De

ze

do

ce

nte

nh

an

dle

idin

g i

s g

em

aa

kt i

n o

pd

rach

t v

an

Stic

htin

g N

ed

erl

an

d M

ari

tie

m L

an

d

groep

5/6

Docentenhandleiding

ww

w.g

av

eh

av

en

.nl

Docentenhandleiding

Inhoudsopgave

groep

5/6

Inleiding 3

Deel A: Algemeen 41 Inleiding 42 Doelstellingen 43 Doelgroep 44 Opzet 45 Inzet 5 a Doorgaande leerlijn 5 b Projectdagen 5 c Kerndoelen 5 d Inzet binnen en buiten de klas 5

Deel B: Groep 5 en 6 61 Lesmateriaal 62 Opzet 63 Benodigde materialen 64 Lesbeschrijvingen 7 a Les 1 - Barst maar los! 7 b Les 2 - Ontdek en onderzoek 7 c Les 3 - Ontwerp en maak 8 d Les 4 - Laat maar zien! 9

Bijlage1 Schema leeropbrengst en samenwerking per sector 10

2

Docentenhandleiding

Gave Haven brengt de maritieme wereld dichterbij.

groep

5/6Het lesmateriaal van Gave Haven neemt de leerling-en mee op ontdekkingstocht Een ontdekkingstocht door de maritieme wereld Gave Haven laat leerlingen uit groep 5 tot en met 8 kennis maken met elf maritieme sectoren en diverse interessante maritieme beroepen Het lesmateriaal laat leerlingen zelf ontdekken, voelen en ervaren hoe veelzijdig en boeiend de maritieme wereld is!

Aan de hand van een maritiem ontdekboek en les-kaarten met uitdagende, praktische opdrachten ont-dekken de leerlingen de maritieme wereld Met Gave Haven kunt u leerlingen enthousiast maken voor de maritieme wereld en ze laten ervaren hoe interessant en afwisselend een beroep in de maritieme sector kan zijn

In groep 5-6 staat de maritieme wereld in relatie tot de haven centraal Om de functie van een haven helder te krijgen, komen begrippen als logistiek, distribu-tie, voorland en achterland aan bod De haven is het uitgangspunt van waaruit de kinderen de maritieme sectoren ontdekken

Het materiaal biedt volop mogelijkheden om de leer-lingen gedifferentieerd te laten werken De handlei-ding die voor u ligt, geeft u hiervoor alle informatie en tips

Op de website www gavehaven nl vindt u achter-grondinformatie over de elf sectoren, beeldmateriaal en relevante links, bijvoorbeeld educatieve websites of sites die gerelateerd zijn aan de sectoren Ook een kort filmpje van Gave Haven is op de site vinden. Deze film is geschikt als klassikale introductie en kan daarnaast op individueel niveau ingezet worden

In een aantal regio’s kan in combinatie met het lesma-teriaal Gave Haven een projectdag in een maritieme omgeving worden georganiseerd Daarmee heeft u met Gave Haven een uitdagend en compleet pakket rondom de maritieme wereld Het lesmateriaal is zo ontwikkeld dat het aansluit bij de kerndoelen Per twee jaargroepen zijn vier lessen van 30 tot 60 minuten nodig om leerlingen op een leuke manier de maritieme wereld zelf te laten ont-dekken

3

Colofon:

Gave Haven is ontwikkeld door de CED-groep in opdracht van Stichting Nederland Maritiem Land en is tot stand gekomen dankzij ondersteuning van het Platform Bèta Techniek en de elf maritieme sectoren

Gave Haven is mogelijk gemaakt door:

Stichting Nederland Maritiem LandPort of RotterdamEducatief informatiecentrum (EIC)Amsterdam Ports Association (AmPorts)KVNRVereniging van WaterbouwersScheepsbouw NederlandKoninklijke MarineProductschap VisHISWABinnenvaartIRO (Olie en gas)

Samenstelling:

Saskia KlompsAnica Schilperoord (Hazel Educatief Advies)Hein van den Bemt

Vormgeving:

Xavier Troost (Pixel:ID)

Datum: december 2009

Deel A: Algemeen

1 Inleiding

In het lesmateriaal van Gave Haven maken de leer-lingen kennis met alle sectoren van de maritieme we-reld Het lesmateriaal voor leerlingen bestaat uit een maritiem ontdekboek, leskaarten en een website In deze handleiding wordt beschreven hoe u de materi-alen in de klas kunt inzetten

