dr. frederike jörg verbeteren van de leefstijl van langdurig
TRANSCRIPT
Dr. Frederike Jörg
Senior onderzoeker GGZ Friesland
Postdoc ICPE/UMCG
Verbeteren van de leefstijl van
langdurig opgenomen GGZ-patiënten
Leefstijl VT Wonen?
Leefstijl Way of life?
Leefstijl Levensfase?
Gezonde leefstijl:
gezond eten en voldoende bewegen
Schizofrenie en mortaliteit
Metabool syndroom
Criteria:
- Te grote buikomvang
- Te veel triglyceriden
- Te laag HDL-cholesterol
- Te hoge bloeddruk
- Te hoog HbA1c
Prevalentie:
- In algemene bevolking ~20% (en stijgend!)
- GGZ populatie: 30-40%
- GGZ verblijfspopulatie: 50% (PHAMOUS)
Risicofactoren metabool syndroom
• Gebruik antipsychotica
• Te weinig beweging
• Roken, drugs, alcohol
• Ongezonde voeding
• Slechte zelfverzorging
• Stress
• Genetica: link schizofrenie en DM
De verblijfs GGZ:
een ongezonde omgeving
• Beperkt aanbod sportactiviteiten
• Activiteiten/dagbesteding niet verplicht
• Weinig zelf koken, zelf boodschappen doen
• Centrale keuken serveert ongezonde producten
• Overvloedig aanbod ongezonde tussendoortjes
• Met de bus naar het werk
• Schoonmaakdienst maakt kamers schoon
Houding en verwachtingen
• Wat verwachten we eigenlijk van cliënten?
• Autonomie?
• Rehabilitatie?
• Wat is de eigen gezondheid van hulpverleners?
• En hoe groot is hun kennis over gezondheid?
• Hoe groot is de groepsdruk?
Leefstijlinterventies in de GGZ?
• Ongezondheid meten = ook behandelen
• Behandelen met leefstijlinterventie, want:
– leefstijlinterventie net zo effectief, maar veel goedkoper dan medicatie (in algemene bevolking)
– tot nu toe slechte communicatie met huisarts
• Patiënten zijn zich bewust van ongezondheid
• Patiënten zijn gemotiveerd daar wat aan te doen
• Voor de scepticus:
• Interventie = meer activiteiten = invulling lege dagen
• Maar: is een leefstijlinterventie wel effectief bij langdurig zorgafhankelijke patiënten?
• 16 studies (N=11 - 130); 10 RCTs
• Gericht op ‘counseling’ (dieet en beweging)
• Duur interventie: 10 weken – 18 maanden
• Resultaten:
– Gewicht ↓
– Risicofactoren ↓ bij langere duur interventie
• Conclusie: ‘gedragstherapeutisch programma gericht op
gewichtsverlies kan effectief zijn in het voorkomen van door
antipsychotica toegenomen gewicht’
• 3 studies (N= 61, 13, 10)
• Yoga vs exercise, wandelen, fitness/aerobics
• Duur interventie: 12-16 weken
• Resultaten:
– Verbetering negatieve symptomen
– Verbetering fysieke conditie
• Conclusie: nog te weinig en te kleine studies voor definitief
oordeel over effect
• 23 studies (N= 8 - 309); 9 RCT’s
• Nadruk op kennisoverdracht en motivatie
• Duur interventie: 30 minuten – 52 weken
• Resultaten:
– gewicht ↓ in 10/18 studies;
– cardiovasc. risicofactoren ↓ in 7/13 studies
• Conclusie: gecombineerde leefstijlinterventie lijkt veelbelovend in de behandeling van somatische klachten SMI patiënten
• Meer aandacht nodig voor implementatie in dagelijkse praktijk
• 8 RCTs (N = 10 - 128)
• Wandelen, fitness, aerobics, yoga
• Duur interventie: 1 sessie – 6 maanden
• Resultaten:
– gewicht ↓, risicofactoren ↓
– psychiatrische sx ↓, functioneren ↑
• Conclusie: Bewegingsgerichte interventies positief effect, maar
aantal studies is beperkt, kleine N, en inhoud interventies divers.
