De

ze

do

ce

nte

nh

an

dle

idin

g i

s g

em

aa

kt i

n o

pd

rach

t v

an

Stic

htin

g N

ed

erl

an

d M

ari

tie

m L

an

d

groep

7/8

Docentenhandleiding

ww

w.g

av

eh

av

en

.nl

Docentenhandleiding

Inhoudsopgave

Inleiding 3

Deel A: Algemeen 41 Inleiding 42 Doelstellingen 43 Doelgroep 44 Opzet 45 Inzet 5 a Doorgaande leerlijn 5 b Projectdagen 5 c Kerndoelen 5 d Inzet binnen en buiten de klas 5

Deel B: Groep 7 en 8 61 Lesmateriaal 62 Opzet 63 Materialen 64 Lesbeschrijvingen Les 1 - Barst maar los! 7 Les 2 - Ontdek en onderzoek 7 Les 3 - Ontwerp en maak 7 Les 4 - Laat maar zien! 8

Bijlage1 Voorbeeld mindmap 9

2

groep

7/8

Docentenhandleiding

Gave Haven brengt de maritieme wereld dichterbij.

Het lesmateriaal van Gave Haven neemt de leerlingen mee op ontdekkingstocht Een ontdekkingstocht door de maritieme wereld Gave Haven laat leerlingen uit groep 5 tot en met 8 kennis maken met elf maritieme sectoren en diverse interessante maritieme beroepen Het lesmateriaal laat leerlingen zelf ontdekken, voelen en ervaren hoe veelzijdig en boeiend de maritieme wereld is! Aan de hand van een maritiem ontdekboek en leskaarten met uitdagende, praktische opdrachten ontdekken leerlingen de maritieme wereld Met Gave Haven kunt u leerlingen enthousiast maken voor de maritieme wereld en ze laten ervaren hoe interessant en afwisselend een beroep in de maritieme sector kan zijn

In groep 7-8 maken de leerlingen kennis met spe-cifieke beroepen binnen de verschillende sectoren. Binnen elke sector staat één beroep centraal

Het materiaal biedt volop mogelijkheden om de leer-

lingen gedifferentieerd te laten werken De handlei-ding die voor u ligt, geeft u hiervoor alle informatie en tips

Op de website www gavehaven nl vindt u achter-grondinformatie over de elf sectoren, beeldmateriaal en relevante links, bijvoorbeeld educatieve websites of sites die gerelateerd zijn aan de sectoren Ook een kort filmpje van Gave Haven is op de site te vinden Deze film is geschikt als klassikale introductie en kan daarnaast op individueel niveau ingezet worden

In een aantal regio’s kan in combinatie met het lesmateriaal Gave Haven een projectdag in een maritieme omgeving worden georganiseerd Daar-mee heeft u met Gave Haven een uitdagend en com-pleet pakket rondom de maritieme wereld Het lesmateriaal is zo ontwikkeld dat het aansluit bij de kerndoelen Per twee jaargroepen zijn vier les-sen van 30 tot 45 minuten nodig om leerlingen op een leuke manier de maritieme wereld zelf te laten ontdekken

groep

7/8

Colofon:

Gave Haven is ontwikkeld door de CED-groep in opdracht van Stichting Nederland Maritiem Land en is tot stand gekomen dankzij ondersteuning van het Platform Bèta Techniek en de elf maritieme sectoren

Gave Haven is mogelijk gemaakt door:

Stichting Nederland Maritiem LandPort of RotterdamEducatief informatiecentrum (EIC)Amsterdam Ports Association (AmPorts)KVNRVereniging van WaterbouwersScheepsbouw NederlandKoninklijke MarineProductschap VisHISWABinnenvaartIRO (Olie en gas)

Samenstelling:

Astrid KraalColette MathijssenSaskia KlompsAnica Schilperoord (Hazel Educatief Advies)Hein van den Bemt

Vormgeving:

Xavier Troost (Pixel:ID)