2 Doelstellingen

Hoofddoelstellingen van Gave Haven zijn:• Leerlingen raken geënthousiasmeerd voor de maritieme wereld • Leerlingen kennen een aantal kenmerkende beroepen in de maritieme sectoren • Leerlingen weten dat de haven een centrale rol vervult in de maritieme wereld • Leerkrachten weten dat de maritieme sectoren interessante toekomstige werkgevers voor leerlingen zijn en kunnen hun enthousiasme hierover overbrengen op leerlingen

Subdoelstellingen zijn:• Leerlingen raken geënthousiasmeerd voor techniek • Leerlingen presteren beter op het gebied van taal, techniek en samenwerkend leren

3 Doelgroep

Gave Haven is ontwikkeld voor groep 5 tot en met 8 van het basisonderwijs

4 Opzet

Gave Haven bestaat uit lesmateriaal met bijbehoren-de opdrachten voor de leerlingen en handleidingen voor de leerkracht Het lesmateriaal is voor twee niveaus Elk niveau is bedoeld voor leerlingen van twee jaargroepen: groep 5 en 6 en groep 7 en 8

In de lessen van Gave Haven worden de leerlingen aangezet tot zelfontdekkend leren in kleine groepen Daarbij doorlopen ze de volgende fasen:

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

In de fase Barst maar los! wordt het onderwerp van de les op een speelse manier geïntroduceerd zodat de nieuwsgierigheid en het enthousiasme van de leerlingen worden geprikkeld

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

In deze fase doen de leerlingen onderzoek Er komen teksten aan bod over het betreffende onderwerp De opdrachten in deze fase vormen een voorbereiding op het ontwerpen en ontwikkelen van een product

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

In de Ontwerp en maak-fase maken de leerlingen op basis van de onderzoeksresultaten een ontwerp Het ontwerp wordt uitgewerkt tot een concreet (deel) product

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Als de leerlingen een concreet product ontwikkeld hebben, presenteren ze dat in deze fase De pro- ducten en de hele les worden ook geëvalueerd in deze fase

4

5 Inzet

5a Doorgaande leerlijnIn de lessen voor de verschillende groepen zit een doorgaande leerlijn In elke twee jaargroepen ligt de nadruk op een ander onderwerp Voor groep 5 en 6 is dat: De maritieme wereld in relatie tot de haven

5b ProjectdagenHet materiaal voor de verschillende groepen is los in te zetten In sommige regio’s, waaronder de Amsterdamse en Rotterdamse havenregio’s, is het mogelijk om aanvullend aan het lesmateriaal met de klas deel te nemen aan een projectdag Tijdens deze projectdag gaat de klas op bezoek in een maritieme omgeving De projectdagen worden georganiseerd door regionale instanties, zoals het EIC in Rotterdam en AmPorts in Amsterdam Het is per regio verschillend voor welke groepen zo’n projectdag wordt aangeboden. Ook de projectdag zelf wordt per regio anders ingevuld. In voorgaande jaren hebben leerlingen in de regio Rotterdam tijdens de projectdag onder andere een bezoek gebracht aan het maritiem museum en aan een interactieve tentoonstelling in het EIC, een rondvaart gemaakt en deelgenomen aan een puzzelrit door het havengebied In de regio Amsterdam hebben de leerlingen een bezoek gebracht aan de haven Op locatie hebben zij een tentoonstelling bezocht over havens, ladingbehandeling, schepen en goederensoorten Daarna zijn ze per boot en bus de haven ingegaan en kregen ze uitleg over wat er onderweg te zien was Op de website www gavehaven nl staan contact- gegevens voor dergelijke projectdagen

5c KerndoelenBinnen Gave Haven wordt gewerkt aan kerndoelen van Nederlands, Oriëntatie op jezelf en de wereld en Kunstzinnige oriëntatie. Voor groep 5 en 6 zijn dat de volgende kerndoelen:• 2; De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren.• 4; De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema’s, tabellen en digitale bronnen • 39; De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu • 45; De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren

• 47; De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing • 53; De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis • 55; De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.

