giray saynur bozkurt gecmisten gunumuze romanyada turk varligi

8/14/2019 Giray Saynur Bozkurt Gecmisten Gunumuze Romanyada Turk Varligi

1/31

Giray Saynur Bozkurt, Gemiten Gnmze Romanyada Trk Varl, Karadeniz Ara-trmalar, Cilt: 5, Say: 17, Bahar 2008, s.1-31.

Gemiten Gnmze Romanyada Trk Varl

Giray Saynur Bozkurt*

zet:Toplumlarn, bugnk devlet, siyaset ve ynetim anlaylarnn, ya-planmalarnn, gemiin mirasndan etkilenmediini sylemek olduka zordur vebu anlamda toplumlar, nceki nesillerden miras olarak aldklar kurumlarn,deerlerin ve davran biimlerinin ykn tarlar. Dier bir deyile, ekonomik,sosyal, siyasal, idar ve kltrel anlay ve yaplanmalar, insanlk ve toplumlarntarihi iinde, kmlatif nitelikli olarak ve tarihi sreklilik seyrini izleyerek varolagelirler. Devletler, milletler ya da baka parametreleri esas alarak yaplan top-

lum ayr

mlar

n

n hepsi iin geerli olan bu nitelikler, ayn

zamanda belirli bir de-iimi ve dnm de ierir ya da iermesi gerekir.

Anahtar Kelimeler:Trkler, Balkanlar, Romanya, Dobruca.

GR

Toplumlarn, bugnk devlet, siyaset ve ynetim anlaylarnn, yaplanmalar-nn, gemiin mirasndan etkilenmediini sylemek olduka zordur ve bu an-

lamda toplumlar, nceki nesillerden miras olarak aldklar kurumlarn, deerlerin ve davran biimlerinin ykn tarlar. Dier bir deyile, ekonomik, sosyal,siyasal, idar ve kltrel anlay ve yaplanmalar, insanlk ve toplumlarn tarihiiinde, kmlatif nitelikli olarak ve tarihi sreklilik seyrini izleyerek var olagelir-ler. Devletler, milletler ya da baka parametreleri esas alarak yaplan toplumayrmlarnn hepsi iin geerli olan bu nitelikler, ayn zamanda belirli bir deiimi

ve dnm de ierir ya da iermesi gerekir.Balkan Mslmanlarnn Trk'l "Trk", "Mslman" ya da "Osmanl"

kelimeleri ile ayn anlama gelir ve "Trk" ya da "Osmanl" kavram, Trkiyeninetkisini snrlarnn ok tesine tayan byk bir vizyonun da addr, Balkanlarda olduu gibi... Bugn tm Balkan milliyetileri Bonaklar, Arnavutlar ya daPomaklar, yani etnik olarak Trk olmayan ve Trke konumayan Balkan Ms-

* Yrd. Do. Dr., Sakarya niversitesi, ktisad ve dar Bilimler Fakltesi- Uluslararas likilerBlm retim yesi.


2/31


3/31


3

Romanya, Balkanlar'da byk neme sahip bir devlettir. ok eski zaman-lardan itibaren eitli topluluklarn yerletii Romanya topraklar, Orta Asya'dang eden Trkler'in gei ve yerleim noktalarndan biri olmutur.4 Hunlar,

Avarlar ve Bulgarlar bu blgede yerlemi, Slavlar blgeye Hristiyanl getir-milerdir. 1003 ylndan itibaren Macar Krall blgede hakim olmaya balam-tr. 13. yzyldan itibaren Macar ynetim tarafndan lkeye Sakson ve Germen

kabileler yerletirilmitir. Bu igaller, yerli halkn Eflak (Wallachia) ve Bodan(Moldavya) blgesine kaymasna yol amtr. Bu blgeler "Voyvoda" ad verilen

ve daha ok Macar veya Polonya kontrolndeki prensler tarafndan ynetilmeyebalanmtr.5

1418 ylnda Dobruca'y fetheden Osmanlmparatorluu'nun bu blgedekietkisi, 1526 ylndaki Moha Sava'nn ardndan tam olarak hissedilmeye bala-mtr. (XV. yzyldan balayarak, Osmanl nfuzu hakim olmu, Besarabya ve

Transilvanya Osmanl himayesine girmitir). Eflak ve Bodan eyaletleri 1821ylna kadar, genel olarakstanbul'un Fener semtinden seilen Rum aileler tara-fndan ynetilmitir. Ruslarn igaline urayan Eflak ve Bodan eyaletleri Os-manl-Rus Sava'nn ardndan 1829 ylnda imzalanan Edirne Anlamas'ylaimtiyazlar elde etmitir. 1856 ylnda Eflak ve Bodan Prenslikleri otonomilerinikazanmlardr. 1859 ylnda birleen bu iki Prenslik 24 Eyll 1859 tarihindeRomanya Prenslii ismini almtr ve Alexandru Ioan Cuza prens seilmi ancakCuzann baz olaylar nedeniyle istifasyla yerine 1866da I. Karol prenslie geti-rilmitir. (XVIII. ve XIX. yzyllarda zayflayan Osmanl hakimiyetine karlk,Romen topraklar Rusya ile Avusturya-Macaristan imparatorluklarnn elinegemeye balamtr.) 1877-78, yllarnda yaanan Rus-Trk savalar ise, yzyl-lar boyunca Osmanl mparatorluunun egemenlii altnda bulunan blgedeOsmanl'nn varln tamamen sona erdirmitir. lke, tam bamszln 1878ylnda kazanm ve bu bamszlk 13 Temmuz 1878 Berlin Anlamas ile ulus-lararas olarak tannmtr. 26 Mart 1881 ylnda Krallk iln edilmitir.6 Krallkseviyesine kan Romanya Osmanllardan Dobrucay da alarak topraklarnakatmtr.7

I. Dnya Savana kadar Romanya komu lkelerde kalan topraklarn gerialmaya ynelik abalarn srdrmtr. 1914de savan balamasndan sonraiki yl tarafsz kalm, daha sonra (bu lkelerde yaayan byk Romen nfusunadayanarak, Avusturya-Macaristan ve Alman topraklarndan pay almay hedefle-mi ve bu amala da) tilaf devletleriyle ittifaka giderek, 1918-1919daBesarabya, Bukovina ve Transilvanyay topraklarna dahil etmitir.8 Nihayetindesava sonrasnda vermi olduu mcadelenin sonucu olarak yeni topraklar ka-zanarak topraklarn yaklak iki katna karmay baarmtr. ki sava arasnda-

4 http://www.geo-strategies.com/romania/geography.htm5 Romanian History, http://www.rotravel.com/romania/history/index.php

6 Fahir Armaolu, 19. Yzyl Siyasi Tarihi (1789-1914), Trk Tarih Kurumu Yayn, Ankara 1997,ss..183-184.7 Rifat Uarol, Siyasi Tarih (1789-1999),stanbul 2000, ss.218-221.8 Stephen J. Lee,Aspects of European History 1789-1980, London and New-York 2003, s.153


4/31

Giray Saynur Bozkurt

4

ki dnem Byk Romanyann ulusal kimliini glendirmek ve ekonomisinikalkndrmak abalaryla gemitir.

II. Dnya Savann ilk ylnda yine tarafsz kalan Romanya daha sonraAlmanya safnda savaa girmitir. II. Dnya Sava boyunca Nazi Almanyas'nnmttefiki olan Romanya'da General Ion Antonescu diktatrl hkim olmu-tur. Sava srasnda Rusya'ya saldran ve byk kayplara urayan Romanya, KralMichael'in iktidar devralmasyla birlikte 1944 ylnda Almanya'ya sava amtr.9

Ancak mttefiki Almanyann savatan yenik kmasyla Romanya, malup sa-ylm, Sovyet igaline maruz kalm ve Besarabyay Sovyetler Birliine brak-mak zorunda kalmtr. Sava sonras Orta ve Dou Avrupadaki dier lkelerinkaderini paylaarak Sovyet basks altna girmi ve komnist rejimi benimsemekzorunda kalmtr. lkede artan Sovyet etkisi, komnizmin etkisini iyice arttr-mtr. Romen Komnist Partisi ve Sosyal Demokratik Parti birleerek Romeni Partisini oluturmutur. 30 Aralk 1947de Romen Kral ekilmek zorundakalm ve lke Romanya Halk Cumhuriyeti adn almtr.10 1952 ylnda Sovyetmodeline yakn bir anayasa kabul edilmi ve Gheorghiv Dej, 1965 ylnda ln-ceye dek lkenin Bakan olmutur. Uzun yllar baskc bir komnist rejimleynetilen Romanya, Sovyet lider Stalin'in 1953 ylnda lmesinin ardndanSovyetler'den uzaklamaya balamtr.11

1965 ylnda Romen i Partisi yeniden Romen Komnist Partisi adn al-m ve kabul edilen yeni anayasa ile lkenin ad da Romanya Sosyalist Cumhuri-yeti olarak deitirilmi ve Romanya Komnist Partisi Genel Sekreteri Nikolayavuesku (Nicolae Ceausescu)12, devlet konseyi bakan olmutur. Kurmuolduu polis devletiyle baskc ve yldrc bir politika izleyen tek parti ynetimiile uzun yllar iktidarda kalmay baaran avueskunun iln ettii yeni anayasa,Sovyetler'in lke zerindeki kontroln iyice azaltmtr. Bu dnemde bata

Amerika olmak zere Bat lkeleriyle yaknlamaya devam edilmitir. Ancak

9 David Thomson, European Since Napoleon, Penguin Books, London 1990, s.81310

"Concise History of the Romanian People" From "History of the United Romanian Society"(1995,Nemoianu and Raica), ss. 21-25.11 Vladimir Tismaneanu, Stalinism for All Seasons: A Political History of Romanian Communism (Societiesand Culture in East-Central Europe), University of California Press; 1 edition (October 15, 2003),s.395.12 Nikolay avuesku, (Rumence; Nicolae Ceauescu) (26 Ocak 1918 - 25 Aralk 1989), KomnistRomanya'nn devlet bakandr. 24 yllk bakanl, ei Elena birlikte idam edildii kanl bir dev-rimle son buldu. 1918'de Scorniceti'de dodu. 1930'da komnist genlik hareketlerine kart.Defalarca hapse atld. kinci Dnya Sava'ndan ve komnist ihtilalin gereklemesinden sonra,orduyla irtibat temin etti. 1948'de Komnist Parti merkez komite yeliine seildi. 1945'ten berilkeyi diktatrce yneten Gheorghe Gheorghiu Dej'in korumasna girdi. 1955'te Polit Bro yeli-ine getirildi. 1965'te parti genel sekreteri, 1967'de Devlet Konseyi Bakan oldu. 1974'te devletbakan olarak seildi. Yalnzca devlet bakanndan emir alan gizli bir gvenlik tekilat kurdu.Akrabalarn nemli mevkilere yerletirdi. Milyarlarca dolar servet sahibi oldu. En kk bir mu-halefete bile izin vermedi. Geni bir muhbir ve ajan tekilat kurdu. Bte an kapatmak iin

tarm rnlerini ve sanayi mallarn dar satt. lkede byk bir sknt bagsterdi. Halk ayaklan-d. Askerlerin 17 Aralk'ta gstericilerin zerine ate amas zerine avuesku rejimi kt.Yarglamadan sonra eiyle birlikte kuruna dizilerek idam edildi. Bkz."http://tr.wikipedia.org/wiki/Nikolay_%C3%87avu%C5%9Fesku"


5/31


5

darya kar olumlu mesajlar veren avuesku, lke iinde kanl komnist ikti-dar srdrm, halkn byk felaketler yaamasna, alk ve sefalet iinde lme-sine sebep olmutur. 1989 ylnda hkmet kart gsterileri vahi bir ekildebastran avuesku, ksa bir sre sonra Bkre'e kamak zorunda kalm ancak22 Aralk 1989 ylnda yakalanm devrilmi ve yarglanarak idam edilmitir.

1989 Devrimini mteakip, demokrasi ve serbest piyasa ekonomisi giderekRomanyaya yerlemeye balamtr. 90'l yllarda ar milliyeti akmlar gkazanm, bata ingeneler olmak zere, etnik aznlklara kariddet eylemleribalam, 1992 ylnda Almanya'ya kaan 43 bin ingene Romanya'ya geri gn-derilmitir. Romanya zellikle uluslararas toplumun bu konuda tepkisindensonra, aznlk haklarnda eitli iyiletirmeler yapmak zorunda kalmtr.

