ÇEŞM-İ CİHAN AMASRA’DA KÜLTÜREL TURİZM AMAÇLI KORUMA POLİTİKALARI

CULTURAL TOURISM AIMED CONSERVATION POLICIES FOR “CESM-İ CİHAN AMASRA”

Mehmet TUNÇER

Doç. Dr., Şehir ve Bölge Yüksek Plancısı Assoc. Prof. Dr. Urban and Regional Planner

10-11-12 Kasım 2005SAFRANBOLU

OVPM-OWHC-OCPM (Dünya Miras Şehirleri Organizasyonu) – Council of Europe – Safranbolu Belediyesi

AVRASYA ULUSLAR ARASI TURİZM SEMİNERİ“AVRASYA DÜNYA MİRAS ŞEHİRLERİNDE KÜLTÜREL TURİZMİN GELİŞİMİ”

Amasra Karadeniz kıyısında Bartın iline bağlı küçük, şirin bir ilçedir. Yüzölçümü 118 km2 ve merkez nüfusu 6700 dür.

Location: Turkey, Karadeniz Sea shore. Bartın Province. Area : 118 km2 Population: 6700

M.Ö 12.yy. da Fenike, 8.yy. da Mletos kolonisi, 306-288 yılları arasında Synoikisnos site devletinin başkenti,

Fenike; 12. Century B.C. Miletos Colonnades; 8. Century B.CCapital of Synoikisnos Site Country; Between 306-288

• Roma ve Bizans dönemlerinde (M.Ö 70 ve M.S 395-1460) Paflagonya eyaletinin merkezi,

• 1261 yılından sonra da Cenevizlerin yaşadığı topraklar,

• Hala o medeniyetlere ait çeşitli eser veya kalıntılara rastlamak mümkündür.

• Capital of Paflagonia in Roman and Byzantine Eras (70 BC and 395-1460 AD)

• Under the Ceneviz rule after 1261 AD.

• There are many remains and ruins from ancient times.

Roma Dönemi – Roman Era

M.Ö 306 yılına kadar SESAMOS adıyla anılmıştır. İlçeye adını veren Kraliçe Amastris, döneminde Amasra’da görkemli evler ve köşkler yapılmış “Babil Asma Bahçeleri” nin bir örneği burada yaşatılmıştır.

The town was called SESAMOS untill 306 BC. Magnificent houses and kiosks had been constructed during the rule of Queen Amastris, whose name is given to the Town.

Kuşkayası yol anıtıKuskayasi road monument

Amasra 1803

Sormagir Kapısı - Gate

İçkaleInner

Citadel (1846)

Amasra (1940)

Amasra (2000)

Koruma Kararları Conservation Decisions

• İLK KORUMA KARARI : 1976 yılında, GEEAYK tarafından alınmıştır.

• Kentin ve gelişme alanlarının büyük bir bölümü “II. Derece Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı” ilan edilmiş,

• 14 anıtsal, 6 sivil mimarlık örneği yapı tescil edilmiştir.

• First conservation decision taken by the High Council of Monuments at 1976. Most of the urban settlements and developing areas were declared as II. Degree Archeological Site.

• 14 monumental and 6 vernacular building decided to be protect.

Boztepe

Kale

• Tarihsel doku içerisinde yeni yapılanma 3 kat ile sınırlanmış, I. ve II. Derece Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları’ na yeni yapılanma yasağı getirilmiştir.

• New constructions restricted with 3 floor in historic sites, new constructions were forbidden at I, II degree archaeological sites,

Arkeolojik sit alanlarıArchaeological site areas

• Ancak bu yasakların izlenmemesi ve yaptırım gücünün bulunmayışı, önerilerin plan haline getirilmesi sürecinin yavaş işlemesi yok etmeyi hızlandırmış, Kaleiçi ve Boztepe kesimlerindeki tarihi kentsel dokunun köhneleşmesi, sağlıksızlaşması ve düzlüklerdeki antik kalıntıların giderek tahribine yol açmıştır.

• The settlements were getting dilapidated, unhealthy at Inner Citadel and Boztepe, some of the archaeological remains destroyed because of:

• There were no strict Municipal control and monitoring,

• There were no financial and technical assistance given by the Ministry of Culture and Tourism,

• Time period for producing Conservation Plan was too long.

• 1976 tarihinde G.E.E.A.Yüksek Kurulu tarafından alınan koruma kararları, 1985 yılında Kültür Bakanlığı tarafından yeniden irdelenmiştir.

• 1976 dated Conservation Decisions were reviewed by Ministry of Culture in 1985.

• Bu karar sonucunda, 2. Derece Sit Alanı içerisinde yer alan bazı alanlar, 3. Derece Sit Alanı olarak değiştirilmiştir.

• Tekketepe Mevkii 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı’ ndan 3. Derece Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı’ na alınmıştır.

• Some of the areas were changed from 2nd to 3rd Degree Archaeological Sites.

• Tekketepe area was changed from 1st to 3rd degree Archaeological Sites.

