deloitte türkiye tv & dizi raporu - "dünyanın en renkli ekranı türkiye’de dizi...
TRANSCRIPT
Ağustos 2014
Dünyanın en renkli ekranıTürkiye’de dizi sektörü
Yaklaşım, tanımlamalar ve açıklamalar
Yaklaşım, tanımlamalar ve açıklamalar
•Rapordasunuluntümverilerkamuyaaçıkverikaynaklarındanvesektöruzmanlarınıngörüşlerialınarakderlenmiştir.
•Televizyondizilerinedairtümveriler(yayınlananbölümsayısı,sezonsayısı,diziadı,yayıncıkuruluşlar,yapımşirketleri,vb.),30Haziran2014tarihiitibariyleeldeedilenverilerdir.Sonrakisüreçtetelevizyonkanallarındayayınlanandizilerinverileribuanalizevedolayısıylaraporadâhiledilmemiştir.
•Primetimeyayınsaatiperiyodu,Türkiye’deTVizlemealışkanlığıdiğerülkelerekıyasladahauzunolduğuiçinsaat20:00-24:00olarakbelirlenmiştir.
•ATV,FOXTV,KanalD,StarTV,ShowTVveTRT-1kanallarıtelevizyondizilerinehaftalıkyayınakışlarındadüzenliyervermelerinedeniylebüyükyayıncıkuruluşlarolarakdeğerlendirilmiştir.Busınıflandırma;reyting,kategori,reklamgelirlerigibitümsınıflandırmalardanbağımsızolarakyapılmıştır.
•Yayınsezonlarıburapordatakvimyıllarıyerine2010/2011,2011/2012,2012/2013ve2013/2014olaraktanımlanmıştır.HeryayındönemiTemmuzayınınilkgünübaşlamaktadır(örneğin2013/2014sezonu1Temmuz2013tarihindebaşlayıp30Haziran2014tarihindebitmektedir).
•Buraporiçindebulunan“2010-2014”terimi,2010ve2014yıllarıarasındaki2010/2011,2011/2012,2012/2013ve2013/2014yayınsezonlarınıifadeetmektedir.
•Kapsamaalınanyapımcılarınveyapımlarınçokbüyükoranda2010-2014yayınsezonlarındakisektörüyansıttıklarıdüşünülmektedir.
•Reytinglerleilgilianalizler,TNS’ingünlükİlk100ToplamReytingverilerikullanılarakyapılmıştır.İlk100dışındakalandizileringözardıedilebilecekkadaristisnaiolduğukabuledilmiştir.İlkyayın,özetvetekrarbölümkırılımlarıiçinTNSverileribazalınmıştır.
4
İçindekiler
Deloitte TMT iletişim
Sonuç
Dizi yapım sektörü
Türkiye'de televizyon
Giriş
Önsöz 1
2
4
12
34
36
5
Önsöz
1
Önsöz
Dizisektörüileilgiliilkgirişimler,TürkiyeRadyoTelevizyonKurumu’nun1970’liyıllardagerçekleştirdiğitelevizyondizilerindeihtiyaçduyulanteknikekipmanveelemangereksinimiileortayaçıkmıştır.Öncelerisinemavereklamsektörlerinehizmetverenkimikuruluşveihtiyaçduyulduğundaoluşanprodüksiyonekipleri,TRTkurumutarafındangerçekleştirilentelevizyondizileriilebualandadahizmetvermeyebaşlamış;1980’liyıllardaTRT’ninkendiiçindegerçekleştirdiğikimiyapımlarıkurumdışınasiparişetmesiiledesadecetelevizyondizisiüretenyapımevleribirbirisırakurulmayabaşlanmıştır.1989yılındanitibarenyaşamımızagirenözeltelevizyonkuruluşlarıilebuoluşumhızlanarakçoğalmış,bugün“DiziSektörü”olarakadlandırdığımızyenibirsektörortayaçıkmıştır.
Buçalışmakapsamındaelealınarakincelenenreklamyatırımlarıile“ReklamSektörü”nüngeçmişidebiryandanTRTöncesi“radyogünleri”ne;biryandandasinemalardafilmöncesindeyayınlananhareketlivedurağanreklamlarauzanmaktadır.Bugününkoşullarındageriyebakıldığındaönemsenmeyecekolsalardaogeçmişgünlerinreklamyatırımvegetirileri,ogünlerinkoşullarındaönemsenmesigerekenbirsektörgörünümüarzetmektedir.Budeğerlendirmeminbirayağınıdaogünlerdereklamsektörününönemligirdisinioluşturangazetevedergilerdeyayınlananreklamgelirlerininoluşturduğunudabuaradaönemlebelirtmekisterim.
Ülkemizdetelevizyonreklamlarıileilgiliyatırımvegirdileringiderekbugün“Türkiye’deDiziSektörü”başlıklıbuçalışmayaihtiyaçduyulacakkadarönemlibirsektöredönüşmesi,tekkanallıtelevizyonumuzdayabancıdizilerinyayınlanmayabaşladığı1974yılınarastlar.YineaynıyılDeğirmen,SinekliBakkal,Aşk-ıMemnu,ÖmerSeyfettinHikâyeleriveBeşHikayeadlıyapımlarınbaşıçektiğiyerlitelevizyondizileridesektörünparlakgeleceğininhabercisigibidirler.
Kırkyılıaşkınbugeçmişerağmenülkemizdetelevizyondizisiyapımcılığınınbirsektörgörünümükazanmasınınoldukçayakınbirgeçmişiolduğunukesinliklegözardıetmemekgerek.Sinemasektöründeolduğugibisadeceiçpazarayönelikarzanlayışı,dizisektöründedeoldukçauzunsürmüş;yapımevleriveyapımcılaruluslararasıarzınsağlayacağıgirdileriöngörüpönemsemekteoldukçagecikmişlerdir.BukonudadaöncülüğüvaktizamanındaAşk-ıMemnu’yuyurtdışınamevzuatelvermediğigerekçesiilepazarlayamayan,yıllarsonrafarklıtürlerdekiyapımlarınıyurtdışıpazarlardagörücüyeçıkaranTRTyapmış;buamaçlabünyesindeDışYapımlarveSatımlarMüdürlüğüadıaltındaözelbirbölümoluşturmuştur.
DeloitteTürkiyetarafındangerçekleştirilenbuçalışmanın,“DiziSektörü”ilereklamyatırımlarıarasındakiparalelliğeülkemizyatırımcılarınındikkatiniyoğunlaştıracağınıumuyor;dizisektörümüzünuluslararasıpazarlardarekabetgücününartmasıhalindeekonomimizeveülkemizintanıtımınaönemlikatkılarsağlayacağıinancımıyıllarsonrabirkezdahaönemseyerekyinelemekteyarargörüyor;buçalışmayıgerçekleştirenDeloitteTürkiye’yeteşekkürediyorum.
Dr. Tekin Özertem
Giriş
2
3
Günlükhayatımızdagittikçedahafazlayeralmayabaşlayandizilerleilgilibuçalışma,Türkiye’dekiTVizlemealışkanlıklarındanbaşlayarak;TürkDizi
Sektörü’nde2000’liyıllarınbaşındanberiyaşananendüstriyel,ekonomikvesanatsaldeğişimeparalelolaraküretimin,tüketiminveihracatınartmasıkonularınıanalizlerle,örneklerle,yurtdışıkıyaslamalarlaveyorumlarlaincelemektevesektördekidurumuyapımcıveyayıncışirketverileriyledeğerlendirmektedir.
Sektörünhızlıgelişiminerağmensektörpaydaşlarınınnitelikliveriyeolanihtiyacınınkapsamlıbirdokümanilekarşılanmasıburaporunhazırlanmasınınarkasındakientemelsebeplerdenbirisidir.Çalışmakapsamındasondörtsezondayayınlanandizilerleilgilioluşturulanveritabanındakibilgilereilişkinyapılananalizlerhemsektörtemsilcilerindenalınangörüşlerlehemdeyurtdışıörneklerlezenginleştirilmiştir.
BuçalışmakapsamındaaynızamandasektörünçeşitlisorunlarıdaelealınmışveözellikleTürkDiziSektörü'nünyurtdışıpazarlardarekabetgücünündahadaartırabilmesiiçinönerilereyerverilmiştir.