Eski komnistler 1996 ylna kadar iktidarda kalmlardr. (1990 ylndaavueskunun yerini alan ve (1990-1996/2000-2004 yllar arasnda eitli ara-lklarla 11 yl iktidar olmay baaracak olan) Ion Iliescu ayn baskc politikalardevam ettirmi ve ksa sre sonra iktidar brakmak zorunda kalmtr.)13 1996ylnda yaplan seimlerde merkez partilerin koalisyonu ezici biimde iktidaragelmitir. lk defa anti-komnist bir koalisyon seimi kazanm ve Emil

Constantinescu yeni bakan seilmitir. Bu tarihten itibaren, Romanya'da pozitifgelimeler artm AB ve NATO'ya ye olma yolunda nemli admlar atlmtr.2000 ylnda Merkez Sol Sosyal Demokrat Parti (PSD), Romanyadaki Ma-

carlarn Demokratik Birlii Partisinin (UDMR) destei ile iktidara gelmitir.Aralk 2000de yeniden iktidara gelen Ion Iliescu 2004 ylna kadar Cumhurba-kanl yapmtr. Ulusal Liberal Parti (PNL) ve Demokrat Partinin (PD) olu-turduu muhalefetteki Merkez Sa ittifak 2004 Bakanlk seimlerinde iktidar-daki PSDye kar zafer kazanmtr. PNL- PD ittifak UDMR ve nsanlk Parti-sinin (PUR) ve deiik etnik guruplarn destei ile parlamento ounluunuelinde bulundurmaktadr.14

NATOnun 21 Kasm 2002 Prag Zirvesinde aralarnda Bulgaristan,Estonya, Ltivanya, Letonya, Romanya, Slovakya ve Slovenyann bulunduu

yedi lke yelik grmelerine davet edilirken; 29 Mart 2004 tarihinde Roman-yada dhil olmak zere dier lkeler resmi olarak NATOnun tam yesi olmu-lardr.15 Varova Paktnn dalmasndan sonraki srete gvenlik ikilemindekalan Romanya bu dnemden sonra ortaya kan boluu NATO ile kapatmayaalm ve NATOya tam yelik hedefi, d politika tercihlerinde Batya yne-limin farkl bir aamasn oluturmutur. Burada da vurgulanmas gereken husus,NATOnun Souk Sava sonrasnda gerekliliinin ve meruiyetinin sorgulanma-ya baland ve Avrupada bu dnem itibariyle gvenlik balamnda ABDdenkopuun yaanmasdr. ABD, Avrupadaki dengeleri kontrol altnda tutmakbakmndan, ittifak lavetmek yerine genileme stratejisi izlemesi gerektii y-nnde iradesinin ortaya koymutur. Romanya genileme srecindeki NATO

13 http://en.wikipedia.org/wiki/Ion_Iliescu14 nan Koak, Romanya lke Raporu, KOSGEB Kk ve Orta lekli Sanayi Gelitirme veDestekleme daresi Bakanl, Ankara 2005, s.7.15. Koak, a.g.e., s.8.


6/31


6

pastasndan payn almtr ve gvenlik balamnda iinde bulunduu boluktankurtulmutur. 1990l yllarda Yugoslavyada yaanan paralanma sreci de Ro-manyay NATOya ynelten baka bir etkendir.16 Yugoslavyadaki krizler bataolmak zere, deiik noktalarda ortaya kabilecek krizlere acil mdahaledebulunabilme yetenei, NATOnun gelecei asndan gven tesisi edicidir.

Romanya Aralk 2004 ylnda Avrupa Birlii ile yelik grmelerini ta-mamlayarak 2007 yl iin belirlenen tam yelik hedefini elde edebilmesi iingerilemekte olan ekonomik demokratik reformlar glendirmenin yan sra,nemli boyutlara ulaan yolsuzluk sorununu amak iin de hayli mcadele ver-mitir.

Romanyann Bulgaristan ile birlikte 1 Ocak 2007 tarihi itibariyle resmenAvrupa Birlii yesi olmalar ile birlikte ABye ye lkelerin says 27'ye yksel-mitir. Bulgaristan ve Romanyann AB'ye katlmn kutlamak zere Roman-yann bakenti Bkrete bir araya gelen Avrupa Parlamentosu Bakan JosephBorrell, Avrupa Komisyonu'nun Genilemeden Sorumlu yesi Olli Rehn ve

AB yesi birok lkenin yetkilileri, iki lkenin Birlie katlmndan duyduklarmemnuniyeti dile getirmitir. Sofya ve Bkre ile kurulan balantlarda iki yeni

ye halk

na seslenen Avrupa Komisyonu Bakan

Barroso ise, Avrupa Birliiailesine katlan iki yeni ye lkenin vatandalarn tebrik ederken, bu iki lkeninsahip olduu kltrel ve tarihi miraslarn Birlii zenginletireceini ve Birlikekonomisinin gelimesine katkda bulunacan belirtmitir.17

Bugn etnik gruplarn grece geni haklara sahip olduu Romanyada ay-rlma ve bamszlk isteme gibi sorunlar pek gndeme gelmemitir. Roman-yadaki Alman aznlk bir yandan Almanya ile arasnda bir baolutururken teyandan ekingenlie yol amtr, ancak Trk aznln Romanya iin ekingenli-e sebep olduunu sylemek mmkn deildir. Romenler'in en byk nfusyounluuyla ileri derecede zerklik isteyen Macarlar (1.620.199lk nfus),dnda, aznlklarla ilgili bir problemi de yoktur. Bu sorun da iki lke arasndaimzalanan (16.09.1996) bir antlamayla imdilik dondurulmutur. Romanyann

en byk gndemi kendisini Pazar ekonomisine adapte etmek ve bu yolla eko-nomisini dzeltmektir. Latin kkeni nedeniyle Bat Avrupada Fransa ve tal-yay, blgede de Trkiyeyi kapitalist pazarlarla btnlemek iin srama tahtasolarak grmektedir.18

Romanyada devrimi takip eden ilk ylda 150 siyas parti kurulmu, takipeden yllarda saylar azalm ve ayrca birlemelere gidilmitir. Bunlar arasndaRomanya Demokratik Konvansiyonu (CDR); Hristiyan Demokrat Milli KylPartisinin (PNTCD) giriimiyle oluturulmu partiler birliidir. Romanya ba-msz ve niter bir Cumhuriyet olup, yasama, yrtme ve yarg alanndakikuvvetler ayrl prensibi anayasa ile teminat altna alnmtr. Kamu hizmet-

16 Nastase: NATO, Romanya Tarihinde Yeni Bir Sayfa, Southeast European Times, 12.01.2004,

http://www.setimes.com/ooooon/setimes/xhtml7tr/feautures/setimes/newsbriefs/2004/01/040112-WM-013.17 Bulgaristan ve Romanya AB yesi Oldu, http://www.ikv.org.tr/haberler2.php?ID=158518 Murat Yetkin,AteHattnda Aktif Politika, Alem Yaynclk, stanbul 1992, s.191.


7/31


7

lerinin grlmesinde; blgeler itibariyle yerinden ynetim ve yerel zerklik ilkesibenimsenmitir. Vilayet, kasaba ve kylerdeki yerel ynetim organlar ile Beledi-ye Bakanlar seimle ibana gelmekte ve Devlet her vilayete mlki amir olarakbir vali atamaktadr.

Tarihsel perspektiften Romanyay deerlendirdiimizde, lkenin dnem-den dneme farkl d politika ynelimleri olduu gzlenmektedir. Buna yolaan etken, 20. yzylda uluslararas sistemin yapsnda sklkla meydana gelendeimeler olmutur. ki kutuplu sistemin ykl Romanya asndan risklerinyan sra, frsatlar da beraberinde getirmitir. Romanya, 1990 sonrasnda dpolitik ynelimini Batyla ibirlii boyutunda deerlendirmitir. Bat Avru-padaki yeni yaplanma modelinin 1990l yllar zarfnda ktasal boyutlu bir mi-mariye dntrlmek istenmesi ynnde ortaya konan irade de, Romanyannsz konusu frsat deerlendirmesine yol aan baka bir faktrdr. AB yelikperspektifi Romanya asndan Souk Savan bitiminin ardndan ortaya kabi-lecek olumsuz senaryolarn nne engel olmutur. Ayrca, sz konusu perspek-tif, lkede istikrar unsuru oluturduu eklinde dnlrken, bu hususta Ro-manyann nndeki en byk engel, i politikadaki tartmalarn ksr bir dn-gnn ierisine srklenme ihtimalini getirmesidir. Romanyann AB yelii,gelecekte politik tercihlerinde de belirleyici olacaktr. Avrupa Gvenlik ve Sa-

vunma Politikalar kapsamnda Avrupada tesis edilmek istenen gvenlik mima-risinin ksa vadede net bir sonu vermesinin uzak bir ihtimal olmas, Romanya-

AB ilikilerinde gelecek dneme dair siyasi ve ekonomik parametrelerin hkimolacaeklinde de alglanabilir.

8 Aralk 1991 tarihinde yaplan referandumla yrrle girmi bulunanRomen Anayasas 1991 ylnda kabul edilmi, 2003 yl Kasm aynda revizeedilmitir. Romanya Parlamenter Demokrasi sistemi ile ynetilmektedir. okpartiye dayal, iki meclisli Demokratik bir Cumhuriyet olan Romanya Parlamen-tosu; Milletvekilleri Meclisi ve Senato (Camera Dseputatilor ve Senatul) olmakzere iki kademeli meclisten olumaktadr. Parlamento yeleri drt ylda bir

yap

lan genel seimle belirlenmektedir.19

ift meclisli parlamentonun 140 yeli senatosu ve 345 yeli Millet Meclisibulunmaktadr. Her iki kamara da 41 ok yeli seim blgesinden dorudanseilmektedir. Her bir seim blgesi 40 vilayet ve Bkre belediyesini iermek-tedir. Babakan aday Devlet Bakan tarafndan belirlenmekte ve hkmet ye-leri Parlamentodan gvenoyu alnmasn mteakip Devlet Bakan tarafndanatanmaktadrlar. Bakanlar Kurulu Babakan tarafndan atanmaktadr. Anayasagerei Devlet Bakan da halkn oyu ile be yl iin seilmekte ve ayn kii ancakbir kez daha Cumhurbakan seilebilmektedir. Cumhurbakan ayn zamandaRomen Silahl Kuvvetlerinin Bakomutan ve Savunma Konseyi Baka-ndr. Romanya Siyas partiler ve Seim Yasalarna gre siyas partilerin Parla-mentoda temsil edilebilmeleri iin, lke genelinde oylarn en az % 3n almala-

19 Osman Horata, Kuzey ve Bat Trklnn Kesime Noktasnda Kk Bir Trk Topluluu:Romanya Trkleri.", (Editr: Erhan Trbedar), Balkan Trkleri Balkanlarda Trk Varl, AsamYaynevi, Ankara 2003, s.152.


8/31


8

r gerekmektedir. Bu baraj, birden fazla siyas partinin bir araya gelerek olutur-duu konvansiyon, birlik veya ittifaklar iin % 8dir ki turlu gerekletirilenseimlerde seilme ya, milletvekili Meclisi ve yerel Ynetimler iin 23, senato

ve Cumhurbakanl iinse 35tir.20En son Meclis ve Senato seimleri ile Devlet Bakanl seimi 28 Kasm

2004 tarihinde gerekletirildi.21 ktidar partisi Sosyal Demokrat Parti-PSD(Social Democratic Party) ve Romanya Humanist Pastisi-PUR (RomanianHumanist Party) oluan ittifak oylarn yaklak % 37sini alarak beklendii gibiseimi nde tamamlad. Mill Liberal Parti (PNL-National Liberal Party) -Demokratik Parti (PD- Democratic Party) ittifak yaklak %32 oy oran ileikinci sray ald. Onlar %13 oy alan Byk Romanya Partisi- PRM (GreatRomania Party) ve % 6,2 oy alan Romanyadaki Macarlarn Demokratikttifaki-UDRM (Demokratic Union of Hungarians in Romania) izledi. Aynzamanda yaplan Devlet Bakanl seiminde de, %40,1 oy alan PSD-PURittifaknn aday Babakan Adrian Nastase ile %33,9 oy alan rakibi PNL-PDninaday Bkre Bykehir Belediye Bakan Traian Basescu, hi bir adayn %50yiaamad seimde en fazla oy alan iki aday olarak ikinci tura kaldlar. Muhalefetaday Basescu, 12 Aralk 2004te yaplan ikinci turda srpriz bir ekilde oylarn%51,1 alarak Devlet Bakanl seiminin galibi oldu.20 Aralk 2004 tarihindenberi Devlet Bakan Traian Basescu, Babakan 29 Aralk 2004 tarihinden beriCalin Popescu Tarceanudur.22 Bundan sonraki Devlet Bakanl seimi 28Kasm 2009 ve 12 Aralk 2009 tarihleri arasnda yaplacaktr.23

Mecliste birer milletvekili ile temsil edilen Romanyadaki aznlklarn (18milletvekili) partileri ise unlardr: Romanya Arnavutluk Birlii, Romanya Er-

20 Mustafa Kerimolu, Romanya, T.C Babakanlk Trk birlii ve Kalknma daresi BakanlYay., Ankara 2004, ss.5-6.21 Romanyadaki Siyasal Partiler ve Liderleri: Demokratik Parti Pd [Emil Boc]; RomanyadakiMacarlarn Demokratik Birlii Udmr [Bela Marko]; nsan Partisi Pur [Dan Voculescu]; Ulusal

Liberel Parti Pnl [Calin Popescu Tar

ceanu]; Byk Romanya Partisi Prm [Corneliu VadimTudor]; Sosyal Demokrat Parti Psd [Adrian Nastase],22 2004 Seim sonularna gre Meclis ve Senatodaki sandalyelerin Partilere gre dalmyle-dir:Senato: ye Says 137PSD+PUR :57D.A. (PD-PNL) :49PRM (i Partisi) :21UDMR (Macarlar Partisi) :10Milletvekili Meclisi: ye say 332PSD+PUR :132D.A. (PD-PNL) :112PRM (i Partisi) : 48UDMR (Macarlar Partisi) : 22Dier aznlklar : 18

http://www.egeliihracatcilar.com/Images/Menu1-Page//UlkeRaporu-Romanya-DTM-2006_00001243.doc23 nan Koak, Romanya lke Raporu, KOSGEB Kk ve Orta lekli Sanayi Gelitirme veDestekleme daresi Bakanl, Ankara 2005, s.8.


