Kitaro, Silk Road Eşliğinde okumanız tavsiye olunur. Zira ipek yolu düşünülmeden Etnobotaniğin Dünya üzerindeki dönüştürücü gücü anlaşılamaz.

Fatih KILINÇ-124094Yüksek Lisans/Botanik(Hala Tezimi Veremedim. Aynı

şeyleri sürekli gözden Geçirmekten Bıktım Galiba???- Kamil Bey Duymasın)

Kabul ben dönemsel tembelim bi durdummu bir daha açılamıyorum…..

Etnobotanik nedir? Tarihsel Gelişimi, Türkiye’de ve Dünyadaki Durumu

Doç. Dr. Kamil COŞKUNÇELEBİDanışman

23/03/2011

Etnobotanik nedir?Etnobotaniğin dünyadaki durumu.Etnobotaniğin Türkiye’ deki durumu.Etnobotaniğin çalışma teknikleri. Etnobotaniğe yardımcı bilimler.

Kaybolmuş kültürü kaydetmektir.

Yeni ilaçlar keşfetmektir.

Pratik yaşam ve dini ayinlere ait ritüellerin gelecek nesiller adına kaydaalınmasıdır.

Gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilir yaşamın sihirli anahtarı olabilir.

Biyolojik ve kültürel çeşitliliğin tespiti anlamında direkt bir sistematik botanik çalışması hüviyeti de taşır.

“Bir yörede yaşayan halkın yakın çevresinde bulunan bitkilerden yararlanma bilgisi”

"Bitkiler ve yerli halk arasındaki her türlü karşılıklı ilişki" olarak tanımlandı.

Bitkilerle neden mi çalışmalıyız?

(Geçmişimizde, anılarımızda, yaşamın her alanında tam merkezinde onlar olmasa napardık…

Kına (Lawsonia inermis)

Hep güzel anılarımız olmadı elbette...

İnsanoğlu her zaman hayatı ifade etmekte ve sürdürmekte kullanmadı. Bitkiler kinimizinde ortağı oldular.

Coğrafi keşifler neden başladı?

Kolomb’un Temsili Amerika Keşfi

Zengin baharat ülkelerine yeni yollar bulma tutkusu olmasaydı Dünya tarihi değişir miydi acaba??…

Sayısız ürün...

. Dünyanın sahip olduğu etnobotanik birikimEtnobotanik ilgiye acil muhtaç

Pratik Bitki Faydalarına Birkaç örnek verelim;

Ilaç / kimyasal Eylem / Klinik Kullanımı

Bitki Kaynak

Lityazol Cemil(*) Böbrek taşı Scolymus hispanicus

Adoniside Kardiyal ton düzenleme

Adonis vernalis

Anabesine Kas gevşetici Anabasis sphylla

Demecolcine Anti tümör ajan Colchicum

Glasiovine Antidepresan Octea glaziovii

Teofilin Idrar söktürücü, Thoebroma cacao

*Rodoslu bir göçmen tıbbi binbaşı olarak emekli. Halk ilacına ruhsat almayı başarmış1995’te üretimi durdu.

Hidrolik yağı! (yabani lahana - Akyumak) Türkiye’de 3 türü var.

Şamanlar bitkilerin psikoaktif ve halüsinojenik etkilerinden faydalanır

Şekil:Peru-Urarina Şamanı

ABD Ulusal Kanser Enstitüsü

40000

300000

bitki analizi

Analiz edilen tür

Tahmini tür sayısı

Dünya Etnobotanik Birikimin peşine düşeli çoooook olmuş..

Bitkisel drogların amaç dışı kullanımı

Erythroxylum coca

Papaver somniferum

Kayıtları tutulmamış bitkiler.

Unutulmuş yöntem ve uygulamalar.

“Nenem şöyle yapardı”“Koca karı ilaçları!!!”

Yıllarca küçümsenen usul ve yöntemlerin geri kazanılması için bu gün büyük bütçeli projeler yürütülmektedir. Keşke geçmişe saygı duymayı daha önceleri öğrenebilseydik.

Busbecq’in (1522-1592) “Büyük hazine” ‘si (Dioscorides’in el yazma nüshası.-Osmanlı doğunun tüm mirasının başkenti zira.- Götürememiş sonra satın almışlar. Diğer nüsha İÜ’de imiş hala ????

Kanuni dönemi Avusturya Büyükelçisi. Batılılar anılarının yanında değerli şeyleride götürmeyi bazen mlli görev saymışlar.

