Er hægt að nota vef Hagstofunnar til að kenna aðferðir félagsvísinda?

Anton Örn KarlssonHagstofu Íslands16. Ágúst 2012

Stutt svar: Já, líklega!• Hagstofan leitast við að beita viðurkenndum,

áreiðanlegum og rækilega rökstuddum aðferðum við gagnaöflun– Því er við hæfi að nýta efni frá Hagstofunni við

kennslu þessara sömu aðferða• Til dæmis þegar kenndar eru aðferðir við gerð kannana

• Hér verður farið yfir nokkur atriði á vef Hagstofunnar sem hægt væri að hagnýta við kennslu á rannsóknaraðferðum félagsvísinda.

Um Hagstofu Íslands• Stofnuð 1914

– Fagnar 100 ára afmæli 2014• Ráðuneyti til ársloka 2007

– Varð þá stofnun sem heyrði undir forsætisráðuneyti– Er núna sjálfstæð stofnun sem heyrir undir

efnahags- og viðskiptaráðuneyti• Sinnir opinberri hagskýrslugerð á landinu:

– Söfnun– Úrvinnsla– Miðlun

Skipurit Hagstofu Íslands

Verkferlalíkan Hagstofunnar

Nokkur dæmi

1. Flokkunarkerfi, þekkja til þeirra2. Rannsóknir Hagstofunnar, sjá nánar í:

– Hagtíðindahefti– Lýsigögn

3. Útgefið efni frá starfsmönnum4. Verklagsreglur Hagstofu Íslands um meðferð

trúnaðargagna5. Efni ætlað þátttakendum í rannsóknum

Hagstofunnar.

1. Flokkunarkerfi(1)• Ómetanlegt að þekkja til þessara kerfa þegar

nemendur taka til við framkvæmd eigin rannsókna– Kostir þess eru meðal annars:

• Ekki þarf að búa til sitt eigið flokkunarkerfi• Einfaldara að bera saman hópa• Líklegra að hóparnir verði nægilega stórir til að merkingarbær

samanburður sé mögulegur• Hægt er að bera niðurstöðurnar saman við niðurstöður

annarra fræðimanna þar sem sömu flokkunarkerfum er beitt• Hægt að bera niðurstöður við opinberar tölur Hagstofunnar, til

dæmis til að meta hvort um sé að ræða skekkju í niðurstöðum eða að hvaða marki úrtakið er lýsandi fyrir þýðið

Flokkunarkerfi(2)

Flokkunarkerfi(3)

Flokkunarkerfi(4)

2. Hagtíðindahefti og lýsigögn• Áhugavert gæti verið að fara ofan í

saumana á einstökum rannsóknum Hagstofunnar– Til að sjá svart á hvítu hvaða aðferðum er beitt

til að mæla viðkomandi breytur og til að fá frekari útskýringar á hugtökum rannsóknarinnar

– Til dæmis væri hægt að skoða Lífskjararannsókn Evrópusambandsins (EU-SILC) í þessu tilliti.

EU-SILC• Rannsóknin á að vera megin heimild Framkvæmdastjórnar

evrópusambandsins um tekjudreifingu, fátækt og félagslega útilokun (social exclusion) í Evrópu.– Rannsóknin beinist að mestu leyti að tekjum heimila.

• Verkefnið hófst árið 2003 og hefur Ísland verið með frá 2004. • Gerð í evrópusambandslöndunum auk Íslands, Noregs og Sviss.• Rannsókn á sjö þáttum lífskjara

– Tekjum og hvernig þeirra er aflað– Húsnæði– Eign varanlegs neysluvarnings– Gæslu og skólagöngu barna– Almennt sjálfsmat svaranda á eigin heilsu– Mat svaranda á eigin útgjöldum og efnahagsstöðu– Menntunarstig heimilismanna 16 ára og eldri

Hvaða upplýsingar eru tiltækar um einstakar rannsóknir?