9/31


9

meniler Birlii, Romanya Bulgar Birlii, Romanya Hrvatllar Birlii, YunanllarBirlii, Romanya Yahudi Aznlklar Federasyonu, Romanya Alman DemokratForumu, Romanya talyan Birlii, Romanya Makedonlar Birlii, Romanya Po-lonya Birlii, Romanya Sosyal-Demokrat Romenler Birlii, Romanya RuslarBirlii, Romanya Ruteni Kltrel Birlii, Romanya Srplar Birlii, RomanyaSlovak ve ek Birlii, Romanya Trk-Mslman Tatarlarn Demokrat Birlii,Romanya Trk Demokrat Birlii, Romanya Ukrayna Birlii.

Romanya nfusunun %89.4 Romenlerden,%10.6s ise dier etnik grupla-r tekil eder.24 Etnik gruplarn %7.12sini Macarlar, %1.76sn Romanlar,%1.65ini ise dier aznlklar oluturmaktadr. 1992 nfus saymna gre aznlk-larn says Macarlar (1.620.199), Romanlar (409.723), Almanlar (119.436), Uk-raynallar (66.833), Ruslar (38.688), Trkler (29.533), Srplar (29.080), Tatarlar(24.649), Slovaklar (20.672), Bulgarlar (9.935), Yunanllar (3.897).25

ROMANYA MSLMAN-TRKLERRomanyada resm kaynaklara gre 29.533 (1992) Ouz (Osmanl Trkleri) ve24.649 (1992) Tatar Trk26 olmak zere toplam 54.173 Mslman-Trk yaa-

maktadr. Gayri resm kaynaklara gre ise Trklerin says 70.000e ulamtr.27Trk aznln yllar sren beraberlikle birbirine iyice kaynamas sebebiyle n-

24 Romanyann Etnik Yaps

ETNK DAILIM (%) DNSEL DAILIM (%) DLSEL DAILIM (%)

Romen 89,4 Ortodoks 86,8 Resmi dil Romence 89,0

Macar 7,1 Katolik 5,0 Macarca 7,7

ingene 1,8 Protestan 3,5 Almanca 1,5

Alman 0,5 Mslman 0,2 Dierleri 0,9

Ukraynal 0,3 Dierleri 4,5

Rus 0,2

Trk-Tatar 0,2

Slovak 0,1

Bulgar 0,1

Dierleri 0,3

25 Demography, The Center for South East European Studies,http://www.csees.net/?page=country_section&country_id=6&sec=626 Romanyadaki Krm Tatarlar hakknda fazla bilgi iin bkz.: Robert Stnciugel and LilianaMonica Blaa, Crimean Tatars in Romania, Dobrogea n Secolele VII-XIX. Evoluie istoric,Bucharest, 200527 Horata, a.g.e., s.152; Bugn, Romanyada yaayan Trk nfusu hakknda 100.000 130.000ekadar varan birbirinden ok farkl rakamlar verilmektedir (1992de yaplan resm sayma gre54.000). Romanya Trk Demokrat Birlii Genel Bakan, Prof. Dr. bram Nurettin, "RomanyaTrkleri, adl makalesindehttp://www.balkanturkleri.org.tr/balkansentezi/index_dosyalar/ibramnuredin.htm, ise

Romanya'da, byk ounluu Dobruca eyaletinde olmak zere Ouz, Krm, Gagavuz (1300aile) kkenli yaklak 100 bin Trkn yaadn ifade etmitir. Ayrca lkede bulunan Trk va-tandalarnn says 15.000 olarak tahmin edilmektedir. Bunlardan 7.000i yasal oturma izninesahiptir.


10/31


10

fuslarn Trk ve Tatar olarak ayrlmas gerekte bir anlam ifade etmemektedir.Ayrca bu durum her bir Trk-Mslman topluluun parlamento da ayr ayrtemsil edilme hakkn da kazandrmaktadr. Romanyadaki Trk aznlk bykoranda Dobruca blgesinde yaamaktadr. Balkanlarn biraz daha kuzeyindekalan ve eski bir Trk yurdu olan Dobruca blgesi Rumeli corafyasnn para-larndan biridir. Dobruca Tuna ile Karadeniz arasnda bulunan 14.492 kmsi

Romanya, 7.780 kmsi de Bulgaristan snrlar ierisinde kalan bir blgeninaddr. Romanya Trklerinin ou Dobruca blgesinde Kstence, Mecidiye,

Tula gibi ehirlerde yaamaktadr. Trklerin %85i Kstence, %12si Tuladayaamaktadr.28 Romanyada az sayda Ortodoks olan Gagavuz Trklerine derastlanmaktadr.29

Romanyada srasyla Hun, Avar, Hazar, Peenek, Bulgar, Uz ve KumanTrklerinin hkimiyetleri grlm. XV. yzyldan itibaren blgede etkin olanve en fazla sren Osmanl hkimiyeti ise 1471de balam ve Romanyann birdevlet olarak ortaya kmasna kadar srmtr.30 Osmanl-Rus Sava'nn ar-dndan blgeyi ele geiren Romanya'nn Romenletirme politikas sonucunda

Trkler blgeden ayrlmak zorunda kalm, bu zorunlu gler uzun yllar devametmitir. 23 Austos 1944'te balayan komnist rejim dneminde de bilhassa

varlkl ve aydn bir ksm Trk, basklar sonucunda blgeden Anadolu'ya getmek zorunda kalmtr.31 Bu youn nfus kayb yznden Romanyada1920lerde 250 bin civarnda olan Trkler'in says azala azala yaklak, gn-mzdeki saysna dmtr.32

Romanya Trkleri, Dobrucann Romen hkimiyetine gemesiyle birlikte,varlklarn zellikle de kltrel varlklarn koruyabilmek iin, birtakm kltreltekiltlar kurmulardr.33 1900l yllardan itibaren kurulmu olan tekiltlardanen nemlileri unlardr: Dobruca blgesinde gerekletirilen ilk kltrel tekilt,air Mehmet Niyazi'nin de yesi olduu ve ounluunu Dobruca Jn Trkleri-nin oluturduu "Dobruca Tamm-i Maarf Cemiyeti"dir (Societatea Generala deInvatamant din Dobrogea ). 1909 ylnda alan tekiltn Mecidiye ve Hrova'da

ubeleri vard

. Yakla

k 250 kadar da yesi bulunuyordu. Tekilt, bir de DobrucaSadsisminde gazete kard. Ne var ki tekilt, ahs ihtiraslar yznden sadece

28 Soydalarmzn Kstence (Constanta), Tula (Tulcea), Braila, Galati, Bkre (Bu blgelerdeOsmanl dneminden kalma isimli yerleim birimleri bulunmaktadr. rnein; Mangalya, Mecidi-ye, Babada, Bapnar, Tekirgl, Kastel, Topalova, Mahmudiye, Hrova gibi). Ayrca Klra(Calarai), Oltenia, Braile, Galat, Bkre gibi illerde de Trk aznla rastlanmaktadr. Bunlar iseancak yzde 3 gibi kk bir oran tekil etmektedir.29 Nurettin bram, Dobrucadaki Mslman Topluluun Manevi Hayatndan Sayfalar, YeniTrkiye, Yl 1995, Say 3, s. 388; Erhan Trbedar, Balkan Trkleri: Balkan Aratrmalar Dizisi, AsamYaynlar, Ankara 2003, s.15630 Romanya Trklerinin tarihi iin Bkz. Cemil, 1981:1503; Ekrem, 1934; Gubolu, 1981:751-781;Togan 1943:1-3 lksal, 1987; Gkbilgin, 1957.

31 Horata, a.g.e., s.156.32Balkan Trkleri, Asam Yaynlar, Ankara 2003, s.15633 Romanya Trklerinin siyas ve kltrel durumlar hakknda geni bilgi iin bkz. Ali Aksu, Ro-manya Mslman Trklerinin Dn-Bugn, Constanta 2003 (I. Bask).


11/31


11

bir buuk yl devam ettikten sonra kapand.34 1911 ylnda kurulan nemli teki-ltlardan bir dieri ise, "Mecidiye Mslman Seminar Mezunlar Cemiyeti"dir(Asociatia Absolventilor Seminarului Musulman din Medgidia ). Tekiltn tzndekurulu amac olarak, Mecidiye Seminarndan mezun olanlarn haklarn koru-mak ve savunmak, blgede yaayan Trklerin uyann salamak ve ileri dzeyeulamalar iin gazete, dergi ve kitaplar karmak, halk bilgilendirmek iin kon-

feranslar yapmak olduu belirtilmekteydi; ne yazk ki, tzkte belirtilenler yerinegetirilemedi. Tekiltn ye says, bata mftler ve Seminar mezunlar olmakzere yaklak 200 kadard. Tekilta retmenlerden de ye olanlar vard.35Mstecip Hac Fazl (lksal)36, Bkre niversitesi Hukuk Fakltesinde okur-ken doduu ky olan Azaplarda Romen okullarnda ve Mecidiye Seminarndaokuyan rencilerden oluturduu bir grupla "Azaplar TonguKltr Cemiyeti"nikurdu. Tekilt, zellikle Noel ve Paskalya tatillerinde ky genlerini bilgilen-dirmeyi amalad. Bugnk Trkiye'de bulunan kltr ve yardmlama dernekle-rine benzetebiliriz. Tekilt, 1929 ylnda yelerinin dalmasyla ilemez halegeldi; ancak, tam bir aydn ve kltr adam olan Hac Fazl, ylmad ve yolunadevam etti. 1930 ylnda o tekiltn bir devam olarak "Dobruca Trk Kltr Birli-i" tekilatn kurdu.371933 ylnda EmelDergisi mensuplarnn giriimiyle kurul-

mu olan sz konusu tekilt, blge Trklerine gerekten byk hizmetlerdebulundu. Tekiltn tznde de belirtildii zere, kurulu amac, halkn dininancn ve uurunu gelitirmek, toplumun mill ideal etrafnda birlik ve beraber-liini salamak ve halk siyas partilerin oyunlarna alet olmamalarn salamak-t.38

Dobruca Trklerinin edebiyat dnemlerini, Osmanl Dnemi (1397-1878)39, Krallk Dnemi (1878-1944)40, Sosyalist Rejim Dnemi (1944-1989)41

34 Ekrem Hakk Ayverdi,Avrupada Osmanl Mimari Eserleri, stanbul 2000, I, s. 155.35 Ekrem, a.g.e., s. 155; Mstecip lksal, Dobruca ve Trkler, Trk Kltrn Aratrma EnstitsYaynlar, Ankara 1987, s. 166.36 Mstecip lksal, Dobruca Trkleri ve EmelMecmuas ile ilgili ayrntl bilgi iin bkz. Giray

Saynur (Altu) Bozkurt,Mstecip lksal- Hayat

ve Faaliyetleri, Marmara . Trkiyat Ara. Enstit-s, Yaynlanmam YL Tezi, stanbul 1994.37 Ekrem, a.g.e., s. 156; lksal, Dobruca, ss. 167-168.38 lksal, Dobruca, s. 214.39 Osmanl Dnemi (1397-1878) : Szl edebiyat dnemidir.40 Krallk Dnemi (1878-1944): Trklerin kitleler hlinde Anadolu'ya g etmeye baladklar budnemde, yukarda belirtilen gazete ve dergilerde Romanya Trkleri Edebiyat'nn ilk rnlerigrlmeye balar. Mehmet Niyazi, smail Ziyaeddin, sa Yusuf Halim, bu yayn organlarndaimzalar grlen yazarlardandr.41 Sosyalist Rejim Dnemi (1944-1989) : Dobruca Trkleri Edebiyat, olduka faal geen birdnemden sonra bu dnemde bir lm sessizliine brnr. Btn gazeteler ve dergiler kapanr.Balangta, okullarda Trke derslere izin verilir. Trkiye Trkesinin yannda, Tatar Trkesiylede kitaplar bastrlarak Tatarca eitim balatlr. Mehmet Niyazi ekolnden yetien sanatkrlar, buders kitaplarnda eserlerini yaymlama imkn bulurlar. Bu durum 1960'lara kadar devam eder. Butarihte, dier aznlklarla birlikte Trk okullar kapatlr ve Trke eitim yasaklanr. Bu dnemde

yetien baz soydayazarlar, Romence yazdklar hikye ve iirlerini, Romen edebiyat dergilerindeyaymlarlar. Cemal Acamet, Atilla Emin, Fatma Sadk gibi. Ayrca Nevzat Yusuf, A. Baubec vedier Romen asll Trkologlar Trk edebiyatyla ilgili antolojiler ve genellikle sosyalist yazarlardanyaptklar roman, hikye evirilerini yaymlarlar (Horata, a.g.e.,1997:396). Bu dnemin sonlarna


12/31


12

ve 1990 Sonras Dnem42 olarak drt gruba ayrabiliriz. Bugn Romanyadancln Mehmet Niyazinin (1878-1931)43 yapt ve smail Ziyaeddin, Ce-

vat Rait, Nevzat Yusuf, Mehmed Emin Yaar, Emel Emin gibi air ve yazarla-rn verdii eserlerle gelitirdii bir Romanya trkleri edebiyat teekkl etmitir.Nevzat Yusuf, Kerim Altay Romenceden Trkeye, Trkeden Romenceyeyaptklar evirilerle Trkler ve Romenler arasnda bir kltr kprs olma g-

revi stlenmilerdir.Romanya Trk Edebiyatnda Krm Tatar Trkesi ve Trkiye Trkesi

yan yana kullanlmaktadr.Bir baka deyile Romanyada yaayan Trkler, Trki-ye Trk kltr ile ekillenenler ve Tatar Trk kltr ile ekillenenler olmakzere iki grupta ele alnabilir.44

nemli bir Trk yerleim merkezi olan Dobrucada kylerde yaayan ifti-lik, kasaba ve ehirlerde yaayanlar ticaret ve el sanatlar ile geimlerini sala-maktadrlar. Romanya Trkleri kken itibariyle Ouz ve Tatar Trklerine da-yandklar iin szl edebiyat zenginlikleri de hem Osmanl Trk kltrndenhem de Altn Ordu, Krm merkezli Trk destanlarndan izler tar. Bu szledebiyat eserlerinin konusu ak ve yiitliktir.

