ETIKA DHE SJELLJA NJEREZORE NE ORGANIZATE

Tema: IV

CESHTJET QE DO TE TRAJTOHEN NE KETE TEME:

1. Kuptimi I etikes dhe sjellja etike

2. Kriteret qe na ndihmojne per te vendosur cfare

eshte e drejte dhe e gabuar.

3. Dilema etike

4. Si I justifikojme sjelljet etike?

5. Menyrat per te realizuar sjellje etike

Nuk ka rendesi se ku jeton nje person, kudo ku ai jeton , jeton si qytetare I botes.

( Marcus Aurelius )

ETIKA DHE SJELLJA ETIKE

Ø Etika : perfaqeson besimin e nje individi per ate cfare eshte e drejte apo e gabuar , e mire apo e keqe, per te na mundesuar ne te bejme ate qe eshte e duhur.

Ø Sjellje etike: ajo qe pranohet si moralisht e mire dhe e drejte.

Disa parime etike nga te cilat duhet te udhehiqen manaxheret jane:

1. Bindjuni ligjit2. Tregoni te verteten3. Tregoni respekt per njerezit4. Permbajuni rregullit te arte ( Bibla)5. Mbi te gjitha mos beni keq (Hipokrati)6. Praktikoni pjesemarrjen, jo paternalizmin7. Veproni gjithmone kur keni pergjegjesi dhe mundesi

ETIKA MANAXHERIALE

KUSH DO TE ISHTE VEPRIMI I DUHUR APO I DREJTE QE DO TE KRYHENIT?

¢ A eshte etike te fshehesh te dhena qe do te pengonin kualifikimin dhe pranimin e nje kandidati ne organizaten tuaj?

¢ A eshte etike te mos raportosh tek zysha ne momentin kur shikoni qe nje shoku juaj eshte duke kopjuar ne provim?

¢ Viheni veten ne pozicionin e nje punonjesi qe zbulon se menaxheri I tij ben deklarime te rreme shpenzimesh. Kush do te ishte veprimi Juaj?

NUK EKZITOJNE GJITHEMONE PERGJIGJE TE PRERA PER ATE SE CFARE ESHTE E DRJETE DHE CFARE ESHTE E GABUAR.

Sjellja etike eshte ajo qe jo vetem I pershtatet kerkesave te ligjeve te nje vendi por dhe kodit moral te shoqerise si e tere.

FAKTORËT QË NDIKOJNË MBI SJELLJEN JOETIKE

1. Faktoret e mjedisit te jashtem

¢ Mjedisi konkurrues¢ Mjedisi me pak shanse (te vogla)¢ Mjedis qe ofron shanse shume te medha¢ Varesia ekstreme e nje organizate nga nje tjeter (psh

nga SEC, Komiteti i Çmim –standardeve, etj)

2. Faktoret e brendshem¢ Presioni per performance te larte dhe prodhim te madh¢ Pakenaqesia e punonjesve¢ Delegimi i autoritetit dhe nxitja e inovacionit

KRITERET QE NA NDIHMOJNE TE VENDOSIM CFARE ESHTE E DREJTE APO E GABUAR

1. Dobishmeria

2. Individualiteti

3. Te drejtat morale

4. Drejtesia

5. Karakteristikat e personit te perfshire ne vendimarrje apo veprim

KRIJIMI I MJEDISIT ETIK ¢ Mekanizmat përfshijnë:

a. përkushtimin e manaxherëve të nivelit të lartë,

b. kodet e etikë

c. komitetet etike,

d. auditimi etikës,

e. trainimi për etikën

f. linjat telefonike direkte dhe

g. Krijimi i kushteve të tilla pune që u imponojnë njerzëve sjellje etike

si edhe të minimizojnë kushtet që lënë hapësirë për sjellje joetike.

GUIDË PËR VENDIM-MARRJEN ETIKE (1)

¢ Pesë teoritë më të njohura etike:

¢ 1-Teoria e të drejave- Përfaqësuesi filozofi i sh. XVIII, E.Kant¢ Thelbi i saj: vendimet etike duhet të mbështeten mbi parimet

morale:

a. e drejta e së vërtetës mbi gjërat që ndikojnë mbi neb. e drejta e privacisë

c. e drejta për të qenë të sigurtë ndaj dëmtimeve/ rreziqeve d. e drejta e asaj që është premtuar si pjesë e kontratës apo

marrëveshjes.

GUIDË PËR VENDIM-MARRJEN ETIKE (2)

¢ 2- Teoria e së mirës së përbashkët: e mira e një individi është e pandarë nga e mira e shoqërisë.

¢ Prandaj:

Ø Vendimi është etik kur nga ai përfitojnë shumica e njerëzve në shoqëri dhe që merret duke pasur parasysh impaktin e tij

mbi komunitetin .

GUIDË PËR VENDIM-MARRJEN ETIKE (3)

¢ 3-Teoria e barazisë- thekson: një veprim etik i trajton të gjithë në mënyrë të barabartë, pa treguar favorizim apo diskriminim ndaj askujt

¢ Prandaj, Ø para se të merret një vendim, duhet të përcaktohet barazia

dhe pasojat.

GUIDË PËR VENDIM-MARRJEN ETIKE (4)

¢ 4-Trajtimi utilitar- i referohet John Stewart Mill-it

¢ Trajtimi utilitar kërkon:

Ø të vlerësohen të gjitha alternativat e mundshme dhe zgjedhja të bëhet duke marrë atë opsion që na jep të

mirën më të madhe (apo më pak dëm) ndaj numrit më të madh të njerëzve.

GUIDË PËR VENDIM-MARRJEN ETIKE (5)

¢ 5-Trajtimi i virtytit- përfaqësuesi Aristoteli:

Ø kur marrim një vendim duhet të zgjedhim atë alternativë që “ndërton” cilësi të dëshirueshme të karakterit tonë.

Ø Dmth, një veprim është etik kur ndikon në virtyte si ndershmëria, kurajo, altruzimi etj.

SITUATA NE TE CILEN NJE PERSON, I DUHET TE VENDOSE TA BEJ APO MOS E BEJ DICKA, E CILA EDHE PSE MUND TE JETE PERFITUESE PER TA APO ORGANIZATEN, MUND TE KONSIDEROHET JOETIKE, PRA KUR JU KERKOHET TE PERCAKTOJNE SJELLJEN E DREJTE DHE ATE TE GABUAR.

Dilema etike?

DYQANI "VESHJET E MODËS ARDI"

¢ Supozoni që ju drejtoni një agjenci reklamash dhe shoku juaj Ardi drejton një dyqan veshjesh me emrin "Veshjet e modës Ardi", pranë jush. Dyqani Ardi shet veshje të modës me çmime të ulëta.

¢ Kur ju takuat Ardin dje, ai ju kërkoi një favor që t'i përgatitnit disa lajmërime tip reklamë për dyqanin e tij dhe t’i botonit në gazetën tuaj. Ju i thatë që kjo ishte një kërkesë modeste dhe qeshët kur ai tha se do t'ju paguante.

DYQANI "VESHJET E MODËS ARDI" (1)

¢ Si mund t'i përgjigjemi ne problemit të pozuar nga Ardi?

¢ Në fakt ekzistojnë dy mënyra se si mund të veprohet.

¢ a- mund ti kategorizojmë alternativat në "të drejta" ose "të gabuara".

¢ b-mënyrë e analizës së problemit është ajo që merr në konsideratë rezultatet që rrjedhin nga ky veprim.

"DYQANI I VESHJEVE TË MODES ARDI " (2)¢ ----------------------------------------------------------------------------

¢ Ju jeni ulur në një kafene dhe po mendoheni nëse duhet apo jo të mbani premtimin që i keni dhënë Ardit.

¢ Në tavolinën tjetër janë një grup të rinjsh, njëri ka blere një këmishë të blerë në dyqanin Ardi. Ju dëgjoni si më poshtë:

¢ "Unë e di, kjo nuk është origjinale, kjo është një kopjim, por unë nuk kam veshur kurrë gjë më elegante, pavarësisht se e kam blerë lirë".

¢ " Ke të drejtë. Në rast se nuk do të kishte si ai dyqan, mosha jonë do të mbetej zhveshur".

"DYQANI I VESHJEVE TË MODËS ARDI " (3)¢ Reflektoni si më poshtë:

¢ A ndikoi kjo bisedë në opinionin tuaj?

¢ A nuk ju duket tani se çfarë ju e keni konsideruar si një problem, po ta shohësh nga një tjetër këndvështrim, është një përfitim pozitiv për disa njerëz?

¢ Cili është tani opinioni juaj? I ndryshëm? Pse?

DYQANI I VESHJEVE TË MODES ARDI " (4)

¢ Dje është mbajtur një konferencë ku dënohet veprimtaria e kopjimit të markave dhe e abuzimit me lëndët e para që përdoren.

¢ Një referues shpjegoi disa raste kur të rinjtë kishin pasur pasoja në shëndetin e tyre si rezultat i përdorimit të produkteve te tilla.

¢ Dizenjatorët e kompanisë që zotëronte markën kishin protestuar kundër kopjuesve, duke i akuzuar si vjedhës të fitimeve dhe prishës të reputacionit të të tjerëve.

¢ Aty u theksua se shumë punëtorë të kompanive të njohura të prodhimit të veshjeve rrezikojnë të mbeten pa punë për shkak të mbylljes së vëndeve të punës.

SI MUND TE JUSTIFIKOJME SJELLJEN JO ETIKE?

MENYRA PER TE RELIZUAR SJELLJE ETIKE DUKE PASUR KETA FAKTORE: