Effekten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta

Fase-rapport over de onderdelen

'natuurlijke ontwikkeling' en 'effekten schelpdiervisserij1

J.A. Craeymeersch, EB.M. Brummelhuis, W. Dimmers, A. Engelberts, M.M. Markusse,

P. Schout & J.M. Verschuure

oktober 1996

Koninklijke Nederlandse Akademie van WetenschappenNEDERLANDS INSTITUUT VOOR OECOLOGISCH ONDERZOEK

Centrum voor Estuariene en Mariene OecologieVierstraat 28 4401 EA Yerseke - Nederland

Inhoud

I. INLEIDING 2

IL MATERIAAL EN METHODEN 3

II. 1. SITUERING VAN HET ONDERZOEKSGEBIED - BEMONSTERINOSOPZET. 3

11.1.1. Natuurlijke ontwikkeling , 311.1.2. Effektonderzoek 3

11.2. BEPALING VAN DICHTHEID EN BIOMASSA INFAUNA 4

11.3, MATHEMATISCHE VERWERKING 4

H.3,1. Natuurlijke ontwikkeling 411.3.2. Effektonderzoek 5

III. RESULTATEN 6

III. 1. NATUURLIJKE ONTWIKKELING 6

III. 2, EFFEKTONDERZOEK 6

IV.DISKUSSIE 8

IV. 1. NATUURLIJKE ONTWIKKELING 8

IV. 2. EFFEKTONDERZOEK 8

V. CONCLUSIES EN VERDER ONDERZOEK 10

VI. REFERENTIES 11

LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN 12

BIJLAGE 1. LENGTE-GEWICHTREGRESSIES 46

I. Inleiding

Het gebied zeewaarts van de Zuidhollandse en Zeeuwse eilanden is een relatief beschutte overgangszonetussen de (voormalige) estuaria en volle zee. Het gebied wordt gekenmerkt door een rijke bodernfauna.Hierdoor is dit gebied ook een belangrijke kinderkamer voor vis, en fourageer-, overwinterings- enbroedgebied voor vogels. Voor het gebied tussen dè Nieuwe Waterweg en de kop van Walcheren is daaromeen beleidsplan opgesteld: het Beleidsplan Voordelta (van Alphen & Molendijk, 1993). Het gebied omvat de(voormalige) buitendelta's van Haringvliet, Grevelingen en Oosterschelde. Het mondingsgebied van deWesterschelde is in het Beleidsplan niet opgenomen. De zeewaartse begrenzing valt samen met de ligging vande NAP -20m dieptelijn. Het Beleidsplan Voordelta is gericht op het veilig stellen van de natuurlijkeontwikkeling. Door een werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de provincies Zuid-Holland enZeeland en van de ministeries van LNV en V&W (RWS) is een opzet uitgewerkt voor monitorjng enonderzoek naar de effekten van verstoring op de natuurlijke ontwikkeling (Rijkswaterstaat, 1994). Ditmonitorings- en onderzoeksplan valt in vier delen uiteen:

a. monitoring natuurlijke ontwikkeling

b. onderzoek effekten gebruiksfunkties op de natuurlijke ontwikkeling;

c. monitoring recreatie (m.n. verspreiding t.g.v. beleidsplan);

d. monitoring visserij (m.n. economische effekten t.g.v. beleidsplan).

In dit kader voert het Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek (NIOO), samen met het Rijksinstituutvoor Visserij-Onderzoek (RIVO-DLO) en het Rijksinstituut voor Kust en Zee (RWS-RIKZ), een onderzoek uitnaar de effekten van de schelpdiervisserij op het bodemleven. Het onderzoeksprojekt bestaat uit driedeelprojekten, die onder de delen a) en b) van het genoemde monitorings- en onderzoeksplan vallen.

Het eerste deelprojekt, "Omvang schelpdierbestanden en -vangsten" (1), omvat een jaarlijkse inventarisatie vande schelpdierbestanden in de gehele Voordelta. Het tweede deelprojekt, "Effekten schelpdiervisserij opbodemdiergemeenschappen" (2), beschrijft de direkte invloed van schelpdiervisserij op de bodemdieren. Hetderde deelprojekt, "Natuurlijke ontwikkeling bodemgemeenschappen" (3), is erop gericht de verspreiding, dedichtheid en de biomassa van de macrobenthische fauna in de gehele Voordelta in kaart te brengen. Dit isnodig om na te gaan in hoeverre de bij het effektonderzoek gevonden resultaten van belang zijn voor de geheleVoordelta. De bemonsteringen geven bovendien inzicht in de natuurlijke ontwikkeling van het bodemleven enhet voedselaanbod voor hogere trofische niveaus.

In dit fase-rapport worden de resultaten van a) de bodemdierbestandsopnames in 1994 en 1995 (deelonderzoek2) en b) het effektonderzoek (deelonderzoek 3) gepresenteerd. De verspreiding en omvang van deschelpdierbestanden zijn gerapporteerd in van der Land (1995, 1996, concept).

II. Materiaal en methoden

IL 1. Situering van het onderzoeksgebied - bemonsterinasopzet

II.l.l. Natuurlijke ontwikkeling

Voor de inventarisatie van de verspreiding, dichtheid en biomassa van de macrobenthische infauna is uitgegaanvan het monitoringsonderzoek dat in de buitendelta Haringvliet gebeurt in het kader van het projekt 'EvaluatieGrootschalige Lokatie voorde Berging van Baggerspecie' (GLBB) (zie o.a. Craeymeersch, 1992). In dit gebiedwaren reeds bemonsteringen voorzien in 1994 en 1996. Het gebied werd uitgebreid richting Haringvlietsluizen,en in de buitendelta's van de Oosterschelde en de Grevelingen werden nieuwe gebieden gekozen. De driegebieden zijn verder onderverdeeld in hokken. Per hok zijn random stations gekozen.. De positie van destations in het GLB B-gebied is reeds in 1989 vastgelegd.

In het najaar 1994 werden in de buitendelta Haringvliet drie punten per hok bemonsterd, zoals gebruikelijk inhet GLBB-projekt, In de buitendelta's Grevelingen en Oosterschelde werd één punt per hok bemonsterd. Debemonstering vond plaats tussen 24 augustus en 31 oktober. Door de laattijdige planning is een deel van debuitendelta Grevelingen niet bemonsterd, en zijn een aantal monsters in de buitendelta Haringvliet genomentijdens en na de kokkelvisserij.

In 1995 is uitgegaan van het in 1994 bemonsterde gebied. In de buitendelta Grevelingen is, conform deoorspronkelijke planning, een iets groter gebied bemonsterd dan in 1994. In de buitendelta Haringvliet is éénpunt per hok bemonsterd. De bemonstering vond plaats van 17 tot 22 augustus. In figuur 1 wordt de positie vande monsterpunten gegeven.

De bemonstering in de buitendelta's Grevelingen en Oosterschelde gebeurde met een Reineck box-corer(oppervlakte 0,0683 of 0.074m^). In de buitendelta Haringvliet werd, zoals gebruikellijk in het GLBB-projekt,bemonsterd met een van Veen-grijper (oppervlakte 0.2m2). De maximum diepte van een monster genomen meteen van Veen-grijper is kleiner dan van een monster genomen met een box-corer. Daardoor worden de dieperlevende dieren met een grijper minder of helemaal niet gevangen. Maar, een grijper is veel lichter dan een box-corer en kan op kleinere boten met een geringe diepgang gebruikt worden. Gezien de geringe diepte van hetgebied tussen de Hinderplaat en de kust van Voorne moet de bemonstering in dit gebied met kleinere botenuitgevoerd worden.

De monsters werden aan boord op een lmm-zeef gespoeld en in 4% gebufferde formaline bewaard.

II. 1.2. Effektonderzoek

Om de direkte effekten van schelpdiervisserij op het bodemleven te kunnen onderzoeken, is het in eengevarieerd gebied als de Voordelta nodig dat bestaande schelpdierbanken deels wel en deels niet bevist worden.Gebaseerd op een bestandsopname van schelpdieren in 1994, en op gegevens over de verspreiding van kokkelsin het recente verleden, zijn, in overleg met de kokkelsector, gebieden aangewezen die gedurende deonderzoeksperiode voor de visserij open of gesloten zullen blijven (van der Land, 1995),

Uit de schelpdierbestandsopname bleek dat in 1994 enkel het kokkelbestand in de monding van het Haringvlietvoor de visserij interessant was. Twee belangrijke kokkelbanken werden door een scheidingslijn bevist-onbevistdoorsneden, respektievelijk gelegen aan de zuidoostpunt van de Hinderplaat en tegen de Westplaat.

Volgens het werkplan moest, direkt aansluitend op de visserij-aktiviteiten - het visserij-seizoen eindigde eindnovember - de in- en epifauna van beviste en niet beviste gebieden bemonsterd worden. Door omstandigheden(zie Craeymeersch et al., 1995) vond de eerste bemonstering echter pas na de winter plaats. Eventuele direkteeffekten op de bodemfauna kunnen aldus in de tussenliggende periode teniet gedaan zijn, bijv. door deinwerking van getij en golven, of winterstormen. Anderszijds betekent dit dat, als er geen effekten gevondenworden, eventuele direkte effekten na een winter niet meer waarneembaar zijn en dus, waarschijnlijk, nietbelangrijk voor de ontwikkeling van de bodemfauna in het gebied.

De macrobenthische infauna van de (in 1994) twee belangrijke kokkelbanken - gelegen in het mondingsgebiedvan het Haringvliet aan de zuidoostelijke rand van de Hinderplaat en ten zuiden van de Westplaat - is driemaalbemonsterd. De eerste twee bemonsteringen vonden plaats 1995, met name in februari (15-17.02.95) en oktober(24-26.10.95). De derde bemonstering gebeurde na de winter, in maart 1996 (4-6.03.96). Beviste en onbevistegebieden van beide banken werden met boeien afgebakend, en binnen ieder gebied werden 25 happen (vanVeen; O.lm^) genomen, in het totaal 100 happen. Achteraf is gebleken dat de positionering van de boeienblijkbaar niet steeds precies genoeg was, en het aantal monsters daardoor niet gelijk verdeeld is over bevist enonbevist gebied (figuur 2). Ieder monster werd in het veld op een lmm zeef uitgespoeld, en het residu ingebufferde 4% formaldehyde bewaard. De monsters worden verder in het lab uitgezocht.

De epifauna werd viermaal bemonsterd in 1995, met name in februari (15-17.02), april (11-12.04), augustus(22-23.08) en oktober (24-26.10), en tweemaal in 1996, in maart (04-06.03) en mei (28-29.05). In bevist enonbevist gebied van beide banken werden 5 slepen van ±500 meter, bij iedere campagne opnieuw randomgekozen, met een 3m boomkor (maaswijdte 2 cm) genomen. Door omstandigheden (gescheurd net) is echter infebruari 1995 en mei 1996 met een fijner net gevist (maaswijdte 1 cm). De monsters werden aan boorduitgezocht, en de aantallen van de verschillende vissen (demersale en pelagische) en epibenthischeongewervelden genoteerd. Van de meest dominante soorten is tevens het natgewicht bepaald. Van garnalen isenkel het natgewicht bepaald. In ieder gebied zijn ook telkens diepte, saliniteit en een aantal andere parametersgemeten.

11.2. Bepaling van dichtheid en blomassa Infauna

In het lab werden de monsters verder gesorteerd. Alle organismen (met uitzondering van Actiniaria, Nemerteaen Oligochaeta) werden, voor zover mogelijk, op soort gebracht en de aantallen van iedere soort bepaald. Bij dewormen werd dit aantal bepaald door het tellen van het aantal koppen. Van Decapoda en Mollusca werd delengte bepaald. De biomassa (uitgedrukt in asvrijdrooggewicht) werd meestal indirekt bepaald aan de hand vaneen lengte-gewicht relatie of een natgewicht-asvrijdrooggewicht conversiefaktor.

Bijlage 1 geeft een overzichte van de gevonden lengte-gewicht relaties 0ogW=a+b*logL met W»ADW(asvrijdrooggewicht) in mg en L-lengte in mm). Voor de exemplaren die gebruikt werden bij de bepaüng vande lengte-gewichtregresstes werd de direkt bepaalde biomassa gebruikt bij de biomassaberekeningen.

Voor de overige soorten werd het natgewicht bepaald met een Sartorius balans tot op 0.1 mg nauwkeurig.Hiervoor werden de natte exemplaren even (1-10 sec) op een filtreerpapier gedroogd en dan gewogen. Groteexemplaren werden langere tijd gedroogd. Voor de omrekening van natgewicht naar asvrijdrooggewichtwerden dezelfde conversiefaktoren gebruikt als opgesteld in het kader van het monitoringsprogramma van dezoute wateren van het Deltagebied (Craeymeersch et al„ 1994a,b).

11.3. Mathematische verwerking

II.3.1. Natuurlijke ontwikkeling

De (rekenkundig) gemiddelde totale dichtheid en biomassa en de gemiddelde dichtheid en biomassa per soortwerden berekend a) voor iedere buitendelta afzonderlijk en b) over het gehele gebied. Omdat de fauna in debuitendelta Haringvliet ten oosten en ten westen van de Hinderplaat sterk verschillend is (o.a. Craeymeersch etal., 1990), zijn de gemiddelde waardes voor beide gebieden afzonderlijk berekend. Bij de berekeningen zijn demonsters gelegen op en direkt ten zuiden van de Hinderplaat niet meegenomen.

De berekeningen zijn uitgevoerd met het programm BIOSTRAT van Rijkswaterstaat, Rijksinstituut voor Kusten Zee. De gemiddelde waardes (en standaardfouten) zijn afgerond volgens Sokal & Rohlf (1981, p. 151).

1U.2. Effektonderzoek

Voor zowel de infauna (dichtheid) als de epifauna en vissen (dichtheid; voor garnalen natgewicht) is vooriedere campagne via een tweewegsvariantie-analyse getest of het aantal individuen gevonden in het beviste enonbeviste deel van beide kokkelbanken verschilden. Om aan de voorwaarden voor een variantie-analyse tevoldoen (Sokal & Rohlf, 1981), zijn de data logaritmisch getransformeerd.