• Hagtíðindahefti– Skoðum aðeins dæmi um hagtíðindahefti sem

er unnið uppúr niðurstöðum SILC• Lýsigögn

– Athugum lýsigögn úr Vinnumarkaðsrannsókn Hagstofunnar

Hagtíðindahefti SILC(1)

Hagtíðindahefti SILC(2)

Hagtíðindahefti SILC(3)

Lýsigögn VMR(1)

Lýsigögn VMR(2)

Lýsigögn VMR(3)

3. Efni frá starfsfólki• Sérfræðingar Hagstofunnar flytja á hverju

ári pistla á ráðstefnum víða um heim• Úrval pistlanna má finna á vef Hagstofu

Íslands.– Þar á meðal um kannanagerð

Efni frá starfsfólki á vef(1)

Efni frá starfsfólki á vef(2)

Efni frá starfsfólki á vef(3)

4. Meðferð trúnaðargagna• Mikilvægt fyrir félagsvísindafólk að kynna sér hvernig ber að

haga meðferð og geymslu gagna úr spurningalistarannsóknum eða þegar unnið er með viðkvæmar persónuupplýsingar– Þannig undirrita allir starfmenn Hagstofu trúnaðarheit þegar þeir

hefja störf hjá stofnuninni.• Verklagsreglur Hagstofunnar frá 2006 eru ákjósanlegar til að

vekja athygli á því hvernig beri að meðhöndla svör í könnunum – sérstaklega út frá því hvernig gögn eru geymd.– Og sérstaklega sökum þess að rafræn geymsla gagna hefur

aukist gríðarlega síðustu ár• Til dæmis með auknum fjölda vefkannana

Verklagsreglur um trúnaðargögn(1)

Verklagsreglur um trúnaðargögn(2)

Verklagsreglur um trúnaðargögn(3)

5. Efni ætlað þátttakendum• Á vef Hagstofunnar er efni sem ætlað er

úrtakseiningum rannsókna.– Fyrir þá sem fara inn á vef Hagstofunnar og vilja leita

svara við algengum spurningum.– Þess verður að geta að það efni sem beint er til

úrtakseininga er ekki beisið nú um stundir• Það stendur til að lagfæra það á næstunni.

– Hins vegar getur þetta efni hjálpað til við að útskýra grundvallarhugmyndir sem liggja að baki úrtaksrannsóknum Hagstofunnar• Til dæmis: Upplýst samfélag, frjáls þátttaka, slembiúrtak, lítil

svarbyrði, öryggi persónuupplýsinga,

Efni fyrir úrtakseiningar(1)

Efni fyrir úrtakseiningar(2)

Efni fyrir úrtakseiningar(3)

Sóknarfæri á vef Hagstofunnar• Frekari umræða um úrtök og úrtakshönnun

– Rökstuðningur með því að velja skuli úrtak af handahófi en ekki hentugleika

• Mismunandi aðferðir við gagnasöfnun– Vefkannanir og aðrar aðferðir

• Skekkjur í rannsóknum• Úrtaksskekkja, mæliskekkja (spyrill, svarandi, spurning,

spurningalisti), umsýsluskekkja, brottfallsskekkja, þekjuskekkja – Orsakir og áhrif– Hvernig má mæla þær og leiðrétta fyrir áhrifum þeirra?

• Gæðamál í könnunum og kannanagerð

Bókasafn Hagstofunnar• Ekki má gleyma bókasafni Hagstofu

Íslands– Sérfræðibókasafn um tölfræði með um 15.000

bindi.– Er skráð í Gegni– Ekki lánað út en hægt að skoða rit á staðnum– http://www.hagstofa.is/Pages/2585

Að lokum...• Nokkrir áhugaverðar síður um

rannsóknaraðferðir:– http://www.websm.org/– http://www.jos.nu/– http://www.statmethods.net/ (R)– http://www.r-bloggers.com/ (R)– http://vasgenerator.net/index_adv.php– http://www.aapor.org/source/education/– http://w4.ub.uni-konstanz.de/srm/– http://www.europeansurveyresearch.org/

Takk fyrir!