Romanya Trk topluluklar

n

n kltr hayat

na byk katk

larda bulunanRomanya Trk basn 1 Eyll 1888den 10 Nisan 1894e kadar yaynlanan ilkTrke gazete Dobruca gazetesiyle balamtr. Bu gazeteyi Sadakat, Hareketark, Dobruca Sadas , Tevik, Ik, Mektep ve Aile, Tuna, Hak Sz, Haber, GneSahili, Bizim Szmz, Trk Birlii, Yldrm Halk, ardak, Bora gibi gazete vedergilerle 1930-1940 yllar aras Romanyada, 1961 ylndan itibaren Trkiyedekan Emel dergisi, Renkler, Karadeniz, Ca , Hakses, Gen Nesilgibi gazete vedergiler takip etmitir.45

Romanyann Krallk devrinde Trklerin ilkokullar, 8 yllk retmen-imamhatip okulu semineri vard. Bunlardan vazife gren retmenlerin maalarn,retmen imam-hatip okulundaki kaytl rencilerin yiyeceini ve yatan Ro-men hkmeti temin ederdi. Trklerin gazeteleri, dergileri vard. Kendilerine

mahsus derneklerde toplanyorlard. Romen parlamentosunda ilk sralarda 4,daha sonra 1 temsilcileri bulunuyordu. Senatr sfatn haiz bir ba mft ile 4vilayet mfts vard. Trklk kltr ve uuru yaatlyordu.

1944ten sonra ise dier demir perde lkelerinde olduu gibi Romanyadada hkim olan komnist rejim ve idare tarafndan nce birok aydn ve zengin

doru, Trke yazmaya msaade edilir ve Trk aznlk, 1987'de Renkler adl bir sanat-edebiyatdergisi karmaya ve folklor derlemelerini yaymlamaya balar. Dergide kan hikye ve iirlerincelendiinde, "gdml" bir edebiyatn izleri grlmemektedir.42 1990 Sonras Dnem:Bu dnemde Trke eitime yeniden msaade edilir. Trk aznlk, siyasibirliklerini kurar ve Renkler'inyannda Karadenizve Haksesgazetelerini karmaya ve soyda yazar-larn iir, hikye ve aratrmalarn yaynlamaya balarlar.43 Mstecip lksal, air ve retmen Memed Niyazi (lmnn 40. Yl), Emel, Say:67,

Kasm-Aralk 1971, ss.1-8.44 Romanya Trk Edebiyat, http://romanyaturkleri.tripod.com/edebiyatlari.htm45 Ali Aksu, Romanya Trklerinde Kltrel Durum ve Mektep ve Aile Mecmuas , Cumhuriyetniversitesilahiyat Fakltesi Dergisi, Cilt IX/1, Haziran 2005, Sivas, ss. 14-15.


13/31


13

Trk milliyeti ve smrc diye hapis ve idam edilmiti. Sonra Romanyadayaayan btn Trklerin okullar, dernekleri, gazete ve dergileri kapatlm,

Trke konumak yasaklanm, din faaliyetler engellenmi ve kltrel almala-r yasaklanmt.46 Trk ocuk ve genlerini Romen okullarnda okumaya mec-bur etmi; anadillerini unutmak zorunda brakmt. Trk halk mziini vefolklorn gstermekten ve radyolardan yaynlamaktan menetmi. Btn bunlar

yetmiyormu gibi, Dobrucadaki Trkleri Trk ve Tatar diye ikiye paralam vepropagandasn yaptrmt. Mstecip Hac Fazl (lksal) ve arkadalarnnyllarca Emeldergisi ile Romanyada yapt faaliyetlerle yaymaya alt Krmistikllcilii ile Trk Birlii almalarna katlanlar Rus komnist ajanlarnnbasks ile hain ve dman saylarak ldrlm, 5-20 yla ve hatta mebbethapis cezasna mahkm edilmilerdi. avuesku idaresi en iddetli Romen o-

venlii yaparak Trkleri bask altnda Romenletirmeye aba sarfetmilerdi.Trkiyeye g etmek isteyenleri ya gndermemiler, ya da ar mal klfetlerlegitmelerini nlemilerdi. Her komnist hkmet gibi yesi bulunduu BirlemiMilletler Anayasasnn, nsan Haklar Beyannamesinin vatandalarna bahettiihak ve hrriyetleri gasp etmilerdir. D lkelere pasaportla kabilen tebaalarn-dan bir ksm hrriyeti semi, Romanyada kalan ana ve babalarn, elerini ve

hatta ocuklarn feda etmek zorunda kalmlard. Bu fedakrl gze alabilmekbile rejimin ne denli acmasz olduunu gzler nne sermeye yetmitir.47

zetle, Rumeli corafyasnn dier paralar kadar olmamakla birlikte, Ro-manya Mslman Trklerinin yaama alan ve Kuzey ve Gney Trklnnbir temas yeri olan Dobruca blgesi, Trkenin solukland yerlerden biridir.

Asrlarca, gnlndekileri szl olarak yaatan, 19. asrdan itibaren yazl edebi-yatlarnn ilk temsilcilerini yetitiren bu Trkler, yaklak yarm asrlk bir sus-kunluk dneminden sonra dillerini ve unutulmaya yz tutan geleneklerini yeni-den canlandrma abas iine girmilerdir. u an eser vermeye alan insanlarnyetime dnemi bu yasakl yllara rastlar. Dilimiz ve edebiyatmzla ilgili eserler-den mahrum bir ekilde, annelerinden, babalarndan rendikleri bir dille"dil"dekilerini dile getirmeye alan soydalarmzn, ortaya koyduklar eserle-rinde gerek dil, gerekse ierik bakmndan tatmin edici bir seviye grlmemeklebirlikte; bunlarn eski bir Trk yurdu olan Dobruca topraklarnda Trkeyi ve

Trkl yaatmaya almalar bakmndan deerinin inkr edilmemesi gerekti-ini dnyoruz.

DOBRUCA TRKLERNN TARHNE GENEL BR BAKI

Dobruca asrlar boyunca birok kavmin urak yeri olmutur. 13. yzyla kadar,hep kuzeyden gelen Trklerin aknlarna sahne olan Karpat-Tuna blgesinde, ilkolarak M.. 1000 yllarnda, proto-Trkler'den kabul edilen skitler (Sciti) g-rlmtr. Bunlar, Romenlerin atalar kabul edilen Traklarla temas kurarakMangalya (ki bu ad skitlerden kalmtr) civarnda baz Romen airetlerini ida-

46 Horata, a.g.e., s.156.47 Mstecip lksal, Balkan Yarmadasndaki Trkler, Emel, Say 72, Eyll-Ekim 1972, s.4.


14/31


14

resi altna almlardr. skitleri, srasyla M.. 375 yllarnda Bat Hun Trkleri(80 yl); M. VI. yzylda Orta Asya'dan (Det-i Kpak) gelerek stanbul'u bilekuatacak kadar ilerleyen Avar Trkleri; M. VII. yzylda da til Nehri kylarn-da yaayan Bulgar Trkleri (681-702) takip etmitir. 48 IX. ve X. yzyllardaKarpat-Tuna blgesinde olutuu kabul edilen Romen ulusu, IX. yzyln sonla-rna doru, Peenek Trklerinin istilasna uramtr. Bizans' da kendilerine

dhil eden Peenek Trkleri, Avarlar'dan sonra stanbul'u ikinci defa kuattlarsada fethedememilerdir. On boydan oluan bu Trklerin biri de, bugnkGagavuz Trkleri'nin asln oluturan Ouz/Uz'lardr. Brail ve Tula'da, Pee-nek ve Ouz/Uz Trklerinden kalan baz yer adlarna rastlanmtr. Peenekler,XI. yzyln ortalarnda (1057) Kuman Trklerine malup olmutur. Kumanlar,bu yrede iki asra yakn hkm srdkten sonra Katoliklii kabul etmilerdir.1071 ylndaki Malazgirt Meydan Muharebesi'nde, Bizans Ordusu'nun nemlibir ksmn oluturan Peenek ve Ouz/Uz Trklerinin; kendi dillerini konuansoydalarn grnce, onlarn saflarna geerek, savan kaderini deitirdikleribilinen tarih bir gerektir. 1241'de ksa bir sre devam eden Mool aknlar,buradaki Trklerin, daha gneye inmelerine sebep olmutur.49

XIII. yzylda ilk olarak gneyden Karpat-Tuna blgesine gelen Trklererastlanmtr. M.S. 1263-64te Konya Seluklu Sultan zzettin Keykavus veamcas Sar Saltuk50 nderliindeki Seluklu Trkleri Babada civarndakiKavurna lkesi ad verilen bir blgeye yerlemilerdir. Bunlar, Sar Saltuk'unlmnden sonra Bizans'n zorlamasyla Hristiyanla gemilerdir. Dobrucaadnn da bu devletin bana geen Kuman asll Dobroti'ten geldii tahminedilmektedir.51 Trk tarihileri, bu asrdan itibaren bu blgeden Dobruca yurduolarak bahsetmilerdir.

XIII. yzyln ortalarndan XIV. yzyln sonlarna kadar ise, AltnorduDevleti'nin snrlarnn Tuna'ya kadar genilemesi zerine; Kpak Bozkrlar'n-daki Tatar Trkleri'nden bir ksm, Dobruca Blgesi'ne gelip yerlemilerdir.

48

Mehmet Naci nal, Romanya Trklerine Bak

, Trk Dnyas

Arat

rmalar

, 1994, s.181.49 Akdes Nimet Kurat, IV-XVIII. Yzyllarda Karadeniz Kuzeyindeki Trk Kavimleri ve Devletleri,Ankara 1992, 2. bsk., s.44-97.50 Balkanlarda slam yayan nl Trk dnr Sar Saltukun gerek isminin MuhammedBuhari olduu belirtilmektedir. Kabri, Romanyann bir Trkehri olan Babadada bulunmakta-dr. Bununla birlikte baka yerlerde de kabrinin bulunduu ileri srlmektedir. rnein, Arnavut-lukta, Kroyada, Ohri Gl kenarndaki Sveti manum Manastrnda, Kosovada Altnelinde,Bosnada Mostar civarnda, Herseke bal Blagay kynde, Anadoluda Nideye bal Bor ile-sinde ve Babaeskide de trbesinin bulunduu sylenmektedir. Ancak kabrinin RomanyannBabada ehrinde olduu tezi, tarihiler tarafndan genel kabul grmtr. Hayat, Dobrucayagelii ve mezhebi gib konularda geni bilgi iin bkz., kr Haluk Akaln, Saltuk-name(BaslmamDoktora Tezi), stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul 1987, s. 7vd.; KemalYce, Saltuk-namedeTarihi, Dini ve Efsanevi Unsurlar, Ankara 1987, s. 20-100; brahim Agah u-buku, Sar Saltukun Trk-slam kltrndeki Yeri, Renkler, Bkre 1995, s. 149 vd.;Nimetullah Hafz, Yugoslovyada Sar Saltuk, Renkler, Bkre 1995, s. 212-217; Tacida hafz,

Blagayda Sar Saltuk Trbesi Renkler, Bkre 1995, s. 218-220; Aksu, Romanya Mslman Trkle-rininDn-Bugn, ss. 68-73.51 Tahsin Cemil, Romen Trk Dostluunun Tarihi Temelleri, Yeni Trkiye, Yl 1995, Say 3, s.302.