Datum: december 2009

3

Deel A: Algemeen

1 Inleiding

In het lesmateriaal van Gave Haven maken de leer-lingen kennis met alle sectoren van de maritieme wereld Het lesmateriaal voor leerlingen bestaat uit een maritiem ontdekboek, leskaarten en een web-site In deze handleiding wordt beschreven hoe u de materialen in de klas kunt inzetten

2 Doelstellingen

Hoofddoelstellingen van Gave Haven zijn:• Leerlingen raken geënthousiasmeerd voor de maritieme wereld • Leerlingen kennen een aantal kenmerkende beroepen in de maritieme sectoren • Leerlingen weten dat de haven een centrale rol vervult in de maritieme wereld • Leerkrachten weten dat de maritieme sectoren interessante toekomstige werkgevers voor leerlingen zijn en kunnen hun enthousiasme hierover overbrengen op leerlingen

Subdoelstellingen zijn:• Leerlingen raken geënthousiasmeerd voor techniek • Leerlingen presteren beter op het gebied van taal, techniek en samenwerkend leren

3 Doelgroep

Gave Haven is ontwikkeld voor groep 5 tot en met 8 van het basisonderwijs

4 Opzet

Gave Haven bestaat uit lesmateriaal met bijbehoren-de opdrachten voor de leerlingen en handleidingen voor de leerkracht Het lesmateriaal is voor twee niveaus Elk niveau is bedoeld voor leerlingen van twee jaargroepen: groep 5 en 6 en groep 7 en 8

In de lessen van Gave Haven worden de leerlingen aangezet tot zelfontdekkend leren in kleine groepen Daarbij doorlopen ze de volgende fasen:

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

In de fase Barst maar los! wordt het onderwerp van de les op een speelse manier geïntroduceerd zodat de nieuwsgierigheid en het enthousiasme van de leerlingen worden geprikkeld

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

In deze fase doen de leerlingen onderzoek Er komen teksten aan bod over het betreffende onderwerp De opdrachten in deze fase vormen een voorbereiding op het ontwerpen en ontwikkelen van een product

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

In de Ontwerp en maak-fase maken de leerlingen op basis van de onderzoeksresultaten een ontwerp Het ontwerp wordt uitgewerkt tot een concreet (deel)product

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Als de leerlingen een concreet product ontwikkeld hebben, presenteren ze dat in deze fase De pro-ducten en de hele les worden ook geëvalueerd in deze fase

4

5 Inzet

5a Doorgaande leerlijnIn de lessen voor de verschillende groepen zit een doorgaande leerlijn In elke twee jaargroepen ligt de nadruk op een ander onderwerp:Voor groep 7 en 8 is dat: Werken in de maritieme sectoren

5b ProjectdagenHet materiaal voor de verschillende groepen is los in te zetten In sommige regio’s, waaronder de Amsterdamse en Rotterdamse havenregio’s, is het mogelijk om aanvullend aan het lesmateriaal met de klas deel te nemen aan een projectdag Tijdens deze projectdag gaat de klas op bezoek in een maritieme omgeving De projectdagen worden ge-organiseerd door regionale instanties, zoals het Educatief Informatie Centrum (EIC) in Rotterdam en AmPorts in Amsterdam Het is per regio ver-schillend voor welke groepen zo’n projectdag wordt aangeboden Ook de projectdag zelf wordt per regio anders ingevuld In voorgaande jaren hebben leerlingen in de regio Rotterdam tijdens de projectdag onder andere een bezoek gebracht aan het maritiem museum en aan een interactieve tentoonstelling in het EIC, een rondvaart ge-maakt en deelgenomen aan een puzzelrit door het havengebied In de regio Amsterdam hebben de leerlingen een bezoek gebracht aan de haven Op locatie hebben zij een tentoonstelling bezocht over havens, ladingbehandeling, schepen en goederen-soorten Daarna zijn ze per boot en bus de haven ingegaan en kregen ze uitleg over wat er onderweg te zien was Op de website www gavehaven nl staan contact-gegevens voor dergelijke projectdagen

5c KerndoelenBinnen Gave Haven wordt gewerkt aan kerndoelen van Nederlands, Oriëntatie op jezelf en de wereld en Kunstzinnige oriëntatie. Voor groep 7 en 8 zijn dat de volgende kerndoelen:• 2; De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren.• 4; De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema’s, tabellen en digitale bronnen • 39; De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu

• 45; De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren • 47; De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing • 53; De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis • 55; De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.