Giriş
Türkiye’de televizyon
4
5
Türkiye’de televizyon
Türkiye’de televizyon
Türkiye’deilkdenemeyayını1952yılındabaşlamasınarağmen,1974yılınagelindiğindetelevizyonyayınlarıTürkiye’deyüzölçümünancak%28’ine,nüfusunise%55’ineulaşabiliyordu1.70'liyıllarınikinciyarısındaartanpenetrasyon,1984yılındailkrenklitelevizyonyayınınınyapılmayabaşlamasıylaveözellikle1990’lıyıllardaözelkanallarınkurulmasıylabirliktehızlanarak,televizyonunTürkiye’dekiaileleringünlükyaşamlarındavazgeçilmezlerarasındayeralmasınısağladı.
2013yılınınsonunagelindiğindeuydudanyayınyapan293,kablodanyayınyapan139vekarasaldanyayınyapan2192kanalileTürktelevizyonyayıncılığısektörüçokoyunculubirgörüntüsunmakta;uzuntelevizyonizlemesürelerivetelevizyonunreklampiyasasındanaldığıpaydaburesimleörtüşmektedir.
Türk izleyiciler günde ortalama 3,9 saat televizyon seyretmektedir.
Dünya geneli ortalama günlük televizyon izleme süreleri (2011)
1RTÜK2 Hemuyduhemkablohemdekarasaldayayınyapankanallarolduğuiçinüçkategorinintoplamı,toplamkanalsayısınaeşitdeğildir.
8,5
4,8
4,4
4,2
4,1
4,0
4,0
4,0
3,9
3,8
3,7
3,5
3,4
3,2
3,2
3,1
3,0
2,8
2,0
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
ABD
Mac
aris
tan
Yuna
nist
an
İtaly
a
Kana
da
İngi
ltere
Polo
nya
İspa
nya
Türk
iye*
Japo
nya
Port
ekiz
Alm
anya
Fran
sa
Avu
stra
lya
Çek
Cum
h.
Hol
land
a
Kore
Avu
stur
ya
İsve
ç
Saat
Kaynak:OECD(2011),Turkiye:2012RTÜKVerisi
6
2008-2012yıllarıarasındaTürkiye’ningünlükortalamatelevizyonizlemesüresi%10’lukbirdüşüşle4,4saatten3,9saategerilemesinerağmen;Türkiyehala3,5saatlikOECDortalamasınınüstündeyeralmaktadır.Budüşüşünönemlinedenleriarasındaartaninterneterişimivebunaparalelolarakhızlayükselenonlinevideoizlemeoranınınetkiliolduğudüşünülmektedir3.
Artanelektronikürünsahipliğininyanısırainternetpenetrasyonundakihızlıyükseliş;eğlenceprogramlarının,haberprogramlarınınvedizilerinsadecetelevizyondandeğil,bilgisayarlardanvemobilcihazlardandaizlenmeoranlarındayükselişeyolaçmıştır.
Televizyon reklam yatırımları ve reyting sistemi
Dünyagenelindeortalama%40,Avrupa’da%25’likpayarağmen,Türkiye’demedyayatırımlarındatelevizyon,hala%50’ninüstündekipayınıkorumaktadır.Uzuntelevizyonizlemesürelerivegenişbirkitleyeerişmedegetirdiğiverimlilik,şirketlerinmedyabütçelerinihazırlarkentelevizyonaağırlıkvermelerineyolaçmaktadır.Hattasadeceonlinemecradafaaliyetgösterenbazışirketlerdahi,ulaşabildikleritüketicikitlesinigenişletmekiçintelevizyonreklamlarınayönelmektedirler.
Türkiye’dereklamverenler;hangikanaldavehangiprogramiçerisindereklamlarınınyayınlanacağınabüyükorandakanallarınveprogramlarınreytingverilerinegörekararvermektedir.Bununlabirlikte,kanallarınreklamyayınlamafaaliyetleriRadyoveTelevizyonÜstKurulu’nun(RTÜK)ilgilikurallarıiledüzenlenmektedir.
%52%56 %57 %56 %58
0
1,000
2,000
3,000
4,000
5,000
6,000
2009 2010 2011 2012 2013
DijitalSinemaRadyoAçık HavaBasınTV
52%56% 57% 56% 58%
0
1,000
2,000
3,000
4,000
5,000
6,000
2009 2010 2011 2012 2013
DijitalSinemaRadyoAçık HavaBasınTV
3Comscoreverilerinegöreaynızamandilimiiçerisindeonlinevideoizlemesüresininayda10saatinaltındakiseviyelerdenayda20saatinüzerineçıktığıtahminedilmektedir
2009-2013YıllıkBileşikOrtalamaBüyüme
%28,4
%10,1
%10,8
%15,1
%8,6
%19,2
Türkiye’de televizyon reklamcılığının toplam medya yatırımları içerisindeki payı Batı ülkelerine kıyasla çok daha yüksektir.