15/31


15

XIV. yzylda, Aydnoullar Beylii'nin Dobruca blgesine yapt birka sald-rdan sonra, Balkanlar'da asrlar srecek yeni bir dnem balamtr. 1391'de,Osmanllara vergi vermeyi kabul eden Eflak (Valahya), Yldrm Bayezit'in1397deki Nibolu zaferinden sonra ise, kesin olarak Osmanl hkimiyetinegemitir. Bu zaferle yeni bir dnem balam ve II. Beyazt Dobrucay fethet-tikten sonra Karadenizin kuzeyinden ard Tatarlarla, Anadoludan getirdii

ou konar-ger (yrk) olan Trkleri, Dobrucaya yerletirmitir. Bodan iseII. Bayezt'n, 1484'te Kili (Kilia) ve Akkerman' fethinden sonra Osmanllar'abalanmtr. Osmanllar, Rumeli'ye ayak bastklarnda, buradaki Kuman, Pee-nek, Ouz Trkleri'yle karlamlardr. Bunlar, Osmanllarn Rumeli'deki ilerle-yilerinde ve blgede uzun sre kalabilmelerinde nemli bir rol oynamtr. Ef-lak ve Bodan, Osmanllar'a balandktan sonra nemli hak ve ayrcalklarasahip zerk bir prenslik olarak yneltilmitir. Bunlarda, Osmanl Kanunlartatbik edilmemi beylerbeyi ve kad da gnderilmemitir. Fakat blgede hudutkaleleriyle, asker tekilt bulundurulmutur.52

Bu dnemde Dobruca blgesine doru youn bir Trk g balamtr.1783 'de Krmn Ruslara balanmasndan sonra da binlerce Krm TrkDobruca'ya g etmitir. Bu tarihte binlerce Krm Trk Dobruca' ya g et-mek zorunda kalmtr.53 Dobruca Blgesi, drt byk asra yakn bir sre de-

vam eden Osmanl idaresiyle tam bir Trk yurdu haline gelmitir.1877-78 Osmanl-Rus savandan sonra Romanya'nn bamszln ka-

zanmasyla, Dobrucay Romenletirme almalar balam, ellerinden toprakla-r alnan Trkler akn akn ak topraklar dedikleri Anadolu'ya g etmek zorundakalmlardr. Trklere kar msamahal siyaseti ve tutumu ile tannan Romanyadahi sadk ve alkan tebaasn bir mddet ho tuttuktan sonra, topraklarnbrakp g etmeye zorlamtr.54 Gler 1910'a kadar youn bir ekilde devametmitir. Romanya 1882de Kuzey Dobruca, 1914 ve 1921de Gney Dobrucaiin kard uyrukluk ve toprak kanunlar ile Trklerin yzlerce yldan beriiledikleri bereketli topraklar kolaylk ve ustalkla eline geirmitir. Bunun sonu-

cunda ve daha baka nedenler yznden Trkler yaama s

k

nt

s

na derekgmler ve nfus ounluunu kaybetmilerdir. Romen Hkmeti eline ge-irdii topraklara Romenleri yerletirmi, bunlara yeni ve byk kyler kurmu,bankalardan byk krediler salamtr. Bylece 1903 ylnda yaplan bir istatisti-e gre, Romenler 23 ylda Kuzey Dobrucada 397.787 hektar araziye sahipolmular, Trkler ancak 59.287 hektar toprakla kalmlardr.55 1935-37 yllararasndaki glerle de Dobruca adeta boalmtr.56

52 Bu dnem Osmanl Tarihi ayrntl bilgi iin bkz. smail Hakk Uzunarl, Ciltli Osmanl Tarihi,I-IX Cilt, TTK Yaynlar, Ankara 1996.53 Horata, a.g.e., s.15554 Mstecip lksal, Balkan Yarmadasndaki Trkler, Emel, Say 72, Eyll-Ekim 1972, s.3.55 Mstecip lksal, Dobruca ve Trkler, Trk Kltrn Aratrma Enstits Yaynlar, Ankara

1987, s.30.56 Romanya topraklar, Osmanl mparatorluunun idaresindeyken, Besarabya ve Krm'danonbinlerce Trk buraya yerleti. 1806-1812 Osmanl-Rus savalarnda, Rus ordular Tuna'y aarakumnu'ya kadar ilerledii srada, Akkerman, Bender, smail kalelerinde muhasarada kalan Trkler,


16/31


16

Grld gibi, Dobruca birok Trk boyunun urak yeri olmu; bunlarnbir ksm Hristiyanl kabul ederek Romenlere karp gitmiler; bir ksm dakendi aralarnda kararak varlklarn devam ettirmilerdir. Romen ulusununoluumunda, eski Trk kavimlerinin nemli rol oynad kaynaklarda belirtil-mektedir. Romenler arasnda bugn bile varln koruyan birok Trke isimbunun canl bir gstergesidir. Macarlarn youn olarak yaad Sibiu ehrinde

"angy" ve "Sakuy"lar denilen ve kendi aralarnda eski bir Trke konuantopluluun, Katoliklii kabul eden ve zamanla Macarlaan Kuman Trkleriolduu tahmin edilmektedir. Tatar Trkleri kendilerini Tat, Keri-ongar veNogay olmak zere e ayrmaktadr. Bahesaray civarndan gelen ve iveleri

Anadolu Trkesi'ne yakn olanlara Tat; Dobruca'ya ilk yerleen, iveleri KuzeyTrkesine benzeyenlere Nogay; 1860'lardan sonra gelen ve Dobruca'daki K-rm Trklerinin ounluunu tekil edenlere ise Keri-ongar denilmektedir.Evld- fatihan dediimiz Trkler ise, tipik bir Rumeli Trkesi konumaktadr-lar. Bunlarn yannda, Trke'yi canl bir ekilde yaatan ve millet ad verileningeneler de vardr. Bunlarn Osmanl dneminde slamiyet'i kabul ederek

Trke'yi reten bir topluluk olduu tahmin edilmektedir.57

ROMANYA TRKLERNN BUGNK DURUMU

Romenlerin aznlklarla ilgili ileri derecede bir sorunlar yoktur. Romanya azn-lklara tannan haklar bakmndan son derece ileri durumdadr. Romen anayasa-snn 6.maddesiyle mill aznlklara dil, din, kltr ve etnik zelliklerini ifadeetme ve koruma hakk tannm, kanunlar erevesinde kendi dillerini ve dinle-rini renebilmeleri, ana dilleriyle eitim yapabilmeleri serbest braklmtr.

Romanya'nn birliine ve btnlne sadk problemsiz bir aznlk olarakvarlklarn srdren Trkler, 1989 devriminden sonra balayan yeni dnemde

Dobruca'ya; Eflk ve Bodan'da bulunanlar da gneye doru g ettiler. Bylece gelmi olan bugmenlerin says, 200.000 kiiyi at. Birou da Anadolu'ya ve zellikle Eskiehir'e yerleti.

1826'da yap

lan Akkerman antlamas

yla, Mslman ve Trklerin bu blgede oturmas

artlarabaland. Besarabya, 1877-1878 Osmanl-Rus Savandan sonra Ruslarn eline geti. Dobruca,Rumenlere verildi. Devam eden Rus saldrlarndan zarar gren Trkler, g etmeye baladlar.Sonraki yllarda Dobruca'dan 80-90.000 Trk, yurtlarn terk ederek Anadolu'ya yerletiler. Blge-de kalan Trklerin Romen ordusuna alnmak istenmesi zerine, Trkiye'ye yeniden g balad(1883). 1899'daki ktlkta Trk ahli, Tula sancandan Kstence ve Tula yoluyla, denizden Anadolu'ya getiler. 1900-1923 arasnda, glerde bir azalma grld. 1923'ten sonra,Dobruca'dan yeni gler balad. 1923-1933 arasnda 33 852 kii g etti. Trklerden boalanyerlere yerletirilen Makedonyal Ulahlar, takndklar sert tavrlarla, Trk halkn fazlasyla rahatszettiler. Bu durum, yeni Trk glerine sebep oldu. 1930da Romanyada 275. 000 Trk yayordu.1934'te 15.321 kii g etti. Romen hkmeti ile yaplan anlamalarla, g ileri bir dzene sokul-du. 1935-1939 aras, toplam olarak 64.570 kii g etti. Romanyann 1939'da gney Dobruca'yBulgarlara, 1940da Besarabyay Sovyetler Birliine vermesi sonucunda burada kalan 8000 Trk,1952'de Trkiye'ye gnderildi ve nfus iyiden iyiye azald. 1934-1960 yllar arasnda Romanya'dang edenlerin says 87.476'dr. Bu gmenler, Trakya, Bat Anadolu ve dier blgelere yerletiril-

diler. 1960-1970 arasnda Romanya'dan 271 serbest gmen geldi. Bkz.http://www.dallog.com/gtt/gtt6.htm57 M. lksal, Dobruca ve Trkler, Trk Kltrn Aratrma Enstits Yaynlar, Ankara 1987,s.68.


17/31


17

kurduklar birliklerle kendilerine tannan anayasal haklardan yararlanmaya al-maktadr. Trkler 29 Aralk 1989'da Romanya Demokrat Trk Mslman Birli-ini kurdular. Bu birliktelik ksa bir sre sonra bozuldu ve aznlk Romanya

Trklerinin Demokratik Birlii (Ununea Democrata Turca Din Romania) veRomanya Tatar Trk Mslmanlarnn Demokrat Birlii (Ununea Democrata

Tatarilor Turc-Musulman Din Romania) olmak zere iki farkl dernek altnda

rgtlendi. 30 Temmuz 1994'te Trk-Tatar Birlikleri Federasyonu altnda birle-tiler.58 Ancak, bu birliktelik kat zerinde kalm, iki topluluk farkl atlar altn-da faaliyetlerini srdrmeye devam etmitir. ki dernek etrafnda rgtlenmiDobrucadaki soydalarmz konumlarna uygun lokallerde ikamet etmektedirler.Romanya Demokratik Trk Birlii, Romanya'nn blnmez btnln vedemokrasisini savunan siyas ve demokratik kuruluu olup, Romanya'nn Ana-yasas ve kanunlarn elverdii lde Trklerin kanun haklarn savunmak, veri-len haklar daha iyi bir seviyeye karmak insan haklar konusunda Romen halkile ve dier aznlklarla beraber iyi ilikiler ve uyum ierisinde siyas faaliyet gs-termek iin kurulmutur.59

Ayn zamanda Romanya Demokratik Trk Birlii, Trklerin din, dil, kltr,tarih, folklor ve buna benzer mill ve tarih deerlerini korumak, bunlar geli-tirmek ve bu konularda ilgili Romen Meclisine ve Parlamentosuna kanun tek-lifleri yapmak ve kendi mensuplarnn sorunlarn dile getirmek iin milletvekiliseip meclise gnderme hakkna sahiptir.

Romanya'da aznlklara ait birlikler, bir siyas parti statsnde kabul edil-mekte ve her aznlk belirlenen nfuslarna gre Romanya Parlamentosundatemsil edilmektedir. (Osmanl Trklerinin Temsilcisi: Milletvekili Metin erkez;

Tatar Trklerinin Temsilcisi: Milletvekili Nejat Salidir ve Romanya Ulusal Azn-lklar Konseyinde de Osmanl ve Tatar Trklerinin birer temsilcisi bulunmak-tadr). Bu birliklere, Romen hkmeti tarafndan nemli miktarda denek ay-rlmaktadr. Trk ve Tatar aznlk da mecliste, her dnem birer milletvekili bu-lundurmaktadr.60

ki topluluk aras

ndaki bu ayr

l

k, iinde gcnde olan ve birbirleriyle kay-nam durumda olan iki halk ilgilendirmemekte, kendilerine sorulduundaTrk ve Tatar'dan ziyade "Mslmanm"diye cevap vermektedirler.

Trk aznln din ileri Kstencede Romen makamlarca atanan mft(Romanya Mslmanlar Mftl) tarafndan yrtlmektedir.61 Mftlk,camilerde din adamlarnn grevlendirilmesi ve dier din konularda Mslman-larn ihtiyalarn karlamaya almaktadr. Bu Mftle bal hizmet verensoyda din adamlarna ilaveten Diyanet leri Bakanl tarafndan grevlendiri-len din adamlarmz da Mftlk gzetiminde soydalarmza ynelik din hiz-metleri vermektedir. Romanya'da yzlerce camiden, bugn kalanlarn says 59u

58 Murat Adal, Deien Balkanlar, Yeni Trkiye, Yl 1994, Say 1, s.65.59 Fedbi, a.g.e., s.1867.60 Osman Fedbi, Dobruca Trkleri, Yeni Trkiye2. Cilt, Yl 1997, Say 16, s.1867.61 Horata, a.g.e., s.158.


18/31


18

Kstencede olmak zere sadece 72'dir.62 Bunlarn da pek ou sadece cuma vebayram namazlarnda almakta ve ihtiyac karlayacak yeterince de din adambulunmamaktadr. Son yllarda mftlk ihtiya duyulan yerlerde camii yapm-na da balamtr. Yeni dnemde Trk aznlk, kendi kimlik ve tarihleriyle arala-rna ekilen perdeyi aralayp, unutulmaya yz tutan adetlerini yeniden canlan-drmaya almaktadr. Son dnemde bunlarn pek ou tamir edilerek ibadete

almtr. Babada, Mecidiye, Kstence, Tula, ernovoda gibi yerlerdeOsmanllar'dan kalan byk camiler, bugn de Mslman aznla hizmet ver-mektedir. Bunlarn en eskisi olan, 15. yzyldan kalma Gazi Ali Paa (Babada)Camii ve trbesi ise olduka harap bir hldedir. 63

Eski bir Trk yurdu olan Dobruca'da, asrlarca devam eden Trk hkimiye-ti, ardnda byk bir tarih miras brakmtr. Arkeolojik, tarih birok eser bu-gn Romen mzelerini doldurmaktadr. Tarihi miras olarak braklan Roman-yadaki dier Osmanl-Trk mimar eserleri de unlardr: Bkre Manuk Han,Bkre Ihlamur Han, Galati ehri Kaps, Arad Han, Arad Hamam, Babadaemesi, Beova Hamam, saka Kalesi, shak Baba Trbesi, Hasan Paa Ha-mam, Karaharman Kalesi, Karasu Hamam. Ayrca, 260 adet Osmanl Vakfmallar ile Bkre, Braile ve Slobozyada toplam adet ehitlik bulunmakta-dr.64

1989 ylnda avueskunun devrilmesiyle balayan yeni dnemle birliktebu lkede yaayan Trklere sosyo-kltrel alanlarda baz olumlu yenilikler degetirmiti. Trkler eski hak ve zgrlklerini yeniden elde ettiler. Basn ve kltrhaklarna tekrar kavutular. 1988den gnmze Romanyada 30dan fazla

Trke gazete ve dergi kmtr. Bugn Kstencede gerek Tatar Birlii gerekse Trk Birlii tarafndan aylk gazete ve dergiler yaynlanmaktadr. Trk-TatarTopluluunun yayn organ olarak finansman Romanya hkmeti tarafndankarlanan iki gazetesi vardr. Bunlar, Romanya Demokratik Trk Birliininkard Hakses ve Romanya Tatar-Trk Mslmanlarnn Demokratik Birli-inin kardKaradeniz65'dir. Atatrk Genler Tekilt altnda toplanan Trk

62 Bu camilerden 37si minarelidir. Romanyada 1850 ylnda 238 olan cami says, 1939 ylnda151e, 1976 ylnda ise 85e dmtr. nemli faal camilerin Osmanl dneminden kalan isimlerihalen kullanlmaktadr.63 Romanya ve Trkiye arasnda 5.09.1995'te imzalanan bir protokolle, bu eserlerin ve BabadaSar Saltuk Trbesi'nin aslna uygun bir ekilde Trkiye tarafndan restore edilmesi kararlatrlm-tr. Bunlarn yannda, Mecidiye'deki eski seminer binas da aslna uygun bir ekilde restore edilme-yi beklemektedir.64 Romanyadaki slam tarih yaplar hakknda geni bilgi iin bkz. Ekrem Hakk Ayverdi,Avru-pada Osmanl Mimari Eserleri, stanbul 2000, I, 8-9; Yakup Memet, PrezenteMusulmane n Romana,by 1976; Ali Aksu, Romanya Mslman Trklerinin Dn-Bugn, Constanta 2003 (I. Bask), ss. 42-79.

65 Aralk 1989 ylnda Romanyada yaayan Trkler ve Tatarlar birlikte Bkrete Romanya Ms-lman Trk Demokrat Birliini kurduklarnda yayn organlar olan Karadeniz Gazetesini kardlar.Daha sonra, KaradenizGazetesi, bu birliin Trk ve Tatar olarak ayrlmasndan sonra Tatar Birli-inin gazetesi oldu.


19/31


19

genleri, Gen Nesiladl bir gazete karmaktadr. Ayrca kltr, sanat ve bilimarlklRenkleradl dergi de ylda bir kez yaymlanmaktadr. 66

Yeni dnemde Trk dili eitimi balatlmakla birlikte, dier aznlklara gre,Mecidiye'deki Mustafa Kemal Atatrklhiyat ve Pedagoji Koleji dnda Trkaznln kendilerine ait okullar yoktur.67 Bu kolej, 1995 ylnda iki lke MilliEitim Bakanlklar arasnda imzalanan bir Protokol erevesinde eitime al-mtr. Lisenin Mdr soyda olup, Mdr Yardmcs ve 5 retmen Trki-yeden gnderilmitir.

Bkre niversitesi Yabanc Diller Fakltesi ile Kstence Ovidius niver-sitesi nezdinde Trkoloji blmleri bulunmaktadr. Bu blmlerde Trkiyedengelen iki okutman grev yapmaktadr. Ayrca; Bkre niversitesi Tarih Fakl-tesi nezdinde de bir Osmanl Aratrmalar merkezi mevcuttur.68

Sosyalist rejim dneminde de Trklerin eitimi birka defa deiiklie u-ramtr. nce, aznlklara iki saat ana dilini okutmak serbest braklrken, Sov-yetlerdeki uygulamalara paralel olarak Tatar ve Rumeli Trklerinin okullar vekitaplar ayrlm Tatar Trkleri Kazanda Kiril alfabesiyle baslan Tatar Trkesiile yazlan okul kitaplarn okumaya zorlanmtr.69 Bugn iki Trk topluluu

aras

ndaki fark

bu uygulamada aramak yanl

olmasa gerek. 1957'de gerek Tr-kiye, gerekse Tatar Trkesi ile ders okutulamayaca sylenip btn Trk okul-lar kapatlmtr. Bu sre 1990 ylna kadar srmtr. Sosyalist rejimin devril-mesinde Macar aznln nemli bir rol oynamas, devrimden sonra yaplan yasaldzenlemelerde aznlklara nemli haklar kazandrmtr. Bu dorultuda, Trkdili eitimini yeniden balatmak zere Romen Eitim ve Bilim Bakanl iindebir mfettilik kurulmutur.70

1990 sonras dnemde Romanyada aznlklarn durumu dzeltilmi vekendilerine tm haklar salanmtr. Dobruca blgesinde soydalarmz dahil 17aznlk mevcuttur ve her biri uluslararas standartlarda aznlk haklarndan yarar-lanmaktadrlar. lke kanunlar asndan, Trk soyundan ahslara ayrlk birmuamele yaplmamakta ve dier Romen vatandalarndan farkl veya daha kt

muameleye maruz kalmamaktadrlar. Aralarnda Trke konumalar ve dinvecibelerini yerine getirmeleri, Trkiyeye seyahatleri engellenmemekte, yksekrenim yapmak isteyenlere zorluk karlmamaktadr. Mahkemeler tarafszdavranmakta, soydalarmz isim ve din deitirmeye zorlanmamaktadrlar.71

66 Horata, a.g.e., s.158.67 O. Horata, Romanya Trkleri, Yeni Trkiye, Trk Dnyas zel Says II, yl:3, Say: l6 (Mays-Haziran) 1997, s. l864.68 Kerimolu, a.g.e., ss.10-11.69 Mehmet Ali Ekrem, Romanya Trklerinde Eitim, Renkler, Yl 1992, s.188.

70 O. Horata, Kuzey ve Bat Trklnn Kesime Noktasnda Kk Bir Trk Topluluu:Romanya Trkleri.", (Editr: Erhan Trbedar), Balkan Trkleri, Asam Yaynevi, Ankara 2003,s.160.71 Kerimolu, a.g.e., ss.10-11.


20/31


20

TRKYE AISINDAN BALKANLARIN NEMBalkanlar stratejik neme sahiptir: Balkanlar, belirli bir dnem boyunca Trki-ye'yi koruyan bir savunma kalkan grevi grmtr. zellikle Trk-Rus Sava-lar'nda bu kalkann nemi daha ok ortaya kmtr. Nitekim Mustafa Kemal

Atatrk de Balkanlar'a byk bir nem vermitir. Son dnemlerde d siyasetteyaadmz skntlarn byk bir ksm da Yunanistan gibi Balkan lkeleriyleolmutur. Bu yzden Balkan lkelerinde meydana gelebilecek siyas deiimler

ve ideolojik gelimeler, bu lkelerde Mslman-Trk aznlklara kar yaplanuygulamalar Trkiye'yi birinci dereceden ilgilendirmektedir.

Balkanlar Trkiye'nin Avrupa'ya alan kapsdr: Trkiye'yi Avrupa'ya ba-layan, ticar akn saland otoyollar ve tren hatlar Balkan lkelerinden ge-mektedir. Ayrca Avrupa'dan Trkiye'ye kara yoluyla gelen turistler de Balkanlarzerinden gemektedir. Bu yzden Balkan lkelerindeki sorunlar, Trkiye'yidorudan ilgilendirmektedir.

Balkanlar'da ok sayda soyda ve dindamz vardr: Trkiye ve dier Bal-kan lkelerinin halklar arasnda nemli balar mevcuttur. 500 yllk ortak ya-amdan kaynaklanan bu balar sonucunda eitli Balkan lkelerinde karde

topluluklar olumutur. Bu topluluklar sadece soy ve din olarak deil, younakrabalk balaryla da Trkiye'ye baldrlar. eitli dnemlerde Balkanlar'daortaya kan etnik sorunlarn ardndan, Trkiye'ye ok sayda g olmutur.Nitekim Trkiye'de Balkanlar'dan g etmi, akrabalarn orada brakm birok

Trk ve Mslman yaamaktadr. Balkanlar'la ortak corafya ve tarihi payla-maktayz: Trkiye Balkan yarmadasnn Meri Nehri'ne kadar olan blmnesahip olmas sebebiyle bir Balkan lkesidir. Balkan yarmadasnda bugnktopraklarmz fazla bir yzlm oluturmasa da, 500 yldan fazla bir sre,Balkanlar'n neredeyse tamam Osmanlmparatorluu'nun kontrolnde olmu-tur. Osmanl mimarisi, ynetimi, gelenei, kltr ve sanat blgede hakim unsur-lardan biridir. 72

Balkan lkeleri ekonomik adan nemlidir: Balkan lkelerinin Trkiye'nin

d ticaretinde nemli bir yeri vardr. zellikle bu lkelerin AB'ye katlmasnnardndan bu nem daha da artacaktr. Bu lkelerle yaplan ekonomik i birliianlamalar, enerjiden telekomnikasyona kadar ok eitli alanlarda yaplanortak yatrmlar, Balkan lkelerini Trkiye'nin ticar orta haline getirmitir.

Trkiye, Balkanlar'n bu neminin farknda olarak Gneydou Avrupa lkeleri(GDA) Birlii Sreci ve Gneydou Avrupa ok Uluslu Bar Gc(GABG) gibi nemli giriimlerin hayata geirilmesinde nemli rol oynamtr.Bu sayede blgede kalc bir barn salanmasn arzulamaktadr. Yine bu ama-la Gneydou Avrupa stikrar Pakt (P) ve Gneydou Avrupa Birlii Giri-imi (SECI) gibi platformlarda aktif olarak almalar yrtmektedir. Trkiye,

Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Makedonya Cumhuriyeti, Romanya,Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ve Yunanistan'n tam, Hrvatistan'n da gz-

lemci ye olarak katld Gneydou Avrupa lkeleri (GDA) Birlii Sreci,

72 http://www.bilimarastirmavakfi.org/Turkiye_ve_Balkanlar/Turkiye_ve_Balkanlar_05.html


21/31


21

blge lkelerinin kendi aralarndaki i birliini gelitirme ve Gneydou Avru-pa'ya kalc istikrar getirme amacyla kurulmutur. Uluslararas toplumun Bal-kanlar'daki sorunlar zmek iin gelitirdii Gneydou Avrupa stikrar Pakt(P) da Trkiye tarafndan gl bir ekilde desteklenmektedir.73 Balkan lkele-rinin ksa sre sonra NATO yesi olacak olmalar, ayrca Balkan lkelerininneredeyse tamamnn AB'ye kabul edilme aamasnda olmalar, hem asker hem

de ekonomik adan Trkiye'nin bu lkelerle ayn ittifaklarn iinde yer almas-nn yolunu da amtr.

TRKYE-ROMANYALKLER

Avrupa Birlii ile scak ilikilere sahip bir Balkan lkesi olan ve ABye tam yeli-i 1 Ocak 2007 tarihinde gerekleen Romanyann, yakn dnem tarih boyunca(Souk Sava sonrasnda) Trkiye ile ilikilerinde gerek ekonomik ve gereksesiyas olarak prz yaamam ve bu olumlu durumunu aznlklar konusuna daayn olumlu tutumla yanstm olduunu belirtmeliyiz. Romanya Balkan lkele-rine aznlklar konusunda nemli bir rnek tekil edebilir. Nitekim Trkiyenin1990 sonrasnda Romanyadaki Trk aznla, Tatarlara ve Gagavuzlara gster-

dii ilgi Bkrete herhangi bir tepkiye yol amamas

n

n tesinde Romen hk-metlerinden de bugne kadar tevik ve takdir grmtr.74Tarihsel perspektiften bakldnda, olduka kkl bir gemie sahip olan

Trkiye-Romanya ilikilerinde, iki devlet arasnda 1933 ylnda imzalananDostluk, Saldrmazlk, Hakemlik ve Uzlatrma Andlamas 75 ikili ilikilerdenemli bir noktay tekil etmektedir. ubat 1934teki Balkan Pakt daha ziyadeok tarafl bir siyasal bat niteliinde olup, taraflarn birbirlerinin snrlarnkarlkl olarak garanti ettikleri; aralarnda danma olmakszn herhangi birBalkan devleti ile siyas anlama yapmamay dzenler niteliktedir.76 Sz konusuPakt, gerek Romanyann gerekse de blge lkelerinin gvenlik balamndakiihtiyalarn karlamaktan uzak bir tablo izerken, II. Dnya Sava ncesi ge-limeler ve savan patlak vermesinin akabinde igale urayan Romanya asn-

dan farkl bir srece girildiinin de gstergesi olmutur. Souk Sava dnemininbalangc Trkiye ile Romanya ilikilerinde ayrmaya neden olurken, iki lkeideolojik, siyas, sosyo-ekonomik ve askeri anlamda farkl kutuplara girmitir.Romanya, Dou Blounun Sovyet modeli bir rejimin ihra edildii lke konu-muna derken, Trkiye ise Bat Blounun kanadnda yer almtr. Bu dnemitibariyle, bloklararas kar atmalar kendini hissettirmitir. Trkiye ile Ro-

73 Mustafa Kerimolu, Romanya, T.C Babakanlk Trk birlii ve Kalknma daresi Bakanl(TKA) Yay., Ankara 2004, s.21.74ule Kut, Balkanlarda Kimlik ve Egemenlik, Bilgi Yaynlar, stanbul 2005, s.204.75 Sz konusu andlama iin bkz. smail Soysal, Trkiyenin Siyasi Andlamalar, Cilt 1, Ankara Trk Tarih Kurumu Yaynlar, 1983; Atatrk dneninde Trk-Romen ilikiler hakknda bkz.