• Grotere studies zijn nodig met langere follow up en duidelijk
omschreven interventie
Financiering:
Doel en werkwijze ELIPS • Deelnemers: 500 BW en KW bewoners van
GGZ Friesland en Lentis
• Opzet: Cluster gerandomiseerde trial
• Doel: Stimuleren gezonde leefstijl bij bewoners
• Interventie: 3 maanden; 9 maanden monitoren
• Door: Leefstijladviseurs i.o. Hanze Hogeschool
• Metingen: T0 - T3mnd - T12mnd
* Lichamelijk (metabool syndroom parameters)
* Psychosociaal (pos & neg sx, kvl, funct.)
* Voeding en beweging (oa fitheid)
* Zorgconsumptie
• Personeel: Kennis, attitude, self efficacy gezonde leefstijl
ELIPS: 3 uitgangspunten
1. Interventie gericht op team
2. Creëren gezonde leefomgeving
3. Small change approach
ELIPS: vooral veel DOEN
Ingrediënten interventie
• Beweeg- en sportactiviteiten
• Workshops over gezond kopen, koken en eten
• Informatie overdracht
• Motiverende gesprekken
• Gezonder maken van omgeving
Motiverende
gesprekken
Gezondere leefomgeving
• Kantine, restaurant
• Tussendoortjes
• Keukenkastjes
Workshops over voeding
• Suikerklontjes test
• Smoothies maken
• Groentequiche maken
• Gezonde lunch
• Naar de markt
• Alternatieven uitproberen
• Spelletjes over voeding
• Recepten uitdelen
Beweeg- en sportactiviteiten
• Wandelen
Bewegen en sporten
• Huishoudelijke taken
Bewegen en sporten
Bewegen en sporten
Bestendiging activiteiten
• Informatie (posters, flyers)
• Continuïteit
• Monitoring
Ervaringen tot nu toe: START • Leefstijl ècht heel ongezond
– Ontbijten met chips
– Om 10 uur de frituur aan
– Pizza bestellen na ‘tafeltje dekje’
• Teams en bewoners enthousiast
– ‘Basiszorg’; ‘hernieuwde aandacht’ etc
• Veel beren op de weg (externe oorzaken)
– Geen formatie, geen indicatie, geen geld, geen activiteiten, geen zaal, etc etc etc
Ervaringen tot nu toe: INTERVENTIE
• Veel intiatieven:
• Wat doen de bewoners:
– snackbars langs om soort frituurvet
– smoothies verkopen aan personeel
• Maar ook:
– Eigen hagelslag meenemen naar de lunch
Omgeving wordt gezonder:
• Wat doet het personeel?
– Dienstrooster aanpassen
– Voorraadkasten op slot
– Bestellijsten aanpassen
– Geen zoet beleg meer serveren
– Fruit op tafel (ook op de verpleegpost!)
– Gesprekken met patiënten wandelend voeren
– Belangstelling van patiënten peilen!!
Omgeving wordt gezonder
• Wat doet de organisatie?
– Restaurants gaan gezond
– Dag van de verpleging: fruit
– Gezondheid personeel…..
– (Meer) eisen stellen aan patiënten
– Vraagt medewerkers goede voorbeeld te geven
– Leefstijlmodules in zorgprogramma
Wat moet nog?
• Samenwerking met PMT/beweegagogen
• Samenwerken met activiteitenbegeleiders
• Leefstijl als onderdeel behandelplan
• Aandacht voor negatieve symptomen,
motivational interviewing, teambuilding, ……….
• Aandacht voor somatiek en gezonde leefstijl in
opleiding (psychiater, verpleegkundige)
Discussie
• Ongezonde leefgewoontes bespreekbaar?
• Met patiënt, met elkaar?
• Autonomie versus paternalisme; of
• Autonomie versus negatieve symptomen
Dank voor uw aandacht