5d Inzet binnen en buiten de klasWanneer u met Gave Haven werkt, kunt u de lessen over havens in de door u gebruikte methode voor wereldoriëntatie laten vervallen.Het materiaal van Gave Haven kan ook worden ingezet als verrijkingsstof, bijvoorbeeld in de na-schoolse opvang

5

Deel B: Groep 5 en 6

Het lesmateriaal voor leerlingen van groep 5 en 6 is gericht op de maritieme wereld in relatie tot de haven Het lesmateriaal bestaat uit een maritiem ontdekboek, leskaarten en een website

1. Lesmateriaal

Het maritiem ontdekboekDit lesboekje is bedoeld om kinderen enthousiast te maken voor de maritieme wereld en ze spelender-wijs vertrouwd te maken met enkele basisbegrippen Deze basisbegrippen hebben de kinderen nodig om de informatie rondom de haven en de maritieme sec-toren te kunnen begrijpen Daarnaast zullen de kinde-ren in het boekje ontdekken dat de maritieme wereld uit elf sectoren bestaat Iedere sector heeft een eigen pagina in het boek Het is de bedoeling dat het ma-ritiem ontdekboek ook door de leerlingen mee naar huis genomen wordt als naslagwerk

LeskaartenDe leerlingen werken in groepjes met de leskaarten van Gave Haven Voor elke sector is er een leskaart Via de opdrachten op de leskaarten ontdekken de kinderen meer over de elf sectoren Het overkoepe-lende thema voor groep 5-6 is de haven De kinderen zullen uiteindelijk met elkaar een havengebied in 3D nabouwen Elke leskaart geeft instructie voor het ont-werp en de bouw van een bepaald onderdeel van dit havengebied

De websiteOp de website www gavehaven nl staan aanvullende onderdelen van het lespakket Gave Haven Dit betreft teksten met achtergrondinformatie over de maritieme sectoren, beeldmateriaal en relevante links naar on-der andere educatieve websites en sites die gerela-teerd zijn aan de sectoren Verder is op de website de film van Gave Haven te vinden. Op de website is een Contact-button opgenomen Via deze link kunt u tips en suggesties over het lesmateriaal versturen Bijvoorbeeld alternatieve werkvormen, leuke website tips en foto’s van het project in uw klas

2. OpzetGave Haven voor groep 5 en 6 bestaat uit vier lesfa-sen Elke fase kost ongeveer een lesuur Het betreft de volgende fasen:

3. Benodigde materialen

Benodigde materialen voor Ontdek en onderzoek:• Computer(s) met toegang tot internet• Printer(s) om foto’s te printen• Maritieme tijdschriften, bijvoorbeeld: Maritiem Nederland, Neptunus

Benodigde materialen voor Ontwerp en maak:• Zogenaamd kosteloos materiaal om mee te knutselen zoals blauwe vuilniszakken, aluminium- folie, lege theedoosjes, wc-rolletjes, satéprikkers, gekleurd papier, lucifers, flessendoppen, rietjes, touw en eierdozen • Teken- en knutselmaterialen: stiften, kleurpotloden, verf, kwasten, scharen, lijm, klei en nietmachines• Grote vellen Engels karton (standaard maat 50 x 70 cm.). Zorg dat u in elk geval 6 van deze platen in de klas heeft Of zorg voor een andere stevige ondergrond van dik papier, kunststof of hout om de ondergrond van het havengebied op te maken

6

Fase Beschrijving Ingezet in: Tijd:

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Introductie van de lessenserie

Onderzoek doen, informatie zoeken

Op basis van de onderzoeks-resultaten een ontwerp maken en uitwerken tot een product

Presenteren en toelichten van de producten, uitwisselen, evalueren

Les 1

Les 2

Les 3

Les 4

30’

45’

60’ tot 90’

45’

5 Elke sector heeft een eigen leskaart Deel de betreffende leskaarten aan de leerlingen uit 6 Laat de leerlingen de bladzijde voor hun sector in het maritiem ontdekboek lezen Ook maken ze de bijbehorende opdracht

Les 2 (groepjes)