Ahmet Eyicil, Atatrk Devrinde Trkiyenin Balkan Politikas,Atatrk Aratrma Merkezi Dergi-si, Cilt: XX Say:59, Temmuz 2004.76 Osman Metin ztrk, Trk D Politikasnda Balkanlar, (der.) mer E. Ltem, BirglDemirta Cokun, Balkan Diplomasisi, Ankara ASAM Yaynlar, 2001, s.10.


22/31


22

manya ilikileri de bundan nasibini alm ve souk rzgarlar esmitir.77 Zira1953 ylnda, Trkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasnda imzalanan BalkanPaktnda Trkiye ile tarihsel ve kltrel ilikileri kuvvetli olan Romanyann yeralmamas, Sovyetler Birliinin yrngesi dnda hareket edememesinin birsonucudur. Souk Sava yllarnda Trk-Romen ilikilerinde tarihsel dostluunzayflamasnn yan sra, Marksist/Leninist ideolojinin tesiriyle Romanyadaki

okullarda Trk aznla ynelik, objektif deerlerden uzak ve n yargl bir kua-n yetitii de grlmektedir.78

1990 sonrasnda Romanyadaki deiim rzgrlar Romanya d politikasn-da kkl deiikliklere yol am ve Trkiye-Romanya ilikileri de olumlu birsrece girilmitir. Bu dnemde ikili ilikilerin daha ok stratejik boyutta temel-lendiini syleyebilmek mmkndr. Trkiye-Romanyann bu dnemden sonraBat ile ilikileri gelitirmek balamnda Avrupa entegrasyonu almalar, NA-

TO ile ortak gelecek perspektifi, Bkre-Ankara ilikilerinde scak rzgrlarnesmesine neden olmutur. Trkiyenin NATO yelik perspektifinde Roman-yaya bandan beri destek vermesi de ilikilerde ayr bir noktay tekil etmitir.79

Ekonomik ilikiler balamnda Trkiye ile Romanya arasnda gn getike

artan bir ticaret hacminden bahsedebilmek mmkndr. Bkre ile Ankaraarasnda gerek ikili gerekse Karadeniz Ekonomikbirlii (KE)80 erevesindegelitirilen ok tarafl ilikiler dinamii gelecekte de gelime gsterme eilimin-dedir. 81 2005 yl itibariyle Trk-Romen d ticareti ierisinde ithalatta %4lkbir paya sahip iken, ihracatta %7lik bir dilime sahiptir. Her geen gn giderekartan bir ticaret hacmi gzlemlenmektedir.82

Gnmzde Romanya ve Trkiye arasndaki ilikiler son derece olumlu birdnemden gemektedir. Ancak gerek ekonomik gerekse de kltrel alanda, builikiler henz istenilen dzeyde deildir, daha da gelitirilmelidir. zellikle ikilkenin, ortak bir tarihi, ve Romanya'daki mevcut Trk nfus, iki lkeyi birbiri-ne balamaktadr. Gerek blgesel dzlemde Karadeniz as gerekse Boazlarboyutu her iki lkeyi stratejik adan kanlmaz klar ve bu iki lkenin yaknl,

Balkanlar iin de bir istikrar ve bar

unsuru olarak alg

lanmaktad

r.Romanya'da, dier Balkan lkelerinde yaanan Mslman-Trk dmanlyaanmamtr. Bu yzden iki lke arasnda fazla bir gerginlik olmamtr. kilke arasndaki ticaret ise zellikle son yllarda yksek bir seviyeye ulamtr.

77 O. ztrk, a.g.m., s. 16.78 O. Horata, a.g.m., s.164.79 Trkiye, Romanya'nn NATO yeliini parlamentosunda kabul ettii bir yasa ile destekleyen teklke olarak, 2002 yl Kasm aynda Prag'ta yaplan zirvede bu lkenin NATO yelii iin davetalmasn memnuniyetle karlamt.80Karadeniz Ekonomikbirlii hakknda ayrntl bilgi iin bkz. Karadeniz Ekonomikbirlii,http://www.die.gv.tr/uid7gnlbilg.html, Organisation of the Black Sea Economic Cooperation,http://www.bsec-organization.org (About BSEC section), J.F. Brown, Trkiye: Yeniden Bal-

kanlara m?, Ian Lesser, Graham E. Fuller, (ed.) Balkanlardan Bat ine Trkiyenin Yeni JeopolitikKonumu, stanbul, Alfa Yaynlar, 2000, s.182.81ule Kut, Balkanlarda Kimlik ve Egemenlik, stanbul, Bilgi niversitesi, 2005, s.204.82 DEK ve D Ticaret Mstearl verileri.


23/31


23

Trkler'in Romanya'daki ekonomik varl, 7 bin irket ve yaklak 15 bin yat-rmc olarak belirtilmektedir. 4.000'e yakn iadammz faaliyet gstermektedir.

TKA ve KOSGEB ibirliinde eitim seminerleri ve maddi yardmlar yapl-maktadr. Romen Parlamentosu'nda da Trk milletvekili bulunmaktadr.

Trkiye, dier Balkan lkelerinde uygulamas gereken kltr ve ekonomipolitikasn burada da hayata geirmeli, Trk aznln ekonomik problemlerinizecek giriimlerde bulunmal, kltrel varlklarn ve geleneklerini yaatacakfaaliyetleri gl olarak desteklemelidir.

SONU

Buraya kadar incelediimiz rneklerden de anlalaca gibi, Balkanlar'da 500yldan fazla bir sre boyunca hkim olan Osmanl Devleti, zengin kltrn bublgeye tam, halklarn kurduu ilikiler bu kltrn paylalmasn, blgedekklemesini salamtr. Blgeye g eden Mslman-Trk halklar, beraberle-rinde Anadolu-slm kltrn, mimarisini, el sanatlarn, Trk Orta Asya-

Anadolu kltr ve geleneini, folklorunu tamlardr. Gittikleri blgelerde,yerel halkla sk dostluk ilikileri kurmu, ilikiler sadece ticaretle snrl kalma-

mtr.slm ahlkn yakndan ve en gzel rnekleriyle tanma imkn bulan hal-

kn bir ksm toplu olarak din deitirmi, Mslman olmutur. Bu yaknlama,akrabalk ilikileriyle perinlenmi, ortaya zengin bir kltr kmtr. Yeme-ime, giyim-kuam gibi gnlk hayatn esas unsurlarndan halk trklerine, anla-tlan fkralardan ataszlerine kadar Mslman-Trk yaam tarznn btn unsur-lar yerel halkn hayatna girmi ve nemli bir yer kazanmtr. Kimi blgelerde,rk Slav, dini slam olan, farkl diller konuan bu gruplar, Anadolu'yla Bat ara-snda gerek bir kardelik ve kltr birliktelii kurmu, bar ve huzur temsilcile-ri olmulardr.

Son dnemlerde, blgede yaayan Mslman-Trk nfusun azalmas, buinsanlarn ge zorlanmas ya da etnik katliama uramas, temelleri 500 yl nceatlan mevcudiyetin izlerini silememitir. Uzun asrlar boyunca oluan, zenginle-en, halklarn iine ileyen kltr miras, zor kullanlarak yok edilemez; ancakgerekli ilgi ve ihtimam gsterilmezse, bir anlamda bu mirasa ihanet edilmi olu-nacaktr.

Balkanlar, Trkiye'nin nemli bir stratejik ufkunu belirlemektedir. 500 yllktarih, bu blgede yaayan soydalarmz olan Mslman-Trk halklar, mill snr-larmz, stratejik karlarmz, Balkanlar' Trkiye iin en nemli d politikaunsurlarndan biri haline getirmektedir. Bu yzden Trkiye'nin bu blgede aktifolmas, bar ve istikrarn korunmas iin giriimlerde bulunmas ulusal politi-kamzn nemli bir parasdr ve yle olmaya da devam etmelidir. Trkiye biryandan blge lkelerinin bamszlk, egemenlik ve toprak btnlne saygduymakta, dier yandan da Balkan lkeleriyle ikili ilikilerini gelitirmeye al-maktadr.


24/31


24

Trkiye, Balkanlar'n stratejik ve ekonomik neminin de farkndadr. Ayrcablgenin kalc bar, huzur ve refaha kavumas iin nemli admlar atmaktadr.

Ancak btn bu alanlarda yaplan giriimler, sosyal ve kltrel alanda yaplmasgereken faaliyetlerle gerei gibi desteklenememektedir. Bilindii gibi gnmzdehzla azalmakla birlikte, baz Balkan uluslar arasnda Trkler'e kar n yarglbir yaklam vardr. Osmanl'nn bu topraklardaki tarihi hakkndaki yanl bilgi-

lendirmeden kaynaklanan bu n yarglar, Trkiye'ye ve Trkle ynelik yersizve haksz bir tavra neden olmutur. Aynekilde Trk olmayan Mslman top-lumlar da eitli bask ve zorluklarla karlamlardr. Trkler hakknda bu tryanl duygulara sahip uluslarn kalbini kazanacak, yerleik n yarglar deitire-cek kltrel ve eitici faaliyetler yapmak, Trkiye'nin Balkan politikasndanemli bir yer tutmaldr.

Osmanl miras dier Balkan lkeleri gibi kkleri olduka eskilere uzanansiyas ilikiler ve blgede oluan youn Trk nfusu sebebiyle, Trk kltrnnRomen kltr zerinde bugn bile canlln koruyan derin etkileri olmutur.Bu ayn zamanda iki toplum arasnda karlkl gven ve dostluk duygusununolumasna sebep olmutur. Bu tarih dostlua iki lkede sk sk gndermedebulunmaktadr. Ancak Souk Sava yllarnda, bu dostluun temelleri zayflam,okullarda Trklere objektif yaklamdan uzak ve nyargl bir ekilde bakan birkuak yetimitir. Souk Sava dneminin sona ermesiyle birlikte bir yandan ddnyaya almaya bir yandan da gerek siyas gerekse ekonomik alanda girdii darboazdan kurtulmaya alan Romenler, avuesku rejimine kar gerekletiri-len halk ayaklanmasndan sonra geride kalan zamana birok gelimeyi sdrmaybaarm ve bugn ABye girecek olan bir lke haline gelmitir. Bylece Trkiye

ve Romanya arasnda her alanda kendini gsteren yakn ibirlii, tarihi dostluuyeniden canlandrmtr. Romanya snr komusu olmamakla birlikte, Trkiye'-nin d politikasnn nemli parametrelerini oluturan yakn kara ve yakn denizhavzas iinde yer almaktadr. Boazlar ve Karadeniz iki lke arasndaki dostlu-u zorunlu klan bir dier unsurdur. Ayn zamanda bu corafyada yaayan Trknfusu sebebiyle lkeler aras dostluun pekitirilmesi bir ihtiyatr. Bu ereve-de Trkiye'nin siyas etki temelini oluturan ve glerle saylar azalan Trk azn-ln, gvenlik emsiyesi altnda tutacak olan bir hukuk yapnn Romanya'nnkendi i artlaryla gerekletirilmi olmas ve aznlklara son derece ileri dzeydehaklar salamas, dier Balkan lkelerine rnek olabilecek niteliktedir.

Bugn Romanya'daki Trkler'in komnist dnemde yaanan zorluklara g-re fazla bir sknts yoktur. Kendilerine her trl zgrlk tannmtr ve aznlkhaklar gerektii gibi uygulanmaktadr. Romanya'da sadk bir tebaa olarak yne-timle bark ve uyumlu bir biimde yaayan Trk nfus, bir yandan bulundukla-r lkenin politik, ekonomik ve sosyal hayatna katlmda bulunmakta bir yandanda Trkiye ile Trkiye'deki akrabalaryla olan balarn canl tutmaktadrlar. oksayda dergi, gazete, ve radyodan sesini duyuran, eitli dayanma dernekleri ve

vak

f at

s

alt

nda toplanan Trkler, ilkokuldan niversite son s

n

fa kadarTrke eitim grmektedirler.

