e drejta civile per eseja

8/12/2019 E Drejta Civile Per Eseja

1/25

ME CTR+F ta qet per me gjet fjalen.tani veq ja ban find next.

1. NOCIONI I S !RE"TS CI#I$EE drejta civile zakonisht definohet si deg pozitive e s drejts q prfshin trsin edispozitave juridike q rregullojn marrdhniet shoqrore me karakter pasuror. Lidhurme t drejtn civile profesor Finzhgar shkruan se lnd e s drejts civile janmarrdhniet pasurore q lindin n lmin e qarkullimit t mallrave dhe nn ndikimin eligjit t vlers, pastaj disa veti juridike personale t subjekteve juridike q marrin pjes nmarrdhniet pasurore t caktuara, si dhe t drejtat e personalitetit q mbrohen memetodn dhe mjetet e s drejts civile. E drejta civile n kuptimin objektiv sht deg es drejts private e cila si trsi e rregullave juridike i rregullon ato marrdhnie pasuroren t cilat njerzit pr objekt t marrdhnies civile!juridike kan sendet, premtimet ose

pasurin.

"a. E drejta civile si disiplin shkencore # studimi shkencor $ t drejts civile sht m $vjetri midis disiplinave shkencore!juridike. Edhe n %om shkenca juridike shtidentifikuar nj koh t gjat me shkencn civile juridike. & mesjet n t vrtet nkuadrin e s drejts s kanoneve 'kishtare(, u paraqitn edhe pikpamje t reja mbi tdrejtn penale. )egjithkt, theksi kr*esor u vi mbi studimin shkencor t s drejtscivile.

+. E)%-$)$ $ /%E0- 1$2$LEEmrtimi i s drejt civile n nj mn*r rrjedh prej fjals latine ius civiles q rregullonte

marrdhniet midis q*tetarve romak. Emrtimi e drejta pasurore e ka burimin ngamarrdhniet shoqrore me karakter pasuror. Emrtimi e drejta private, sht mjaft $prhapur dhe sht $ lidhur drejtprdrejt me ndarjen e t drejts n ius privatum dhe iuspublicum q ishte karakteristik e s drejts romake. )e t drejt thuhet se juristt qmerren me t drejtn civile quhen civilist andaj edhe emrtimi $ e drejt civile sht $drejt.

3. 450E6-$, )E-4/7 /8E $-E)$ $ /%E0- 1$2$LEE drejta civile studion marrdhniet juridiko!civile. 9ra sht trsi normash juridikecivile me t cilat rregullohen marrdhniet shoqrore me karakter pasuror. & teori thuehtse, objekti $ s drejts civile jan raportet shoqrore me karakter pasuror, si dhe raportettjera shoqrore q fillimisht nuk kan karakter pasuror, por n instanc t fundit edhe atomund t shprehen n vler pasurore. E drejta civile sht deg e s drejts dhe si e tillajo rregullon marrdhniet shoqrore me karakter pasuror si dhe disa marrdhnieshoqrore q fillimisht jan jo pasurore por n instanc t fundit shprehen si pasurore.E drejta civile edhe pse shpesh identifikohet me t drejtn private, ajo nuk sht e njejt.E drejta private sht deg e s drejts e cila rregullon edhe objektin e s drejts civilepor edhe objektin e disa degve tjera t pavarura t s drejts. E drejta civile sht n


2/25

lidhmni t drejt me ndarjen e prgjithshme t s drejts private dhe publike, pra iuspublicum dhe ius privatum.

3b. )etodat e s drejts civile & teorin juridike si metoda t s drejts civile zakonishtnumrohen katr metoda 'parime(, t cilat jan t prbashkta pr tr objektin e t

drejts civile.6to parime t s drejts civile jan:7( 5arabarsia e palve dhe barabarsia e vullneteve t t*re n raportin juridiko!civil;5( iniciativa e lir e palve n lidhjen e punve juridiko!civile;1( sanksioni pasuror, dhe/( qarkullueshmria e t drejtave subjektive civile.

. anksioni pasuror sht parimi $ tret $ t drejts civile # nnkupton se n rastet kurnuk prmbushet raporti juridiko!civil n pajtim me vullnetet e palve kontraktuese,ather si mas paraqitet sanksioni pasuror, q dmth, goditet masa pasurore e debitorit, ejo siq sht n rastet tjera, personaliteti.

?. @arkullueshmria 'barjta( e t drejtave subjektive civile # nnkupton parimin se tdrejtat civile mund t barten nga nj subjekt $ s drejts n subjektin tjetr. 9ra t drejtatcivile!subjektive jan t drejta q jan t qarkullueshme. -itullari $ s drejts mund t bartvetm ato t drejta subjektive civile t cilat $ ka edhe vet. 6jo sht e njohur q nga edrejta romake, kur thuhetj: nemo ad alium plus iuris transferre poest quam ipsepossidatA, q dmth askush n tjetrin nuk mund t bart m shum t drejta nga ato tdrejta t cilat vet $ dispononA,

B. istemi $ t drejts civile Lidhur me sistemin e s drejts civile ekzistojn d* mn*ratradicionale: sistemi institucional dhe sistemi pandect ipas sistemit institucional $ ciliprejardhjen e ka nga juristi $ njohur romak Caji, e drejta civile ngahet n tri pjes:". 9ersona 'personae(+. ende 'res( dhe3. 9adi 'actiones(9r dallim nga sistemi $nstitucional, ekziston edhe sistemi pandect, $ cili shtprvetsuar n t drejtn gjermane, por nat*risht edhe k* s*stem prejardhjen e ka nga edrejta romake, sepse lidhet drejtprdrejt me emrin e 0ustinianit. $pas kti sistemi edrejta civile ndahet n katr pjes:". 9jesa 'e drejta( sendore+. 9jesa 'e drejta( e obligacioneve


3/25

3. 9jesa 'e drejta( familjare dhe


4/25

"=. 6odi civil vicerran # Edhe vicrra bri kodifikimin e s drejts civile. 6* kod shtaprovuar n vitin "D?. & vicrr, pjesa e t drejts civile #det*rimet jan rregulluar mekod t veqante q nuk sht karakterisitke pr shtetet e tjera. 6odi vicerran pati ndikimn nGjerrjen e kodeve t shteteve tjera dhe lirisht mund t thuhet se 6odi 1ivil -urk $ vitit"D+> sht nj kopje e 6odit 1ivil vicerran.

">. 6odi 1ivil $ hqipris # J nGor n vitin "D+D koh q $ prket )bretris s 7hmetogut, dhe sht $ inspiruar nga kodi 1ivil Francez, $talian dhe ai zviceran. 6* kodmundsoi t rregullohen marrdhniet juridike!civile n mn*r m t hollsishme.)irpo ndr*shimet n sistemin juridik t hqipris krijuan nj legjislacion tjetr tpavarur t hqipris pas vitit "D


5/25

+


6/25

bjn organet prkatse shtetrore me qllim t zbatimit t t*re. $nterpretimi z*rtar mundt jet gj*qsor n qoftse e bn gj*qi me rastin e gj*kimit, dhe legal kur e bn organiq e ka aprovuar, apo organi $ veqant $ autorizuar nga organi ligjdhns. $nterpreitmigj*qesor # n doktinn e vjetr deri ka mesi $ shek t kaluar ka ekzistuar botkuptimi segj*qtari me rastin e interpretimit t ligjit duhet t gjej dshiren e ligjdhnsit. 6*

botpuptim ka qne pasje e msimeve t shkolls s t drejts nat*rore. 9rkundr ktibotkuptimi se n interpretimin e ligjeve nuk sht e rndsishme t dihet qka deshiligjedhnsi kur nGorri ndonj dispozit por qfar dispozitet do t nGirrt sikur t jetontekohen kur shq*rohet kontsti konkret. -eknika e interpretimit t ligjeve ! interpretimi iligjeve mund t jet gramatikor, logjik, sistematik dhe historik.

+D. 7nalogjia # 7nalogjia paraqet mn*rn kr*esore t interpretimit me ann e t cilsplotsohen zbraztsirat juridike. & qoft se n t drejtn civile nuk ka dispozit oserregull ekskluzive, kontesti zgjidhet prmes analogjis. 9ra analogjia sht zbatim $ ligjitn ato raste q ligji nuk $ parasheh, por t cilat jan t ngjashme me rastet q ligji $parasheh. &se rasti sht parapar n ndonj dispozit tjetr, ather kemi analogjin

ligjore. & qoftse rasti nuk sht parapar n ndonj dispozit por duhet t nGirret ngaparimet m t prgjithshme t sistemit civil!juridik, ather kemi analogjin juridike

3. 9raktika gj*qsore # sht e qarte se roli $ gj*qtarit n interpretimin e ligjit nuk hstvetm pasiv por edhe aktiv krijues. 9astaj dihet se intepretimin q e bn gj*qtari duke ekr*er det*rn e tij nuk sht qllim pr vetveten por pr ars*e t zbatimit t s drejts.6* zbatim $ s drejts quhet praktik gj*qsore. & qoft se praktika gj*qsore do tnGirret si burim $ s drejts, vendimet e gj*qtarit n disa raste do t vlenin si rregull eprgjithshme edhe pr rastet e tjera e jo vetm pr rastin konkret.

3a. hkenca juridike # 7s autort borgjez nuk e konsiderojn shkencn juridike siburim t drejtprdret, por vetm si burim indirect t drejtsis. Edhe tek ne shkencnjuridike mund ta marrim si burim indirect t drejtsis. /uke kritikuar t drejtnekzistuese dhe duke propozuar shkencn juridike, kjo ndikon shum edhe n krijimin e sdrejts s shkruar.

3". %794%-$ 1$2$L # 0J%$/$6! E drejta n kuptimin objektiv dhe subjektiviK dim e drejta sht tubim i normave juridike q rregullojn marrdhnie t caktuarashoqrore. E drejta objektive # t gjitha normat t cilat rregullojn nj raport t caktuarshoqror i quajm institut juridik p.sh kemi institutin juridik t pronsis q prfshin tgjitha normat q kan t bjn me pronsine. 6emi institutin e prfaqsis, testametit,kontrats etj. E drejta subjektive # 7to t drejta q individi ose grupi i individve dmthsubjektet e s drejts, e nGjerrin prej norms prej t drejts obligative, e quajm t drejtsubjektive. 9.sh fmiju ose prindi sh i paaft pr pun, krkon mbajtjen e tij, ai ka tdrejt subjektive q t nGjerr nga dispozita q e rregullojn det*rimin pr mbajtjen e sdrejts obligative.

3"a. Fuqia juridike # ekziston ather kur nuk ekziston e drejta t cils i prgjigjet ndonjdet*rim, por ekziston mundsia e nj personi q me deklarimin e vullnetit t tij ndikon n


7/25

krijimin, ndrrimin e ndonj t drejt subjektive, p.sh kur dikush sht trashgimtar edeklarohet se nuk e pranon trashgimin.

3"b. Cjendja juridike # Cjendjea juridike ekziston ather kur ekzistojn disa elemente,rrethana juridikisht relevante, t cilat n t ardhmen shndrrohen n t drejtn subjektive

p.sh prindrit jan n gjendje t veqant juridike ndaj fmijs q duhet ti mbaj, nse nukmund t mbahen vet.

3"c. 9ozita juridike ose statusi # sht grumbull i rrethanave lidhur me nj person qndikon n realizimin dhe mbrojtjen e t drejtave t tij subjective.

3+. E drejta subjektive e shikuar si raport juridik # Eshte e ditur se e drejta subjektivesht gjithmon raport midis shum personave, raport shoqror, raport midis njerzve e joraport midis njerzve dhe sendeve. &se kt raport e shikojm, jo vetm nga pikpamja ebartsit t ksaj t drejte subjektive, por edhe nga pikpamja e bartsit t obligimeve,ather do t kemi raportin juridik n t drejtn civile p.sh pronsia sht e drejt

subjektive nse shikohet nga pikpamja e titullarit t asaj t drejte.%aporti juridik mund tjet i ndr*shm pr nga lloji, mn*ra e krijimit sipas veprimit, pr kah koha q zgjat etj.a i prket raportit juridik ato jan:a( 9ersonat q jan barts t t drejts dhe obligimeve dheb( vet kto t drejta dhe obligime.

33. ubjektet e s drejtsubjekti i s drejts sht bartsi i t drejtave dhe det*rimeve. ubjekte t s drejts mundt jen presonat e ndr*shm fizik ose kolektivitet, grupet bashksit e personave fizik tshikuar si trsi. 7ftsia e personave fizik ose juridik q t jen barts t s drejtave dhedet*rimeve quhet aftsi juridike. )e fjal t tjera aftsia juridike don t thot t jeshsubject n t drejtn, kjo sht mundsi q t kesh t drejta dhe det*rime. 7ftsia pr tvepruar sht aftsi q me deklarimin e vullnetit t vet t fitoj t drejta dhe det*rime dheprgjithsisht t ndrrmarrin veprime juridike.

33a. 7ftsia juridike dhe e veprimit # 7ftsia e presonave fizik dhe juridik, q t jenbarts t s drejts dhe det*rimeve quhet aftsi juridike. &drkaq aftsia pr t vepruarsht aftsi q me deklarimin e vet t vullnetit t fitojn t drejta e det*rime dheprgjithsisht t ndrrmarin veprime juridike. ecili subjekt me vet at q sht subjekt,ka aftsi juridike, por nuk sht e thn se ai duhet t ket patjetr edhe aftsi pr tvepruar. 6shtu p.sh fmiu i posalindur sht juridikisht i aft. 7i p.sh menjher mund ttrashgoj, t marr si dhurat ndonj send dhe me kt t fitoj t drejtn subjective, nrastin konkret t drejtn e pronsis.9or ai akoma nuk sht $ vetdijshm, nuk mund tfitoj t drejtn subjective me veprimin e vet, por me veprimin e ndonj personi tjetr!tprfaqsuesit 'prindit, kujdestarit( etj.

3


8/25

drejts ' res #send( 2eprimi i personit fizik # @ personi fizik t jet juridikisht i aft,nevoitet t lind i gjall, gjegjsisht t jep shenja jete. &drkaq fmiu i lindur parakohe, qsipas rregullave mjeksore gj*sore nuk mund te jetoj, megjithse me rastin e lindjes jepshenja jete, nuk duhet t konsiderohet n drejtsi. @ personi fizik t fitoj aftsinjuridike, nevoitet t ket formn e njeriut dmth t mos ket lindur si i ashtuquajtur

monstrum. 9ushimi i aftsis juridike # 7ftsia juridike vazhdon deri sa personi fizik tjet i gjall dhe ndrprehet me vdekjen e tij ose shpalljen i vdekur.

3=. 7ftsia pr t vepruar e personave fizik #ipas t drejts son personat fizik veprojnsipas rregullit madhor kur mbushin "B vjet, apo kur fmiju para mbushjes s moshsmadhore martohet. 9ersonat deri n moshn "B quhen t mitur dhe t paaft pr tvepruar. 9or paaftsia e t*re pr t vepruar nuk sht e njejt. 9ersonat q jan n moshn"< vjeqare apo t miturit e rinj jan krejtsisht t paaft pr t vepruar, kurse personatprej moshs "< vjeq gjer n moshn "B vjet ose t miturit m t vjetr jan t aft per tvepruar n mn*r t kufizuar.

3>. 7tributet e personit fizik # 9ersonat fizik kan disa atribute q shrbejn pridentifikimin, shnimin, caktimin juridik t at*re personave. 6to atribute jan nganjherdisa t drejta subjektive t lidhura pr personin fizik p.sh emri, nganjher gjendja juridikepor n qdo rast jan t lidhura sidomos pr subjektivitetin juridik t personave fizik. iatribute t personit fizik jan: emri, vendbanimi, vendqndrimi, shtetsia, librat egjendjes civile.

3?. 9ersonat juridik # 6rijesat e tilla t cilave iu sht njohur cilsia e subjektit juridikquhen persona juridik. 9.sh kur blejm ndonj sent prej primusit midis nesh krijohetraporti juridik. ecili prej net d*ve n kt raprort ka t drejta dhe det*rime. & jetnton t prditshme takojm shum shpesh persona juridik. &se n mngjes blejmgazetn, vihemi n raport juridik me prfaqsuesin e ndrmarrjes pr shprndarjen esht*pit q gjithashtu sht person juridik, vozitemi me trenin q $ prket ndrrmarjeselektike komunikative etj. 9erson juridik sht vetm ai kolektiv njerzish t cilt kannj far pasurie dhe mas pasurore dmth tubim t vlerave ekonomike me qllim tkr*erjes s ndonj veprimtarie ekonomike. & t drejtn borgjeze ekzistojn d* llojethemelore t personave juridik: shoqatat dhe institucionet.

3?a. hoqatat # Ekzistojn ather kur kemi shum persona dhe bashkohen me qllim tarritjes s ndonj qllimi ekonomik, kulturor, sportive. 5ashkimi $ ktill $ individveparaqet ather nj organizim t veqant q n t drejtn civile njihet si trsi nj subjectunik. hoqata ka antart e vet, qndrimin e t*re ngaj shoqats si trsi si dhemarrdhniet reciproke midis shoqats si trsi si dhe marrdhniet reciproke midisshoqats $ caktojn rregullat themelore ose statusi $ shoqats.

3?b. $nstitucioni ! -ek institucioni ekziston nj mas e caktuar pronsore dmth tubim $vlerave ekonomike, q ka qllim t caktuar. 7jo gjithashtu $ sht kushtuar arritjes sqllimeve dhe interesave t disa njerzve por ata njerz t cilt plotsojn disa qllime,interesa t veta nprmjet ksaj mas nuk jan organizativisht aq t fuqishm sa shoqata.6jo mas pasurore shfr*tzohet n baz t aktit t caktuar mbi themelimin.


9/25

3?c. 6rijimi $ personit juridik # q personi juridik t ekzistoj e drejta positive duhet tnjoh kto marrdhnie shoqrore: uniteti organizativ dhe masn pasurore q prbjnpersonin juridik. 6jo njohje nga ana e s drejts positive sht e mundshme n d*mn*ra: nprmjet t paraqitjes dhe nprmjet lejes. istemi $ paraqitjes ekziston ather

kur pr njohjen e personit juridik nga ana e s drejts positive nevoitet q ai personjuridik ti paraqitet pushtetit prkats administrative. 4rganet e pushtetit kan pr det*r tmarrin n dijeni ekzistimin e personit juridik, prveq ather kur qllimet e tij janantiligjore ose prgjithsisht t pa lejueshme.

3? q. )barimi i personit juridik # 9araqitet ather kur zhduken ato elemente q jan tdomosdoshme pr ekzistimin e tij. /mth n qoft se zhduket uniteti organizativ, nqoft se zhduket edhe pasuria e personit juridik si dhe n qoft se veprimtaria e personitjuridik nuk kr*het sipas rregullave t paraqitura ose t lejuara, prandaj ai bhet antijuridik gjegjsisht organ administrative q ka dhn lejen ather heq at leje dhe ndalonpunn e personit juridik.

3?d. hoqatat si persona juridik # -e shoqata jan esenciale antarsia dhe qllimet ecaktuara n rregullat themelore q ajo antarsi me ndihmn e mass pasurore t shoqatsdshiron t realizoj. 4rgan karakteristik $ shoqats sht kuvendi $ antarve si organ m$ lart. 7i mbahet t paktn nj her n vit dhe jep s*nimet e prgjithshme pr punn et*re. & qoft se shoqata sht e madhe pr kuvend zgjedhen delegatt t ciltprfaqsojn antart. 6uvendi sipas rregullit zgjedh nj organ operativ $ cili udhheqpunn e prditshme t shoqats, zakonisht sht kolektive dhe q*het kshill drejtues oseekzekutiv dhe nj organ mbikq*rs. 6uvendi mund t zgjedh edhe organin individual #kr*etarin, e kr*etari mund t zgjedh edhe vet kshilli drejtues prej antarve t vet.Cjithmon duhet t caktohet ndonj person, zakonisht kr*etari apo m shum persona tcaktuar, t cilt prfaqsojn shoqatn n pikpamje civile juridike sipas vet statusit dhen emr t shoqats kr*ejn veprime dhe pun juridike.

3B. Fondacionet si persona juridik # & drejtsin ton t paralufts fondacionet kanqen form e rndsishme e personit juridik. 7to jan n t vrtet institucione private.9r themelimin e fondacionit jan nevojitur: deklarata e vunllnetit mbi themelimin efondacionit dhe leja e organeve kompetente. & drejtsin e sotme, gjithashtu mund tekzistojn fondacionet, 9r themelimin e fondacionit nevojiten po ato kushte tparalufts, deklarimi $ vullnetit dhe leja. 7to jan krijuar q dikush ta l me testamentin evet ndonj mas pasurore pr arritjen e ndonj qllimi t lejuar.

3D. 4bjektet e s drejts civile4bjekt jan krejt ajo n qka sht e drejtuar ndonj e drejt subjective, n qka ose llidhurme t ciln gj realizohet ajo.


10/25


11/25

dallojm prej vlerave personale, sepse ato nuk paraqiten n vet jetn e brendshmeshpirtrore t njeriut por objektivizohen.

6%$0$)$ /8E )57%$)$ $ %794%-E2E 0J%$/$6E


12/25


13/25

realizimin n trsi nga cili do qoft prej kreditorve p.sh fmija mund t krkoj shumne mbajtjes ose prej babait ose prej nns.

=+b. Llojet e obligacioneve #4bligacioni $ thjesht sht kur raporti $ obligacionit prbhet prej nj obligacioni p.sh

bartja e ndonj sendi, t knduarit n ndonj koncert, marrja me qesim e ndonj toke tj.4bligacioni $ ndrlikuar # sht kur prphet prej m shum obligacioneve p.sh kurndrrmarja hoteliere obligohet q m*safirit ti ofroj pansion t plot. & obligacionin endrlikuar nj obligim mund t jet kr*esor e k* sht ai me t cilin arrihet qllimikr*esor $ raportit t obligacionit, kurse t tjert jan t dors s d*t.

=3. 9asuria # sht tubim i t drejtave q i prkasin nj personi. &drkaq ktu nuk h*jnt gjitha t drejtat, por vetm t drejtat civile subjective. - drejtat personale jo civile nukh*jn n pasuri. - gjitha sendet q prbjn lndn e pasuris si trsi, quhen mas

pasurore. )asa e pasuris prbhet prej sendeve prkatse, por ajo n trsi mund tprqendrohet dhe shprehet n nj send t veqant, n para. 9asuria ndahet ne aktiv dhepasiv. )asa pasurore si e till ajo rritet ose zvoglohet mirpo kualitivisht nukndr*shon asgj n identitetin e pasuris, ajo i takon dhe sht lidhur pr bartsin e saj.

