i obfitsze odchody.

W trakcie poogu mog wystpowa tak zwane ble poporodowe, czyli skurcze

macicy, powodujce bolesno. S one stosunkowo rzadkie ( czciej wystpuj

u wielordek, po porodach mnogich, po cikich, dugich, lub wrcz przeciwnie bardzo

szybkich porodach). Trwaj zazwyczaj okoo 2- 3 dni, a jeli s dusze s sygnaem

niepokojcym. Nasilaj si podczas karmienia dziecka. S to ble okresowe, po ktrych

nastpuje przerwa. Macica podczas skurczw twardnieje.

341113283912(34)

Jeli chodzi o inne narzdy rozrodcze, to po porodzie ok. 8 tygodnia w jajnikach

zaczynaj ponownie dojrzewa komrki jajowe i powraca regularno. U kobiet

karmicych moe ona powrci pniej, bo odstawieniu dziecka od piersi.

Pochwa i wejcie do pochwy staj si jdrniejsze, ale zostaj szersze i wiotsze ni przed

porodem, a wydzielina z nich przez duszy okres jest obfitsza.

Czci rodne zewntrzne s obwise, nabrzmiae i bolesne, jednak podczas poogu

wracaj do normy. Wargi sromowe wiksze odstaj jednak od siebie. Wargi sromowe

mniejsze ciemniej, s sterczce. Szpara sromowa pozostaje szersz z powodu

nie zronicia si wdzideka rozdartego przy porodzie.

Wane zmiany zachodz w gruczoach piersiowych. Maj one za zadanie

przygotowanie i podtrzymywanie laktacji. Bezpieczny wedug H. Jordana jest okres

karmienia do 8- 9 miesica po porodzie. Wraz z karmieniem i rozwojem dziecka zwiksza

si ilo wydzielanego pokarmu. Zmienia si take jego skad i konsystencja. Podczas

pierwszych trzech dni po porodzie jest on biaawy, lub tawy o konsystencji serwatkowej

i ma wasno rozwalniajc. Jest to tak zwana siara. W nastpnych dniach pokarm staje

si biay, sodszy, poywniejszy i bardziej tusty. Jego poywno zaley od wieku i stanu

zdrowia kobiety. Henryk Jordan poda w swoim podrczniku dla poonych sposoby

na sprawdzenie, czy mleko jest poywne.

1. Naley jedn kropl nala na paznokie trzymany pochyo. Poywno mleka

okrela si w zalenoci od tego, jak ona spywa. Kropla dobrego mleka spywa

powoli. Zostaje po niej biay lad. Przy mleku zbyt wodnistym kropla spywa

szybko, nie pozostawiajc ladu. Jeeli jednak spywa ona zbyt wolno, lub wcale

nie spywa mleko jest zbyt tuste i cikostrawne.

2. Do nastpnej prby potrzebna jest szklanka z wod. Kropl mleka umieszcza si

w niej. Kropla dobrego mleka tworzy oboczk na wodzie i powoli znika, zbyt

351368573189(35)

tuste mleko pozostaje na powierzchni wody, a mleko cikostrawne opada

w caoci na dno szklanki.

3. Najlepszym sposobem jest jednak obserwacja odywienia i stanu zdrowia dziecka.

[ 5, s.190]

3.3.2. Pielgnowanie poonicy

Pog jest szczeglnym okresem w yciu kobiety, w ktrym jest ona szczeglnie

podatna na rnego rodzaju choroby i infekcje. Tu po porodzie popodu poona ma

obowizek zbada macic, a nastpnie kontrolowa stan pooniczy kobiety, ze wzgldu

na grocy jej krwotok. Naley take obejrze srom i midzykrocze, a potem przemy uda

i zewntrzne narzdy pciowe kobiety czyst, ciep wod, zmieni pociel na czyst

i pomc kobiecie przebra si w czyst koszul. Dobrze jest przyoy do czci rodnych

czysty i ogrzany rcznik lub serwet ( kompres) () pooy na brzuch ciepe, w kilkoro

zoone i cikie przecierado, a na piersi suchy rcznik.[ 5, s. 192] Kompres pozwala

na ocen odchodw z macicy.

Przez pierwsze dwa dni poogu poona powinna pozosta przy kobiecie,

a w nastpnych dniach odwiedza j i sprawdza gruczoy piersiowe i odchody z macicy,

a take jej stan oglny. Pomaga ona wtedy kobiecie w pielgnacji dziecka.

Przez pierwsze dziewi dni Henryk Jordan zabrania poonicy wstawa, ani

siada. Ma ona lee na wznak z nogami zczonymi, lub te na boku. Dopiero pitego

dnia mona przenie poonic na drugie ko w celu zupenego przecielenia

pierwszego ka. Henryk Jordan uzna, e wstawanie w tym okresie jest grone dla

poonicy ( powoduje: krwotoki, zapalenia macicy, zapalenia otrzewnej, obnienie,

lub opadnicie pochwy). W przypadku, gdy kobieta jest saba, lub jest wielordk powinna

lee duej. Dopiero po 4 tygodniach ( lato), lub nawet 6 ( zima) moe poonica wyj

361421464791(36)

z domu. Do tego czasu nie powinna ona dwiga, koysa dziecka, chodzi po schodach,

ani prze podczas oddawania stolca.

Wany jest take spokj, poonica w pierwszym tygodniu nie powinna

przyjmowa goci, zajmowa si sprawami domowymi, ani czyta.

Do koca poogu nie moe take spkowa.

Poona powinna dba, aby kobieta nie przezibia si. W pokoju poonicy

powinna utrzymywa si staa temperatura.

W trakcie poogu wystpuj poty, ktre maj za zadanie odsunicie krwi od

macicy. Naley wtedy podawa poonicy kilka szklanek napojw dziennie ( odwar lazu,

odwar pyu, napar kwiatu lipowego, napar bzu, napar tymianku, bawarka z mleka, wody

i cukru).

Istotne jest dbanie o higien. Pomieszczenie, w ktrym przebywa poonica naley

wietrzy, sprzta, a zewntrzne narzdy pciowe poonicy przemywa dwa razy dziennie

ciep wod nie uywajc gbki.

Jeli chodzi o posiki rodzcej, w pierwszych trzech dniach powinna ona

przyjmowa tylko czysty ros, kleik, lub mleko. Sabe poonice mog napi si zaraz po

porodzie kieliszka lekkiego wina, kubka winnej polewki, lub rosou z tkiem,

lub bulionem. Od dziesitego dnia zdrowa poonica wraca do pokarmw, jakie spoywaa

przed ci ograniczajc te o dziaaniu wzdymajcym. Od 9 dnia poogu moe ona take

zacz pi piwo.

Naley take obserwowa oddawanie moczu i stolca u poonicy. W przypadku

niemonoci oddania moczu naley przyoy ciepy okad na okolice pcherza

moczowego, lub kilka razy dziennie cewnikowa kobiet. W nie oddawaniu stolca

przydatne s lewatywy.

373346525698(37)

Pierwsze karmienie naley wykona w 6- 8 godzin po porodzie ( wczeniej

przemy brodawki wod z mydem). Karmi naley raz jedn, raz drug piersi, aby

nie ustaa produkcja mleka w jednej z nich. [ 5, s. 204]

3.3.3. Pielgnacja noworodka

Pierwsz powinnoci poonej po narodzinach dziecka jest wytarcie go z mazi

podowej i jego kpiel. Aby atwiej mona byo usun ma ze skry dziecka naley

natrze je nieosolonym masem, smalcem, oliw, pomad, lub jajkiem. Gdy dziecko jest

zdrowe kpie si je w ciepej wodzie, ewentualnie mleku, lub odwarze z otrbw, gdy

natomiast jest wte i sabe w wodzie z winem, lub bulionem. Przed kpiel wykonuje si

u dziecka lewatyw z letniej wody i czeka na odejcie smki. Kpiel jest okazj

do ogldnicia dziecka. Wszelkie widoczne wady rozwojowe ukrywa si przed matk,

jednoczenie powiadamiajc o nich rodzin kobiety, aby mona byo wezwa lekarza.

Kpiel trwa 10 minut. W miejscach, w ktrych skra tworzy zmarszczki mona posypa j

krochmalem, pudrem, lub mk ryow. Zaopatrywanie kikuta ppowiny odbywao si

za pomoc czystego ptna maczanego w oliwie, lub nieosolonym tuszczu. Kikut kado

si po lewej stronie brzuszka dziecka i obwizywao tasiemk. Po odpadniciu kikuta

ppowinowego ppek przemywao si oliw, wdk, winem, lub wod goulardow.

Ubir dziecka nie moe by zbyt ciasny i powinien atwo si zdejmowa. Powinno

mie ono osobne eczko. Niewskazane jest koysanie go ( w koysce, lub na rkach),

gdy powoduje to odurzenie dziecka i wymioty.

Naley dba o czysto dziecka ( w pierwszych tygodniach kpa je dwa razy

dziennie), zawsze w razie potrzeby zmienia pieluszki i przy tym podmywa dziecko letni

wod.

382754591854(38)

Jeli chodzi o karmienie wczasach dr Jordana dziecko mogo by karmione

naturalnie przez matk, mamk, lub sztucznie ( mleko krowie pocztkowo rozrzedzane

wod).

Uyte pozycje [5]

393380140154(39)

Rozdzia 4: Patologiczny przebieg ciy, porodu i poogu wedug

Henryka Jordana.

4.1. Cia

4.1.1. Nieprawidowa budowa miednicy kostnej

Henryk Jordan opisa trzy typy nieprawidowo zbudowanych miednic kostnych:

cieniona ( zwona),

nazbyt szeroka,

nieprawidowo nachylona.

O miednicy cienionej mwimy wtedy, gdy donoszony pd, ktrego rozwj

i pooenie s prawidowe nie moe urodzi si poprzez pord siami natury, lub jest to

bardzo utrudnione. Oglnie cienion nazywamy miednic wtedy, jeeli wszystkie jej

wymiary s krtsze, anieli w stanie prawidowym by powinny; czciowo za, jeeli

tylko jej wchd, prnia lub wychd jest cieniony, albo te jeeli tylko pojedynczy

wymiar ktrejkolwiek jej czci jest krtszym ni by powinien, podczas gdy inne

prawidowo si zachowuj. [ 6, s. 65] cienienie miednicy moe by jednostajne, lub

niejednostajne ( dotyczy tego, czy poszczeglne wymiary s skrcone w jednakowym

stopniu, czy nie), a take oglne, lub czciowe. Miednica taka moe by pomiarow, lub

niedomiarow. Przyczyny cienienia miednicy kostnej mog by wrodzone, lub nabyte.

Wrodzone cienienia:

oglnie i jednostajnie cieniona miednica ( gwnie u karlic). Posta miednicy

jest prawidowa, natomiast wszystkie wymiary jednostajnie krtsze.

miednice, ktrych cienienie pochodzi od zbyt sterczcego wyrostka

krzyowego, lub krawdzi spojenia onowego, a take od wyksztacenia

401757106265(40)

chropawych linii odgraniczajcych krgi krzyowe, lub od nazbyt wgitych

kolcw koci siedzeniowych

ukonie cienione, skutkiem zronicia i skostnienia jednego spojenia

krzyowo- biodrowego podczas ycia podowego. Jest to miednica

niedomiarowa.

poprzeczne cienienie- obydwa spojenia krzyowo- biodrowe skostniae,

wszystkie wymiary poprzeczne miednicy s najkrtsze.

Przyczyny cienie nabytych:

krzywica ( choroba angielska)- schorzenie wieku dziecicego,

rozmikczenie koci wystpujce u kobiet, ktre ju rodziy ( miednica oglnie

cieniona, niekiedy niedomiarowa),

nie wyleczone zapalenie stawu biodrowego, zamanie, zwichnicie, lub odjcie

koczyny dolnej przed ukoczeniem rozwoju,

skrcenie stosu krgowego,

obrzki wystajce ze cian miednicy.

Nastpstwa cienie mona zaobserwowa zarwno podczas ciy, jak

i porodu. Podczas ciy s to:

obwisy brzuch,

ukone pooenie podu,

pknicie pcherza podowego przed pierwszymi blami, lub wkrtce po,

wypadnicie ppowiny, lub rczek podu.

Aby rozpozna cienienie miednicy kostnej potrzebne s: wywiad ( przebieg

porodw, choroby powodujce cienienia), ogldanie ciarnej ( wzrost, krgosup,

miednica), ogld brzucha, pomiar miednicy.

411144716909(41)

W budowie miednicy nazbyt szerokiej pojedyncze, lub wszystkie wymiary s

powyej normy. W trakcie ciy skutkami tej nieprawidowoci s: obnienie, opadnicie,

lub tyopochyo macicy, parcie na mocz, zaparcia, opadnicie pochwy, obnienie dolnej

czci macicy i gwki.

Poona podejrzewa moe taki typ miednicy, gdy zachodz przesanki takie, jak:

szybkie i atwe porody duych dzieci w wywiadzie,

wysoki wzrost kobiety,

szerokie biodra,

znaczne wystawanie uku onowego,

gwka w prni na pocztku porodu.

Miednica kostna moe by take zbyt, lub mao nachylona. Przy zbyt nachylonej

miednicy szpara sromowa przesunita jest do tyu, a midzykrocze jest krtkie. Moe

wystpowa przodopochyo macicy. Szpara sromowa przesunita do przodu wystpuje

natomiast przy miednicy mao nachylonej. Midzykrocze jest bardzo szerokie,

co powoduje jego atwe pkanie.

4.1.2. mier podu

Pd moe obumrze w kadym miesicu ciy. Przyczynami takiej sytuacji mog

by:

przerwanie naczy czcych jajo podowe z macic ( po urazie brzucha, lub przy

przepenieniu naczy krwi spowodowanym gorczk, naduywaniem alkoholu,

spoywaniem potraw ostrych, lekw, przy silnych wzruszeniach i krwotokach),

choroby matki: grulica, kia, tyfus, cholera, ospa,

nieprawidowe odywianie podu spowodowane nieprawidowociami czci

dodatkowych jaja podowego ( zmiany w oysku, skrcenie ppowiny),

422852745052(42)

choroby podu,

nie poznane przyczyny obumierania podw.[ 6, s. 122-123]

Pd moe od razu zosta wydalony z macicy, lub pozosta w niej przez jaki czas. Jeli

pd obumrze w pierwszych tygodniach ciy rozpuszcza si on w wodach podowych.

Pomidzy drugim, a pitym miesicem obumary pd rodzi si wiotki, blady

i pomarszczony. W pniejszych miesicach taki pd ulega zmikczeniu ( maceracji).

Staje si on wiotki i mikki. Obumary pd gnije dopiero po dostpie powietrza, czyli po

pkniciu pcherza podowego.

Mona rozpozna obumary pd w pierwszych miesicach ciy, jeli zadziaay

czynniki bdce przyczynami mierci podu, ciarna uskara si na: dreszcze, lekk

gorczk, brak apetytu, uczucie cikoci, uczucie zimna, skonno do omdlewa, czucie

opadania w brzuchu, lub po prostu czuje si niezdrowa. Macica od tego momentu nie

powiksza si. Wkrtce po zadziaaniu szkodliwych czynnikw nastpuje krwotok

i poronienie. W drugiej poowie ciy po obumarciu podu nie s ju wyczuwalne jego

ruchy, ani syszalne ttno. Ciarna zaczyna czu si le, macica si nie powiksza, brzuch

staje si mikki, a piersi wiotkie, mikkie i obwise. H. Jordan stwierdzi jednak,

e poona powinna zostawi lekarzowi ostateczne orzeczenie, czy pd obumar.

4.1.3. Krwotoki

Krwotoki powstaj w momencie przerwania naczy krwiononych, z ktrych krew

moe wypywa na zewntrz ciaa ( krwotok zewntrzny), lub gromadzi si w jamach

ciaa ( krwotok wewntrzny). W ciy gwnymi przyczynami krwotokw s:

miesiczka,

przedwczesne odklejenie si oson jaja podowego, lub oyska,

odklejenie si oyska poprzedzajcego,

431883400094(43)

poronienie,

cia zaniadowa,

cia zamaciczna,

pknicie macicy,

pknicie ylakw pochwy.

W przypadku, gdy wraz z krwotokiem wystpuj skurcze macicy naley stosowa:

nacieranie macicy, zimne okady na brzuch, nakraplanie brzucha eterem, zimnych irygacji

pochwy i zatykade. Zwykle trzeba sztucznie usun zawarto macicy.

4.2. Pord

4.2.1. Pord przy nieprawidowej budowie miednicy kostnej

Budowa miednicy kostnej ma wpyw na przebieg porodu. Nastpstwem cienie

jest niestosunek porodowy. Gwka dziecka z trudem przechodzi przez miednic, lub

nie jest w stanie przez ni przej z powodu zbyt krtkich wymiarw miednicy w stosunku

do obwodu gwki. Wyrniamy trzy stopnie niestosunku:

1. wymiar prosty wchodu jest skrcony o cala. Wedug Henryka Jordana moliwy

jest pord siami natury, lub pord kleszczowy, jednake s to porody dugie,

2. wymiar skrcony wynosi 3- 3 cala. Pord siami natury moliwy jest w rzadkich

przypadkach, czciej za czasw dr Jordana stosowao si kleszcze, a take zabieg

zwany przedziurawieniem gwki podu powodujcy spadek jej objtoci.,

3. w tym stopniu skrcony wymiar wynosi 2 - 3,00 cali. W przypadku, kiedy

wymiar ten wynosi 2 cala stosowano zmiadenie gwki i wydobycie

za pomoc narzdzi nieywego podu. Jeeli natomiast wymiar ten wynosi poniej

2 cali wykonywano zabieg cesarskiego cicia ( uznawano je za bardzo

niebezpieczne).

441414375156(44)

Pord cieniony niesie za sob konsekwencje zarwno dla matki, jak i dla dziecka.

Nastpstwami dla matki s:

tec,

zapalenie,

przedarcie macicy,

zmiadenie i zapalenie drg porodowych mikkich,

wrzody, przedziurawienia pcherza moczowego i jelita odchodowego w poogu,

choroby poogowe.

Skutki dla dziecka:

przedgowie,

pkanie naczy krwiononych,

tachykardia, nieregularne ASP,

dziecko omdlae, lub nieywe,

otarcia, zamania koci czaszki.

Przy nazbyt szerokiej miednicy poona musi podj pewne kroki, aby spowolni

pord. Postpowanie jest identyczne, jak w przypadku silnych blw porodowych, czyli:

leca pozycja rodzcej,

ochrona krocza,

nie przyspieszanie porodu ( w tym rwnie III okresu),

zachowanie ostronoci po porodzie ( moe wystpi silny krwotok),

leenie w poogu.

452869165224(45)

4.2.2. Zbyt duy pd

Przyczynami zbyt duego podu mog by: jego nadzwyczaj silny rozwj, choroba,

lub rozwj zwany przez Henryka Jordana potwornym. Przy silnym rozwoju gwka podu

jest dua, lub jej koci s grube, twarde, czciowo zronite. Gwka jest wic niepodatna,

a ciemiczka wskie. Inn przyczyn zbyt duego podu jest wodogowie, w ktrym

wystpuje: maa twarz, sabo rozwinity tuw i wielka gwka. Czaszka jest w tym

przypadku mikka, podatna, jej koci cienkie, a ciemiczka szerokie. Inne choroby podu

to: puchlina brzuszna ( pyn w jamie brzusznej) i obrzk koci krzyowej. Henryk Jordan

wyodrbni take potwory (dziwolgi), zwane obecnie blinitami syjamskimi,

lub blinitami niecakowicie rozdzielonymi (ktre powstaj w wyniku niecakowitego

podziau ( po 13. dniu od zapodnienia) pierwotnie pojedynczej zygoty na dwie nowe

struktury embrionalne)[ 7 s. 59]. Podobnie jak w przypadku miednicy cienionej

wystpuje tu niestosunek porodowy.

W przypadku potworw wykonywano operacje, wodogowia pord siami natury ( przy

miednicy prawidowej), lub pord siami natury dopiero po pkniciu gwki i odpywie

z niej cieczy. W innych przypadkach stosowano pord kleszczowy, lub wymdenie

podu.

Zbyt duy pd rozpoznaje si poprzez badanie zewntrzne i wewntrzne. Macica

jest rozszerzona, gwka na pocztku porodu nie wstpuje do miednicy. W badaniu

wewntrznym gwka jest paska, koci czaszki twarde, szwy i ciemiczka wskie.

W przypadku wodogowia mona wymaca ostre koci czaszki, ciemiczka i szwy

natomiast s mikkie i szerokie. Postpowanie w sytuacji porodu zbyt duego podu polega

na:

dbaniu o jak najdusze zachowanie pcherza podowego ( pilnowa rodzc, aby

nie para zbyt wczenie),

462417670586(46)

wzniecaniu blw porodowych w II okresie,

ochronie krocza.

Poona musi oczywicie wezwa lekarza.

4.2.3. Nieprawidowe ustawianie gwki- pooenia czaszkowe

1. Moe zdarzy si, e tyogowie zamiast wstawia si pod spojenie onowe, skierowane

jest ku koci krzyowej. Czoo w tej sytuacji znajduje si pod spojeniem onowym.

Punktem oparcia jest miejsce tu nad nasad. Gwka opiera si o szczyt uku onowego.

Mechanizm porodowy: jako pierwszy rodzi si wierzchoek gwki, nastpnie tyogowie.

Twarzyczka rodzi si poprzez przechylenie tyogowia ku odbytowi. Nastpnie nastpuje

zwrot zewntrzny ku udom.

Podczas porodu czoo nie wypenia szczelnie uku onowego co niesie za sob

negatywne skutki zarwno dla matki, jak i dla podu. S to:

utrudniony pord gwki,

pknicie krocza rodzcej,

spaszczenie i obrzk twarzy podu,

przedgowie u podu,

urodzenie dziecka omdlaego, lub nawet nieywego.

