glava 13

DEFINIRAWE NA MALIOT BIZNIS

Prof. d - r Bobek [uklev 13.1

Maliot biznis e onoj biznis koj ispolnuva najmalku dva od slednite ~etiri karakteristiki:2

1.Menaxmentot na firmata e nezavisen. Obi~no menaxerite se istovremeno i sopstvenici.

2.Kapitalot e vo sopstveni{tvo na poedinec ili mala grupa.

3.Podra~jeto na deluvawe e glavno malo, a rabotnicite i sopstvenicite `iveat vo edna zaednica. Sepak, pazarot ne mora da bide lokalen.

4.Relativnata golemina na firmata vo ramkite na industrijata mora da bide mala koga se sporeduva so najgolemoto pretprijatie vo toa podra~je.


ProizvodstvoRafinerija Brojot na vrabotenite ne nadminuva 1500Kompjuterski terminali i oprema Brojot na vrabotenite ne nadminuva 1000Delovi za motori i dopolnitelna oprema Brojot na vrabotenite ne nadminuva 750Obleka i ~evli Brojot na vrabotenite ne nadminuva 500Makaroni i {pageti Brojot na vrabotenite ne nadminuva 500

Trgovija na maloStokovna ku}a Prose~niot godi{en promet ne e nad 20,0 ml. Kompjuterski i software prodavnici Prose~niot godi{en promet ne e nad 6,5 mil. Prodavnica za sportska oprema i prodavnica za velosipedi Prose~niot godi{en promet ne e nad 5,0 mil. Restorani Prose~niot godi{en promet ne e nad 10,0 mil. Agencii za proda`ba na avtomobili Prose~niot godi{en promet ne e nad 11,5 mil. Prodavnici za zelen~uk Prose~niot godi{en promet ne e nad 13,5 mil.

PRIMERI NA SBA ZA DEFINICII ZA MALI BIZNISI


UslugiDelovni konsalting uslugi Prose~niot godi{en promet ne e nad 5,0 mil. Smetkovodstveni uslugi Prose~niot godi{en promet ne e nad 4,0 mil. Servisi za popravka na TV Prose~niot godi{en promet ne e nad 3,5 mil. Kompjuterski uslugi Prose~niot godi{en promet ne e nad 12,5milOdr`uvawe i ~istewe na zgradi Prose~niot godi{en promet ne e nad12,0 mil. Arhiktetura - uslugi Prose~niot godi{en promet ne e nad 2,5 mil.

Golemoproda`baMebel Brojot na vrabotenite ne nadminuva 500Sportska oprema Brojot na vrabotenite ne nadminuva 500Boi i lakovi Brojot na vrabotenite ne nadminuva 500

RaznoBanki i kreditni zadrugi Aktivata ne pogolema od 100 mil. Knigi, spisanija i izdavawe vesnici Broj na vrabotenite ne nadminuva 1000


Maliot biznis mo`e da se definira kako biznis vo koj sopstvenosta i menaxmentot se nezavisni, koj ne e dominanten vo podra~jeto vo koe dejstvuva i ne vrabotuva pove]e od 50 rabotnici.

KARAKTEROT NA MALIOT BIZNIS


Va`nost malite pretprijatija za ekonomijata mo`e da se objasni preku:

inovaciite,

mo`nosta za vrabotuvawe,

nezavisnosta vo dejstvuvaweto,

oddr`uvaweto na konkurencijata


Op[testvenata perspektiva ja istaknuva slobodata na malite pretprijatija zasnovana na mala intervencija i li~no zadovolstvo.

Ekonomskata perspektiva ja istaknuva va`nosta na malite pretprijatija za ekonomijata.

Pretpriema~kata perspektiva ja istaknuva ulogata na sopstvenikot kako pretpriema~, bez da obezbeduva kapital.


MALITE PRETPRIJATIJA I INOVACIITE

PODRA^JA NA DEJSTUVAWE NA MALIOT BIZNIS


TABELA 13.2 Podra~je na dejstvuvawe na maliot biznis

Dejnost Broj na mali Procentualno

pretprijatija u~estvoGrade`ni[tvo 94 5,00Proizvodstvo 355 18,85Trgovija 794 42,15Uslugi 640 34,00

Vkupno 1883 100.00


Sektorot proizvodstvo e proizvodstvo na proizvodi za individualna upotreba ili za upotreba od drugi pretprijatija.

Vo trgovijata na golemo tie funkcioniraat kako posrednici pom\u proizvoditelite i trgovcite na malo.

Trgovijata na malo e proda`ba na proizvodi ili uslugi neposredno na potro[uva~ot, za li~na upotreba.

Uslugite ozna~uva anga`irawe na maloto pretprijatie za obezbeduvawe na raznovidni uslugi na poedinci ili na pretprijatija.