=


14/25

veta pra t realizoj obligimet e veta. 9or esenca e bankrotimit qndron pikrisht nqrregullimin e ekujlibrit n mospajtimin midis pasuris dhe mass s pasuris. 6ur masae pasuris s nj personi beht shum e vogl q n t mund t realizohet sanksionipronsor pr obligimet e nodnj personi, paraqitet insolvenca e atij personi.

=D. @arkullimi juridik # sht bartje e t drejts prej nj subjekti n tjetrin, prej nbartsi # titullari n tjetrin. 6jo dukuri ekziston vetm n t drejtn civile. @arkullimijuridik nuk sht asgje tjetr veqse superstruktur e qarkullimit t mallrave. @arkullimijuridik nuk sht dukuri identike me qarkullimin ekonomik. 9.sh nse vjedhsi, gjetsiose jopronari shet orn e vjedhur apo t gjetur, kemi vetm aktin e qarkullimit ekonomik,sht bartur vetm vlera ekonomike, e jo edhe aktin e qarkullimit juridik, sepse nuk shtbartur e drejta mbi at vler.

=Da. - drejtat subjective q barten n qarkullimin juridik # 0an t drejtat absolute:pronsia, servituti, marrja me qesim, pengu, e drejta e shfr*tzimit, licence etj. )jetet eqarkullimit juridik me t cilat bhet kjo bartje jan t drejtat e obligacionit. 9or kto nuk

jan t gjitha t drejtat e obligacionit, por vetm ato t cilat palt $ krijojn me vullnetin evet me qllim t bartjes t s drejtave. 9ra t drejtat absolute mund tti shikojm si object $qarkullimit juridik, e punt juridik si mjet t qarkullimit juridik.

>. 6auza # sht qllim ekonomik ose efekt ekonomik t ciln palt dshirojn ta arrijnme pun juridike. @do pun juridike n t drejtn civile ka njfar qllimi ekonomik. 6*qllim ekonomik t cilin palt dshirojn ta arrijn sht kauza e kontrats dhe punsjuridike prgjithsisht. 6ur nuk ka kauz, nuk ka as pun juridike. &se p.sh d* njerzmerren vesh se do t jen miq, ekziston qllimi $ vullnetit, por megjithse nuk kakontrate. &se nj njeri $ premton tjetrit se do t ndihmoj, prsri nuk ka pun civilejuridike. 94r nse premton me kusht q pr kt kndim t marr honorar*, atherkjonsht pun civile juridike. 6auza pra sht qllim ekonomik t cilin palt dshirojnta arrijn me pun juridike.

>". 5aza juridike # 6ur vjedhsi shet orn, kemi nj akt t qarkullimit ekonomik. 6jo nuksht pun juridike, sepse nuk bartet e drejta subjective me sendin, por sendi bartet vetmfaktikisht. )e kt rast kemi kauzn, kur njra pal dshiron t holla pr orn, e tjetraorn. 9ra nuk kemi qarkullim juridik, nuk kemi pronsin mbi orn. &se djali trashgonbabn dhe fiton t drejta nga pasuria e tij, baz pr kt do t jen vetm dispozita ligjorembi trashegimin.

>"a. eksioni singular # sht bartje e ndonj t drejte apo m shum t drejtave tcaktuara, konkrete subjective. eksioni universal sht bartje e pasuris si tubim $ tdrejtave dhe obligimeve madje qoft tr pasuris, e qoft ndonj pjese t saj t caktuar.

>"b. 2eprimet 0uridike # 2eprim juridik sht ajo deklarat e vullnetit t ciln palt endrrmarin me qllim t krijimit t ndonj raporti juridik. 9ra me at raport juridikvullneti luan rolin m t madh, ai sht at* fakti m $ rndsishm juridik. /eklarimi $vullnetit sht ai fakt juridik q nga pikpamja e qarkullimit juridik sht m $rndsishmi. 7i nuk sht gjithmon m vendimtari n tubimin prkats t fakteve, por ai


15/25

n qarkullimin juridik sht fakti juridik m karakteristik. &prmje tij shprehetqarkullimi juridik por vendin e tij mund ta kuptojm drejt vetm n qoftse jemi tvetdishm se n t drejtn civile k* vullnet prpiqet t arrij indirect ose direct ndonjqllim ekonomik, se si sht $ kushtzuar nga qarkullimi ekonomik. 2ullneti pa marrparas*sh kushtzimin e vet prapseprap sht njkohsisht dukuri psikike dhe

psikologjike. 2ullneti sht gjithashtu kategori filozofike sidomos lidhur me qshtjen eliris s vullnetit dhe t determinizmit ose indeterminizmit t tij. 2ullneti sado q t jet $kushtzuar, $ determinuar nga domosdoshmria shoqrore n pik t fundit ekonomikedhe n t drejtn civile sht fenomen psikologjik. 9r kt ars*e q ain t drejtn civilet mund t prodhoj veprim q t ket si pasoj ndonj raport juridik duhet t jet $ lir dhe$ deklaruar qart.

>"c. %ndsia e aktit administrativ # /ihet se akti administrativ nuk sht fakt juridik,por ai shpeshher i prin raportit civil!juridik dhe pr kt ars*e sht supozim i kt*reraporteve, apo prcakton kufijt e t*re. & pikpamje t thjesht juridike, raporti i aktitadminsitrativ ndaj raportit civil!juridik mund t jet $ d*llojshm: "(raporti civil!juridik

mund ti jet nnshtruar aktit administrativ dhe +( raporti civil!juridik mund t ekzistojkrahas me aktin administrativ, pavarsisht nga raporti administrativ.

>+. 2ullneti si fakt juridik # 2ullneti sht fakti m $ rndsishm dhe m $ shpeshtjuridik q prodhon numrin m t madh t raporteve civile!juridike. 2ullnetin si faktjuridik nuk duhet kuptuar si ndonj parim t pavarur, $ cili pa marr paras*sh dukurittjera shoqrore cakton raporte civile!juridike. 2ullneti sht dukuri shoqrore. @*shpandekistt kan krkuar q vullneti $ deklaruar t jet: serioz dhe $ drejtuar nga diKka qn pikpamje fizike dhe juridike sht e mundshme.

>3. 9rfaqsimi # sht kr*erje e veprimeve juridike n emr t tjetrkujt dhe pr llogarit tjetrkujt. & emr te tjetrkujt dmth se autorizimet dhe obligimet nga veprimi $ kr*erjuridik p.sh nga puna e lidhur juridike nuk krijohen pr at q ka kr*er veprim juridik porpr dikn tjetr. 9r llogari t tjetrkujt do t thot se efekti ekonomik $ ktij veprimirealizohet jo n masn pronsore t tij q ka lidhur punn juridike port ndokujt tjetr.9ersoni q kr*en veprim juridik quhet prfaqsues, e personi n emr t t cilit dhepr llogarin e t cilit kr*het vepra quhet $ prfaqsuari.

>3a. Llojet e prfaqsimit # 6emi d* lloje t prfaqsimit: ligjor dhe kontraktues.9rfaqsimi ligjor ekziston pr personat q jan t paaft pr pun p.sh pr shkak tmungess, jan t penguar t ndrrmarin vet veprime juridike. 9rfaqsimi kontraktuessht ai q n baz t kontrats paraqitet midis prfaqsuesit dhe t prfaqsuarit.