2. Inn patologi jest niskie poprzeczne ustawienie gwki. Szew strzakowy ustawiony

jest w wymiarze poprzecznym paszczyzn kanau rodnego. Moe zdarzy si,

e w wychodzie miednicy nastpuje zwrot gwki do ustawienia prawidowego. Skutki

niskiego poprzecznego ustawienia gwki s takie jak w przypadku patologii omawianej

w punkcie pierwszym. W trakcie takiego porodu naley postpowa jak w przypadku

duej gwki i chroni krocze rodzcej.

472390306021(47)

4.2.4. Pooenie podu twarzowe

Podczas tego porodu zamiast czaszki dziecka twarz jego do wchodu miednicy si

stawia i podczas porodu poprzedza. [ 6, s. 85] Wedug H. Jordana jest to rzadka patologia

( 1/ 170 porodw). Wystpuje u wielordek, lub przy miednicy cienionej. Szyja podu

jest naprona, brdka oddalona od piersi, tyogw przylega do esowato wygitego

grzbietu. Aby wysucha akcj serca podu suchawk naley przyoy po stronie czci

drobnych podu. Henryk Jordan wyrni dwa rodzaje tego pooenia pierwsze ( lewe)

i drugie ( prawe).

W rozpoznaniu tego pooenia przydatne s:

miejsce wysuchiwania ASP,

badanie wewntrzne ( badalna cz podu jest wielka, nierwnomiernie twarda;

nie jest gadka, przy czym poladki badane s w dnie poprzez badanie

zewntrzne),

w sytuacji pknicia pcherza podowego, lub gdy jest sabo napity przy penym

rozwarciu, mona wewntrznie wybada czoo, gadyszk, oczodoy, nos, usta.

W ostatniej opisanej sytuacji naley wiedzie jak odrni usta od odbytu. Naley

pamita, e w usta atwo mona wprowadzi palec. Wyczuwa si wtedy rwnolege,

twarde brzegi obu szczk.

W sytuacji pooenia twarzowego pord siami natury jest dugi i ciki.

W przypadku przedwczesnego pknicia pcherza podowego istnieje ryzyko wypadnicia

ppowiny i rczek. Twarz podu jest sina i obrzknita. Pd w trakcie takiego porodu

moe by omdlay, lub nawet nieywy ( wystpuje ucisk szyi i naczy krwiononych przez

spojenie onowe). W przypadku pooenia twarzowego wspistniejcego z innymi

przeszkodami H. Jordan zaleca ukoczenie ciy przy sztucznej pomocy.

Podczas porodu w pooeniu twarzowym naley uwaa w pierwszym okresie

483357055864(48)

na pcherz podowy, za w drugim na midzykrocze. Zalecana jest pozycja leca i spokj.

W razie problemw poona zobowizana jest do wezwania lekarza. Po urodzeniu si

dziecka naley twarz jego okada zimnymi okadami, aby zmniejszy jej obrzk,

a dopiero pniej pokaza je matce.

4.2.5. Pooenie czoowe

Jest to pooenie rzadkie, w ktrym czci prowadzc jest czoo. Rozpoznaje si

je w badaniu wewntrznym. Czsto zmienia si ono w pooenie czaszkowe,

lub twarzowe. W przypadku niewielkiej gwki i prawidowej miednicy pord odbywa si

siami natury. W innym przypadku wystpuje niestosunek porodowy i naley zakoczy

ci poprzez pord kleszczowy, lub wymdenie podu. Postpowanie jak w przypadku

pooenia twarzowego.

4.2.6. Pooenie miednicowe

W pooeniu miednicowym mog wstawia si:

poladki wraz z jedn, lub dwoma pitami (pooenie miednicowe zupene),

same poladki (pooenie poladkowe),

jedna, lub obie stopy (pooenie nkowe),

jedno, lub oba kolanka (pooenie kolankowe).

W lewym ustawieniu podu, jego krzye znajduj si po lewej stronie, czci

pciowe i nki po prawej, lewy poladek znajduje si pod spojeniem onowym ( nastpuje

jego obrzmienie i zaczerwienienie). Akcj serca podu wysuchujemy po lewej stronie.

W przypadku ustawienia prawego jest odwrotnie.

W pooeniu nkowym grzbiet znajduje si tam gdzie pity. Henryk Jordan

wyrni dwa pooenia nkowe ( pierwsze i drugie). W pooeniu pierwszym pity

i krzye podu znajduj si po lewej stronie, palce stp po prawej. Lewa nka znajduje si

491204441285(49)

pod spojeniem onowym, a prawa przy midzykroczu. Akcj serca podu mona wysucha

po stronie lewej. W pooeniu drugim jest odwrotnie.