• Denetimli yeni yapılaşmaya izin verilmemesi, imar planı dışında kaçak ve denetimsiz yapıların oluşmasına, aynı zamanda bakımsızlık nedeniyle çöküntü bölgesi niteliğinin gelişmesine neden olmuştur.

• Without permittance of planned and controlled new constructions; uncontrolled, unplanned, squatter like and collapsed urban developments emerged.

• 1986 yılında alınan bir karar ile; bir yıl önce belirlenen sit alanları, Antik Liman ve Büyük Liman çevresindeki Koruma Bandı için Koruma Planı’ nın hazırlanarak Kurul’ a sunulması istenmiştir.

• A decison taken in 1986; “Conservation Plan” need to be prepared for Historical Site Areas, Antique and Great Harbour.

• Koruma Kurulu raportörlerinin hazırladıkları Rapor doğrultusunda 1990 Gün ve 1399 Sayılı Koruma Kurulu Kararı alınmıştır.

• An important decision: 1399 Numbered and 1990 dated Conservation Council, according to the reporters of the Conservation Directorate.

• Yüksek Kurul’ un 1985 tarihinde tescillediği taşınmazların “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı” olarak tescillerinin devamına ,

• The continuation of the same buildings which were taken under preservation at 1985 decison of High Conservation Council of Monuments,

• Bu çalışmada, 1985 yılında tescil edilen bazı korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarından bir kısmının (8 Adet Sur Duvar Kalıntısı) özgünlüğünü yitirmiş olduğu veya hatalı işaretleme nedeniyle yerinde bulunmadığı anlaşıldığından bu taşınmazların tescil kaydı kaldırılmış,

• But, some of the monumental buildings –like 8 piece of city wall remains – have been removed from the inventory list,

• 35 adet (sur, duvar kalıntısı, konut, kale burcu vd) arkeolojik değer ile, sivil mimarlık örneklerinin tescil edilmesine karar verilmiştir.

• Also additionally 35 (city wall remains, houses, castle tower etc) archaeological and vernacular assets were registered.

• DOĞAL, ARKEOLOJİK ve KENTSEL SİT ALANLARI KORUMA PLANI (1986)

• NATURAL, ARCHAEOLOGICAL AND URBAN SITE CONSERVATION PLAN (1986)

• Boztepe ve Kaleiçi Mahallelerinin gerisinde kalan düzlükler için saptanmış bulunan arkeolojik sit alanları,

• Yöresel mimari özellikleri yansıtan Boztepe ve Kaleiçi Mahalleleri ile Antik Liman (Küçük Liman) ve Büyük Liman kesimi,

için plan kararları getirilmiştir.

• Plan decisions for Archaelogical site areas, • Areas reflects vernacular architecture; Boztepe

and Inner Citadel quarters and Antique and Great Harbour,

Koruma Planı yapılan kesimlerConservation Plan Areas

• KÜLTÜREL TURİZM AMAÇLI KORUMA – GELİŞTİRME POLİTİKA ÖNERİLERİ

• POLICY PROPOSALS FOR CULTURAL TOURISM AIMED CONSERVATION &

RENEWAL

• 1. ÇOK KATLI YOĞUN KENTLEŞMENİN ÖNLENMESİ:

• Amasra yarımada üzerinde aşırı yoğun yapılaşmış ve yapılaşmaktadır. Kentin eşsiz silueti ve zengin tarihi dokusu çok katlı yapılaşma baskısı altındadır.

• 1. TO PREVENT MULTI-STOREY, HIGH DENSE URBANISATION :

• Amasra high densely urbanized on a small peninsula and this trend is still continueing. The magnificent silhuette and historical urban structure are under pressure.

2.KORUMA PLANININ YENİLENMESİ VE KENTSEL TASARIM PROJELERİ İLE DESTEKLENMESİ:

• Koruma Planı güncelliğini yitirmiştir ve yer yer uygulanamamaktadır. Tarihi doku içinde çöküntü alanı niteliğindeki alanlar sağlıksız ve niteliksiz görünüm arzetmektedir.

2. REVISING CONSERVATION PLAN, TO SUPPORT WITH URBAN DESIGN PROJECTS :

• Conservation Plan has lost its actuallity and also not implementable in some places. Some parts of the historical site are unhealty, low quality detoriarated areas.

Bazı Özel Proje Alanları

Some Special Urban Project Areas

2.1. SUR DİBİ DÜZENLEMESİ (1999-2000): • Sur dibinde gezinti yolu düzenlemesi 1999-2002 yılları

arasında Kültür Bakanlığı, Döner Sermaye İşletmesi (DÖSİM) tarafından projelendirilmiş ve uygulanmıştır.

• Ancak Sur Duvarları’nın geri kalan kesimleri ve özellikle deniz ile doğrudan ilişkili Kuzey kesiminde herhangi bir düzenleme çalışması henüz yapılamamıştır.

2.1. CASTLE WALLS ARRANGEMENT (1999-2000)• Project and implementation is made by Ministry Of

Culture (DOSIM) • However, at northern parts of the Castle Walls, there is

yet to be any project and arrangement works yet.