5d Inzet binnen en buiten de klasWanneer u met Gave Haven werkt, kunt u de lessen over havens in de door u gebruikte methode voor wereldoriëntatie laten vervallen.Het materiaal van Gave Haven kan ook worden inge-zet als verrijkingsstof, bijvoorbeeld in de naschoolse opvang

5

Deel B: Groep 7 en 8

Het lesmateriaal voor leerlingen van groep 7 en 8 is gericht op beroepen in de maritieme sector en bestaat uit een maritiem ontdekboek, leskaarten en een website

1. Lesmateriaal

Het maritiem ontdekboekDe functie van het maritiem ontdekboek is het enthousiasmeren van leerlingen voor de verschil-lende maritieme beroepen en de maritieme wereld In het maritiem ontdekboek voor groep 7 en 8 wor-den de leerlingen geïnformeerd over de maritieme sectoren Iedere sector heeft een eigen pagina in het boek Het is de bedoeling dat het maritiem ontdek-boek ook door de leerlingen mee naar huis genomen wordt als naslagwerk

LeskaartenDe leerlingen werken in groepjes met de leskaarten van Gave Haven Bij elke maritieme sector staat één beroep uit die sector centraal Voor elke sector is er een leskaart waarop leerlingen opdrachten rondom het bijbehorende beroep doen

De websiteOp de website www gavehaven nl staan aanvullen-de onderdelen van het lespakket Gave Haven Dit betreft teksten met achtergrondinformatie over de maritieme beroepen en sectoren, beeldmateriaal en relevante links naar andere educatieve websites en sites die gerelateerd zijn aan de sectoren Verder is op de website de film van Gave Haven te vinden. Op de website is een Contact-button opgenomen Via deze link kunt u tips en suggesties over het lesma-teriaal versturen Bijvoorbeeld alternatieve werkvor-men, leuke website tips en foto’s van het project in uw klas

2. Opzet

Gave Haven voor groep 7 en 8 bestaat uit vier lesfa-sen Elke fase kost ongeveer een lesuur Het betreft de volgende fasen:

3. Materialen

Benodigde materialen voor Ontdek en onderzoek:• Computer(s) met toegang tot internet• Printer(s) om foto’s te printen• Maritieme tijdschriften, bijvoorbeeld: Maritiem Nederland, Neptunus

Benodigde materialen voor Ontwerp en maak:• Teken- en knutselmaterialen: stiften, kleurpotloden, verf, kwasten, scharen, lijm, nietmachines, papier, karton, • Lappen stof, naald en draad, oude kleding (overhemden, jasjes, petten, helmen, riemen, ) (optie A)• Grote vellen papier (optie A en B)• 66 kaarten van 10x7 cm (optie C)

6

Fase Beschrijving Ingezet in: Tijd:

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Introductie van de lessenserie

Onderzoek doen, informatie zoeken

Op basis van de onderzoeks-resultaten een ontwerp maken en uitwerken tot een product

Presenteren en toelichten van de producten, uitwisselen, evalueren

Les 1

Les 2

Les 3

Les 4

30’

45’

45’

45’

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

4. Lesbeschrijvingen

Les 1 (klassikaal, individueel)