Aby rozpozna pooenie miednicowe naley wykona:

badanie zewntrzne( w dnie macicy znajduje si ciao wielkie, okrge, gadkie,

twarde, atwo poruszalne, czyli gwka. Nad spojeniem onowym badalne s poladki

- mniej gadkie, mniej okrge, niejednostajnie twarde, trudniej poruszalne, akcja serca

podu syszalna po stronie grzbietu na wysokoci ppka.),

badanie wewntrzne( wykonywane tylko przy duym rozwarciu, najlepiej przy mao

napitych bonach, lub po pkniciu pcherza podowego.)

Podczas badania wewntrznego, aby odrni poladki od gwki naley pamita

o tym, e nie znajduj si na nich szwy, ani ciemiczka, s one niejednostajnie twarde.

Odrniajc stpk od rczki zwraca si uwag na to, e w przypadku stpki wybada

mona: krtkie palce, dug, wsk podeszw, ostro zaokrglone pity, palce zakoczone

ykowato, duy palec nie oddzielony od pozostaych.

W przypadku pooenia miednicowego cia moe zakoczy si porodem siami

natury.

Korzystniejsze jest pooenie miednicowe zupene ni niezupene, poladkowe ni

nkowe. W pierwszym razie wiksze ciao rozszerza drogi porodowe i gwka atwiej

przechodzi przez kana rodny.

W trakcie porodu mog wystpi przeszkody utrudniajce rodzenie si gwki.

S to:

cienienie miednicy,

niepodatne midzykrocze,

sabe ble porodowe,

nieprawidowy mechanizm porodu,

506659493157(50)

zbyt dua gwka,

wywinicie ramion obok gwki ku grze.

Poona rozpoznajc ktr z przeszkd powinna:

wezwa lekarza,

pierwiastk przygotowa do porodu z uyciem kleszczy, lub z pomoc rczn,

utrzymywa pcherz podowy,

pooy rodzc w pozycji lecej na boku,

zaleci jej spokj,

przygotowa zwyky zestaw porodowy oraz tward poduszk lub materac (pod

krzye rodzcej), ciepe, suche pieluszki (owinicie ciaa podu), rzeczy do

ocucenia dziecka,

po napieraniu przez poladki na midzykrocze rodzc uoy na wznak, pod

krzye podoy poduszk lub materac, owin uda i nogi przecieradem,

podpiera bardzo napite midzykrocze , czci ciaa podu okrywa ciepymi

pieluszkami i zachowa bierno dopki tuw a do ppka si nie urodzi.

4.2.7. Pooenie poprzeczne

Pooenie poprzeczne wystpuje:

czciej u wielordek,

przy wtoci cian macicy,

przy zbyt duej iloci wd podowych,

w znacznym cienieniu miednicy,

przy nachyleniu bocznym macicy,

w zbyt wielkim nachyleniu miednicy,

przy oysku poprzedzajcym,

512536199680(51)

w ciy mnogiej (blinita),

przy bardzo niespokojnym zachowaniu rodzcej w pierwszym okresie porodu.

Pooenie poprzeczne wedug H. Jordana wystpuje rzadko. Pd moe si obrci

w przypadkach:

sprostowania macicy (w ostatnim tygodniu ciy, wraz ze wzrostem podu

zmniejsza si ilo wd podowych i nastpuje zmiana postaci macicy

z kulistej w podun i jajowat),

dobrowolnego obrotu podu ( w I okresie porodu, przy utrzymanym pcherzu

podowym i znacznej ruchomoci podu).

Wystpuje szczeglnie przy uoeniu rodzcej na boku, w ktrym gwka lub poladki

dziecka bliej wchodu miednicy si znajduj.

Bez pomocy dziecko donoszone z tego pooenia nie moe urodzi si podczas

porodu siami natury. Pord siami natury moe odby si tylko w przypadku dziecka

martwego.

Pord siami natury moe odby si w przypadku:

szerokiej miednicy,

mikkich, rozpulchnionych drg porodowych,

silnych bli porodowych,

maego, niedonoszonego dziecka (do 7 m-ca).

Podczas dobrowolnego wytoczenia si podu ( pd do 7 miesica) przez szpar

sromow rodz si: bark, klatka piersiowa, brzuszek, poladki, nki, szyja (wyduona),

a na kocu gwka.

Podczas tego procesu dziecko umiera. Istnieje take niebezpieczestwo dla matki

( zgniecenie lub przedarcie czci mikkich).

522190960339(52)

W pooeniu poprzecznym dziecko ywe pow. 7 m-ca ciy potrzebuje

do urodzenia si pomocy sztucznej.