>3b. 7utorizimi # @ prfaqsuesi t mund t prfaqsoj t prfaqsuarin atij $ nevoitetautorizimi. -e prfaqsimi ligjor autorizimin e jep vet ligji, kurse te ai kontraktues $prfaqsuari.

>3c. Llojet e autorizimeve # 7utorizimi mund t jet $ prgjithshm 'general( dhe $veqant 'special(. 7utorizimi $ prgjithshm ekziston ather kur prfaqsuesi shtautorizuar t kr*ej t gjitha punt e t prfaqsuarit apo t paktn nj rreth t caktuar m t


16/25

madh. 7utorizimi $ veqant ekziston ather kur ka t bj me kr*erjen e nj a po mshum veprimeve t caktuara juridike.

>3d. &drprerja e prfaqsimit # 7utorizimi nga prfaqsimi kontraktues ndrprehet: "(pr shkak t kalimit t afatit pr t cilin ka qen dhn, +( me dorheqjen e t autorizuarit,

3( )e vdekjen e njrit apo tjetrit, prveq n qoftse sht caktuar q t vlej edhe prtrashgimtart e t prfaqsuarit, =. 6ushti # sht rrethan e ardhshme e pasigurt nga paraqitja ose mosparaqitja e tcils varet krijimi ose ndrpreja e ndonj t drejt. 6jo rrethan mund t jet e varur ngavullneti $ nj pale, e ather kushti quhet potestativ dhe mund t mos varet nga vullneti $palve, e ather quhet kenzual. 9or gjithashtu mund t varet edhe nga vullneti e edhe nga

rasit!ather kushti sht $ przier. 6ushti mund t jet pozitiv dhe negative, varsisht ngaajo se a varet krijimi $ t drejts nga paraqitja ose mosparaqitja e rrethanave.

>>. 7fati # sht kalim $ caktuar $ kohs ose moment $ caktuar n koh, moment pr tcilin sht $ lidhur krijimi ose ndrprerja e ndonj t drejte. 7fati si moment $ caktuarmund t jet $ sht*eshm ose $ shkputshem. $ sht*eshm sht kur prej paraqitjes safatit varet krijimi $ t drejts p.sh vdekja e trashgimlnsit pr trashguesin. $shkputshm sht kur shkakton ndrprerjen e t drejts.p.sh me vdekjen ndrpret e drejtae bashkshortit pr mbajtje.

>?. &darja e punve juridike # bhet sipas kritereve t ndr*shme:". 9unt juridike kauzale dhe abstrakte+. punt formale dhe joformale3. punt midis t gjallve dhe n rast vdekjeB. 9unt kauzale dhe abstrakte # 6auzale jan ato pun juridike ku sht theksuar nmn*r t dukshme qllimi ekonomik q dshirohet t arrihet me pun. 7bstrakte janato pun juridike t t cilat kauza nuk shihet.

>D. 9unt juridike formale dhe joformale # Forma e punve juridike sot m s shpeshtiprbhet n shkres, puna juridike duhet t prpilohet n form t shkruar, porn raste tjashtzakonshme mund t ekzistoj edhe forma t tjera p.sh ankandi pubik dh me shkrim.

>Da. 9unt juridike midis t gjallve dhe n rast vdekje # punt juridike midis t gjallvejan ato me t cilat kr*het qarkullimi juridik $ rregullt. 9unt juridike n rast vdekje janato q ndrrmirren n baz t disponimit t nj personi me pasurin e vet n rast tvdekjes s vet. 9un juridike midis t gjallve jan t gjitha kontratat dhe punt tjerajuridike q ndrrmirren qdo dit. 9una juridike n rast t vdekjes ka rndsi t veqantsepse sht ndrrmar pr situat t veqant.


17/25

>Db. 9unt juridike t njanshme dhe t d*anshme # - njanshme jan ato pun juridikete t cilat mjafton deklarimi $ vetm $ nj vullneti q t krijohet raporti juridik ndrsa tpunt juridike t d*anshme nevojitet deklarata e d* a m shum vullneteve si dhe plqimi$ t*re q t mund t krijohet raporti $ obligacionit.

?. 6ontratat # lidhja e kontratave4ferta: kontratat krijohen n at mn*r q nj pal $ bn ofert pals tjetr. 4ferta shtdeklarim $ njanshm $ vullnetit $ drejtuar pals tjetr me qllim t pranimit. &se pala epranon ofertn, ather arrihet plqimi $ vullneteve, respektivisht kontrata. @ t arrihetkontrata palt duhet t pajtohen mbi pjest esenciale t kontrats, pa t cilat kontrata nukmund t merret me mend. 7to pfshijn efektet ekonomike q palt dshirojn ti arrijnnprmjet t kontrats. 9,sh t shitblerja jan elemente esenciale sendi q shitet dheqmimi $ blerjes. 6to pjes quhen pjest nat*rore t kontrats.

?a. 9jest e kontrats # @ t arrihet kontrata palt duhet t pajtohen mbi pjest

esenciale t kontrats. 9jes esenciale jan ato pa t cilat kontrata nuk mund t mirret memend. 7to prfshijn efektet ekonomike q palt dshirojn t arrijn nprmjetkontrats. @arkullimi ekonomik dikton disa pun tipike juridike te t cilat q*sh m parjan caktuar elementet esenciale p.sh te shitblerja jan elemente esenciale sendi q shitetdhe qmimi $ blerjes.

?b. &darja e kontratave # - njanshme t obligueshme dhe t d*anshme tobligueshme. - njanshme t obligueshme jan ato t cilat obligimi ekziston vetm nnjrn prej palve kontraktuese - d*anshme t obligueshme kemi autorizime dheobligime si n njrn ashtu edhe n ann tjetr.

?c. 6ontratat reale #. 6ontrat e ktill sht huaja dhe depozitivi. 6to kontrata nukjan reale n qoft se jan lidhur me shkrim. 9ra me plqimin e vullneteve kontrataakoma nuk sht perfekte, nevoitet edhe nj fakt juridik # dorzimi $ sendeve.

?d. 6ontrata konsensuale # 6rijohet vetm me plqimin e vullneteve t palve.

?dh. 6ontratat kumutative # jan ato kontrata te t cilat kauzat reciproke, efektetreciproke ekonomike jan caktuar q*sh m par

?e. 6ontratat aletore # jan ato kontrata te t cilat efektet nuk jan t caktuar q*sh mpar por vetm prej rrethanave t ardhshme.

?". 4bligimi i kontrats # 7shtu si edhe n raportet tjera t obligacionit edhe n kontrataobligimi prbhet prej nj apo m shum llojeve t caktuara: dhnjs, brjes. 9ormenjher n kontrata obligimi mund t jet alternativ. sht obligim alternativ ather kurdebitori apo m rrall kreditori mund t zgjedh midis d* apo m shum brjeve ashtu qn qoft se zgjedhja sht br obligimi ngushtohet vetm me at brje t zgjedhur.


18/25

4bligimi mund t jet i individualizuar dhe gjenerik. 4bligim $ individualizuar shtather kur sht borgj individualisht nj send prkats p.sh kali, radiaparati etj.4bligimigjenerik sht ather kur borgji ekziston sipas llojit t sendit prkats.

?+. Forcimi dhe sigurimi $ kontrats # nganjher palt prveq kontrats kr*esore lidhin

disa kontrata t dors s d*t akcesore apo vet kontrats $ shtojn dispozita t veqanta qkontrata t jet edhe m e fort.

?3. 7vansi # sht vler pasurore t ciln njra pal $ jep tjetrs me rastin e lidhje skontrats. 7vansi duhet t dorzohet e jo vetm t premtohet. 6jo pra sht kontrat edors s d*t dhe njkohsisht reale.

?. 9lotsimi $ kontrats # - plotsosh ose t zbatosh kontratn do t thot t ndrrmarshkrejt qka sht e nevojshme q brja e kontrats t realizohet. 6ontrata duhet t realizohetdhe plotsohet ashtu si kan dshiruar vet palt. & qoft se kontrata sht e pa qartdmth n qoft se palt nuk kan shprehur qart vullnetin e vet ather paraqitetinterpretimi $ kontrats. 9r interpretimin e kontrats ekzistojn rregulla t veqanta. 9rejkt*re rregullave m e rndsishme sht ajo se duhet gjetur vullnetin e vrtet t palvepa marr paras*sh shprehjet eventuale t pa drejta apo joreale. %regull tjetr erndsishme sht ajo se dispozitat e pa qarta t kontrats duhet interpretuar ashtu si kjosht m e volotshme pr debitorin.

??. 2onesa e debitorit ! n qoft se afati nuk sht caktuar paraqitet pasi q kreditori tket trhequr vrejtjen debitorit q ta realizoj obligimin. 9asojat e ksaj vonese jan kto:kreditori mund t krkoj kompenzimin e dmit t shkaktuar nga vonesa, debitoriprgjigjet edhe pr shkatrrimin e rastsishm t sendeve, prveq ather kur argumentonse sendi do t shkatrrohej edhe sikur kontrata t ishte plotsuar n afat, te obligimetmonetare fillon t rrjedh kamata e voness te kontrata d*palshe ngarkuese sipasrregullit, vonesa e debitorit $ jep kreditorit fuqin juridike q t heq dor nga kontrata.

?B. 9asojat e mosplotsimit t kontrats # & qoft se debitori nuk e plotson obligiminapo nuk e plotson si duhet dmth se sht kontraktuar dhe si e cakton kt ligji, zakoni enormat e tjera flasim pr shkeljen e obligimit. hkelja e obligimit t kontraktuar ashtu sishkelja e qdo obligimi tjetr ligjor, trheq pr veten sanksione t ndr*shme. & kontratatd* palshe ngarkuese sht rregull se pala e cila nuk ka shkelur obligimin e kontraktuar #pala e pafajshme # mund t heq dor nga kontrata, mund t krkoj zbatimin edhunshm kontraktues.


19/25

?D. &ovacioni # sht ndrprerje e kontrats s mparshme n at mn*r q n vend tsaj h*n n fuqi kontrata e re midis palve t njejta. 6jo dmth q palt dshirojn qkontratn e vjetr ta zvndsojn m t ren 'animus novandi(.

B. 6ompenzacioni # &se kreditorit debitori $ ka borgj, mund t bhet kompenzacioni $

borgjit pr borgj. 9r q t bhet kompenzacioni nevoiten disa kushte siq jan:@eobligimet t jen reciproke, q obligimet e obligimeve t jen t njllojshme, q krkesatreciproke t ken arritur pr pages, q t ekzistoj mundsia e padis.

B". 9arashkrimi # @do subject n parim mund t ushtroj sipas bindjes s vet t drejtn evet apo t mos e ushtroj. 9or nse t drejtn e vet nuk e ushtron pr nj koh t gjatndodh q ta humb jo vetm t drejtn por edhe mundsin q ta realizoj n mn*rgj*qsore pra krkessn. 8umbja e krkess respektivisht padis n kuptimin material prshkak t kalimit t kohs quhet parashikim.

B+. 7fatet prekluzive # 9rej parashkrimit duhet t dallojm afatet prekluzive. 7to

ekzistojn ather kur ligji, ushtrimin e ndonj t drejt apo t ndonj fuqie juridike e lidhme ndonj afat. 6ur n at afat e drejta ose fuqia juridike nuk paraqitet ather ndrprehetn trsi.7fati prekluziv si dhe afati n prgjigje mund t jet subjektiv dhe objektiv. 7isubjektiv llogaritet prej dits s marrjes vesh pr nj rrethan, e ai objektiv sht ain tciln mund t bhet marrja vesh e nonj rrethane dhe t paraqitet fuqia juridike ose edrejta n afatin subjektiv prekluziv.

B3. 9ezullimi dhe ndrprerja # 6oha e parashkrimit mund t pezullohet n d* mn*ra: mepranimin e borgjit nga ana e debitorit dhe me ngritjen e padis kundr debitorit osendrrmarjen e veprimit tjetr para gj*qit me qllim t konstatimit ose inkasimit t borgjit.&drprerja ekziston ather kur pr shkak t ndonj ars*eje nj koh nuk llogaritet nafatin e parashkrimit, por koha tani m e kaluar nuk shkon huq.

B


20/25

ekonomike, por m shum pr marrdhniet personale t q*tetarve. & disa rastedhurata mund t trhiqet e ato jan: &se pas dhurimit t br dhnsi $ dhuratsvarfrohet aq shum sa qe bie edhe vet n domosdoshmri, nse marrsi $ dhuratstregohet $ pakujdesshm ndajs dhnsit t dhurats, nse sht cenuar pjesa edomosdoshme e trashgimtarve t domosdoshm, nse dhnsi $ dhurats bri

dhurimin pr t vn n loj kreditort e vet.

BB. 6ontrata mbi qesimin # n t drejtn romake kontrata mbi qesimin ka qen kontratunike, locatio # conductio, e cila ka pasur tri nnlloj: locatio # conductio rei ose dhnienme qesim t sendeve; locatio # conductio operarum ose dhnin me qesim t fuqispuntore; dhe locatio # conductio operis ose dhnien me qesim t efektit t puns. 6tokontrata jan konsensuale dhe t d*anshme.

BBa. @esimi # /hnia me qira e sendeve sot quhet qesim. ipas ksaj kontrate njr pal $jep pals tjetr nj send individualisht t caktuar dhe jokonsumues pr prdorim n koht kufizuar m kompenzim t caktuar. 9as ndrprerjes s kontrats, marrsi me qesim ka

pr det*r t kthej sendin n gjendjen n t cilin e ka marr, duke zbritur amortiziminnormal.

BD. 6ontrata mbi punn # sht kontrat me t ciln njra pal $ angazhuari obligon palntjetr pundhnsit q n dobi t tij t kr*ej pr koh t caktuar punn e caktuar prshprblim t caktuar. )e kt kontrat puntori n t vrtet $ vn n disponimpundhnsit fuqin e vet puntore pr koh t caktuar.

D. 6ontrata mbi autorizimin # 6ontrata mbi autorizimin sht ajo kontrat me t cilnnjra pal, $ autorizuari obligohet q pr paln tjetr t kr*ej disa veprime juridike meshprblim apo pa shprblim. & qoft se $ autorizuari n baz t kontrats kr*en edhepun t tjera faktike prveq veprimeve juridike kemi kontrat t przier. 6ontrata mbiautorizimin cakton se qfat prfaqsues duhet t kr*ej kt prfaqsim, qfar veprimeshjuridike do t kr*ej n emr t pushtetdhnsit. 4bligimi $ t autorizuarit sht q tkr*ej veprime juridike q $ jan besuar sipas udhzimeve t pushtetdhnsit dhe sipasnat*rs n puns, e pos kr*erjes s puns t jap llogari pushtetdhnsit.

D". 6ontratat reale # prveq dhurats, q nganjher sht kontrat reale, kemi edhe trikontrata t zakonshme reale: huarja, t shrb*erit, depoziti

D"a. huarja # 6ur njra pal # huadhnsi bart pronsin n sendet e caktuara sipasgjinis n paln tjetr # huamarrsi me kusht q k* pos arritjes s afatit ti kthej t njjtnsasi dhe t njejtin lloj t sendit n pronsi, kemi kontratn mbi huan.