Za pretprijatijata od oblasta na uslugite, svojstveni se slednive karakteristiki:9)

1. trudointenzivna aktivnost

2. potreba od redovni potro{uva~i

3. te{kotii vo usoglasuvaweto na ponudata i pobaruva~kata

4. fleksibilnost vo lokacijata.


Pokraj osnovnite podra~ja na dejstvuvawe (trgovija, usugi, proizvodstvo i grade`ni{tvo), op{ti situacii vo koi malite pretprijatija manifestiraat prednosti se slednive:10)

1. koga treba da se testiraat novi proizvodi ili idei.

2. koga li~noto vnimanie na sopstvenikot e va`no za sekojdnevnite aktivnosti.

3. koga li~nata usluga e dominantna.

4. koga pazarot za proizvodot ili uslugata e glavno lokalen.

5. koga se raspolaga so ograni~en pazar.

6. koga industrijata se karakterizira so golemi varijacii vo pobaruva~kata ili vo stilovite.

7. koga e va`en neposreden izve{taj od kadrite.

KAREKTERISTIKI NA MALITE PRETPRIJATIJA


Maloto pretprijatie ima karakteristiki koi se lesno prepoznatlivi:

Fleksibilnost

Neposrednost vo delovnite odnosi.

Mo`nost za vrabotuvawe

Menaxment na edna li~nost.

Ograni~en obrten kapital.

Nezavisnost

FAKTORI ZA FORMIRAWE I ZA OPSTANOK NA MALITE PRETPRIJATIJA

13.5

Slika 13.1

Vlijanie za formirawe i opstanok na malite pretprijatija

13.4

RAZLIKI POME|U MALIOT I GOLEMIOT BIZNIS


Prvata razlika se odnesuva na goleminata

Vtorata razlika proizleguva od podra~jeto na dejstvuvawe

Tretata razlika proizleguva od menaxmentot

^etvrtata razlika proizleguva od organizacionata struktura na pretprijatieto

Pettata razlika proizleguva od pazarot.

{estata razlika proizleguva od finansiskite sredstva.


Kako razliki pome|u golemiot i maliot biznis mo`at da bidat dolunavedenite:13)

1. Edna li~nost ima pregolemo vlijanie na pretprijatieto.

2. Najgolem broj mali pretprijatija ne se sposobni mnogu da vlijaat na nivniot pazar.

3. Malite pretprijatija, verojatno, dejstvuvaat na eden pazar, ili na ograni~en broj pazari, nudej}i ograni~en vid proizvodi ili uslugi.

4. Malite pretprijatija, verojatno, premnogu se potpiraat na mal broj potro{uva~i.

5. Malite pretprijatija ne se javni kompanii.

ZAPO^NUVAWE SO MAL BIZNIS


Tabela 13.3 Na~ini na zapo~nuvawe so mal biznis

Na~ini na zapo~nuvawe Broj na pretprijatijaProcentualno u~estvo

Kupuvawe postojno pretprijatie 65 3,46Osnovawe novo pretprijatie 1588 84,33Nasleduvawe na familijaren biznis 174 9,24Iznajmuvawe na biznisot 56 2,97

Vkupno 1883 100,00


Zapo~nuvaweto so sopstven biznis, nezavisno dali stanuva zbor za osnovawe ili kupuvawe na postojno malo pretprijatie, ima nekolku op{ti prednosti:

Prvata prednost e nezavisnosta.

Vtorata prednost se neposrednite kontakti.

Tretata prednost e fleksibilnosta

^etvrtata prednost e li~noto zadovolstvo.


Odlukata da se zapo~ne so mal biznis nosi i drugi op{ti prednosti.1)

1. Nezavisnost

2. Finansiski mo`nosti.

3. Usluga na zaednicata

4. Sigurna rabota.

5. Vrabotuvawe na familijata.

6. Predizvik.


Pokraj prednostite, zapo~nuvaweto so sopstven biznis ima i nekolku op{ti slabosti:

Prvata slabost e rizikot od neuspeh vo rabotata

Vtorata slabost e neiskustvoto vo rabotata

Tretata slabost e neiskustvoto vo menaxmentot

^etvrtata slabost e napornata rabot


Zapo~nuvaweto so mal biznis manifestira i drugi op{ti slabosti.2)

1. Fluktuacii vo proda`bata

2. Konkurencija

3. Zgolemena odgovornost

4. Finansiski zagubi

5. Odnosi so vrabotenite

6. Zakoni i propisi

7. Rizik od neuspeh

PRI^INI ZA ZAPO^NUVAWE SO MAL BIZNIS


TABELA 13.5 Pri~ini za zapo~nuvawe so sopstven biznis Pri~ini Broj na naveduvawe

na sekoja pri~ina

@elba za nezavisnost i da se bide sopstven gazda 20Da se vklu~i vo biznis so tatkoto 11Nasledstvo na pretprijatie od familijata 3Pro{iruvawe na biznisot zapo~nat so brat 1Da se bide vo blizina na domot 3Vkupno familijarni pri~ini 38Pobrzo napreduvawe kako sopstven gazda 8Sozdavawe pove}e pari 7Kapitalizacija na sopstvenoto iskustvo 4Zadr`uvawe na prednosta od dobriot po~etok 4Pogolema sigurnost 3Nesposobnost da se najde rabota so zadovolitelna plata 2Vkupno ekonomski pri~ini28


TABELA 13.6 Pri~ini za nezapo~nuvawe so sopstven biznis

Pri~ini Broj na vraboteni %Potreben e pogolem kapital 6827,6Potrebno e pogolemo iskustvo 56 22,8Se ~eka na vistinska prilika 52 21,2Ne odgovara na vidot na rabotata na individuata 12 4,9Rizikot e pregolem 12 4,9se preferira slu`ba 12 4,9Pomala e gri`ata kako vraboten 10 4,0Drugo 24 9,7

Vkupno 24 100,0

FAMILIJAREN BIZNIS


Familijarniot biznis (family business) e pretprijatie vo koe ~lenovite na familijata se sopstvenici i go upravuvaat nego.


Vklu~uvaweto na familijata vo biznisot sozdava opredeleni vrednosti, kako na primer:

humani odnosi so vrabotenite; poddrùvawe na kvalitetot vo raboteweto; dolgoro~na orientacija; otkaùvawe od prihodot za da se ovozmoì razvoj na pretprijatijata; drugite vraboteni vo familijarnoto pretprijatie; familijaren menaxment

PROBLEMI NA MALIOT BIZNIS


Problemi koi se od poseben interes za maliot biznis.20)

1. Cikli~na osetlivost

2. Inflacija

3. Kamatni stapki

4. Priod do kapital

5. Odgovornost za proizvodot

6. Menaxment - kadri

7. Ruralni lokacii

8. Potrebni informacii za rezervite i skudnost

9. Vladini propisi

ZAMKI VO MALIOT BIZNIS


Postojat brojni i raznovidni zamki koi se zanemaruvaat i vo koi upa|aat sopstvenicite na mali pretprijatija21) :

1. Nedostig na iskustvo

2. Nedostig na pari

3. Pogre[na lokacija

4. Pogre[no upravuvawe so zalihite

5. Premnogu anga`iran kapital vo fiksni sredstva

6. Neiskustvo pri dobivaweto kredit

7. Zemawe premnogu za sebe

8. Neplanirana ekspanzija

9. Poseduvawe pogre[ni stavovi

USPESI NA MALITE PRETPRIJATIJA


Kvalitetite [to treba da gi poseduva sopstvenikot za da uspee vo maliot biznis se slednive22):

Motiv

Intelegencija

Li~nost

Komunikaciska sposobnost.

Tehni~ko iskustvo.

Biznis - znaewe

Iskustvo33

NEUSPESINA MALITE PRETPRIJATIJA


Vo raboteweto na malite pretprijatija se slu~uvaat delovni aktivnosti poznati kako diskontinuitet i neuspeh.

Diskontinuitetot e dobrovolna odluka na sopstvenikot na maloto pretprijatie da prestane da raboti.

Neuspehot ili propa\aweto rezultira od nesposobnosta da se uspee vo vodeweto na biznisot.

Postojat dva vida neuspesi:

Formalni neuspesi, koi zavr[uvaat na sud so zagubi za kreditorite,

Li~ni (neformalni) neuspesi, koga sopstvenikot ne mo`e da sozdava finansiski sredstva i go napu[ta biznisot23)

PREDNOSTI NA MALITE PRETPRIJATIJA


Vo takvi uslovi doa\aat do izraz brojnite prednosti, me\u koi kako posebni se istaknuvaat:

1. Fleksibilnost

2. Neposredni kontakti so potro[uva~ite

3.Kratki kanali na komunikacija

4.Profitot slu`i kako plati

5.Neposredni kontakti so dobavuva~ite

6.Lesno se zapo~nuva so rabota

7. Ednostavno odlu~uvawe

8. Neposredna komunikacija so vrabotenite

SLABOSTI NA MALITE PRETPRIJATIJA


Kako naj~esti naveduvani slabosti na malite pretprijatija se naveduvaat slednive:

1. Nedostig na efektiven menaxment

2. Raboti mnogu ~asovi dnevno

3. Nedostig na obrten kapital

4. Nedostig na specijalizacija

5. Rizik po fondovite

glava 13

Documents