4.2.8. Zaniedbane pooenie poprzeczne

Przy pkniciu pcherza podowego nastpuje nagle odpynicie wszystkich wd

podowych, nastpnie wtoczenie barku do wchodu miednicy, wypadnicie rczki.

Kurczca si macica ciska pd, co powoduje ustanie krenia krwi w oysku

i ppowinie (mier dziecka). W tym pooeniu wystpuje skurcz tcowy macicy i brak

postpu porodu. Obrt dziecka jest trudny i niebezpieczny, czasem niewykonalny

(moliwo pknicia macicy). Konieczne jest oddzielenie gwki od tuowia i wydobycie

na zewntrz.

Niestety take dla matki ma to negatywne skutki, takie jak:

zapalenie macicy (z powodu: wielkiego wysiku, gnicia nie wydalonego

ciaa),

gorczka,

mier.

Zdarza si, e macica pka dobrowolnie (z powodu silnych skurczw). Pd

wstpuje wtedy do jamy brzusznej przez szpar przedarcia w caoci lub czciowo.

Nastpuje wtedy mier podu i matki, krwotok lub zapalenie otrzewnej.

Pooenie poprzeczne jest niekorzystne. Konieczna jest sztuczna pomoc, aby

uratowa matk i dziecko. Jednak taka pomoc nie jest obojtna (po obrocie i pociganiu

za nki moe urodzi si pd nieywy, a matka zapa na cik chorob w poogu.)

Im pniej pknie pcherz podowy tym lepiej. Aby wykona obrt wewntrzny musi by

take odpowiednie rozwarcie. Trzeba zatem w podobnym przypadku zwykle dugo

wyczekiwa, zanim si ujcie maciczne dostatecznie rozszerzy a tymczasem osznurowuje

539743859077(53)

si macica okoo podu niszczy jego ruchomo i utrudnia wykonanie obrotu.[ 6, s. 114]

Zadaniem poonej w takim przypadku jest:

Rozpoznanie i wezwanie lekarza

Utrzymywanie pcherza podowego

Uoenie rodzcej w pozycji lecej na boku.

Przed przybyciem lekarza przy mocno napitym pcherzu podowym poona moe

wykona obrt zewntrzny ( jeli uda si uoy rodzc na boku, a do ustalenia

si we wchodzie czci przodujcej). Jeli przed przybyciem lekarza pknie

pcherz podowy: rodzca powinna by uoona na boku, zachowa spokj, aby nie

nasila skurczw macicy. Poona natomiast wykona lewatyw, oprni pcherz

moczowy, przygotowa wszystko do obrotu ( poona moe wykona obrt

wewntrzny sama, tylko w przypadku koniecznym, gdy wiadomo, e lekarz moe

przyjecha za pno a czekanie mogoby zaszkodzi matce).

Poniej 6 m-ca ciy dziecko powinno urodzi si poprzez dobrowolne wytoczenie,

gdy obrt na nki moe zaszkodzi matce.

4.2.9. Pooenie ukone podu

Ukonym nazywamy wtedy pooenie podu jeeli o jego poduna mniej ni

przy pooeniu poprzecznym od kierunku osi podunej macicy zbacza.[ 6, s. 116] Jest to

pooenie porednie midzy podunym a poprzecznym. Jedna cz wielka podu

(gwka lub poladki) jest oparta o ko biodrow, lub onow blisko wchodu, lub

czciowo w miednicy. Druga natomiast w okolicy dna macicy. Cz podowa jest

pooona przy wchodzie (gwka lub poladki) na prawej lub lewej koci biodrowej,

grzbiet podu moe by zwrcony ku lewej lub prawej stronie.

W rozpoznaniu tego pooenia stosuje si badanie wewntrzne i zewntrzne.

543028523730(54)

Pooenie ukone podu moe wystpi w sytuacjach:

cienienia miednicy,

przepenionego pcherza podowego,

wielowodzia,

bocznego nachylenia macicy,

nieprawidowej budowie macicy,

nieprawidowym umiejscowieniu oyska,

wielkim niepokoju rodzcej w pierwszym okresie porodu ( ruchomo podu jest

wtedy znaczna).

Pooenie ukone czsto przechodzi w pooenie podune ( gwkowe, lub

poladkowe). Problemem podczas takiego porodu jest ryzyko odpynicia caej iloci wd

podowych po pkniciu pcherza moczowego i wypadnicia czci drobnych podu,

lub ppowiny ( ryzyko mierci podu). Jeli pooenie ukone nie zmieni si w podune

pord przebiega jak w trakcie porodu poprzecznego.

Aby wielka cz podu wstpia do wchodu miednicy naley oprni pcherz

moczowy i pooy rod