Tarsuslu Pedanius Dioscorides (M.S.77) De Materia Medica

(en önemli tıbbi bitki kitabı)

Shen Nung (Çin İmparatoru)

M.Ö.2000 (Bilinen ilk tıbbi bitki kitabının yazarı. Hala çine bazı örneklerinin olduğu iddia ediliyor.

İnka gemisi (Güney Amerika

Literatür Yetersiz Oralarla ilgili yazılan yayınlarda dahi göremedim)

Aztek resimleri (Efsanevi Atlantisten

göçü temsil ettiği iddia edilen bir kaya rsmi)

Rönesans ve Cografi kesifler.

Kaşif gemicilerin ve yanında biyologların Tüm dünyadan verileri Avrupaya taşıdıkları dönem. Bu noktada arayı iyice açıyorlar azizim.

Kaşif gemiciler

Kaptan Cook- Kava (Kava-kava) (Piper methysticum)

Filipinlerde yerliler ikram ediyor. Yan etkisi olmayan bir yatıştırıcı. Bağımlılıkta yapmıyor.

Botanik bahçeleri ve herbaryumlar.

KEW’den Bir Görünüm

Biriken veriler botanik merkezlerini zirveye taşıyor. Türkiye ve ortadoğu incelemek isteyen mutlaka KEW’e uğramalı. Flora Turkey burda yazıldı. Çin KUNMİNG Botanik Ens. aslında çok daha büyük –tüm diğer dünya ile kıyaslayanlar var. Çin nüfusu ile orantılı ise haksız sayılmazlar- tedavi metodlarıda geliştiriyor. Fakat WHO ile sorunları nedeniyle bize uzak. ülkemizden tedavi için gidenler varmış…

Leonhart Fuchs (1501-1566)

John GERARD(1545-1611) “Genel Bitki Tarihi”

John RAY’in (1686-1704) Historia plantarum

Carl Linneaus’un “Species Plantarum”

De Historia Stirpium -1542

John RAY

Dünyadan bazı Ethnobotanik referanslar…

Edward PALMER’ın (1829 – 1911)

(Kızıldereli kabileler arasında yaptığı çalışmalar bence bu alanın metodolojisinin zirvesidir.)

W. HARSBERGER’ in (1869-1929) “The Purposes of Etnobotany” -1895

Ethnobotany Terimini ilk kullanan ve bu alanı bir bilim haline dönüştüren zeki meslektaşım- Saygılar-

1981 “Journal of Ethnobiology”

Hindistan - “Etnobotany”

Çin “Kunming Botanik Enstitüsü”

Çok fazla sayıda dergi etnobotanik içerik veriyor. Ben başlıkları aldım.

Çin Geleneksel tıbbı bitkiler konusunda çok ileri.

(Sayısal verilere daha sonra yer vereceğim)

Xia ve Shang dönemi Çin’de ilk kez birliğin sağlandığı ve bitki tıbbının nemalandığı dönem

Geleneksel Çin tıbbı sembolleri

Uzak doğuya meraklı olanlar için ilginç bir örnek

Afrika uluslarının tek çaresi

Uganda’da geleneksel tıp

Geleneksel tıp kullanımı

Japon doktorlar

70

30

CAM (Tamamlayıcı ve alternatif tıp usulleri)

Uygulayan

Ülke Kullanım Oranı

Avustralya %47

Kanada %70

Amerika %42

Belçika %38

Fransa %70

Bazı Ülkelerde CAM

………Yükselen trend !

Daha kaliteli yaşam

& Hayatta kalmanın tek yolu

Moringa oleifera Daha çok

Nijerya’da yayılış gösterir

moringa bitkisinin tüm kısımları faydalıdır. yaygınlaştırılması için projeler yürütülüyor.

1997 rakamlarıyla Bu ürün ve yöntemlerin Amerika marketi 2.7 milyar dolardır. İlaç sektörü dünya marketi

Bugün;

Bu ürünlerde Aslan Payını alanlar şunlardır;

Ginseng (Panax pseudoginseng)

Sarımsak (Allium sativum)

Echinocea ssp.

St. John’s Plant (Wort) (Hypericum Perforatum)

Zengin etnobotanik miras.

Kaybolma riski taşımaktadır

Ülkemizde etnobotanik yayınlar.

İbn Batuta (1304–1369)

Evliya Çelebi (1611–1681) Evliya çelebi eserinde zengin etnobotanik kayıtlara rastlayanilirizBkz. Asuman Baytop. Türkiye Botanik Tarihi Arş.

Kiraz, Lahıcan armudu, Bey armudu, Gulabi armudu, Sinop elması, Namık üzümü, Meleki üzüm, Badılcan inciri, servi, Rum cevizi, gül, reyhan, erguvan açar

(Trabzon için bazı örnekler -Evliya Çelebi-)

Liquidambar orientalis ve cüzzam

Sığladan yapılan ilaç ve ticareti hakkında bilgiler verir. Ve daha nice içerik -Evliya Çelebi-

Joseph Pitton De Tournefort’un (1656-1708)

Guillaume Antonine Oliver’ın (1756-1814)

Dr. C. A. Bernard (1808-1844) –Mekteb-i Adliyeyi Tıbbiye yi Şahane Kurucusu- Şimdiki İÜ Eczacılık.

Okulun İlk Binası-1839

Türkiye Etnobotaniği doğrultusunda önemli bulduğum bazı isimler Tip Örneklerimiz Bu yüzden Dışarda

Salih Efendi’nin (1816-1895) “İlm-i Nebatat ve Hayvanat” ve “Usul-i Menakıb-i Tabiiyat”İlk resimli Türkçe Bitki kitabı-

Edmond Boisserin (1810-1885) “Flora Orientalis”i

Davis (solda) Huber Morath (sağda) 1970- Edinburg

Dr. Alfred HEILBRONN’ UN (1885–1961), “İspençiyari Nebatat” (1940)

P. H. DAVİS’in(1918-1992) “Flora of Turkey and The East Aegean Islands”

Teşekkürler Mr Davis ! Paris grubu hocalarımızdan yeni flora bekliyoruz

Yakın zaman dek Etnobotanik referans, eksik içerikli olsada eczacılık fakültelerinin yayınlarıdır.

Etnobotanik alandaki ilk açılan bölüm İstanbul Ünv. Eczacılık fakültesinde Farmasötik Botanik (Farmakognozi) Kürsüsü -1964

N. Sadıkoğlu_1997 yılına kadar (Günümüze kadar 230 civarı yayın var) Yurt dışı yayınlarda çıkıp içerde bilinmeyenlerede rastladım

Prof Dr. Turhan BAYTOP (1920-2002) 1994- “Türkçe Bitki Adları Sözlüğü”

Narin SADIKOĞLU (Halen İnönü Ünv Görevli) – Genel literatür(1997)

2009 yılı TÜİK verileri

Dünya uçucu yağ ticareti 2003 -45000 ton

Genelde herkes emin olduğu ve literatür koyabildiği en yakın veriyi koyuyor. Yukarıdaki verileri Tüik’ten almıştım. Güncel istatistikleri indirdim fakat belki sonra yazarım

Daha önce araştırma yapılmamış bölgeler.

Yerel isimler Kullanım amacı ve yöntemi.Örnekleme.Saha, süre ve hedef.Kimlerle temasa geçilecek.Literatür taraması.

Günümüzde etnobotanik araştırmacılarında;

Temel botanik eğitimi. Antropolojik eğitim. Temel dil eğitimi.Farklı yerlerde etnobotanik kursları

düzenlenmektedir.

Arkeolojik kazlılarda bulunan ok ve yay

Varlık Kaynağı Ağaç

ETNOBOTANİK

Arkeobotanik Etnomitolo

ji

Tarım

Etnomedisin

Farmakognozi

Etnomikoloji

EkonomiBiyomühendis

lik

Peyzaj Mimari

si

Antropoloji

Coğrafya

Tıp

Dil Bilim

Keşap ve Yağlıdere havzasında Geniş konulu etnobotanik çalışma yürütülmektedir

Gayemiz Ne?

Cumhuriyet Dönemi Türk Etnobotanik Araştırmalar Arşivi” Sadıkoğlu -1997

Azbilinen Bazı Bitkilerin Meyvelerinde Antimikrobiyal Aktiviteler Mehmet H. Alma, Metin Dırak ve Tolga Ok. K. Maraş Sütçü imam ünv. Orman Fak.

Türkiye’de yetişen bazı bitki türlerine ait sakızlardan elde edilen uçucu yaların kimyasal bileşenleri ve biyolojik aktivitelerinin incelenmesi. Fatih Tuncay Efe Mehmet Hakkı Alma

Çok yönlü kullanılabilen bitkilerden elde edilen doğal ürünler -irfan Ünal

Plants of The Four Winds- Rainer W. Bussmaann& Douglas Sharon

Etnobotanik ve Türkiye’de Yapılmış etnobotanik çalışmalara Genel Bir Bakış Gülsen Kendir, Ayşegül Güvenç

Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları- Asuman Baytop

Bitkisel tabanlı ürünler - Leslie Taylor

Crambe L. bitkisi ve önemi- Bülent Akgün , M. Hakkı Alma

Plants as Gateways to the Sacred Kat Morgenstern-2003

SUNUMUMUZ SONA ERDİ

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER