ekonomike menaxheriale
DESCRIPTION
LiteraturTRANSCRIPT
EKONOMIKIA MENAXHERIALE
Procesi i Tranzicionit si parakusht i zhvillimit te ekonomisë menaxheriale ne vendet postsocialiste
⹠Ne literaturen shkencore dhe profesionale, nocioni i tranzicionit nënkupton periudhen e zhvillimit, në të cilën patjetër duhet të ndërmerren proceset gjithpërfshirëse, të ndryshimeve ekonomike dhe të sturuktures kulturale të shoqërisë. Veprimit në nivelin e individëve, grupeve si dhe ne nivelin e shtetit, shndërrimin e shoqerisë së tanishme ne drejtim te shoqërisë me nje nivel më të lartë të lirive ekonomike, politike dhe të institucioneve civilizuese.
⹠Procesi i Tranzicionit nuk paraqet zgjedhje te ndonje qellimi te vetëdijshëm, të shtresave të caktuara sociale të shoqërisë,
por ky proces paraqet një produkt të domosdoshëm, të cilin para së gjithash na e imponon kriza shoqerore.
Ky proces paraqitet si nje reaksion spontan i masave të gjera të popullatës për problemet ekzistenciale dhe të koncentrimit te forcës së elitës dominuese të shoqërisë.
Përvoja e vendeve të Europës Qëndrore dhe Lindore në mënyr të qartë tregon,që procesi i transaksionit mund të realizohet ne dy menyra:
⹠Se pari - nëpërmjet të përvojes së rregullave dhe të krijimit të një ambienti te volitshëm për ngjitjen e proceseve spontane te kësaj kthese të madhe historike.
⹠Se dyti - nëpërmjet të definimit të qëllimeve në bazë të të cilave organizohet nje kalim i vetëdijshëm nga ekonomia komanduese ne ekonominë e tregut.
Në rastin e parë,si bazë e transaksionit konsiderohet Tregu, ndersa ne rastin e dytë si baze e transaksionit konsiderohet Rregullativa shtetërore.
Tregu si bazë e transaksionit në vete ngërthen ato vlera dhe qëndrime ekonomike, te cilat u përgjigjen ekonomisë se tregut, siç janë: liria, veçmas liria individuale, individualizmi ekonomik d.m.th etika individuale, veprimet ekonomike,sipas te ciles çdo individ në mënyrë institucionale, i cili nëpërmjet të kordinimit spontan shpien në drejtim të sendertimit të shoqërisë së lirë.
- Idea e sendertimit tĂ« parimit te vetĂ«dijshem, te parimit tĂ« kordinimit ekonomik paraqet bazen per sendĂ«rtimin e proteksionizmit shteteror dhe âtĂ« shtetit tĂ« mirĂ«qeniesâ. NĂ« kushtet e zhvillimit bashkohor tĂ« shoqĂ«rise dhe tĂ« eknomisĂ«, ideja mbi kordinimin e vetĂ«dijshem akoma Ă«shtĂ« e fortĂ« dhe vjen nĂ« shprehje edhe nĂ« periudhen e tranzicionit. Kjo ide, ka pĂ«r qellim qĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« exante tĂ« dfinohet qĂ«llimi. Kjo dukuri nĂ« literaturen profesionale dhe shkencore trajtohet âsi transformim sociologjik i socializmitâ
⹠Esenca e procesit të transicionit qëndron në kalimin nga eknomia komanuese në ekonominë e tregut. Kalimi në tregun integral si Komponentë themelore e ekonomisë së tregut nuk mundë të trajtohet si qeshtje e ndonjë zgjidhjeje të caktuar, por me parë trajtohet si qeshtje e mbijetesës. Truri i ekonomisë së tregut eshte tregu financiar.
⹠Tregu i punës veqmas, tregu i kapitalit në vendet postsocialiste, kërkon zbatimin e procesit të privatizimit dhe transformimin radikal të anatomisë dhe te fiziologjisë të modelit ekonomikë të socializmit, nepermjet të destruksionit rrënjësor të ketij modeli.
âą Etika individualiste si parakusht i eknomisĂ« sĂ« tregut nĂ« kuptimin psikologjikĂ« i pergjigjet atij fenomeni i cili ne literaturĂ« Ă«shtĂ« i njohur me emrin â focus i mbrendshem i kontrollit â.
⹠Së treti - si një ndër vlerat e ekonomisë së tregut konsiderohet raport i individëve dhe shoqërisë ndaj pronës private, proceset e provatizimit dhe vendosjes së të drejtave mbi pronën private, kontraktimi i lire nëpërmjet të të cilit garantohet prona private.
⹠Së katërti - dallimet në procesin e shpërndarjes konsiderohen si vlerë e ekonomisë së tregut. Sendërtimi sistematik i parimeve te ekonomisë së tregut që nga fillimi i viteve 90-ta të këtij shekulli është përcjellur me zvogëlimin sistematik të tendencave egavitare në vetëdijen e njerezve dhe me parimin gjithnje e më të madh të dalimeve në fushen e shperndarjes midis anëtarëve të shoqërisë.
⹠Së pesti - pranimi i rrezikut d.m.th të një pasigurie për sa i përket ardhmerisë ekonomike gjithashtu trajtohet si vlerë e ekonomisë së tregut.
âą SĂ« gjashti â konkurrenca e tregut gjithashtu konsiderohet si njĂ« ndĂ«r vlerat, respekstivisht komponentet qenĂ«sore tĂ« ekonomisĂ« sĂ« tregut.
⹠Nga kjo rrjedh se koordinimi spontan i tregut konsiderohet si parim ekonomik. Ky parim para së gjithash mbështetet në individin e lirë dhe interesat e tij. Si bazë e lirisë individuale dhe i parimit të koordinimit spontan, konsiderohet prona private mbi mjetet e prodhimit.
âą Me fjalĂ« tĂ« tjera prona private sendĂ«rton dhe jetĂ«son mekanizmat e kĂ«mbimit te lire, d.m.th senĂ«rton ambientin integral, mundĂ« tĂ« ilistrohet nĂ« bazĂ« tĂ« rrjedhĂ«s makroekonomike tĂ« mjeteve monetare nĂ«pĂ«rmjet tĂ« kater sektorĂ«ve, siq janĂ«Ś
⹠Popullsia,⹠Ndërmarrjet,⹠Ndërmjetsuesit financiar dhe⹠Shteti.
âą Faza e parĂ« â paraqet fazĂ«n e zbatimit tĂ« formulĂ«s ekonomike, e cila nĂ« tĂ«rĂ«si respekton aksiomat e konceptit tĂ« modelit tĂ« tregut integral dhe pĂ«rparĂ«sitĂ« e konkurrencĂ«s tĂ« njĂ« vendi tĂ« caktuar.
Lidhur me definimin e formules ekonomike në teorin dhe praktiken ekonomike ekzistojn disa koncepcione.
Koncepcionet Monetariste, Neoklasike dhe Neoliberale, tërësisht e apsolutizojnë rolin e tregut dhe mendojnë që roli I shtetit duhet të reduktohet vetëm me eliminimin e qrregullt financiar nëpërmjet të kontrollit të rrept të kerkesës agregate.
⹠Ky veprim kërkon zbatimin e një politike restriktive monetare, e cila ka për qëllim eliminimin e rrezikut që rrjedh nga shuma e pakontrolluar e parasë në qarkullim.
Mirëpo në teorinë ekonomike është i njohur fakti se oferta agregate (AQ) shpien deri te formimi I nje pozite te re ekuilibruese (E1), e cila ka si pasojë të veten rënien e dukshme të prodhimit dhe zvogëlimin e padukshem të inflacionit.
âą Nga ky grafikon rrjedh se lĂ«vizja e lakores sĂ« prodhimit potencial (PP) nĂ« tĂ« majtĂ« shpien deri te vendosja e njĂ« pike tĂ« re ekuilibruese (Eâ1), e cila i pĂ«rgjigjet nivelit tĂ« rritur tĂ« qmimeve P1â , zvogĂ«limit tĂ« kĂ«rkeses agregate (KA), e cila nga ana e vet shpie deri te rĂ«nia e vĂ«llimit tĂ« prodhimit.
⹠Sipas mendimit të një numri të madhë të ekonomistëve, aplikimi I koncepteve monetariste, neoklasike dhe neoliberale edhe pse shpien deri te demontimi I mënyres socialiste të prodhimit, prap se prap ne afat të shkurter dhe ne afat te mesem negativisht ndikojnë në treguesit themelor të zhvillimit ekonomik, siq janë: Dinamika e prodhimit, Inflacioni, Standarti jetësor.
âą Sipas koncepcionit tĂ« neoklasikĂ«ve, deficiti i kĂ«rkesĂ«s agregate paraqitet si problem kyç dhe shkak kryesor i tĂ« ashtuquajturĂ«s ârĂ«nie e transformacionitâ nĂ« ekonminĂ« e vendeve postsocialiste.
Pra këto vende angazhohen për stimulimin e kërkeses agregate.
Stimulimi i kerkeses duhet të realizohet nëpërmjet masave të politikës fiskale,por ndonjëher edhe nëpërmjet të politikës monetare.
âą Faza e dytĂ« â paraqet fazĂ«n e elsploatimit tĂ« formulĂ«s ekonomike. Kjo fazĂ« ka tĂ« bĂ«jĂ« me procesin e qeverisjes gjatĂ« ndryshimeve institucionale dhe sendĂ«rtimit tĂ« rregullativĂ«s tĂ« infrastrukturĂ«s.
Gjatë zbatimit të kësaj faze, si kërkes immediate paraqitet sendërtimi i institucioneve efikase të prones, tregut dhe të prestrukturimit te ndërrmarrjeve,të cilat mundësojnë alokacionin racional të resurseve dhe të një afarizmi efikas.
Në këtë fazë në mënyrë të theksuar vie në shprehje koncepcioni Neoinstitucional i procesit të transicionit sepse nëpërmjet të sendertimit të institucioneve pronësore dhe të institucioneve të tregut arrihet një alokacion racional i resurseve ekonomike dhe një afarizëm efikas në vendet postsocialiste.
⹠Teoria e drejtës mbi pronën (si pjes përbërse e koncepcionit Neoinstitucional ), konsiderohet si bazë solide për sendërtimin e modeleve konkrete të privatizimit.
Teoria e drejtes mbi pronën në mënyrë maksimale I respekton të gjitha specifikat e mjediseve të ndryshme institucionale.
Koncepcioni i Neoinstitucionalizmit përpos dy grupeve të kufizimeve:
- Të modelit Neoklasik të zhvillimit - Kufizimeve fizike ( Resurset dhe Dituria ) në kuadrin e vet përfshin edhe grupin e tretë të
kufizimeve të cilin e provokon struktura institucionale e shoqërisë.
Dominimi i formave të rikombinuara të pronës: 1. Shitja formale e të drejtes mbi pronen,2. Format e ndryshme sociopatologjike të privatizimit,3. Privatizimi i pavend,4. Privatizimi i cili nuk mbështetet në parimet e
tregut,5. Privatizimi spekulativ joligjor.
âą Faza e katĂ«rt â kjo fazĂ« ka tĂ« bĂ«jĂ« me sinkronizimin e politikĂ«s ekonomike dhe tĂ« sistemit tĂ« ligjeve nĂ« periudhĂ«n e tranzicionit.
Sendërtimi i tregut integral është I mundur edhe në ato raste kur ekzistojnë dy sektorë ekonomik, të cilët realizojnë aktivitetin e tyre ekonomik në rrethana të ndryshme fiskale dhe monetare.
Sektorin e parë e përbëjnë Ndërrmarrjet të cilat nuk jane të transformuara, siç janë:
Ndërrmarrjet nga fusha e monopoleve natyrore, Shërbimeve komunale dhe Ndërrmarrjet kontraverse.
Sektorin e dytë e përbëjn : Ndërrmarrjet e Transformuara
Nga këto fakte të cekura të procesit të transicionit rrjedh se në vendet postsocialiste në të njëjtën kohë duhet të zbatohen dy reforma:
a) Reforma kushtetuese dheb) Reforma ekonomike Secila nga keto reforma përbëhet nga tri nivele:1. Nga percaktimi i kornizës institucionale,2. Procesi politik respektivisht procesi ekonomik dhe3. Nga arritja ose mos arritja e rezultateve të parashtruara
a) Reforma Kushtetuese -- ka të bëjë me sendërtimin e bazës institucionale të të drejtave qytetare dhe të qeverisë parlamentare.
b) Reforma Ekonomike â ka te bĂ«jĂ« me sendĂ«rtimin e niveleve tĂ« ndryshme tĂ« garantimit tĂ« drejtave tĂ« pronĂ«s, privatizimit, formimit tĂ« çmimeve, realizimit tĂ« fitimit tĂ« deshiruar dhe tĂ« rritjes sĂ« mirĂ«qenies.
Ekonomika e perudhës së transicionit
⹠Ekonomika e perudhës së transicionit Kjo periudhë nënkupton kalimin nga epoka e
qytetërimit në shoqërinë e ardhshme , e cila trajtohet si shoqëri post-industriale ose shoqëri informative.
Karakteristikat themelore të periudhës së transicionit mund të përmblidhen ne këto pika kryesore:
SĂ« pari â kjo periudhĂ« realizohet nĂ« ekzistimin e dy mĂ«nyrave tĂ« prodhimit:
a. Mënyrës kapitaliste të prodhimit dheb. Mënyrës etatiste të prodhimit.
SĂ« dyti â realizohet nĂ« kushtet e njĂ« niveli tĂ« lartĂ« tĂ« zhvillimit tĂ« forcave prodhuese â revulucioni i tretĂ« teknologjik dhe nĂ« hyrjen embrionale tĂ« revulucionit tĂ« katĂ«rt teknologjik.
SĂ« treti â nĂ« vend tĂ« donominit tĂ« monizmit nĂ« fushĂ«n e motivimit afarist, pronĂ«s, klasĂ«s ejt.
Duke u nisur nga këto karakteristika të periudhës së transicionit mund të përcaktohen edhe karakteristikat themelore të ekonomikës së transicionit të cilat mund të përmbledhen në keto pika:
SĂ« pari â mosekzistimi i ekonomikĂ«s sĂ« transicionit nĂ« kuptimin e plotĂ« tĂ« fjalĂ«s.
SĂ« dyti â karakteri alternativ i zhvillimit tĂ« ekonomikĂ«s sĂ« transicionit. Kjo karakterisrtikĂ« rrjedh nga vetĂ« natyra e ekonomikĂ«s kalimtare, nĂ« tĂ« cilĂ«n janĂ« tĂ« ndĂ«rlidhur elemenntet e gjendjes sĂ« vjeter me elementet e gjendjes sĂ« re me llojllojshmerinĂ« e faktorĂ«ve tĂ« cilĂ«t veprojnĂ« nĂ« procesin e zhvillimit nĂ« kĂ«tĂ« periudhĂ«.
SĂ« treti â paraqitja e dukurive dhe funksionimi i formave tĂ« ndryshme kalimtare eknomike.
Në kuadër të kësaj karakteristike gjithashtu janë të gërshetuara elementet e gjendjes së vjeter dhe gjendjes së re.
Për këtë arsye ligjet ekonomike në periudhen e transicionit formulohen nën ndikimin e dy faktorëve:
a) Në ndikimin e kalueshmërisë d.m.th inertitetit të procesit të riprodhimit të bazuar në kushtet e meparshme dhe
b) Në ndikimin e domosdoshmërisë së zhvillimit të formave dhe marrëdhënieve të reja.
SĂ« katĂ«rti â jostabiliteti I ekonomikĂ«s sĂ« transicionit. Ky fenomen i ka karakteristikat e veta specifike si nĂ« sistemet normale ashtu edhe nĂ« periudhen e transicionit. NĂ« ekonominĂ« e transicionit ruajtja e jostabilitetit ka pĂ«r qĂ«llim kalimin gradual nga sistemi egzistues ekonomik ne sistemin e ri ekonomik.
SĂ« pesti â ekonomika e transicionit karakterizohet nga njĂ« numer i madh i kunderthĂ«nieve, tĂ« cilat shprehen jo vetĂ«m nĂ«pĂ«rmjet mosfunksionimit normal tĂ« sistemit, por edhe si kundĂ«rthĂ«nie tĂ« zhvillimit.
SĂ« gjashti â ekzistimi i specifikave tĂ« pronĂ«s, nĂ« kĂ«tĂ« periudhĂ«, gjithashtu konsiderohet si karakteristikĂ« e ekonomikĂ«s sĂ« transicionit. KĂ«to specifika mund tĂ« permbledhen nĂ« kĂ«to pika:
a) Marrëdhëniet në prodhimin dhe të drejtat kanë karakter kalimtar
b) Në periudhën e transicionit të drejtat mbi pronën ose janë të specifikuara mirë ose nuk janë të specifikuara gjegjësisht të qarta
c) Në periudhën e transicionit gjeneza e marrëdhënieve të reja dhe e të drejtave mbi pronën në ekonomi zbatohen në kushte të ruajtjes së inertitetit në sferen ekonomike, institucionale dhe juridike.
d) DomosdoshmĂ«ria objektive e disa ndryshimeve tĂ« caktuara cilĂ«sore nĂ« pĂ«rmbajtjen e strukturĂ«s, formave dhe tĂ« sĂ« drejtĂ«s mbi pronĂ«n pĂ«rkufizojnĂ« domosdoshmĂ«rinĂ« jo vetĂ«m tĂ« pĂ«rmirĂ«simit tĂ« cilĂ«sisĂ« sĂ« formĂ«s, por edhe tĂ« zgjedhjes sĂ« marrĂ«dhĂ«nieve pronĂ«sore â tjetersimit byrokratik tĂ« punĂ«torĂ«ve nga mjetet e prodhimit dhe produkteve tĂ« punĂ«s
e) Si karakterisitkë specifike e pronës në ekonomikën e transicionit konsiderohet ekzistimi i ndryshimeve cilësore dhe principiele në kuadrin e marrëdhëdhënieve pronësore dhe në mosdefinimin e të drejtave të saja kushtëzon rolin më të theksuar të faktorëve institucional në dinamikën dhe përmbajtjen e pronën në këtë periudhë se sa në ekonomitë stabile.
SĂ« shtati â kjo karakteristikĂ« ka tĂ« bĂ«jĂ« me karakterin klasor tĂ« shtresave sociale tĂ« shoqĂ«risĂ« nĂ« kĂ«tĂ« periudhĂ«, I cili karakter rrjedh nga ndryshimet e bĂ«ra nĂ« modelin e pronĂ«s.
a) Marrëdhëniet pronësore konsiderohen si pjesa më e rëndësishme e marrdhënieve shoqërore në bazë të të cilavë përcaktohet karakteri i sistemit shoqëror dhe ekonomik dhe
b) Ndryshimi radikal i tyre në një periudhë të shkurtër kohore dhe në kushte specifike shoqërore (në kushte të krizës shoqërore) implikojnë një numër të madh të pasojave negative sociale për shoqërin.
Karakteri klasor dhe i shtresave në socializëm është përbërë nga këto klasa dhe shtresa sociale:
1) Nga elita politiko â ekonomike, nĂ« tĂ« cilĂ«n hyjnĂ«: udhĂ«heqĂ«sit e lartĂ« partiak dhe shtetĂ«ror, kuadrot e larta nĂ« ekonomik dhe nĂ« veprimtaritĂ« shoqĂ«rore.
2) Shtresa e mesme, në të cilën hyjnë: a) Shtresa e mesme e lartë ( profesione me arsimin të
lartë dhe kuadri i mesëm)b) Shtresa e mesme e ulët (nënpunësit e vegjël dhe kuadri
i mesëm profesional)c) Shtresa e mesme margjinale ( shtresa e lartë e
profersioneve të lira dhe shtresa e ulët qytetare)
3) Klasa punëtore në të cilën hyjnë : a) Punëtorët profesional në sektorin
shoqëror respektivisht shtetërorb) Punëtorët e pakualifikuarc) Punëtorët me meditjed) Fshatarësiae) Të tjerët
SĂ« teti â rritja e vazhdueshme e rolit tĂ« faktorĂ«ve jo ekonomikĂ« nĂ« periudhĂ«n e transicionit gjithashtu konsiderohet si karakteristikat e veçantĂ« e periudhĂ«s sĂ« transicionit.
Se nĂ«nti â ekzistimi i gjendjes sĂ« ndĂ«rmjetme konsiderohet si karakteristikĂ« e ekonomikĂ«s nĂ« transicion. Evulucioni shoqĂ«ror kalon nĂ«pĂ«r tri stade :
a) Lindje dhe zhvillimitb) Gjendja e pjekurisë dhec) Gjendja e rënies ose çthurjes.
SĂ« Dhjeti â ekonomika e transicionit ka karakter historik. Kjo karakteristikĂ« Ă«shtĂ« e ndĂ«rlidhur me dy rrethana:
a) Me karakterin historik të një ekonomie të kushtëzuar kalimtare dhe
b) Historicizmi I ekonomikës kalimtare varet nga tiparet rajonale dhe nga tiparet e vendeve të caktuara.
Duke u nisur nga kĂ«to karakteristika tĂ« ekonomikĂ«s pĂ«r transicion si dhe nga aplikimi i konceptit intenziv ( Bing Bang ), nĂ« pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« EuropĂ«s Qendrore dhe Lindore ekonomistĂ«t Amerikan nĂ« konferencĂ«n shkencore te mbajtur ne MoskĂ« âmbi transicioninâ kanĂ« ardhur deri ne kĂ«to konstatime :
SĂ« pari â gjatĂ« zbatimit tĂ« procesit tĂ« transicionit nĂ« kĂ«to vende mĂ« sĂ« shumti kanĂ« ardhur nĂ« shprehje konceptet ideologjike Anglo-Amerikane mbi zhvillimin e ekonomisĂ«.
SĂ« dyti â koncepti intenziv ( Bing Bang ) Ă«shtĂ« kompromituar gjatĂ« zbatimit tĂ« procesit tĂ« transicionit, nĂ« kĂ«to vende veqmas ne Rusi.
SĂ« treti â pas çthurjes sĂ« mĂ«nyrĂ«s socialiste tĂ« pridhimit ( planifikimit qendror ) kjo formĂ« e liberalizimit dhe kushtet tĂ« cilat i ka pĂ«rcaktuar Fondi Monetar NdĂ«rkombĂ«tar dhe Banka NdĂ«rkombĂ«tare janĂ« shtirĂ« gati nĂ« tĂ«rĂ« rruzullin tokĂ«sor.
SĂ« katerti â nĂ« vend qĂ« tĂ« shkohet kah sendĂ«rtimi I ekonomisĂ« sĂ« pĂ«rzier ( mikse ), siç ka ndodhur me GjermaninĂ«, ItalinĂ« dhe JaponinĂ« pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore.
SĂ« pesti â edhe ekonomitĂ« mĂ« tĂ« sukseshme tĂ« EuropĂ«s QĂ«ndrore dhe Lindore me vĂ«shtirĂ«si tĂ« mĂ«dha kanĂ« arritur qĂ« tĂ« sendĂ«rtojnĂ« sistemin pseudo â kapitalist.
SĂ« gjashti â pĂ«r shkak tĂ« shkaqeve ideologjike vendet e EuropĂ«s QĂ«ndrore dhe Lindore kanĂ« azgjĂ«suar tĂ« tĂ«rĂ« trashĂ«giminĂ« socialiste, jo vetĂ«m sigurimin social, shpĂ«rndarjen e ekuilibruar tĂ« tĂ« ardhurave, por edhe kapacitetet e mĂ«dha prodhuese, arsimimin e lartĂ« dhe diturinĂ« e akumuluar.
SĂ« shtati â kĂ«to vende kanĂ« lejuar bankrotimin e ndĂ«rrmarrjeve mĂ« tĂ« sukseshme, falimentimin e laboratoriumeve kĂ«rkimore mĂ« tĂ« mirat ne botĂ«. Kjo konsiderohet si nje ndĂ«r katastrofat me tĂ« mĂ«dha qĂ« kanĂ« pĂ«rjetuar vendet postsocialiste nĂ« periudhen e transicionit.
SĂ« teti â privatizimi qĂ« Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« nĂ« kĂ«to vende Ă«shtĂ« njĂ« pseudo-privatizim.
Kapitali nuk është blerë nga profesionistët me mjete të mjaftueshme financiare, me dituri dhe përvoje por më tepër privatizimi është realizuar ne bazë të dhënies se aksioneve pa kompenzim.
SĂ« nĂ«nti â koncepti intenziv i procesit tĂ« transicioni nĂ« kĂ«to vende ka shpi`e deri te paraqitja e problemeve serioze ekonomike dhe sociale.
Sendërtimi i një sistemi të tillë ekonomikë patjeter kërkon sendërtimin e strategjisë së përbashkët të këmbimit ndërkombëtar për të gjitha vendet e Europës Qëndrore dhe Lindore, veçmas të vendeve të Europës Juglindore.
- Elementet kryesore të kësaj strategjie janë:a) Hapja selektive e këtyre vendeve të zhvilluara
d.m.th ekonomia e këtyre vendeve në një nivel të caktuar duhet t`i nënshtrohet konkurrencës
b) Sendërtimi i marrëdhënieve ekonomike multilaterale midis vendeve të Europes Qëndrore dhe Lindore me një dozë të caktuar të mbrojtjes së tregut të mbrendshëm gjatë këmbimit me perëndimin
Si instrumente më të theksuara institucionale të kësaj hapjeje janë:
1. Unioni i Pagesave2. Unioni Doganor Unioni i pagesave - mundëson ekspanzionimin e
këmbimit midis vendeve anëtare të këtij unioni në kushtet e mungesës së valutës konvertibile nëpërmjet të shfrytëzimit të kliringut multilaterial.
Unioni Doganor â siguron mbrojtjen e pĂ«rbashkĂ«t tĂ« tregjeve nacionale.
F U N D