Waarneming

Relaties tussen waarneming en akoestiek

• Grondfrequentie• Geluidsdruk• Spectrum

Verbanden sterk maar niet precies,bv toonhoogtegewaarwording kan ook van geluidsdruk en spectrum afhangen

Bij klankkleur is relatie complex

• Toonhoogte• Luidheid• Timbre / klankkleur

Invloed van ruimte

• Nagalmtijd– Effect van reflecties van het geluid tegen

wanden– Nagalmtijd langer bij grotere ruimtes– Geen effect in directe geluidsveld

(binnen ca 60 cm)

Nagalmtijd effecten

• Nagalm is frequentie afhankelijk

• Uiteindelijk kunnen individuele harmonischen tot 15 dB variëren

• effect op spectrum

• effect op klankkleur en klinkeridentiteit

• klank is plaatsafhankelijk in zaal!

Het timbre van gezongen klinkers

Timbre attributen

• Tonaal vs ruisachtig karakter

• Spectrale omhullende

• Spectrale omhullende in de tijd– aanzet, duur, einde

• Toonhoogte

• Aanzetkenmerken

Hoe onderzoek je timbrewaarneming

• Verbale experimenten– Benoemen van timbre– Semantische schaal (7 punts)

• Licht – Donker• Scherp – Dof

• Non-verbale experimenten– Vergelijken van twee of meer klanken

• AB – AC• Lijkt B of C meer op A?

Resultaat

• Bepaling van alle verschillen tussen stimuli– Vgl afstandentabel van steden in Nederland– Op basis van deze tabel is landkaart te

maken

– Beschouw verschillen tussen stimuli als afstanden

– Maar perceptieve kaart van stimuli

/u/ 220 Hz mannen

Gesloten cirkels:perceptief

Open cirkels:akoestisch1/3-oct filters

Conclusie

• Subtiele timbre verschillen (binnen een klinker) zijn perceptief goed in kaart te brengen

• En fysisch te voorspellen

Psycho-akoestisch waarnemings niveau,(zonder expliciete identificaties)

Timbrebenoeming laat zich met de oordelen over wijn vergelijken

• Licht-zwaar• Licht-donker• Scherp-dof• Helder-dof• Vol – ijl• Schel – diep• Hoog – laag• Ruig – glad• Hoekig - glad • Sterk – zwak• Koud – warm• Kleurrijk – kleurloos• Metalig – fluwelig• Welluidend – onwelluidend• …

• Vrij – geknepen• Open – kelig• Open – gedekt• Dramatisch – lyrisch• Sorpaan – alt• Tenor – alt• Vibrato – strak

Deze termen zijn breder dan timbre alleen

Hoe benoemen we deze timbreverschillen?Bv Scherp-Dof = richting in timbreruimte

Oordeel luisteraar 1

Oordeel luisteraar 2

/i/ 220 Hz mannen,alle onderzochte semantische schalen

Oordeel musicus 1Oordeel musicus 2

Oordeel luisteraar 3

Oordeel luisteraar 4

conclusies

• Verschillen tussen luisteraars groter dan tussen alle gebruikte semantische schalen

• Luisteraars nemen dezelfde timbre ruimte waar, maar benoemen die verschillend

– Basis voor meningsverschillen in woorden, alhoewel men klankmatig (psycho-akoestisch) niet van mening verschilt