D"b. - shrb*erit # n qoftse njra pal # dhnsi $ sendit pr shrbim $ jep pals tjetr# marrsit t sendit pr shrbim ndonj send individualisht t caktuar dhe jo konsumuesme qllim t shfr*tzimit pr koh t caktuar kemi kontratn mbi shrbimin. Edhe kjokontrat krijohet vetm pos dorzimit t sendit.


21/25

D"c. /epoziti # sht kontrat reale me t ciln marrsi $ depozitit obligohet q t ruaj prkoh t caktuar sendin q dhnsi $ depozitit $ dorzon pr ruajtje. 6ontrata sht enjanshme dhe bmmirse. /eitori nga kontrata sht marrsi $ depozitit, $ cili sht $obliguar ti ruaj sendin dhe me krkesn e lnsit ta kthej n vendin n t cilin shtdorzuar sendi.

D+. 6ontrata mbi ortakllkun # )e kontratn e ortakllkut ose bashkimin e d* apo mshum personave obligohen midis vete q t invesotjn vlera prkatse pasurore ose punapo njrn dhe tjetrn pr ars*e t arritjes s ndonj qllimi t prbashkt.

D3. 6ontrata e s drejts ekonomike # 6ontratat e s drejts ekonomike dallojn ngakontratat e s drejts civile kr*esisht prkah ajo se i lidhin organizatat ekonomike e meqllim t realizimit t ksaj veprimtarie. 9r kt ars*e kto kontrata u jan prshtaturnevojave t shpejtsis s qarkullimit ekonomik si dhe krkesave tjera t cilat $ shtronekonomia.

D. 9unt juridike t pavlefshme # t &JLE8)E jan ato pun juridike t cilat nukprodhojn aspak veprime juridike dhe konsiderohen se as nuk jan lidhur. )osvlern et*re gj*qi ose organi tjetr shtetror $ cili zgjidh kontestin e merr n konsiderim sipasdet*rs z*rtare madje edhe ather kur palt jan t interesuara q gj*qi mos t bj ktmadje edhe n qoft se ata fshehin shkakun e pavlefshmris.

- %%EJE8)E jan ato pun juridike t cilat vlejn gjersa pala e interesuar oseorgani tjetr $ autorizuar t mos paraqet ars*en pr pavlefshmrin e t*re. 6ur t paraqitetars*eja pr pavlefshmrin e puns juridike edhe punt juridike t rrezueshme sipasrregullit konsiderohen sikur nuk jan lidhur.

D?. 9unt e nulshme juridike # 0an ato t cilat me ligje, dekretligje, vendime, urdhresa,pra me normat positive t s drejts objective jan ekskluzivisht t ndaluara. 6t ndalimmund ta shqiptojn qoft dispozitat civile # juridike, qoft penale juridike, e qoft atoadministrative.


22/25

DB. 9unt imorale juridike # Cjersa te punt e paligjshme gjegjsisht antiligjore juridikenj element $ puns juridike sht n kundrshtim me dispoitn ekskluzive t ligjit,ndrkaq te puns imorale juridike prmbajtja e puns juridike sht n kundrshtim mebotkuptimet morale t mesit ton. 7 sht prmbajtja e nj pune juridike imorale, kt eprcakton gj*qtari sipas botkuptimeve t prgjithshme morale t bashksis son. 6shtu

p.sh n qoftse ndokush $ jep gazetarit shprblim q ndoknd n ndonj artikull n gazetta sulmoj puna juridike sht imorale dhe gj*qi nuk do ta mbroj at. Edhe ather kur mepun juridike futet ndonj parim $ *ni kushtetutar, puna juridike sht imorale. 9.sh nqoftse ndokush do t obligohej pr shrbim q t mos ndjek ndonj shkoll t mos marrpjes n ndonj konkurs, puna juridike nuk do t vlente.

DD. 9unt fictive juridike # Fiktive jan ato pun juridike t cilat n esenc nuk lidhjen,vetm krijohet pamje sikur jan lidhur. @llimi $ kt*re punve juridike sht vnja nloj e ndonj obligimi ligjor ose kontraktues ptshembull q t krijohen borgje tprkohshme me qllim t vnjes n leje t kreditorve juridik.

". 9una juridike e simuluar # 9una e simuluar juridike ekziston ather kur palt lidhinnj pun juridike por me at rast krijojn pamjen thuajse sht lidhur ndonj pun tjetrjuridike p.sh primuesi $ dhuron sekunduesit shtpin, por pr ti ikur pagimit t toks smadhe apo pr t vn n loj trashgimtarin e saj t domosdoshm, paraqesin punnjuridike mbi t dhuruarit si shitblerje, por ashtu q primusi t mos merr aspak qmimin eblerjes. 6tu pra kemi d* pun juridike: t simuluar e cila tregohet dhe t disimuluar ecila n t vrtet sht lidhur. & rastin konkret sht simuluar shitblerja e shtdesimuluar dhurata. 9una e simuluar juridike nuk vlen, ajo sht e nulshme, kurse punae desimuluar vlen.

"". 9unt e rrGushme juridike # jan t rrGueshme ato pun juridike t cilat jan lidhurn lajthim, nn mashtrim dhun dhe krcnim ku pra deklarimi $ vullnetit ka disa t meta,n t cilat vullneti nuk sht plotsisht $ lir.

"+. Lajthimi # sht pamja e pasakt mbi ndonj element t puns juridike. Lajthimimund t ket t bj me nat*rn e puns juridike p.sh primusi $ drkon sekundusit njlibr si ofert pr blerje, e sekundusi mendon se sht dhurat, n lnd, p.sh primuesimendon se blen piktur origjinale, e n t vrtet blen kopjen etj. n cilsin e lnds,p,sh primusi mendon se blen stof anglez, e stofi sht $ vendit, n motivp.sh primusi blen drith duke menduar se do t ngritet qmimi e n t vrtet zbritet.

"3. )ashtrimi # sht shkaktim $ vetdijshm $ lajthimit t pjesmarrsit tjetr n punnjuridike. & t drejtn civile ai duhet t prmbaj n vete elemente t mashtrimit penaljuridik. 7i duhet t qndroj n ndonj veprim aktiv t bashkkontraktuesit, por mund tjet dhe fshehje e nodnj rrethane. & qoft se p.sh njri nga bashkkontraktuesit vn relajthimin e bashkkontraktuesit tjetr dhe e shfr*tzon n vend se ta eliminoj kemi n tvrtet rastin e mashtrimit.

"


23/25

sht $ lir, ai bhet pr shkak t ksaj frike. @ t jet ars*e pr rrGueshmrin e punsjuridike kanosja duhet t jet "(. erioze, +( e paevitueshme dhe 3( anti e drejt.

"=. /huna # dhuna 'forca, fuqia( sht t shkaktuarit e vuajtjeve fizike ose morale tpjesmarrsit n punn juridike. 9rej kanosjes dallohet prkah ajo se te kanosja e keqja

paraqitet si mundsi, kurse te dhuna edhe zbatohet n momentin e puns juridike.

">. )ohimi $ punve juridike # kreditori mund t demtohet n at mn*r q nuk do tmund t inkasoj krkesat e veta, sepse debitroti ka tjetrsuar vlerat nga masa e vet epasuris. @ kjo t bhet e pamundshme q*sh n t drejtn romake ka qen aplikuar $ashtuquajturi 71-$4 97JL$7&7, me t cilin bhet mohimi $ punve juridike.

"?. Jshtrimi i t drejtave # t drejtat civile subjective u jan pranuar subjekteve q tiushtrojn. )irpo ushtrimi $ t*re varet nga vet subjekti. 7i mund t ushtroj por nuk sht$ det*ruar, prandaj edhe n kt t drejtat civile dallojn nga ato publike. & qoftsendokush ka pronsin mbi oren, nuk sht $ det*ruar q autorizimet e veta nga kjo

pronsi ti ushtroj, orn mund t mos e prdor aspak. & qoftse ndokush ka nj krkesborgji, mund t krkoj inkasimin e tij, por nuk sht $ det*ruar. sht pra parim qsubjekti t drejtat e veta ti prdor sipas bindjes s vet. 6jo rrejdh nga esenca e lnds dhemetodat e s drejts civile.

"B. )brojtja e t drejtave # mbrojtjen e t drejtave e ushtrojn organet shtetrore.%ealizimi arbitrar $ t drejtave, e edhe t drejtave civile sht $ ndaluar. Lejohet vetmvetmbrojtja dmth zmbrapsja e sulmit arbitrar ndaj t drejts s vet dhe gjendja edomosdoshmris, domethn sakrifikimi $ sendit t huaj q t eliminohet rreziku prejvehtes ose tjetrit apo q prgjithsisht t mbrohet e drejta e vet, objekti $ t cils vlenshum m tepr se sendi $ sakrifikuar.

"D. 9arimi $ dispozicionit t palve # gj*qi nuk mbron t drejtat civile sipas det*rsz*rtare, siq ngjet kjo p,sh n t drejtn penale, por sipas iniciativs s palve. 6* quhetparim $ dispozicionit t palve dhe sht $ lidhur ngusht me vet veqorit themelore tmetods civile!juridike dhe me dispozitivitetin e normave civile!juridike.

"". 9adia # t drejtuarit e titularit t s drejts quhet padi. .9adia n kuptimin materialrrjedh nga vet e drejta subjective, ajo rrjedh nga krkesa si element prbrs $ t drejtssubjective, ajo sht n t vrtet krkes e paraqitur n procedurn e realizimit tdhunshm t s drejts. 9adit ndahen n ekzekutive '64&/E)&7-4%E( ,konstatuese '/E6L7%7-$2E( dhe konstituive. -e padit ekzekutive krkohet realizimi idhunshm i ndonj obligimi p.sh pagimi i borgjit. 6rkesa realizohet gjithmon mepadin ekzekutive -e padit konstatuese sht konstatuar nprmjet t gj*qit se ndonj edrejt ekziston apo nuk ekziston -e padit konstituive shqiptohet me aktgj*kim ekzistimi$ s drejts s re.

""". 7rgumentimi # Cj*qi n kontestin midis paditsit dhe t paditurit ka nj parim realpasiv. 7i sipa rregullit nuk ndrrmer veprimet e procesit sipas det*rs z*rtare por sipaspropozimit t palve, n kundrshtim me p.sh gj*kimin penal. )aterialin argumentues


24/25

pr argumentimin e t drejts gjithashtu e paraqesin m s shpeshti vet palt.7rgumentimi sht veprim m $ rndsishm $ procesit. Cj*qi njeh vetm at t drejt qsht argumentuar. - argumentosh do t thot t paraqessh t vrtetn e ndonjrrethane. /uhet t argumentoj ai q pohon diqka # mbi t bie e ashtuquajtura barra eargumentimit. )irpo ligji shpesh supozon se ndonj fakt ose rrethan ekziston gjersa t

mos argumentohet e kundrta. 6emi kto mjete argumentimi: dokumentet, dshmitart,ekspertt dhe marrjen n p*etje t palve./okumentet # jan mjetet m t sigurta argumentuese. & tregti sht zakon q qdoveprim juridik t vrtetoet me shkrim./shmitart # jan mjet argumentues m pak t sigurt sepse praktika gj*qsore kanargumentuar se nganjher edhe dshmitari i ndershm dhe intelegjent i vren dheriprodukton dhe pa vetdije shtrembron sendet. aktsin e t*re gj*qi e qmon lirisht prejrastit n rast, duke u kujdesur pr t gjitha rrethanat.Ekspertt # japin mendime profesionale mbi faktet dhe rrethanat e ndr*shme, rndsia et cilave sht n procedur konteste, p.sh mbi ndikimin e nj narkotiku apo smundje nvetdije t tij etj.

)arrja n p*etje e palve # sht deklarimi i palve mbi faktet kontestuese. 6* mjetargumentues zbulohet n munges t mjeteve tjera, apo si plotsim i mjeteve tjeraargumentuese.5etimi ose deklarata solemne # duhet t vrtetoj saktsin dhe seriozitetin e deklaratavet dshmitarve dhe palve.$ plotfuqishm quhet ai aktgj*kim q nuk mund t sulmohet m tutje me mjete trregullta juridike. E mjet juridik sht t drejtuarit e instancs m t lart gj*qsore meqllim t korigjimit t gjoja gabimeve dhe padrejtsive n procedurn m t ult.&drkaq ekzekutiv sht ai aktgj*kim q mund t zbatohet me dhun. 9lotfuqishmriadhe ekzekutiviteti zakonisht prputhen por nuk sht thn se kjo duhet t ngjasgjithmon. 7ktgj*kimi $ plotfuqishm sht supozim $ pamohueshm, apo mund tthuhet edhe vrtet formal.

""+. 9rocedura ekzekutive # n qoftse ekziston aktgj*kimi $ plotfuqishm e nganjhermadje edhe para plotfuqishmris, kur ai sht ekzekutiv, e debitori $ paditur prsri nukdon t realizoj obligimin e vet, dmth t plotsoj krkesn sipas padis mund t krkohetzbatimi $ dhunshm $ aktgj*kimit. 6* zbatim $ dhunshm zhvillohet sipas procedurss veqant dhe ai ka pr qllim q $ padituri t sht*het me dhun q t realizoj obligimine prcaktuar me aktgj*kim. 7i m s shpeshti prbhet nga tjetrsimi $ dhunshm $sendeve e vlerave t tjera nga masa e tij pasurore, por nganjher edhe nga mohimi $liris s tij pr nj koh t shkurtr q t sht*het t zbatoj ndonj veprim, apo nga masat etjera t ngjashme t dhuns.

""3. Llojet e personave shoqrore juridik # personat shoqrore juridik jan:"(. 5ashksit shoqrore politike,

+(. 4rganizatat punuese,+a( organizatat ekonomike dhe+b( organizatat tjera q kr*ejn veprimtari n lmin e shkollimit, kulturs, shndetit,mbrojtjes sociale dhe shrbimeve t tjera shoqrore dhe 3( organizatat tjeravetqeverisse.


25/25

"". 7vokatura publike # shtetin dhe bashksit shoqrore # politike $ prfaqson nkonteste civile juridike avokatura publike. /et*ra kr*esore e avokaturave publike sht tprfaqsoj shtetin dhe bashksit tjera shoqrore # juridike si persona juridik t s drejts

civile. 6shtu ekziston avokatura federative, republikane, krahinore e q*tetit dhekomuns.

""?. 4rganizatat ekonomike ! personat shoqrore m t rndsishm dhe m t shumtjan organizata ekonomike. 6to jan subjekt t s drejts ekonomike, det*ra ekskluzivee t cilave sht t kr*es veprimtari ekonomike. 4rganizatat ekonomike jan: ndrrmarjetekonomike dhe kooperativat.6449E%7-$27- jan organizata vullnetare t q*tetarve t ndr*shm t formuara meqllim t kr*erjes dhe prfaqsimit t prbashkt t ndonj veprimtarie ekonomike.

e drejta civile per eseja

Documents