1. Laat eventueel de film van Gave Haven zien Deze is te vinden op www gavehaven nl 2 Deel de maritieme ontdekboeken uit Laat de leerlingen bladeren in het boek Geef ze de gelegenheid om stukken in het boek te lezen, puzzels te maken en vragen te beantwoorden Geef ook de opdracht om de beroepentest te doen Op elke bladzijde van het ontdekboek staat één vraag van de test Bespreek de resultaten 3 Leg aan de leerlingen uit dat in het maritiem ontdekboek elf maritieme sectoren staan Bij elke sector hoort een beroep Vertel de leerlingen dat zij een beroep gaan kiezen Vanaf nu werken ze in groepjes 4 Verdeel de leerlingen in elf groepen (dit zullen groepjes van twee tot drie leerlingen worden, afhankelijk van de groepsgrootte van uw klas) De elf maritieme beroepen worden verdeeld over de groepjes Zorg ervoor dat alle beroepen vertegenwoordigd zijn U kunt de leerlingen zelf indelen in groepjes en een beroep toekennen, of u kunt de leerlingen laten kiezen U kunt de indeling ook aan het toeval overlaten, bijvoorbeeld door de leerlingen briefjes te laten trekken waarop de beroepen geschreven staan

Het betreft de volgende beroepen en sectoren:

Beroep Maritieme sector1 Jachtbouwer Watersportindustrie2 Maritieme servicemonteur Toeleveranciers3 Baggermeester Waterbouw4 Procesoperator offshore Offshore5 Scheepsontwerper Scheepsbouw6 Kapitein Zeevaart7 Medewerker Koninklijke Marine Marine8 Zeevisser Visserij9 Binnenvaartschipper Binnenvaart10 Loods Maritieme dienstverlening11 Stuwadoor Haven

5 Elk beroep heeft een eigen leskaart Deel de betreffende leskaarten aan de leerlingen uit 6 Laat de leerlingen de bladzijde voor hun beroep in het maritiem ontdekboek lezen

les 2 (groepjes)

1 De leerlingen werken in groepjes De leerlingen van elk groepje zoeken informatie over hun beroep en de sector waarbij dit beroep hoort Ze zoeken gerichte informatie aan de hand van de vragen die op de leskaart zijn opgenomen Ze gebruiken hiervoor allerlei informatiebronnen, zoals het internet en tijdschriften Op de website www gavehaven nl zijn links opgenomen naar relevante websites Hier zijn ook teksten met daarin achtergrondinformatie over de beroepen en maritieme sectoren te vinden 2 Laat de leerlingen de gevonden informatie ordenen Uit alle gevonden teksten en foto’s zoeken zij de informatie die ze nodig hebben om de opdrachten in les 3 en 4 uit te kunnen voeren Laat de leerlingen de gevonden informatie op een handige manier bewaren 3 Antwoorden op de vragen uit de fase Ontdek en onderzoek zijn te vinden op de website http://antwoorden gavehaven nl

les 3 (groepjes)

1 De leerlingen maken één van de volgende op-drachten: A, B of C Let op: u kiest in principe één werkvorm uit voor de hele klas. Dus als u kiest voor werkvorm B, het maken van een mindmap, dan maakt elk groepje een mindmap rondom het toegewezen beroep. Werkvorm A en C hoeven dan dus níet te worden uitgevoerd. A Het maken van een voorwerp of poster bij het beroep Beschrijving: De leerlingen zoeken uit welk voorwerp kenmerkend is voor hun beroep en maken dit Hierbij valt te denken aan kleding, petten/helmen, gereedschappen, instrumenten, … In plaats hiervan kan ook een poster worden gemaakt waarop de leerlingen laten zien wat het beroep inhoudt Op de poster maken ze een combinatie van tekst en beeld B Het maken van een mindmap Beschrijving: Een mindmap is een soort woordenweb, maar dan veel groter In het midden staat een centraal begrip (het maritieme beroep) Daaromheen komen de associaties van de leerlingen Dit zijn zo

7

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

mogelijk tekeningetjes of plaatjes, aangevuld met woorden, stukjes tekst en kreten De leerlingen tekenen, plakken en schrijven deze om het begrip heen Voorbeelden van mindmaps zijn te vinden in bijlage 1 C Het maken van kaarten voor een kaarten- carrousel Beschrijving: Bij een kaartencarrousel ligt een aantal kaarten op tafel waarop zo mogelijk een beeld (tekening, foto) staat of anders een woord of zin (kreet, eigenschap, kenmerk) In dit geval hebben de kaarten betrekking op de maritieme beroepen De leerlingen maken de kaarten zelf Alle leerlingen in de klas doen dezelfde opdracht, ieder groepje voor zijn eigen maritieme beroep 2 De leerlingen gaan in de groepjes ofwel het voorwerp/de poster, ofwel de mindmap, ofwel de kaarten maken Deel daarvoor de betreffende materialen uit 3 Daarnaast schrijven de leerlingen een kort stukje over hun beroep en de maritieme sector waartoe dit beroep behoort In dat stukje geven ze antwoord op de zes vragen bij Ontdek en onderzoek Deze informatie presenteren ze in de volgende les Ze maken hiervoor gebruik van de informatie die ze in les 2 hebben gevonden

