Električna ielektronska opremaThis project is funded jointly by the Swedish International Development Cooperation Agency (Sida)

and the European Free Trade Association (EFTA). It is implemented by the European Committee for Standardization (CEN) in support of the EU accession objectives of the countries of the Western Balkans.

Standards • Technical Regulations • Accreditation • Metrology • Conformity Assessment • Market Surveillance

Električna i elektronska oprema

Standards • Technical Regulations • Accreditation • Metrology • Conformity Assessment • Market Surveillance

VODIČ

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoj i

elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

0. UVOD

Ovaj vodič je zamišljen kao priručnik za privredne subjekte aktivne u elektroenergetskom sektoru, na koje neposredno ili posredno utiče Direktiva 2014/35/EU koja se odnosi na omogućavanje dostupnosti na tržište električne opreme namijenjene za upotrebu u okviru određenih granica napona, obično nazvane Direktivom za električne uređaje niskog napona (LVD) i Direktivom 2014/30/EU koja se odnosi na elektromagnetnu kompatibilnost, koja se obično naziva EMC Direktiva (EMCD).

Zakonodavstvo Unije u elektroenergetskom sektoru je važno kako bi se osiguralo da su korisnici ovih proizvoda zaštićeni od neusklađenih proizvoda i da su zahtjevi za zaštitu zdravlja i bezbjednost isti unutar EEA za proizvode koji su dostupni njenim građanima. Princip slobodnog protoka robe, kapitala, usluga i rada1 sadržan u ugovorima EU sprečava države članice da usvajaju i održavaju neopravdana ograničenja2 u trgovini unutar EU.

Ovaj vodič ima za cilj samo da olakša primjenu Direktiva 2014/35/EU i 2014/30/EU. On predstavlja tekst Direktiva i nacionalnih zakona koji prenose direktive koje su pravno obavezujuće. Ovaj vodič je upućen zainteresovanim privrednim subjektima, kao što su proizvođači, uvoznici i distributeri i udružena trgovačka udruženja, kao i konsultantima koji posluju u odgovarajućim oblastima.

Ovaj vodič nije detaljan; fokusira se na određena pitanja koja su, s obzirom na iskustvo, od neposrednog i posebnog interesa za primjenu Direktive za električne uređaje niskog napona i EMC direktive. Ovaj vodič treba koristiti zajedno sa Direktivama i sa „’Plavim vodičem’ o primjeni pravila EU o proizvodima“3, što dodatno objašnjava koncepte kao što su „omogućavanje dostupnosti“ i „privredni subjekti“.

Struktura ovog vodiča uglavnom prati strukturu LVD-a 2014/35/EU i EMCD-a 2014/30/EU. Komentari i objašnjenja su data za relevantna pitanja iz Direktiva.

Važno obavještenje:

Povlačenje pravila Ujedinjenog Kraljevstva i EU u oblasti industrijskih proizvoda4

Ujedinjeno Kraljevstvo je 29. marta 2017. godine podnijelo obavještenje o svojoj namjeri da se povuče iz Unije u skladu sa članom 50 Ugovora o Evropskoj uniji. To znači da, osim ako se za ratifikovanje sporazuma o povlačenju ne utvrdi drugi datum, svi primarni i sekundarni zakoni Unije će prestati da se primjenjuju na Ujedinjeno Kraljevstvo od 30. marta 2019. godine, 00:00h (CET) (“datum povlačenja”). Ujedinjeno Kraljevstvo će tada postati “treća zemlja”. Pregovori sa Ujedinjenim Kraljevstvom su u toku u cilju postizanja sporazuma o povlačenju.

6

KONSULTOVANI IZVORI ZA OVAJ VODIČ:

• Plavi vodič o primjeni pravila EU o proizvodima 2016

• Uredba komisije (EU) o sprovođenju broj 2017/699

• Odluka o zajedničkom okviru za stavljanje proizvoda na tržište 768/2008/EZ

• Direktiva Zahtjevi za ekodizajn proizvoda koji koriste energiju 2009/125/EZ (ERP)

• Direktiva za elektromagnetnu kompatibilnost 2014/30/EZ (EMC)

• Direktiva za električnu opremu namijenjenu za upotrebu u okviru određenih granica napona 2014/35/EU (LVD)

• Direktiva za opštu bezbjednost proizvoda 2001/95/EZ (GPSD)

• Direktiva o odgovornosti za neispravne proizvode 85/374/EEZ

• Direktiva za liftove 2014/33/EU

• Direktiva za mašine 2006/42/EZ (MD)

• Direktiva o pomorskoj opremi 2014/90/EU

• Direktiva o mjernim instrumentima 2014/32/EU

• Direktiva o neautomatskim mjernim instrumentima 2014/31/EU

• Direktiva o opremi pod pritiskom 2014/68/EU

• Direktiva za opremu i zaštitne sisteme za upotrebu u potencijalno eksplozivnoj atmosferi (ATEX)

• Direktiva za radio-opremu 2014/53/EU (RED)

• Direktiva za primjenu opasnih supstanci u električnoj i elektronskoj opremi 2011/65/EU (RoHS)

• Direktiva o otpadnoj električnoj i elektronskoj opremi 2011/65/EU (WEEE)

• Vodič za primjenu direktiva zasnovanih na novom i globalnom pristupu

• Vodič za EMCD (Direktiva 2014/30/EU)

• Vodič za primjenu Direktive za mašine 2006/42/EZ, izdanje 2.1

7

• Smjernice za Direktivu za električne uređaje niskog napona 2014/35/EU

• Uredba za aeronautičke proizvode, djelove i uređaje (EZ) 216/20089

• Uredba za traktore za poljoprivredu I šumarstvo (EU) 167/2013

• Uredba o gasnim aparatima (EU) 2016/426

• Uredba o kablovskim instalacijama za prevoz ljudi (EU) 2016/424

• Uredba o građevinskim proizvodima (EU) 305/2011 (CPD/CPR)

• Uredba o označavanju energetske efikasnosti (EU) 2017/1369

• Uredba o dobroj proizvođačkoj praksi za materijale i proizvode koji svojom namjenom dolaze u dodir s hranom (EZ) 2023/2006

• Uredba o in vitro dijagnostičkim medicinskim uređajima (EU) 2017/746

• Uredba 764/2008 o utvrđivanju postupaka koji se odnose na primjenu određenih nacionalnih tehničkih propisa na proizvode koji se zakonito stavljaju na tržište u drugoj državi članici

• Uredba o materijalima i predmetima koji su u kontaktu sa hranom (EZ) 1935/2004

• Uredba o medicinskim uređajima (EU) 2017/745

• Uredba o opremi za motorna vozila (EZ) 661/2009

• Uredba o registraciji, evaluaciji, autorizaciji i ograničenjima upotrebe hemikalija (EZ) 1907/2006 (REACH)

• Uredba 765/2008 o utvrđivanju zahtjeva za akreditaciju i tržišni nadzor u vezi sa stavljanjem proizvoda na tržište

• Uredba o motornim vozilima sa dva ili tri točka (EU) (EU) 168/2013

8

9

SADRŽAJ

0 Uvod ...........................................................................................................................................6

Konsultovani izvori za ovaj vodič: ............................................................................................ 7

1.Direktivazaelektričneuređajeniskognapona ....................................................................14

1.1. Navodi i uvodne izjave ...................................................................................................14

1.2. Cilj ...................................................................................................................................15

1.3. Stavljanje proizvoda na tržište ......................................................................................15

1.4. Predmet I područje primjene: Obuhvaćenost ..............................................................16

1.4.1. Opseg napona i opseg opreme..............................................................................16

1.4.2. Druge Direktive/Uredbe koje definišu predmet I područje primjene LVD-a .........16

1.4.2.1. Direktiva za mašine (MD) .............................................................................17

1.4.2.2. Uredba o gasnim aparatima (GAR) ..............................................................19

1.4.2.3. Direktiva o opremi pod pritiskom (PED) ......................................................20

1.4.2.4. Direktiva za radio-opremu (RED) ..................................................................20

1.4.2.5. Direktiva za liftove .........................................................................................21

1.4.2.6. Direktiva za ATEX ..........................................................................................21

1.4.3. Direktive koje mogu da se primijene i dopune LVD ..............................................21

1.4.3.1. Elektromagnetna kompatibilnost (EMCD)...................................................22

1.4.3.2. Uredba o građevinskim proizvodima (CPR) ................................................22

1.4.3.3. Primjena opasnih supstanci u električnoj i elektronskoj opremi (RoHS) ..........24

1.4.3.4. Otpadna električna i elektronska oprema (WEEE) ......................................24

1.4.3.5. Uredba komisije o sprovođenju ...................................................................25

1.4.3.6. Zahtjevi za ekodizajn proizvoda koji koriste energiju (ERP) ......................25

10

1.4.3.7. Uredba o označavanju energetske efikasnosti ...........................................27

1.4.3.8. Materijali i predmeti koji su u kontaktu sa hranom ....................................28

1.4.3.9. Dobra proizvođačka praksa za materijale i predmete koji svojom namjenom dolaze u dodir s hranom ...............................................................................28

1.4.3.10. Direktiva o opremi pod pritiskom ..............................................................29

1.4.3.11. Registracija, evaluacija, autorizacija i ograničavanje upotrebe hemikalija (REACH) ......................................................................................................29

1.5. Predmet i područje primjene: Izuzeća ..........................................................................30

1.5.1. Električna oprema koja nije obuhvaćena LVD-om ili drugim specifičnim zakonodavstvom Unije ...........................................................................................30

1.5.1.1. Utikači i utičnice za upotrebu u domaćinstvu .............................................30

1.5.1.2. Kompleti oprema za evaluaciju koji su izrađeni po mjeri ...........................30

1.5.2. Pojave i električna/elektronska oprema koja nije obuhvaćena LVD-om .............31

1.5.2.1. Elektromagnetne smetnje ............................................................................31

1.5.2.2. Električna/elektronska oprema obuhvaćena RED-om, ali spada u predmet i područje primjene ciljeva bezbjednosti LVD-a kako je navedeno u članu 3(1) (a) RED-a ........................................................................................................31

1.5.3. Električna/elektronska oprema obuhvaćena drugim zakonodavstvom Unije: ...32

1.6. Obaveze privrednih subjekata .......................................................................................32

1.6.1. Opšte .......................................................................................................................32

1.6.2. Proizvođač ..............................................................................................................33

1.6.3. Ovlašćeni zastupnik ...............................................................................................35

1.6.4. Uvoznik ....................................................................................................................36

1.6.5. Distributer ...............................................................................................................39

1.6.6. Krajnji korisnik ........................................................................................................40

1.7. Usaglašenost proizvoda ................................................................................................40

11

1.7.1. Opšte .......................................................................................................................40

1.7.2. Usaglašenost zasnovana na standardima ...........................................................41

1.7.2.1. Usaglašenost zasnovana na harmonizovanim standardima (član 12) .........41

1.7.2.2. Usaglašenost zasnovana na međunarodnim standardima (član 13) .......41

1.7.2.3. Usaglašenost zasnovana na nacionalnim standardima (član 14) ............42

1.7.3. Postupak ocjenjivanja usaglašenosti ....................................................................42

1.7.3.1. Ocjenjivanje usaglašenosti ...........................................................................42

1.7.3.2. Tehnička dokumentacija ..............................................................................46

1.7.3.3. EU Deklaracija o usaglašenosti (DoC) .........................................................47

1.7.3.4. Uputstva za bezbjednu upotrebu .................................................................50

1.7.3.5. CE znak ..........................................................................................................50

1.7.4. Ciljevi bezbjednosti ................................................................................................52

1.7.4.1. Opšte .............................................................................................................52

1.7.4.2. Opšti uslovi ....................................................................................................53

1.7.4.3. Zaštita od opasnosti koje mogu nastati od električne opreme .................53

1.7.4.4. Zaštita od opasnosti koje mogu da prouzrokuju spoljni uticaji na električnu opremu ..........................................................................................................53

2. Direktiva za elektromagnetnu kompatibilnost.......................................................................54

2.1. Navodi i uvodne izjave ...................................................................................................54

2.2. Cilj ...................................................................................................................................54

2.3. Stavljanje proizvoda na tržište ......................................................................................55

2.3.1. Stavljanje na tržište ................................................................................................55

2.3.2. Stavljanje u upotrebu ..............................................................................................56

2.4. Predmet i područje primjene: Obuhvaćenost ..............................................................56

12

2.4.1. Opšte .......................................................................................................................56

2.4.2. Aparat ......................................................................................................................58

2.4.2.1. Gotovi uređaji ................................................................................................59

2.4.2.2. Kombinacija gotovih uređaja .......................................................................59

2.4.2.3. Komponente/podsklopovi ............................................................................60

2.4.2.4. Prenosiva instalacija .....................................................................................60

2.4.3. Neprenosiva instalacija ..........................................................................................60

2.4.3.1. Specifični aparati za „posebno neprenosivu instalaciju“ ............................63

2.5. Predmet i područje primjene: Izuzeća ..........................................................................63

2.5.1. Oprema koja nije obuhvaćena ...............................................................................63

2.5.2. Oprema koja je izričito izuzeta iz EMCD-a (član 2)...............................................63

2.5.2.1. Radio-oprema ................................................................................................63

2.5.2.2. Aeronautički proizvodi, djelovi i uređaji .......................................................64

2.5.2.3. Radio-oprema koju koriste radio amateri ....................................................64

2.5.2.4. Benigna (dobroćudna) oprema ....................................................................65

2.5.3. EMC zahtjevi za opremu obuhvaćenu drugim specifičnim zakonodavstvom Unije (član 2) ....................................................................................................................67

2.5.3.1. Oprema izuzeta iz EMCD-a samo sa aspekta imunosti .............................67

2.5.3.2. Oprema izuzeta iz EMCD-a sa aspekta emisije i imunosti .........................67

2.5.4. Specifični slučajevi .................................................................................................68

2.5.4.1. Gotovi uređaji specijalno projektovani da ometaju komunikaciju (Ome- tači) ................................................................................................................68

2.5.4.2. Gotovi uređaji specijalno projektovani za ispitivanje EMC imunosti u laboratorijama i na terenu ............................................................................68

13

2.6. Obaveze privrednih subjekata .......................................................................................69

2.7. Usaglašenost opreme ...................................................................................................69

2.7.1. Postupak ocjenjivanja usaglašenosti ....................................................................69

2.7.1.1. Aparat ............................................................................................................69

2.7.1.2. Neprenosive instalacije ...................................................................................70

2.7.2. Pretpostavka o usaglašenosti zasnovana na standardima .................................74

2.7.2.1. Korišćenje EMC harmonizovanih standarda ...............................................74

2.7.2.2. Relevantni harmonizovani standardi ...........................................................75

2.7.3. Postupak ocjenjivanja usaglašenosti ....................................................................78

2.7.3.1. Ocjenjivanje usaglašenosti ...........................................................................78

2.7.4. Bitni zahtjevi ............................................................................................................83

2.7.4.1. Opšti zahtjevi .................................................................................................83

Prilog1: Primjeri proizvoda na koje se primjenjuje odnosno ne primjenjuje LVD ..................84

Tipovi priključnica .......................................................................................................86

Prilog2: Sveukupni dijagram EMCD .........................................................................................87

Prilog3: Smjernice za upotrebu harmonizovanih standarda koji podržavaju LVD ................88

Prilog4: Smjernice za upotrebu harmonizovanih standarda koji podržavaju EMCD ............96

Prilog5: Tržišni nadzor ..............................................................................................................98

Prilog6: Obavezne i dobrovoljne oznake i etikete .................................................................101

Prilog7: Lista skraćenica i akronima ......................................................................................104

Prilog8: Dodatne informacije ..................................................................................................107

NAPOMENE: ...............................................................................................................................112

1. Direktiva za električne uređaje niskog napona

Direktiva za električne uređaje niskog napona (LVD) se smatra jednom od najstarijih Direktiva o bezbjednosti proizvoda objavljenih od strane EU (prvo izdanje datira iz 1973. godine) i bavi se bezbjednošću električne i elektronske opreme i aparata.

Revidirana verzija Direktive sa referentnim brojem 2014/35/EU stupila je na snagu 20. aprila 20165. godine, zamjenjujuć i prethodnu verziju Direktive 2006/95/EZ koja je bila primjenjiva do 19. aprila 2016 godine. Sa ovom najnovijom revizijom, Direktiva za električne uređaje niskog napona je harmonizovana sa Uredbom o novom za-konodavnom okviru (EZ) 765/2008 i Odlukom 768/2008.

Treba napomenuti da se zahtjevi drugog zakonodavstva mogu primijeniti na električnu opremu koja je obuhvaćena LVD-om [npr. Direktivom za elektromagnetnu kompatibilnost (EMCD), Direktivom o primjeni opasnih supstanci u električnoj i elektronskoj opremi (RoHS), Direktivom za eko-dizajn] i da se ciljevi bezbjednosni LVD-а, zauzvrat, mogu primijeniti na proizvode obuhvać ene drugim zakonodavstvom Unije, uslovljavajuć i stavljanje proizvoda na tržište Unije. Ovaj vodič se odnosi na primjenu LVD-a i pojašnjava odnos između te Direktive i drugih Direktiva i Uredbi.

Dodatne informacije o primjerima proizvoda koji su obuhvaćeni, odnosno koji su izuzeti iz LVD-a mogu se nać i u Prilogu 1, sveukupni dijagram EMCD u Prilogu 2, primjeri smjernica o korišćenju harmonizovanih standarda u Prilozima 3 i 4, opšte informacije o tržišnom nadzoru u Prilogu 5, obavezne i dobrovoljne oznake u Prilogu 6, lista skraćenica i akronima u Prilogu 7, i spisak smjernica (dokumenata) u Prilogu 8.

1.1. Navodi i uvodne izjave

Navodi koji se mogu nać i u preambuli LVD ukazuju na pravnu osnovu Direktive. Pravna osnova je usmjerena na slobodno kretanje proizvoda unutar internog tržišta uz istovremeno osiguranje visokog nivoa zaštite zdravlja i bezbjednosti. Uvodne izjave uvode glavne odredbe Direktive i navode razloge za njihovo usvajanje. Uvodne izjave nemaju nikakvu pravnu snagu, ali one mogu da pruže korisne informacije u diskusiji sa privrednim subjektima kada je potrebno objasniti određene zahtjeve. Dobar primjer je Uvodna izjava 19, koja objašnjava slobodno kretanje električne opreme za koju ne postoje harmonizovani standardi. Ona se odnosi na moguć nost primjene odredaba o bezbjednosti IEC standarda ili nacionalnih standarda, koji se smatraju „stanjem razvijenosti tehnike“ za odgovarajući proizvod. Drugi primjer je Uvodna izjava 23, koja objašnjava da je CE znak, koji ukazuje na usaglašenost električne opreme, vidljiva posljedica čitavog procesa koji obuhvata procjenu usaglašenosti u širem smislu. Drugim riječima: CE znak nije znak za bezbjednost.

14

Električna i elektronska oprema

15

1.2. Cilj

Električna oprema ne smije da ugrožava zdravlje i bezbjednost ljudi, domać ih životinja ili imovine pod uslovom da je ispravno ugrađena, održavana i da se koristi za predviđenu namjenu od strane proizvođača.

Električna oprema može biti dostupna na tržištu Unije samo ako:

• je izrađena u skladu sa dobrom inženjerskom praksom kada je u pitanju bez bjednost koja je na snazi u Uniji („stanje razvijenosti tehnike”);

• ne ugrožava zdravlje i bezbjednost ljudi i domaćih životinja ili imovinu, pod uslovom da je ispravno ugrađena, održavana i da se koristi za predviđenu namjenu.

1.3. Stavljanje proizvoda na tržište

LVD se primjenjuje na proizvode koji su prvi put dostupni na tržištu Unije, odnosno električnu opremu proizvedenu u Uniji ili električnu opremu, bilo da je nova ili upotrebljavana, uvezenu iz treć e zemlje.

Električna oprema može biti dostupna samo ako je usaglašena sa zahtjevima svih zakonodavstava Unije koji se odnose na proizvod. Države članice ne smiju da ometaju slobodan promet niti onemogućavati dostupnosti opreme koja je obuhvać ena i usaglašena sa tim zakonodavstvom Unije.

„Omogućavanje dostupnosti na tržištu Unije“ podrazumijeva svako činjenje do-stupnim električne opreme radi distribucije, potrošnje ili upotrebe na tržištu Unije tokom komercijalne aktivnosti, sa ili bez naknade. Omogućavanje dostupnosti može uzeti bilo koji oblik. Na primjer, proizvod koji se nudi u katalogu ili putem elektronske trgovine mora biti u skladu sa važeć im harmonizovanim zakonodavstvom Unije (u daljem tekstu: zakonodavstvo Unije) ako je usmjeren na tržište Unije i uključuje sistem naručivanja i isporuke.

Poglavlje 1 LVD-a uvodi opšte odredbe i obuhvata predmet i područje primjene, defi nicije, uslove stavljanja električne opreme na tržište Unije i njenog slobodnog kretanja na tržištu Unije.

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

16

Električna i elektronska oprema

1.4. Predmet I područje primjene: Obuhvaćenost

1.4.1. Opseg napona i opseg opreme

Direktiva za električne uređaje niskog napona je „potpuno“ harmonizovana ili Direktiva „potpunog predmeta i područja primjene“ u smislu da obuhvata sve bezbjednosne aspekte električne i elektronske opreme, a ne samo električne rizike. Ona zamjenjuje bilo koje postojeće nacionalno zakonodavstvo države članice u obuhvaćenoj oblasti.

LVD obuhvata rizike po zdravlje i bezbjednost u radu sa električnom opremom koja radi sa ulaznim ili izlaznim naponom između:

• 50 i 1000 V za naizmjeničnu struju (AC)

• 75 i 1500 V za jednosmjernu struju (DC)

Granice napona upućuju na napon električnog ulaza ili izlaza, a ne na napone koji se mogu javiti unutar opreme.

LVD se primjenjuje na široku lepezu električne opreme za potrošačku i profesionalnu upotrebu, kao što su:

• komponente, npr. osigurači, transformatori, upravljački uređaji i prekidači,

• pogoni, npr. elektromotori,

• aparati za domaćinstvo, npr. mašine za pranje veša, televizijski setovi, pametni telefoni, tableti,

• kancelarijska oprema, npr. štampači, kopir mašine,

• kablovi i kablovski sklopovi,

• jedinice za napajanje,

• laserska oprema.

Vidjeti takođe Prilog 1 Primjeri proizvoda na koje se primjenjuje, odnosno ne primjenjuje LVD.

1.4.2. Druge Direktive/Uredbe koje definišu predmet i područje primjene LVD-a

Proizvodi obuhvaćeni drugim zakonodavstvom Unije koji moraju da budu u skladu sa ciljevima bezbjednosti LVD-a, ili referencama drugog zakonodavstva Unije za LVD, za obuhvatanje određenih proizvoda koji su izuzeti iz njihovog predmeta i područja primjene:

17

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

1. Direktiva za mašine (MD),

2. Uredba o gasnim aparatima (GAR),

3. Direktiva o opremi pod pritiskom (PED),

4. Direktiva za radio-opremu (RED),

5. Direktiva za liftove,

6. ATEX Direktiva.

Referenca „potpuno harmonizovane“ ili Direktive „potpunog predmeta i područja primjene“ ili Uredbe o električnim rizicima za „ciljeve bezbjednosti“ LVD-a znači da se granice naponskog opsega LVD-a ne primjenjuju (jer one nijesu dio „ciljeva bezbjednosti“, ali jesu dio predmeta i područja primjene LVD-a). Ako se primjenjuju određeni uslovi, oni bi trebalo da budu jasno naznačeni.

1.4.2.1. Direktiva za mašine (MD)6

MD ukazuje da sledeci električni i elektronski proizvodi spadaju u predmet i područje primjene Direktive za električne uređaje niskog napona:

• električni uređaji niskog napona koji se samostalno stavljaju na tržište za ugradnju u strojeve,

• električne aparate namijenjene za upotrebu u domaćinstvu,

• audio i video opremu,

• opremu za informacione tehnologije,

• uobičajene kancelarijske mašine,

• niskonaponske prekidače I upravljačke uređaje,

• elektromotore.

1.4.2.1.1. Električni uređaji niskog napona koji se samostalno stavljaju na tržište za ugradnju u strojeve

Mašine sa napajanjem električnom energijom, koje obuhvata MD, moraju da ispune ciljeve bezbjednosti LVD-a (u skladu sa Prilogom I, stav 1.5.1 MD-a). Ne smije se pozivati na LVD u Deklaraciji o usaglašenosti (DoC). Pošto su predmet i područje primjene MD-a i LVD-a striktno odvojen-i (obuhvataju različite proizvode), nije moguće da MD i LVD budu istovremeno primjenjive na jedan isti proizvod.

18

Električna i elektronska oprema

1.4.2.1.2. Aparati za domaćinstvo

„Aparati za domaćinstvo“ su aparati namijenjeni za potrošače u kućnom okruženju. Definicija označava opremu namijenjenu obavljanju kućnih funkcija kao što su pranje, čišćenje, grijanje, hlađenje i kuvanje. Primjeri obuhvaćenih aparata za domaćinstvo uključuju mašine za pranje veša, mašine za pranje posuđa, usisivače i aparate za pripremu hrane i ličnu njegu. Neki aparati koji se često koriste u kućnom okruženju su izuzeti (kao što su mašine za bušenje i kosilice, takođe vidjeti „Predmet i područje primjene: Izuzeća“). Proizvođač mora jasno da navede predviđenu upotrebu i predvidljivu pogrešnu upotrebu u informacijama o proizvodu kako bi se osigurao od plaćanja štete.

1.4.2.1.3. Audio i video oprema

Audio i video aparati, radio i televizijski prijemnici, video plejeri i rekorderi, CD i DVD plejeri i rekorderi, pojačala i zvučnici, kamere, projektori, blutut eksterne baterije itd. Neku od pomenute opreme koja namjenski emituje i/ili prima, ili treba da bude dopunjena dodatkom, kao što je antena, radi emitovanja ili primanja radio talasa radi radio komunikacije i/ili radiodeterminacije, obuhvata Direktiva za radio-opremu (vidjeti stav 1.4.2.4).

1.4.2.1.4. Oprema za informacione tehnologije

Oprema za informacione tehnologije obuhvata opremu koja se koristi za obradu, konverziju, prenos, skladištenje, zaštitu i pronalaženje podataka ili informacija, kao što su kompjuterski hardver, oprema za komunikacione mreže (pametni senzori za kućnu automatizaciju, CCTV itd.) i telefonsku i telekomunikacionu opremu (lap top računari, desktop računari, tableti, pametni telefoni itd.). Neku od pomenute opreme obuhvata Direktiva za radio-opremu (vidjeti stavove 1.4.2.1.3 i 1.4.2.4).

1.4.2.1.5. Uobičajene kancelarijske mašine

Kancelarijske mašine obuhvataju, na primjer, štampače, fotokopir mašine, mašine za rezanje, mašine za sjeckanje, sortirere, mašine za uvezivanje i heftalice za internu upotrebu samo ako je to predvidio proizvođač. Svaku takvu mašinu, namijenjenu za proizvodne svrhe, obuhvata Direktiva za mašine.

19

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

1.4.2.1.6. Niskonaponski prekidači i upravljački uređaji

Niskonaponski prekidači i upravljačka oprema, nijesu bezbjednosne komponente, obuhvataju uređaje za stvaranje i prekidanje struje u električnim kolima i prateću kontrolnu, mjernu i regulacionu opremu za kontrolu opreme koja koristi električnu energiju.

1.4.2.1.7. Elektromotori

Pogonske komponente, kao što su elektromotori i pogonski sistemi (elektromotori sa ugrađenim mjenjačem, generatori, alternatori itd. (za razliku od potpuno funkcionalnih agregata za proizvodnju, koje pokriva Direktiva za mašine)) nijesu mašine u smislu Direktive za mašine i kao takve obuhvaćene su LVD-om. Pogonski sistemi (uključujući i one električne) obuhvaćeni su Direktivom za mašine kao sastavni dio, koji se naziva „djelimično završena mašina“ (bez CE znaka), a ne kao „mašina“. Proizvođači električnih pogonskih sistema imaju izbor primjene Direktive za mašine ili Direktive za električne uređaje niskog napona. Ova druga opcija (koja zahtijeva CE znak) smatra se najboljim rješenjem i za kupca i dobavljača.

1.4.2.1.8. Električno napajanje mašina

Kada mašina ima napajanje električnom energijom, ona mora da bude projektovana, izrađena i opremljena u skladu sa LVD ciljevima bezbjednosti tako da su ili mogu da budu spriječene sve opasnosti od električne prirode.