2.2. BELEDİYE ÖNÜ DÜZENLEMESİ• Amasra Belediyesi tarafından projelendirilmiş ve 2002-2003

yıllarında uygulanmıştır.

2.2. MUNICIPALITY SQUARE ARRANGEMENT:• Project and implementation made by Amasra Municipality at

2002-2003.

2.3. ÇEKİCİLER SOKAK & SUR DİBİ DÜZENLEMELERİ

• Çekiciler Çarşısı’ nın kuzeyi ile Sur Duvarları arasında kalan düz alanlar, açık alan olarak (yeşil+pazarlama) düzenlenmelidir. Bu öngörünün büyük oranda son yıllarda gerçekleştirildiği söylenebilir.

2.3. ARRANGEMENTS OF CEKICILER STREET & CITY WALLS

• North part of “CEKICILER STREET” and between City Walls, need to be planned and arranged as green and open areas. Some part was planned and implemented by Amasra Municipality in between 2002-2003.

3. AÇIK VE YEŞİL ALANLARIN DÜZENLENMESİ

• Kaleiçi ve Boztepe’de bulunan ve kamu mülkiyetine geçmiş olan alanlar açık/yeşil alanlar olarak düzenlenmelidir.

3. LANDSCAPE PLANNING OF OPEN AND GREEN AREAS

• The public owned areas in the Inner Citadel and Boztepe, will be design and implement as open/green areas.

• Some of them has beautiful panaromic view.

4. SURLAR, GİRİŞ KAPILARI, BURÇLAR VE KEMERE’NİN ONARIMI:

• Son yıllarda Kemere’ nin altı temizlenmiş, böylelikle Antik Limana deniz akımı sağlanmış ve burada oluşan kirlilik ve birikinti önlenmiştir. Fakat, anıtsal kapı ve surların onarılması, rutubet sorunlarının önlenmesi gereklidir. Ceneviz Armaları’nın bakım ve onarımı yapılmalıdır.

4. RESTORATION OF HISTORIC WALLS, GATES, TOWERS AND KEMERE BRIDGE :

• Accumulation of sand and garbages under Kemere were cleaned and sea current were obtained to the Ancient Harbour. But, monumental gate and walls are needed to restore and prevent humudity problems.

• Ceneviz Arms are also in need of restoration.

5. ANTİK LİMAN VE BÜYÜK LİMAN KIYI DÜZENLEMELERİNİN YAPILMASI:

• Özellikle Antik Liman ve Büyükliman kıyı düzenlemelerinin yetersiz olduğu, özellikle turizm mevsiminde araç ve yaya dolaşımının düzenlenmesi gerektiği, kıyılarda yer alan yeşil alanların bakımsız, düzensiz bulunduğu gözlenmiştir.

5. ARRANGEMENT OF ANTIQUE & GREAT HARBOUR SEA-SHORE :

• Arrangements of Antique and Great Harbour shores have been unsufficient, especially for tourism season it is esential to plan the area for cars and pedestrians. Also green areas requires landscapeplanning projects.

• Antik Liman ve Büyükliman (Yat Limanı Projesi) Kıyı düzenleme projelerinin tamamlanarak Koruma Kurulu Kararı alınması ve uygulamaya sokulması gereklidir.

• Antique and Great Harbour (Yatch Harbour Project) arrangement projects need to be finished and after decision of Conservation Council need to be implemented.

• Doğal değerler (orman, akarsu, su kaynağı, falez, kıyı, dağ vd..) saptanmalı ve bir pafta üzerine işlenmelidir. Bunlar turizm amaçlı kullanım için korunarak geliştirilebilir. Bunun için Amasradaki deniz-balık-kültür turizminin çeşitlendirilmesi gerekir.

• Natural assests (forests, rivers, water sources, shores, mountains, cliffs etc) need to be fixed.

• Doğa turizmi, sürdürülebilir turizm olguları araştırılmalı, potansiyeller belirlenmelidir. Doğa yürüyüşü, dağcılık, atlı spor, yamaç paraşütü, çim kayağı, yayla turizmi, dalgıçlık vb turizm türleri Amasra”nın kısa olan deniz sezonunu uzatacak önlemlerdir ve giderek daha çok turist çekebilir. Bunun için bir “TURİZM MASTER PLANI” hazırlanmalıdır. Eko-Turizm ağırlıklı planlama çalışmaları Çevre ve Orman Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliği ile hazırlanmalıdır.

Kültürel Turizm Potansiyelleri Potantials of Cultural Tourism

DOĞAL ÇEVRE NATURAL ENVIRONMENT

ÇAKRAZ & BOZKÖY

GÜZELCEHİSAR & KURUCAŞİLE

ULUYAYLA

ROMAN BAZİLİKA

ROMAN BASILICA

İLKÇAĞ TİYATROSU

ANTIQUE THEATRE

KİLİSE / MANASTIR

CHURCH & MONASTER

KUŞKAYASI YOL ANITIKUSKAYASI ROAD MONUMENT

MAĞARALAR - CAVES

Gastronomi – Folklor