1

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

"การปรองดอง สนตสข เกดขนไดบนความเหนตาง แตตองใชเวลา เหมอนกบคขดแยงทเขามาเรยนในหลกสตรน ถาเราน าหวขบวนใหญของคขดแยงมาเรยนรปญหาประเทศรวมกน เพอผลประโยชนสวนรวมของประเทศ ประชาชน สรางพนทปลอดภย เปนเวทพดคย เปดใจรบฟงกนจรง ๆ กพอมองเหนความหวงและทางออก ในระยะยาว แตกลไกทกดดนคอพวกกองเชยร แมยกทงหลาย หรอพวกท

คอยเปน Back Up เบองหลง ตองหยดทงหมด”

สวนหนงของบทสมภาษณนกศกษา 4ส6 ซงสะทอนความคดเหนในการสราง ความปรองดองและสนตสขทามกลางปญหาความขดแยงทางการเมองของไทย บทน า

สงคมยคโลกาภวตนเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว การตดตอสอสาร แคเพยงคลกปมกดไมเพยงท าใหโลกแคบลงเทานน หากปรากฏการณน ยงสง ผลกระทบและเกยวพนกนเปนลกโซ ขอมลจากทกประเทศทวโลกถกเปดเผย มากขน ไมวาจะเปนประเทศทมรากฐานทางความเชอ คานยม ขนบธรรมเนยม ประเพณ ศาสนา วฒนธรรมทแตกตางหรอคลายคลงกนพนทใดมความขดแยง จากปญหาเศรษฐกจ สงคม การเมอง กสงผลลกลามเปนวกฤตปญหาของประเทศ

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง PEACE IN SPITE OF DIFFERENCES

2

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

เกดความแตกแยก การเผชญหนากนของกลมคนทขดแยง สงผลกระทบตอสงคม ชมชน และสรางความเสยหายแกชวต รางกาย จตใจ ทรพยสนและความเสยหาย ในรปแบบอน ๆ ถาปรากฏการณดงกลาวเกดขนในชวงสน ๆ การแกไขคงท าไดไมยาก

แตในกรณทเปนปญหาระยะยาว ความขดแยงมความซบซอน และมเงอนไขท

พรอมจะเปนชนวนใหเกดความรนแรง ผคนในสงคมคงตองตงค าถามและหาแนว

ทางแกไขปญหาใหไดขอยต โดยเฉพาะการสรางพนทปลอดภยควบคกบการ สรางสงคมสนตสข เพอใหทกฝายสามารถอยรวมกนได ดงเชนปญหาความ ขดแยงของไทยในรอบกวา 10 ป ทผานมา ทตองเผชญกบวกฤตทางการเมอง และวกฤตความรนแรงจากสถานการณความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใต

นกศกษาหลกสตรการเสรมสรางสงคมสนตสข รนท 6 (4ส6) สถาบนพระปกเกลา จงสนใจศกษาปญหาความขดแยงทางการเมองและปญหา ความรนแรงในจงหวดชายแดนภาคใต รวมทงศกษาพฤตกรรมของนกศกษา 4ส6 เพอหาแนวทางการสรางความปรองดองบนความเหนตางทางการเมอง และการสรางสนตสขชายแดนใตภายใตความหลากหลายทางวฒนธรรม

นกศกษาใชวธการศกษาดวยการทบทวนขอมลทตยภมจากเอกสารงาน วจยและวทยานพนธ และเกบรวบรวมขอมล โดยสรางแบบสมภาษณเพอใช สมภาษณบคคลและสมภาษณกลม ซงเปนผเกยวของและผทไดรบผลกระทบ จากปญหาความขดแยงทางการเมองและปญหาความรนแรงในจงหวดชายแดน

3

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ภาคใต รวมทงนกวชาการ นอกจากนไดใชวธการสงเกตพฤตกรรมของนกศกษา 4ส6 ดวยการเขาไปอยรวมและท ากจกรรมรวมกน มการท ากจกรรมสรางแผนท ความคดของนกศกษา 4ส6 เรองการเสรมสรางสนตสข จากนนจงน าขอมลมา วเคราะห และน าเสนอเปนรายงานทางวชาการ เรองสนตสขเกดไดภายใต ความแตกตางพรอมกบน าแนวคดทไดจากการศกษาสวนหนงมาน าเสนอตอสงคม ผานรปแบบการแสดงละครเวทเรอง “สถานปลายทาง หรอ The Last Station”

4

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ผลการศกษา การสรางความปรองดองบนความเหนตางทางการเมอง

จากการศกษาพบวา ปญหาความเหลอมล า ความไมเปนประชาธปไตย และความไมเปนธรรมในสงคม ความไมเสมอภาค การเลอกปฏบต สองมาตรฐาน และการไมยอมรบความคดเหนของคนทคดตางเปนสาเหตพนฐานของความขด แยงในสงคมไทย อนเกดจากผลประโยชนทางเศรษฐกจทแตกตางกน ระบบ อปถมภรวมถงปญหาการแยงชงทรพยากร เปนปจจยเกอหนนทท าใหเกดความ รนแรงมากขน การสรางความปรองดองและการลดปญหาความเหลอมล าทผานมายงไมเกดผลส าเรจ กลไกการเขาถงการใชอ านาจรฐรวมทงการตรวจสอบอ านาจรฐม ปญหาและขาดการมสวนรวม นอกจากน ความไมชอบธรรมในการยกราง รฐธรรมนญ การออกแบบอนาคตประเทศไทย รวมทงการสบทอดอ านาจของ คสช. อาจน าไปสปญหาความขดแยงทางการเมองมากยงขน

“สงท คสช. ตองท ำคอ ตองพสจนใหไดวำคณบรหำรประเทศได

เพอสรำงควำมชอบธรรมของกำรแทรกแซงกำรเมองโดยทหำร แสดงควำมจรงใจ ใหสำมำรถตรวจสอบได แตดเหมอนวำยงพยำยำม

ท ำมำกเทำไหร บรรยำกำศทำงกำรเมองทงในประเทศและตำงประเทศ ทไมเอออ ำนวยกลบจะกลำยเปนหอกขำงแครมำกขนเทำนน ...” นกวชาการคนหนงสะทอนการท างานของรฐบาลไวอยางนาสนใจ

5

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

อยางไรกตามผลการศกษาพบวาสงคมไทยมโอกาสทจะเกดความปรอง ดองและสงบสนตได ภายใตเงอนไขทเหมาะสม ผานการสรางกลไกใหมทาง การเมอง มความเปนกลาง และมกระบวนการยตธรรม ทเชอถอไดโดยทกฝาย ตองมสวนรวม ความปรองดองไมอาจเกดขนไดในบรรยากาศทางการเมองทมความเปนปฏปกษและไมมการรบฟงความเหนซงกนและกน

การนรโทษกรรมเปนแนวทางหนงทจะน าไปสการสรางความปรองดองได แตตองด าเนนการอยางมเงอนไข และอยในบรรยากาศทเอออ านวย มขนตอนท รดกม เรมจากการคนหาและเปดเผยความจรง การเรงรดคดความใหเขาสกระบวน การยตธรรม การชดเชยเยยวยาผไดรบผลกระทบจากเหตการณ การส านกรบผด การยกโทษใหอภย และการนรโทษกรรมใหประชาชนทเขารวมชมนมดวยความ บรสทธใจ แตไมครอบคลมถงคดทจรตคอรปชน คดอาญารายแรงรวมทงคด ความผด เกยวกบการหมนสถาบนพระมหากษตรยตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112

การสรางสนตสขชายแดนใตภายใตความหลากหลายทางวฒนธรรม จากการศกษาสรปสาเหตของความรนแรงทเกดขนในจงหวดชายแดนภาคใต

ดงน 1)การใชอ านาจรฐทเกนขอบเขตหรอเกดความผดพลาดในการบงคบ ใชกฎหมาย 2) ความเหลอมล าและความไมเปนธรรมในสงคม 3) ความรสกถงความไมชอบธรรมและความหวาดระแวงจากเหตการณใน ประวตศาสตรความแตกตางทางชาตพนธและอตลกษณ

6

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

“ประเดนทำงดำนศำสนำ ไมใชปญหำของกำรอยรวมกน พนองไทยพทธและมสลมอยรวมกนอยำงสงบสขมำอยำงยำวนำน เพงไมนำน มำนเอง ทมคนบำงกลมไดสรำงควำมหวำดระแวง ควำมไมเขำใจใหเกดขน”

ผใหสมภาษณคนหนงในพนทกลาวถงชนวนทท าใหเกดความขดแยง การสรางสนตสขมหนทางปฏบตดวยการยดตามกรอบยทธศาส

ตรพระราชทาน “เขาใจ เขาถง พฒนา” ดงน 1) เขาใจ บรบทของสงคม เขาใจเงอนไขทเปนสาเหตของความ

ขดแยง และเขาใจเปาหมายการขบเคลอนของผเหนตางจากรฐ 2) เขาถง โดยการพบปะพฒนาสมพนธและเปดโอกาสให

ประชาชนหรอกลมเปาหมายถายทอดความคดความรสกและสงทตองการ 3) พฒนาบนพนฐานแนวคดสนตวธ

ใชการเมองน าการทหารและการมสวนรวม ซงประกอบดวย - ปรบปรงระบบการศกษา - ปรบปรงแกไขโครงสรางและอ านาจหนาทขององคกรปกครองสวน ทองถน ใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการ - ปรบปรงกระบวนการยตธรรมใหสอดคลองกบบรบทของสงคม

- แกปญหาเศรษฐกจและความยากจน - แกปญหาความหวาดระแวง ความไมไววางใจ และฟนฟความสมพนธ - สรางองคความรความเขาใจในเรองประวตศาสตรและอตลกษณทองถน - สรางความตระหนกใหกบสวนราชการในการคดเลอกบคคลท เหมาะสมมาปฏบตงานโดยไมสรางเงอนไขใหมใหเกดขน - สรางพนทปลอดภยในการพดคยเจรจาและยตความรนแรงดวยระบบ

7

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ยตธรรมเปลยนผาน แมเงอนไขทน าไปสความรนแรงในจงหวดชายแดนภาคใตสวนใหญมา

จากการใชกฎหมาย การบรหารจดการและการปฏบตของเจาหนาทรฐ ท าใหการ แกไขปญหาเปนหนาทของรฐทจะตองด าเนนการเปนส าคญแตกมหลายกรณท ประชาชนตองมสวนรวมเพอลดเงอนไขความรนแรง โดยท าความเขาใจประวต ศาสตรทองถนรวมกน เรยนรแนวทางแกไขปญหาดวยสนตวธ ตลอดจนเขาใจ เจาหนาทรฐและวถชวตของชาวไทยพทธซงเปนหนงในความแตกตางหลากหลายทมอยในพนท รวมทงตองรวมสรางพนทปลอดภยเพอพดคยถงแนวทางสราง สนตสขดวยสนตวธ

แนวคดการอยรวมกนของนกศกษา 4ส6 จากการศกษาพบวา การอยรวมกนของนกศกษา 4ส6 เปนบทพสจน

แนวคด “สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง” เรมจากการเปดพนทปลอดภยทม สภาพแวดลอมเอออ านวย การมพนทสอสารเพยงพอ การพดคยและท ากจกรรม รวมกน รวมทงการเปดใจรบฟงดวยเหตผล ซงสะทอนออกมาจากค ากลาวของ เพอนนกศกษารวมรนคนหนง “กอนทจะเขำมำเรยน ผมคดวำสถำบนพระปกเกลำคอโรงเรยนอ ำมำตย แตเมอเขำมำเรยนถงไดเขำใจ ผมเปลยนจำกทไมฟงเหตผลของใคร ท ำให ฟงกนมำกขน ผมสำมำรถนงคยกบคนทเหนตำงทำงกำรเมองได ผมไดร ทหลงวำ ออ.. คนทเรำเหนแลวคดวำเขำเปนอยำงนนอยำงน ทจรงแลวเขำก คดเหมอนเรำ แตเปนเพรำะเรำไมไดมโอกำสคยกน กำรไดคยท ำใหเรำไดร ขอมลใหม แถมยงไดซกถำมประเดนทเรำคลำงแคลงใจอกฝำยหนงดวย ผมนง คยกบหลำยๆคนไดแถมบำงคนเคยไปสงผมทสนำมบนกลบบำนตงหลำยครง”

8

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ทงน จากการสงเกตพฤตกรรมและสมภาษณพบวา นกศกษา 4ส6 สวนใหญมการพฒนาลกษณะพฤตกรรมการอยรวมกนในสงคม เปนล าดบตาม ระยะเวลาทผานไป ตงแตชวงของการสงวนทาท ไปสการคลายความกงวล จากนนจงเรมมการเปดใจรบฟง มการสรางพนทปลอดภย และทสดน ามาสความ สนตสขบนความเหนตาง ซงสามารถสรปปจจยส าคญของการอยรวมกนภายใต ความแตกตางในภมหลง ศาสนา และแนวคดทางการเมองได ดงน

1) การมพนทปลอดภยทจะแสดงความคดเหนทแตกตางไดอยางเสร โดยม ผรบฟงทเปนกลาง และไมถกกดดนใหตองคดเหมอนผอน

2) การตดตอสอสารทสะดวกรวดเรวและมพนทมากพอทจะท าใหเกดความ เขาใจซงกนและกน

3) การท ากจกรรมตางๆรวมกน ทงการเรยน สงคม กฬาและกจกรรม สาธารณประโยชน ท าใหเกดการมสวนรวมและไดแสดงออกถงความมจตส านก สาธารณะ

4) การใหขอคดและสอดแทรกใหคนทเหนตางกนไดมจดคดรวมกนผาน เนอหาของหลกสตรรวมทงการสรางโอกาสใหนกศกษาไดเปดมมมองใหเหนและ เขาใจความแตกตาง เขาใจความคดของผคนทตางออกไป ท าใหสามารถเปดใจ รบฟงและใชหลกเหตผล

5) การมเพอนรวมรนทมความเปนกลาง มวฒภาวะและความเปนผใหญ ไมสรางเงอนไขทจะท าใหเกดความขดแยงมความส าคญตอการปรองดอง และ เปนสวนส าคญของการสรางพนทปลอดภยและความไววางใจในการทจะตดตอ สอสารกน

9

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ขอคนพบส าคญ จากผลการศกษาปญหาความขดแยงทางการเมอง ปญหาความรนแรง ในจงหวดชายแดนภาคใต และแนวคดการอยรวมกนของนกศกษา 4ส6 ดงกลาว พบวา ทกสงคมไมวาจะเปนสงคมใหญในระดบประเทศ หรอเลกลงมาเปนสงคม ในระดบภมภาค หรอเลกทสดเพยงสงคมในชนเรยน ตางลวนตองการสนตสข

ขณะทสงคมขนาดใหญสองสงคมแรกยงคงมความขดแยงอยางตอเนอง สรางความสญเสยทงชวตและทรพยสน สงคมเลก ๆในชนเรยนของนกศกษา 4ส6 ทประกอบดวยนกศกษาจ านวน 89 คน ซงแตกตางกนในภมหลงและม จ านวนหนงทอยตางขวกนในความขดแยงทางการเมอง สามารถเรยนรความเปน เพอนทจะอยและท ากจกรรมรวมกนอยางสนตสขได โดยความคดแบงแยกเปน คนตางขวตางสกอนทจะมาเปนเพอนรวมชนเรยนไมเปนอปสรรคในการพดคย เพอท าความเขาใจความคดและเหตผลของแตละคน

10

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ดงนนหากน ากระบวนการอยรวมกนของนกศกษา 4ส6 มาสงเคราะห หาหลกส าคญของการสรางสนตสขในสงคมขนาดเลกเชนน ยอมเปนประโยชนท จะน าไปขยายผลใชกบสงคมขนาดเลกอน ๆ ซงถาสามารถเกดขนไดจ านวนมาก ยอมท าใหสงคมขนาดใหญและประเทศเกดความสงบสนตสขได ขณะเดยวกน หลกส าคญทไดจากการสรางสงคมขนาดเลกใหมสนตสข ยอมน าไปเปนหลก พนฐานส าคญในการสรางสงคมขนาดใหญใหมสนตสขไดเชนกน

ขอมลทไดจากการศกษาครงน ท าใหจ าแนกหลกส าคญของการสราง สนตสขในสงคมของ นกศกษา 4ส6 ไดเปน 4 หลก ทเกยวเนองเชอมโยงกน ไดแก การสรางสงคมสขสถาน การสอสารอยางสรางสรรค การสมานฉนทดวย สนตวธ และการเสรมวถธรรมาภบาล

การสรางสงคมสขสถาน

นกศกษา 4ส6 ประกอบดวยคขดแยงในแนวคดทางการเมอง และนก ศกษาอน ๆ ซงมทงทเปนผสนบสนนคขดแยงฝายใดฝายหนงในทางความคดและ โดยการแสดงออก รวมทงทเปนกลางโดยแทจรงและโดยการแสดงออก ทงหมด ปรบเปลยนความสมพนธตอกน เรมตงแตการสงวนทาท เรมผอนคลาย เปดใจ รบฟง การสรางพนทปลอดภย จนถงชวงทเรยกวาเกดสนตสข ดงนนการมพนท ปลอดภยจงมความส าคญส าหรบการสรางสนตสขบนความแตกตาง สวนการ เปดใจรบฟงกเปนเงอนไขส าคญในการสรางพนทปลอดภย

การเปดใจรบฟงอาจมอยในความคดของนกศกษาหลายคนมากอน แต เนอหาในหลกสตรรวมทงโอกาสทเกดขนระหวางการศกษาในหลกสตรนาจะ ท าใหอกหลาย ๆ คนเกดความคดน ดงทนศ.บางคนเลาวา “..การทผมไดมา

11

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

เรยน มนกท าใหผมเขาใจอะไรมากขน ไมไดมองโลกอยในมมเดม ๆ ...” จงกลาวไดวาเนอหาและโอกาสตาง ๆ ในหลกสตรรวมทงเพอนนกศกษา 4ส6 มสวนส าคญทท าใหนกศกษาหลายคนสามารถเขาใจความแตกตางและเปดใจรบ ฟงความคดทแตกตางออกไป “เพอนมสวนส าคญในการสรางพนทปลอดภย แมจะเรยนรวมกนระยะสน ๆ แตทกคนกมวฒภาวะและความเปนผใหญมากพอทจะไมสรางประเดนใหถกเถยงหรอขดแยง ทกคนพยายามวางตวเปนกลาง และรกษาน าใจของทกฝาย...” ขอสรปทวาเพอนเปนสวนส าคญในการสรางพนทปลอดภยนมนยส าคญ เพราะถาเพอนทงหลายไมเปนกลาง หรอท าตวเปนกองเชยร บรรยากาศของการ เรยนกคงเปนไปในทางตรงกนขาม

เมอมพนทปลอดภย หมายถงนกศกษาแตละคนไดรบการยอมรบใน ความคดเหน มสถานะทจะแสดงความคดเหนและมผรบฟง ท าใหสงคมนนเปน สงคมทเปนสขทจะอยรวม แมไมอาจกลาววาระหวางการยอมรบสถานะกบสภาพ แวดลอมหรอสถานทสงใดมความส าคญมากกวากน แตสงคมทมสนตสขแทจรง ไมอาจขาดสงใดสงหนงทกลาวมาได

ส าหรบนกศกษา 4ส6 ทกคนตางมหนาทและความรบผดชอบรวมกน และมสทธในเรองตาง ๆ ในฐานะทเปนนกศกษาในรนเทาเทยมกน ดงนนการ สรางสงคมใหเปนสงคมทมสนตสขย งยน นอกจากการยอมรบสถานะของคนใน สงคมทแตกตางกนแลว การขจดความเหลอมล าและความไมเปนธรรมในสงคม เปนอกสวนหนงทจะสรางใหสงคมมสนตสขแทจรง ซงในทนรวมเรยกวา “สงคมสขสถาน”

12

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

การสอสารอยางสรางสรรค

การสราง “สงคมสขสถาน” ในหมนกศกษา 4ส6 พบวา ในเบองตน จะมการเปดใจรบฟง ซงเปนกระบวนการผานขนตอนการสอสาร ทมบทบาท ส าคญเรอยมาตงแตเรมท ากจกรรมในชวงปฐมนเทศ และพฒนาขนเปนล าดบ “ตอนแรก ๆ พเกรงไปหมดเลย ไมกลาคยเรองการเมองกบใคร เราไมรวาใครสนบสนนสไหนพรรคไหน เลยตองเกบเงยบเอาไวคนเดยว ... ยอมรบวาไมกลาคยกบใครจรง”

เมอการสอสารเปนสงทอยคกบสงคม และอาจน าพาสงคมไปสจดใด

จดหนง ส าหรบนกศกษา 4ส6 การสอสารน าไปสการเปดใจรบฟง เมอระยะเวลา ผานไปชวงหนง นกศกษาคนหนงกลาววา “พเชอวาทกคนทมาเรยนไมวาจะสอะไร ลวนหวงดตอประเทศ ไมวาใครจะคดตางกนอยางไร กคงมเหตผลของตวเอง บางทกระแสสงคม ขางนอก กกดดนใหเขาตองเลอกขาง ...”

รวมทงท าใหเกดความเขาใจซงกนและกนมากขน “พอรจกจรง ๆ พ... เปนผใหญทนารก และมความคดด พวกพ ๆ

ในพรรค... หลายคนบอกวาพเขานารก เปนคนด ตอนแรกเรากไมมนใจ แตพอรจกนาน ๆ ไปกจรงอยางทวา...”

ในทนจงเรยกหลกนวา “สอสารอยางสรางสรรค”

13

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

การสมานฉนทดวยสนตวธ

การอยรวมกนของคนหลากหลายไมอาจหลกเลยงความขดแยงหรอ ความเหนตาง หรอกลาวอกนยหนงวาความขดแยงแทจรงแลวเปนเรองทเกดขน เปนปกตในสงคม ดงนนปญหาจงอยทการจดการความขดแยงหรอความเหนตาง เมอเกดปญหาความขดแยงในการท างานของนกศกษา 4ส6 การใชวธ การสอสารระหวางคขดแยง โดยเปดใจรบฟงอยางมเหตผลยอมรบความเหนท แตกตาง ลดอคต เคารพในสทธหนาทและกตกาทก าหนดไวรวมกน ยอมรบ ความเหนของคณะกรรมการรนในแตละฝายท าใหความขดแยงลดระดบลงไป ในทสด เชน การจดการความเหนตางในกลมนกศกษา 4ส6 เรองงานวชาการ ของรนทตองเลอกระหวางการแสดงละครเวท กบโครงการปนจกรยาน “ปนรวมใจไทยจากแมสายสเบตง” ซงนกศกษาไดใชหลกการตามทกลาว ขางตน เลอกการแสดงละครเวทเปนสวนหนงของงานวชาการของรนโดยยง สนบสนนการปนจกรยานซงเปนโครงการทดและเปนประโยชนตอสวน รวม ท าใหความคดเหนทขดแยงกนไมน าไปสความรนแรง จงเรยกหลกขอนวา “สมานฉนทดวยสนตวธ”