Romanya Trkleri, iinde yaadklar lkenin birliine ve btnlne sa-


25/31


25

hip, problemsiz Romen vatandalar olarak hayatlarn srdrmekte ve oldukauzun bir gemii olan Trk-Romen mnasebetlerinde bir kpr grevi grmek-tedirler. Bu yzden dier Balkan lkelerinde grdmz Trk dmanl Ro-manya'da yoktur. Tarih boyunca Macar, Leh ve Rus yaylmacl karsndaOsmanllar ile anlamay tercih eden Romenler; kendilerinin, Osmanllar saye-sinde Slavlar arasnda Latin adas olarak kalabildiklerine inanmaktadrlar. Bugn

de iki lke arasndaki yakn mnasebetler devam etmektedir. Yani bir anlamdaOsmanl izlerinin silinmedii Romanyada gemiten gnmze Trk varldevam etmektedir.

Abstract: It is hard to say that societies recent state, political and governmentalunderstandings and construction (establishment) are not affected from the inheritance of thepast and from this point of view societies carries the responsibilities of the foundations, merits

and behaviours inherited from the previous generations. In other words, economical, social,political, administrative and cultural understandings and establishments come into existencein the history of mankind and society, in a cumulative quality and (via) following historicalcontinuity course. States, nations and the qualities that are acceptable for society diversitiesbasing on other parameters at the same time contain or have to contain a certaintransformation and alteration (metamorphosis).

Keywords:Turks, Balkans, Rumania, Dobruca (Dobrogea)

KAYNAKLAR

ADALI, Murat, (1994), Deien Balkanlar, Yeni Trkiye, Yl 1994, Say 1, s.65-77

AKSU, Ali (2003), Romanya Mslman Trklerinin Dn-Bugn, Constanta 2003(I.bsk.)

AKSU, Ali (2005), Romanya Trklerinde Kltrel Durum ve Mektep ve AileMecmuas, Cumhuriyet niversitesilahiyat Fakltesi Dergisi, Cilt IX/1, Hazi-ran, Sivas, ss. 11-27

ARMAOLU, Fahir (1996), 20. Yzyl Siyasi Tarihi 1914-1995, Cilt 1-2,Akm Yaynevi, Ankara.

ARMAOLU, Fahir (1997), 19. Yzyl Siyasi Tarihi (1789-1914), Trk Tarih

Kurumu Yay

n

, Ankara.AYVERD, Ekrem Hakk (2000),Avrupada Osmanl Mimari Eserleri, stanbul, I.


26/31


26

BAYDAR, Nazif, (1999), Balkanlardan G, Yeni Trkiye 2. Cilt, Yl 1997,Say 16, ss.1766-1769.

BOZKURT, Giray Saynur (Altu) (1994),Mstecip lksal- Hayat ve Faaliyetleri,Marmara . Trkiyat Ara. Enstits, Yaynlanmam YL Tezi, stanbul.

BROWN, J.F. (2000), Trkiye: Yeniden Balkanlara m?, Ian Lesser, GrahamE. Fuller, (ed.) Balkanlardan Bat ine Trkiyenin Yeni Jeopolitik Konumu, s-tanbul, Alfa Yaynlar, ss.182-203.

CEML, Tahsin, (1995), Romen Trk Dostluunun Tarihi Temelleri, YeniTrkiye,Yl 1995, Say 3, ss.302-304.

CEML, Tahsin, (1976), I. Uluslararas Trk Folklor Kongresi Bildirileri IV. CiltGelenek Grenek venanlar, Kltr Bakanl Mifad Yaynlar, Ankara, ss.49-59.

EKREM, Mehmet Ali, (1992), Romanya Trklerinde Eitim, Renkler, s.188-192.

EYCL, Ahmet, Atatrk Devrinde Trkiyenin Balkan Politikas, AtatrkAratrma Merkezi Dergisi, Cilt: XX Say:59, Temmuz 2004.

FEDB, Osman, (1997), Dobruca Trkleri , Yeni Trkiye, 2. Cilt, Yl 1997,Say 16, ss. 1867-1868.

GKBLGN, M. Tayyip (1957), Rumeli'de Yrkler, Tatarlar ve Evld- Ftihn,..E.Fak. Yaynlar., stanbul.

GUBOLU, Mihail (1987), Gagavuzlarn "Trke" Dili, Edebiyat ve Tarihi Hak-knda Aratrmalar, stanbul

GUBOLU, Mihail (1981), Romen Ulusunun Eski Trk Kavimleri le likileriHakknda, Ankara.

HORATA, Osman, (2003), Kuzey ve Bat Trklnn Kesime NoktasndaKk Bir Trk Topluluu; Romanya Trkleri, (Editr: Erhan Trbedar),Balkan Trkleri: Balkanlarda Trk Varl , Balkan Aratrmalar Dizisi, Asam

Yaynevi, Ankara, ss.151-167.HORATA, Osman, (1997), Romanya Trkleri, Yeni Trkiye, Trk Dnyas

zel Says II, yl:3,say: l6 (Mays-Haziran) 1997, ss. l859-1866.

BRAM, Nurettin, (1995), Dobrucadaki Mslman Topluluun Manevi Ha-yatndan Sayfalar, (ev., Belghiuzar Cartali Bulga, Namk Kemal Yldz),Constanta (Kstence) 1999, s.27-31; ayn. mkl., Yeni Trkiye, Yl 1995, Say3, s. 388-400

BRAM, Nurettin, "Romanya Trkleri,http://www.balkanturkleri.org.tr/balkansentezi/index_dosyalar/ibramnuredin.htm

KERMOLU, Mustafa (2003), Romanya, T.C Babakanlk Trk birlii veKalknma daresi Bakanl Yay., Ankara.

KOAK, nan (2005), Romanya lke Raporu, KOSGEB Kk ve Orta lekliSanayi Gelitirme ve Destekleme daresi Bakanl, Ankara.

KOU, Read Ekrem (1934), Osmanl Muahedeleri ve Kapitlasyonlar 1300-

1920 ve Lozn Muahedesi 24 Temmuz 1923.KURAT, Akdes Nimet (1992), IV-XVIII. Yzyllarda Karadeniz Kuzeyindeki Trk

Kavimleri ve Devletleri, Ankara.


27/31


27

KUT, ule (2005), Balkanlarda Kimlik ve Egemenlik, Bilgi Yaynlar, stanbul.LEE, Stephen J. (2003), Aspects of European History 1789-1980, London and

New-York.LTEM, mer ve Dierleri, (2003), Balkan Trkleri, Balkan Aratrmalar Dizisi,

Asam Yaynlar, Ankara.MEMET, Yakup (1976), PrezenteMusulmanen Romana.

Nastase: NATO, Romanya Tarihinde Yeni Bir Sayfa, Southeast European Times,12.01.2004,http://www.setimes.com/ooooon/setimes/xhtml7tr/feautures/setimes/newsbriefs/2004/01/040112-WM-013.

NAYIR, Yaar Nabi, (1999), Balkanlar ve Trklk, stanbul Varlk Yaynevi,stanbul.

NEMOANU VE RACA (1995), "Concise History of the Romanian People"From "History of the United Romanian Society", ss. 21-25.

NAL, Mehmet Naci (1994), Romanya Trklerine Bak, Trk Dnyas Ara-trmalar, ss.181-185.

ZDA, Muzaffer, (2001), Trkiye ve Trk Dnyas Jeopolitii zerine, AvrasyaStratejik Aratrmalar Merkezi Yaynlar, Ankara.

ZEY, Ramazan, (1997), Dnya Platformunda Trk Dnyas, z Eitim Yaynla-

r, stanbul.ZGR, Nurcan,(1997), Berlin Antlamasndan Gnmze Balkanlar, Rumeli

Vakf Kltr Yaynlar, stanbul.ZTRK, Osman Metin,(2001) Trk D Politikasnda Balkanlar, (der.)

mer E. Ltem, Birgl Demirta Cokun, Balkan Diplomasisi, AnkaraASAM Yaynlar.

SOYSAL, smail (1983), Trkiyenin Siyasi Andlamalar, Cilt 1, Ankara TrkTarih Kurumu Yaynlar.

STNCUGEL Robert ve BLAA, Liliana Monica (2005), Crimean Tatarsin Romania, Dobrogea n Secolele VII-XIX. Evoluie istoric, Bucharest.

THOMSON, David (1990), European Since Napoleon, Penguin Books, London.TSMANEANU, Vladimir (2003) , Stalinism for All Seasons: A Political History of

Romanian Communism (Societies and Culture in East-Central Europe), Universityof California Press; 1 edition (October 15).

TOGAN, Zeki Velidi (1912), Trk ve Tatar Tarihi, KazanTOGAN, Zeki Velidi(1977), Trkln Mukadderat zerine, stanbulTOGAN, Zeki Velidi (1970), Umumi Trk Tarihine Giri,stanbul. TOLUNER, Sevin, (2000),Milletleraras Hukuk Asndan Trkiyenin Baz D

Politika Sorunlar 1. Bask, Beta Yaynlar, stanbul.TURAN, mer, (2003), Balkan Trkleri: Balkan Aratrmalar Dizisi, Asam Yay-

nevi, Ankara.TRBEDAR, Erhan, (2003), Balkan Trkleri: Balkanlarda Trk Varl Balkan

Aratrmalar Dizisi, Asam Yaynevi, Ankara.UAROL, Rifat (2000), Siyasi Tarih (1789-1999),stanbul.

UZUNARILI, smail Hakk (1996) , Ciltli Osmanl Tarihi, I-IX Cilt, TTKYaynlar, Ankara.

LKSAL, Mstecip, (1987), Dobruca ve Trkler, TKAE Yaynlar, Ankara.


28/31


28

LKSAL, Mstecip (1971), air ve retmen Memed Niyazi (lmnn40. Yl), Emel, Say:67, Kasm-Aralk 1971, ss.1-8.

LKSAL, Mstecip (1972), Balkan Yarmadasndaki Trkler, Emel, Say 72,Eyll-Ekim, ss.1-6.

YERASMOS, Stefanes, (1995),Milliyetler ve Snrlar, (ev., irin Tekeli), letiimYaynlar, stanbul.

YETKN, Murat, (1992),Ate Hattnda Aktif Politika, Alem Yaynclk, stanbul.Demography, The Center for South East European Studies,

http://www.csees.net/?page=country_section&country_id=6&sec=6Romanian History, http://www.rotravel.com/romania/history/index.phpRomanya Trk Edebiyat,http://romanyaturkleri.tripod.com/edebiyatlari.htm

www.foreign.policy.org.tr/tur/makale/.htmhttp://romanyaturkleri.tripod.com/yerlesimyerleri.htm

www.humanrights.coe.int/prothr/pdfs/ProtHR_TR.pdfhttp://www.yesevi.org/tdbm/romanya.html

www.mfa.gov.tr/turkce/grupc/cb/2000/02/29022000.htmhttp://www.balkanturkleri.org.tr/balkansentezi/index_dosyalar/

www.hurgokbayrak.com/yeni_sayfahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Nikolay_%C3%87avu%C5%9Feskuhttp://www.dallog.com/gtt/gtt6.htmhttp://www.guv.rohttp://www.mae.ro

www.dtm.gov.trwww.org.trwww.igeme.gov.trhttp://www.egeliihracatcilar.com/Images/Menu1-Page//UlkeRaporu-

Romanya-DTM-2006_00001243.docwww.ici.rowww.roembtr.org

www.romturkonline.comwww.thedora.comwww.tpb.traderom.rowww.abm-istanbul.orgwww.countryreports.orghttp://www.turkislambirligi.org/s2/necati_ozfatura.phphttp://www.aboutromania.com/geography.htmlhttp://www.geo-strategies.com/romania/geography.htmhttp://www.bilimarastirmavakfi.org/Turkiye_ve_Balkanlar/Turkiye_ve_Balkan

lar_05.htmlinternational helsinki federation for human rights,(1997), annual report 1997,international helsinki federation for human right, (1998), annual report 1998.


29/31


29

EKLER ATATRK DNEMNDE TRKYE LE BALKAN LKELERARASINDAMZALANAN BALICA ANLAMALAR (1923-1938)

1928 Trkiye Romanya ticari mods vivendi1929 Trkiye Romanya ikamet ticaret seyr-i sefain anlamas1933 Trkiye Romanya dostluk saldrmazlk hakemlik ve uzlama anlamas

1933 Trkiye Romanya ticaret szlemesi1935 Trkiye Romanya ticaret ve kliring szlemesi1935 Trkiye Romanya Yugoslavya ve Yunanistan PTT idareleri arasnda

posta ve telekomnikasyon alannda birlikte alma iin zel uzlama1936 Trkiye ekoslovakya Romanya Yugoslavya Yunanistan PTT servis-

leri arasnda ibirlii iin zel dzenleme1936 Trkiye ile Romanya arasnda Dobrucadaki Trklerin gn dzen-

leyen anlama1938 Trkiye Romanya ticaret ve tediye anlamas.


30/31


30

ekil 1: http://romanyaturkleri.tripod.com/yerlesimyerleri.htm


31/31


31

ekil 2: http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Ro-map.png

giray saynur bozkurt gecmisten gunumuze romanyada turk varligi

Documents