Informatie vooraf• Ondersteun de leerlingen bij het gericht zoeken. Op de website www gavehaven nl zijn links naar websites opgenomen waarmee de leerlingen de belangrijkste informatie voor fase 2 en 3 moeten kunnen vinden Het is handig als u meekijkt of de kinderen voldoende zijn voorbereid voor fase 3: Ontwerp en maak Hiervoor kunt u het schema in de bijlage gebruiken • U kunt uw leerlingen verwijzen naar de website www hetklokhuis nl als u bepaalde onderwerpen wilt uitdiepen. Op de site staan filmpjes met informatie over diverse maritieme onderwerpen De kinderen kunnen zoeken op trefwoorden zoals: o Boorplatform (sector Offshore) o Containerschip (sectoren Zeevaart en Binnenvaart) o Fruitterminal (sectoren Zeevaart en Binnenvaart) o Roeiers (sector Maritieme dienstverlening) o Havendienst (sectoren Haven en Maritieme dienstverlening) o Hijskraan (sectoren Zeevaart en Binnenvaart) o Mijnenveger (sector Marine) o Onderzeeboot (sector Marine) o Radar (sector Haven en Maritieme dienstverlening)• De groepjes (sectoren) moeten vaak samen- werken om tot een goed resultaat te komen De groepjes kunnen informatie en afbeeldingen van elkaar gebruiken Voor een overzicht van de samenwerking tussen sectoren kunt u het schema in de bijlage gebruiken

In de bijlage is een schema opgenomen met voor elke sector:• Leeropbrengst van fase 2: Ontdek en onderzoek• Concrete onderdelen die worden gebouwd in fase 3: Ontwerp en maak• Overzicht met welke sectoren wordt samen- gewerkt

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

4. Lesbeschrijvingen

Les 1 (klassikaal, individueel)

Informatie vooraf• De rode draad in het maritiem ontdekboek is een vervolgverhaal over een rondvaart door de haven De twee hoofdpersonen, Chichi en Nemo, leiden de kinderen rond langs alle sectoren Het verhaal begint op de openingspagina (binnenzijde kaft) Deze opening van het verhaal kunt u eventueel gezamenlijk met de klas lezen

Lesverloop1. Laat eventueel de film van Gave Haven zien. Deze is te vinden op www gavehaven nl 2 Deel de maritieme ontdekboeken uit Laat de leerlingen bladeren in het boek Geef ze de gelegenheid om stukken in het boek te lezen en opdrachten te maken Bespreek eventueel een aantal opdrachten met de kinderen 3 Leg aan de leerlingen uit dat in het maritiem ontdekboek elf maritieme sectoren staan Bij elke sector hoort een leskaart Vanaf nu werken ze in elf groepjes 4 Verdeel de leerlingen in elf groepen (dit zullen groepjes van twee tot drie leerlingen worden, afhankelijk van de groepsgrootte van uw klas) Let op: voor twee sectoren is het handig als er iets meer kinderen in het groepje zitten. Dit speelt met name in les 3 Ontwerp en maak. Deze twee sectoren ontwerpen en bouwen de basis van het havengebied. In onderstaande tabel is met cursief aangegeven om welke sectoren dit gaat: Haven en Waterbouw. De elf leskaarten worden verdeeld over de groepjes. Zorg ervoor dat alle leskaarten worden gebruikt. U kunt de leerlingen zelf indelen in groep-jes en een leskaart toekennen, of u kunt de leerlingen laten kiezen. U kunt de indeling ook aan het toeval overlaten, bijvoorbeeld door de leerlingen briefjes te laten trekken waarop de sectoren geschreven staan

Het betreft de volgende leskaarten en sectoren:

Leskaart: Maritieme sector 1: Haven 2: Zeevaart 3: Binnenvaart 4: Scheepsbouw 5: Maritieme toeleveranciers 6: Watersportindustrie 7: Waterbouw 8: Maritieme dienstverlening 9: Marine 10: Offshore 11: Visserij

7

Lesverloop1 De leerlingen werken in groepjes Elk groepje onderzoekt een bepaalde sector. Ze zoeken gericht informatie aan de hand van de vragen die op de leskaart zijn opgenomen Op www gavehaven nl staan onder andere teksten met daarin achtergrondinformatie over de maritieme sectoren Bij het onderzoek hoort ook de voorbereiding van de praktische opdracht (fase 3: Ontwerp en maak), gezien vanuit de specifieke sector die ze aan het onderzoeken zijn.