การเสรมวถธรรมาภบาล

ในสงคมนกศกษา 4ส6ทเรยนและท ากจกรรมในความรบผดชอบรวมกน ไดอยางเรยบรอยและเกดผลส าเรจ กลาวไดวาทงคณะกรรมการและนกศกษาใน รน อยางนอยไดยดหลกความยตธรรม ความโปรงใส ความรบผดชอบ การมสวน รวมและการกระจายอ านาจ ซงถอไดวาเปนขอส าคญในหลกธรรมาภบาล การแบงงานของคณะกรรมการนกศกษาเปนหลายฝาย โดยมประธานฝายเปนผ

14

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

รบผดชอบหลก ท าใหสามารถกระจายความรบผดชอบงานไดอยางเหมาะสม หวใจในการท างานของคณะกรรมการนกศกษา ยดหลกภาระรบผดชอบ

โปรงใสและตรวจสอบได โดยเฉพาะการใชจายเงนของรน มการท าบญชรบ-จาย และเงนคงเหลอ ถอเปนความรบผดชอบทจะตองแจงใหนกศกษาในรนทราบ อยเสมอ การใชจายเงนของรนนอกจากความโปรงใสตรวจสอบไดแลวยงใชจาย เงนอยางสมเหตสมผลอกดวย เชนการท ากจกรรมสาธารณประโยชนในโครงการ รกษาตาตอกระจกใหพนองไทยใน 3 จงหวดชายแดนใตสามารถผาตดตาตอ กระจกใหผปวยไดถง 96 คน โดยใชงบประมาณไมมาก

นอกจากนกจกรรมการแขงขนฟตบอลยงท าใหนกศกษาชายไดเขารวม เลนกฬาดวยกน โดยมจ านวนนกฟตบอลในทมเกอบ 40 คน ขณะทกลมนกศกษา ผหญงเขามามสวนรวมท าหนาทกองเชยรทสรางสสนไดอยางนาชนชม รวมทง ดแลน าดมและปฐมพยาบาลนกกฬา กระทงนกศกษาทเปนพระสงฆกมสวนรวม ดวยการเดนน านกฟตบอลลงสนาม แมจะไมสรางความทรงจ าในผลการแขงขน แตไดฉายภาพส าคญของการมสวนรวมของนกศกษาจงเรยกสงเหลานวา “เสรมวถธรรมาภบาล”

15

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ขอมลทไดจากการศกษาครงน โดยเฉพาะหลกส าคญ 4 ประการขางตน สามารถสงเคราะหเปน “แบบจ าลอง 4 ส หรอ 4 ส Model” โดยเปรยบประเทศไทยเปนขบวนรถไฟ มคนไทยทกคนเปนผโดยสารในแตละ โบก ดงน

ส1 สงคมสขสถาน หมายถง สถานททมความสข มความ ปลอดภยทงกายและใจ เหมาะสมส าหรบการเปนสถานทในการอยอาศยรวมกน แมวาจะมความคดเหนความเชอทแตกตางกน นอกจากน สงคมสขสถาน ยงหมาย ถง การอยรวมกนไดในสงคมอยางมความสข แมจะมสถานภาพทแตกตางกน ทงในทางการเมอง สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรม โดยแตละสงคมเปรยบ เสมอนโบกรถไฟ ทเชอมตอกนเปนขบวนรถไฟ ทเปรยบเสมอนประเทศ คอ สภาวะทประชาชนทกคนสามารถอาศยอยรวมกนไดดวยความสงบสขอยาง แทจรง แมมความแตกตางกน

ส2 สอสารอยางสรางสรรค หมายถงการใชกระบวนการ สอสารอยางสรางสรรค ถกวธ สอสารดวยความจรง ไมใสราย หรอยวยใหเกด ความเกลยดชง หรอเพมความขดแยง เปดโอกาสรบฟงซงกนและกนอยางใคร ครวญ ทวนสอบความคดของตนเองและเพอน เปรยบเสมอนตวเชอมหวรถจกร และโบกแตละโบก ทตอเชอมกนอยางมนคงในขณะเดนทาง ท าใหหวรถจกร ยงท าหนาทหวรถจกร แตละโบกกยงเชอมตอกนท าหนาทของแตละโบกได การสอสารเปรยบเสมอนการเชอมตอกน ถาเปนไปอยางสรางสรรคถกตอง เหมาะสม จะท าใหผโดยสารแตละโบกสามารถเดนตดตอกนไดตลอด ทงขบวน

ส3 สมานฉนทดวยสนตวธหมายถงหากเกดกรณขดแยงขนใน

16

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

กลมหรอสงคมใด กลไกในการแกไขปญหาจ าเปนตองยดหลกสมานฉนทดวย สนตวธ ผานการเสวนา การเปดใจรบฟง การจดการกบอารมณความรสก การ ยอมรบความเหน ความคด และความเชอทแตกตาง ยดหลกศาสนา ผานกระบวน การยตธรรม เพอแกปญหาอยางย งยน เปรยบควนทเกดจากความรอนในการ ท างานของเครองจกรไอน าระหวางการเดนทางเสมอนความขดแยงทมาจากความ เหนตาง การใชความรนแรง ความเหลอมล าในสงคม หากไดรบการแกไข ปญหาดวยกระบวนการสนตวธ ควนทเกดขนกจะจางหายไป ขณะทเครอง จกรท างานไดตามปกตและรถไฟเคลอนทไปขางหนาไดโดยไมหยดชะงก

