ders 10...“levha (plate)” adı verilen bu parçalar, çok yavaş olarak sürekli biçimde...
TRANSCRIPT
DERS10
LevhaTektoniği
LevhaTektoniğineGiriş
• Dünya’nınyüzeyikesintisizgibigörünüyorsada,gerçektedevboyuttakibiryap-bozgibibirbirinegeçenparçalardanoluşmaktadır.“Levha(Plate)”adıverilenbuparçalar,çokyavaşolaraksüreklibiçimdebirbirlerinegörehareketederler.Jeolojidelevhalarınhareketleriniinceleyenbilimdalına“LevhaTektoniği(PlateTectonics)”adıverilmektedir.
YerküreSistemleri
KıtalarınKaymasıileİlgiliİlkDüşünceler
• GüneyAmerika’nındoğukıyılarıileAfrika’nınbatıkıyılarınıgösterenilkharitalar
• Hindistan,Avustralya,GüneyAfrikaveGüneyAmerika’dakiGeçPaleozoyikyaşlıbitkifosilleriarasındakibenzerlikvegüneykıtalarındakikayaçistiIlerindebulunanbuzullaşmakanıtları
• SüperkıtaGondwanaland(yadakullandığımızşekliileGondvana)
• Büyükgelgitkuvvetlerietkisiiledünyanındönmehızınınyavaşlamasısonucu
YerküreSistemleri
YerküreSistemleri
• Kıtalarınkaymasınıdestekleyendahafazlasayıdajeolojikvepaleontolojikkanıtlar
• 1960’lıyıllardaokyanuslardayapılanaraştırmalar
Levhalarınbirbirindenayrıldığınıortayakoyanveriler
YerküreSistemleri
• Levhalarınbirbirlerinegörehareketi,levhasınırlarınabağlıolarak3şekildesınıIlandırılabilmektedir.
(1) Diverjan(Uzaklaşan)LevhaSınırlarıOkyanusortasısırtları,kıtaiçiriftzonları
(2)Konverjan(Yakınlaşan)LevhaSınırıOkyanusçukurları,Dalma-batmazonları
(3)YanalYerdeğiştirme(TransformFaylıLevhaSınırları)Transformfaylar
Buüçhareketinoluştuğusınırlarınherbirindejeolojikolaylarveyapılarbirbirindenfarklıdır.Sınırlarboyuncalevhalarhareketetmektedir.• Günümüzdelevhasınırlarının%20.5’iyaklaşan,%21’iuzaklaşan,%14’ünormaltransformfaylısınırlardır.Gerikalansınırlaroblikhareketsunarlar.
YerküreSistemleri
LevhaSınırlarınınÖzellikleri
YerküreSistemleri
(1)Diverjan(Uzaklaşan)LevhaSınırları
YerküreSistemleri
• Birbirinekomşuikilevhanınbirbirindenayrılıp,uzaklaşacakşekildehareketettiklerilevhasınırlarıdır.Buolayda,uzaklaşmaktaolanlevhalararasındakiboşluğuderinlerden,Astenosferdenyükselensıcakvekısmensıvımagmadoldurur.Buradasoğuyanvekatılaşanmagmaikitarafasimetrikolarakyayılır,uzaklaşmaktaolanlevhalarınkenarlarınaeklenir.Buradayenibirokyanusoluşmayabaşlar.Aslındabugünküokyanustabanları(OkyanusalKabuk)çoğunluklabuşekildemeydanagelmiştir.
(2)Konverjan(Yakınlaşan)LevhaSınırı
Levhasınırlarıboyuncaikilevhabirbirlerinedoğruhareketederler,çarpışırlar,yoğunluğufazlaolanplakadiğerininaltınadalaroradatekrarergiyereküstmantoyakatılmaksuretiyleyitimeuğrar.Busınırlardameydanagelenjeolojikolaylarveyapılar– Dalma-Batma(Subduction)– Sismikaktivite– Okyanusçukurları(OceanicTrenches)– Magmatikfaaliyet– Karmaşıkseri(Melanj)veMetamorIizma– Orojenez
YerküreSistemleri
(3)YanalYerDeğiştirme(TransformFaylıLevhaSınırları)
• Busınırlardabirbirindenbağımsızikilevhanınbirbirleriyanındankayarakgeçmesisonucugelişir.Busıradalevhalarınboyutlarında(alanlarında)hiçbirazalmaveyaçoğalmaolmaz.Kabukyokoluşuveyenidenmeydanagelişigerçekleşmez.
YerküreSistemleri
LevhaSınırlarınıBelirleyenKayaçToplulukları
YerküreSistemleri