2 Laat de leerlingen de gevonden informatie ordenen. Uit alle gevonden teksten en foto’s zoeken zij de informatie die ze nodig hebben om de opdrachten in les 3 en 4 uit te kunnen voeren Laat de leerlingen de gevonden informatie op een handige manier bewaren

3 Antwoorden op de vragen uit de fase Ontdek en onderzoek zijn te vinden op de website http://antwoorden gavehaven nl

Les 3 (groepjes)

Informatie voorafVoor deze opdracht is het handig als u in het begin overlegt met de sectoren Haven en Waterbouw Deze twee sectoren ontwerpen en maken de basis van het havengebied Bespreek bijvoorbeeld de volgende punten:a De grootte van het totale ontwerpb De ondergrond waar op gewerkt kan wordenc Bij onderdeel a en b spelen twee zaken: i De plek waar de maquette komt te staan Mogelijk is de maquette zo groot dat hij niet lang op één plek kan staan Er kan dan gekozen worden voor een model waarbij de sectoren op een eigen ondergrond bouwen De delen worden dan pas op het eind bij elkaar gebracht; bijvoorbeeld in les 4. ii Er zijn 6 sectoren die een eigen haven bouwen Deze havens krijgen een plek in het haven- gebied Deze sectoren zou u een eigen plaat, Engels karton o i d , kunnen geven Er kunnen ook losse voorzieningen worden gemaakt die later in de maquette worden geplaatst In dat geval zorgt de sector Waterbouw voor de aanleg van de basis Het gaat om de volgende vijf sectoren:

1. Zeevaart: goederenhaven met terminal (containerhaven) 2 Binnenvaart: goederenhaven met terminal (bulkhaven) 3 Offshore: petroleumhaven 4 Watersportindustrie: jachthaven 5 Visserij: vissershaven 6 Marine: marinehaven

d Suggesties om water en land te scheiden Dit kan natuurlijk met kleurpotloden of verf worden aangegeven Het is nog leuker om dit ook in 3D te doen Blauwe vuilniszakken kunnen goed worden gebruikt om water aan te geven Met verhoogde kades, wallen of dijken van bij- voorbeeld papier of klei kunnen markeringen worden gemaakt voor de scheiding tussen water en land e Bespreek nogmaals het belang van een goed ontwerp De sector Haven moet goed bij de andere sectoren informeren naar hun wensen Hulpvragen staan op de leskaart voor de sector Haven

Lesverloop1 Alle leerlingen gaan aan de slag met de volgende opdracht:

Bouw met de hele klas een gedeelte van een haven-gebied na in 3D Beschrijving:De leerlingen bouwen met elkaar in 3D een gedeelte van een havengebied na De kern van deze opdracht zit in het maken van een logisch ontwerp van het ha-vengebied gezien vanuit de verschillende sectoren Hierbij spelen de begrippen voorland, achterland, logistiek, transport, opslag, overslag en distributie weer een rol Het havengebied wordt dus een schaal-model of maquette van een echt stuk havengebied Elke sector is verantwoordelijk voor de bouw van een stukje van het havengebied Het havengebied moet zo worden ontworpen, dat alle sectoren een logische plek in het gebied hebben Het havengebied wordt gebouwd met zogenaamd kosteloos materiaal: pa-pier, lege doosjes, wc-rolletjes, zand, doppen, stukjes stof, etc

Daarnaast bereiden de leerlingen een korte presen-tatie voor over hun sector Op de leskaarten voor de leerlingen staat aangegeven welke punten in de pre-sentaties naar voren moeten komen

8

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Instructie leerlingenIn de presentatie komen in elk geval de volgende punten aan bod:• De antwoorden op de vragen bij Ontdek en Onderzoek• Welke uitdagingen jullie tegenkwamen tijdens het ontwerpen en bouwen• Hoe jullie die uitdagingen hebben opgelost• Hoe jullie hebben samengewerkt bij het onder- zoeken, ontwerpen, bouwen en voorbereiden van de presentatie• De presentatie van wat jouw sector heeft ontworpen en gebouwd

Les 4 (klassikaal)

Lesverloop1 Elk groepje houdt een korte presentatie over de eigen sector De presentatie vindt in elk geval gedeeltelijk plaats bij het schaalmodel van het havengebied wat met de klas is nagebouwd

ProcesOp de leskaarten voor de leerlingen staan een paar tips voor de presentatie Deze instructie is als volgt:a Houd de presentatie met jouw hele groep Geef iedereen een rol in de presentatieb Kijk en luister goed naar de andere presentaties Na afloop van de presentaties moet je een aantal vragen kunnen beantwoorden

InhoudLet op dat de volgende punten aan bod komen in de presentaties Help de leerlingen eventueel door vra-gen te stellen In de presentatie komen in elk geval de volgende punten aan bod:• De antwoorden op de vragen bij Ontdek en Onderzoek• Welke uitdagingen jullie tegenkwamen tijdens het ontwerpen en bouwen• Hoe jullie die uitdagingen hebben opgelost• Hoe jullie hebben samengewerkt bij het onder- zoeken, ontwerpen, bouwen en voorbereiden van de presentatie• De presentatie van wat jouw sector heeft ontworpen en gebouwd