Pošto su predmet i područje primjene MD-a i LVD-a striktno odvojeni (obuhvataju različite proizvode), nije moguće da MD i LVD budu istovremeno primjenjive na jedan isti proizvod. Shodno tome, Deklaracija o usaglašenosti EU (DoC) za mašine koja je obuhvaćena Direktivom za mašine neće se odnositi na LVD.

1.4.2.2. Uredba o gasnim aparatima (GAR)7

Gasni aparati moraju da budu projektovani i izrađeni tako da se izbjegnu rizici vezani za gas, usled opasnosti od električnog porijekla.

Aparati predstavljaju „opremu“, definisanu od strane GAR-a kao bezbjednosni uređaji, upravljački uređaji ili regulacioni uređaji i njihovi podsklopovi, projektovani da budu ugrađeni u aparat ili da budu montirani da čine aparat. Takva oprema može da predstavlja rizike koji nijesu obuhvaćeni GAR-om. Neka oprema je ili uključena u električnu opremu (električne komponente) u smislu LVD-a. LVD obuhvata električne

20

Električna i elektronska oprema

rizike od te opreme ili komponenti kako je navedeno u njenim ciljevima bezbjednosti. GAR pokriva rizike vezane za gas, usled opasnosti od električnog porijekla aparata ili opreme.

Pošto su predmet i područje primjene GAR-a i LVD-a striktno odvojeni (obuhvataju različite proizvode), nije moguće da GAR i LVD budu istovremeno primjenjive na jedan isti proizvod. Shodno tome, Deklaracija o usaglašenosti EU (DoC) za gasne aparate i opremu koja je obuhvaćena GAR-om neće se odnositi na LVD.

1.4.2.3. Direktiva o opremi pod pritiskom (PED)8

U skladu sa članom 1(2)(f) PED-a, PED se ne primjenjuje na opremu pod pritiskom koja je klasifikovana kao ne viša od kategorije I prema članu 13 PED-a, ako je proizvod koji čini opremu pod pritiskom obuhvaćen jednom od sledećih Direktiva:

• Direktiva 2006/42/EZ (Mašine);

• Direktiva 2014/33/EU (Liftovi);

• Direktiva 2014/35/EU (Uređaji niskog napona);

• Uredba (EU) 2017/745 (Medicinski uređaji);

• Uredba (EU) 2016/426 (Gasni aparati)9;

• Direktiva 2014/34/EU (ATEX).

Prema tome, LVD se u potpunosti primjenjuje na obuhvaćene aparate, gdje opasnosti koje se odnose na pritisak ne prelaze kategoriju I, kako je navedeno u članu 1(2)(f) PED-a (na primjer, aparati za pripremu (kuvanje) kafe, električni aparati za kuvanje, aparati za kuvanje vruće vode). U ovim slučajevima, DoC se neće odnositi na PED.

Međutim, rizik od pritiska na ekspres-lonce obuhvata PED [vidjeti član 4(1)(b)]. Za ekspres-lonce s električnim napajanjem, svi drugi rizici su pokriveni LVD-om. U ovom posebnom slučaju, PED dopunjuje LVD, a LVD DoC će se odnositi i na PED.

1.4.2.4. Direktiva za radio-opremu (RED)

Za električne rizike od radio-opreme obuhvaćene RED-om, poziva se na LVD ciljeve bezbjednosti. Prema članu 3(1)(a) RED-a, radio-oprema mora da bude izrađena tako da osigura zaštitu zdravlja i bezbjednosti ljudi i domaćih životinja ili imovine od električnih rizika kako to zahtijevaju ciljevi bezbjednosti LVD-a.

Pošto su predmet i područje primjene RED-a i LVD-a striktno odvojeni (obuhvataju

21

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

različite proizvode), nije moguće da RED i LVD budu istovremeno primjenjive na jedan isti proizvod, što znači da se DoC za radio-opremu koja je obuhvaćena RED-om neće odnositi na LVD.

1.4.2.5. Direktiva za liftove11

Električni djelovi za teretne liftove i liftove za osobe, koji spadaju u predmet i područje primjene Direktive za liftove, moraju da budu u skladu sa LVD ciljevima bezbjednosti.

Pošto su predmet i područje primjene Direktive za liftove i LVD-a striktno odvojeni (obuhvataju različite proizvode), nije moguće da Direktiva za liftove i LVD budu istovremeno primjenjive na jedan isti proizvod, što znači da se DoC za liftove i bezbjednosne komponente koja je obuhvaćena Direktivom za liftove neće odnositi na LVD.

1.4.2.6. Direktiva za ATEX12

Specifične opasnosti za električne i elektronske bezbjednosne, kontrolne i regu-lacione uređaje navedene u članu 1(1)(b) ATEX Direktive, koje obuhvata LVD, a koji su namijenjeni za upotrebu izvan potencijalno eksplozivnih atmosfera, ali koji su potrebni za ili koji doprinose sigurnom funkcionisanju opreme i zaštitnih si-stema moraju da se rješavaju u skladu sa LVD-om. U tom slučaju obje direktive se primjenjuju i upućuju na DoC. Razlog za upućivanje na LVD u ATEX DoC je da ATEX Direktiva ima dvostruku prirodu: ona je zakonodavstvo u potpunom predmetu i području primjene, a za gore pomenutu posebnu situaciju i aspekt zakonodavstva. Aspekt zakonodavstva je komplementaran, za razliku od zakonodavstva u poptunom predmetu i području primjene, koji se međusobno isključuju.

Harmonizovani evropski standardi objavljeni u Službenom listu Evropske unije koji podržavaju Direktivu 2006/95/EZ (prethodnik LVD-a sa brojem 2014/35/EU) mogu se navesti u DoC za ispunjavanje zahtjeva 1.2.7 Priloga II ATEX Direktive. Da bi se uskladio sa odgovarajućim režimima procjene usaglašenosti ATEX-a i LVD-a, imenovano tijelo koje izdaje sertifikat o ispitivanju EU-tipa za ATEX ne mora da verifikuje da su ispunjeni zahtjevi LVD-a. Umjesto toga, proizvođač mora da deklariše da su ispunjeni. To će se odraziti na sadržaj DoC (tj. pozivajući se na LVD u odgovarajućim slučajevima).

1.4.3. Direktive koje mogu da se primijene i dopune LVD

Zakonodavstvo Unije koje se može primijeniti na električnu opremu koju obuhvata LVD, dopunjujuci LVD, za zahtjeve koji nijesu obuhvaceni LVD-om:

22

Električna i elektronska oprema

1. EMC Direktiva,

2. Uredba o građevinskim proizvodima (CPR),

3. Direktiva za opštu bezbjednost proizvoda (GPSD),

4. Uredba o kablovskim instalacijama za prevoz ljudi,

5. Direktiva za primjenu opasnih supstanci u električnoj i elektronskoj opremi (RoHS),

6. Direktiva o otpadnoj električnoj i elektronskoj opremi (WEEE),

7. Uredba komisije (EU) o sprovođenju broj 2017/699,

8. Direktiva Zahtjevi za ekodizajn proizvoda koji koriste energiju (ERP),

9. Uredba o označavanju energetske efikasnosti,

10. Uredba o materijalima i predmetima koji su u kontaktu sa hranom,

11. Uredba o dobroj proizvođačkoj praksi za materijale i predmete koji svojom namjenom dolaze u dodir s hranom,

12. Direktiva o opremi pod pritiskom,

13. Uredba o registraciji, evaluaciji, autorizaciji i ograničenjima upotrebe hemikalija (EZ) 1907/2006 (REACH).

1.4.3.1. Elektromagnetna kompatibilnost (EMCD)13

EMCD se primjenjuje na opremu koja sadrži električne ili elektronske djelove koji mogu da izazovu ili da budu pod uticajem elektromagnetnih smetnji. EMCD obuhvata aspekte elektromagnetne kompatibilnosti u vezi sa funkcionisanjem električnih/elektronskih aparata i komponenti koje obuhvata LVD.

1.4.3.2. Uredba o građevinskim proizvodima (CPR)14

Neke vrste električne opreme koje obuhvata Direktiva za električne uređaje niskog napona su proizvedene sa ciljem da budu trajno ugrađene u građevinske objekte. Shodno tome, takva oprema mora takođe da bude usaglašena sa obavezama koje izriče CPR.

Treba napomenuti da je primjena CPR-a moguća samo kada je na raspolaganju harmonizovana tehnička specifikacija. Izjava o svojstvima (DOP) može samo da se izda, i CE znak može samo da se postavi ako je odgovarajući građevinski proizvod obuhvaćen i izrađen u skladu sa odgovarajućom usaglašenošću sa odgovarajućom

23

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

harmonizovanom tehničkom specifikacijom koja podržava CPR. Drugim riječima, primjena odredbi CPR-a na takvu električnu opremu podrazumijeva postojanje har- monizovanih evropskih standarda (ili alternativno, primjenjivih evropskih dokumenata za ocjenjivanje).

Ako ne postoji odgovarajući harmonizovani evropski standard ili evropski dokument za procjenu koji podržava CPR, odgovarajuća električna oprema je obuhvaćena samo LVD-om ili drugim važećim harmonizovanim zakonodavstvom. Da bi se najbolje osi-guralo postizanje ciljeva oba zakonodavstva Unije, postojeći harmonizovani evropski standardi (objavljeni u skladu sa Direktivom za električne uređaje niskog napona) ispituju se kako bi se osiguralo da su takodje u skladu sa odgovarajućim bitnim zahtjevima Uredbe o građevinskim proizvodima.

1.4.3.2.1. Direktiva za opštu bezbjednost proizvoda (GPSD)15

GPSD sadrži samo opšte ciljeve bezbjednosti. Prema članu 3, proizvod se smatra bezbjednim, u pogledu aspekata koji su obuhvaćeni odgovarajućim nacionalnim zakonodavstvom i, u odsustvu specifičnih odredbi Unije koji regulišu bezbjednost datih proizvoda, u skladu sa posebnim pravilima nacionalnog zakona države članice na čijoj teritoriji je proizvod na tržištu. Drugim riječima: proizvod mora da bude u skladu sa „stanjem razvijenosti tehnike“ i tehnologijom države članice u kojoj se nalazi na tržištu.

Međutim, GPSD dopunjuje LVD u vezi sa sledecim odredbama koje se odnose na tržišni nadzor:

• mjere predviđene članovima 8(1)(b), 8(1)(c) i 8(1)(d) GPSD-a;

• bilo koje prateće mjere usvojene kako bi se osiguralo poštovanje zabrane pro-daje, kako je predviđeno članom 8(1)(e) GPSD-a;

• opozivanje i uništavanje proizvoda, kako je predviđeno članom 8(l)(f)(ii) GPSD-a, u odnosu na proizvode koji su opasni, a ne predstavljaju ozbiljan rizik;

• podsticanje i promovisanje dobrovoljnog djelovanja proizvođača i distributera, uključujući, tamo gdje je primjenjivo, razvijanje kodeksa dobre prakse, kako je predviđeno drugim podstavom člana 8(2) GPSD-a;

• aktivne informacije potrošača i drugih zainteresovanih strana o procedurama za žalbe, kako je predviđeno članom 9(2) GPSD-a;

• davanje javnog pristupa informacijama o identifikaciji proizvoda, prirodi rizika i preduzetim mjerama, kako je predviđeno članom 16(1), prvi podstav, druga rečenica GPSD-a;

24

Električna i elektronska oprema

• RAPEX obavještavanje o mjerama koje ograničavaju ili nameću posebne uslove u vezi sa mogućim plasiranjem ili korišćenjem proizvoda zbog ozbiljnog rizika (ne predstavljaju opozivanje, povlačenje ili zabranu omogućavanja dostupnosti na tržištu), kako je predviđeno članom 12(1), prvi podstav GPSD-a.

1.4.3.2.2. Uredba o kablovskim instalacijama za prevoz ljudi16

Kada su bezbjednosne komponente predmet drugih Direktiva koje se odnose na druge aspekte i obezbjeđuju postavljanje CE znaka, znak će naznačiti da se smatra da je bezbjedonosna komponenta takođe u skladu sa odredbama tih drugih Direkti-va. Na proizvođaču je da za svaki od pojedinačnih slučajeva odredi odgovarajuće zakonodavstvo. DoC će se pozvati na ove druge Direktive ili Uredbe, ako su primjenjive.

Zakonodavstvo Unije koje se može primijeniti na kablovske instalacije uključuje one koje se odnose na mašine, elektromagnetnu kompatibilnost, uređaje niskog napona i ličnu zaštitnu opremu17.

1.4.3.3. Primjena opasnih supstanci u električnoj i elektronskoj opremi (RoHS)18

Direktiva RoHS postavlja ograničenja upotrebe određenih opasnih supstanci u ele-ktričnoj i elektronskoj opremi koja spada u kategorije 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 i 10, kako je navedeno u Prilogu I (A) Direktive 2002/96/EZ, prethodna verzija trenutne WEEE Direktive 2012/19/EU19 (vidjeti takođe 1.4.3.4).

Direktiva RoHS zahtijeva maksimalne vrijednosti masene koncentracije teških me-tala koje ne prelaze 0,1% (osim kadmijuma, gdje maksimalna vrijednost masene koncentracije ne smije da bude veća od 0,01%) kao što su olovo, živa, kadmijum i šestovalentni hrom, polibromovani bifenili (PBB) i polibromovani difenil-etri (PBDE) usporivači plamena, i plastifikatora bis (2-etilheksil) ftalat (DEHP), benzil butil ftalat (BBP), dibutil ftalat (DBP) i diizobutil ftalat (DIBP) u proizvodima.

1.4.3.4. Otpadna električna i elektronska oprema (WEEE)20

Od 15. avgusta 2018. godine, u skladu sa stavovima 3 i 4, Direktiva RoHS se pri-mjenjuje na sve EEE. Sve EEE se klasifikuju u kategorije definisane u Prilogu III WEEE Direktive. Prilog IV WEEE Direktive sadrži neiscrpnu listu EEE koja spada u kategorije navedene u Prilog III (otvoren predmet i područje primjene).

25

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Za rješavanje uticaja WEEE na životnu sredinu i za doprinos kružnoj ekonomiji i povećanju efikasnosti resursa, sakupljanje, obrada i recikliranje elektronike na kraju svog životnog vijeka regulisano je WEEE Direktivom. Predmet i područje primjene WEEE Direktiva se trenutno razmatra21.

1.4.3.5. Uredba komisije o sprovođenju22

Ova uredba utvrđuje opštu metodologiju za izračunavanje težine električne i elektronske opreme koja se stavlja na tržište u državi članici i opštu metodologiju za izračunavanje ukupne količine WEEE generisane po težini u državi članici koju će koristiti države članice, po potrebi, za izračunavanje stope naplate WEEE.

1.4.3.6. Zahtjevi za ekodizajn proizvoda koji koriste energiju (ERP)23 24

Pravila o ekodizajnu zahtijevaju od proizvođača smanjenje potrošnje energije svojih proizvoda uspostavljanjem standarda za minimalnu energetsku efikasnost. Kao al- ternativa, industrijski sektori mogu takođe da potpišu dobrovoljne sporazume za smanjenje potrošnje energije svojih proizvoda. Samouređivanje može brže da po-stigne ciljeve politike eko-dizajna ili može da smanji troškove u odnosu na obavezne zahtjeve. Takvi sporazumi treba da ispunjavaju specifične kriterijume Direktive o ekodizajnu i treba da su prepoznati i nadgledani od strane Komisije.

ErP Direktiva pruža okvir za usvajanje zahtjeva za eko-dizajn za industrijske proizvode. Mjere primjene koje se usvajaju u okviru ErP Direktive mogu da se primjenjuju na aparate ili na opremu koja se ugrađuje u aparate, kao što su, na primjer, elektromotori.

U ovom trenutku je objavljeno 24 sprovedenih uredbi, od kojih vecina može da bude primjenjiva na proizvode obuhvacene LVD-om:

1. Klima uređaji i ventilatori

2. Proizvodi za grijanje I hlađenje vazduha

3. Cirkulatori

4. Računari

5. Aparati za kuvanje u domaćinstvu

6. Elektromotori

26

7. Spoljašnja napajanja

8. Mašine za pranje posuđa u domaćinstvu

9. Mašine za sušenje veša sa bubnjem u domaćintsvu

10. Mašine za pranje veša u domaćinstvu

11. Industrijski ventilatori

12. Proizvodi za osvjetljenje u sektoru domaćinstva i tercijarnom sektoru

13. Lokalni grijači prostora

14. Grijači i grijači vode

15. Energetski transformatori

16. Profesionalni rashladni ormari

17. Frižideri i zamrzivači

18. Jednostavni set-top boksovi

19. Kotlovi na čvrsta goriva

20. Potrošnja električne energije u stanju mirovanja, isključenom stanju i u umreženom stanju mirovanja za električnu i elektronsku kancelarijsku opremu i aparate za domaćinstvo

21. Televizori

22. Usisivači

23. Ventilacijske jedinice

24. Vodene pumpe.

Komisija je priznala dobrovoljne sporazume o:

• Složenim set-top boksovima

• Opremi za snimanje

• Konzolama za igre.

Električna i elektronska oprema

27

1.4.3.7. Uredba o označavanju energetske efikasnosti25

Ova Uredba utvrđuje okvir za označavanje energetske efi kasnosti i stavlja van snage Direktivu 2010/30/EU.

U ovom trenutku objavljeno je 17 tzv. Delegiranih Uredbi (DR) koje dopunjuju za-mijenjenu Direktivu 2010/30/EU i 1 DR koji dopunjuje Direktivu 96/60/EZ (označa-vanje energetske efi kasnosti kombinovanih mašina za pranje i sušenje veša u do-maćinstvu), od kojih već ina može da bude primjenjiva na proizvode obuhvać ene LVD:

1. Klima uređaji

2. Štednjaci i aspiratori u domaćinstvu

3. Električne lampe i svjetiljke

4. Grijači i grijači vode

5. Mašine za pranje posuđa u domaćinstvu

6. Rashladni aparati za domaćinstvo

7. Mašine za sušenje veša sa bubnjem u domaćintsvu

8. Mašine za pranje veša u domaćinstvu

9. Proizvodi vezani za energiju na internetu (omnibus uredba)

10. Lokalni grijači prostora

11. Profesionalni rashladni ormari

12. Stambene ventilacijske jedinice

13. Kotlovi na čvrsta goriva

14. Upotreba tolerancija u postupcima verifi kacije (omnibus uredba)

15. Televizori

16. Usisivači

17. Uredba o označavanju pneumatika (EZ) br. 1222/2009

18. Kombinovane mašine za pranje i sušenje veša u domaćinstvu.

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

28

Električna i elektronska oprema

1.4.3.8. Materijali i predmeti koji su u kontaktu sa hranom26 27

Hrana dolazi u direktan ili indirektan kontakt sa mnogim materijalima i predmetima tokom svoje proizvodnje, prerade, skladištenja, pripreme i serviranja, prije nego što se eventualno konzumira. Takvi materijali i predemti se zovu materijali koji su u kontaktu sa hranom (FCM- Food Contact Materials). Primjeri uključuju:

• kontejneri za prevoz hrane,

• mašine za preradu hrane,

• materijali za pakovanje,

• kuhinjsko i stono posuđe.

Uredba daje harmonizovani pravni okvir EU. Određuje opšte principe bezbjednosti i inertnosti za sve FCM-ove.

Uredba zahtijeva da materijal ne:

• Ispušta svoje sastojke u hranu na nivoima štetnim za ljudsko zdravlje,

• Mijenja sastav hrane, ukus i miris na neprihvatljiv način.

LVD obuhvata aparate za domaćinstvo za preradu namirnica.

Pored opšteg zakonodavstva, određeni FCM-ovi su obuhvaceni posebnim mjerama EU o:

• Plastičnim materijalima

• Aktivnim i inteligentnim materijalima

• Recikliranim plastičnim materijalima

• Keramici

• Regenerisanom celuloznom vlaknu

1.4.3.9. Dobra proizvođačka praksa za materijale i predmete koji svojom namjenom dolaze u dodir s hranom28

Uredba osigurava da je proizvodni proces dobro kontrolisan tako da specifikacije za FCM ostaju usaglašene sa zakonodavstvom:

29

• prostorije pogodne za svrhu i svijest zaposlenih o kritičnim fazama proizvodnje,

• dokumentovani sistemi osiguranja kvaliteta i kontrole kvaliteta koji se održavaju u prostorijama, i

• izbor odgovarajuć ih početnih materijala za proizvodni proces u cilju bezbjedno-sti i inertnosti završnih predmeta.

1.4.3.10. Direktiva o opremi pod pritiskom (PED)29

PED je primjenjiva, za opasnosti povezane sa pritiskom, na opremu pod pritiskom u okviru njenog predmeta i područja primjene koji prelazi kategoriju I, kako je navedeno u njenom Prilogu II, koja je ugrađena u ili priključena na aparate koje pokriva LVD.

U skladu sa članom 4(1)(b) PED-a zapaljena ili na drugi način zagrijana oprema pod pritiskom sa rizikom od pregrijavanja, namijenjena stvaranju pare ili super-zagrijane vode pri temperaturama već im od 110 ° C i zapremine već e od 2 L, i svi ekspres-lonci pod pritiskom moraju da zadovolje bitne bezbjednosne zahtjeve navedene u Prilogu I PED-a.

DoC mora da deklariše opremu pod pritiskom usaglašenu sa PED-om. Ako se koristi samo jedan DoC, mora da bude u skladu sa odgovarajućim zahtjevima LVD-a i PED-a.

1.4.3.11. Registracija, evaluacija, autorizacija i ograničavanje upotrebe hemikalija (REACH)30

Već inu LVD opreme čine plastični materijali (npr. kuć išta, izolacija žica ili izolacioni materijali). Na primjer, u obradi plastičnog kalupa ftalati31 i ostali opasni aditivi se koriste za sam proces ili za dodavanje boja. Takve hemikalije su obuhvaćene REACH-om i treba da budu registrovane. Prema tome, REACH Uredba može da se primijeni na dobavljača plastičnog materijala (obično nije proizvođač LVD opreme). Neki od materijala koji se koriste u LVD opremi navedenim u REACH-u (na primjer, olovo i jedinjenja olova, sredstva za zaštitu od požara i plastifi katori) takođe su navedeni u Direktivi RoHS, ali Direktiva RoHS postavlja ograničenja na maksimalne vrijednosti koncentracije u procentima težine.

30

Električna i elektronska oprema

1.5. Predmet i područje primjene: Izuzeća

1.5.1. Električna oprema koja nije obuhvaćena LVD-om ili drugim specifičnim zakonodavstvom Unije

• Utikači i utičnice za upotrebu u domaćinstvu;

• Kompleti oprema za evaluaciju koji su izrađeni po mjeri namijenjeni za profesionalnu upotrebu koji se koriste isključivo u istraživačkim i razvojnim ustanovama za takve svrhe (takva oprema je uvijek obuhvaćena zakono-davstvom Unije o bezbjednosti i zdravlju na radu).

1.5.1.1. Utikači i utičnice za upotrebu u domaćinstvu

Utikači i utičnice za upotrebu u domaćinstvu nijesu proizvodi harmonizovani sa EU.

1.5.1.2. Kompleti oprema za evaluaciju koji su izrađeni po mjeri

Komplet opreme za evaluaciju koji su izrađeni po mjeri (na primjer, štampana ploča sa integrisanim kolom i pomoćnim komponentama za proizvodnju radnog kola za procjenu i razvoj) je oprema koja je namijenjena samo za profesionalnu upotrebu u javnim i privatnim objektima za istraživanje i razvoj, i projektovana i konstruisana za privremeno korišćenje u ispitivanju za dalji razvoj/poboljšanje funkcije opreme u istraživanju i razvoju.

Izrađena po mjeri:

• Oprema koja je izrađena na osnovu specifičnog zahtjeva određenog kupca ili grupe kupaca uključenih u zajednički istraživački i razvojni projekat, kao i sve ili određene karakteristike opreme za evaluaciju,

• Oprema koja je izrađena za specifične zahtjeve određenog kupca ili grupe ku- paca uključenih u zajednički istraživački i razvojni projekat, kao i sve ili odre-đene karakteristike opreme za evaluaciju,

• U oba slučaja jedinstveni dizajn i karakteristike čine ovu opremu isključivo pogodnu za taj specifičan istraživački i razvojni projekat.

Ne smatra se izrađenom po mjeri:

• Svi uređaji/oprema koja se redovno koristi (kao što je redovna laboratorijska oprema) za obavljanje ispitivanja u svrhe istraživanja i razvoja ili za druge pri-mjene kao što su dokazivanje usaglašenosti ili kvaliteta proizvoda.

31

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

• Oprema za evaluaciju za korisnike uopšte u odjeljenjima za istraživanje i razvoj (u ovom slučaju oprema je uvijek ista i nije “izrađena po mjeri”).

1.5.2. Pojave i električna/elektronska oprema koja nije obuhvaćena LVD-om

1.5.2.1. Elektromagnetne smetnje

Ova pojava je obuhvaćena Direktivom za elektromagnetnu kompatibilnost (EMCD)32. Bilo koji (pokretni) aparat ili učvršćena instalacija koja može da izazove elektro-magnetne smetnje ili čije performanse mogu da budu pogođene takvim smetnjama (uključujući i opremu koju obuhvata LVD) moraju da budu u skladu sa EMCD-om.

EMCD nije isključivo komplementarna zakonodavstvu EU o harmonizaciji, već se primjenjuje na svu opremu koja se stavlja na tržište EU koja je sposobna da stvori elektromagnetne smetnje ili podliježe elektromagnetnim smetanjama, osim tamo gdje je to posebno drugačije navedeno.

1.5.2.2. Električna/elektronska oprema obuhvaćena RED-om, ali spada u predmet i područje primjene ciljeva bezbjednosti LVD-a kako je navedeno u članu 3(1)(a) RED-a

Glavni zadatak RED-a je da osigura efikasnu upotrebu radio spektra kako bi se izbjegle štetne smetnje. RED je takođe Direktiva sa potpunim predmetom i podru-čjem primjene, koja se bavi svim potencijalnim opasnostima odgovarajućim za obuhvaćenu radio opremu. Da bi se taj raskorak umanjio, član 3(1)(a) RED-a se odnosi na ciljeve bezbjednosti LVD-a u zaštiti zdravlja i bezbjednosti ljudi i domaćih životinja i na zaštitu imovine. RED se takođe odnosi na EMCD kako bi se osigurao odgovarajući nivo elektromagnetne kompatibilnosti.

Pošto su predmet i područje primjene RED-a i LVD-a striktno odvojeni (obuhvataju različite proizvode), nije moguće da RED i LVD budu istovremeno primjenjive na jedan isti proizvod, što znači da se DoC za radio opremu koja je obuhvaćena RED-om neće odnositi na LVD.

Stoga, DoC za radio opremu pod RED-om se ne odnosi na LVD.

32

Električna i elektronska oprema

1.5.3. Električna/elektronska oprema obuhvaćena drugim zakonodavstvom Unije

Sledeca električna oprema obuhvacena je drugim specifičnim Direktivama Unije:

1. Električne mašine za baštovanstvo ili alati sa pogonom namijenjeni za iz-gradnju i rad na popravkama u kući (obuhvaćene MD-om),

2. Električne/elektronske bezbjednosne komponente za upotrebu u mašinama, kako je obuhvaćeno Direktivom o mašinama (obuhvaćene MD-om),

3. Električna/elektronska oprema za upotrebu u potencijalno eksplozivnim atmo- sferama (obuhvaćena ATEX Direktivom33). Izuzeti iz predmeta i područja pri- mjene ATEX Direktive su bezbjednosni aspekti koje obuhvata LVD bezbje-dnosnih, kontrolnih i regulacionih uređaja navedenih u članu 1(1)(b) ATEX Direktive. U drugom slučaju, DoC će se odnositi i na ATEX i LVD Direktivu.

4. Električna oprema koja se koristi u radiološke i medicinske svrhe (obuhvaćena Uredbom o medicinskim uređajima),

5. Električni djelovi za teretne liftove i liftove za osobe (obuhvaćeni Direktivom o liftovima),

6. Brojila električne energije (neka od njih su obuhvaćena Direktivom o mjernim instrumentima). Brojila električne energije koja nijesu obuhvaćena MID-om obuhvaćena su LVD-om uz uključivanje mjernih aspekata,

7. Specijalizovana električna oprema za upotrebu na brodovima, avionima ili željeznici koja je u skladu sa zahtjevima za bezbjednost propisane od strane odgovarajućih međunarodnih organizacija u kojima učestvuju države članice. Ova električna oprema je izuzeta iz LVD-a,

8. Uređaji za kontrolu električnih ograda (obuhvaćeni EMC, RoHS, WEEE). Ova vrsta opreme proizvodi namjerno električne šokove kako bi zadržala životi-nje ograđene. Međutim, takva oprema može da se smatra suprotnom prin-cipu o neugrožavanju zdravlja i bezbjednosti osoba i životinja, kako je utvrđe-no u ciljevima bezbjednosti LVD-a i stoga se ne mogu harmonizovati sa zakonodavstvom Unije. Oni su obuhvaćeni u nekim državama članicama u nacionalnom zakonu.

1.6. Obaveze privrednih subjekata

1.6.1. Opšte

Obaveze privrednih subjekata su usklađene sa većinom Direktiva i Uredbi novog pristupa putem takozvanog novog zakonodavnog okvira (NLF - New Legislative Framework)34.

33

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Poglavlje 2 LVD-a se bavi identifikacijom i obavezama proizvođača, ovlašćenih za- stupnika, uvoznika i distributera, koji se zajedno nazivaju „privredni subjekti“. Po-glavlje 3 „Plavog vodiča“35 pruža više informacija.

1.6.2. Proizvođač

Proizvođač je fizičko ili pravno lice koje proizvodi proizvod ili ima projektovan ili proizveden proizvod i stavlja ga na tržište pod svojim imenom ili žigom. Ako se proizvod prodaje na tržištu pod imenom ili žigom druge osobe, ta osoba će se smatrati proizvođačem.

Svaka osoba koja mijenja namjeravanu upotrebu proizvoda na takav način da će se primjenjivati različiti bitni ili drugi zakonski zahtjevi ili bitno modifikuje ili ponovo izradi proizvod (kreirajući tako nov proizvod), kako bi ga stavila na tržište, postaje proizvođač novog, različitog proizvoda. Čin modifikacije automatski će da postavi odgovornosti za modifikaciju proizvoda na modifikatoru.

Ukoliko se vrši podugovaranje, proizvođač mora da zadrži cjelokupnu kontrolu nad proizvodom i osigura da primi sve informacije koje su neophodne za ispunjavanje svojih odgovornosti u skladu sa odgovarajućim zakonodavstvom Unije.

Proizvođač ima krajnju odgovornost za usaglašenost proizvoda prema važećem zakonodavstvu Unije, bez obzira da li je sam dizajnirao i proizveo proizvod ili se smatra proizvodjačem, jer se proizvod stavlja na tržište pod njegovim imenom ili žigom.

Kada se smatra odgovarajućim u pogledu rizika koje predstavlja električna oprema, proizvođači će, radi zaštite zdravlja i bezbjednosti potrošača, vršiti ispitivanje uzorka električne opreme koja je dostupna na tržištu, istražiti i, ako je potrebno, voditi registar žalbi, neusaglašene električne opreme i povučene električne opreme i obavještavati distributere o svakom takvom nadgledanju.

Proizvođač podliježe nizu obaveza u vezi s potvrdjivanjem sledljivosti i usagla-šenosti:

• izrada potrebne tehničke dokumentacije;

• izrada Deklaracije o usaglašenosti EU (DoC);

• izrada informacija i uputstava za bezbjednu upotrebu, i

• prilaganje proizvoda sa potrebnim informacijama i (bezbjednosnim) uput- stvima36 (u posebnom dokumentu ili drugom nosiocu informacija) i upozo-ravajućim znakovima (ako ih ima, postavljenim na proizvod) i pravnim oznakama (na primjer CE znak, označavanje energetske efikasnosti);

34

Električna i elektronska oprema

• održavanje tehničke dokumentacije i DoC najmanje 10 godina nakon što je proizvod stavljen na tržište ili za period određen u odgovarajućem zakono-davstvu Unije;

• osiguravanje da proizvod nosi tip, šaržu ili serijski broj ili drugi element koji omogućava njegovu identifikaciju;

• naznačavanje sledeća tri elementa: njegovo (1) ime, (2) registrovano trgovačko ime ili registrovani žig i (3) jednu kontaktnu poštansku adresu na proizvodu, ili, ako nije izvodljivo, na etiketi ili na njegovom pakovanju i/ili pratećoj dokumentaciji;

• osiguravanje da postoje procedure kako bi serijska proizvodnja ostala usa-glašena.

Privredni subjekat koji stavlja proizvod na tržište pod njegovim imenom ili žigom automatski postaje proizvođač u svrhe zakonodavstva Unije. Stoga, on preuzima cijelu odgovornost za procjenu usaglašenosti (dizajn i proizvodnju) proizvoda, čak i ako je to učinio neko drugi. Štaviše, on mora da posjeduje svu dokumentaciju i sertifikate neophodne za dokazivanje usaglašenosti proizvoda, ali ne treba da ih izdaje pod njegovim imenom. Ovo je naročito kritično kada privredni subjekat koji stavlja proizvod na tržište nabavi proizvod, na primjer, na aukciji u inostranstvu, koji je proizveo nepoznati proizvođač. Da bi mogao da stavi proizvod na tržište Unije, privredni subjekat će morati da usaglasi proizvod sa važećim zakonodavstvom Unije. U tom smislu pogledajte i odgovornosti uvoznika (vidjeti dolje).

Kada stavlja proizvod na tržište Unije, odgovornost proizvođača je ista bez obzira da li je poslovno nastanjen van Evropske unije ili u državi članici.

Obaveze vezane za tržišni nadzor

Proizvođač mora da sarađuje sa nadležnim državnim organima koja su nadležna za tržišni nadzor u slučaju proizvoda koji predstavlja rizik ili koji nije u skladu sa propisima.

Po obrazloženom zahtjevu, proizvođač mora da dostavi nadležnom državnom or- ganu sve informacije i dokumentaciju neophodnu za dokazivanje usaglašenosti proizvoda na jeziku koji taj organ može lako da razumije. Dovoljno je da proizvođač obezbijedi dio tehničke dokumentacije koja se odnosi na izjavu o neusaglašenosti i da bude odgovarajuća za dokazivanje da li je proizvođač riješio problem. Ideja je da nadležni organ može da prihvati jezik koji razumije, a koji se razlikuje od nacionalnog jezika. Izabrani jezik je predmet pregovaranja sa nadležnim organom i može biti treći jezik, ako ga prihvati nadležni organ.

35

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Proizvođači koji smatraju ili imaju razloga da vjeruju da proizvod koji su stavili na tržište nije usaglašen sa važećim zakonodavstvom Unije, moraju odmah da preduzmu neophodne korektivne mjere kako bi taj proizvod usaglasili, povukli ili opozvali. Ukoliko je potrebno, oni moraju odmah da obavijeste nadležne državne organe država članica u kojima su stavili taj proizvod na raspolaganje, navodeći podatke o neusklađenostima i preduzetim korektivnim mjerama. Komisija pruža IT alat, „GPSD poslovna aplikacija“ kako bi olakšala praktične aspekte ove obaveze37.

Proizvođači moraju na zahtjev organa za tržišni nadzor da identifikuju svaki privredni subjekat kojem su isporučili proizvod. Oni moraju da budu u mogućnosti da pre-zentuju ove informacije za period od 10 godina nakon što su isporučili proizvod.

1.6.3. Ovlašćeni zastupnik

Svaki proizvođač, poslovno nastanjen u EU ili ne, može da imenuje ovlašćenog za-stupnika da djeluje u njegovo ime u obavljanju određenih poslova administrativne prirode koji su zahtijevani od strane važećeg zakonodavstva Unije o harmonizaciji. Ne postoji opšta obaveza za imenovanje ovlašćenog zastupnika38. Treba napomenuti da ne predviđaju sva zakonodavstva Unije ovlašćenog zastupnika.

Za ove poslove, ovlašćeni zastupnik mora da bude poslovno nastanjen unutar EU. Komercijalni zastupnici proizvođača (kao što su ovlašćeni distributeri ili zastupnici) nijesu automatski ovlašćeni zastupnici u smislu odgovarajućeg zakonodavstva o harmonizaciji, ali proizvođač može da imenuje bilo koje fizičko ili pravno lice za ove poslove. Delegiranje poslova od strane proizvođača ovlašćenom zastupniku mora da bude eksplicitno i izrađeno u pisanoj formi po mandatu i propisno definisanog sadržaja i ograničenja poslova zastupnika. Ovlašćenja moraju da budu data za svako pojedinačno zakonodavstvo Unije.

Mandat ce barem dozvoliti ovlašcenom zastupniku da izvršava sledece zadatke:

• da ima DoC i tehničku dokumentaciju na raspolaganju nacionalnim organima za tržišni nadzor i da sarađuje sa njima na njihov zahtjev;

• da na osnovu obrazloženog zahtjeva od strane nadležnog nacionalnog organa, dostavi tom organu sve informacije i dokumentaciju neophodnu za dokazivanje usaglašenosti proizvoda;

• da sarađuje sa nadležnim državnim organima, na njihov zahtjev, kada su u pitanju sve preduzete akcije kako bi se uklonili rizici koji predstavljaju proizvodi obuhvaćeni njihovim mandatom.

36

Električna i elektronska oprema

Proizvođač može da odluči da povjeri zastupniku dodatne poslove, na primjer dodavanje CE znaka i izradu/potpisivanje DoC-a. Dodatni poslovi koji proizilaze iz administrativnih procedura utvrđenih zakonodavstvom Unije koji su povjereni za-stupniku moraju da budu određeni u mandatu.

Proizvođač ostaje odgovoran i obavezan prema zakonu Unije za ovlašćenog zastupnika koji izlazi iz okvira mandata.

Obaveze u vezi sa tržišnim nadzorom

Proizvođač može da odluči da ovlašćenom zastupniku povjeri posao da sarađuje sa nadležnim nacionalnim organima koji su nadležni za tržišni nadzor u slučaju proizvoda koji predstavlja rizik ili koji nije u skladu sa propisima i da preduzima odgovarajuće korektivne mjere.

1.6.4. Uvoznik

Uvoznik je fizičko ili pravno lice poslovno nastanjeno u Uniji koje stavlja proizvod iz treće zemlje na tržište EU.

U svrhe LVD-a, uvozi su proizvodi proizvedeni u trećim zemljama i stavljeni na tržište Unije. Proizvodi proizvedeni u jednoj državi članici i stavljeni na tržište u drugoj državi članici ne predstavljaju “uvoz” pošto se promet odvija na tržištu unutar Unije.

Obaveze uvoznika temelje se na obavezama proizvođača ili, u slučaju nepoznatog proizvođača ili stavljanja proizvoda na tržište pod njegovim imenom ili žigom, nje-gove obaveze su identične sa obavezama proizvođača.

Generalno, uvoznik mora da osigura da je proizvođač ispravno ispunio svoje obaveze. Kako bi se osiguralo da se obije strane obavezuju na obaveze koje proizilaze iz tržišnih proizvoda na tržištu Unije, vrlo se savjetuje da sve sporazume uključe u ugovor kako bi se osiguralo da će proizvođač ispuniti svoje obaveze kao garancije uvozniku.

Uvoznik provjerava i osigurava da je proizvođač sproveo odgovarajuću proceduru za ocjenu usaglašenosti i da je proizvođač napravio tehničku dokumentaciju, postavio odgovarajući znak usaglašenosti (npr. CE znak), ispunio svoje obaveze vezane za potvrđivanje sledljivosti i usaglašenosti i, gdje je odgovarajuće, pripremio proizvod sa uputstvima i bezbjednosnim podacima na jeziku koji potrošači i drugi krajnji korisnici lako razumiju, kako to određuje dotična država članica.

37

Uvoznici koji nijesu u vezi sa proizvođačem putem ugovora, čime se garantuje podrška od strane proizvođača, bić e prisiljeni da preuzmu ulogu i odgovornosti proizvođača uvezenih proizvoda.

Uvoznik zapravo ima krajnju odgovornost za usaglašenost proizvoda sa važeć im zakonodavstvom Unije. Čak i ugovorni odnos ne garantuje punu podršku proizvođača poslovno nastanjenog u treć oj zemlji. Dobijanje pravde od strane suda države članice EU ne garantuje novčanu naknadu od proizvođača poslovno nastanjenog u treć oj zemlji kada su u pitanju sankcije, korektivne mjere i zahtjevi za odgovornost.

Kada se smatra odgovarajuć im u pogledu rizika koje predstavlja električna oprema, uvoznici ć e, radi zaštite zdravlja i bezbjednosti potrošača, da vrše ispitivanje uzorka električne opreme koja je dostupna na tržištu, istraže i, ako je potrebno, vode registar žalbi, neusaglašene električne opreme i povučene električne opreme i obavještavaju distributere o svakom takvom nadgledanju.

Uvoznik ima sledec e obaveze u pogledu potvrđivanja zahtjeva za sledljivost:

• da navede sledeć a tri elementa: njegovo ime (1), registrovan trgovački naziv ili registrovani žig (2) i adresu na proizvodu na koju može da se kontaktira, ili, ako nije izvodljivo, na etiketi ili na pakovanju i/ili prateć oj dokumentaciji (3).

• da održava tehničku dokumentaciju i DoC najmanje 10 godina nakon štoje proizvod stavljen na tržište ili za period određen u odgovarajuć em zakono-davstvu Unije.

Uvoznik može da obavlja administrativne poslove kao ovlašć eni zastupnik u imeproizvođača ili proizvođač može od uvoznika da zatraži da obavlja određene ad-ministrativne poslove kao ovlašćeni zastupnik. U oba slučaja, proizvođač mora eksplicitno da ovlasti uvoznika kako bi postao ovlašć eni zastupnik.

Električna i elektronska oprema

38

Obaveze u vezi sa tržišnim nadzorom

Proizvođač može da odluči da uvozniku povjeri posao da sarađuje sa nadležnim nacionalnim organima koji su nadležni za tržišni nadzor u slučaju proizvoda koji predstavlja rizik ili koji nije u skladu sa propisima i da preduzima odgovarajuć e ko-rektivne mjere.

Uvoznik mora da sarađuje sa nadležnim državnim organima koja su nadležna za tržištni nadzor u slučaju proizvoda koji predstavlja rizik ili koji nije u skladu sa pro-pisima.

Po obrazloženom zahtjevu, uvoznik mora da dostavi nadležnom državnom organu sve informacije i dokumentaciju neophodnu za dokazivanje usaglašenosti proizvo-da na jeziku koji taj organ može lako da razumije. Dovoljno je da uvoznik obezbijedi dio tehničke dokumentacije koja se odnosi na izjavu o neusaglašenosti i da bude odgovarajuć a za dokazivanje da li je proizvođač riješio problem. Ideja je da nadležni organ može da prihvati jezik koji razumije, a koji se razlikuje od nacionalnog jezika. Izabrani jezik je predmet pregovaranja sa nadležnim organom i može biti treć i jezik, ako ga prihvati nadležni organ.

Uvoznik koji smatra ili ima razloga da vjeruje da proizvod koji stavlja na tržište nije usaglašen sa važeć im zakonodavstvom Unije, mora odmah da preduzme neophodne korektivne mjere kako bi taj proizvod usaglasio, povukao ili opozvao. Ukoliko je potrebno, on mora odmah da obavijesti nadležne državne organe država članica u kojima je stavio taj proizvod na raspolaganje, navodeć i podatke o neusklađenosti i preduzetim korektivnim mjerama. Komisija pruža IT alat, „GPSD poslovna aplikacija“ kako bi olakšala praktične aspekte ove obaveze39.

Na zahtjev organa za tržišni nadzor, uvoznik mora da identifi kuje svaki privredni subjekat koji je njemu isporučio i kojem je on isporučio proizvod. On mora da bude u moguć nosti da prezentuje ove informacije za period od 10 godina nakon što mu je isporučen proizvod i nakon što je on isporučio proizvod.

39

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

1.6.5. Distributer

Distributer je fi zičko ili pravno lice u lancu snabdijevanja, sa odgovornostima i oba-vezama koje se razlikuju od obaveza proizvođača ili uvoznika, vodeć i računa o tome da proizvod bude dostupan krajnjim korisnicima. Distributer nabavlja proizvode za dalju distribuciju bilo od proizvođača, od uvoznika ili od drugog distributera.

Proizvođači i uvoznici mogu da ispune dvostruku funkciju preuzimanjem uloge distributera.

Distributeri moraju da imaju više od opšteg znanja o proizvodu koji prodaju, na pri-mjer, koji su specifi čni rizici, da li je proizvod pogodan za namjeravanu upotrebu od strane kupca, da li kupac može bezbjedno da ga koristi (starost, sposobnosti), da li je potrebno staviti znak CE, koje informacije treba da prate proizvod (na primjer DoC), koji su jezički zahtjevi za DoC, označavanje, uputstva za upotrebu ili druga prateć a dokumenta, i šta je jasna indikacija da je proizvod neusklađen.

Distributeri koji omogućavaju dostupnost proizvoda nepoznatog porijekla (na pri-mjer, identifi kaciona pločica sa nazivom i adresom proizvođača koja nedostaje), pretpostavlja se da nude proizvod iz sopstvene proizvodnje, iako nije usaglašen sa važeć im zakonodavstvom Unije. Takva situacija ć e ih opteretiti sa odgovornostima i obavezama proizvođača tog proizvoda.

Distributer mora da verifikuje:

• da proizvod ima traženi znak(e) usaglašenosti (npr. CE znak);

• da proizvod prate odgovarajuć a dokumenta (npr. DoC) i instrukcije i informacije o bezbjednosti na jeziku koji potrošači i drugi krajnji korisnici lako razumiju ako to zahtijeva važeć e zakonodavstvo;

• da su proizvođač i uvoznik naveli svoje ime (1), registrovan trgovački naziv ili žig (2) i adresu na proizvodu (3) na koju mogu da se kontaktiraju ili kada to nije izvodljivo zbog veličine ili fi zičkih karakteristika proizvoda, na njegovom pakovanju i/ili na prateć oj dokumentaciji, i da proizvod nosi tip, šaržu ili serijski broj ili drugi element koji omoguć ava identifi kaciju proizvoda.

Obaveze u vezi sa tržišnim nadzorom

Distributeri su podložni posebnim obavezama i imaju ključnu ulogu u kontekstu tržišnog nadzora.

Distributeri imaju obavezu da pokažu nacionalnom organu za tržišni nadzor da su postupali sa dužnom pažnjom.

40

Električna i elektronska oprema

Pored kontrole usaglašenosti proizvoda sa formalnim zahtjevima, distributer mora:

• da inicira korektivne mjere kada postoji sumnja na neusaglašenost;

• da pomogne organima za tržišni nadzor u identifikaciji proizvođača ili uvoznika odgovornog za proizvod;

• da na osnovu obrazloženog zahtjeva od nadležnog organa, sarađuje s tim oganom i da mu dostavi sve informacije i dokumentaciju neophodnu za doka-zivanje usaglašenosti proizvoda;

• distributer mora da bude u mogućnosti da identifikuje proizvođača, njegovog ovlašćenog zastupnika, ako ga ima, uvoznika ili osobu koja ga je snabdjela proizvodom, da pomogne organu za tržišni nadzor u njegovim nastojanjima da dobije DoC i potrebnu tehničku dokumentaciju.

1.6.6. Krajnji korisnik

Zakonodavstvo Unije ne propisuje obaveze za krajnje korisnike proizvoda u njihovom predmetu i području primjene.

Treba napomenuti da se korisnici (potrošači, radnici itd.) ne smatraju „privrednim subjektima“ u odnosu na LVD, već privredni subjekti mogu da budu korisnici, a ko-risnici mogu da postanu privredni subjekti ako preuzmu odgovornosti privrednih subjekata, na primjer modifikovanjem opreme i omogućavanjem dostupnosti drugoj osobi/strani.

1.7. Usaglašenost proizvoda

1.7.1. Opšte

Poglavlje 3 LVD-a bavi se pretpostavkom o usaglašenosti proizvoda, DoC-om i principima, pravilima i uslovima stavljanja CE znaka.

Pretpostavlja se da su proizvodi u skladu sa LVD ciljevima bezbjednosti, gdje je oprema proizvedena u skladu sa (u datom redosledu):

• harmonizovanim evropskim standardima,

• IEC standardima (ukoliko nijesu dostupni harmonizovani standardi i reference o bezbjednosnim odredbama, protiv kojih nije bilo prigovora, koji su objavljeni u Službenom listu Evropske unije), ili

41

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

• nacionalnim standardom koji je na snazi u državi članici proizvodnje (ako nije dostupan harmonizovan standard ili odobren IEC standard, i ako nacionalni standard obezbjeđuje nivo bezbjednosti koji odgovara onome koji se zahtijeva na teritoriji države članice).

1.7.2. Usaglašenost zasnovana na standardima

1.7.2.1. Usaglašenost zasnovana na harmonizovanim standardima (član 12)

Električna oprema koja je usaglašena sa harmonizovanim standardima, formalno podržava LVD, i čije se reference objavljuju u Službenom listu Evropske unije, pret-postavlja se da je usaglašena sa LVD ciljevima bezbjednosti obuhvaćenim tim standardima ili njihovim djelovima.

Na kraju, proizvod mora - tehnički – da bude u skladu sa LVD ciljevima bezbjednosti. Proizvođač mora uvijek da vrši popis (potencijalnih) opasnosti koje prate taj proizvod i da uporedi rezultat sa opasnostima iz harmonizovanog standarda. Upoređivanje će da otkrije opasnosti koje nijesu usaglašene sa harmonizovanim standardom. Štaviše, harmonizovani standard može da sadrži očigledne greške. Proizvođač je odgovoran za ispravnu primjenu harmonizovanog standarda ako se odluči da se osloni na njegovu primjenu za postizanje usaglašenosti.

Standardi odražavaju „stanje razvijenosti tehnike“ u trenutku njihovog razvoja. U trenutku kada je proizvođaču dostupan harmonizovani standard, sadržaj je mo-žda već zastario ili je možda bolje razvijeno smanjenje rizika. Stoga, upotreba harmonizovanih standarda ostaje dobrovoljna.

1.7.2.2. Usaglašenost zasnovana na međunarodnim standardima (član 13)

Kada harmonizovani standardi nijesu izrađeni i objavljeni, električna oprema koja je u skladu sa bezbjednosnim odredbama međunarodnih standarda objavljenih od strane Međunarodne elektrotehničke komisije (IEC) takođe se smatra da je u skladu sa LVD ciljevima bezbjednosti.

Kako su zajednički napori standardizacije IEC-a i CENELEC-a rezultirali velikim bro-jem harmonizovanih evropskih standarda koji su identični IEC standardima, do sada nije bilo neophodno koristiti član 13.

Električna i elektronska oprema

1.7.2.3. Usaglašenost zasnovana na nacionalnim standardima (član 14)

Kada harmonizovani standardi navedeni u članu 12 nijesu izrađeni i objavljeni i nijesu objavljeni međunarodni standardi iz člana 13, električna oprema proizvedena u skladu sa bezbjednosnim odredbama nacionalnih standarda koji su na snazi u državi članici proizvodnje, ako to obezbijedi nivo bezbjednosti ekvivalentan onom koji se zahtijeva na njihovoj teritoriji, smatrać e se da je u skladu sa LVD ciljevima bezbjednosti.

Budući da primjena nacionalnog standarda može da utiče na trgovinu između država članica, imajuć i u vidu činjenicu da nacionalne specifi kacije nijesu harmonizovane i mogu da izazovu konfl iktne razlike u smanjenju rizika, nacionalne tehničke spe-cifi kacije (tamo gdje postoje) daju samo pretpostavku o usaglašenosti, kada je to prikladno, a prihvatio ju je nadležni organ za tržišni nadzor zemlje članice odredišta.

U praksi veliki broj dostupnih harmonizovanih standarda ostavlja malo moguć nosti za primjenu nacionalnih standarda.

1.7.3. Postupak ocjenjivanja usaglašenosti

Proizvođač mora da izabere (primjenjiv postupak ocjenjivanja usaglašenosti) i osi-gura (ocjenjivanje i smanjenje rizika), demonstrira (tehničku dokumentaciju), deklariše (DoC) i pokaže (CE znak) usaglašenost njegovog proizvoda sa svim od-redbama LVD-a.

Ovo uključuje pet glavnih elemenata: postupak ocjenjivanja usaglašenosti, ocje-njivanje i smanjenje rizika, tehničku dokumentaciju, deklaraciju o usaglašenosti i CE znak. Treba napomenuti da se standardi bave samo tehničkom usklađenošću proizvoda, tj. ispunjavanjem ciljeva bezbjednosti iz Priloga I.

1.7.3.1. Ocjenjivanje usaglašenosti

Ocjenjivanje usaglašenosti je proces koji proizvođač sprovodi da demonstrira da li su ispunjeni određeni zahtjevi koji se odnose na proizvod. Osnovni cilj postupka ocjenjivanja usaglašenosti je da se dokaže da su proizvodi koji se stavljaju na tržište u skladu sa zahtjevima odgovarajućeg zakonodavstva Unije.

Proizvod je podvrgnut ocjenjivanju usaglašenosti kako tokom faze projektovanja tako i proizvodnje. Ocjenjivanje usaglašenosti je odgovornost proizvođača. Čak i u slučaju podugovaranja (djelova) proizvodnog procesa (projektovanje i proizvodnja), proizvođač ostaje odgovoran za izvršenje ocjenjivanja usaglašenosti.

42

43

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

43

1.7.3.1.1. Modularni pristup

Ocjenjivanje usaglašenosti mora da prati formalne procedure, tzv. „Module“, utvrđene u Odluci 768/200840. Primjenjivost modula ili kombinacija modula koje zahtijeva dio zakonodavstva Unije zavisi od:

• vrste obuhvaćenog proizvoda;

• prirode rizika koji prate proizvod i stepena u kojem ocjenjivanje usaglašenosti odgovara vrstama i stepenu rizika;

• tražene angažovanosti treć e strane (imenovano tijelo) za određene proizvode. Proizvođač može da izabere između modula za obezbjeđivanje kvaliteta i modula za sertifi kaciju proizvoda;

• potrebe da se izbjegne nametanje modula koji bi bili previše optereć ujući u odnosu na rizike obuhvać ene zakonodavstvom Unije.

44

Električna i elektronska oprema

Slika 1 predstavlja modularni sistem.

44 45

Električna i elektronska oprema Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Slika 1 predstavlja modularni sistem.

A.Interna kontrola proizvodnje

Proizvođač

- Čuva tehničku dokumentaciju i na zahtjev je dostavlja organu za tržišni nadzor

B.Ispitivanje tipa

Proizvođač podnosi imenovanom tijelu

- tehničku dokumentaciju- prateci dokaz o adekvatnosti tehničkog

projektnog rješenja- reprezentativni uzorak(e), predviđene

proizvodnje, prema potrebi

Imenovano tijelo

- utvrđuje usaglašenost sa bitnim zahtjevima- pregleda tehničku dokumentaciju i pratece dokaze

da bi utvrdio da li je projektno rješenje odgovarajuce - izvodi ispitivanja ako su potrebna - izdaje sertifikat o ispitivanju EC-tipa

G.Verifikacija jedinice

Proizvođač

- podnosi tehničku dokumentaciju

HPoptuno obezbjeđivanje kvaliteta

EN ISO 9001:2000(4)

Proizvođač

- primjenjuje odobreni sistem kvaliteta u projektovanju

- podnosi tehničku dokumentaciju

Imenovano tijelo

- sporvodi nadzor nad sistemom kvaliteta - QS

H1

Imenovano tijelo- verifikuje

usaglašenost projekta (1)

- izdaje sertifikat o ispitivanju EC-projekta (1)

46

(1) Dopunski zahtjevi koji mogu da se koriste u sektorskom zakonodavstvu.

(2) Osim za podtačku 7.3 i zahtjeve koji se odnose na zadovoljstvo kupca i kontinuirano poboljšanje.

(3) Osim za podtačke 7.1, 7.2.3, 7.3, 7.4, 7.5.1, 7.5.2, 7.5.3 i zahtjeve koji se odnose na zadovoljstvo kupca i kontinuirano poboljšanje.

47

Slika 1: Postupci ocjenjivanja usaglašenosti zakonodavstva UnijeIzvor: Odluka 768/2008/EZ41

(4) Osim za zahtjeve koji se odnose na zadovoljstvo kupca i kontinuirano poboljšanje.

A. Proizvođač

- deklariše usaglašenost sa osnovnim zahtjevima

- stavlja zahtijevani

znak usaglašenosti

A1. Akreditovano tijelo ili imenovano tijelo

- ispituje specifične aspekte proizvoda (1)

A2. Proizvođač

- povremeno provjerava proizvode (1)

Proizvođač

- primenjuje odobreni sistem kvaliteta proizvodnjom, završnom inspekcijom i ispitivanjem

- deklariše

usaglašenost

- stavlja zahtijevani znak usaglašenosti

Imenovano tijelo

- sporvodi nadzor nad sistemom kvaliteta

Proizvođač

- podnosi proizvod

- deklariše usaglašenost

- stavlja zahtijevani znak usaglašenosti

Imenovano tijelo - verifkuje

usaglašenost sa osnovnim zahtjevima

- izdaje sertifikat o usaglašenosti

C. Usaglašenost sa tipom

C. Proizvođač

- deklariše usaglašenost sa odobrenim tipom

- stavlja zahtijevani znak usaglašenosti

C1.Akreditovano tijelo ili imenovano tijelo

- ispituje specifične aspekte proizvoda (1)

C2. Proizvođač

- povremeno provjerava proizvode (1)

D. Obezbjeđivanje kvaliteta proizvodnje

EN ISO 9001:2000(2)

Proizvođač

- primjenjuje odobreni sistem kvaliteta u projektovanju, završnoj inspekciji i ispitivanju

- deklariše usaglašenost

sa odobrenim tipom

- stavlja zahtijevani znak usaglašenosti

D1. Deklariše usaglašenost

sa osnovnim zahtjevima

- stavlja zahtijevani znak usaglašenosti

Imenovano tijelo

- odobrava QS

- sporvodi nadzor nad sistemom kvaliteta

E. Obezbjeđivanje kvaliteta proizvoda

EN ISO 9001:2000(3)

Proizvođač

- primjenjuje odobreni sistem kvaliteta za završnu inspekciju i ispitivanje

- deklariše

usaglašenost sa odobrenim tipom

- stavlja zahtijevani znak usaglašenosti

E1. Deklariše

usaglašenost sa osnovnim zahtjevima

- stavlja zahtijevani znak usaglašenosti

Imenovano tijelo

- odobrava QS

- sporvodi nadzor nad sistemom kvaliteta

F. Verifikacija proizvoda

Proizvođač

- deklariše usaglašenost sa odobrenim tipom

- stavlja zahtijevani znak usaglašenosti

F1. Deklariše

usaglašenost sa osnovnim zahtjevima

- stavlja zahtijevani znak usaglašenosti

Imenovano tijelo- verifkuje

usaglašenost sa osnovnim zahtjevima

- izdaje sertifikat o usaglašenosti

(1) Dopunski zahtjevi koji mogu da se koriste u sektorskom zakonodavstvu.

(2) Osim za podtačku 7.3 i zahtjeve koji se odnose na zadovoljstvo kupca i kontinuirano poboljšanje.

45

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

(3) Osim za podtačke 7.1, 7.2.3, 7.3, 7.4, 7.5.1, 7.5.2, 7.5.3 i zahtjeve koji se odnose na zadovoljstvo kupca i kontinuirano poboljšanje.

(4) Osim za zahtjeve koji se odnose na zadovoljstvo kupca i kontinuirano poboljšanje.

Slika 1: Postupci ocjenjivanja usaglašenosti zakonodavstva UnijeIzvor: Odluka 768/2008/EZ41

Svi proizvodi obuhvaćeni LVD-om podliježu modulu A: unutrašnja kontrola pro-izvodnje. Intervencija treće strane (imenovanog tijela) nije zahtijevana.

1.7.3.1.2. Ocjenjivanje rizika

Da bi se izvršilo ocjenjivanje rizika i smanjenje rizika, proizvođač mora da preduzme sledece radnje, u datom redosledu:

a) da odredi granice proizvoda, koje uključuju namjeravanu upotrebu i svaku razumno predvidjenu zloupotrebu proizvoda;

b) da identifikuje opasnosti i prateće opasne situacije;

c) da procijeni rizik za svaku identifikovanu opasnost i opasnu situaciju;

d) da procijeni rizik i donese odluke o potrebi smanjenja rizika;

e) da otkloni opasnost (pošto su opasnosti svojstvene za proizvod, otklanjanje može da nastane samo iz ponovnog projektovanja, npr. zamjenom električnog pogonskog sistema pomoću hidrauličnog pogonskog sistema. Takvo dejstvo može da otkloni električnu opasnost, ali uvodi hidrauličku opasnost) ili da smanji rizik(e) povezan sa opasnostima uz pomoć zaštitnih mjera. Rizici mogu da se smanje zaštitnim mjerama. Informacije i upozorenja ne smanjuju rizik, oni samo ukazuju na izloženost osobe preostalim rizicima koji ne mogu dalje da se smanje. Rizici nikada ne mogu da budu svedeni na nulu, osim ako je opasnost eliminisana.

Radnje od a) do d) se odnose na ocjenjivanje rizika i e) na smanjenje rizika.

Kada se identifikuju ovi rizici, proizvođač mora da odredi mjere za rješavanje tih rizika kako bi se uskladio sa LVD ciljevima bezbjednosti. U tu svrhu, on može da odluči da primijeni harmonizovane standarde ili da primijeni bilo koje drugo tehničko rješenje.

EN ISO 12100:201042 i ISO/TR 14121-243 su vrlo korisni dokumenti za osnovno ra-zumijevanje ocjenjivanja rizika i smanjenja rizika. Iako standard formalno podržava MD, smatra se takođe korisnim i za primjenu na proizvode obuhvaćene LVD-om.

46

Električna i elektronska oprema

1.7.3.2. Tehnička dokumentacija

Harmonizovano zakonodavstvo Unije obavezuje proizvođača da izradi tehničku dokumentaciju koja sadrži informacije kako bi se dokazala usaglašenost proizvoda sa važećim zahtjevima.

Po pravilu, dokumentacija mora da sadrži opis proizvoda i njegovu namjenu i podatke o projektovanju, izradi i radu proizvoda.

Tehnička dokumentacija mora da sadrži identifikaciju svojstvenih (potencijalnih) opasnosti proizvoda i procjenu, ocjenjivanje i smanjenje rizika povezanih s ovim opasnostima. On mora da potkrijepi na koji način i u kojoj mjeri su rizici koji prate taj proizvod smanjeni.

Postojanje harmonizovanog standarda koji se odnosi na rizike proizvoda neće uticati na obavezu proizvođača da identifikuje sve svojestvene (potencijalne) opa- snosti njegovog proizvoda i uključi u tehničku dokumentaciju upoređivanje sa (potencijalnim) opasnostima koje se odnose na harmonizovan standard koji se primjenjuje na njegov proizvod. Sve svojstvene (potencijalne) opasnosti koje se primjenjuju na njegov proizvod koje se ne odnose na harmonizovani standard ili se nedovoljno obradjuju, moraju pravilno da se shvate i navedu u tehničkoj doku-mentaciji.

To je razlog zašto predmet i podrčje primjene harmonizovanog standarda treba pro-pisno da se prouči.

U tehničkoj dokumentaciji nije neophodno prezentovati ocjenjivanje rizika koju autori harmonizovanog standarda izrađuju na osnovu zahtjeva za smanjenje rizika. Dovoljno je dati referencu o harmonizovanom standardu(ima) koji se primjenjuje.

Kada se identifikuju ovi rizici, proizvođač mora da odredi mjere za rješavanje tih rizika kako bi bio u skladu sa LVD ciljevima bezbjednosti. U tu svrhu, on može da odluči da primijeni harmonizovane standarde ili primijeni bilo koje drugo tehničko rješenje.

U slučaju da je proizvod bio podvrgnut ponovnom projektovanju i ponovnom ocje-njivanju usaglašenosti, tehnička dokumentacija mora da odražava sve verzije pro-izvoda; opisujući izvršene promjene, kako mogu da se identifikuju različite verzije proizvoda i daju informacije o različitim postupcima ocjenjivanja usaglašenosti. Na taj način se izbjegavaju situacije u kojima se tokom cijelog života proizvoda, organ za tržišni nadzor suočava sa prethodnim verzijama proizvoda za koji se ne primjenjuje verzija tehničke dokumentacije kojom je predstavljen.

Neka zakonodavstva Unije zahtijevaju da se tehnička dokumentacija piše na jeziku koji prihvata imenovano tijelo44. Za sprovođenje postupka za ocjenjivanje usaglašenosti

47

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

koji zahtijevaju provjeru treće strane (imenovanog tijela) na odgovarajući način, do-kumentacija treba uvijek da bude na jeziku koji razumije imenovano tijelo, čak i ako ovo nije izričito navedeno u harmonizovanom zakonodavstvu Unije.

Tehnička dokumentacija mora da se čuva najmanje 10 godina od dana stavljanja svakog pojedinačnog proizvoda na tržište, osim ako važeće harmonizovano za-konodavstvo Unije izričito ne predviđa bilo koje drugo trajanje. Pošto se koncept „stavljanja na tržište“ odnosi na svaki pojedinačni proizvod, potrebno je računati vrijeme od trenutka kada se pojedini proizvod koji je obuhvaćen tehničkom do-kumentacijom stavlja na tržište.

1.7.3.3. EU Deklaracija o usaglašenosti (DoC)

Struktura modela DoC navedena u Prilogu IV LVD-a je osmišljena tako da sadrži informacije kao minimum koji mora da bude uključen u deklaraciju o usaglašenosti. Model u tački 7 omogućava proizvođaču ili njegovom ovlašćenom zastupniku da uključi druge bitne informacije o proizvodu koje su obuhvaćene ovim proizvodom, koje se smatraju potrebnim za potvrđivanje usaglašenosti.

DoC je pravna izjava proizvođača ili njegovog ovlašćenog zastupnika poslovno nastanjenog u EU koja potvrdjuje da je odgovarajuća električna oprema u skladu sa odgovarajućim zahtjevima LVD-a.

Kako modeli DoC-a koji se daju u harmonizovanom zakonodavstvu EU ne mogu u potpunosti da se usklade s obzirom da različito zakonodavstvo može da ima različite zahtjeve za svoj DoC (na primjer, EMCD zahtijeva dodatnu informaciju o intervenciji imenovanog tijela, ako je primjenjivo, ali DoC za PED je prilično drugačiji), potrebno je da odgovarajuće spajanje odgovarajućih DoC u jedan dokument koji će da sadrži sve informacije o sledljivosti i usaglašenosti proizvoda. U odgovarajućim slučajevima, preporučuje se da se izradi DoC za svako zakonodavstvo Unije koje se primjenjuje na proizvod koji se dodaje u tehničku dokumentaciju.

Izradom i potpisivanjem DoC-a proizvođač preuzima odgovornost za usklađenost proizvoda. To može da se smatra kao jednostrani ugovor sa DoC-om koji prati proizvod.

EU DoC mora da bude dostupan nadzornom organu na zahtjev. Štaviše, harmo-nizovano zakonodavstvo Unije koje se odnosi na mašine, opremu u potencijalno eksplozivnoj atmosferi, radio opremu, mjerne instrumente, rekreativna plovila, lifto-ve, konvencionalne željezničke sisteme i željezničke sisteme velikih brzina i djelove evropske mreže za upravljanje vazdušnim saobraćajem zahtijevaju da proizvodi bu-du praćeni sa DoC-om.

48

Električna i elektronska oprema

Slika 2: Model Deklaracije o usaglašenosti EU (DoC)Izvor: Odluka 768/2008/EZ

DoC mora da bude preveden na jezik ili jezike koje zahtijeva država članica u kojoj je proizvod stavljen ili dostupan na tržištu.

Kao što je slučaj sa tehničkom dokumentacijom, DoC mora da se čuva 10 godina od dana stavljanja svakog pojedinačnog proizvoda na tržište, osim ako zakonodavstvo ne predviđa bilo koje drugo trajanje45.

Slika 2 daje pregled elemenata DoC-a.

PRILOG III

EC DEKLARACIJA O USAGLAŠENOSTI

1. Br. ... (jedinstvena identifikacija prizvoda)

2. Poslovno ime i adresa sjedišta proizvođača, ili poslovno ime, i adresa sjedišta njegovog ovlašćenog zastupnika:

3. Za izdavanje ove deklaracije o usaglašenosti odgovoran je isključivo proizvođač (ili instalater):

4. Predmet deklaracije o usaglašenosti (identifikacija proizvoda kojom se omogućava sledljivost. Može biti uključena i slika, gdje je to prikladno):

5. Predmet deklaracije o usaglašenosti opisan u tački 4. usaglašen je sa odgovarajućim zahtjevima sledećih zakonodavstava: ...............................

6. Pozivanje na primijenjene odgovarajuće harmonizovane standarde ili pozivanje na tehničke specifikacije u kojima su sadržani zahtjevi za usaglašenost:

7. Tamo gdje je primjenjivo, imenovano tijelo ... (poslovno ime i registarski broj) ... koje je sprovelo ... (postupak ocjenjivanja usaglašenosti) ... i izdalo sertifikat:

8. Dodatne informacije

Potpisano za i u ime: .........................

(mjesto i datum izdavanja):

(ime, funkcija) (opis):

49

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

1.7.3.3.1. Tačka 1 DoC-a

Broj koji identifikuje proizvod. Ovaj broj ne mora da bude jedinstven za svaki proizvod. Može da se odnosi na proizvod, šaržu, tip ili serijski broj. Ovo je prepušteno samoj odluci proizvođača.

1.7.3.3.2. Tačka 4 DoC-a

Identifikacija proizvoda kojom se omogućava sledljivost. Ovo su u suštini bitne informacije koje dopunjuju tačku 1 koja opisuje proizvod i omogućava njegovu sledljivost. Može, kada je to bitno za identifikaciju proizvoda, da sadrži sliku, ali ako nije navedeno u zahtjevu u zakonodavstvu Unije, ovo je prepušteno samoj odluci proizvođača.

1.7.3.3.3. Tačka 5 DoC-a

Sva odgovarajuća zakonodavstva Unije su poštovana.

1.7.3.3.4. Tačka 6 DoC-a

Navedeni standardi ili druge tehničke specifikacije (kao što su nacionalni teh-nički standardi i specifikacije) na precizan, potpun i jasno definisan način; ovo po-drazumijeva da je navedena verzija i/ili datum odgovarajućeg standarda.

1.7.3.3.5. Tačka 7 DoC-a

Sve dodatne informacije koje mogu da se zahtijevaju (na primjer ocjena, kategorija), ako je primjenjivo.

1.7.3.3.6. Tačka 8 DoC-a

Ako se drugi dio zakonodavstva Unije koji zahtijeva učešće imenovanog tijela primjenjuje na proizvod koji obuhvata LVD (na primjer EMCD), proizvođač ili nje-gov ovlašćeni zastupnik mora na proizvodu da navede ime i identifikacioni broj imenovanog tijela kada je ono uključeno u postupak ocjenjivanja usaglašenosti, i upućivanje na odgovarajući sertifikat, ako je primjenjivo.

50

Električna i elektronska oprema

1.7.3.3.7. Identifikacija potpisnika na DoC-u

Datum izdavanja deklaracije (to može da bude bilo koji datum nakon završetka ocjenjivanja usaglašenosti); potpis i naziv ili ekvivalentna oznaka ovlašć enog lica (proizvođača ili njegovog ovlašć enog zastupnika).

Ako je prevod EU deklaracije o usaglašenosti izradio drugi privredni subjekat i nije potpisan od strane proizvođača, kopija originalne EU deklaracije o usaglašenosti koju je potpisao proizvođač mora takođe da bude data zajedno sa prevedenom verzijom.

1.7.3.4. Uputstva za bezbjednu upotrebu

Proizvođač mora da pruži uputstva i bezbjednosne informacije sa proizvodom, bez obzira da li je proizvod namijenjen potrošačima ili drugim krajnjim korisnicima. LVD ne pravi razliku o tome ko je korisnik proizvoda.

Uputstva i bezbjednosne informacije koje prate električnu opremu mogu da budu navedeni u jednom dokumentu.

Nacionalni zakon u državama članicama mora da nevede jezike koji su potrebni. Proizvođači moraju da primjenjuju pravne zahtjeve u vezi sa jezicima država članica u kojima je proizvod stavljen na tržište.

1.7.3.5. CE znak

CE znak je ključni pokazatelj (ali ne dokaz) usklađenosti proizvoda sa zakonodavstvom EU i omoguć ava slobodno kretanje proizvoda unutar EEA i Turske, bez obzira da li su proizvedeni u EEA, Turskoj ili u nekoj drugoj zemlji. CE znak ne ukazuje na to da je proizvod proizveden u Evropskoj uniji.

Države članice Evropskog ekonomskog prostora (koji se sastoji od država članica EU i članica EFTA-e Islanda, Norveške i Lihtenštajna) i Turske, ne smiju da ograničavaju stavljanje na njihovo tržište proizvoda sa CE znakom, osim ako takve mjere mogu da se opravdaju dokazima o neusklađenosti proizvoda. Ovo važi i za proizvode proizvedene u treć im zemljama koji se prodaju u EEA.

Kao što je navedeno u tački 1.6, proizvođač, bilo da je poslovno nastanjen unutar ili van Unije, na kraju je odgovoran za usaglašenost proizvoda sa odredbama za-konodavstva Unije i za postavljanje CE znaka. Proizvođač može da odredi ovlašć enog zastupnika koji ć e u njegovo ime da stavi CE znak.

51

Postavljanjem CE znaka na proizvod, proizvođač de facto izjavljuje, na svoju isključi-vu odgovornost [i bez obzira da li je treć a strana (notifi kovano tijelo) uključeno u postupak ocjenjivanja usaglašenosti], usaglašenost sa svim zakonodavstvima Unije koja se primjenjuju na proizvod koji zahtijeva stavljanje CE znaka.

CE znak mora da ima dimenzije, format i proporcije defi nisane u Prilogu II Uredbe (EZ) 765/2008 i da bude vidljiv, čitljiv i neizbrisivo pričvršć en za proizvod ili njegovu tablicu za podatke. Međutim, kada to nije moguć e ili nije opravdano zbog prirode proizvoda, mora da se stavi na pakovanje, ako postoji, i/ili u prateć u dokumentaciju. Potrebna je minimalna visina od 5 mm kako bi se osigurala čitljivost. Međutim, od minimalne dimenzije CE znaka se može odstupiti kada su u pitanju mali uređaji ili komponente46. Međutim, LVD ne obezbjeđuje CE znak manji od 5 mm.

Ako je treć a strana (imenovano tijelo) uključena u fazu proizvodnje za drugo zako-nodavstvo Unije koje se primjenjuje na proizvod, njegov identifi kacioni broj mora da bude u skladu sa CE znakom. Međutim, ako je imenovano tijelo uključeno samo u ocjenjivanje usaglašenosti u fazi projektovanja prema modulu B, identifi kacioni broj ne mora da bude u skladu sa CE znakom. Proizvođač ili ovlašć eni zastupnik stavlja identifi kacioni broj ako zakonodavstvo Unije tako zahtijeva, pod odgovornošć u ime-novanog tijela.

CE znak zamjenjuje sve obavezne oznake usaglašenosti koje imaju isto značenje, koje su postojale prije harmonizacije. Takve nacionalne oznake usaglašenosti su nekompatibilne sa CE znakom. Stoga, zemlje EU/EEA i Turska moraju da se uzdrže od uvođenja bilo koje druge oznake usaglašenosti u svoje nacionalno zakonodavstvo koje ima isto značenje kao CE znak.

52

Međutim, druge oznake mogu da se koriste ako doprinose zaštiti javnog interesa, nijesu obuhvać ene zakonodavstvom Unije i njihovo postavljanje ne ugrožava vid-ljivost, čitljivost i značenje CE znaka (na primjer njemački GS znak).

Stavljanje dodatnih oznaka (kao što je zaštić eni žig proizvođača ili druge privatne/nacionalne oznake) dozvoljeno je, pod uslovom da takve oznake ne stvaraju zabunu sa CE znakom. Ova zabuna može da se odnosi na značenje ili oblik CE znaka.

Nekoliko djelova zakonodavstva Unije zahtijeva dodatne oznake koje se dopunjuju i ne preklapaju se sa CE znakom:

• EU etiketa za energetsku efi kasnost za proizvode koji koriste energiju;

• specifi čna oznaka zaštite od eksplozije koja se zahtijeva za opremu i zaštitne sisteme namijenjene za upotrebu u potencijalno eksplozivnim atmosferama;

• identifi kator klase opreme koji se zahtijeva za radio opremu;

• dodatna metrološka oznaka koja se zahtijeva za mjerne instrumente i neau-tomatske mjerne instrumente.

Prilog 6 daje primjere drugih pravnih oznaka.

1.7.4. Ciljevi bezbjednosti

1.7.4.1. Opšte

Član 3 LVD-a zahtijeva da električna oprema mora da ispuni ciljeve bezbjednosti navedene u Prilogu I. Ovi ciljevi bezbjednosti predstavljaju bitne zahtjeve LVD-a.

Ciljevi bezbjednosti LVD-a se odnose na sve bezbjednosne aspekte električne opreme, a ne samo na električne rizike. Prilog I Direktive o mašinama daje dobar utisak o tome koji bitni zahtjevi mogu da se primijene na električnu opremu.

53

1.7.4.2. Opšti uslovi

LVD zahtijeva da se neophodne informacije označe na (ili u određenim slučajevima postaju dostupne) električnoj opremi tako da korisnik može bezbjedno da montira, instalira i održava električnu opremu kako je to predvidio proizvođač i bezbjedno koristi u primjeni za koju je namijenjena.

1.7.4.3. Zaštita od opasnosti koje mogu nastati od električne opreme

LVD zahtijeva tehničke mjere za smanjenje rizika koji potiču iz električne energije ili od neelektričnih opasnosti kao što su fizička povreda ili druga šteta koja proizilazi iz:

• direktnog ili indirektnog dodira;

• ekstremnih temperatura;

• električnih lukova ili zračenja;

• odgovarajućih izolacija.

1.7.4.4. Zaštita od opasnosti koje mogu da prouzrokuju spoljni uticaji na električnu opremu

LVD zahtijeva tehničke mjere koje treba odrediti u skladu sa tačkom 1, kako bi se osiguralo da električna oprema:

• ispunjava očekivane mehaničke zahtjeve;

• bude otporna na nemehaničke uticaje u predvidivim uslovima okruženja,

• ostaje bezbjedna u predvidivim uslovima preoptereć enja, tako da ne dovodi u opasnost ljude, domać e životinje i imovinu.

54

Električna i elektronska oprema

2. Direktiva za elektromagnetnu kompatibilnost

Električni uređaji ili postrojenja mogu da utiču jedni na druge kada su međusobno povezani ili blizu jedan drugom, na primjer, smetnje između TV setova, GSM telefona, radio aparata i obližnje mašine za pranje veša ili električnih vodova. Svrha elektromagnetne kompatibilnosti (EMC) jeste da održi sve te efekte elektromagnetnih smetnji pod razumnom kontrolom. EMC označava sve postojeće i buduće tehnike i tehnologije za smanjenje poremećaja i poboljšanje imunosti.

Direktiva za elektromagnetnu kompatibilnost (EMCD)47 odnosi se na širok spektar opreme koja obuhvata električne i elektronske uređaje, sisteme i postrojenja.

EMCD osigurava da električna i elektronska oprema ne stvara neželjene ili ne-adekvatne elektromagnetne emisije ili da nije pod uticajem elektromagnetnih smetnji.

EMCD ograničava elektromagnetne emisije iz opreme kako bi se obezbijedilo da takva oprema, kada se koristi za predviđenu namjenu, ne ometa radio i telekomunikacije, kao i drugu opremu. Direktiva takođe reguliše imunost takve opreme na smetnje i pokušava da obezbijedi da ova oprema ne ometa radio emisijama, kada se koristi za predviđenu namjenu.

EMCD nije bezbjednosno zakonodavstvo Unije. Shodno tome, EMCD se ne bavi na- rušavanjem zdravlja i bezbjednosti ljudi i domaćih životinja ili oštećenja ili ugrožavanja imovine. Prema članu 1, EMCD obuhvata isključivo elektromagnetnu kompatibilnost opreme. Međutim, treba napomenuti da druge direktive mogu da zahtijevaju strožije zahtjeve za EMC smetnje kako bi zadovoljile njihove specifične bezbjednosne od-redbe. Na primjer, MD se ne odnosi na EMCD za zahtjeve imunosti. Smetnje koje utiču na imunitet mogu - u slučaju mašina - dovesti do bezbjednosnih smetnji.

2.1. Navodi i uvodne izjave

Uvodne izjave koje se mogu naći u preambuli EMCD-a ukazuju na pravnu osnovu Direktive. Pravna osnova je usmjerena na slobodno kretanje proizvoda na unu-trašnjem tržištu. Uvodne izjave predstavljaju glavne odredbe Direktive i navode raz-loge za njihovo usvajanje. Uvodne izjave nemaju nikakvu pravnu snagu, ali one mogu da pruže korisne informacije u razgovoru sa privrednim subjektima kada je potrebno objasniti određene zahtjeve.

2.2. Cilj

Ova EMC Direktiva reguliše elektromagnetnu kompatibilnost opreme. Njen cilj je da obezbijedi funkcionisanje unutrašnjeg tržišta tako što zahtijeva da oprema bude u

55

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

skladu sa odgovarajućim nivoom elektromagnetne kompatibilnosti, a ne da garantuje apsolutnu zaštitu opreme (npr. nulti nivo emisije ili potpunu imunost).

Osnovni ciljevi EMCD-a su:

• garantovanje slobodnog kretanja opreme i stvaranje prihvatljivog elektromag-netnog okruženja uz obezbjeđivanje da oprema funkcioniše kako je predviđeno u tom okruženju. Da bi se postigao ovaj cilj Direktiva zahtijeva usaglašen i pri-hvatljiv nivo zaštite.

• regulisanje elektromagnetne kompatibilnosti opreme. Da bi se postigao ovaj cilj, postavljene su odredbe kako bi:

o oprema bila u skladu sa zahtjevima EMCD-a kada je dostupna na tržištu i/ili stavljena u upotrebu kada se pravilno instalira, održava i koristi za njegovu namjenu;

o primjena dobre inženjerske prakse je potrebna za neprenosive instala- cije, uz mogućnost da nadležni organi država članica zatraže dokaze o usklađenosti neprenosivih instalacija, i kada je to moguće, iniciraju ocjenjivanje ukoliko se utvrde neusklađenosti.

2.3. Stavljanje proizvoda na tržište

EMCD se primjenjuje na „opremu“ (bilo koji „aparat“ ili „neprenosive instalacije“, vi-djeti 2.4 Predmet i područje primjene: obuhvaćenost za više informacija) koja je dostupna na tržištu Unije ili prvi put stavljena u upotrebu, bilo da je proizvedena u Uniji ili da je nova ili korišćena, uvezena iz treće zemlje.

2.3.1. Stavljanje na tržište

Oprema može da bude dostupna samo ako je usaglašena sa zahtjevima svih za-konodavstva Unije koji se odnose na proizvod. Države članice ne smiju da ometaju slobodan promet niti onemogućavati dostupnosti opreme koja je obuhvaćena i usaglašena sa tim zakonodavstvom Unije.

„Omogućavanje dostupnosti na tržištu Unije“ podrazumijeva svako činjenje do-stupnim električne opreme radi distribucije, potrošnje ili upotrebe na tržištu Unije tokom komercijalne aktivnosti, sa ili bez naknade. Omogućavanje dostupnosti može uzeti bilo koji oblik. Na primjer, proizvod koji se nudi u katalogu ili putem elektronske trgovine mora da bude u skladu sa važećim zakonodavstvom Unije ako je usmjeren na tržište Unije i uključuje sistem naručivanja i isporuke.

56

Električna i elektronska oprema

Odredbe koje se odnose na obaveze privrednih subjekata (poglavlje 2 EMCD-a) odnose se samo na opremu koja se stavlja na tržište i koja je dostupna na tržištu.

Oprema koja je izrađena za sopstvenu upotrebu ili koju je kupio potrošač u trećoj zemlji dok je fizički prisutan u toj zemlji i koju je donio potrošač u EU za svoju ličnu upotrebu, ne smatra se stavljenom na tržište.

Smatra se da se stavljanje na tržište ne odvija tamo gdje se proizvod prikazuje ili radi pod kontrolisanim uslovima na sajmovima, izložbama ili demonstracijama.

Član 5.3. Direktive sadrži sledece detalje o uslovima koji se primjenjuju na sajmovima, izložbama ili javnim manifestacijama:

• prisustvo vidljive oznake koja jasno ukazuje na to da takva oprema ne može da bude dostupna na tržištu i/ili stavljena u upotrebu sve dok se ne usaglasi sa ovom Direktivom; i

• javno izlaganje se može obaviti pod uslovom da su preduzete odgovarajuće mjere da bi se izbjegle elektromagnetne smetnje.

2.3.2. Stavljanje u upotrebu

Države članice dozvoljavaju stavljanje u upotrebu i korišćenje opreme ukoliko je u skladu sa EMCD-om i neće dozvoliti da se oprema koja je stavljena na tržište pusti u upotrebu ako nije u skladu sa EMCD-om.

Poglavlje 1 EMCD-a uvodi opšte odredbe i obuhvata predmet i područje primjene, definicije, uslove stavljanja opreme na tržište Unije i njenog slobodnog kretanja.

2.4. Predmet I područje primjene: Obuhvaćenost

2.4.1. Opšte

EMCD obuhvata opremu, što znači „aparat“, kao i „neprenosive instalacije“ u skladu sa članom 3(1)(1). Pošto postoje posebne odredbe za aparate i neprenosive in-stalacije, važno je da se utvrdi tačna kategorija opreme.

Da bi se lako odlučilo da li je oprema obuhvaćena Direktivom, kao i procedure koje treba primijeniti, dati su nizovi ili dijagrami toka sa odlukama.

Slika 3 se odnosi na prvi korak u ovom procesu (na koju se primjenjuje ili ne primjenjuje).

Pregled svih slika od 3 do 6 dat je u Prilogu 2.

57

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

ne

ne

ne

ne

da

da

da(*)

da

(*) EMC Direktiva prestaje da seprimjenjujezaspecifične zahtjeve koji su propisani drugim direktivama/ uredbama

Ka dijagramu 2

Start

Sadrži električne/ elektronske djelove

Porodice proizvoda su izuzete

Obuhvaceno drugim specifičnim Direktivama

Inherentno benigna oprema

A

Izuz

eto

iz E

MC

Dir

ekti

ve

Slika 3: Predmet i područje primjeneSource: Guide for the EMCD (Directive 2014/30/EU)

2.4.2. Aparat

EMCD u članu 3 definiše „aparat“, kao svaki završen uređaj ili kombinaciju tih uređaja dostupnih na tržištu kao samostalnih funkcionalnih jedinica, namijenjenih krajnjem korisniku, i koji mogu da prouzrokuju elektromagnetne smetnje i/ili na čiji rad bi takve smetnje mogle da utiču (imunost).

Prema članu 3(2) Direktive, „komponente“ ili „podsklopovi“ namijenjeni za ugradnju u aparat od strane krajnjeg korisnika i „prenosive instalacije“ takođe se smatraju aparatom.

Slika 4 se odnosi na drugi korak za utvrđivanje tačne kategorije opreme (aparata).

ne

ne

ne

Od dijagrama 1

Ka dijagramu 4

Od dijagrama 4

Ka dijagramu 3

Postrojenje

Namenjenokrajnjem korisniku

da

C

D

B

A

Izuz

eto

iz E

MC

Dir

ekti

ve

Kombinacija gotovih uređaja koja je komercijalno dostupna kao

funkcionalna jedinica (tj. sistem)

da

da

APARATI

Komponente ili podsklopovi

Od strane krajnjeg korisnika

Gotov uređaj

Namenjeno zaugradnju u aparate

Slika 4: Klasifikacija aparataSource: Guide for the EMCD (Directive 2014/30/EU)

58

Električna i elektronska oprema

59

2.4.2.1. Gotovi uređaji

Gotov uređaj je svaki uređaj ili samostalna funkcionalna jedinica koja se isporučuje i koja je upakovana u svoje „kućište“.

Gotov uređaj se smatra aparatom u smislu EMCD-a ako je namijenjen krajnjem korisniku i na taj način mora da ispuni sve važeć e odredbe Direktive. Ako je gotov uređaj stavljen na tržište, zahtjevi EMCD-a moraju da budu ispunjeni.

2.4.2.2. Kombinacija gotovih uređaja

Prema EMCD-u, kombinacija nekoliko gotovih proizvoda (sa CE znakom) smatra se jednim aparatom ako je:

• dostupna od strane privrednog subjekta kao samostalna funkcionalna jedinica;

• namijenjena krajnjem korisniku da radi zajedno zbog obavljanja određenog zadatka; i

• može da prouzrokuje elektromagnetne smetnje i/ili na čiji rad bi takve smetnje mogle da utiču (imunost).

Kombinovanje dva ili više gotovih uređaja sa CE znakom ne dovodi automatski do usklađenog proizvoda koji može da bude označen sa CE znakom, npr. kombinovanje motornog pogona sa programabilnim logičkim kontrolerom (PLC).

Kombinacija EMCD usklađenih uređaja može da bude izuzeta iz EMCD-a, a obu-hvać ena drugim zakonodavstvom Unije, na primjer RED-om.

Slika 5 se odnosi na treći korak za utvrđivanje tačne kategorije opreme (odredbe za aparate i aparate za određene neprenosive instalacije).

Od dijagrama 2

Namijenjeno za ugradnju u određenu

neprenosivu instalaciju

Komercijalno raspoloživo

B

Izbor proizvođača

Odredbe za aparat:

-Osnovnizahtjevi(član6)

- Postupak ocjenjivanja usaglašenosti(član14)

- EU deklaracija o usaglašenosti(član15)

-CEznak(član16)

- Ostali znaci i informacije (član7,9,18)

Odredbe za aparate namijenjene za ugradnju u neprenosive instalacije koji nijesu komercijalno raspoloživi:

-Dokumentacijasadrži

- Identifikaciju neprenosivih instalacija i EMC karakteristike

-Mjerepredostrožnostizaugradnju

-Informacijepremačlanu7(5),7(6)i9(3)

Figure 5: Provisions applicable to apparatus Source: Guide for the EMCD (Directive 2014/30/EU)

da

da

ne

ne

60

2.4.2.3. Komponente/podsklopovi

Za razliku od gotovih uređaja, komponente/podsklopovi, generalno uzevši, nemaju sopstveno kućište namijenjeno za njihovu konačnu upotrebu. Komponente/pod-sklopovi često su namijenjeni za ugradnju ili dodavanje u aparate u smislu dodavanja određenih funkcija.

Prema EMCD-u, komponente/podsklopovi su obuhvaceni EMCD-om, ako su obuhvacena sledeca dva kriterijuma:

• Komponente/podsklopovi moraju da budu stavljeni na tržište Unije za ugradnju u uređaj od strane krajnjeg korisnika; i

• može da prouzrokuje elektromagnetne smetnje i/ili na čiji rad bi takve smetnje mogle da utiču (imunost).

Uputstva za upotrebu koja prate takve komponente ili podsklopove treba da sadrže sve odgovarajuće informacije i treba da pretpostave da podešavanja ili ugradnju mogu da izvrše krajnji korisnici koji nijesu svjesni posledica EMC-a.

Primjeri komponenata/podsklopova obuhvaćenih EMCD-om, ako su stavljeni na tržište Unije, su „Plug-in“ kartice za računare, programabilni logički kontroleri, elektromotori (osim indukcionih motora bez elektronskih kola), računarski diskovi, USB memorijske kartice, SD kartice, jedinice za strujno napajanje kao autonomni uređaji ili koje se prodaju zasebno za instalaciju od strane krajnjeg korisnika i elektronski temperaturni kontroleri.

2.4.2.4. Prenosiva instalacija

Prenosiva instalacija (npr. prenosivi LED video-uređaji) koja je definisana kao kom-binacija aparata (i tako gdje je primjenjivo, drugih uređaja) koja su namijenjena za pomjeranje i upravljanje na različitim lokacijama, smatraju se aparatima. Sve odredbe EMCD-a, kao što su definisane za aparate, primjenjuju se na prenosivu instalaciju, osim ako one ne spadaju u neka od izuzeća iz EMC-a.

2.4.3. Neprenosiva instalacija

Neprenosiva instalacija se definiše kao „određena kombinacija više vrsta aparata i, gdje je primjenjivo, drugih uređaja, koji su montirani, instalirani i namijenjeni za stalnu upotrebu na unaprijed određenoj lokaciji“.

61

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

62

Električna i elektronska oprema

Primjeri neprenosivih instalacija su stambena električna postrojenja, nacionalne električne i telekomunikacione mreže, željezničke infrastrukture i industrijska po-strojenja.

Slika 6 se odnosi na četvrti korak za utvrđivanje tačne kategorije opreme (neprenosiva i prenosiva instalacija)

Ka dijagramu 2

ne da

Od dijagrama 2

Namijenjeno za stalnu upotrebu na unaprijed

određenoj lokaciji

C

D

NEPRENOSIVA INSTALACIJA

Obavezujuće odredbe EMCD-a za neprenosivu instalaciju:

-Bitnizahtjevi(član6)

Prenosiva instalacija

Slika 6: PostrojenjaSource: Guide for the EMCD (Directive 2014/30/EU)

63

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

2.4.3.1. Specifični aparati za „posebno neprenosivu instalaciju“

Generalno, aparati koji će biti ugrađeni u „posebno neprenosivu instalaciju“ moraju da budu u skladu sa odredbama EMCD-a. Međutim, EMCD u članu 19(1) predviđa izuzetak za aparate namijenjene za ugradnju u „posebno neprenosivu instalaciju“, a koji na drugi način nijesu dostupni na tržištu.

Aparat može da ima koristi od ovog izuzeća ako postoji direktna veza između pro- izvođača tog posebnog aparata i vlasnika, instalatera, projektanata, subjekata ili odgovornih lica neprenosive instalacije za koje je namijenjen određeni aparat. Potrebna je veza snabdjevač-kupac.

Treba napomenuti da, ukoliko zakonodavstvo Unije ne obuhvata rizike od neprenosi-ve instalacije, radnici će biti zaštićeni što je više moguće kroz niz zakonodavstava Unije o zdravlju i bezbjednosti na radu48.

2.5. Predmet i područje primjene: Izuzeća

2.5.1. Oprema koja nije obuhvaćena

Oprema bez električnih i/ili elektronskih djelova.

Oprema koja ne sadrži električne i/ili elektronske djelove neće prouzrokovati elektromagnetne smetnje i na čiji normalan rad te smetnje ne utiču. Dakle, oprema bez električnih i/ili elektronskih djelova nije obuhvaćena EMCD-om.

2.5.2. Oprema koja je izričito izuzeta iz EMCD-a (član 2)

• Radio-oprema;

• Aeronautički proizvodi, djelovi i uređaji kako je navedeno u Uredbi o zajedničkim pravilima na polju civilnog vazduhoplovstva [(EU) 2016/2008];

• Radio-oprema koju koriste radio amateri;

• Beningna (dobroćudna) oprema.

2.5.2.1. Radio-oprema49

Oprema obuhvaćena RED-om je izuzeta iz EMCD-a.

Prema članu 50 RED-a, upućivanja na prethodni R&TTED se tumače kao upućivanja na RED.

64

Električna i elektronska oprema

Radio oprema mora da bude izrađena tako da obezbijedi odgovarajući nivo elektromagnetne kompatibilnosti kako je navedeno u EMCD-u.

Radio oprema se definiše kao električni ili elektronski proizvod koji namjerno emituje i/ili prima radiotalase za radio komunikaciju i/ili radiodeterminaciju, ili električni ili elektronski proizvod koji se mora dovršiti dodatnom opremom, kao što je antena, radi namjernog emitovanja i/ili prijema radiotalasa za radio komunikaciju i/ili ra-diodeterminaciju.

Izuzeti iz RED-a su:

• Pomorska oprema50;

• Aeronautički proizvodi, djelovi i uređaji; i

• Ustanove za takve svrhe.

Iako su predmet i područje primjene RED-a i EMCD-a striktno odvojeni (obuhvataju različite proizvode), obije Direktive obuhvataju aspekt elektromagnetne kompati-bilnosti. Za EMC aspekte kojima se ne bavi, RED se odnosi samo na odgovarajuće EMCD zahtjeve. RED ne dopunjuje cijelu EMCD. Shodno tome, DoC za radio-opremu koja je obuhvaćena RED-om neće se odnositi na LVD.

2.5.2.2. Aeronautički proizvodi, djelovi i uređaji51

Aeronautički proizvodi, djelovi i uređaji navedeni u Uredbi (EZ) 216/2008 (sa iz-mjenama i dopunama) izuzeti su iz EMCD-a.

Proizvod znači: avion, motor ili propeler. Djelovi i uređaji značе: bilo koji instrument, oprema, mehanizam, dio, aparat, dodatna ili pomoćna oprema, uključujući i komu-nikacionu opremu koja se koristi ili namjerava da se koristi za upravljanje ili kontrolu vazduhoplova tokom leta i koja je ugrađena u vazduhoplov ili prikačena na njega.

2.5.2.3. Radio-oprema koju koriste radio amateri

EMCD izuzima radio-opremu koju koriste radio amateri. Sledeca radio-oprema za amatere je izuzeta iz RED-a:

• radio kompleti za montažu i upotrebu radio amatera;

• radio-oprema koja je prerađena od strane i za upotrebu radio amatera;

• oprema izrađena od strane pojedinačnih radio amatera za eksperimentalne i naučne svrhe vezane za amaterski radio.

65

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Međutim, omogućavanje dostupnosti radio-opreme za korišćenje od strane ama-tera obuhvata RED ako je ponuda redovna ili postoji poslovni kontekst, tokom komercijalne aktivnosti, sa ili bez naknade.

2.5.2.4. Benigna (dobroćudna) oprema

Oprema koja je benigna u pogledu elektromagnetne kompatibilnosti je izuzeta iz predmeta i područja primjene EMCD-a.

Oprema se smatra benignom u pogledu elektromagnetne kompatibilnosti ako su njene fizičke karakteristike takve da:

• ona nema sposobnosti da stvori ili da doprinese elektromagnetnim emisijama koje bi prevazilazile nivo koji dozvoljava radio i telekomunikacionoj opremi i drugoj opremi da radi prema predviđenoj namjeni; i

• može da radi u prisustvu elektromagnetne smetnje bez pogoršanja njenih radnih karakteristika u skladu sa predviđenom namjenom i predviđenim okru- ženjem.

Oba uslova moraju da budu ispunjena da klasifikuju opremu kao benignu.

Primjena gore navedenog omogucava izuzeca sledecih proizvoda (ne isključivo) iz primjene EMCD-a, pod uslovom da ne sadrže jedan od sledecih aktivnih elektronskih djelova:

• Kablovi i ožičenje52, pribori za kablove, koji se zasebno razmatraju;

• Oprema koja sadrži samo otporna opterećenja bez bilo kakvog automatskog prekidačkog uređaja; npr. jednostavne grijalice za domaćinstvo bez kontrola, termostata ili ventilatora;

• Baterije i akumulatori (bez aktivnih elektronskih strujnih kola);

• Slušalice, zvučnici bez pojačavača, induktivni senzori gitare bez aktivnih elektronskih djelova;

• Džepne lampe (uključujući one koje sadrže LED diode) bez aktivnih elektronskih kola;

• Indukcioni motori bez elektronskih kola;

• Kvarcni ručni satovi (bez dopunskih funkcija, npr. radio prijemnici);

• Prekidači za kuće i zgrade koji ne sadrže aktivne elektronske komponente;

• Pasivne antene;

66

Električna i elektronska oprema

• Elektromagnetni releji bez aktivnih elektronskih djelova;

• Elektromagnetne brave bez aktivnih elektronskih djelova;

• Katodne cijevi;

• Zaštitna oprema koja proizvodi samo prelazne smetnje kratkog trajanja to-kom otklanjanja greške usled kratkog spoja ili neke neuobičajene situacije u strujnom kolu i koja ne uključuje aktivne elektronske komponente, kao što su osigurači i prekidači strujnog kola bez aktivnih elektronskih djelova ili aktivnih komponenti;

• Oprema za visoki napon u kojoj su mogući izvori smtenji samo zbog loka-lizovanih naprezanja izolacije, koja mogu biti rezultat procesa starenja i pod kontrolom su drugih tehničkih mjera obuhvaćenih standardima za proizvod koji nijesu obuhvaćeni EMC-om, i koji ne uključuju aktivne elektronske komponente.

o Ilustrativni primjeri:

Visokonaponski induktivni kalemi;

Visokonaponski transformatori.

Ako proizvod koji se ocjenjuje nije uključen u listu gore navedenih primjera i procje-na EMC-a utvrđuje da je odgovarajući aparat benigan u smislu elektromagnetne kompatibilnosti (i za emisiju i imunost) u skladu sa članom 2.2.d, EMCD se neće primjenjivati. Međutim, preporučuje se dokumentovanje rezultata ocjenjivanja i nje-govog zaključka.

2.5.2.4.1. Kompleti oprema za evaluaciju koji su izrađeni po mjeri

Komplet opreme za evaluaciju koji su izrađeni po mjeri (štampana ploča sa integri-sanim kolom i pomoćnim komponentama za proizvodnju radnog kola za procjenu i razvoj) je oprema koja je namijenjena samo za profesionalnu upotrebu u javnim i privatnim objektima za istraživanje i razvoj, i projektovana i konstruisana za privre- meno korišćenje u ispitivanju za dalji razvoj/poboljšanje funkcije opreme u istraži-vanju i razvoju. Međutim, takva oprema odgovara zahtjevima utvrđenim u relevantnim direktivama Unije za bezbjednost i zdravlje na radu53.

Izrađena po mjeri:

• Oprema koja je izrađena na osnovu specifičnog zahtjeva određenog kupca ili grupe kupaca uključenih u zajednički istraživački i razvojni projekat, kao i sve ili određene karakteristike opreme za evaluaciju,

• Oprema koja je izrađena za specifične zahtjeve određenog kupca ili grupe kupaca uključenih u zajednički istraživački i razvojni projekat, kao i sve ili od-ređene karakteristike opreme za evaluaciju,

67

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

• U oba slučaja jedinstveni dizajn i karakteristike čine ovu opremu isključivo pogodnom za taj specifičan istraživački i razvojni projekat.

Ne smatra se izrađenom po mjeri:

• Svi uređaji/oprema koja se redovno koristi (kao što je redovna laboratorijska oprema) za obavljanje ispitivanja u svrhe istraživanja i razvoja ili za druge primjene kao što su dokazivanje usaglašenosti ili kvaliteta proizvoda.

• Oprema za evaluaciju za korisnike uopšte u odjeljenjima za istraživanje i razvoj (u ovom slučaju oprema je uvijek ista i nije „izrađena po mjeri“).

2.5.3. EMC zahtjevi za opremu obuhvaćenu drugim specifičnim zakonodavstvom Unije (član 2)

Ako su zahtjevi EMC za opremu u potpunosti ili djelimično određeni drugim zako-nodavstvom Unije, EMCD se neće primjenjivati ili će prestati da se primjenjuje na tu opremu u pogledu takvih zahtjeva od datuma primjene tog zakonodavstva Unije.

2.5.3.1. Oprema izuzeta iz EMCD-a samo sa aspekta imunosti

2.5.3.1.1. Mjerni instrumenti54

2.5.3.1.2. Neautomatski mjerni instrumenti55

2.5.3.2. Oprema izuzeta iz EMCD-a sa aspekta emisije i imunosti

2.5.3.2.1. Oprema za motorna vozila56

Dakle, sledece je potpuno izuzeto iz predmeta i područja primjene EMCD a:

A. Vozila i oprema koja podliježe homologaciji u skladu sa Uredbom UNECE 10;

B. Oprema koja se stavlja na tržište kao rezervni dio koja je očigledno identifikovana kao rezervni dio identifikacionim brojem i identična je i od istog proizvođača kao i odgovarajuća originalna oprema (OEM) za već odobreno vozilo (vidjeti stav 3.2.8 Uredbe UNECE 10);

68

Električna i elektronska oprema

C. Oprema koja se prodaje kao rezervna ili dodatna oprema, ako je u okviru pred-meta i područja primjene Uredbe UNECE (vidjeti dijagram u stav 3.2.1 Uredbe UNECE 10) i ako se odnosi na „funkcije vezane za imunost“ kako je definisano u Uredbi UNECE 10;

Treba napomenuti da oprema koja se prodaje kao rezervna ili dodatna oprema, namijenjena za ugradnju u motorna vozila i koja se ne odnosi na funkcije vezane na imunost (vidjeti stav 2.12 i 3.2.9 Uredbe UNECE 10), treba da ima DoC u okviru EMCD; ovaj DoC će se odnositi na EMCD, kao i na odredbe propisane stavom 3.2.9 Uredbe UNECE 10.

2.5.3.2.2. Medicinski uređaji57

Neprimjenjivanje EMC-a se odnosi na medicinske uređaje i medicinske uređaje za implantaciju koji su obuhvaćeni Uredbom (EU) 2017/745 i in vitro dijagnostičkim medicinskim uređajima koji su obuhvaćeni Uredbom (EU) 2017/746.

2.5.3.2.3. Pomorska oprema58

2.5.3.2.4. Traktori za poljoprivredu i šumarstvo59

2.5.3.2.5. Motorna vozila sa dva ili tri točka60

2.5.4. Specifični slučajevi

2.5.4.1. Gotovi uređaji specijalno projektovani da ometaju komunikaciju (Ometači)

Ometači su obuhvaćeni EMCD-om, osim ako nijesu obuhvaćeni RED-om. Pošto je ometanje svojstveno njihovom funkcionalnom principu, obično nije moguće izraditi ometače koji ispunjavaju bitne EMC zahtjeve. Zbog toga, ometači treba da budu zabranjeni ili ograničeni na dostupnost, povučeni ili opozvani.

2.5.4.2. Gotovi uređaji specijalno projektovani za ispitivanje EMC imunosti u laboratorijama i na terenu

Za ispitivanje imunosti u laboratorijskom okruženju ili na licu mjesta (na terenu) ko-risti se posebna (usklađena sa EMC) oprema za ispitivanje i mjerenje.

69

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Zbog prirode prenosa RF energije na otvorenom terenu, granice emisije će najvje-rovatnije biti prekoračene. Da bi se taj rizik umanjio i ograničila emisija, koristi se RF zaštita, na primjer, „šatori“, kućišta i anehoične komore.

2.6. Obaveze privrednih subjekata

Tekst iz tačke 1.6 se takođe odnosi na privredne subjekte koji implementiraju EMCD.

Za primjenu EMCD-a dodat je sledeći privredni subjekat:

Odgovorno lice za neprenosive instalacije

Države članice su odgovorne za utvrđivanje odredbi za identifikaciju takvih lica koja su odgovorna za neprenosive instalacije. U većini slučajeva vlasnik postrojenja je odgovorno lice.

2.7. Usaglašenost opreme

Poglavlje 3 EMCD-a se bavi pretpostavkom o usaglašenosti proizvoda, principima, pravilima i uslovima DoC-a i CE znaka.

2.7.1. Postupak ocjenjivanja usaglašenosti

2.7.1.1. Aparat

Aparati moraju da budu u skladu sa bitnim zahtjevima navedenim u članu 6 i detaljno navedenim u Prilogu I EMCD-a. Usklađenost sa ovim bitnim zahtjevima mora da se dokaže primjenom jednog od postupaka ocjenjivanja usaglašenosti navedenih u članu 14 i detaljno navedenim u Prilogu II i Prilogu III EMCD-a.

Proizvođač mora da izradi tzv. tehničku dokumentaciju kako bi dokazao usklađenost sa bitnim zahtjevima. Ovo uključuje dokaze da je aparat u skladu sa relevantnim harmonizovanim standardima ili, ako se harmonizovani standardi ne koriste ili dje-limično koriste, detaljnu tehničku opravdanost, uključujući listu drugih relevantnih tehničkih specifikacija.

Proizvođač mora da preduzme sve neophodne mjere kako bi se obezbijedilo da se aparati proizvode u skladu sa tehničkom dokumentacijom. Proizvođač može da uključi imenovano tijelo tokom postupka ocjenjivanja usaglašenosti koji je naveden

Električna i elektronska oprema

u Prilogu III (kada se odabere modul B + C, tj. Prilog III, proizvođač mora da osigura da je uređaj proizveden usaglašen sa tipom opisanim u sertifi katu o ispitivanju EU-tipa).

2.7.1.2. Neprenosive instalacije

Pod pojmom „neprenosiva instalacija“ podrazumijeva se određena kombinacija vi-še vrsta aparata i, gdje je primjenjivo, drugih uređaja, koji su montirani, instalirani i namijenjeni za stalnu upotrebu na unaprijed određenoj lokaciji.

Neprenosive instalacije ne podliježu zahtjevima za CE znak ili DoC. Međutim, ne-prenosive instalacije moraju da budu u skladu sa bitnim zahtjevima i drugim spe-cifi čnim zahtjevima (Prilog I EMCD-a) koji se primjenjuju na njih.

Mjere su propisane u EMCD-u kako bi se nadležnim organima omoguć ilo rješavanje žalbi u vezi smetnji nastalim neprenosivom instalacijom.

Neprenosiva instalacija se može sastaviti ugradnjom nekoliko aparata, uključujuć i specifi čne aparate kao što je opisano u članu 19.1 (vidi 2. stav) i druge uređaje koji su van predmeta i područja primjene EMCD-a.

Uređaji ugrađeni u neprenosivu instalaciju podliježu svim odredbama koje se primje-njuju na aparate u okviru EMCD-a (uz izuzeće specifi čnih uređaja za neprenosive instalacije koji su obuhvać eni članom 19(1) EMCD-a).

Specifi čni bitni zahtjevi u Prilogu II.2 Direktive zahtijevaju da se pri instaliranju ne-prenosive instalacije primjenjuje dobra inženjerska praksa i da se uzimaju u obzir podaci koje su dali odgovarajuć i proizvođači u vezi sa predviđenom upotrebom komponenti koje čine neprenosive instalacije kako bi se uskladili sa bitnim zahtje-vima, navedenim u Prilogu II.1. Dva osnovna zahtjeva koja se odnose na upotrebu komponenti i dobru inženjersku praksu mogu da se sumiraju na sledec i način:

1. Predviđena upotreba komponenti

To znači da se moraju uzeti u obzir sve instrukcije EMC-a koje daje proizvođač koje se odnose na namjensko korišćenje komponenti-djelova koji se ugrađuju u neprenosivu instalaciju. Ovo važi za bilo koji poddio, bez obzira da li su ti djelovi velike mašine, aparati, komponente koje ne podliježu EMCD-u, specifi čni uređaji za neprenosive instalacije itd.

70

71

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

S obzirom na to da se neprenosiva instalacija instalira na unaprijed određenoj lokaciji, instrukcije za upotrebu treba da obezbijede da se komponente/djelovi instaliraju baš na toj određenoj lokaciji.

Na primjer, ove instrukcije se mogu odnositi na:

• konkretan lokalitet i njegovo okruženje (naročito EMC okruženje);

• neophodnu upotrebu dopunskih, pomoćnih uređaja (zaštitni uređaji, fi ltri i sl.);

• specifi kaciju kablova, kao i dužine kablova neophodnih za eksterna povezivanja;

• uslove za korišćenje;

• posebne predostrožnosti za EMC (ekvipotencijalno uzemljenje i sl.).

Dobra inženjerska praksa

Dobra inženjerska praksa obuhvata odgovarajuć e tehničko ponašanje uzimajuć i u obzir priznate standarde i kodekse prakse koji se primjenjuju na neprenosive instalacije. „Dobre inženjerske prakse“ navedene u Prilogu I, tačka 2, označavaju prakse koje su dobre za potrebe EMC-a na određenom mjestu na kojem se radi.

Opšti podaci o dobroj inženjerskoj praksi u kontekstu postrojenja dostupni su u nekoliko EMC priručnika, kurseva i tehničkih izvještaja. Na primjer, neki tehnički izvještaji objavljeni od strane tijela za standardizaciju se bave postrojenjima i smjernicama za EMC.

72

Električna i elektronska oprema

Dobra inženjerska praksa, naročito na polju elektromagnetne kompatibilnosti stal- no evoluira. Iako postoji potreba da se u praksi posebna pažnja usmjeri na „stanje razvijenosti tehnike“, to ne znači nužno da je to uvijek odgovarajuće za sve neprenosive instalacije. Standardi za neprenosive instalacije ne mogu da pokriju sve specifične lokalitete, odnosno njihove uslove: stoga je neophodno biti svjestan nekih vodećih principa u cilju ugradnje postrojenja u skladu sa dobrom inženjerskom praksom:

• Kada su u pitanju emisije: treba preduzeti odgovarajuće aktivnosti u cilju ubla-žavanja izvora smetnji pomoću projektnog EMC-a, npr. dodavanjem filtara ili apsorpcionih uređaja i sl.

• Kada su u pitanju spajanje i zračenje: preduzimati odgovarajuće aktivnosti u smislu rastojanja, ekvipotencijalnog uzemljenja, izbora kablova, zaštitu i sl.

• Kada je u pitanju imunost: preduzimati odgovarajuće aktivnosti u smislu za-štite osjetljive opreme od očekivanih smetnji.

Kada se na neke određene neprenosive instalacije primjenjuju bitni zahtjevi, od suštinskog je značaja definisati granične linije/geografske granice tih neprenosivih instalacija da bi se ono jasno razlikovalo od spoljnog okruženja.

U analogiji sa aparatom, od osnovnog značaja je identifikovati:

• ulaze/konektore gdje kondukcione smetnje (visoke ili niske frekvencije) mogu da pređu graničnu liniju od ili prema neprenosivim instalacijama (ulaz za snabdijevanje električnom energijom, kontrolni i telekomunikacioni ulazi i sl.);

• Spojnice sa spoljnim okruženjem;

• Zračenje prema ili od spojnog okruženja.

Treba napomenuti da nije cilj EMCD-a da obezbijedi elektromagnetnu kompatibilnost između specifične opreme unutar granica definisane neprenosive instalacije.

Slika 7 daje korake za obavljanje ocjenjivanja usaglašenosti za aparate.

73

Slika 7: Postupak ocjenjivanja usaglašenosti za aparateSource: Guide for the EMCD (Directive 2014/30/EU)

da nedjelimično

Primijenjeni su harmonizovani standardi?

Provjera usklađenosti sa harmonizovanim standardima

(HS) gdje je to primjenjivo

Detaljno ocjenjivanje EMC aspekata kojinijesu obuhvac eni

HS-om

Detaljno ocjenjivanje EMC aspekata aparata

Provjera usklađenosti sa harmonizovanim standardima (HS)

EMC ocjenjivanje za aparate

Tehnička dokumentacija

Izvještaji sa ispitivanjaOpis rješenja usvojenih da bi se

zadovoljili osnovni zahtjevi

neda

Ispitivanje EU-tipa od strane imenovanog tijela?

Deklaracija o usaglašenosti

CE znak

Pratiti module B + C Pratiti modul A

Sertifikat o ispitivanjuEU-tipa

74

Električna i elektronska oprema

2.7.2. Pretpostavka o usaglašenosti zasnovana na standardima

2.7.2.1. Korišćenje EMC harmonizovanih standarda

Usklađenost sa važećim harmonizovanim standardima čija je referenca navedena u SLEU pod EMCD-om, daje pretpostavku o usaglašenosti sa odgovarajućim bitnim zahtjevima EMCD-a.

Svaki harmonizovani standard sadrži informacije (uključujući tabelu u Prilogu ZZ) o tome kako postići pretpostavku o usaglašenosti sa odgovarajućim bitnim zahtjevima EMC-a.

EMCD se odnosi na trenutak stavljanja na tržište za svaki pojedinačni aparat. To znači da se za aparate koji se neprekidno proizvode tokom dužeg vremenskog perioda, važeći standardi mogu mijenjati tokom vremena. Ako proizvođač želi da nastavi da ima koristi od pretpostavke o usaglašenosti i aparat još uvijek nije stavljen na tržište EU, aparat mora da se uskladi sa kasnijim harmonizovanim standardom (novo ocjenjivanje usaglašenosti) i potrebna je nova EU deklaracija o usaglašenosti. Kada nova izdanja postanu dostupna i treba ih primijeniti, to ne znači nužno da je neophodna potpuna EMC ponovna procjena postojećeg proizvoda. Evaluacija može biti ograničena na one modifikacije koje direktno utiču na odgovarajući aparat. Na primjer, promjena može da se odnosi samo na mali opseg u predmetu i području primjene, ili na jednu tačku ili pojavu.

Međutim, proizvođač možda želi da nastavi da ispunjava bitne zahtjeve tako što nastavlja da koristi „staro“ izdanje (koje više nije usaglašeno) i druga tehnička rje-šenja, ako je potrebno. Pošto su harmonizovani standardi dobrovoljni, ovo je, naravno, prihvatljivo rješenje, ali to ne bi dalo pretpostavku o usaglašenosti koju bi donijela primjena kasnijeg izdanja. U ovom slučaju proizvođač ima obavezu da dokaže da je njegov proizvod usaglašen sa relevantnim bitnim zahtjevima. Harmonizovani standardi koji podržavaju EMCD su izrađeni i usvojeni od strane tri evropske organizacije za standardizaciju (ESO) priznate u Uredbi o standardizaciji:

• Evropski komitet za standardizaciju (CEN),

• Evropski komitet za standardizaciju u oblasti elektrotehnike (CENELEC), i

• Evropski institut za standarde iz oblasti telekomunikacija (ETSI).

75

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

2.7.2.2. Relevantni harmonizovani standardi

Izbor relevantnih harmonizovanih standarda je odgovornost proizvođača. Kada pro-izvođač odluči da primijeni harmonizovane standarde, on će ih odabrati u sledećem redosljedu:

• Specifični standardi za proizvode (ako su dostupni);

• Standardi za familiju proizvoda (ako su dostupni);

• Generički standardi.

2.7.2.2.1. Specifičmi standardi za proizvode i familiju proizvoda

Ove standarde razvija ESO uzimajući u obzir okruženje, uslove rada i uslove utovara opreme i smatraju se najboljim izborom (ako su dostupni) kako bi se dokazala usklađenost sa Direktivom.

2.7.2.2.2. Generički standardi

Ovi standardi mogu da se koriste ako ne postoje odgovarajući standardi za proizvod ili familiju proizvoda. Oni su podijeljeni u generička okruženja, ali ne sadrže konkretne smjernice o načinu rada i utovara opreme tokom faze ispitivanja ocjenjivanja EMC.

Može biti neophodna primjena više različitih harmonizovanih standarda kako bi se obuhvatili svi bitni zahtjevi Direktive. Svaki harmonizovani standard identifikuje bitne zahtjeve koji su obuhvaćeni u Prilogu.

Glavni aspekti koje generalno treba obuhvatiti su:

• Zračene smetnje,

• Kondukcione smetnje na mrežnim i telekomunikaconim ulazima,

• Imunost na neprekidne zračene i kondukcione smetnje, i

• Imunost na prolazne pojave.

Primjena više različitih standarda može da bude neophodna da bi se odredile sve relevantne pojave u svim relevantnim frekvencijskim opsezima. Za multifunkcionalne aparate, možda će biti potrebno odabrati standarde relevantne za sve primarne funkcije.

76

Električna i elektronska oprema

2.7.2.2.3. EMC ocjenjivanje kada nije primijenjen harmonizovani standard

Proizvođač može da izjavi usaglašenost svog aparata direktno sa bitnim zahtjevi-ma, bez obzira na harmonizovane standarde, određivanjem EMC rizika sa drugim sredstvima. Ako proizvođač odluči da ne prati harmonizovane standarde, on ima obavezu da dokaže da su njegovi proizvodi usaglašeni sa bitnim zahtjevima koristeći druga sredstva po sopstvenom izboru (Plavi vodič, stav 4.1.3. Usaglašenost sa bit- nim zahtjevima: Druge mogućnosti). Ovo ocjenjivanje treba da prati tehničku me-todologiju kako bi se osiguralo ispunjavanje zahtjeva Direktive EMC. Proizvođač će morati da obezbijedi jasne dokaze o usklađenosti.

Ova opcija omogućava fleksibilnost za tehnički razvoj, ključna je kada proizvođači novih ili inovativnih aparata za koje standardi ne postoje ili se ne mogu koristiti, žele da ocijene svoj uređaj u skladu sa osnovnim zahtjevima.

Ovo je obično slučaj kada:

• Ne postoje odgovarajući harmonizovani standardi ili postojeći standardi ne obuhvataju sve bitne zahtjeve koji su od značaja za taj aparat;

• Aparat koristi tehnologije nespojive sa ili još nijesu razmatrane u harmonizo-vanim standardima, a generički standardi nijesu mjerodavni;

• Proizvođač koristi ispitne metode koje nijesu obuhvaćene harmonizovanim standardima;

• Proizvođač može da želi da primijeni bilo koji drugi standard ili specifikaciju koji nijesu harmonizovani u smislu EMCD;

• Aparat je fizički prevelik da bi se ispitivao u objektu opisanom u odgovarajućem harmonizovanom standardu ili gdje je predviđeno ispitivanje na licu mjesta (na lokaciji) i nije adekvatno obuhvaćeno harmonizovanim standardom.

Ocjenjivanje usaglašenosti koje se traži za određeni aparat ce zavisiti od više faktora, kao što su:

• Priroda aparata (karakteristike aparata);

• Predviđena namjena;

• Mjesto upotrebe aparata; Elektromagnetno okruženje

• Tipovi stvorenih smetnji ili smetnje koje utiču na aparat;

• Uslovi životne sredine;

• Kriterijumi performanse za imunost.

77

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

EMCD propisuje da je proizvođač obavezan da dokumentuje sve preduzete korake i odluke radi provjere usaglašenosti aparata za one aspekte za koje je proizvođač izabrao ovaj metod ocjenjivanja. Može da obuhvati (ali nije ograničeno na) sledeće:

• Opis i definiciju uslova rada aparata i njegovu predviđenu namjenu. To, takođe, treba da obuhvati nazivni napon i frekvenciju električne energije kojom se na-paja aparat;

• Specifikaciju, opise i klasifikaciju okruženja u kojima će se aparat upotrebljavati. Takođe može da obuhvati odgovarajuće aspekte za aparat koji može da se upotrebljava na više različitih lokacija i čije karakteristike emisije i imunosti moraju da odgovaraju tim lokacijama (okruženju). Taj izbor je u odgovornosti proizvođača na osnovu saznanja o elektromagnetnom okruženju i statističkih podataka;

• Jasnu specifikaciju odgovarajućih izvora i efekata obuhvaćenih elektromag-netnih pojava i primijenjenih nivoa kompatibilnosti;

• Specifikaciju kriterijuma performansi aparata. Ovo treba postaviti s obzirom na razumna očekivanja korisnika;

• Vrste ispitivanja imunosti aparata;

• Usvojene granične vrijednosti emisije, i dr.;

• Upućivanje na raspoložive dokumente kao što su svi harmonizovani standardi, preporuke;

• Ukazivanje na bilo koja odstupanja u odnosu na raspoložive dokumente. Ova odstupanja se mogu odnositi na pojave koje se razmatraju, metode ispitivanja, objekte gdje se vršilo ispitivanje ili nivoe ispitivanja i dr.;

• Projektna razmatranja sa EMC stanovništva i/ili rezultati proračuna;

• Statističke procjene, teoretske studije ili druga izvršena ispitivanja predstav-ljajući teoretsku osnovu, argumente, rezultate i zaključke. Tu se mogu uključiti i podaci o nivou određenih pojava kao i statistika o raspodjeli smetnji;

• Opis i podaci o tome kako su komponente odabrane;

• Informacije o zaštiti, zaštiti i rutiranju kablova, filtrima, feritima i dr.;

• Bilo koji opis usvojenih rješenja u cilju usklađivanja sa bitnim zahtjevima, uklju-čujući i listu relevantnih tehničkih specifikacija;

• Bilo koju specifikaciju opštih i posebnih zahtjeva preduzetih u cilju ograničava-nja emisije smetnji;

• Procjena da li je usaglašenost sa bitnim zahtjevima obezbijeđena u stambenim oblastima ili ne. Ako to nije slučaj treba jasno utvrditi ograničenje upotrebe;

78

Električna i elektronska oprema

• Procjena o tome koje specifične mjere predostrožnosti je trebalo da budu preduzete tokom sklapanja aparata, instaliranja, održavanja ili šta treba pre-duzeti tokom upotrebe aparata, da bi se obezbijedila usklađenost aparata sa bitnim zahtjevima;

• Kriterijum „u najgorem slučaju“ za slične aparate u seriji.

Raspoloživi izvori informacija za proizvođače koji se bave ovom metodom ocjenji-vanja mogu da nastave da uključuju harmonizovane standarde, njihove nacrte, kao i standarde koji se odnose na EMC, ali koji nijesu harmonizovani prema Direktivi, npr. osnovne EMC standarde.

Trebanapomenuti: kada je izabran ovaj put, aparat nema koristi od pretpostavke o usaglašenosti koje nudi harmonizovani standard.

2.7.3. Postupak ocjenjivanja usaglašenosti

Proizvođač mora da izabere (važeći postupak ocjenjivanja usaglašenosti) i osigura (ocjenjivanje i smanjenje rizika), dokaže (tehnička dokumentacija), deklariše (DoC) i pokaže (CE znak) usaglašenost svog proizvoda sa odredbama EMCD-a.

Ovo uključuje pet glavnih elemenata: postupak ocjenjivanja usaglašenosti, ocje-njivanje i smanjenje rizika, tehničku dokumentaciju, deklaraciju o usaglašenosti i CE znak.

2.7.3.1. Ocjenjivanjeusaglašenosti

Tekst stava 1.7.3.1, zajedno sa njegovim podstavovima, jednako se primjenjuje i na privredne subjekte koji implementiraju EMCD.

2.7.3.1.1. Postupakocjenjivanjausaglašenostizaaparate

Usklađenost aparata sa bitnim zahtjevima iz tačke 1 Priloga I EMCD-a treba da se dokaže pomoću jednog od sledećih postupaka ocjenjivanja usaglašenosti:

2.7.3.1.1.1 Interna kontrola proizvodnje navedena u Prilogu II EMCD-a

Ocjenjivanje elektromagnetne kompatibilnostiProizvođač sprovodi ocjenjivanje elektromagnetne kompatibilnosti aparata, u vezi sa relevantnim elektromagnetnim pojavama, kako bi obezbijedio da aparat ispunjava bitne zahtjeve iz tačke 1 Priloga I EMCD-a.

79

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Ocjenjivanje elektromagnetne kompatibilnosti mora da obuhvati sve uobičajene predviđene radne uslove. Ako je aparat takav da može da ima različite konfiguracije, ocjenjivanjem elektromagnetne kompatibilnosti mora da bude potvrđeno da taj aparat ispunjava bitne zahtjeve iz tačke 1 Priloga I EMCD-a u svim mogućim konfi- guracijama koje proizvođač identifikovao kao reprezentativne za predviđenu na-mjenu aparata.

Tehnička dokumentacija

Proizvođač mora da sačini tehničku dokumentaciju, bez obzira da li je izabrana „interna kontrola proizvodnje“ ili „ispitivanje EU-tipa“. Dokumentacija će da omogući ocjenjivanje usaglašenosti aparata sa relevantnim zahtjevima i obuhvati adekvatnu analizu i procjenu rizika. Ovo uključuje dokaze da je aparat u skladu sa relevantnim harmonizovanim standardima ili, ako se harmonizovani standardi ne koriste ili djelimično koriste, detaljnu tehničku opravdanost, uključujući listu drugih relevantnih tehničkih specifikacija.

Svrha tehničke dokumentacije je da omogući ocjenu usaglašenosti aparata sa re-levantnim zahtjevima i mora da sadrži adekvatnu analizu i procjenu rizika. Ona mora da sadrži sve neophodne praktične (tehničke) detalje, uključujući sledeće:

• identifikaciju proizvoda na koji se dokumentacija odnosi. Ova identifikacija tre-ba da omogući nedvosmisleno povezivanje tehničke dokumentacije, EU DoC i proizvoda;

• opšti opis aparata. Obim zahtijevanih informacija o aparatu zavisi od složenosti aparata, jednostavni aparat može biti u potpunosti definisan u jednoj rečenici, dok za složeniji aparat može da treba više potpunijih informacija (mogu biti uključene slike, crteži);

• konceptualni dizajn i proizvodni crteži i šeme komponenti, podsklopovi, kola itd.

• opisi i objašnjenja neophodna za razumijevanje tih crteža i šema i rada aparata;

• ako su primijenjeni odgovarajući harmonizovani standardi onda je neophodan dokaz o usklađenosti. U najmanju ruku, to će biti datiran spisak harmonizovanih evropskih standarda i rezultata dobijenih njihovom primjenom;

• ako harmonizovani standardi nijesu primijenjeni ili se primjenjuju samo djeli-mično onda mora biti uključen opis koraka koji se preduzimaju da bi se ispunili bitni zahtjevi - ocjenjivanje EMC opisano u Prilogu II EMCD-a. U tom slučaju će tehnička dokumentacija navesti koji su djelovi harmonizovanih standarda primijenjeni. Spisak ostalih tehničkih specifikacija koji se koriste treba da bude uključen u slučajevima kada se ne koriste harmonizovani standardi. Do-kumentacija obuhvata izvještaje o ispitivanju, izrađene proračune, provjere i sl.;

80

Električna i elektronska oprema

• ako proizvođač koristi postupak iz Priloga III EMCD-a, onda će biti uključen sertifikat o ispitivanju EU-tipa koji izdaje imenovano tijelo.

Proizvođač mora, na osnovu obrazloženog zahtjeva od nadležnog nacionalnog or-gana, da pruži sve informacije i dokumentaciju u papirnom ili elektronskom obliku neophodnu za dokazivanje usaglašenosti aparata sa EMCD-om, na jeziku koji taj organ može lako da razumije.

Informacije o upotrebi aparata

Aparat mora da bude pracen sledecim:

• Informacijama o bilo kojim specifičnim mjerama predostrožnosti koje mora-ju da budu preduzete tokom sklapanja aparata, instaliranja, održavanja ili upotrebe, kako bi se osiguralo da je uređaj, kada je pušten u upotrebu, usa-glašen sa bitnim zahtjevima EMCD-a,

• Jasnim naznakama o ograničenju upotrebe u stambenim oblastima, gdje je to prikladno i na ambalaži, ako usklađenost sa bitnim zahtjevima EMCD-a nije osigurana u stambenim oblastima

• Informacije potrebne za omogućavanje korišćenja aparata u skladu sa namje-nom aparata moraju da budu uključene u uputstva koja prate aparat,

• na jeziku koji potrošači i drugi krajnji korisnici lako razumiju, kako to određuje dotična država članica. Takva uputstva i informacije, kao i svako označavanje, moraju da budu jasni i razumljivi.

EU deklaracija o usaglašenosti

Tekst iz 1.7.3.3 jednako se primjenjuje i na privredne subjekte koji implementiraju EMCD.

CE znak

Tekst iz 1.7.3.5 jednako se primjenjuje i na privredne subjekte koji implementiraju EMCD.

Informacije kada usklađenost nije obezbijeđena sa zahtjevima zaštite u stambenoj oblasti

EMCD zahtijeva da aparat za koji proizvođač nije obezbijedio usklađenost sa bitnim zahtjevima koji se odnose na stambene oblasti (na primjer, ako postoje ograničenja

81

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

za stambeno okruženje u standardima koja su prekoračena) mora biti praćen jasnom oznakom ograničenja pri njegovoj upotrebi (upozorenje), gdje je to prikladno i na ambalaži.

Informacije o identifikaciji

EMCD zahtijeva da se aparat identifikuje „tipom, šaržom ili serijskim brojem ili dru-gim elementom koji omogućava njegovu identifikaciju”. U ovom zahtjevu postoji fle-ksibilnost, omogućavajući proizvođaču da izabere sopstveni metod za identifikaciju uređaja za regulatorne svrhe. Međutim, identifikacija aparata nedvosmisleno mora da bude u skladu sa DoC i tehničkom dokumentacijom.

Informacije o sledljivosti

Da bi se olakšala sledljivost, proizvođači moraju da navedu svoje ime, registrovan trgovački naziv ili registrovani žig i poštansku adresu na koju mogu da se kontaktiraju. Adresa će označiti jedno mjesto na kojem se može kontaktirati proizvođač.

Uvoznici (kada se aparati uvoze) takođe moraju da navedu svoje ime, registrovan trgovački naziv ili registrovani žig i poštansku adresu na koju mogu da se kontaktiraju.

Svi kontakt podaci moraju da budu na jeziku koji se lako razumije od strane krajnjih korisnika i organa za tržišni nadzor.

Zahtjevi za sledljivost moraju da budu postavljeni na sam uređaj. U slučajevima kada to nije moguće, može da se nalazi na njegovoj ambalaži ili u dokumentu koji prati aparat.

2.7.3.1.1.2. Ispitivanje EU-tipa nakon kojeg slijedi usaglašenost sa tipom zasnovanom na internoj kontroli proizvodnje navedenoj u Prilogu III EMCD-a

Ispitivanje EU-tipa je potrebno kada harmonizovani standardi nijesu primijenjeni ili se djelimično primjenjuju.

Ispitivanje EU-tipa prema modulu B

Ispitivanje EU-tipa dio je postupka ocjenjivanja usaglašenosti u kojem imenovano tijelo ispituje tehnički projekat aparata i verifikuje i potvrđuje da tehnički projekat aparata ispunjava bitne zahtjeve iz tačke 1 Priloga I EMCD.

Ispitivanje EU-tipa vrši se ocjenjivanjem adekvatnosti tehničkog projekta aparata kroz ispitivanje tehničke dokumentacije, bez ispitivanja uzorka (tip projekta).

Proizvođač može da odluči da ograniči primjenu postupka ispitivanja EU-tipa na neke aspekte bitnih zahtjeva, pod uslovom da se za ostale aspekte bitnih zahtjeva primjenjuje postupak naveden u 2.7.3.1.1.

Usaglašenost sa tipom zasnovanom na internoj kontroli proizvodnje prema modulu C

Usaglašenost sa tipom zasnovanom na internoj kontroli proizvodnje je dio postupka ocjenjivanja usaglašenosti, pri čemu proizvođač ispunjava obaveze u vezi sa nad-gledanjem proizvodnog procesa, stavljanjem CE znaka i izradom EU deklaracije ousaglašenosti i osigurava i izjavljuje da su dotični aparati usaglašeni sa tipom opi-sanim u sertifikatu o ispitivanju EU-tipa i da zadovoljavaju relevantne zahtjeve EMCD-a.

2.7.3.1.2. Neprenosive instalacije

Pri instaliranju neprenosivih instalacija primjenjuje se dobra inženjerska praksa iuzimaju se u obzir podaci o predviđenoj upotrebi njenih komponenti u cilju ispunja-vanja bitnih zahtjeva navedenih u tački 1 Priloga I EMCD-a.

U tehničkoj dokumentaciji treba navesti primjenjive zahtjeve i obuhvatiti, ukoliko je relevantno ocjenjivanje, projektovanje, izradu i rad neprenosivih instalacija.

Tehnička dokumentacija

Dokumentacija koja prati neprenosive instalacije može varirati od vrlo jednostavne informacije do mnogo detaljnije dokumentacije za složena postrojenja koja uključuje

82

značajne potencijalne EMC aspekte. Tamo gdje se postrojenja sastoje isključivo od aparata koji se stavljaju na tržište, koji su usaglašeni sa EMCD-om i sa CE znakom, odgovorno lice ispunjava zahtjeve dokumentacije koji su mu dati tako što može na zahtjev da pruži uputstva za instaliranje, upotrebu i održavanje od strane dobavljača svakog aparata. Primjeri vrsta postrojenja na koje mogu da se primijene zahtjevi ove dokumentacije su postrojenja solarnog PV-a, sistemi za emitovanje.

2.7.4. Bitni zahtjevi

2.7.4.1. Opšti zahtjevi

EMCD postavlja obavezne „bitne zahtjeve“ formulisane na opšti način za svu opremu (na primjer, aparate i neprenosive instalacije) u okviru njegovog djelokruga. Ovi bitni zahtjevi definišu rezultate koje treba postići, ali ne preciziraju detaljne tehničke zahtjeve. Omogućava i prilagođavanje opreme i projekta proizvoda zbog tehnološkog napretka. Odgovarajuća tehnička rješenja za ispunjavanje zahtjeva se ne nameću ako je oprema u skladu sa bitnim zahtjevima.

Bitni zahtjevi određuju neophodne elemente za zaštitu javnog i opšteg interesa.

Usklađenost sa bitnim zahtjevima je obavezna. Oni su pravno obavezujući za svu opremu u predmetu i području primjene EMCD-a. Samo oprema koja je usklađena sa svim zahtjevima EMCD-a, uključujući i bitne zahtjeve, može biti stavljena na tržište i/ili stavljena u upotrebu u Uniji.

1. Opšti zahtjevi za uređaje i neprenosive instalacije

Oprema mora da bude projektovana i proizvedena, imajući u vidu „stanje razvijenosti tehnike“, kako bi se osiguralo da:

• elektromagnetne smetnje ne prelaze nivo iznad kog radio i telekomunikaciona oprema ili druga oprema ne može da radi kako je predviđeno;

• ima nivo imunosti na elektromagnetne smetnje koje se očekuju pri predviđenoj upotrebi, što omogućava rad opreme bez neprihvatljivog pogoršanja njene predviđene upotrebe.

2. Posebni zahtjevi za neprenosive instalacije

Pri instaliranju neprenosive instalacije primjenjuje se dobra inženjerska praksa i uzimaju se u obzir podaci o predviđenoj upotrebi njenih komponenti u cilju ispunja-vanja bitnih zahtjeva navedenih u tački 1.

83

Podrška industriji na zapadnom Balkanu u oblasti električne i elektronske opreme - Vodič

Proizvodi Predmet ipo-dručjeprimje- neLVD-a

Primjeriproizvoda Komentari

Utikači 230 V za upotrebu u domaćinstvu

Ne 1

Priključnice 230 V za upotrebu u domaćinstvu

Ne 1.,2

Utikači i priključnice za svjetiljke za upotrebu u domaćinstvu

Ne 3

Elementi veze za uređaje – utikači, priključnice

Da

Elementi veze za uređaje za industrijske namjene

Da

Kablovi Da

Označeno sa HAR za povećanje sledljivosti

Prilog 1: Primjeri proizvoda na koje se primjenjuje odnosno ne primjenjuje LVD

84

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

85

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

1. Bezbjednost ovih proizvoda, sa ili bez osigurača, uređena je Direktivom za opštu bezbjednost proizvoda (GPSD)

2. Vidjeti i: priključnica sa prekidačem

3. Ako spadaju u predmet i područje primjene EN 61995, LVD se primjenjuje. Ako ne spadaju u predmet i područje primjene EN 61995, GPSD se primjenjuje.

Komponente-

Za više informacija pogledati §7 u smjernicama za LVD

Instalacione kutije i instalaciona crijeva (bužir) i kanalice

Da

Izolaciona traka Ne

Utikač sa višestrukim priključnicama

Ne 1

Stolice sa ugrađenim motorima

Ne

Kreveti sa ugrađenim motorima

Ne

Plastični prsten (izolaciona cjevčica)

Ne

86

Električna i elektronska oprema

Tip E Tip F „Šuko“

Belgija, Danska, Poljska, Slovačka, Francuska, Češka Republika.

Austrija, Bugarska, Grčka, Estonija, Island, Italija, Letonija, Litvanija, Luksemburg, Mađarska, Nemačka, Norveška, Portugal, Rumunija, Slovenija, Finska, Holandija, Švedska, Španija.

Tip G Tip K

Irska, Kipar, Ujedinjeno Kraljevstvo. Danska

Tipovi priključnica

Izvor: Smjernice za Direktivu za električne uređaje niskog napona 2014/35/EU

87

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

ne

ne

ne

dada

ne

da

da

Komponente ili podsklopovi

Gotov uređaj Kombinacija gotovih uređaja koja je komercijalno dostupna kao funkcionalna

jedinica (tj. sistem)

Postrojenje

Prenosive instalacije

Start

Namijenjeno za ugradnju u aparate

Namijenjeno za ugradnju u aparate

Od strane krajnjeg korisnika

neSadrži električne/elektronske djelove

daPorodice proizvoda su izuzete

da(*)EMC obuhvacena drugim zakonodavstvom Unije

daInherentno benigna oprema

Izuz

eto

iz E

MC

Dir

ekti

ve

(*) EMC Direktiva prestaje da se primjenjuje zaspecifičnezahtjevekojisupropisani drugim zakonodavstvom Unije

ne

ne(*)

ne

da

APARATI

NEPRENOSIVE INSTALACIJEObavezujuce odredbe EMCD-a za neprenosive instalacije:

- Osnovni zahtjevi (član 6)

Izbor proizvođača

Odredbe za aparat:

- Osnovni zahtjevi (član 6)

- Postupak ocjenjivanja usaglašenosti (član 14)

- EU deklaracija o usaglašenosti (član 15)

- CE znak (član 16)

- Ostali znaci i informacije (član 12)

Odredbe za aparate namijenjene za ugradnju u neprenosivu instalaciju koji nijesu komercijalno raspoloživi:

- Dokumentacija sadrži

• Identifikaciju neprenosive instalacije i EMC karakteristike

• Mjere predostrožnosti za ugradnju

• Informacije prema članu 7(5), 7(6) i 9(3) (članu 7 stav 5 i 6 i članu 9 stav 3)

Namijenjeno za ugradnju u određeno stacionarno postrojenje

Komercijalno raspoloživo

ne

neda

da

Namijenjeno krajnjem korisniku

Prilog 2: Sveukupni dijagram EMCD

Izvor: Vodič za EMCD (Direktiva 2014/30/EU)

Ovaj međunarodni standard odnosi se na bezbjednost električnih aparata koji se upotrebljavaju u domaćinstvu i za sličnu namjenu, čiji naznačeni napon nije veći od 250 V za jednofazne aparate i 480 V za ostale aparate.

NAPOMENA 1 Aparati koji rade pomoću baterije i ostali aparati koji se napajaju jednosmjernom strujom, obuhvaćeni su predmetom i područjem primjene ovog standarda.

Aparati koji nijesu predviđeni da se koriste za normalnu upotrebu u domaćinstvu, ali koji ipak mogu biti izvor opasnosti za javnost, kao što su aparati koji su predvi-đeni da se koriste od strane osobe ne-odgovarajuće kvalifikacije ili iskustva u trgovini, u lakoj industriji i na farmama, obuhvaćeni su predmetom i područjem primjene ovog standarda.

Ovaj evropski standard odnosi se na bez- bjednost električnih aparata koji se upo-trebljavaju u okruženju domaćinstva, kao i električnih aparata za komercijalne svrhe čiji naznačeni napon nije veći od 250 V za jednofazne i 480 V za ostale.

NAPOMENA 1 Aparati koji rade pomoću baterije i ostali aparati koji se napajaju jednosmjernom strujom, obuhvaćeni su predmetom i područjem primjene ovog standarda.

Aparati koji nijesu predviđeni da se koriste za normalnu upotrebu u domaćinstvu, ali koji ipak mogu biti izvor opasnosti za javnost, kao što su aparati koji su pred-viđeni da se koriste od strane osobe ne- odgovarajuće kvalifikacije ili iskustva u trgovini, u lakoj industriji i na farmama, obuhvaćeni su predmetom i područjem primjene ovog standarda.

IEC 60335-1 EN 60335-1

Prilog 3: Smjernice za upotrebu harmonizovanih standarda koji podržavaju LVD

Kada postoji harmonizovani standard za proizvod obuhvaćen LVD-om, taj standard može da se koristi za ocjenjivanje usaglašenosti tog proizvoda. Harmonizovani standard opisuje „stanje razvijenosti tehnike“ za mjere zaštite/smanjenje rizika za obuhvaćeni proizvod. Harmonizovani standardi koji podržavaju LVD su navedeni u Službenom listu EU (SLEU) 61.

Razlike između IEC i EN harmonizovanog standarda mogu da budu značajne.

Adaptacije prema tekstu IEC-a koje su potrebne za usklađivanje sa zakonodavstvom Unije se nazivaju „opšte modifikacije“. Zahtjevi harmonizovanog standarda EN mogu da se razlikuju od IEC standarda, jer sadržaj harmonizovanog standarda ne smije da bude u suprotnosti sa bitnim zahtjevima podržanog zakonodavstva. U svrhu informisanja, dolje navedena tabela daje upoređivanje predmeta i područja primjene IEC 60335-1 i EN 60335-1 (razlike su podvučene i označene kurzivom, i precrtane).

88

Električna i elektronska oprema

89

NAPOMENA 2 Primjeri ovakvih aparata su aparati za ugostiteljstvo, aparati za čišćenje koji se upotrebljavaju u komercijalne svrhe i aparati za frizere.

NAPOMENA Z1 Primjeri aparata za doma-ćinstvo su aparati koji se upotrebljavaju u održavanju domaćinstva i koje mogu upo-trebljavati korisnici koji nijesu dovoljno kva-lifikovani ili obučeni u obavljanju poslova održavanja domaćinstva:

• u prodavnicama, kancelarijama i drugim okruženjima sa sličnim uslovima rada;

• na poljoprivrednim gazdinstvima;

• gosti u hotelima, motelima i drugim smje-štajnim objektima;

• u smještajima sa noćenjem i doručkom.

NAPOMENA Z2 Domaćinstvo se sastoji od mjesta za stanovanje i njemu pripadajuće zgrade, bašte, itd.

Aparati i mašine za koje je predviđena upotreba od strane dovoljno kvalifikovanih ili obučenih korisnika u trgovinama, lakoj industriji i poljoprivredi, kao i aparati i mašine koji su označeni za upotrebu u komercijalne svrhe od strane nedovoljno kvalifikovanih i obučenih korisnika, obuhva-ćeni su predmetom i područjem primjene ovog standarda.

Dodatni zahtjevi za takve aparate dati su u Prilogu ZE.

NAPOMENA 2 Primjeri ovakvih aparata su aparati za ugostiteljstvo, aparati za čišćenje koji se upotrebljavaju u komercijalne svrhe i aparati za frizere.

NAPOMENA Z3 Primjeri ovakvih aparata i mašina su električni aparati za ugostite-ljstvo, aparati za čišćenje koji se upotre-bljavaju u komercijalne svrhe i aparati za frizere.

IEC 60335-1 EN 60335-1

NAPOMENA Z4 Kriterijumi koji se primjenjuju kako bi se odredilo da li određeni proizvod koji je obuhvaćen serijom standarda EN 60335 potpada pod odredbe Direktive za niski napon (LVD) ili Direktive o mašinama (MD), dati su informativno u Prilogu ZF.

Ovaj standard se bavi predvidivim opa-snostima, onoliko koliko je to razumno, koje mogu izazvati aparati i mašine, a kojima mogu biti izložene sve osobe.

Međutim, ovaj standard uglavnom ne uzima u obzir:

• igranje djece aparatom;

• upotreba aparata od strane veoma male djece;

• upotreba aparata od strane mlađe djece bez nadzora.

Prepoznato je da osobe sa veoma ograni-čenim sposobnostima mogu imati potrebe koje premašuju nivo potreba koji je pomenut u ovom standardu.

Koliko je to praktično, ovaj standard se bavi zajedničkim opasnostima koje pred-stavljaju aparati sa kojima se susreću sve osobe u domaćinstvu i okolini. Međutim, uopšte ne uzima u obzir:

• osobe (uključujući i djecu) čije

o fizičke, motoričke ili mentalne spo-sobnosti; ili

o nedostatak iskustva i znanja spre-čava da bezbjedno koriste aparat bez nadzora ili uputstva;

• djecu koja se igraju aparatom.

Koliko je to praktično, ovaj standard se bavi zajedničkim opasnostima koje pred- stavljaju aparati sa kojima se susreću sve osobe u domaćinstvu i okolini. Međutim, uopšte ne uzima u obzir:

• osobe (uključujući i djecu) čije

o fizičke, motoričke ili mentalne spo-sobnosti; ili

o nedostatak iskustva i znanja spre-čava da bezbjedno koriste aparat bez nadzora ili uputstva;

• djecu koja se igraju aparatom.

91

NAPOMENA 3 Skreće se pažnja na to da:

• mogu biti potrebni dodatni zahtjevi zaaparate koji su predviđeni da se upo-trebljavaju u vozilima, brodovima ili avio-nima;

• u mnogim zemljama dodatne zahtjeve utvrđuju nacionalne zdravstvene uprave, nacionalne uprave za zaštitu na radu, na-cionalne uprave vodosnabdijevanja i slične uprave.

NAPOMENA 4 Ovaj standard se ne primje-njuje na:

• aparate predviđene isključivo za indu-strijske svrhe;

• aparate predviđene za upotrebu na mje-stima na kojima preovlađuju posebni uslovi, kao što su prisustvo korozivne ili eksplozivne atmosfere (prašina, para ili gas);

• audio, video i slične elektronske aparate (IEC 60065);

• aparate za medicinske svrhe (IEC 60601);

• ručne prenosne alate sa elektromotorima (IEC 60745);

• personalne računare i sličnu opremu (IEC 60950-1);

• prenosne alate sa elektromotorima (IEC 61029).

NAPOMENA 3 Skreće se pažnja na to da:

• mogu biti potrebni dodatni zahtjevi zaaparate koji su predviđeni da se upo-trebljavaju u vozilima, brodovima ili avio-nima;

• u mnogim zemljama dodatne zahtjeve utvrđuju nacionalne zdravstvene uprave, nacionalne uprave za zaštitu na radu, na-cionalne uprave vodosnabdijevanja i slične uprave.

NAPOMENA 4 Ovaj standard se ne primje-njuje na

• aparate predviđene isključivo za indu-strijske svrhe;

• aparate predviđene za upotrebu na mje-stima na kojima preovlađuju posebni uslovi, kao što su prisustvo korozivne ili eksplozivne atmosfere (prašina, para ili gas);

• audio, video i slične elektronske aparate (IEC 60065);

• aparate za medicinske svrhe (IEC 60601);

• ručne prenosne alate sa elektromotorima (IEC 60745);

• personalne računare i sličnu opremu (IEC 60950-1);

• prenosne alate sa elektromotorima (IEC 61029).

92

Električna i elektronska oprema

A.1 ISPITIVANJE NEPREKIDNOSTI UZEMLJENJA

Struja od najmanje 10 A, dobijena iz izvora čiji napon praznog hoda nije veći od 12 V (jednosmjerni ili naizmjenični), propusti se između svakog od pristupačnihmetalnihdjelovai:

– za aparateklase0IiaparateklaseIpredviđene da budu neprekidno vezani u fiksno ožičenje priključka za uzemljenje;

– za ostale aparateklaseI:

• pina za uzemljenje ili kontakta za uzemljenje utikača;

• pina za uzemljenje utikača za aparat.

Mjeri se pad napona i izračunava otpornost koja ne smije da pređe:

– za aparate sa kablomzanapajanje, 0,2 Ω, ili 0,1 Ω, plus otpornost kabla za napajanje,

– za ostale aparate, 0,1 Ω.

NAPOMENA 1 Ispitivanje traje onoliko dugo koliko je potrebno da se izm-jeri pad napona.

Slika 1: Ispitivanje neprekidnosti uzemljenjaIzvor: EN 60335-1:2012

Zaštitne mjere

Harmonizovan standard daje bitne zahtjeve, ali ne objašnjava fizičku prirodu ili pruža bitne informacije. Da bi se razumjele osnove opisanih zaštitnih mjera u tom standardu, potrebno je određeno osnovno mehaničko i/ili električno znanje.

Primjer mjerenja izjednačenja potencijala:

Primjenom poznatog napona i struje, otpornost može da se izračuna pomoću formule Napon / Amper = Otpornost (Ω). Umjesto da se koristi 10 A, kako to zahtijeva harmonizovani standard (vidjeti Sliku 1), neprekidnost metalnih djelova lako može da se odredi pomoću ommetra (npr. dovoljno je 0,1 Ω).

93

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

28.3 Vijci sa navojem za lim moraju da se upotrebljavaju samo za električna povezivanja ako pritežu djelove direktno jedan sa drugim.

Samorežući vijci i vijci sa krupnim navojem moraju da se upotrebljavaju za električne spojeve samo ako oni prilkom njihovog uvrtanja prave pot-puno standardni mašinski navoj. Međutim, samorežući vijci ne smiju da se upotrebljavaju ako su predviđeni za rukovanje od strane korisnika ili instalatera.

Samorežući vijci, vijci sa krupnim navojem i vijci sa navojem za lim mogu da se upotrebljavaju za električne spojeve koji osiguravaju neprekidnost uzemljenja u uslovima u kojima ne ometaju električnu vezu:

– u normalnoj upotrebi,

– za vrijeme korisničkogodržavanja,

– kada se zamjenjuje kablzanapajanje koji ima pričvršćenjetipaX, ili

– za vrijeme instaliranja.

Za svaki električni spoj koji obezbjeđuje neprekidnost uzemljenja moraju se upotrebljavati najmanje dva vijka, osim ako navoj vijka ima dužinu koja je najmanje jednaka polovini prečnika vijka.

Slika 2: Upotreba vijaka sa navojemSource: EN 60335-1: 2012

Tokom kratkog spoja jaka struja može da protiče kroz metalne djelove, koji će da zagrijevaju lokalna priključna mjesta metalnih djelova i/ili da izgore, mala metalna veza je takva da nema dovoljno snage za prevazilaženje nastale otpornosti i vremena za bezbjedno isključivanje (npr. prekidač za isključivanje). Koristeći 10A ili više moguće je otkriti male „mostove niske otpornosti“ koji mogu da postanu vrući i da uzrokuju veći otpor.

Na slici 2 možete naći zahtjeve harmonizovanog standarda pri upotrebi vijaka sa navojem.

94

Električna i elektronska oprema

Slika 3: Primjeri vijka sa navojem (lijevo) i samorežuceg vijka

Vijci sa navojem i samorežući vijci (vidjeti sliku 3).

Upotreba samorežućih vijaka i vijaka sa krupnim navojem ograničena je za električne spojeve. Samorežući vijci ne smiju da se upotrebljavaju ako su predviđeni za rukova-nje od strane korisnika ili instalatera, jer postoji mogućnost da funkcija vijčanog spoja oslabi. Takođe, metalni djelovi mogu da se odvoje tokom odvijanja i zatezanja vijka (takvi djelovi mogu da uzrokuju kratak spoj, požar) i postoji mogućnost da se navoj vijka odvoji.

Ovi primjeri pokazuju da su zaštitne mjere sveobuhvatnije nego samo praćenje standarda. Suočavanje sa LVD-om znači razumijevanje opasnosti koje se odnose na električne pojave.

Opasnosti koje se odnose na električnu energiju

Električne opasnosti nastaju prilikom kontakta sa (ljudskim) djelom tijela sa bilo ko-jim izvorom električne energije koja uzrokuje dovoljnu struju kroz kožu, mišiće ili kosu. Ova struja može da bude uzrokovana direktnim ili indirektnim kontaktom sa dijelom pod naponom. Komplikovan faktor je taj što električna energija nije vidljiva ili se obično može primijetiti samo direktnim kontaktom. Opasnosti koje se odnose na električnu energiju62 su:

• luk;

• elektromagnetna pojava;

• elektrostatička pojava;

• djelovi pod naponom;

95

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Porijeklo opasnosti

• luk;

• elektromagnetna pojava;

• elektrostatička pojava;

• djelovi pod naponom;

• nedovoljno rastojanje za djelove pod visokim naponom;

• preopterećenje;

• djelovi koji su pod naponom u uslovima kvara;

• kratak spoj;

• toplotno zračenje.

Moguce posledice

• gorenje;

• hemijske reakcije;

• reakcije na medicinske implante;

• električni udar;

• pad, da bude bačen;

• požar;

• projekcija rastopljenih čestica;

• šok.

Dovodi do rizika ili do posledice(a)

• nedovoljno rastojanje za djelove pod visokim naponom;

• preopterećenje;

• djelovi koji su pod naponom u uslovima kvara;

• kratak spoj;

• toplotno zračenje.

Izvor: RisicobeoordelingMachinerichtlijn.Delft(NL):NEN.ISBN9789052541433. (ProcjenarizikaMašinskadirektiva.Delft(NL):NEN.ISBN9789052541433)

Električna i elektronska oprema

96

Prilog 4: Smjernice za upotrebu harmonizovanih standarda koji podržavaju EMCD

Pozivanje na harmonizovane standarde prema EMC direktivi navedene su u SLEU. Ovi standardi su ili osnovni (opisuju opšte EMC specifi kacije [(npr. serija EN 61000), generički (serija IEC 61000-6)] ili specifi čni standardi za proizvode. Generički standardi se koriste za razvoj novih standarda za proizvode. Oni pružaju tehničku os-novu i „popunjavaju prazninu“ sve dok se ne razvije specifi čni standard za proizvod.

Ovi generički standardi specifi ciraju ograničen broj bitnih ispitivanja emisija i imu-nosti, kao i minimalne nivoe ispitivanja i odnose se na osnovne EMC standarde za detaljne metode mjerenja i ispitivanja. Prema redosljedu prioriteta treba prvo primijeniti standard za proizvod, ali u slučaju da standard za proizvod nije dostupan, treba primijeniti generički i/ili osnovni standard(e).

Za dobro razumijevanje elektromagnetnih fenomena preporučuje se proučavanje sledec ih smjernica (osnovnih standarda):

• IEC/TR 61000-5-1: Elektromagnetna kompatibilnost (EMC) – Dio 5: Smjernice za instalisanje i ublažavanje uticaja - Odjeljak 1: Opšta razmatranja - Osnovna EMC publikacija,

• IEC/TR 61000-5-2: Elektromagnetna kompatibilnost (EMC) – Dio 5: Smjernice za instalisanje i ublažavanje uticaja - Odjeljak 2: Uzemljenje i ožičenje,

• IEC/TR 61000-5-6: Elektromagnetna kompatibilnost (EMC) – Dio 5-6: Smjernice za instalisanje i ublažavanje uticaja – Ublažavanje spoljnih EM uticaja.

Specifi čni standardi opisuju metode ispitivanja i potrebne granice. Na primjer, EN 61000-4-2 se bavi elektrostatičkim pražnjenjem (ESD). Jedno od ispitivanja opisanih u standardu je ispitivanje koje simulira kratki električni šok (pražnjenje), npr. može da se doživi ESD po suvom danu dodirom gvozdene ograde na stepeništu. Slika 1 prikazuje primjer sklopa za ispitivanje, pokazujuć i dimenzije i rastojanja koje treba poštovati.

97

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Tipično mjesto za direktno povezivanje

Tipično mjesto za indirektno pražnjenje u HCP

Tipično mjesto za indirektno pražnjenje u VCP

Horizontalna sprežna ravan1.6m x 0.8m

Drveni stub (greda)h = 0.8 m Napajanje

0.1m

Otpornik470kΩ

VCP

0.5mx

0.5m

Referentna ravanna zemlji

Izolacija

0.1m

Slika 1: Ispitna klupa za ispitivanje osjetljivosti na elektrostatičko pražnjenje (ESD)Izvor: EN 61000-4-2:2009

Ispitivanje se završava izvještajem o ispitivanju sa rezultatima ispitivanja. Kada pro-izvođač ima odgovarajuć u opremu za ispitivanje i upoznat je sa metodom ispitivanja, on ć e moć i da izvrši značajan dio mjerenja.

Izvor: Risicobeoordeling Machinerichtlijn. Delft (NL): NEN. ISBN 9789052541433. (Procena rizika Mašinska direktiva. Delft (NL): NEN. ISBN 9789052541433.)

98

Električna i elektronska oprema

Prilog 5: Tržišni nadzor

Iako samo bezbjedni proizvodi mogu da se stave na tržište, redovno se otkrivaju opasni proizvodi. Tržišni nadzor (MS) znači da javni organi vrše inspekcije kako bi provjerili da li proizvodi koji su dostupni na tržištu ispunjavaju sve zakonske zahtjeve, uključujući i da su pravilno označeni i adekvatno ispitani. Nadležni organ preduzima mjere protiv privrednih subjekata čiji proizvodi ne ispunjavaju zahtjeve.

Tržišni nadzor osigurava zaštitu javnih interesa kao što su javno zdravlje i bezbjednost, od kojih je bezbjednost proizvoda jedna od najvećih područja, zaštita životne sredine i garantovanje bezbjednosti i pravičnosti u trgovini. Uključuje korektivne mjere kao što su povlačenje proizvoda, opoziv i primjena sankcija (na primjer, zabrana prodaje) kako bi se zaustavio promet proizvoda koji nijesu usklađeni i/ili ih uskladiti.

Tržišni nadzor se vrši kao planirana inspekcija u prostorijama proizvođača, uvozni-ka, distributera ili prodavca ili kao reakcija na prijavljene nesreće, žalbe javnosti ili upozorenja izdata od strane javnih organa u drugim zemljama (RAPEX)63. Tržišni nadzor ne uključuje kontrolu prije stavljanja na tržište ili inspekciju proizvoda koji se koriste.

S obzirom na brzinu razvoja proizvoda i znatan broj proizvoda koji su dostupni na tržištu, ne postoji mogućnost provjere svih proizvoda. Tržišni nadzor se stoga vrši kao slučajni pregled nakon ocjenjivanja rizika.

Zahtjevi za tržišni nadzor se nalaze u nekoliko pravnih akata, tj. EU Uredba o akre-ditaciji i tržišnom nadzoru 765/200864, EU Direktiva za opštu bezbjednost proizvoda 2001/95/EZ65, i sektorsko zakonodavstvo.

Samo proizvodi koji su u skladu sa svim zakonskim zahtjevima kao što su bez-bjednost, zdravlje i životna sredina mogu da se prodaju. Proizvođač ima glavnu odgovornost da to osigura, ali uvoznici i distributeri takođe imaju obaveze. Javni organi su odgovorni za tržišni nadzor i za preduzimanje mjera protiv privrednih subjekata koji ne poštuju zakonodavstvo.

RAPEX

RAPEX je EU sistem za brzu razmjenu informacija o opasnostima koje proizilaze iz upotrebe proizvoda. RAPEX pokriva neprehrambene i profesionalne proizvode. On se primjenjuje na neharmonizovane proizvode i proizvode koji su obuhvaćeni za-konodavstvom Unije66.

99

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

RAPEX procedura je sledeca:

• Kada se utvrdi da je proizvod (npr. igračka, proizvod za brigu o djeci ili aparat za domaćinstvo) opasan, nadležni nacionalni organ preduzima odgovarajuće mjere kako bi eliminisao rizik. Može da povuče proizvod sa tržišta, opozove ga od potrošača ili izda upozorenja. Nacionalna kontakt tačka zatim informiše Evropsku komisiju o proizvodu, rizicima koje predstavlja i mjerama koje je preduzeo organ za sprečavanje rizika i nesreća.

• Evropska komisija distribuira informacije koje prima Nacionalnim kontakt ta- čkama svih drugih zemalja EU. Objavljuje na internetu nedeljne preglede pro-izvoda koji predstavljaju ozbiljan rizik i preduzete mjere za eliminaciju rizika.

• Nacionalne kontakt tačke u svakoj zemlji EU obezbjeđuju da nadležni organi provjere da li je novi prijavljeni proizvod prisutan na tržištu. Ako je tako, organi vlasti preduzimaju mjere da eliminišu rizik, bilo zahtjevom da se proizvod po-vuče sa tržišta, opozivom od potrošača ili izdavanjem upozorenja.

ICSMS

ICSMS (Informacioni i komunikacioni sistem za tržišni nadzor) je IT alat koji obe-zbjeđuje sveobuhvatnu komunikacionu platformu između svih organa za tržišni nadzor. ICSMS se sastoji od internog (dostupan samo organima za tržišni nadzor) i javnog prostora67.

ICSMS pomaže organima za tržišni nadzor da:

• nastave brzu i trenutnu razmjenu informacija o mjerama tržišnog nadzora;

• efikasnije koordiniraju svoje aktivnosti i inspekcije, naročito fokusiranjem na proizvode koji još uvijek nijesu pregledani ili ispitani;

• dijele resurse i stoga da imaju više vremena da se koncentrišu na druge proizvode koji još nijesu ispitani;

• sprovode intervencije na širokom tržištu gdje god se radi o proizvodima sumnjive prirode koristeći najnovije informacije i time izbjegnu duple i više-struke inspekcije;

• Razrade najbolju praksu;

• Obezbijede da je tržištni nadzor efikasan i rigorozan u svim državama člani-cama i da se izbjegne narušavanje konkurencije;

• Uspostavi enciklopediju inteligentnog tržišnog nadzora EU.

Zaštitna klauzula

Osim RAPEX-a primjenjuju se i procedure za zaštitne klauzule u skladu sa zakono-davstvom Unije (član 20 LVD-a, član 39 EMCD-a). Shodno tome, RAPEX ne mora nužno da se primijeni prije nego što se primijeni procedura za zaštitnu klauzulu. Međutim, osim RAPEX-a, mora da se primijeni i procedura o zaštitnoj klauzuli, kada država članica donese odluku da trajno zabrani ili ograniči slobodno kretanje proizvoda označenih CE znakom na osnovu opasnosti ili drugog ozbiljnog rizika koji prate taj proizvod.

100

Primjeri obaveznih oznaka i etiketa

BUKA KOJU EMITUJE OPREMA NA OTVORENOM PROSTORU:

Ovo je vjerovatno najčešće primjenjivana i prepoznata oznaka koju zahtijeva EU. U svim zakonodavstvima „novog pristupa“, uz nekoliko izuzetaka, CE znak pokazuje da proizvod ispunjava sve bitne zahtjeve (obično vezane za bezbjednost, zdravlje, energetsku efi kasnost i/ili zabrinutosti za životnu sredinu). CE znak se zahtijeva za sledeć e proizvode/ familije proizvoda:

Prilog 6: Obavezne i dobrovoljne oznake i etikete

Postoji širok spektar zakonodavstva EU koji se odnose na označavanje, obilježavanje i pakovanje proizvoda, a ne „krovni“ zakon koji obuhvata sve proizvode niti bilo ko-ji centralni direktorijum koji sadrži informacije o zahtjevima za označavanje, obilje-žavanje i pakovanje.

Takođe je važno razlikovati oznake i etikete. Oznaka je simbol i/ili piktogram koji se pojavljuje na proizvodu ili njegovom pakovanju. One obuhvataju opseg od znakova opasnosti do ukazivanja na metode pravilne reciklaže i odlaganja. Namjera takvih oznaka je da organima tržišnog nadzora, uvoznicima, distributerima i krajnjim ko-risnicima pruže informacije o bezbjednosti, zdravlju, energetskoj efi kasnosti i/ilipitanjima životne sredine koje se odnose na proizvod. Etikete, s druge strane, po-javljuju se u vidu pisanog teksta ili numeričkih izjava, koje mogu da budu potrebne, ali ne moraju da budu univerzalno prepoznatljive. Etikete obično ukazuju na specifi čne informacije o proizvodu, kao što su mjerenja ili ukazivanje na materijale koji se mogu nać i u proizvodu (kao što su tekstilni proizvodi ili baterije).

101

OZNAČAVANJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI:

OPREMA ZA UPOTREBU U POTENCIJALNO EKSPLOZIVNIM ATMOSFERAMA:

OTPADNA ELEKTRIČNA I ELEKTRONSKA OPREMA; BATERIJE, AKUMULATORI I BATERIJSKI PAKETI ZA ODVOJENO SKUPLJANJE:

NEAUTOMATSKI MJERNI INSTRUMENTI:

M-simbol je primjenjiv za ograničavajuću upotrebu

• Kablovske instalacije

• Eksploziv za civilnu upotrebu

• Građevinski proizvodi

• Elktrični/elektronski proizvodi

• Elektromagnetna kompatibilnost

• Električni uređaji niskog napona

• Primjena opasnih supstanci u električnoj i elektronskoj opremi

• Energetska efikasnost

• Oprema i zaštitni sistemi za upotrebu u potencijalno eksplozivnoj atmosferi (ATEX)

• Gasni aparati

• Aparati za kuvanje vruće vode

• Liftovi

• Mašine

• Medicinski uređaji (2)

• Neautomatski mjerni instrumenti

• Lična zaštitna oprema

• Oprema pod pritiskom

• Radio oprema

• Rekreativna plovila

• Rashladni aparati

• Jednostavne posude pod pritiskom

• Igračke

Primjeri obaveznih oznaka i etiketa

• Simbol Šolja/Viljuška (materijali koji svojom namjenom dolaze u kontakt sa hranom•

Eko-oznaka

• Zelena tačka

• Energetska zvijezda

„e“ znak

• Simbol Šolja/Viljuška (materijali koji svojom namjenom dolaze u kontakt sa hranom)

• Eko-oznaka

• Zelena tačka

• Energetska zvijezda

„e“ znak

103

104

Električna i elektronska oprema

Prilog 7: Lista skraćenica i akronima

AC Naizmjenična struja

EEA Evropski ekonomski prostor

ATEX Direktiva za opremu i zaštitne sisteme za upotrebu u potencijalno eksplozivnoj atmosferi

BSI Britanski Institut za standardizaciju

CE Evropska usaglašenost

CEN Evropski komitet za standardizaciju

CENELEC Evropski komitet za standardizaciju u oblasti elektrotehnike

CET Centralnoevropsko vrijeme

CPR Uredba o građevinskim proizvodima

DC Jednosmjerna struja

DoC Deklaracija o usaglašenosti

DoP Izjava o svojstvima

DR Delegirana Uredba

EEA Evropski ekonomski prostor

EEE Električna/elektronska oprema

EFTA Evropsko udruženje za slobodnu trgovinu

105

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

EMC Elektromagnetna kompatibilnost

EMCD Direktiva za elektromagnetnu kompatibilnost

EMF Elektromagnetno polje

EMI Elektromagnetne smetnje

EN Evropski standard

ErP Direktiva Zahtjevi za ekodizajn proizvoda koji koriste energiju

ESO Evropska organizacija za standardizaciju

ETSI Evropski institut za standarde iz oblasti telekomunikacija

EU Evropska unija

FCM Materijali koji su u kontaktu sa hranom

GAR Uredba o gasnim aparatima

GPSD Direktiva o opštoj bezbjednost proizvoda

ICSMS Informacioni i komunikacioni sistem za tržišni nadzor

ISO Međunarodna organizacija za standardizaciju

GS „Dokazana sigurnost“, njemačka dobrovoljna oznaka

IEC Međunarodna elektrotehnička komisija

LVD Direktiva za električne uređaje niskog napona

106

Električna i elektronska oprema

MD Direktiva za mašine

MID Direktiva o mjernim instrumentima

NAWI Direktiva o neautomatskim mjernim instrumentima

NLF Novi zakonodavni okvir

OEM Originalni proizvođač opreme

OJEU OSlužbeni list Evropske Unije

PED Direktiva o opremi pod pritiskom

PPE Lična zaštitna oprema

PV Fotonaponski

RAPEX Brza razmjena informacija o ozbiljnim rizicima koji proizlaze iz upotreba potrošačkih proizvoda

PLC Programabilni logički kontroler

RED Direktiva za radio-opremu

RF Radio frekvencija

RoHS Direktiva za primjenu opasnih supstanci u električnoj i elektronskoj opremi

TR Tehnički izvještaj

UNECE Ekonomska komisija Ujedinjenih Nacija za Evropu

Union Evropska Unija

WEEE Direktiva o otpadnoj električnoj I elektronskoj opremi

107

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Prilog 8: Dodatne informacije

• PlavivodičoprimjenipravilaEUoproizvodima2016 http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/18027 (smjernice)

• Direktivaobezbjednostiigračaka-Smjernice https://ec.europa.eu/growth/sectors/toys/safety_en (sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/toys_en (standardi) http://ec.europa.eu/growth/sectors/toys/safety/guidance_en (smjernice)

• Direktivaomjerniminstrumentima(MID)iDirektivaoneautomatskimmjer-niminstrumentima(NAWI)-Smjernice

http://ec.europa.eu/growth/single-market/goods/building-blocks/legal-metrology/measuring-instruments_en (sektor)

https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-standards/measuring-instruments_en (standardi)

https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-standards/weighing-instruments_en (standardi)

https://ec.europa.eu/growth/single-market/ce-marking/manufacturers_en (smjernice)

https://ec.europa.eu/growth/single-market/goods/building-blocks/legal-metrology_en (smjernice)

• REACHUredba-Smjernice http://ec.europa.eu/growth/sectors/chemicals/reach_en (sektor) http://echa.europa.eu/support/guidance (smjernice)

• Direktivazaelektričneuređajeniskognapona(LVD)-Smjernice http://ec.europa.eu/growth/sectors/electrical-engineering/lvd-directive_en

(sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/low-voltage_en (standardi) http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/20341 (smjernice)

• Elektromagnetnakompatibilnost(EMC)-Smjernice http://ec.europa.eu/growth/sectors/electrical-engineering/emc-directive_de

(sektor)

108

Električna i elektronska oprema

https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-standards/electromagnetic-compatibility_en (standardi)

https://ec.europa.eu/docsroom/documents/28323 (smjernice) http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/16512/attachments/1/

translations (informacije grupa za administrativnu saradnju (ADCO))

• Direktivazaradio-opremu(RED)–Smjernice http://ec.europa.eu/growth/sectors/electrical-engineering/red-directive_en

(sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/red_en (standardi) https://ec.europa.eu/docsroom/documents/29782 (smjernice) http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/24921 (FAQ, često postavljana

pitanja)

• Uredbaomedicinskimuređajima-Smjernice https://ec.europa.eu/growth/sectors/medical-devices/regulatory-framework_

en (sektor) http://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/medical-devices_en (standardi)

• Uredbaograđevinskimproizvodima(CPR)–Smjernice https://ec.europa.eu/growth/sectors/construction/product-regulation_en

(sektor) https://ec.europa.eu/growth/sectors/construction/product-regulation/

harmonised-standards_en (standardi) https://ec.europa.eu/growth/sectors/construction/product-regulation/

european-assessment_en (evropska dokumenta za ocjenjivanje) https://ec.europa.eu/growth/sectors/construction/product-regulation/faq_en

(FAQ, često postavljana pitanja)

• Automobilskaindustrija-Smjernice https://ec.europa.eu/growth/sectors/automotive_en (sektor)

• Primjenaopasnihsupstanciuelektričnojielektronskojopremi(RoHS)-Smjernice

http://ec.europa.eu/environment/waste/rohs_eee/index_en.htm (sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/restriction-of-hazardous-substances_en (standardi) http://ec.europa.eu/environment/waste/rohs_eee/events_rohs3_en.htm

(smjernice)

109

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

• Direktivaoopremipodpritiskom(PED)-Smjernice https://ec.europa.eu/growth/sectors/pressure-gas/pressure-equipment/

directive_en (sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/pressure-equipment_en (standardi) https://ec.europa.eu/growth/sectors/pressure-gas/pressure-equipment/

guidelines_en (smjernice)

• Direktivazamašine-Smjernice http://ec.europa.eu/growth/sectors/mechanical-engineering/machinery_en

(sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/machinery_en (standardi) http://ec.europa.eu/docsroom/documents/24722 (smjernice) http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/9484/attachments/1/translations

(smjernice o egronomiji)

• Uredbaokablovskiminstalacijama-Smjernice https://ec.europa.eu/growth/sectors/mechanical-engineering/cableways_en

(sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/cableways_en (standardi) http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/10157 (smjernice 2000/9/EZ)

• Direktivazaliftove-Smjernice http://ec.europa.eu/growth/sectors/mechanical-engineering/lifts_en (sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/lifts_en (standardi) https://ec.europa.eu/docsroom/documents/29961 (smjernice)

• Uredbaoličnojzaštitnojopremi(PPE)-Smjernice https://ec.europa.eu/growth/sectors/mechanical-engineering/personal-

protective-equipment_en (sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/personal-protective-equipment_en (standardi) https://ec.europa.eu/docsroom/documents/29201 (smjernice)

• Direktivaobucikojuemitujeopremakojaseupotrebljavanaotvorenomprostoru-Smjernice

http://ec.europa.eu/growth/sectors/mechanical-engineering/noise-emissions_en (sektor)

http://ec.europa.eu/docsroom/documents/24042 (smjernice)

110

• ATEX2014/34/EU-Smjernice http://ec.europa.eu/growth/sectors/mechanical-engineering/atex_en (sektor) https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/equipment-explosive-atmosphere_en (standardi) https://ec.europa.eu/growth/single-market/ce-marking/manufacturers_en

(smjernice) http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/26861/attachments/1/

translations/ (smjernice) http://ec.europa.eu/docsroom/documents/26861 (smjernice)

• BezbjednostproizvodauEvropi-Vodičzakorektivnemjereuključujućiiopozivanje

http://www.prosafe.org/index.php/best-practice/item/corrective-action-guide (smjernice)

• Zaštitapotrošača-Smjernice http://ec.europa.eu/growth/single-market/ce-marking/consumers_en (sektor)

• RAPEXsistembrzoguzbunjivanja-Smjernice https://ec.europa.eu/consumers/consumers_safety/safety_products/rapex/

alerts/repository/content/pages/rapex/index_en.htm (opšte informacije) https://ec.europa.eu/consumers/consumers_safety/safety_products/rapex/

alerts/?event=main.listNotifi cations (nedeljni izvještaji)

• Evropskistandardi–Opštiokvir https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards_en

(standardi)

• BilježnicaoevropskojstandardizacijikaopodrškazakonodavstuipolitikamaUnije(SWD(radnaizajedničkaradnadokumentaslužbi)(2015)205finalan,17.10.2015.)

https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/vademecum_en (standardi)

Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoji elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

111

• DodatnozakonodavstvoEvropskeunijekojeutičenaelektričneproizvode http://ec.europa.eu/growth/sectors/electrical-engineering/ec-support

• IndustrijskisektoriEU http://ec.europa.eu/growth/sectors/

• VodičzaprimjenuDirektivazasnovanihnanovomiglobalnompristupu https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/4f6721ee-

8008-4fd7-acf7-9d03448d49e5

• KorisnepraktičneinformacijeoizboruodgovarajućihstandardaCENELEC-amogusenaćiuCENELECVodiču25„UpotrebaEMCstandardazaprimjenuEMCD-a“,kojijedostupannavebsajtuCENELEC-a.CENELECVodič24,ta-kođedostupannaistomvebsajtu,objašnjavaopštustrukturuEMCstan-dardizacijeiodgovarajućeulogeEMCstandarda,npr.osnovnistandardi,generičkiistandardizaproizvode(familijuproizvoda).

https://www.cencenelec.eu/standards/Guides/Pages/default.aspx

112

NAPOMENE

1 Član 34 Ugovora o funkcionisanju Evropske unije.

2 Član 36 Ugovora o funkcionisanju Evropske unije.

3 Dokument se može preuzeti na: http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/12661

4 Za više informacija vidjeti http://ec.europa.eu/newsroom/just/item-detail.cfm?item_id=612136

5 U februaru 2014. godine, usvojen je "Paket za usklađivanje" koji se sastoji od osam Di-rektiva. Kako proizvodi mogu biti obuhvaćeni više od jednom Direktivom, usklađenost je postala neophodna zbog sve veće neusklađenosti tokom godina sprovođenja postupka ocjenjivanja usaglašenosti. Direktive paketa za usklađivanje stupile su na snagu 20. aprila 2016. godine, a njihovi bitni zahtjevi nijesu modifikovani. Uključuje Direktivu 2014/35/EU (Električni uređaji niskog napona); Direktivu 2014/30/EU (Elektromagnetna kompatibilnost); Direktivu 2014/34/EU (ATEX); Direktivu 2014/33/EU (Liftovi); Direktivu 2014/29/EU (Jednostavne posude pod pritiskom); Direktivu 2014/32/EU (Mjerni instrumenti); Direktivu 2014/31/EU (Neautomatski mjerni instrumenti); Direktivu 2014/ 28/EU (Eksploziv za civilnu upotrebu). Direktiva 2013/29/EU (Pirotehnički proizvodi) takođe je usklađena sa Odlukom br. 768/2008/EZ i stupila je na snagu 1. jula 2015. godine.

6 Direktiva 2006/42/EZ Evropskog parlamenta i Savjeta od 17. maja 2006. godine za maši-ne sa izmjenama i dopunama Direktive 95/16/EZ (preispitivanje) (SL L 157, 9.6.2006.).

7 Uredba 2016/426 (EU) Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. marta 2016. godine za gasne aparate stavlja van snage Direktivu 2009/142/EZ (SL L 81, 31.3.2016.).

8 Direktiva 2014/68/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 15. maja 2014. godine o har-monizaciji zakona država članica u vezi sa omogućavanjem dostupnosti na tržište opreme pod pritiskom (preispitivanje) (SL L 189, 27.6.2014.).

9 Uredba (EU) 2016/426 je zamijenila Direktivu 2009/142/EZ, ali zamijenjena Direktiva se još uvijek poziva na PED. Razlog: PED je objavljen 2014. godine, Uredba o gasnim aparatima je objavljena 2016. godine.

10 Direktiva 2014/53/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 16. aprila 2014. godine o harmonizaciji zakona država članica u vezi sa omogućavanjem dostupnosti na tržište radio-opreme i o stavljanju van snage Direktive 1999/5/EZ (SL L 153, 22.5.2014.).

113

11 Direktiva 2014/33/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 26. februara 2014. godine o harmonizaciji zakona država članica u vezi sa liftovima i sigurnosnim djelovima; SL L 96, 29.3.2014, strane 251-308.

12 Direktiva 2014/34/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 26. februara 2014. godine o harmonizaciji zakona država članica u vezi sa opremom i zaštitnim sistemima za upo-trebu u potencijalno eksplozivnim atmosferama (SL L 96, 29.3.2014.).

13 Direktiva 2014/30/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 26. februara 2014. godine o harmonizaciji zakona država članica u vezi sa elektromagnetnom kompatibilnošću (preispitivanje) (SL L 96, 29.3.2014.).

14 Uredba (EU) br. 305/2011 Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. marta 2011. godine o utvrđivanju harmonizovanih uslova za promet građevinskih proizvoda i o stavljanju van snage Direktive Savjeta 89/106 /EEC (SL L 88, 04.04.2011.).

15 Direktiva 2001/95/EZ Evropskog parlamenta i Savjeta od 3. decembra 2001. godine o opštoj bezbjednosti proizvoda (SL L 11, 15.1.2002.).

16 Uredba (EU) 2016/424 Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. marta 2016. godine o kablovskim instalacijama i o stavljanju van snage Direktive 2000/9/EZ (SL L 81, 31. 3.2016.).

17 Uredba (EU) 2016/425 Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. marta 2016. godine o ličnoj zaštitnoj opremi i o stavljanju van snage Direktive Savjeta 89/686/EEC (SL L 81, 31.3.2016.).

18 Direktiva 2011/65/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 8. juna 2011. godine o primjeni opasnih supstanci u električnoj i elektronskoj opremi (preispitivanje).

19 Od 15. avgusta 2018. godine, u skladu sa stavovima 3 i 4, Direktiva RoHS se primjenjuje na sve EEE. Sve EEE se klasifikuju u kategorije definisane u Prilogu III WEEE Direktive. Prilog IV WEEE Direktive sadrži neiscrpnu listu EEE koja spada u kategorije navedene u Prilog III (otvoren predmet i područje primjene).

20 Direktiva 2012/19/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 4. jula 2012. godine o otpadnoj električnoj i elektronskoj opremi (WEEE) (preispitivanje).

21 Više informacija može se preuzeti na https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52017DC0171&from=EN

114

22 Uredba komisije o sprovođenju (EU) 2017/699 od 18. aprila 2017. godine o uspostavlja-nju opšte metodologije za izračunavanje težine električne i elektronske opreme (EEE) stavljene na tržište svake države članice i opšte metodologije za izračunavanje količine otpadne električne i elektronske opreme (WEEE) koja se generiše po težini u svakoj državi članici (SL L 103, 19.4.2017.).

23 Direktiva 2009/125/EZ Evropskog parlamenta i Savjeta od 21. oktobra 2009. godine o uspostavljanju okvira za utvrđivanje zahtjeva za ekodizajn proizvoda koji koriste energiju (preispitivanje) (SL L 285, 31.10.2009.).

24 Za pregled svih uredbi vezanih za energiju vidjeti https://ec.europa.eu/energy/en/topics/energy-efficiency/energy-efficient-products

25 Uredba (EU) 2017/1369 Evropskog parlamenta i Savjeta od 4. jula 2017. godine o utvr-đivanju okvira za označavanje energetske efikasnosti i o stavljanju van snage Direktive 2010/30/EU (SL L 198, 27.7.2017.).

26 Uredba (EZ) br. 1935/2004 Evropskog parlamenta i Savjeta od 27. oktobra 2004. go-dine o materijalima i predmetima koji su predviđeni da dođu u kontakt sa hranom i o stavljanju van snage Direktiva 80/590/EEZ i 89/109/EEZ. Neovlašćena kodifikovana verzija može da se preuzme sa http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri= CELEX:02004R1935-20090807&from=EN

27 Više informacija o zakonodavstvu Unije o materijalima i predmetima koji su u kontaktu sa hranom može da se preuzme sa https://ec.europa.eu/food/safety/chemical_safety/food_contact_materials/legislation_en

28 Uredba (EZ) br. 2023/2006 Evropskog parlamenta i Savjeta od 22. decembra 2006. godine o dobroj proizvođačkoj praksi za materijale i predmete koji su predviđeni da dođu u kontakt sa hranom (SL L 384, 29.12.2006.).

29 Direktiva 2014/68/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 15. maja 2014. godine o har- monizaciji zakona država članicau vezi sa omogućavanjem dostupnosti na tržište opre- me pod pritiskom (preispitivanje) (SL L 189, 27.6.2014.).

30 Uredba (EZ) br. 1907/2006 Evropskog parlamenta i Savjeta od 18. decembra 2006. godine o registraciji, evaluaciji, autorizaciji i ograničavanju upotrebe hemikalija (REACH), konsolidovana verzija. Dokument može da se preuzme na http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:02006R1907-20171010&rid=1

31 Di (2-etilheksil) ftalat (DEHP) je dominantni plastifikator koji se koristi u PVC-u.

32 Direktiva 2014/30/EU Evropskog parlamenta i Sajveta od 26. februara 2014. godine o harmonizaciji zakona država članica u vezi sa elektromagnetnom kompatibilnošću (pre-ispitivanje) (SL L 96, 29.3.2014.).

115

33 Direktiva 2014/34/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 26. februara 2014. godine o harmonizaciji zakona država članica u vezi sa opremom i zaštitnim sistemima za upo-trebu u potencijalno eksplozivnim atmosferama (SL L 96, 29.3.2014.).

34 NLF poboljšava pravila tržišnog nadzora kako bi bolje zaštitila potrošače i profesionalce od nebezbjednih proizvoda, uključujući i one koji su uvezeni izvan EU, postavlja jasna i transparentna pravila za akreditaciju tijela za ocjenjivanje usaglašenosti, postavlja jasni-ja pravila o zahtjevima za obavještavanje o ocjenjivanju usaglašenosti tijela, pojašnjava značenje CE znakа i povećava njegov kredibilitet i uspostavlja zajednički pravni okvir za industrijske proizvode u obliku kutije sa alatkama za primjenu u budućem zakonodavstvu (zajedničke definicije i procedure).

Osnova NLF-a je Uredba (EZ) 765/2008 kojom se utvrđuju zahtjeviza akreditaciju i tržišni nadzor proizvoda, a Odluka 768/2008 koja utvrđuje zahtjeve za zajednički okvir za stavljanje proizvoda na tržište, koji uključuje i referentne odredbe inkorporirane kad god se zakonodavstvo o proizvodima preispituje. Zapravo, to je obrazac za buduće zakonodavstvo o harmonizaciji proizvoda, a Uredba (EZ) 764/2008 propisuje procedure koje se odnose na primjenu određenih nacionalnih tehničkih pravila na proizvode koji se zakonito prodaju u drugoj zemlji EU.

35 Plavi vodič se može preuzeti na http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/18027

36 Ne zahtijevaju sva zakonodavsta Unije i instrukcije i informacije o bezbjednosti, s obzirom da se ne odnose sva zakonodavsta Unije na bezbjednost.

37 Alat se može preuzeti na https://webgate.ec.europa.eu/gpsd-ba/index.do

38 Kao izuzetak, u slučaju stavljanja na tržište uređaja koji su obuhvaćeni Uredbom 2017/ 745 (Medicinski uređaji) i 2017/746 (In vitro dijagnostički medicinski uređaji), gdje pro-izvođač uređaja nije poslovno nastanjen u državi članici, uređaj može da se stavi samo na tržište Unije ako proizvođač odredi jedinstvenog ovlašćenog zastupnika. Ako proizvođač nije poslovno nastanjen u državi članici i nije ispunio obaveze utvrđene u članu 10 (tj. sve obaveze nametnute proizvođaču), ovlašćeni zastupnik će da bude pravno odgovoran za uređaje sa oštećenjem po istoj osnovi kao i proizvođač, zajedno i pojedinačno.

39 Alat se može preuzeti na https://webgate.ec.europa.eu/gpsd-ba/index.do

40 Odluka br. 768/2008/EZ Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. jula 2008. godine o za-jedničkom okviru za stavljanje proizvoda na tržište i o stavljanju van snage Odluke Savjeta 93/465/EEZ (SL L2018 od 13.08.2008. godine, strane 82-128).

41 Odluka br. 768/2008/EZ Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. jula 2008. godine o za-jedničkom okviru za stavljanje proizvoda na tržište i o stavljanju van snage Odluke Savjeta 93/465/EEZ (SL L2018 od 13. 08. 2008. godine, strane 82-128).

116

42 EN ISO 12100:2010 Bezbjednost mašina - Opšti principi za projektovanje – Ocjenjivanje rizika i smanjenje rizika.

43 ISO/TR 14121-2:2012 Bezbjednost mašina – Ocjenjivanje rizika – Dio 2: Praktične smjer-nice i primjeri metoda

ISO/TR 14121-2:2012 daje praktične smjernice za ocjenjivanje rizika za mašine i elektri-čnu opremu u skladu sa ISO 12100 i opisuje različite metode i alate za svaki korak u procesu. Navodi primjere različitih mjera koje mogu da se koriste za smanjenje rizika i namijenjen je da se koristi za ocjenjivanje rizika za široku paletu mašina i električne opreme u smislu složenosti i potencijala za štetu. Predviđeni korisnici su oni koji su uključeni u projektovanje, instalaciju ili modifikaciju mašine i električne opreme (na pri-mjer, projektanti, tehničari ili stručnjaci za bezbjednost).

44 Vidjeti Direktive/Uredbe koje se odnose na jednostavne posude pod pritiskom, mašine (za modul B), neautomatske mjerne instrumente, gasne aparate, medicinske uređaje (uključujući i sve medicinske uređaje za implantaciju), potencijalno eksplozivne atmo-sfere, liftove (za module B, C , D, G, H), opremu pod pritiskom, in vitro dijagnostičke medicinske uređaje i radio opremu.

45 Prema Uredbi o medicinskim uređajima i in vitro dijagnostičkim medicinskim uređajima, DoC mora da se čuva 10 godina, a u slučaju medicinskih uređaja za implantaciju (sada dio Uredbe za medicinske uređaje) 15 godina.

46 Kao što su mašine, liftovi (u vezi bezbjednosnih komponenti), lična zaštitna oprema, medicinski uređaji (sada uključuju i sve medicinske uređaje za implantaciju), potencijalno eksplozivne atmosfere, in vitro dijagnostički medicinski uređaji, radio oprema ili pomorska oprema.

47 Direktiva 2014/30/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 26. februara 2014. godine o harmonizaciji zakona država članica u vezi sa elektromagnetnom kompatibilnošću (pre- ispitivanje) (SL L 96, 29.3.2014.). Sa objavljivanjem Direktive 2014/30/ EU (EMCD), Di- rektiva 2004/108/EZ je stavljena van snage od 20. aprila 2016. godine. Direktiva 2014/ 30/EU je usklađena sa Politikom Novog zakonodavnog okvira (vidjeti takođe 1.6.1. do-kument sa smjernicama za LVD) i zadržaće isti predmet i područje primjene kao Direktiva 2004/108/EZ.

48 Direktiva 89/654/EEZ o minimalnim zahtjevima za bezbjednost i zdravlje na radnom mjestu; Direktiva 2009/104/EZ o minimalnim zahtjevima za bezbjednost i zdravlje za upotrebu radne opreme od strane radnika na poslu; Direktiva 2013/35/EU za minimalne zahtjeve za zaštitu zdravlja i bezbjednosti od rizika izlaganja fizičkim agensima (elektro-magnetnim poljima) (20. pojedinačna Direktiva u smislu člana 16(1) Direktive 89/391/ EEZ) i o stavljanju van snage Direktive 2004/40/EZ.

117

49 Direktiva 2014/53/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 16. aprila 2014. godine o har-monizaciji zakona država članica u vezi sa omogućavanjem dostupnosti na tržište radio-opreme i o stavljanju van snage Direktive 1999/5/EZ (SL L 153, 22.5.2014.).

50 Direktiva 2014/90/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 23. jula 2014. godine o po-morskoj opremi i o stavljanju van snage Direktive 96/98/EZ (SL L 257, 28.8.2014.).

51 Uredba (EZ) br. 216/2008 Evropskog parlamenta i Savjeta od 20. februara 2008. godine o zajedničkim pravilima na polju civilnog vazduhoplovstva i uspostavljanju Evropske bezbjednosne agencije za vazduhoplovstvo i o stavljanju van snage Direktive Savjeta 91/ 670/EEZ, Uredbe (EZ) br. 1592/2002 i Direktive 2004/36/EZ; postoji prijedlog da se ova uredba zamijeni: COM/2015/0613 konačno - 2015/0277 (COD).

52 Kablovi i ožičenje mogu da imaju značajan uticaj na EMC performanse opreme.

53 Direktiva 89/654/EEZ o minimalnim zahtjevima za bezbjednost i zdravlje na radnom mestu; Direktiva 2009/104/EZ o minimalnim zahtjevima za bezbjednost i zdravlje za upo-trebu radne opreme od strane radnika na poslu.

54 Direktiva 2014/32/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 26. februara 2014. godine o harmonizaciji zakona država članica u vezi sa omogućavanjem dostupnosti na tržište mjerne opreme (preispitivanje) (SL L 96, 29.3.2014.).

55 Direktiva 2014/31/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 26. februara 2014. godine o harmonizaciji zakona država članica u vezi sa omogućavanjem dostupnosti na tržište neautomatskih mjernih instrumenata (SL L 96, 29.3.2014.).

56 Trenutna verzija: Prilog 9: Uredba br. 10 Jedinstvene odredbe koje se odnose na odobre-nje vozila u pogledu elektromagnetne kompatibilnosti. Uključivanje svih validnih teksto-va: od Ispravke 1 do Revizije 4 Pravilnika (štamparska greška od strane sekretarijata), Dodatak 1 04 seriji izmjena - datum stupanja na snagu: 26. jul 2012. godine, Dodatak 2 04 seriji izmjena - datum stupanja na snagu: 15. jul 2013. godine, 05 seriji izmjena - datum stupanja na snagu: 9. oktobar 2014. godine.

57 Regulatorni okvir za medicinske uređaje može se naći na: https://ec.europa.eu/growth/sectors/medical-devices/regulatory-framework_en

58 Direktiva 2014/90/EU Evropskog parlamenta i Savjeta od 23. jula 2014. godine o pomorskoj opremi i o stavljanju van snage Direktive 96/98/EZ (SL L 257, 28.8.2014.).

59 Uredba (EU) br. 167/2013 Evropskog parlamenta i Savjeta od 5. februara 2013. godine o odobravanju i tržišnom nadzoru vozila za poljoprivredu i šumarstvo (SL L 60, 2.3.2013.).

118

60 Uredba (EU) br. 168/2013 Evropskog parlamenta i Savjeta od 15. januara 2013. godine o odobravanju i tržišnom nadzoru vozila sa dva ili tri točka ili kvadricikala (SL L 60, 2.3.2013.).

61 Reference harmonizovanih standarda koji podržavaju LVD mogu se preuzeti na: https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-standards/low-voltage_en

62 Vidjeti takođe Prilog B Pregled opasnosti prema EN ISO 12100.

63 Informacije o neispravnim proizvodima mogu se preuzeti iz Sistema brzog uzbunjivanjaza opasne neprehrambene proizvode - Nedeljni izvještaji. https://ec.europa.eu/consumers/consumers_safety/safety_products/rapex/alerts/?event=main.listNotifications

64 Uredba 765/2008 o utvrđivanjuzahtjevazaakreditaciju i tržišni nadzor u vezi sa stavljanjem proizvoda natržište i stavlja van snage Uredbu (EEC) 339/93 (SL L 218, 13.8.2008.).

65 Direktiva 2001/95/EZ Evropskog parlamenta i Savjeta od 3. decembra 2001. godine o opštoj bezbjednosti proizvoda (SL L 11, 15.1.2002.).

66 U oblasti medicinskih proizvoda i medicinskih uređaja postoji specifičan sistem za raz-mjenu informacija.

67 Informacije se mogu preuzeti sa veb sajta DG GROW o Informacionom i komunikacionom sistemu za tržišni nadzor: https://ec.europa.eu/growth/single-market/goods/building-blocks /icsms_en

VODIČ - Usklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoj i elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike

Naslov originala:

GUIDANCE BOOKLET - Compliance with the EU’s Electrical and Electronic Equipment (EEE) regulations for manufacturers and importers

Izdavač:

Quality Infrastructure in the Western BalkansProjekat je zajednički finansiran od strane Švedske agencije za međunarodni razvoj i saradnju (Swedish International Development Cooperation Agency (Sida)) i Evropske asocijacije za slobodnu trgovinu (European Free Trade Association (EFTA)). Sprovodi ga Evropski komitet za standardizaciju (CEN) kao podršku zemljama Zapadnog Balkana u ispunjavanju ciljeva u procesu pridruživanja Evropskoj Uniji.

Autori:Paul Hoogerkamp, Robert HuigenBritish Standards Institution (BSI)

Urednik:David Norris

Konsultant recenzije:Aleksas Žalpys

Prevodilac:Marina Janković, dipl. ecc.

Dizajn:Kato marketing i konsalting, Šabac

Štampa:Štamparija Topalović, Valjevo

Tiraž: 250Mesto i datum objavljivanja:Beograd, decembar 2018.

Sadržaj ove publikacije je isključiva odgovornost projekta Quality Infrastructure in the Western Balkans i ni na koji način ne izražava stavove Sida-e, EFTA-e ili CEN-a.

CIP - Каталогизација у публикацији - Народна библиотека Србије, Београд006.44:696.6(4)(035)ХУГЕРКАМП, ПолUsklađenost sa uredbama Evropske unije o električnoj i elektronskoj opremi (EEE) za proizvođače i uvoznike : vodič / [autori Paul Hoogerkamp, Robert Huigen ; prevodilac Marina Janković]. - Beograd : Quality Infrastructure in the Western Balkans, 2018 (Valjevo : Topalović). - 128 str. : ilustr. ; 24 cmPodaci o autorima preuzeti iz kolofona. - Prevod dela: Compliance with the EU's Electrical and Electronic Equipment (EEE) regulations for manufacturers and importers. - Tiraž 250. - Napomene: str. 122-128.ISBN 978-86-81384-24-41. Хајген, Роберт [аутор]a) Електричне инсталације - Стандарди - ПриручнициCOBISS.SR-ID 271896332

Električna ielektronska opremaThis project is funded jointly by the Swedish International Development Cooperation Agency (Sida)

and the European Free Trade Association (EFTA). It is implemented by the European Committee for Standardization (CEN) in support of the EU accession objectives of the countries of the Western Balkans.

Standards • Technical Regulations • Accreditation • Metrology • Conformity Assessment • Market Surveillance