les 4 (klassikaal)

1 De leerlingen tonen de informatie die ze hebben gevonden op de manier die hoort bij de opdracht uit de vorige les: toelichten van het voorwerp/de poster, toelichten van de mindmap of het spelen van de kaartencarrousel (zie uitleg hieronder) Daarbij geven de leerlingen ook informatie over hun beroep en de maritieme sector in de vorm van een presentatie, waarbij ze antwoord geven op de zes vragen die gesteld zijn bij Ontdek en onderzoek De antwoorden op deze vragen zijn voor de leerkrachten te vinden op http://antwoorden gavehaven nl

Presentatie van de voorwerpen en posters:Organisatie: Laat de leerlingen per groepje het be-roep presenteren Eén leerling van het groepje houdt het voorwerp of de poster vast, duidelijk zichtbaar voor de ander leerlingen Een andere leerling van het groepje geeft informatie over het beroep, de

bijbehorende maritieme sector en het voorwerp of de poster Elk groepje heeft daarvoor ongeveer drie minuten Wanneer niet alle antwoorden op de vragen van Ontdek en onderzoek aan bod zijn gekomen, vraagt u daar zelf naar De leerlingen kunnen deze informa-tie dan alsnog geven

Presentatie van de mindmap:Organisatie: Laat de mindmaps per groepje presen-teren aan de rest van de klas Elk groepje krijgt daar-voor drie minuten Binnen het groepje wordt bepaald welke leerling de mindmap gaat presenteren De andere leerlingen van het groepje ondersteunen de spreker Geef een spreker na twee minuten het sein dat hij nog één minuut heeft Deze leerling rondt zijn verhaal dan af U nodigt daarop een leerling van een ander groepje uit om de mindmap van zijn groepje toe te lichten Wanneer niet alle antwoorden op de vragen van Ontdek en onderzoek aan bod zijn gekomen, vraagt u daar zelf naar De leerlingen kunnen deze informa-tie dan alsnog geven

Spelen van de kaartencarrousel:Organisatie: Bij de werkvorm kaartencarrousel wor-den alle gemaakte kaarten voor iedereen duidelijk zichtbaar neergelegd, bijvoorbeeld op een grote tafel Vervolgens kiezen alle leerlingen tegelijkertijd een kaart uit Ze kiezen een kaart die ze mooi vinden en die past bij het maritieme beroep of de maritieme sector van hun leskaart Het hoeft geen kaart te zijn die ze zelf hebben gemaakt Zoek zelf ook een kaart uit en begin Zeg waarom u de kaart hebt gekozen, wat u mooi vindt aan de kaart en bij welk maritiem beroep of welke maritieme sector het past en waar-om Geef dan de beurt aan een leerling, en daarna aan de volgende, totdat alle leerlingen aan bod ge-komen zijn Daarna kan nog een ronde gespeeld worden, met de kaarten die nog op tafel liggen Wanneer niet alle antwoorden op de vragen van Ontdek en onderzoek aan bod zijn gekomen, vraagt u daar zelf naar De leerlingen kunnen deze informa-tie dan alsnog geven

2 Evalueer de les met de leerlingen door vragen te stellen als: - Kon je gemakkelijk informatie vinden? - Heb je de antwoorden op alle vragen gevonden? - Hoe verliep het samenwerken in jullie groepje? - Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd? - Welk beroep lijkt jou leuk? Waarom? - …

8

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Bijlage 1: Voorbeelden mindmap

9