2. Evalueer de lessenserie na afloop van alle presentaties Gebruik hierbij bijvoorbeeld onderstaande vragen: a Hoe vind je het om aan deze opdracht te werken? b Is het ontwerp van het schaalmodel logisch voor alle sectoren? c Op welke punten kan het ontwerp verbeterd worden? d Hebben alle sectoren de voorzieningen gebouwd die ze nodig hebben? e Kun je op het schaalmodel een voorbeeld aanwijzen van een sector die samenwerkt met een andere sector?

9

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Sector

Sector

Sector

Samenwerking

Samenwerking

Samenwerking

Hav

enZe

evaa

rtBi

nn

enva

art

Functie havenLogistiek knooppuntVoorlandAchterlandLogistieke keten: - Overslag - Opslag - Verwerking - DistributieVoorzieningen distributie - Wegen - Spoorwegen - Waterwegen - PijpleidingenSoorten havens - Zeehaven - Binnenhaven - Vissershaven - Jachthaven - Marinehaven - Goederenhavens

BulkgoederenStukgoederenZeeschepen: - Bulkcarrier - Tanker - ContainerschipZeehavenVoorzieningen: - Terminal - Kadekraan - Opslagtanks - OpslagloodsLocatie zeehaven

AchterlandWaternetwerkLogistieke oplossingBinnenvaartschepen: - Vrachtschepen - Roroschepen - Duwboten - Duwbakken TerminalVoorzieningen terminal - Kadekraan - Graanelevator

Ontwerp havengebied: - Havens - Kades - Bruggen - Tunnels

Ontwerp transportmiddelen: - Wegen - Spoorwegen - Waterwegen - Pijpleidingen

Containerhaven met terminalVoorzieningen: - Kadekraan - TransportkarretjesZeeschepen: - Containerschip

Droge Bulkhaven met termi-nalVoorzieningen: - Kadekraan - GraanelevatorBinnenvaartschepen: - Vrachtschepen - Duwboten - Duwbakken

Sector Waterbouw: - Aanleg haven en transportmiddelen

Overige sectoren: - Overleg over locatie en voorzieningen

Sector Haven: - Ontwerp haven

Sector Binnenvaart: - Voorzieningen terminal

Sector Maritieme toeleveranciers: - Bouw zeeschepen

Sector Haven:- Ontwerp haven

Sector Maritieme toeleveranciers: - Bouw binnenvaart- schepen

Sector Zeevaart: - Voorzieningen terminal

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Bijlage 1: Schema leeropbrengst en samenwerking per sector

10

Sector

Sector

Samenwerking

Samenwerking

Mar

ine

Wat

ersp

orti

ndu

stri

e

Taken op zeeTaken op landNationale takenSpeciale opdrachtenMarinehavenVoorzieningen marinehaven - Kazernes - Werf - Onderhoudsbedrijven - School - Duikmedisch CentrumMarineschepen - Amfibisch transportvoer- tuig of Landing Platform Dock - Onderzeeboot - Mijnenbestrijdings- vaartuig

PleziervaartBeroepsvaartSoorten pleziervaartuigen - Jacht - Roeiboot - Zeilboot - Kano - JetskiJachthavenVoorzieningen jachthaven - Ligplaatsen plezier- vaartuigen - Helling - Onderhoudsbedrijf - Restaurant - Camping - WinkelsJachtbouwSuperjachten

MarinehavenVoorzieningen: - Kazernes - Werf - Onderhoudsbedrijven - School - Duikmedisch CentrumMarineschepen - Amfibisch transport- voertuig of Landing Platform Dock - Onderzeeboot - Mijnenbestrijdings- vaartuig

JachthavenVoorzieningen: - Ligplaatsen plezier- vaartuigen - Helling - Onderhoudsbedrijf - Restaurant - Camping - WinkelsPleziervaartuigen: - Jacht - Roeiboot - Zeilboot - Kano - Jetski