ส4 เสรมวถธรรมาภบาล หมายถง การน าหลกประสทธผล

หลกประสทธภาพ หลกการตอบสนอง หลกภาระรบผดชอบ หลกความโปรงใส หลกการมสวนรวม หลกการกระจายอ านาจ หลกนตธรรม หลกความเสมอภาค และหลกการมงฉนทามต มาใชในการปกครอง การบรหารจดการและการควบคม ดแลกจการตาง ๆ ของสงคม เปรยบเสมอนรางรถไฟทเปนตวก ากบดแลทศทาง ของรถไฟ น าพาขบวนรถไฟมงตรงไปสสถานปลายทางคอความสนตสข

วถธรรมาภบาลเปรยบเสมอนรางรถไฟทสมบรณ ไมคดงอ ไมขาดตอน ไดรบการดแลบ ารงรกษา ตรวจสอบไดดวยความโปรงใสน าพาขบวนรถไฟแลน ไปสจดหมายไดอยางราบรน ไมตกราง

4ส Model เปรยบประเทศไทยเปนขบวนรถไฟโดยมคนไทย

ในทกสงคมเปนผโดยสาร แตละโบกตดตอสอสารกนดวยตวเชอมจากหว รถจกรตอเนองไปทกโบก ดานบนหวรถจกรและขบวนรถไฟ ปรากฏกลมควน

17

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ทเปรยบเปนความขดแยงในสงคม ซงจะจางหายไปเมอมการจดการดวยสนตวธ สวนเสนทางทขบวนรถไฟมงหนาไป เปนเสนทางทมธรรมาภบาลเปนตวน าและ ก ากบซงเปรยบ ไดกบรางรถไฟ เพอน าขบวนรถไฟไปสสนตสขซงเปรยบ เปนสถานปลายทาง รปแบบการอยรวมกนอยางสนตสขบนความเหนตาง ดวย 4 ส Model

ขอเสนอแนะจากผลการศกษา

4ส Model เปนการสงเคราะหแนวคดรวมจากการอยรวมกนจรง ของนกศกษาซงเปนกลมคนทมอาชพหลากหลาย การรบรขอมลและภมหลง เปนปจจยส าคญของการกอรปของความคดและความเชอของแตละบคคล แบบจ าลองนอาจน าไปประยกตใชกบการสรางความปรองดองบนความเหนตาง ทางการเมอง และการสรางสนตสขชายแดนใตภายใตความหลากหลายทาง วฒนธรรม ตลอดจนสถานการณอน ๆ ทเกดขน

18

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

4ส Model กบขอเสนอแนะการสรางความปรองดองบนความเหนตาง ทางการเมอง

1) การสรางสงคมสขสถานตองขจดเงอนไขหรอสภาวะทไมเออ

หรอเปนอปสรรคในการเปดพนทพดคย อนจะน าไปสการคลคลายสถานการณ ความขดแยงในประเดนทางการเมอง รวมทงตองลดการควบคมทเขมงวด ใหนก การเมอง นกวชาการและประชาชนสามารถแสดงความคดเหนทางการเมองได และควรยกเลกการใชกลไกทางกฎหมายทมลกษณะคกคามประชาชน เชน การ น าพลเรอนขนศาลทหาร ซงการพจารณาคดไมมหลกประกนความเปนอสระของ ตลาการอยางเพยงพอ นอกจากนจะตองระมดระวงในการใชอ านาจออกกฎหมายทกระทบตอสทธพนฐานของบคคล เชน การออกค าสงหวหนาคณะรกษาความสงบแหง ชาต ท 13/255เรองการปองกนและปราบปรามการกระท าความผดบาง ประการทเปนภยนตรายตอความสงบเรยบรอยหรอบอนท าลายระบบเศรษฐกจ และสงคมของประเทศ ทใหอ านาจฝายทหารเขาตรวจคน จบกม และควบคม บคคลไวสอบถามขอมลหรอใหถอยค าไดถง 7วน ทงทมไดเปนผตองหา ซง เปนการใชอ านาจทท าใหประชาชนเกดความหวนเกรง เพราะเปนชองทางให เกดการปฏบตทไมเปนธรรมไดงาย เนองจากขาดการควบคมตรวจสอบ

2) เรองการสอสาร ผน าและผมอ านาจทกฝายตองมงมน จรงใจ ทจะแกไขปญหาความขดแยง ตองแสดงออกดวยทาททเปนมตร พรอมจะปรอง ดอง รบฟงและแสวงหาความรวมมอจากทกฝายบนพนฐานของการมสวนรวม เพอสรางความไววางใจ ไมใชภาษาหรอการสอสารทท าใหเกดความเกลยดชง

19

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

3) เปดพนทปลอดภยใหมการพดคยและรบฟงกนและกนอยาง จรงใจ เพอน าไปสการยอมรบ ลดความหวาดระแวงและเกดความไววางใจกน เพอใหสามารถสรางแนวทางการเจรจาหรอหาทางคลคลายความขดแยงรวมกน รวมถงควรเปดโอกาสใหมการแสดงความคดเหนเพอแลกเปลยนขอมลในเรอง การรางรฐธรรมนญทผานมา และเรองการท าประชามตตอรางรฐธรรมนญทจะ เกดขนตอไป เพราะเปนเรองส าคญในการออกแบบอนาคตของประเทศ เปน การแสดงถงความจรงใจทจะแกไขปญหาความขดแยงอยางแทจรง

4) การใชสนตวธ การนรโทษกรรมเปนแนวทางหนงทจะน าไปส ความปรองดองและสรางสนตสขใหเกดขนได อยางไรกตามเมอกลาวถงเรอง นรโทษกรรม มกมองแตประโยชนและการยกเวนโทษซงเปนปลายทาง แทจรง แลวการนรโทษกรรมตองเกดในสภาวการณทเหมาะสม มขนตอนททกฝายยอม รบ ซงอาจตองเรมจากการคนหาความจรงตองส านกผดหรอขอโทษอยางจรงใจ เพอแสดงความรบผดชอบกบสงทกระท า

นอกจากน ขอเสนอการใชกฎหมายนรโทษกรรมยงมขอถกเถยงเกยวกบ เกณฑและเงอนไขวาเรองใดจะไดรบการนรโทษกรรม แมวาจากการศกษาของ องคกรตางๆและนกวชาการทผานมาจะเหนในท านองเดยวกนวาควรนรโทษ กรรมความผดทเกดจากเจตจ านงทางการเมอง ยกเวน ความผดอาญาฆาคนตาย ความผดเกยวกบทจรตคอรปชน และความผดเกยวกบการหมนสถาบนตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 แตยงขาดการแสดงเหตผลแหงการยกเวนท ชดแจงใหเปนทยอมรบของทกฝาย จงควรมการศกษาเพมเตมในรายละเอยดให รอบดานตอไป

20

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

5) สงเสรมการเรยนรและปลกฝงแนวคดในการแกไขปญหาความขดแยงดวยสนตวธแกเดกและเยาวชนในทกระดบทวประเทศ รวมทงประชาชน ทวไป 6) ดานธรรมาภบาล ผมอ านาจทกฝายรวมทงผทอยในกระบวน การยตธรรมเองตองชวยจรรโลงกระบวนการยตธรรม ใหเปนเครองมอหนง ในการ แกไขปญหาความขดแยงในสงคมใหไดอยางแทจรงโดยตองไมแทรกแซง ความเปนกลาง และไมบดเบอนเจตนารมณทแทจรงของกฎหมาย เนองจาก จะท าลายความนาเชอถอของกระบวนการยตธรรม โดยเฉพาะอยางยงหากสถาบน ตลาการ ไมอาจสรางความไววางใจใหสงคมเพอใหความเปนธรรมแกทกฝาย อยางมมาตรฐานเดยวกน สงคมกจะไมมระบบทจะพงไดกจะน าไปสความวนวาย

ทงน ทกฝายตองตระหนกวา ทใดไมมความยตธรรม ทนนยอมไมมสนตสข

7) ควรเปดโอกาสใหมกลไกตรวจสอบการใชอ านาจเบดเสรจของ หวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว)พทธศกราช 2557มาตรา44 ตามควรในแตละกรณ โดยเฉพาะการใชอ านาจทสงผลกระทบตอสทธสาธารณะ เชนกรณยกเลก การบงคบใชกฎหมายผงเมอง และการลดขนตอนการประเมนผลกระทบ สงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA) ในการด าเนนโครงการขนาดใหญ ของรฐ กรณเชนนควรเปดพนท ปลอดภยใหประชาชนสามารถสะทอนความคดเหนได

21

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

4ส Model กบขอเสนอแนะการสรางสนตสขชายแดนใต ภายใตความหลากหลายทางวฒนธรรม

การสรางสนตสขชายแดนใตภายใตความหลากหลายทางวฒนธรรม มแนวทางในการปฏบตโดยยดกรอบยทธศาสตรพระราชทาน “เขาใจ เขาถง พฒนา” ดงแสดงในแผนภมดานลาง

นอกจากขอเสนอแนะตามแนวทางในการปฏบตดงกลาวขางตน

ยงมขอเสนอแนะเพมเตมในกรอบของ 4ส Model ดงตอไปน 1) เพอใหเกดสงคมสขสถานในจงหวดชายแดนภาคใต ประชาชนในพนท ทงชาวไทยมสลมและชาวไทยพทธควรตองเรยนรและสรางความเขาใจใน อตลกษณและวถชวตของกนและกน เพราะการทชาวไทยมสลมเปนความ

22

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

แตกตางหลากหลายของสงคมไทยในบรบทของประเทศ ชาวไทยพทธซงเปน คนกลมนอยกเปนความแตกตางหลากหลายทมอยในพนทจงหวดชายแดนภาค ใตเชนเดยวกน การเรยนรเชนนสามารถเกดขนผานกจกรรมตาง ๆ รวมถง กจกรรมกฬา ซงท าใหเกดความภาคภมใจรวมในหมคนในพนทได 2) ประชาชนสวนใหญในพนทซงไดรบผลกระทบโดยตรงและโดยออมจาก สถานการณความรนแรง ควรมสวนรวมสรางพนทปลอดภยใหเกดขน โดยไมสนบสนนความคดการใชความรนแรงทกรปแบบของทกฝาย ทงจาก คนทอยในพนทและนอกพนท

3) ดานการสอสารควรสงเสรมการเรยนภาษามลายของคนทงในและคนนอก พนทเปนภาษาท 3 เพอใหสามารถพดคยจนเกดความเขาใจซงกนและกน สงเสรม อตลกษณและความภาคภมใจใหคนสวนใหญในพนทจงหวดชายแดนภาคใต อกทงยงมผลดดานธรกจการคาและความรวมมอทงในพนทและในประชาคม อาเซยน 4)สงเสรมใหมองคกรทเปนกลางรวบรวมและสอสารขอมลในพนทอยาง เทยงตรง เชอถอได เปนมออาชพ เพอใหการสอสารและรบขอมลขาวสารทงใน พนทและจากนอกพนทเปนการสอสารดวยขอมลทเปนขอเทจจรง ปองกนการ น าขอมลมาบดเบอนเปนประโยชนแกฝายใดฝายหนงโดยไมถกตอง ควรสงเสรม ใหมองคกรทเปนกลางรวบรวมและสอสารขอมลในพนทอยางเทยงตรง เชอถอได และดวยความเปนมออาชพ เพอประโยชนในการสรางความไววางใจความ ปรองดองและสมานฉนท 5)สนตวธ ควรสงเสรมการเรยนรและปลกฝงแนวคดแกไขปญหาความ ขดแยงดวยสนตวธแกเดกและเยาวชนในทกระดบ รวมทงประชาชนทวไปใน พนทจงหวดชายแดนภาคใต

23

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

6)การมสวนรวม ควรช าระประวตศาสตรทองถนโดยใหภาคประชาสงคม เขามามสวนรวมอยางแทจรงเพอสรางความเขาใจทตรงกน และรวมกนจดการ ประวตศาสตรเพอประโยชนในการอยรวมกนอยางสนตสขตอไป 7)สรางขนตอนปฏบตในการบงคบใชกฎหมายของเจาหนาทรฐใหชดเจนและเปนมาตรฐาน เหมาะสมกบสถานการณในพนท ซงประชาชนหวาดระแวง การท างานของเจาหนาทรฐ เพอยกระดบการคมครองสทธของประชาชนและ การเคารพสทธมนษยชน โดยด าเนนการไปพรอมกบการสรางทศนคตในการ ท างานดวยความโปรงใสและตรวจสอบได เชน หากควบคมตวผตองสงสย ตองแจงใหญาตหรอทนายความทราบอยางรวดเรวโดยไมมเงอนไข เปนตน ขอจ ากดในการศกษา การศกษาเรอง สนตสขเกดไดภายใตความแตกตางมขอจ ากดในการ ศกษาหลายประการ ทน าไปสขอจ ากดในการประยกตใชผลการศกษา

ประการแรก การสมภาษณเชงลกผเกยวของและผไดรบผลกระทบ ในสถานการณความขดแยงทางการเมอง รวมทงนกวชาการไมสามารถสมภาษณ ในจ านวนทมากไดเนองจากขอจ ากดเรองระยะเวลาในการศกษา อกทงชวงเวลา ทท าการศกษายงอยใน สถานการณทางการเมองทอาจเรยกไดวาไมปกต ท าใหผ เกยวของกบสถานการณทางการเมองทมความขดแยงในชวงเวลาทผานมาและ นกวชาการบางคนไมสามารถใหขอมลเพอการศกษาเรองนได อยางไรกตามการสมภาษณเชงลกหวหนาพรรคการเมองและผทถอวา เปนแกนน าของพรรคการเมองส าคญ ผเกยวของอนและนกวชาการทเคยเสนอ แนวคดทางการเมองกสะทอนความคดเหนและปญหาความขดแยงทางการเมอง

24

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ไดครบถวนในระดบหนง ประการทสอง แมนกศกษา 4ส6 จะเปนตวแทนจากภาคสวนตางๆ

ทงภาครฐ ภาคเอกชนและภาคประชาสงคม แตนกศกษาทมจ านวนเพยง 89 คน ใชเวลาในการเรยนรวมกนปกตเพยงสปดาหละ 1 วน เปนระยะเวลา 9 เดอน นอกจากไมสามารถเปนตวแทนของประชาชนกลมตาง ๆ ทงประเทศไดทงหมด ไมสะทอนความเหลอมล าทางเศรษฐกจในสงคมไทยและมผคลกคลอยในจงหวดชายแดนภาคใตซงเปนเจาหนาทรฐและชาวไทยพทธทงหมดเพยง 4 คน อกทงการอยรวมกนเพยงระยะเวลาอนสน แตละคนไมไดมผลประโยชนขดแยง กนอยางแทจรง เหลานลวนเปนขอจ ากดทจะกลาววานกศกษา 4ส6 เปนภาพ จ าลองของสงคมไทย

อยางไรกตามการทมคขดแยงทางการเมองในระดบน าทงในแนว ความคดและการเคลอนไหวเขามาเรยนรวมกนจงสะทอนความเปนตวแทนของ ผทอยในความขดแยงทางการเมองไดด

ประการสดทาย การปรบใช 4ส Modelทสงเคราะหมาจากสงคมการ

เรยนรของนกศกษา 4ส6 ซงเปนสงคมขนาดเลกยอมไมอาจน าไปประยกตใช กบปญหาสงคมขนาดใหญโดยไมมการปรบปรง ไมวาจะเปนปญหาความขดแยง ทางการเมอง หรอปญหาความรนแรงในจงหวดชายแดนภาคใต ซงเปนปญหา ใหญทมความซบซอน แตการน า 4ส Modelไปใชในสงคมขนาดเลกจ านวน มาก นาจะมความเหมาะสม และหากน าไปปรบใชในสงคมยอย ๆ จ านวนมาก กนาจะท าใหปญหาของสงคมขนาดใหญไดรบการแกไขหรอลดความรนแรงของปญหาลงได อยางไรกตามหลกการตาม 4ส Model ทงสประการ

25

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

ยอมสามารถน าไปประยกตใชเปนหลกพนฐานของการเสรมสรางความสนตสขไดในทกสงคม

การเรยนรของ 4ส6

26

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

กจกรรมในหองเรยนและกลมสมพนธ

27

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

กจกรรมดงานในประเทศ

28

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

กจกรรมดงานตางประเทศ

29

สนตสขเกดไดภายใตความแตกตาง

กจกรรมเพอสงคม