III. Resultaten

III. 1. Natuurlijke ontwikkeling

De gemiddelde dichtheid en biomassa (totaal en per soort) is gegeven in tabellen 4 tot en met 6. Voor de totaledichtheid en biomassa, en voor de meest dominante soorten is de verspreiding weergegeven in figuren 3 tot enmet 14. Duidelijk is dat niet al deze soorten overal voorkomen, en dat er van jaar tot jaar sterke fluktuatieskunnen optreden.

De draadworm Heteromastus filiformis bijvoorbeeld vinden we vooral in hoge aantallen in het gebied tenoosten van de Hinderplaat, al is de dichtheid er in 1995 zevenmaal lager dan in 1994. Ook de strandgaper Myaarenaria vinden we vooral in dit gebied, en ook deze soort kende een sterke achteruitgang, zowel in dichtheidals in biomassa.

De Amerikaanse zwaardschede Ensis directus vinden we vooral in de buitendelta Grevelingen. Daarnaast iseen hoge biomassa enkel in de Oude Roompot (buitendelta Oosterschelde) gevonden. Verder blijkt ook dat velesoorten vooral op de vooroever en de hellingen tussen geulen en platen in hoge aantallen voorkomen (zie bijv.Lanice conchilega, Abra alba), zoals reeds opgemerkt voor veel schelpdieren door van der Land (1995).

Van de halfgeknotte strandschelp Spisuia subtruncata is in 1995 in de buitendelta Grevelingen en het gebiedten westen van de Hinderplaat een sterke toename genoteerd, in het gebied ten oosten van de Hinderplaat eensterke afname.

Op de vooroever van de buitendelta's Grevelingen in Haringvliet blijkt de dichtheid van de schelpkokerwormLanice conchilega in 1995 vee] hoger dan het jaar voordien.

III. 2. Effektonderzoek

Infauna

Tabellen 5 tot en met 7 geven de gemiddelde dichtheid en biomassa (totaal en per soort) voor de beviste enonbeviste gebieden nabij de Hinderplaat en de Westplaat. De resultaten van de tweewegsvariantie-analyse zijnweergegeven in tabel 8 (voor soorten die niet in tabel voorkomen, werden geen signifikante verschillengevonden).

Beide banken zijn duidelijk niet gelijk wat soortensamenstelling en/of dichtheid betreft. Soorten alsBathyporeia pilosa, Cerastoderma editie, Heteromastus filiformis, Pygospio elegans en Streblospio shrubsoliikomen in februari 1995 op de ene bank meer voor dan op de andere. Er blijken meer signifikante verschillen tezijn in dichtheid dan in biomassa. Opvallend is verder dat er in het najaar minder signifikante verschillen zijndan in het voorjaar.

Vooral in februari 1995 blijken er signifikante verschillen tussen beviste en onbeviste gebieden, met name voorde volgende soorten: Corophium volutator, Macoma balthica, Mya arenaria, Ner eis (N. spec., N. diversicolor,N. succinea), Oligochaeta, Pectinaria koreni, Pygospio elegans, Streblospio shrubsolii en Tharyx marioni.Maar deze verschillen doen zich slechts voor op één bank (interaktieterm signifikant verschillend van nul), metname op de kokkelbank nabij de Westplaat, Voor een aantal van deze soorten is de verspreiding weergegevenin figuur 15,

Epibenthos en vissen

In tabel 9 is een overzicht gegeven van het gemiddeld aantal individuen (gem. biomassa voor garnalen)gevonden in het beviste en onbeviste deel van beide kokkelbanken. Duidelijk is dat de aantallen van enkelesoorten in de tijd verschillen, ook als we de eerste en laatste campagne (bemonstering met fijnere maaswijdte)buiten beschouwing laten. Ook is het effekt van de zoetwaterlozingen begin 1995 duidelijk te zien. Een aantalzoetwatersoorten (bijv. blankvoorn) zijn met het zoete water mee naar de Voordelta gevoerd.

De resultaten van de variantie-analyses zijn in tabel 10 gegeven (voor soorten die niet in tabel voorkomen,werden geen signifikante verschillen gevonden). Signifante verschillen tussen beviste en onbeviste gebiedenvinden we vooral in februari 1995, maar slechts bij vier soorten.

IV. Diskussie

IV. 1. Natuurlijke ontwikkeling

Dat de Voordelta op basis van de soortensamenstelling en dichtheden van de infauna onderverdeeld kanworden volgens een dieptegradiënt, is bekend (Craeymeersch et al., 1990). De huidige gegevens (dit rapport;van der Land, 1995, 1996) bevestigen dit. Verder blijkt ook nu weer dat er grote verschillen bestaan tussen deverschillende buitendelta's. Zo blijkt het oostelijk deel van de Haringvliet buitendelta duidelijk verschillend quasoortensamenstelling van de rest van de Voordelta. En opnieuw blijken er ook grote jaarlijkse fluktuaties tebestaan. Zo blijkt de biomassa in de buitendelta's van de Oosterschelde en de Grevelingen in 1995 dubbel zohoog dan in 1994.

De fluktuaties in de Haringvlietmonding zijn zeker deels toe te schrijven aan het langdurig spuien van zoetwater begin 1995.

De afname van Spisuia subtruncata in het oostelijk deel van de Haringvliet buitendelta is zeker een gevolg vande lage saliniteit in dit gebied begin 1995.

Verder suggereert Van der Land (1996) dat de achteruitgang van Mya arenaria vermoedelijk te wijten is aansterfte van adulte dieren door het zoete water. Anderszijds is wel gekend dat Mya arenaria plotse en groteschommelingen in saliniteit goed kan verdragen (Matthiessen, 1960). Ze kunnen plotse fluktuaties van 18 %»doorstaan, en lange tijd saliniteiten van slechts 4 %o overleven. De soort komt trouwens vooral diep in estuariavoor. De tolerantie is wel proportioneel met de lengte. In 1994 vonden we vooral dieren tussen 2 en 12 mm. Infebruari 1995 noteerden we in dit gebied saliniteiten lager dan 4%o; in april lag de saliniteit nog beneden de 10%o (Craeymeersch et al., 1995). Waarschijnlijk zijn de dieren toch te lang aan een erg laag zoutgehalteblootgesteld, en hebben vooral de kleinere exemplaren dit niet overleefd. In de gebieden waar heteffektonderzoek uitgevoerd is, vonden we trouwens in februari 1995 nog wel heel veel dieren met een lengtetussen 10 en 20 mm (> 1000 ind/m2), maar in oktober 1995 nog slechts enkele exemplaren.

IV. 2. Effektonderzoek

Infauna

Vooral in februari 1995 blijken de aantallen van enkele soorten signifikant te verschillen tussen bevist enonbevist gebied op de kokkelbank nabij de Westplaat. Uit figuur 15 blijkt dat de dichtheidsverschillen vooroligochaeten, Nereis diversicolor en Tharyx marioni veroorzaakt worden door de grotere dichtheden op slechtsenkele punten in onbevist gebied. De lagere dichtheden in het beviste gebied moeten dus niet aan visserijworden toegeschreven.

Verder is het opvallend dat waar grotere aantallen Mya's gevonden zijn in bevist gebied, daar ook nog grotereaantallen kokkels voorkwamen. Kortom, is daar wel gevist? De kokkels gevonden in bevist gebied waren, openkele uitzonderingen na, echter allen 12 tot 20 mm lang (jaarklas 1994), en waren in 1994 zeker nog te kleinom opgevist te worden. In onbevist gebied werden ook veel grotere kokkels gevonden (jaarklas 1993). Wekunnen er dus van uitgaan dat de het beviste en onbeviste gebied nabij de Westplaat inderdaad ook bevist enonbevist zijn.

Verder is het de vraag of de verschillen niet het gevolg zijn van een natuurlijke gradiënt. Voor M, baUhica, M.arenaria, P. elegans en S. shrubsolii is daarom de verspreiding in het najaar 1994 (natuurlijke ontwikkeling) inhet gebied op en rond de kokkelbank nabij de Westplaat nader bekeken (figuur 16). Voor geen van deze viersoorten is in het najaar 1994 een duidelijke gradiënt te zien. Anderszijds bleek bij de schelpdierinventarisatie inhet voorjaar van 1994 wel duidelijk een gradiënt voor het nonnetje (M. balthica): naar de Westplaat toe hogereaantallen (fig. 7b in van der Land, 1995). Ook voor Streblospio shrubsolii is waarschijnlijk sprake van eennatuurlijke gradiënt. Immers, ook in oktober 1995 en maart 1996 zijn de dichtheden in onbevist gebied (dichter

bij de Westplaat) veel hoger dan in bevist gebied. Bij Pygospio elegans is er waarschijnlijk geen sprake van eennatuurlijke gradiënt, althans niet van een altijd aanwezige gradiënt. Immers, in oktober 1995 en maart 1996 isde dichtheid in onbevist gebied niet meer hoger dan in onbevist gebied. En dit niet door een sterke rekolonisatievan deze opportunistische soort in het beviste gebied, maar door een sterke achteruitgang in niet bevist gebied.Rest nog de vraag of de verschillen bij Mya arenarla aan visserij te wijten zijn. Hierover valt op basis van degegevens geen definitieve uitspraak te doen.

Voor beide kokkelbanken is ook nagegaan in hoeverre er soorten in februari 1995 niet meer voorkwamen tengevolge van de spuien van zoet water. In tabel 9 wordt de gemiddelde dichtheid gegeven voor alle soorten diein het najaar 1994 op de veertien op en nabij beide kokkelbanken gelegen stations gevonden werden. Tevens ishet aantal stations gegeven waarop de soorten voorkwamen.

Op de kokkelbank nabij de Westplaat werden volgende soorten niet meer in februari 1995 gevonden: Abraal ba, Anaitides mucosa, Harmothoe spec., Lanice conchilega, Mactra corallina, Magelona papülicornis,Mysella bidentata, Polydora ligni, Pseudopolydora pulchra, Spio martinensis, Spisuia subtruncata, Tellinafabula, Tellina tenuis en Venerupis pullastra. Nabij de Hinderplaat werden volgende soorten niet meergevonden: Abra alba, Anaitides mucosa, Barnea candida, Corbula gibba, Haustorius arenarius, Laniceconchilega, Magelona papillicornis, Mysella bidentata, Nephtys cirrosa, Notomastus latericeus, Pectinariakoreni, Polydora ligni, Procerea cornuta, Spio martinensis, Spiophanex bombyx, Spisuia subtruncata enVenerupis pullastra.

Veelal gaat het hierbij om dieren die slechts in 1 of 2 stations gevonden werden. Veel van deze soorten wordenaltijd al zelden gevonden in de Voordelta (bijv. Barnea candida, Mactra corallina), of komen nooit in groteaantallen voor in het gebied tussen Hinderplaat en Voorne (bijv. Lanice conchilega, Venerupis pullastra,Magelona papillicornis).

Het verdwijnen van Spisuia subtruncata kan aan het zoete water toegeschreven worden. De halfgeknottestrandschep kent zowiezo sterk fluktuerende aantallen in dit gebied. Aantallen als in 1994 werden tijdens hetonderzoek naar de evaluatie van de GLBB slechts eenmaal eerder gevonden. Veelal wordt de broedval in debuitendelta Haringvliet grotendeels of weggepredateerd of tijdens de winter uitgespoeld (mond. med. M. vanStralen in Craeymeersch, 1992).

Rest nog de opvallende achteruitgang van twee borstelwormen van de familie Spionidae, Spio martinensis enPolydora ligni. De achteruitgang van P. ligni is vrijwel zeker niet te wijten aan het zoete water. Immers, desoort wordt ook elders bij zeer lage zoutgehaltes (tot 1-3 %o C1-) gevonden (Wolff, 1973). Het verdwijnen van S.martinensis kan samenhangen met de lage saliniteit. In het Deltagebied komt de soort niet voor in het VeerseMeer en in lagere aantallen in het brakke deel van de Westerschelde (eigen waarnemingen). Beide soortenworden trouwens wel weer gevonden in oktober 1995. Gezien Spionidae veelal opportunistische soorten zijn, ishet trouwens te verwachten dat een eventuele sterfte ten gevolge van visserij niet lang merkbaar zal zijn.

Epibenthos en vissen

De vangstsamenstelling was in de verschillende bemonsteringen duidelijk verschillend. Een deel van dezeverschillen hangt uiteraard samen met de zoetwaterlozing begin 1995. Maar voor veel soorten is het gebied eenopgroeigebied (de Groot, 1983), en van veel vissoorten (bot, schol, haring, schar) werden dan ook vooral kleineexemplaren gevangen. Voor de garnaal is het gebied zowel opgroeigebied als verblijfplaats voor volwassenexemplaren (de Groot, 1983). Garnalen werden dan ook bij iedere campagne gevonden.

De verschillen tussen de banken blijken zich niet gedurende het hele onderzoeksperiode voor te doen.Verschillen tussen de fauna nabij de Westplaat en de Hinderplaat in februari 1995 zijn waarschijnlijk deels toete schrijven aan verschillen in saliniteit (daarom ook meer blankvoorn nabij Westplaat). Slechts voor enkelesoorten werden voor meerdere campagnes signifikante verschillen gevonden. Zo zijn de aantallen van, vooralkleine, bot meestal hoger nabij de Westpiaat dan nabij de Hinderplaat.

Ook de verschillen in februari 1995 tussen bevist en onbevist gebied zijn mogelijks toe te schrijven aanverschillen in saliniteit. Zo had schol duidelijk de grootste aantallen in het onbeviste gebied nabij deHinderplaat. Maar na februari is slechts één noemenswaardig verschil in dichtheid tussen bevist en onbevist

10

gebied te noteren in maart 1996 voor de strandkrab: hogere aantallen in onbevist dan in bevist gebied. Dit kanuiteraard niet meer aan bevissing in 1994 toegeschreven worden.

V. Conclusies en verder onderzoek

Concluderend kunnen we dus stellen dat de verschillen tussen beviste en onbeviste gebiedenhoogstwaarschijnlijk niet aan visserij toe te schrijven zijn, als is dit zeker voor Mya arenaria met de bestaandegegevens niet aan te tonen. Helaas heeft er noch in 1995 noch in 1996 kokkelvisserij plaatsgevonden in deVoordelta. Hierdoor kunnen de resultaten niet geverifieerd worden (wat, gezien de lange periode van lagesaliniteiten in het gebied, wenselijk is), en blijven de resultaten beperkt tot een specifiek gebied in de Voordelta,namelijk de Haringvlietmonding.

Wel heeft er in 1996 visserij op Spisuia plaatsgevonden. Maar de visserij is dit jaar vroeg begonnen en eindjuli waren alle bevisbare Spisula-banken reeds min of meer bevist. Het zou daarom onmogelijk geweest zijn eenzeker niet bevist gedeelte te vinden (van der Land, pers, med.).

Daarom is door NIOO-CEMO, RIVO en RTKZ besloten een 'nep-bevissing' (dit is een bevissing zonder dat erschelpdieren aanwezig zijn) uit te voeren op een tweetal stroken van ongeveer 50 bij 500 meter, één in hetkokkelgebied in de Haringvlietmonding en één in het Brouwerhavense Gat. De kokkelsektor heeft hiervoor eenschip beschikbaar gesteld en de bevissing is op 26 augustus uitgevoerd. Op 27 en 28 augustus is door hetNIOO-CEMO de fauna bemonsterd in en langs beide zijden van de beviste gebieden. Bedoeling is dezebemonstering eind oktober en begin volgend jaar te herhalen.

Een belangrijke voorwaarde voor dit type experiment is uiteraard dat de afwezigheid van de doelsoort geeninvloed heeft op de aanwezigheid of afwezigheid van andere organismen. In het gebied ten oosten van deHinderplaat blijkt de fauna in jaren zonder kokkels echter niet wezenlijk verschillend van deze in jaren metkokkels (gegevens onderzoek naar evaluatie GLBB). En ook in de Grevelingenmonding blijkt, in geval diepteen sediment gelijk zijn, de fauna op stations met Spisuia's niet wezenlijk anders dan de fauna op nabijgelegenstations zonder Spisuia's (gegevens onderdeel natuurlijke ontwikkeling).

11

VI. Referenties

Craeymeersch, J.A., O. Hamerlynck, K. Hostens, A. Vanreusel & M. Vinex 1990. De ekologischeontwikkeling van de Voordelta. Deelrapport 1. De huidige ekologische situatie van de Voordelta. DeltaInstituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, Yerseke / Rijksuniversiteit Gent, Instituut voor Dierkunde,Gent.

Craeymeersch, J.A. 1992. Het macrobenthos in de Haringvlietbuitendelta. Onderzoek naar de effekten van deaanleg van de grootschalige lokatie voor de berging van baggerspecie 1986-1990. Nederlands Instituutvoor Oecologisch Onderzoek, Centrum voor Estuariene en Mariene Oecologie, Yerseke.

Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J, Wessel 1994a. Hetmacrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in hetvoorjaar 1993. Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek, Centrum voor Estuariene en MarieneOecologie, Yerseke,

Craeymeersch, J.A., E.B.M. Brummelhuis, W. Dimmers, W. Sistermans & E.G.J. Wessel 1994b. Hetmacrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer.Najaar 1993. Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek, Centrum voor Estuariene en MarieneOecologie, Yerseke.

De Groot, S.J., 1983. Enkele aspecten betreffende de kinderkamerfunctie en visserij in het zeegebied tussenVoorne en Goeree en de mogelijke effecten hierop van de uitvoering van het Slufterdamproject.Rijksinstituut voor Visserijonderzoek, Ijmuiden. Rapport CA 83-06.

Matthiessen, G.C., 1960. Observations on the ecology of the soft clam, Mya arenaria, in a small salt pond.Limnol. Oceanogr. 5: 291-300.

Rijkswaterstaat, 1994. Onderzoeks- en Monitoringsplan Voordelta.

van Alphen, J. & R. Molendijk (red.) 1993. Vorm in Verandering. Integraal Beleidsplan Voordelta.Rijkswaterstaat.

van der Land, M.A., 1995. Effecten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta, Deschelpdierbestanden in de Voordelta in 1994. BEON rapport nr. 1995-1.

van der Land, M.A., 1996. Effecten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta. Deschelpdierbestanden in de Voordelta in 1995. BEON-rapport nr. 96-11.

van der Land, M.A., concept. Effecten van de schelpdiervisserij op het bodemleven in de Voordelta. Deschelpdierbestanden in de Voordelta in 1996.

Wolff, W.J., 1973. The estuary as a habitat. An analysis of data on the soft-bottom macrofauna of the estuarinearea of the rivers Rhine, Meuse and Scheldt. Zoölogische Verhandelingen No. 126.

12

Lijst van tabellen en figuren

Tabel 1. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1994.

Tabel 2. Gemiddelde biomassa (gADW/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1994.

Tabel 3. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1995,

Tabel 4. Gemiddelde biomassa (gADW /m2) en standaardfout (se) in het najaar 1995.

Tabel 5. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat ende Westplaat in februari 1995.

Tabel 6. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat ende Westplaat in oktober 1995.

Tabel 7. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat ende Westplaat in maart 1996.

Tabel 8. Overzicht tweewegsvariantie-analyses infauna.

Tabel 9. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en aantal stations (N) waarop soort gevonden werd in het najaar1994 op en nabij de kokkelbanken bij de Hinderplaat en Westplaat (Nmax •= 14).

Tabel 10. Gemiddelde aantal individuen (biomassa voor garnalen) per trek van de epifauna en visfauna opbeviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat en de Westplaat.

Tabel 11. Overzicht tweewegsvariantie-analyses epifauna en visfauna.

Figuur 1. Lokaties bemonsterd in 1994 en 1995.

Figuur 2. Lokaties op kokkelbanken nabij Hinderplaat en Westplaat

Figuur 3, Totale dichtheid (ind/m2) per monsterpunt

Figuur 4. Totale biomassa (gADW/m2) per monsterpunt

Figuur 5. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Abra alba

Figuur 6. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Heteromastus filiformis

Figuur 7. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Lanice conchilega

Figuur 8. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria

Figuur 9. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Spio martinensis

Figuur 10. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Spiophanes bombyx

Figuur 11. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Spisuia subtruncata

Figuur 12. Verspreiding en biomassa (gADW /m2) van Ensis directus

Figuur 13. Verspreiding en biomassa (gADW /m2) van Mya arenaria

Figuur J 4. Verspreiding en biomassa (gADW /m2) van Spisuia subtruncata

Figuur 15. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria, Macoma balthica, Streblospio shrubsolii,Cerastoderma edule, Pygospio elegans, Nereis diversicotor, Tharyx marioni en oligochaeten op dekokkelbank nabij de Westplaat in februari 1995 (nf =onbevist gebied; f •= bevist gebied).

Figuur 16. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria, Macoma balthica, Pygospio elegans enStreblospio shrubsolii op de kokkelbank nabij de Westplaat in het najaar 1994. De monsterpuntenfebruari 1995 zijn aangeduid met een ruitje (0).

13

Tabel 1 Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1994

stratum 1 - buitendelta Oosterschelde, stratum 2 - buitendelta Grevelingen, stratum 3 •» buitendeltaHaringvliet, west van Hinderplaat, stratum 4 = buitendelta Haringvliet, oost van HinderplaatStratumAantal stations -

Abra albaAbtfl nitldaActiniaria indet.Ampeliaca brevicorniaAmphilochus neapolitanusAnaitides groenlandicaAnaitidea tnucosaArt&itides roseaAnaitides apec.Anoplodactylua petiolatusAora typtcaArenleola marinaAs teeias rubensAtylus falcatuaAtylus swanunerdamiAutolytu» langerhansiAutolytua apec.Barnea candida

Bathyporela gullllarcsonlanBathyporeia pelagicaBathyporeia pilosaBathyporeia apec.Bival^ia indet.Capitella capitataCaprel1tdae indet.Carclnua maenaaCarldea indet.Cerautoderma eduleCerilloy *Chaetozone setosaChaetognata Indet.Cirratulidae indet.Corbula gibbacorophium acherusicuro

Corophlum spec.Corophium volutatorCrangon crangonCrangon specCtepldula fornieataDecapoda i ndet.Diastylls bradyiDlaatylis sp&e.Diogenes pugilatorDonax ^ittatuaEchtnocardium cordatumEneia (UrectuaEnsis spec.Eteane spec.Eulalia viridisEumida spec.Éurydice pulchraGammarus crinicornieGammarus sallnusGammarus spec.Gastrosaccus spiniferGattyana cirrosaHarmothoe lmbricataHarmothoe imparHarmothoe lunulataHarmothoe spec.Hauatonus arenariusHetercmastus filiformLaHippoK te VarlafsHydrobia ulvaetdotea 1inearlsïngolflellidae indet.Jaasa spec.Laniee conchiiega

Liocaicinus holsatusLlocaicinus spec.Macoma balthicaMacropodia spec.Mactrd c<jrallinaMagelona papillicornisMalacoceros EuliginosusMelita obtusataMesopcdopsis slabbenMlcrophthalinus fragllisHicropiotopus maculatusMicrophthalmus similisMicrophchalmus spec.Montacuca ferruglnosaMya aienariaMycidai? Lndet.

Mysella bLdentataMytilus udulis

12B.00

gem

6000

130000

37.90.5

4.20

3.7,501100

rf - 0

04.2.5C.550

16030000000

t

.9010.5

1.62.3

5,500

1.81012.508000.50390.53

20007

1.400.9.5

430

600

1.91 4.94707000

l.

.51.4.5.5901.4

ae

3500

93000

23.3.920

.462.66

02.47.460

e 300

1.220

2.40.460

.463095

3.20000000

4.3Q

.640

5.3.46

1.44.954.2.4600

.876.1S.7.460

4000

.460

11.60

.463.2

10.500

3.71.3B

00

.92

.46266

3 • 5

00

1 0977.E4

27.40

6.5000

4.8.46

1.02.46.4651.77

259.00

gem

20003100

.2213.22.40

1.3.22g

2.23.11.3

00

143.51.5.7

2.2.4589

3.5.224.6.2i.220

1.500

00

6.100.9

4.2.2200

1.85090

2.2.221600000

220.947.401600

.220.4

190

, 91.6.9

2.209

6700

2.600

00

3.130.4

110.22

se

720

22.600

.2194.2,219.310

1.31.2194.8.64

1.411.11

00

4.21.461.53.66

1.66.44

16.53.2

2. SI.2192.29.219.219

0.9400Q00

1.6000

.431.58.219

00

.668.634.04

.2199.2

00000

.2190

.UU27.4.310

8.000

2190

,3191

. 531.49

691.22

04.2173

01.95

00

4 .6

00

1.41

15.B

.3155

.219

322.00

gent

150

2.3.23.230

250.90

000

1.45.7

5.23.7

3.9

.23000

.2355

7.5.2300000000

.230

5.70

.23

.233.2.9.9.50

1.47.3.70

600.500

.23000

JÜ00.500000

53

0.231.670

23370000

231300,97

23•1 5

.5

se

7.20

.91.227

.227

017.1

0.ïl00

00

.592.24

4,1.227

.50

1 < 66.227

000

.227

13.6

2.23

.227

00000000

V.227

01.33

0.227

.227

1.69.42.53.310

.752.37.500

110

.3100

.2270

00

17.90

0.31

0

c0

00

22,3

0.227.61.50

0

.227133

0

0

P.22-6 8

00

.5350

.2272.81

31

493.00

gem

7.05.05000.8000000

.05

.050

0.22

Q

0.051.30

.0545.11.16.05210

0

0.05.05.110

4- i U

0.5

4.700

.0500000

.484.42.6

0

0.05.050

.11

.05000

.05

.05

.163500

1.20

.050

.22

0.050

5.60

.112.1.050

.05000

00

17000U.38

se

3.6.054.054

000

.31000

000

.054

.05400

.169

00

.054.630

.05410.3.108.092.0546600

.054

.054

.0760

510

.32

.SI00

.05400000

.2871.07.4400

.054

.0540

.076

.054000

.054

.054

.161640

.630

.0540

.106

0.054

01 44

0.076.65054

0054

0

0

0

0

0350

0.076.157

Totaal202gem

150.02523

.025

.025.0612.19.23.061.0.062.S.881.52.5.025.17

4 .91.01.0.8.6

.245026ï.e.09100.06.06

.025.47.05.8

-4a.15.235.9.06.26.632.2.23.10.05.77

16.532

2.0.0623

.025.07.06.055.4.06.06.720.15.07170.19,5

.06

.15

.19120

1 .0.9

.433.519

2.82400251.7025.0251 0.8

.061.2780.2244.48

Gebied00

se

53 |.0248 |14.4 t

.0248 |

.0248 i.064 )3.9 |.143 |.119 ].064 |.53 |

.064 |1.43 |.208 |.46 1

1.03 |.0248 t.095 |

1,26 |.43 |.56 j.36 1.48 |

.147 |8.2 |

13.2 |.86 |

.069 |31 1

.064 |

.064 |.024B |.276 |.035 |.60

.«;J7 i

.092

.145.96 |

.064 |

.202 |

.185 |-76 |

.101 |

.058 |

.034 I

.2272. 669.8 1.33 |

.064 |B.5

.024B.042.064 |.035 |1.61 |.064 1.064.528-4.093.074 |39 ]

.192 |.sa

.064

.130

.11045

.51

.44.212.77107

1.2453

.02481.06.0248.02481.54.6606444

159113

17.5148

14

Tabel 1. vervolgStratumAantal stations -

Natica aldertNemertlnae indet,Nephtys caecaHephtys clrrooaNephtys hombetgiLNephtys fipec.Hereia diveraicolorHereia longiaaimaHeroie spec.Netels sticcineaNotomastus laterlceusNudibranchla tndet,Oligochaeta indet.Opheli? limacinaOphiura albidaOphiura spec.Ophiura textutataOwenia fustforroiaPagurus bernhardusParaonis fulcfensParagrac *Paraonidae indet,Pectinatla koten!Pectinarla apee,Petricola pholadiformisPhüloe minutaPhoronidea lndet.Poeeilochaetus serpenaPolychaeta tndet.Polydora ligniPolydora apec,pontoerateB altamarinusPontocratee arenariusPontophylüö trispinosusPortumnus latipeöProceraea eornutflPoeudopolydora pulchraPygoepio elegansSehlstornyeia kerviXleiScoloplos armigerScolelepia bonnieriScolelepis aquamataSigalion mathildaeSigaspec *Spiophanes bombyxSpio martlneneisSpionidae lndet.9piPUla spec.Spiaula subtruncatastenothae marl naSthenelaia boaStrebloapio shrubsoliiSyllidia armataTellina fabulaTelllnacea lndet.Tellina apec.Tellina tenuisTharyx marioniTravisia forbesiiUrothoe brevieornisUrothoe posetdonisUrothoe spec.Venerupia pullaatra

Totaal per stfAtum

128.00

012.S2938130

23.90

400

10.914210

l.a0

180.521014l.a.500

140

15.5.5

1.4029.90

2002.64.2

003t

160000

3705.52100

2.30,90

4.2.537419IS

5000

se

04.4.465.217.0«.3

013,2.920

21.40

6.5.646.715,9

01.44

U7,9

0.46

11.40

12.51.44.4600

11.10

3.2.16.4t1.02

019,1.920

1091.022.40

00

16.01200

00

2723.6912,1

00

1.490

.520

2.56.46

13,218,1.92

11.7

3000

259.00

gem

.727.2252

1311.3

028.70Ifi0

1301713,4

.220

.2200

120176

1,B.22.7

1000

4.200

1.8012.22.2233.9

.22.40

320120.221.12100

02.6

0.22110

1.31.82.80

1 11136.225.7

4800

se

.495.3.2196.9

19.31.11

01.1.0.370

12.10

e.30

7.58.4.31

.2190

.21900

«.00

10.05.5

1.75.219.37460

1.1900

.730

4.7.219.21921.6.43

.219.310

1073e

.219.90710

01.32

0,2195,1

0.60.58

2.420

e.427.7.2192.93

16B0

323.00

gen,

.2311.23403C270.9.5.500

,2300000.5000.50

2.0000027

4.33.200

1.6.5

2.5.5

1.445000

3.213057000

800

.2300

4.50

3.0.9.500

5.00

.23

1700

se

.227 |4.6.22711.3B,7

10.4 10

.71

.31

.4500

.22700000

.31000

.450

1.820000

17.42.84.6400

.69

.451.26.31.67

29.2000

1.454S15800

310

,22700

2.300

1.12.42.3100

2.000

.221

630

493.00

gem

0.270

1.133.3834.056.5.05.05.221600

.11000

24.050

4.1.05.81000

.05170

0000

.05,11.32210.05.110

1.30

.051.6890.05.11260

00

700,9.4

7.61.1320000.6

4100

se

0.119

0.376.3.23817.4.0542.78.054.054.2155.5

00

.076000

8.1,054

01.47.054.269

000

,054470000

.054

.076

.16841

,054,07S

0.550

.054.58226.054.1085100

300

,37.34

2,78.43

17.00000

.31

980

Totaal202.9 era

.2210.8.15

24 .063

5.31611

3.3.0711.1013.136.9

7.13.32.0514

.025.068.3.025

72.0.6

.06

.22111

53.6.06.06.90.107.695.2443.641.3.13.37110730.09.37790.8

3.732.064 .4.204.41.11

16.066

4619

4 4

4100

Gebied00

se

• 144 |1.75 |.094 |2.51 |e.8 i

1.47 18.0 |3,7 11.29 |.055 |4.6 |.099 |3.6 t.089 |3.38 |3.3 I.090 |.210 |.034 |3.9 1

.0248 |.064 |2.46 |.0248 |

3.4 t1.61 |.52 |.064 |.112 |25.6 |.31 |.57 |

.064 J

.064 |

.267 \

.061 |2.9B |18.7 1.100 |IS.5 l.168 1.42 1

.090 |

.160 |32 |

307 |.06» |,267 1212 |,37 |

1.72 |13.9.0641.54 |.156 |1.30 |.2657.9,0643,18.5 1.143 |1.84

1100

15

Tabel 2. Gemiddelde biomassa (gADW/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1994.otratutn 1 - bultendelta Ooaterschelde, stratum 2 - billtendelta Grevellngen, stratum 3 - buitendelta Haringvliet, west vanHlnderplaat, stratum 4 - buitendélta Haringvliet, oost van Hinderplaat

Stratüm -Aantal stations

Abra albaAbra nitldaActlniarla Indet.Ampelisca brevicornlstotiphUochUB neapolltanueAnaltides groen lartdicaAnaittdes mucosaAnaitldes röseaAnaltides apec.Anoplodactylus petlolatusAora typicaArenicola marinaAsterias rubenaAtylus falcatueAtylus BwairanerdamiAutolytua langerhansiAutolytua specBarnea candldaBathyporela elegantBathyporela guilliamsonianBathyporela pelagicaBathyporeia piloaaBathyporeia spee.Blvalvia indet.Capitella capitataCaprellidae indet.Carclnus muenaaCaridea Indet.Cerastoderma eduleCerilloy *Chaetoaone ratosaChaetognata indet.Cirratulidae indet.Corbula gibbaCorophiurn acherusleumCorophium arenarlumCoropMum epecCorophium volutatorCrangon crahgonCrangon spec.Crepidula fornlcataDecapoda Indet.[Hastylis bradyiDiastylis spec.

12B.00

259.00

gem

322.00

493,00

gem

Totaal Gebied202,00gem se

Donax vittatusEchinocardium eordatumEnsis directusEnsia spec.Eteone spec.Eulalia vlrldisEumida &pec.Eurydice pulchraGammarua crinicorniflGanunaruB salinesGaminaxua spec.Gagtrosaccus spiniferGattyana cirro&aHarmothoD ImbricataH&rjnotlioe imparHarmothoe lunulataHarmotlioe specHaustorius arenariusHeteromastus flllformisHippolyte variansHydrobla ulvaeIdotea linearisIngolflellidae indet.Jassa spec.kanice conchllegaLiocarcinus arcuatusLlocarcinus holsatusLLocarcinus apec.Macoma balthicaMacropodia öpec.Mactra corallinaHagelona papillicornisMalacoceros fuliginosusMelita obtuaataMepapodopsia slabberli-iicrophthalpus fragiltsMicroproLüpus rnaculatusHicrophtiialmus S L N U I L S

Hicrophthalmus specMontacutü ferruglnosaHya arenariaMycidae indetHyaella bidentataMytilus eduli-sHatica alderi

3.10

3.S000

.03300007

0.00005.0009

0.6

,000090

.0003400

.000450

.0007,00007

0.«06

.0035.017012

000O000

.000350

.000100

.009.00009.00005.0011,0019

.0002600.913.21

.000050

.03500

.000100

0590

.00025.007006

00

.00170025

00

1.830

1.9B000

.0310.000075

0.000046.00057

0.63

.0000S90

.00019200

.0001670

.0OD46.000071

0.0057

.00207.0109.0118

0000000

.0002910

.0000930

, OOCS.000086.000050.00061.001Q2

.00026100

.549.6.144

.0000500

.021300

.0001000

.01910

.0003500067.0032

00

.00080

.0025100

000094.2.3700

.05.0015

.4070

.001900o

.000130000400009.00003

.0000932 13,2aa

oo

,037.00120

38.043

0.00188

000

.oooiio000036.000063.000032

025 .0134.00008 .000046

0 0

1.20

.e00

.0000.014

.00006

.000090

1 .000101 .21i .7I .00021I .00035

01 0I .00201 .0020

.00028

.00041 .00041 .00004I .0042

.000291 .032

1 .0026I .027

1 0

1 01 01 01 01 6l -oo3a1 01 oI .000391 .0016I .000051 01 01 .541 8.71 .821 .0010

1 .0081 01 01 01 01 01 .000251 0I .000221 .040

1 01 .0101 01 01 .00031 0I 000061 3.51 .091 1.51 .00091 .081 01 .0521 .791 0I .00071 01 0I .000171 01 01 .00221 .09I .00006I .016

1 .0004

.440

.3400

.00076.0049

.000059

.0000680

.000100.213.72

.000067

.00016S

00

.00060

.00065.000281.00036.00030

.000039.00106

.000116.0194

.00141.0270

0

00000

.0016800

.000218.00068

.00004900

.2551.69.239

.00044

.006100000

.0002460

.000215.0177

0.0038

00

.000340

.0000481.82.055.77

.00069.03S

0.0242.228

0.00050

00

.00015300

.00117.050

.0000430078

00032

.0670

.30

0.016

0.0024

1 o000

.00012

.00054

.0001B

.00007

.00050I .00014

000

I .0015I .0034I .00021I .00061 o1 o! 01 «1 01 ot o1 01 o

1 o] .007

1 °I .00007| .0012I .000071 .0121 .0141 o1 .231 .0091 .00010! 01 .0171 0I .0008

1 o1 01 .00061 01 01 oI .006

1 o1 oI .000291 o1 01 01 01 o1 .10

1 o1 . 1 5

I .00111 ,061 o1 .161 . 1 7

1 0

1 °I o

I .000381 o1 0I .00035

I .00004I .00061 oI .0003

.02740

.212

0.0130

0.00166

0000

.000056

.000226

.000134

.000051

.000202

.000136000

.00151

.00120.000069.00059

000000000

D.0031

0

.000073.00064

.000034.0090.0119

0.204

.0043.000080

0.0111

0.00073

00

.00059000

.003500

.00024700000

.0360

.149.00056

.0500

.164

.066000

.00020900

.000207

.000036.00032

0.00031

.0019

.009000

.0002800

1 o1 o

0

o

0i o

01 0

.000220

I .0057

I .10

1 1.21 09 0

1 0

1 oI .000231 o| .00009I .064j 0| 0

1 o1 01 01 0I oI ,006\ .010i .00181 01 0

I .000041 0) .00005i .000121 01 01 0

| .00009t .49l 0I .00071 0

1 0I .0007i o! .00051 0I .161 0I .0009| .0009

1 t>

1 01 0f 01 01 01 7.51 0

t 0

.00077

.0087000

.000126000000

0O

00

.0001280

.00155

.0115

.4700

0

0.000143

0.000066

.020800

00000

.0034

.0036.00052

00

.0000440

.000044,000116

000

.000088.156

000050

0

0.00066

0•OG04&

0.03 4

0.00071.00033

B

00000

7 010

0

.80

.74

.00022.011

.00028

.00015.06.31

.00016

.00007

.00071

.00061

.00019

.00022

.00012.0010.0047.0025

.06

.54.008

,00005.00011

.00004.033

.00028.oooe

.00006.0013.0016

.294.3.28

,00116

.009

.00011

.0084.00007.00003.0010.013

.00004.23

.0003.00031.00010

1.6.08.45

.00036.106

.00020.09.26

.00046

.00009

.00071 3.5

.0082

.00015

.2as

.293

.000222.0035

.000183

.000085.062.228

.000055

.000031

.000178

.000249

.000104

.000122

.00000000080.0008400151.042

.315.0079

,000040.000066

.000030.0096

.00010600033

.000039.00098.00129

-10S1.42.073

.000271

.0037

.000082

.00265.000072,00003500093.0052

.000041072

00035000229000100

.61.043.225

.000210.0207

.000166.056.067

,000299

.000050

00O34.92

00295

.000099

16

Tabel 2. vervolgStratum -Aantal s t a t i o n s + 2a

gen

1.00

ae59

gein

2.00

a e2 2 ,

gein

300

sè ''9 3 .

gein

400

s e

Totaal202.gein

Gebied00

s e

Nemertlnae Indet.Nephtys caecaHephtys cirroaaHephtys hombergllHophtys spec.Hereis diveraicolorNareia longlaoimaKerels spec.Kerels succineatfotomaatua laterlceusNudibranchia indet.Oligochaeta Indet.Ophella limacina.Qphiura albidaOphiura spec.Ophiura texturata•wenla fuaifortniePagurua bernhardusParaonis fulgenaParagrae •Paraonidae indet.Pectinaria koreniPectinarLa «pee,Petricala pholadifortnlaPholoe minutaPhoronldea indet.Poeeilochaetua aerpenaPolychaeta indet.Polydora llgniPolydora eptfc.Pontocrates altamariiuiöPontocratefl arenariusPontophylua triapinoau3

PortumnuQ latipesProceraea cornutaPsaudopolyd<»ra pulchraPygospio eleganaSchistomyaia RervilleiScoloplos armigerScolelepis bonnieriScolelepia aqüamataSlgallon mathlldaeSigaspec *Spiopnanes bambyxSpio martinensisSplanidae indet.Spiaula apec.Splsula subtruncetaStenothoe rnarinaSthenelaiQ boaStreblospio ührubsoliiSyllidia armataTeXllna (abulaTellinacea indet.Teil i na apecTelltna tenulsTharyx marloniTravlsia forbeaiiyrothoe brevlcornisUrothoe poseidonisUrothoe spec.Venerupia pullastra

Totaal per ötratum

.0034.19.18,30

.00320.5

.000050.80

.0009.027,13

.00100

,050

.0080

.00025.50

.22,00014.0009

00

,00090

.0022.00003

,0113.004

0.005

,00157.190.036.107

.001410

.30.000050

0.470

.00064.0249.OBJ

.001170

.0510

.00350

.000246.350

.203.000132.00091

00

.000790

.00052.000032

.0031

.00300

.0036

0.040

,0120.00040

0

o.0068.149

00

1.67.00045 000280

,23 .13800

.0410

0.12

.023.0007

00

.015.2000

2.3

00

.050

0 0.00023 000146.00027 .000268

.010 .0041

.014 .0066.00006 000061

.6 .49

I33 32,1 J

,27.021.57

1.37.0004

0.62

.000130

.270

.000460

.16,0025.022

.000030

.0000800

.330

,012.0004.0006

.121.0210.091.215

.000310

.205.000088

0.105

0.000280

0.062

.00167.0220

.0000320

.00007600

.2030

.0054.00041.00062

.00008 .000073.006 .0030

0.0010

oo

.080

.0021

0.00036

00

.0480

.00101

.00004 .000044.021 .0071.011 .0064

,0023 .002300 0

.26 .0S0.0094 .00297

,011260

.0220

.01107.7

0.0123

0

.12 .0670 0

.00006 .000040.068 .0237

,00010 .0000740 0

.0044 .00279.045 .0092

.25 .176

.0052 .00247.004 .0042,22 .062.40 .132

.008 .00330 0

.003 .0031

.0004 .000360 0

o o

ooooo

.0018ooo

.0080

.0016oooo

.0014

00ooo

.00129000

.00810

.00162000

o.00120

.00040 .0001320 00 0

.009 .0038

.00016 .000102

.0011.011

000

.00030.041.025

00.60

.000900

.070

.00032.013

.00062.0071

000

.000151.0164.0069

00

.310

.0009300

.0450

.000123.0089

.00078 .0002980

.0030

,0030

.00011 .0000720

.0074.085

0.00276.0171

,00000 .000033.015 .0056

.00004 .000037

.00051 .000216

.00010 .000099

.00045 .0001510 00 0

000

.0044

000

.00148

0.019

0.0081

.00043 .0001850 00 00 0

.0470000

.014

.01170000

.0136

.0101 .00189.00007 .000067.00006 .000054

.00031 .000186

.0008 .00039.097 ,0254

.98 .2520 00 0

.0046 ,002230 0

.00014 .OOOD93

.00059 .000235.004 .0031

,001130

.00210000

.00049 .000242

.oa.033.219.52

.0015

.0067.26

,035.0271.0279.067

.00042

.00256.073

.00028 .000103

.00005 .000040.19 .085

.00048 .000139.004 ,0035.065 .0214

.0010 .00051,006 .0064.007 ,0071

.00020 .000140.0031 .00084

.00003 .000034.18 .077

.035 .0282.00015 .000120.00031 .000221

.023 ,0065

.00064 .000127

.0004 ,00043.032 ,0153

.0014 .00058

.0047 ,00087.00016 .000075

.024 .0059.0063 .00250

.00024 .000102.0007 ,00067

.083

.078.0265,023a

.003 .0032a.3 2.25

.00006 .000039.038 .0194

.0021 .00103

.049 .0210

.00033 .000110.023 .0071

.0010 .00052.00004 .000037.0027 .00099.0153 .002B3

19

24

.085

7.7

**************** gem. biomassa < 0 00003 gftDW/m3

17

Tabel 3. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1995.

stratura 1 - buitendelta Oostergchelde, stratum 3 « buitcndelta Grevelingen, atratum 3 - buitendelta Haringvliet, ueat van

Hindetplaat, stratum 4 - buitendelta Haringvliet, ooat van Hinderplaat

Stratum

Aantal stations -

Abra alba

Achelia echlnata

Actinia anguicoma

Actiniaria lndet.

Atnpelisca brevicornia

Amphilochua neapolitanus

Anaitidea groenlandica

Anaitides mucoaa

Anaitidea rosea

Anthozoa Lndet.

Aora typica

Aorldae inrïet.

Arenicola marina

Asterlas rubetie

Atylus falcatuB

Atylus swammerdami

Autolytus langerhansl

Barnea candida

Bathyporeia elegans

Bathyporeia guilliansonian

Bathyporeia pelagica

Btthyporeia epec.

Blvalvla lndet.

Bodotria ecorpioides

Capltella capltata

Capltellidae indet.

Caprellidae indet.

Carclnus maenas

Caridea indet.

Cerastodextna edule

Cerilloy •

Chaeto2one setosa

Cheirocratua aundevallil

Clrratulldae indet.

Corbula gibbaCorophiwn acheruslcum

Corophium arenarium

Corophiucn apec.

Corophium volutator

Corystes casaivelaunua

Crangon crangonCrepidula fornicata

Cumacea indet.

Decapoda indet.

Dlastylis bradyl

Dlaatylis luciferaDlastylis opec.

Diogenea pugilator

Echinacardium cordatuin

Ensis dLrectus

Ensis speo.

Eteone spec

Eumida flpec.

Ganunartdea indet.

Gammarua apec

Gastrosaccua spinlferHarmothoe itnpar

Harmothoe lunulata

Harmothoe spec.

Besionldae indet,

Heteromastus f ilifoi-misHydrobia ulvae

IngolfLellldae indet.

Leucothoe incisa

Liocajrcinug arcuatus

Lioearcinua iiolgatus

Liocarcintta apec

Macoma balthica

Macrcpodla spec.

Mactra corallina

Magelona papil 1Lcornis

Mareviri *

Melita obtuaatd

Hicroprotopus maculatus

Mierophthalmus ginulls

Montacuta ferruginoaa

Mya aienana

Myci-dae ifidet

Mysella bidentaLa

Hytllus edulis

Natlca spec.

Nemertinao indet

Nephtys caeca

Nepliti s cirroaa

Nephtys hombergii

Heplitys apec

HereiE diversico]or

12S.00

gem

19040

1100.501B005

a0

1.00.590.50

2.i0.5.5

2.6.5

1003.1.500000000.500

2.Si.00

2 1

000.5

1 0

2116.5

1301.0.5

3.72 1

&0

.5

a00

5

120

0

00

3 1

2 1

.5

.5150

602 b

600

1 60

.'00

100130

6525500

ae

913.7 1

0 1

79 1

0 :

.530

9.700

3.50 <

0.730

.527.0

0.520

1.52

0.52.52

1.08

.5254

2.30

.5200000000

.6200

l.Ofi

.73099000

.52

.7313 27.7.526873.52

1.43

1.24

3.70y>

523 S

00

.52

233

0

00

1.64

1.64

.52

.523 9

047

1.69

Jij

01.15

01094.4

04.0

010.1

9 2

14 .11

0

273.00

gem

1200

.20

e000171.0

.e.50.20.6

-20.2010

.e0

6.6.20.6.«.40.610• 40

5220.40.40.B0

.200

.20.4000

.5011,2

0.20.8

1,8.206

.20.8

1309

1.6200

6,62020

I 1 3i 1.2

I 50

1 03 6

00

0

l 3700

! .20

1 3.2

1 .6

1 4,2

J .31 0! ,6

i «1 01 1,01 «1 0

1 3,8

1 10

I ) 0

1 44

1 30

] 41 35

1 .20

1 52

l 3e

1 20

1 o

se

47 1

0 1

.201 1

4.3 1

0 10 10 1

8.6 1.52 1.63

.201

.201.34 1

.201 1

.201 14.3.340

1.7B.201.34.3i (.282.343.9.28222.48.4.282.262.800

.2010

.201.40000

.2012.91

0.201.49.85.201.34

.201.39344.4.6962.45.45

.201

.2015.4.74

.2010

1.13000

1100.2011,88.34

2.05.390

.3414.4

0.66

11,30

2.513.652

13 29.03 4

15.8.20111.25.95 3

0

321.00

gem

5000.5

.24,24.2413000000.70.7

2.61.4

01.4.240

.24,70

1.20

.2400

,240

,24700000.5000000

1.2.24.241.7

0150

00.50

4.00

240.70

240

5000

.240

.24005

1001 o

241 1-71 0

0

1 141 0

51 .5

1 24

I 3.6

1 o

1 47

I 29

1 29

1 3.6

ae

480 1

0.40

.238

.23B

.238

8.3000000

.390

.522.38

.660

1.20

.236

0.238

.520

,970

.238

00

.239

0.238

7.400000

.ift

000000

.59.238

.238

1.67

09800

.330

2.96

0

0.390

.238

0

420

0

.236

0230

00

.48480

2361.21

00

13.6

04.348

.238

1.24

06.48.1S.9

2.91

429.00

ijem

.17000D00

.170000000000000000

1.0000000000

.170

.170

1.90

1.20000000007

.1700.300

1 01 o1 0

05010

1 0

o0

0

01 o1 o1 1.4

1 oi o1 o1 -17

1 o1 o1 o1 o1 181 o1 1

1 o

1 o

1 o1 o| 5.7

| .34

| 2 2

1 40

ae

.172 |

0 10 10 10 1

0 1

0 1.172 |

0 1

0 1

000 10 1

0 10 100000000

.63000000000

.1720

.1720

1.730

.47000000000

.33.172

00

.340000

00

19.79.5

0000000

.74000

.1720000

e.o000000

2 83239

1 7635

Totaal151.gem

99

.e.1024.03.13.0313.48.4

1 0.10.29.29.204 .92.1.4

3.5.101.0.32.29.425.6.294410.32.19.4

.03

.10

.031.2.19.03.10.4

.106.2.19.10.789

.10

.29

.36

.6160

7 8.9

140.4E.45.64.483.0

6

.13

.1013

1 9.03.10

200010

1 .61 29I 2.5

1 1.0-10.45360317IJ10

l i a1 101 je

581 1

1 2 1I 20

1 10

1 64

1 2 1

i 239

Cebted

00

se

29,0 1

.CO J.097 |

14.7 |

.033 [

.102 1

.03 3 |

4.7 |

.252 1

.31 |

.65 |• 097 |

.166 j

.166 |

.111 |2.10 |1.30 |.33 |.88 |

.097 |.37 |

.169 |

.167 |

.195 |1.88 |.167 |14.7 1

4.1 1

.170 |

.136 |

.39 1

.033 i

.097 |

.033 |

1.03 |

.194 |

.033 |

.097 |

.33 t

,097 t

1.42 1.135 |

.097 |

.29a |

• 41 1

.097 S

166 |

.160 1

.235 |16.8 |2.59 |.44 [35 |

.254 |,246 |.287 |,2502.72 |

.36 |

.102 i

.097 |3.9 )

1.S2

033

.097 |

540 1

097 |

.91.166

1.04

38,097

2039.70338.85.57.0

1.21

3.0352

21 3

4.41 66

7 7

0975.03 5

3.96 7

18

Tabel 3. VervolgStratiim ->Aantal stations *

Herels longlaaimaNerela spec.Nerela suecineaHotomastus latericcusOligochaeta lndet.Ophelia llmacina3phiura albidaOphiuridae lndet.Ophlura apec.Owetiia fuslforjoiaPagurus bernharduaParaonis fulgensPactinaria koreniPetrieola pholadifortnioPholoe olnutüPhoronldea lndet.Photi3 reinhardiPolydora lignlPolydora apec.

Portuianus latlpeeProceraea cornutaPseudopolydora pulchrapygosplo elegansSchiotoinyBis kervilleiScoloplos annigerScolelepis bonnieriScolelepis squamataSlgallon ntathildaeSpiophanes bombyxSplo rcartinenalsSpionidae indet,Spisuia subtruncataStenothoe marinaSthenelaia boaStrebloapio ahrubsoliiTelllna fabulaTelllnacea indet.Tellina sp£c.Telllna tenulaïharyx marioniUrothoe brevlcornlsUrothoe poaeidonls

Urothoe spec.

Venerupis pullastra

Totaal per stvatunt

1ja, oei

gent

1200

3.72.61.63.71.02.6

40

6.6

e0

3.71.6.5.50

4.21.6

01,020.50

2e3.1

00

904,2

01902.6240

1.61.00

2.1.522

3.1060

2100

ee

7.000

2,061.08,B7

2.341.051.693.7

02.773.9

02.781.57.52.520

1.971.15

01.0510.5.520

14.01.71

00

3?! .66

01373.6113.3

01.15.730

.99

.525.82.18

047

1160

273.00

gent

260

1.64.24.e

01.0.47

1.0.200

3.62.60.6060,201.00

,40.2023.6.6

4.6,J05.0

3.01000210.«0600.810

3.26.6

0.20IAi-o3.41S0.6

180

7200

ae

10.10

1.422.182.84

0.72.404.1.82

.2010

1.871.49

0,560

33.201.520

.282

.2017.1.34.34

2.28.2012.96.9235077

.282320.564.11.831.90

0.2011.591.121.11

35.6070

2360

321,00

gem

1.41.4

00

2.40000000

2.40000

122.41.9

00015

2.1.7

3.60

.241.224090.24800.24.240600

.24.50

5.0.7

1.4

2300

ae

1,431.43

00

2.380000000

1.570

000

6.31.64.81000

10.01,01.39

2.390

.238.7612742

.238820.238.238

03.3

00

.230.330

2.67.71

1.43

1720

429.00

gen

02.6

00.90000007

.17000015

2,4000008

.1700.70.5

1100

6.200

240000

.340

.1700

310

Be

01.56

00

.43000000

3.7,172

0000

6.81.95

00000

4.0.172

00

.690

.38380

2.2300

16.80000

.2390

.17200

159

Totaal Gebied151.00gem

15.7.8

2.73.3.291 2.394.01.3.102.63.S1.3.7.7

.1034.9

1.5.29.19.29

n2.242

7.9.7

2.61.1550140.23520

996

4.119.104.01.25.37S.4

100

430O

se

S.1 |.36 |.6B |

1.12 |1.43 |.162 |.56 |

.274 |2.03 |.79 |

.097 |.07 |

1.18 |.72 |.52 |.40 |

.097 |16.1.45 |.46 |

.214 |

.136 |

.217 [4,2 |.81 |

.177 |2.84 |.34 |

1.45 |.46 |168 |

3e i,140 ;192 |.563.23.31.05.135.097.73.S5

1.2017.1.3135

1290

19

Tabel 4. Gemiddelde biomassa (gADW/m2) en standaardfout (se) in het najaar 1995.

28gein

1.00

se73.

dein

200

ee21.

gem

300

se

429.00

gein se

Totaal151gem

Gebied.00

s

atratum 1 - bultendelta Oostersehelde, stratum 2 • buitendelta Grevelingen, Btratum 3 - buitendelta Haringvliet» west vanHinderplaat, strflturo 4 - bultendelta Haringvliet, oost van Hlnderplaat

Stratum *•Aantal stations -

AbLa alba .40 .254ftchelia echinata .0006 .00070ftctlnia anguicoma 0 oActlniarla indet. 4.9 2,&&Ampelisca brevicornis 0 oAmphilochtiB neapolitanus • •%•••#•#****#•*Analtidea gro&nlandiea o oAnaitides mucosa .006 ,0031Anaitides rosea 0 oAnthozoa 1ndet. 0 0Aora typica .0005 ,00045Aoridae Indet 0 oArenicola marina 0 oAateriaa rubens 2.5 2-52Atylus falcatus 0 0Atylus swammerdami .00006 .000057Autolytus langerhansi .OO025 .000178Barnea candida 0 0Bathyporeia elqgana .00016 .00015*7Bathyporeia gullliamsonlan 0 0Bathyporeia pelagica ,00034 ,000227Bathyporeia spec. 0 ÜBivalvia indet. .00027 .000271Bodotria scorpioidea .00004 ,000039Capitella capttata .00020 .000033Capitellidae indet, **********+**•*Caprellidae Indet. -0035 .00193Carcinus maenas .008 .0069Caridea Lndet. .00010 .000096Ceraatoderraa edule 0 QCerilloy * 0 0Chaetozone setosa D oCheijrocratuö aundevallü 0 0Cirratulidae indet. 0 0Corbula gibba 0 oCorophium acherusicum 0 0Corophium arenarlum 0 oCorophium spec. .00004 .000043Corophiuro volutator 0 0Corystes caseivelaunus 0 oCrangon crangon .0013 0010$Crepidula fornicata ***«•<•»••#*#*•Cumacea lndet. 0 0Decapoda indet. .00021 .000116Diaatylis bradyi 0 0Dlaetylis lucifer» 0 oDiastylls spec. 0 oDiogenes pugilator +0004 .0004 0Echinocardtutn cordatum ,5 .34Enais directus 24 16 1Ensis spec. 06 .032Eteonö spec. ***************Eumida spec. .03 6 022 2Gammaridea indet. 00005 .000041Gammarus öpec. +000l8 .000175Gastrosaccus spinifej: 0031 .00161Harmotboe impar 0009 .00ÜS3HatmOthoe lunulata Ü0Ü9 .00054Hacmothoe apec. 0 oHaustoriua arenarius 0 oHesionidae lndet. •»»»***•+******Hetaromastus f iliformj-P - 0020 . 00Ö9BHydrobia ulvae 0 oIngOlfiellidae indet. 0 0Jassa spee *••#•*••+*****»Lanice conchiletja 1 9 1.10Leucothoe inciaa 0 DLiocarcinua arcuatua ü oLiocareinus holsatus 0 oLlocarcinua spec, .0021 .00193Macoma balthica ,03 ,03 5Macropodia spec. 00007 .000075Mactra torallina .19 .195Magelona papillicornis 0-13 0117Marevn ï • 0 0Melita obtuaata <H 3 0103Hicroprotopus maculatus 00006 0O0034Microphthalmus similis 0012 .0007BMoiltacuta ferruginosa 0 QHya arenarxa 0027 .00229Mycidae indet. 0 oMyaella bidentata 0J9 0210Mytilus edulis 0016 00ÜÖ4Natica spec 0 DNexnertinae indet. 05? 02A CNephtys caeca 0 oNephtys eirrosa J 7 .041Nephtys hombergi-l ,51 168Hepht>s spec. 00Ü-.6 ,00165Uereis diversicoJor 0 0

.0300

,007.350

00

.022,00009

.030

,00003.05

.0009

0.0011

.00005

.00006

.011

.00006

.00077

.0031.07

.00005

.00006.007

0

0

.00003000

.003

.0310

.00007

.0003 3

.00030.4279.23

.00042.077

.00004

.000150027

.00018

. 00110

.00190

008

.00003.010.5

.017

.0340

.31.047

000024.0010

0.005.007

00041.013008.004079

.00133B,B7

.004B0

.01130

.0074.227

0

00

.0121.000059

.0249

.000032.040

.00044

0.00034

.000055

.000034

.0084

.UUUU4 ö

.00029B

.00130.033

.000037

.000052.D073

0

0

.000032000

.0031

.01100

.000048

.000136

.000300.28714.3.114

.000236.0233

.000031

.000151.00135

-OOOllfl

0.00076

0

00

3.1.000034

.0060.32

.0108

.01800

.1B2.0133

0.000154.00048

000350049

0002500038.00400036.0146

.00131.060.157

.001300

.02100

.16,00011

.014

.00600

0000

. oüooe0

.0006.00016

0.00013

0

0

0.00007

00

0

. 000500000

.0040

00000

.0006.11006

.00190

,034

00

• 000140

.00160

0.00012

0

0.30

.0040

.002300

.27060

,00004.00004

00

.00240

0015.0000300025.006

0.20.47

0092030

.019500

.157.000110

.0144

.004000

0000

.0000430

.00060.000124

0.000124

0

0

0.000071

00

0

.0004300000

.00350

Ü0000

.00038.1070083

.001940

.0161

c0

OuuluU11

000950

000007B

D

0.560

.00380

0023300

268.037

0000043.000034

00

00241D

.00132000033.000252

00360

035.156

002140289

.00024000000

00013

000

000

00000

00

00

0I .00013

1 0I 0

1 01 o1 01 o

1 0.00006

0

0I .00111 0I .0101 01 o1 01 0

1 01 o1 01 01 o1 0018I .000061 0

1 oI .000091 01 01 01 01 o1 0I .0611 .010

1 0! 01 0

1 01 01 01 0I .051

t 01 01 0

I 000031 01 01 01 01 .211 01 01 01 01 01 01 .0151 .00071 00171 014

.000239000000

.000131

00o000

00000

00

00

0.000088

00000000

0.000062

0

0.00102

0.0070

0000

00000

.00161.000055

0

0.000093

00000

0.0242.0102

000

0000

.0248

000

ft /> f* ft T 1

,0000310000

.167000000

0072.00066.00150

011)

.09.00015

.0041,1

.0020.012

.015.00010

.026.5

.00046

.00006

.00008

.00057

.00011

.005

.00044

.0022.036

.004

.00008

.00020.0015.016

.00007

.00016

.00030,3143.12

.00022.047

.0000700059000240017

.00009.0005

.0130030

4 4

.0052.25

.009

.033

.32039

002500048.000310027

0400020,01300400022045

I 00061 24

.550050008

.046.000130

.0036,51

.00201.0059

.0121.000034

.0193.47

.000211

.000034

.000034

.000170

.000043

.0041

.000146

.00072.0162

.0035

.000067

.000195.00148.OOSS

.000032000090

.000171.1537.5.055

.000115.0122

.000040

.000299

.000122.0006700005700052

.0047,00196

1 51

.00256.157

.0052

.011B

102.0085

00191.0002340001 -14.00168

.032000121

00-13O0193001760084

,00063.030065

.ootei004t

20

Tabel 4. VervolgStratumAantal stations -

Hereis longisaimaHerels apec.NereIs succineaHotomastus latericeuaOligochaeta indet.Ophqlia limacinaOphlura albidaOphiuridae indet.Ophlura apec,Owenia fusiformisPagurus bernhardusParaonis fuXgensPeetinaTia fcoTeniPetricola pholadiformlsPholoe mirmtaPhoronldea indet,Photia reinhardiPolydora ligniPolydora apeo.Pontocratea altamarinuaPontocrates arenariusPortumnus latipeöProeeraea cornutaPseudopolydora pqlchraPygoapio elegansSchistomysis kervilletScoloplos armigerScolelepis bonnieriScölelepis squamataSigalion mathildaeSplophanee bombyxSpio martinensiaSpionidae indet.Spisuia aubtruncataStenothoe marinaSthenelaie boaStreblospio ohrubsoliiTellina fabulaTellinacöa itidöt,Tellina apec.Tellina LonuiaThaïyx m&iioniUrothoe brevicornlsUrothoe poaeidonisUrothoe apec.Venerupis pullastra

Totaal per stratum

I i'i.'

12B.O0 73.00 21.

gem

300

se29.

gem

400

Se

Totaal151gein

Gebied.00

s

.1100

.11,DOI>24

.04.035

.00003

.00024.130

.0020,210

.0009

.0006

0.00050.00010

0

.000

0.09

.030

00

.037.00015

021

.00023.230

.03,00005

0,01b

.OU.0005

05

60

.06800

.070.000145

.030.0202

,000032.000154

.1190

.00085.121

0.00066.00061

0.000243,000071

0

.0042

0.oje

.0205

00

.0191.000067

020.9

.000225.132

0,033

.000038

0,0141

.0055.00034

03.0

48

100

.00009.12

.00060

.016.00004.00035.005

.ooie0

.07.00018

0.0OOJ3

0.0051

.ooooe0

.025

.0062

.0007

.037.0005

.0013.012.72

.021

22.00006.005

.00011.100

.21

.00006.0007.011

, 000 J. 21.2

115

.0610

.000085.059

.000590

.0114.000036.000188

.004 2.00159

0.045

.0001160

.000195

0,00268

.0000420

.0246

,00217

.00053.0247

,00054

. 00077.0104. 20a

.0094

9.3,00004a

.0032.000067

.0310

,045rt rt rt n ^ ^

.00043.0102

, 000125.59

29.5

.0014

.000300

.000060000000

.05000

0.0007

.0002300

0.0039

,00016.0008.0022

0

.007.08

.0057

1.0

0.070

0,005

0.0006

.00024

3.5

.00144

.0003S00

.0000620000000

.041000

0.00039

.00010900

0.00281nnAAfc,000065.00052.00196

0

.0048.044

.00249

,79

0.043

0

0.0051

0.00033

.000238

2.3B

0 0.00031 .000166

0 00 0

000000

.ooie

.0003oooo

,0035.00013

00ooo

.0007

00oooo

.00086

.00033000O

.00119.000124

0000O

,00045

0 00 0

.00007 ,0000660 0

.00029 .000211.012 .0041

0.011

00

.00110000

0.0065

00

.000750000

0 0.00007 .000066

0 00 0

.41 .271

.07 .032.00011 .OOOOSB.00004 .000041

-0a ,031.00037 .000289

.009 .0056

.014 ,0067

.00021 .000095.026 ,0222

.0008 .00077.00070 .00022B

,0B .032.00009 .000056.00016 .000122.00023 .000140

.0030

.00016

,012

.00132

.000052

.0119

.0050.00017.00047

.032

.006.0006.007.37

.013

.00137.000069.000266

,0139.0038

.00037.0051,101.0042

15 5.9.00007 .000048

.046 .0245.00026 .00014R

.065 .0173

.105 .0221

.0029.020

.00104.0049

.00006 .000060

68 17.7

! gem. biomassa < 0.00003

21

Tabel 5. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat en deWestplaat in februari 1995.

ind/m2

Aantal stations -

Batïiyporeia piloaaBathyporeia spec.BivalvAa indet.Capitella capitataCarcinus maenaaCerastoderma eduleCorophium arenariumCorophium volutatorCrangon crangonEnsis spec,Eteone spec.Gammaridea indet.Gammarug locustaGammarus apec,Haustorius arenariusHeterotsastus flliformsHydrobia ulvaeMacoma balthicaMya .ure nar laMytilus edulUHephtys cirroaaNephtys homberg IIKereis diversicolorNereis spec.Hereis succineaOligochaeta indet.Ophiura spec.Paraonis fulgenaPectinaria koreniPetncola pholadiformiaPygospio eleganaSeolelspis squamataStrebloapio ahrubaoliiTellina spec.Tharyx marioni

Totaal per stratum

<jadw/rr2

Aantal stations -

Bathypareia piloaaBathyf>arei^ spec,Bival\ia indet.Capitella capitataCarcinus maenasCerastcderma eduleCorophium arenariumCoroph-um volutatorCrangcr crangonEnsis spec.Etööne spec.Gamma ndea indet.Gamma rt: 3 locustaGdnlitis s Spec.Haust.cnÜ9 arenarlusHeteiorastua filiformis

Macoma oaltliicaMya arenanaHyLil-sNephtysNephtysNereisNereisNetels

eduliscirrosahombergi1

dLversicolorspec.suCcinea

01 igoc.aeta indet -Ophiu:aParao:.Pectira

spec.s fulgensL ia koreni1- U*_._1..J4.É~

Pygosrio elegansScolel*

Totaal

pis squamata

"larioni

_"6r st i'atuni

nietHinderplaatbevlst

27-00gern

8.100

2.20

6.700.4.4.40000

5200

4.124000.40009.4

2.60.4

1.100

1.10

800

niet

se

2.4500

1.230

2.6100

.37

.37

.370000

2S20

2.346600

.37000

7.4.37

1.370

.37

.6200

.820

340

bevlst

23gem

3.004

1.3.42000.9000.9.90

1900

2.22(000040000000

1.7.9000

190

Hinderplaatbevist

27.00gem

00091 .00

00014 .0

.2100

.005,0S

.0009Q

000

1.30

.07J.700

.0008000

.00OB0003

0002J .0

.......

ooooe .00

000130

6 3

OOO26B00

0000750

.10200

.0046.048

.00088

000660

.038

00

.00078000

.00066

.00031000129

0# + * T T *

000051(1

0oooo^i

2 83

00se

3.300

.43

.95

.435.2

00

.87000

.60

.600510

.8842000

.430000000

1.02.67000

107

bevist

23

000330

.01800010

.06

.6400

.0300

0.0007

,000060

.530

066 9000

.0040000000

C'COIO0006

000

3 i

00se

.0002390

.0183.000070

.059

.16600

.03000

000046

.0000440

1790

.034J .43

000

.00390000000

O00075.00060

000

1 9?

westplaatniet bevist

27gern

3170

3 7.44300

1.10.4.400.736.4

2.6340

0,4.4000.70

1.100

250.700

490

27gem

.013.0003

0.0006.072.0

00

0060

.0011

00

.0007.23

.00009.13\.t

0.0004.004

000

.000050

.0001900

.00250

.0001000

4.0

00se

8.5.740

2.98.37

16.100

.620

.37

.3700

.7421.3.37

1.37970

.37

.37000

.510

.6200

e.70

.5100

162

liet bevi

00se

.0036.00032

0.00040

.072.8500

,00350

.00111

00

00072.203

.000093.067.430

.00038.0037

000

0000330

.00010600

.001040

.00008300

1.66

23gem

1300

1.3.486.9

3.51.7

0000

2.20

720

18790. 400969

1600.4

1.71.3153

0770

70

1500

beviBt

00se

5-4 |0 10 1

.72 |

.43 |29.5 |.60 :

1.62 |.81 |0 10 10 10 1

1.40 |0 1

22.9 |0 1

4.6 |153 |.43 |0 10 1

4.2 |4.5 ]4.492 |0 1

.43

.61 |

.9522.7

015.5

040

410 :

WestplaatBt

23gem

.006400

.00022.023

7.000130008.0400

00

.000330

.500

.4»7 4.900

.007.0006

.05.0046

0.00009

,030.005

.01440

.00760

010

17

beviat

00se

.0029200

.000126.02283.2

.000093.00039

.03000

00

.0002320

1670

.0961.63.9100

.0034.00040

.039.00267

0,000088

.0155

.0047.00215

0.00139

00053

6.1

biomassa < 0.00003

22

Tabel 6* Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/tn2), en standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat en deWestplaat in oktober 1995*ind/m2

Aantal stations •

a piloaaQathyporeia spec.Bivalvia indet,Capitella capVtataCarcinus maenasCeraatodertna eduleChaetognata indet.Crangon crangonDecapoda indet.Ensis directuaEnsis spec,Eteone spec.Gammarldea indet.Gastroaaccua spiniferHaustorius arenariuaHeteromastus filiformiaHydrobla ulvaeMacoma balthicaHagelona papillicorniaHaroviri •

Mesopodopsis slabber!Mya arenariaMytilua edulisHamertinae indet.Nephtys cirrosaNephtya homberg!1Nephtya apeo.Nereia diveraicolorNereis spec.Hereis succinea

Paraonis fulgensPectinaria koreniPolydore ltgniPolydora spec.Pygoeplo eleganeSchistomyala hervilleiScrobicularia planaSpiophanes bombyxSplo martlnenalsSpLonidae indet.Spisuia aubtruncataStreblospLo shrubeoliiTeLiltia fabulaïellina spec.Telllna tenuisTharyx marioni

Totaa1 per stratum

niet

17.getn

000

4.1000

1.8.6.6

1.20

.e

.60

3600

2.9.6.6C31.<016

0.(.60

14.64.6

4.11.80

1.245.61190

2.90

2 4

600

Hinderplaatbevlst

00se

000

1.93000

,95.59.59.810

,59,590

2600

1.87.59.590

7.4.590

6.2J.63

0.59.590

.595.6.593,1.59

1.23.950

l.J.816.9,594,33.4

01.67

01.36

330

beviot

33,00gem

00,6

1.3000

4.50.3000,30

1000

6.400.33300.3

5.5.9

1.5.3.30

1 0.«190

6.4,30.fi42

1 016

IX.S.3.60

1.2

2(0

Be

00

.42

1.(1000

,960

.30000

.300

560

2,7800

.303,4

00

.301,75.51.77.30.3000

.427.0

01.99.300

.61IX.4

03.1

2.69.30.420

.58

99

tl let.

37.00gem

1.1.270

4.11.0.50

5.700

1.8.2700

1.12G.271.5

0.270

16.30

.273.21.1

0

.e1.6

04.522.5320

15.5.50

3600

14.130017.5

1.1

570

We&tplaatbevlst

se

.65.270

01.47.70.380

1,2500

1.08.270

00

.527.6.2701,11

0.270

01.S4

0.2701,17.520

.45

.910

2,006.4.50

IX.00

3.2.3a.500

«60

2.307.2

04.2.38.52

146

13gem

00

2.60

1.40

1.41.4

0000000

1101.414000

20000000

1.41.4

i1,4

0BB

2.B900000

20103

0000

390

bevist

00ae

0 10 1

1.93 10 1

1.42 10 1

1.42 11,42 |

0 10 10 10 10 10 10 1

32 11.42 14,3 |

0 10 10 1

6.1 10 10 !0 I0 10 10 1

1.42 11,42 15.7 I

1,430

17.71,933.4

00000

6.114,6

0000

104

23

Tabel 6. vervolg

Aantal stations

ttathyporeia pilosaflathyporeia epecBivalvia indet-Capitella capltataCarcinus maenasCeraötoderma eduleChaetognata indet.Crangon crangonDecapoda indet >EneiB directusEnsia epec.Eteone apec.Gamraaridea indet.Castrosaccus apiniferHaustoriua arenariuaHeteroraastus flllformiaHydrobia ulvaeMacoma balthica

Harevïrl *Heaopodopsia slabbertMya arenariaMytilua edulifiNemertinae Indet,Nephtys cirrosaNephtys hombergilNephtys apec.Nareis dlversicolorNerela apec.Hercis auccinea01 igochaeta i ndet.Paraoni» fulgensPectinaria koreniPolydora ligniPolydora apec.Pygoapio ejeganaSchiatorayaia kervïlleiScrobiCülaria plana

Splo martinetiBlaSpionidae Indet.Splaula subtruneataStreblospio shrubsoliiTellina fabulaTelling 8pec,Tellina tenuistharyx martoni

Totaal per stratum

Hindetplaatniet bevist bevist

17,00 33.00gem se gem a

000

.00062000

.006

.022

.0100

.000100

.e0

.10.0013

. ooot0

.022

0,032.025

0.00012.0000*

0

.0012

.0009

.0006.00015.00015.00042

0.00024.0031

.023.0005?

000012

0.00019

1.0

000

.000287000

.0039

,0218.0071

0

.0001010

.520

.072,00130.00055

0.0089

0.0122.0140

0.000124.000043

0

.00045

.00094

.00059.000155.000060.030236

0.000239.00119

.0057.000273

0.000074

0.000120

.66

00

.0003.00040

000

.031

0.004

00

0.00021

0.190

.1000

.00007.69

00

.00022.009

.00009.0005

.00007

00

.0016

.004 60

.00042

.0000$0

.00013.0050

0.057

.00046

.00006

0

.ooooe

1.1

00

.00033.000267

000

.0217

c.004000

0.00020a

0.117

0.052

00

.000066.229

C0

.000224.0037

.000063.00031

.000070

00

.00138

.001700

.000122

.0000620

.000126.00134

0.0221

.000113

.000057

0.000045

.46

Westplaatniet beviat beviat

37,00 13.00gem ae gem ae

.00015

0.00019

1.7.005

0.0600

.007.0002a

00

.00029.10

.040

.000220

1.90

.017

.ooa0

.0007.00022

0.0000»,0030,0014.012

; 0! .00104

.0009

.0006

1 0I .038

1 0.0099

1 .00191 0I .000591 .00011

3.e

.000089

0.000074

1.53.0053

0,041

00

.0047.000280

00

.000213.031

.0320

.0002190

.900

.0059

.00580

.00049.000113

0.000040.00098.00143.0041

0.000247.00083.00062

0.0091

0.00150.00054

0.000142.000079

2.56

00

.0040

.040

.040000000

.33.0009

.29000

6.5000000

.00016

.00009

.00023

00

.00370

.0440

.0360000000

.094.00093

.101000

2.72000000

.000157

.000092

.00022a

.00028 .00012700000

.012.0060

0000

00000

.0041.00123

0000

3.0

sa < 0.00003 gADW/m:

24

Tabet 7, Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en biomassa (gADW/m2), eti standaardfout (se), van demacrobenthische infauna op beviste en onbeviste delen van de kokkelbanken nabij de Hinderplaat en deWestplaat in maart 1996.

Aantal stations +

Actiniaria indet.Arenicola marinaBathyporeia piloaaBivalvia indet.Ca pi telIa capitataCaprellidae indet.Carcinus jnaenasCeraatoderma eduleCorophium inaidiosumCrangon crangonEnsis directusEneia apec.

Heteromastus filiformiaHydrobia ulvaeLanlce conchLlegaHacoma balthlcaMagelona papilllcorniaManayunkia aestuarinaHareviri *Mya arenariaMytilus edulleHephtys cirrosaNephtys homberg i iNephtya spec.Nereis diversLcolorHereia spec.Hereia succineaOligochaeta indet.Paraonis fulgensPectinaria koreniPetcicola pholödiformlaPolydora ïigniPyqospio eleganpScolelepia aquamataScrobicularia planaSpio martlnenaiaSpionidae indet.Spiaula subtruncataSLreblospio alirubaoliiTellina apec.Tharyx marioni

Totaal per atratum

niet25

gem

.6

.42.0

05.22.0

00.4.400

seo0.412.490

17.4

5,214.6.B00

121.6.40

1.2e.4.4.4460

1.2142.D5.6

1000

Hinderplaatbevlst00

se

.55

.401.29

02.091.00

00

.40

.4»00

2540

.403,6.4000

3.1.40

2.013.1.55.5500

7.4,75.400

.sa2.51.40.40

14.90

.665.7.82

1.92

310

beviat25.00gem

.80

1.20

ï.400.4.4

2.0.4.8

29000

6.0D00

220.4

6.4000.4

3.2000

S.24.0

00

200

6.0160

7.2

: 400

se

.B00

.660

1,0500

.40

.401.29.40.55156

00

2.0Q000

4.30

.402.07

000

.401.80

000

2.091.29

00

5.90

1,415.7

01.5B

191

nietWeatpxaat

beviat1S.0Ogem

00

1.30.70.700

2.00.7B200120.7014.7.7.700.7.7.7000

471500

500

1749

4.72.7

310

pe

00

.910

.670

.6700

1.450

.6724.6

00

3.10

.670

3,2.67.67.6700

.67

.67

.670Cl0

12.13.S00410

4.B7.7

2.361.18

116

35gem

00

.29

.29.6

.291.4.60

3.100

190.290

U.600

1.11500

.29.6

4.32.3.9.600

.2940

14.000

2.5.29

13.7119

0.6

430

beviat00

se

o 1

o 1.286 |.286 |.40 |

.286 |.60 |.40 |0 1

1.07 |0 10 135 |

.2B6 |0 1

2.44 10 10

1.143.2 |

00

.2(56.57

2.54 |.ei i.46.4000

.2366.6

2.2900

1.03.2662.6314,2

0.40

78

25

Tabel 7. vervolg

gadw/m2

Aantal stations -

Aetinlarla indetArenicola cnarinaBathyporeia pllosaBivalvla Indot.Capltella capitataCaprellidaa indet.Carcinus maenasCerastoderma eduleCorophLum insidiosumCrangon crangonEnsls directusEnsLs spec.

Heteromastutï filiformisHydrobia ulvaeLanlee conchilegaHacoma balthloaMagelona paplUlcornlsManayunkia aeatuarlnaMareviri *Mya arenaciaMytilus edulisNephtys cirrosaNephtys hombergiiNephtys spec.Mereis dlverBlcolorNereis spee.Nereie succineaOligochaeta indet.PAï-aöois fulgensPectinarl^ kQteniPetricola pholadiformisPolydora lignlPygospio elegansScolelepis squamataScrobLculatia plan<*Splo martinenaisSpionIdae indet.Splsula subtruncataStreblospio shrubsolliTellina spec,Tharyx marioni

Totaal per stratum

Hlnderplaatniet bevist beviat

25.00 25.00gem se gern

.12.0023

.000160

.0006.00012

00

.00004

.0000700

2.60

.090.00231

.0001090

.00032.000073

00

.000036

.00007200

.770

.25.00004

00

5.8

.075.000035

00

1.85

.011

.037.00009.0014

00

.00027

.00012.008

0.0004

.00072

.00009.005

.00640

.006.0010.00007.0020

9.1

.0050

.0100.000067.00116

00

000129.000063

.00790

.00036.000267.000088

.0054.00221

0.0044

.00036.000032.00081

2.82

.040

.000140

.00051 0

0.0005

.007

.004.ÜOOG

.70

1 01 .161 01 0

01 .19

0I .000151 .0251 o1 0I o| 00006I .000061 01 o1 oI .0026I .000511 01 0I 00471 0I .043I .00111 01 .0016

1 1.2

.0450

.0000790

.0003600

.00052

.0042

.0041.00042

.4700

.063000

.0740

.000146.0138

000

,000063.000045

00B

.00109.000204

00

.001590

.0191.00045

0.00042

.69

Westplaatniet beviat bevist15.OG 35.00

gem se gem s

00

. 000140

0.0300

.00270

.0025,1200

.270

0.9

.00140012

00

.00008.0014

00

0.026

.002100

.010

.013.0045.00015.0007

1.4

00

t\t\nt\QA

0

0.031

00

.0024 90

.00249.036

00

.0G60

0.40

.00144

.0011900

.000081.00141

00

.00B2.00052

00

.00BOQ

.0037.00077.000066.00033

.58

00

.00009

.00006

.24.0005

0.021

00

.59.00025

0.260

0.0061.8

00

.00011

.00004.011

.00039

.00027

00

.033.00147

00

.00036

.0126

.01090

.00005

3.0

00

.000086

.000041

.210.00051

0.0146

00

.092.000251

0.047

0

0.0078

,53

00

.000109

.000039.0085

.000155

.000181

00

.0069.000299

00

.000158

.002BJ

.001370

.000041

.93

: gein. biomassa < 0-00003 gADH/m*

in

po

O

BIVALVIACaptiella capitataCarcinus maenasCerastoderma eduleCorophium volutatorCrangon crangonEnsis directusEteoneGammarusHeteromastüs filiformisHydrobia ulvaeMacoma balthicaMarenzeilena viridisMya arenariaNephtysNephtys cirrosaNephtys hombergiiNereisNereis diversicolorNereis succineaOLIGOCHAETAParaonis fulgensPectinaria koreniPygospio elegansScolelepis squamataScrobtculana planaSpio martinensisSpisula subtruncataStreblospio shrubsoliiTellinaTharyx rnanoni

februari 1995bank bevissinq

nsnsns

0.0770.022

nsnsnsns

0.048ns

0.000ns

0.500nsnsns

0.0620.0160.0120.005

ns0.0220.000

nsnsnsns

0.000ns

0.023

nsnsns

0.8200.022

nsnsnsnsnsns

0.000ns

0.044nsnsns

0.0620.0160.0120.001

ns0.0220.Q00

nsnsnsns

0.000ns

0.023

interaktie

nsnsns

0.0010.02a

nsnsns

0.0150.000

ns0.000

ns0.004

nsnsns

0.0620.0030.0120.0230.0450.0220.000

nsnsnsns

0.000ns

0.023

oktobeM995bank bevissïna

nsnsnsnsnsns

0.032nsnsns

0.033nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

nsns

0.0040.008

nsnsnsnsnsnsnsnsns

0.005nsns

0.004ns

0.035nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

interaktie

ns0.000

ns0.003

nsnsns

0.039nsnsnsnsns

0.002nsnsnsns

0.0010.009

nsnsnsnsnsns

0.000ns

0.040nsns

maart 1996

0.0000.000

nsnsr>sns

0.034nsnsns

0.0000.1700.0000.027

nsns

0.0000.030

nsnsnsns

0.001nsns

0 018nsns

0.044ns

0.017ns

0.036nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

0.036nsnsnsnsns

0.028ns

0.370ns

0.042rts

0-044nsnsns

nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

0.044nsnsns

februari 1995

0.000nsnsns

0.001nsnsnsnsnsnsns

0,000nsnsnsnsnsnsnsnsnsns

0.0360.000

nsnsnsns

0.000nsns

nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

0.002nsnsnsnsnsnsnsns

0.039ns

0.0360.000

nsnsnsns

0.000nsns

interaktie

nsnsns

0.008nsnsnsnsnsnsns

0.002ns

0.000nsnsnsns

0.024nsnsns

0.0360 000

nsnsnsns

0 000nsns

oktober 1995bank bevissino

nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

nsnsnsns

0.011nsnsnsnsnsnsnsnsns

0.011nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

nn

0.000n

0.014nsnsnsnsnsnsnsnsns

0.015nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsrtsnsnsnsns

maar! 1996bank bevissino

0-000nsnsnsnsnsnsnsnsns

0.000ns

0.017nsns

0.020nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

nsnsnsnsnsnsnsnsnsns

0.002nsnsnsns

0.000nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

nsnsnsnsnsnsnsnsnsns

0.002nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

o

l

I

27

Tabel 9. Gemiddelde dichtheid (ind/m2) en aantal stations (N) waarop soort gevonden werd in het najaar 1994op en nabij de kokkelbanken bij de Hinderplaat en Westplaat (Nmax = 14).

Westplaat

Latijnse naam

Abra aibaAnaAtidea mucosaBathyporeia pilosaCapXtftila capitataCeraatoderma eduleCorophlum arenarlumCrangon erangünEnaLsEteoneGamma rusHa rmothoeHeteromastus f i li forrntsHydrobia ulvaeLanicis conchileyaLiocarcinus holsatusMacoma. bal tin caMactra. corallinaHagelc>na papi 1 licornisMya atenariaKysella bidejïtai.aHytilus edultsWephtysNephtys cirrosaHephtys homberqiiHerelsHereis diversicolorOLICOCHAETAParaonis fulgensPectiharlapectinarta koreniPetricala pholadiformisPolydora ligniPseudopolydora pulchraPygoapio elegansSplo tnartinenslsSpisula suhtruncataStreblospio shrubsolLiTeXXlnaTelltna f^bulaTelllna tenuisTharyn jnarioniVenerupls puljastrj

i nd/m2

230151924

eBï0D

36110tl1311

20760012

241080

25071

553l

46618665701(5

722191

21)12•)4114A1114211[•

21

1011

26

72J132

)01

131410o122

Hinderplaat

Latijnse naam

Abra albaAnaitLdes mucosaBarnes candidaBathyporeia piloaaBIVALVIACapLtella capitaLaCerastodeima edüleCorbula gibbaCrangon ei atigonEriöisEnsis djrectu.sEteon*HauöCOriui arenar LusHeteïromaatus f 111 formtsLanicfe conchilegaHacoma balthicaMagqXona papi11icornisHya arenanaHyseHa bidentataNËMIÏHTEANephtyaNephtys üirrüsaNephtys homberg IVMereis diveraicolorHotom^stus latericeus0LIGQCH&ETAParaoriis fuXgensPectinaxia NoreniPetrLeola pholadiforraisPolydora ligniProceiraea cornutaPseudopolydcjra pulchraPygospio slogansScolelepis gquaniatdScoloplos arrni ger

Spi3uJ.aTcllinaTeil 1 lidVB} 1 JJIJJTharyx ma

hombyx

pulla?t

110

635036241

44038

28070103

102101

6-t221600

30450

12-15

371

2210

'l\1

12-.15517111

%i

j

l413212l53

11

114

13

i:

21

1

TochtKottetonkBevist

ansiovis

» l^asemsreedDootkrabChinese vrtrfftandkrabidnedoomiti- siefcelbaarsgarnaal

igewimperde zwemkrati! gewone hererraelkreeftiqewone zwemkrabsgrondelïqrote marene,qrote zeenaaid'Harder>hanng1 kteme zesnaaldkoornaarvismulpoonDuiiaaischarscholslangsler

spiennosprotsleenbolkstrandkraötonqwijiinazanöSDJöfinoree baarszöedonderpadzoeforelzeester

februari 1995hirtderpia.nf

£

27 2CC

i.ec

8754o o

076.8

00

0.25f!CC0

o.e0

11.20.2

000

8.40.4

00000

02

3tf

C

520 2

C10

143 B000

65.8000

4.2000000

1 200

1.20

43.8000

0 4G00

WEf

stplaai

C

1332CCC

c429

000

860

c0

1140

cc0

ÓA030

0200300

022 8

0O0

r.1

c2760J

C0•e

183.6000

12.4€0

0262

0oa

<i00000

0.600

0.8000

16

0

apnll99Slimderplanf

c

ct

0.6C

165.800c

3.802

000

020

c00000000

1 60000000

311

£

20.4D0

0.40

203J050

1220C00

0 2 ,00000

06000

0236

0000000

wesiplaatf

C

20.4

tc

0 20 2

20120DG800

020

0.4Q0000

0.2000

0 47.6

0000000

nf

C

19.40 2

C0,?

C236

000

5.400000

Q2C000Ó

0000

6 30000000

augustus 1995hinderplanf

0

47.6G

0.400

281.40

041.465

000

1.8000000

0200

120

37,80000000

!tf

0

292.(Vo-00

33940

0.40.6

44.4000'

28.6.0'Q0'

02'o'0

0200

4.80.

47.80 2

000O00

westpiaail _J

C

36tCC

c543.6

0020.8

50.80000

C.40

02000

0.60000

35.800

0 20000

n l

(

19.4Ctct

411600

1.831.2

C

0t0

0.800000

ï0o0p.

29.4

0000000

oMober 1995hinderpla,nf

4.e

62C

cc0

23740

1.42

91.6000

8302

0000

25.84.6

00

10.B0

9.80

o0.2

0006

111

0.2

22C

02c0

16700

ÖA0.4

112.4

d00

880.4

0000

13200

1 4

04.80.2

00

0200

5.4

westpiaai

04

42

tccc

15460ac

107.6000

5120.602

C

OIO

ii.eê2

00

1450

192

0600000

02

nf

d2

11800c0

2591200G

124.8

000

21.8t2

000o'

242CLÊ

00

7620

282000

0.40.2

00

maait 1996hmderplainf

C

4 2CCCG

3620.2605000

2.40000ö

021 4

00

020

380

o00003

ilt

c

62t0«

6 7 2

p

o

0AS

000

a.s0

u000

02O.B

0000

2 2000000

12

westpiaait

(

ct

0 2

c111.4

00c

8.6C

cc

0.100

c" "cJY04

0000

5.80

0 20000

0 2

nt

-

c

9 2C0

0.40

8 6 2PIP

05.4

000

0ÜC

OP

0

o"0

0 200

2 200000

0.20

T01996hinderpla.nf

C

1

c0.6

£C

3585.1200

074.02

000

2691.842.56

0G0

" • " ö0

4882400

0.60

5.8402

12 020.2

0262

Ó0.8

II1-4

0

2&)OiDl0!01

5339.76!

- _BL0-Ji

031.8!

0.0.4i

0'905.961

23.O2I0!0

gj_02i

127992'001

1.4Z2\0 2

12.220.8

04.48

O1

021

raswaal

. <

4.6

C02

t

29Q2*1

(

C69.9

(C

... cJfl2HJ2

72S0

0"b

01006.54

0G

0.40

27.70 2

1.420.2

016.9Ë

00 2

nf

C

19.6

CCG

3054 6400

c79.8

C

1c

644.0411.64

0

co00

18070800

1.80

78.360

1.40 4

014.26

00 2

ïocht

ansiovisblonkvoornbotChinese wolhandkrobarondelharino.schorschotsprotstronókrobwilling,zeebaarszeedonderpadzeester

februari 19bank

ns0 0000.000

0 0220.007

ns0.000

ns0.000

ns0.004

nsns

95bevissmg

ns0.000

* >Mi0.013

nsns

0 024ns

0001nsnsnsns

interaktiens

0.0000.0050.0000.001

nsns

0.000nsnsnsnsnsns

april 1995bonk

nsnsnsnsnsnsnsnsns

0.047nsnsnsns

bevissinqns

0.018nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

interaktiensraransransnsraransnsnsrans

augustus 1bank

nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

995bevissing

nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

interaktiensnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

oktober 19bank

0 021ra

oooonsnsnsnsns

0.0000.001

nsnsns

0.000

«?5bev>ssing | interaktie

nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsrans

nsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

maart 199bank

nsns

0017nsnsns

0 044nsnsnsransra

0.023

5bevissing

DSnsnsnsnsns

0 044nsnsnsnsnsnsns

interaktiensnsnsnsnsns

0.044nsnsnsnsnsnsns

mei 1996bank

nsns

0 000nsnsnsnsnsns

0.0000.000

ns0 035

ns

bevissingnsnsnsnsnsnsnsnsns

0 008ransnsns

interaktierans

0 00Ónsnsnsnsnsnsnsnsnsnsns

es

3

§a

I8

IMe

o

"BSi

Figuur 1 Lokaties bemonsterd in 1994 en 1995.

Figuur 2 Lokaties op kokkelbanken nabij Hinderplaat en Westplaat

Figuur 3 Totale dichtheid (ind/tn2) per monsterpunt

1«1

g

a

CL

Iir

^ }70C0

0 3000-7000

• 1000-3000

• J0Ü-1O0D

• {300

)7UUU

1000-3000

300-1000

(300

c

I1

3Q.

f51

IfI

• • •

Q )7U0U

0 3000-7000

• 1000-3000

• 300-1000

• (300

c

53

o

S-

I<8

Figuur 8 Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arettaria

33

1

)70UO

3000-7003

;DOD-3000

300-1000

(300

"O

§S.'

I *<»3O.

ff2o.'

I§

5'

i35

s

fBI

I

fr

1000 3000

3<J0 -1000

(300

3c

•o3

sQ.O*3"

2o.

<!

II3

s

3000 71)00

1000-3000

300-1000

(300

00c

3§.'00fi

f»

tra"

i

I

10-30

2-10

0 5-2

(0 5

3c

Mguur 14 Verspreiding en biomassa (gADW /m2) van Spisuia subtruncata

w o

<0 V . P

o o • o

4)

O

O

o'8.

D

0

O

O

••

Mya aronarla

Cerastoderma edule

Nereis dlverslcolor

Pygospto elegans

Figuur 15. Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria,Macoma balthica, Streblospio shrubsolii, Cerastodermaedule, Pygospio elegans, Nereis diversicolor, Tharyxmarioni en oligochaeten op de kokkelbank nabij deWestplaat in februari 1995 (nf =onbevist gebied; f = bevistgebied).

i

Ind./m2

Figuur 16, Verspreiding en dichtheid (ind/m2) van Mya arenaria, Macoma balthica, Pygospioelegans en Streblospio shmbsolii op de kokkelbank nabij de Westplaat in het najaar 1994.De monsterpunten februari 1995 zijn aangeduid met een ruitje (o).

46

Bijlage 1. Lengte-gewichtregressies(W^alJ3; W - ADW in mg, L«= lengte in mm - n: aantal

deelonderzoek 'natuurlijke ontwikkeling'

najaar 1994

waarnemingen).

Species a

Abra alba

Cerastoderma edule*

Emis directus

Emis sp.

Macoma baltliica*

Montcicuta ferruginosa*

Mya arenaria

Mactra corallina*

Peirtcala pholadiformi.i*

Spuula subtruncata*

Tellma tenuis*

Tellma fabula*

Venerupis pullastra

0.0048

0.0262

0.0005

0.0013

0.0041

0.0071

0.0101

0.0042

0.0298

0.0046

0.1833

0.0049

0.0173

3.022

2.691

3.237

2.915

3.331

3.144

2.788

3.002

2.166

3.212

1.823

3.034

2.805

31

26

51

25

15

6

30

28

29

76

7

28

23

najaar 1995

Species

Abra alba

Carcinus maenas

Ensis directus

EIUMS sp.

Maconw balthica

Macira corallina

MoiikicKtaferruginosa

Mya arenaria

Mytilm edulis

Spi.uiiu subtruncata

Teltum tennis

Tellma fiilmh

Venei upis pullastra

0.0189

0.0895

0.0006

0.0005

O.0078

0.6272

0.0044

0.0581

0.0686

0.0148

0.0418

0.0138

0.0183

2.394

2.337

3.197

3.392

3.029

1.806

3.801

2.068

1.809

2.876

2.279

2.596

2.889

47

14

85

8

13

4

5

21

6

79

32

47

44

deelonderzoek 'effekten schelpdiervisserij'

47

februari 1995

Species

Cerastoderma edule*

Macoma ballhico*

Mya arenaria

0.0051

0.0055

0.0072

3.048

3.081

2,748

15

61

105

oktober 1995

Species a

Spisuia subtruncata

Macoma balthica

Mya arenaria

0.0383

0.0084

0.0263

2.380

2.933

2.316

23

33

18

maart 1996

Species

Spisuia subtruncata

Macoma balthica

Mya arenaria

0.0210

0.0164

Q.0196

2.602

2.677

2.475

\1

99

65

* alle examplaren verast

opm: Bij kleinere lengteklasses zijn vaak meerdere exemplaren samen verast. Regressie gebaseerd op gemiddelde gewicht per lengteklasse.