Sector Haven: - Ontwerp haven

Sector scheepsbouw: - Werf en droogzet- installatie

Sector Maritieme toeleveranciers: - Bouw marineschepen

Sector Haven: - Ontwerp haven

Sector Maritieme toeleveranciers: - Bouw pleziervaartuigen

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

11

Sector

Sector

Sector

Samenwerking

Samenwerking

Samenwerking

Viss

erij

Off

shor

eSc

hee

psbo

uw

Belang voor NederlandDuurzaam vissenVissershavenVoorzieningen: - Visafslag - Visverwerkingsbedrijf - Bedrijven om netten te boeten - Onderhoudsbedrijven - Schoonmaakbedrijven - RestaurantsVissersschepen: - Kotter - TrawlerVis en gezondheid

Boor- en productieplatforms - Op poten - DrijvendSoorten platformsContinentaal platTransport naar de kustVoorzieningen in haven: - Opslagtanks - Verwerkingsindustrie - Pijpleidingen - Wegen, spoorwegen en waterwegen

Belang sector ToeleveranciersSchip of bootDrijven en zinkenConstructie schipMateriaal schipAandrijving schipScheepswerfDroogzetinstallaties - Scheepshelling - Droogdok - Drijvend dok - Scheepslift

VissershavenVoorzieningen: - Visafslag - Visverwerkingsbedrijf - Bedrijf om netten te boeten - Onderhoudsbedrijf - Visrestaurant “Schatten uit de zee”Vissersschepen: - Kotter - Trawler

BoorplatformPijpleiding naar kustPetroleumhavenVoorzieningen in haven: - Opslagtanks - Verwerkingsindustrie - Pijpleidingen

ScheepswerfDroogzetinstallaties (minimaal twee soorten): - Scheepshelling - Droogdok - Drijvend dok - ScheepsliftSchepen andere sectoren

Sector Haven: - Ontwerp haven

Sector Maritieme toeleveranciers: - bouwen vissersschepen

Sector Haven: - Ontwerp haven

Sector Maritieme toeleveranciers: - Bouw boorplatform

Sector Waterbouw: - Pijpleidingen in havengebied

Sector Zeevaart: - Opslagtanks

Sector Haven: - Ontwerp haven

Sector Marine: - Werf en droog- zetinstallatie

Sector Maritieme toeleveranciers: - Bouw schepen

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

12

Sector

Sector

Samenwerking

Samenwerking

Wat

erbo

uw

Die

nst

verl

enin

g

Werkzaamheden 5 gebiedenKustwaterbouwBaggerenBelang voor NederlandDroge infrastructuurSleephopperzuiger

Op en om het water - Verkeerscentrale - Radarposten - Snuffelpalen - Kustwacht - Reddingmaatschappij - Sleepboten - Roeiers of vletters - LoodsenOp het land - Waterklerken - Makelaars - Uitzendbureaus - Verzekeringen - Scholen - Financiers - OnderzoeksinstellingenSoorten schepen: - Sleepboot - Roeiers of vletters - Reddingsboot

Aanleg havengebied: - Deelhavens - Kades - Bruggen - TunnelsOntwerp transportmiddelen: - Wegen - Spoorwegen - Waterwegen - Pijpleidingen

VerkeerscentraleRadarpostenSnuffelpalenSoorten schepen: - Sleepboot - Roeiers of vletters - Loodsboot - Reddingboot

Sector Haven: - Ontwerp haven - Ontwerp transport- middelen

Sector Offshore: - Aansluiting bij pijp- leiding uit zee en opslagtanks in haven- gebied

Sector Zeevaart: - Aansluiting maken pijp- leiding aan terminal

Sector Maritieme toeleveranciers: - Bouw schepen

Sector Haven: - Ontwerp haven

Sector Maritieme toeleveranciers: - Bouw schepen

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

13

Sector Samenwerking

Toel

ever

anci

ers Producten

DienstenSpecialismenBelang voor ScheepsbouwGroei sector

BoorplatformSoorten schepen: - Passagiersschip “Piet Hein” (Binnenvaart) - Sleephopperzuiger (Waterbouw) - Cruiseschip (Zeevaart)

Andere schepen in overleg met sectoren

Sector Offshore:- Bouw boorplatform

Bouw schepen in overleg met volgende sectoren: - Sector Zeevaart - Sector Binnenvaart - Sector Marine - Sector Watersport- industrie - Sector Visserij - Sector Scheepsbouw - Sector Waterbouw - Sector Maritieme dienstverlening

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

Barst maar los!

Ontdek en onderzoek

Ontwerp en maak

Laat maar zien!

14