Türkiye'deki mecra bazında medya yatırımları (Milyon TL)
Kaynak:ReklamcılarDerneği
7
RTÜK’ün yayımcılar için reklam yayınlama kuralları
•"ProgramİçiReklamKuşakları"içinmaksimumyayınsüresi6dakikadır.•Aynıprogramiçindeyayınlananbirbirindenbağımsıziki"ProgramİçiReklamKuşağı"arasındaenaz20dakikasüreolmalıdır.
•"ProgramÖnü/ArasıReklamKuşakları"içinmaksimumyayınsüresi6dakikadır.•Aynıprogramiçindeyayınlananbirbirindenbağımsıziki"ProgramİçiÇerçeve/BantReklamKuşağı"arasındaenaz10dakikasüreolmalıdır.
•"ProgramİçiReklamKuşakları"ve"ProgramÖnü/ArasıReklamKuşakları“dışındakuşakaçılamaz,ayrıca"BBR/Advertorial/SeperatorReklamKuşakları"açılamaz.
•Sanalreklamlarvesanallogolar5dakikadabirçıkabilirvemaksimum8saniyeolabilir.•Reklamlarıntoplamyayınsüresikanalıngünlükyayınsüresinin%20'sinigeçemez.•Telemarketingyayınlarınıntoplamsüresikanalıngünlükyayınsüresinin%5'inigeçemez.•“Canlıadvertorial”ve"özel-tanıtıcıspot"reklamlaroffprime-time'damaksimum60saniyeyigeçmeyecekşekildesaatte1adetolarakyayınlanabilecektir.
•Canlıadvertorialve"özel-tanıtıcıspot"reklamlar,19:00-23:30saatleriarasındayine60saniyeyigeçmeyecekvekuşaktayayınlananreklamlardanfarklıolmaküzere,bağlıbulunduğukuşaksüresinedâhilolmakkaydıylayayınlanabilecektir.
•12dakikadankısaprogramlardaönreklamaçılmaz.•Reklamlar,reklamlarınbaşladığıbelirtenjeneriklebaşlayıp,yinejenerikilebitmelidir.•Programınsonkuşağıilehemensonragelenprogramönüreklamarasıenaz5dakikaolmalıdır.•Spormüsabakaları:sanalvealtbantlarınyerleştirmesıklığı2,5dakikadanazolmayacakşekildeyayınlanabilirvemaksimum8saniyeolabilir.
Türkiye’de reyting sisteminin gelişimi
•Türkiyereytingsistemineyönelikzamanzamanciddieleştirileryapılmıştır.1990'lardan2012yılınakadartümtelevizyonreklamyatırımlarınayönelikkararlarındayanağıolanreytingsistemiAGBNielsenaraştırmakuruluşutarafındanyönetilirkenTürkiyeRadyoveTelevizyonKurumu–TRT2009ve2012yıllarıarasındabureytingsisteminekatılmayıreddetmiştir.
•Türkiye’deReytingSistemlerininKronolojisi
•Aralık2011’dereytingsistemindensorumluolanTelevizyonİzlemeAraştırmalarıŞirketi-TİAK,AGBNielsen’insözleşmesiniiptaletmişveyerine2009yılındaihaleyikazanmışfakatilgiliizinlerinçıkmasınıbekleyenTNSileyenibirsözleşmeimzalamıştır.PaneltasarımınıntamamlanıpTNS’inölçümlerebaşladığıEylül2012’yekadarTürkiye’deTVkanallarınınreytingleriniölçenresmibirsisteminolmadığıbirdönemyaşanmıştır.TNSölçümleribaşladıktansonradaAGBNielsen’inveTNS’inörneklembüyüklükleriveyapılarındakifarklılıklarnedeniylegeçmişreytinglerleyenireytinglerkarşılaştırılamazolmuştur.TRT’ninyenireytingsisteminekatılmasıiseŞubat2013’übulmuştur.
•TNS’inreytingpaneliyaklaşık3.000hanedenoluşmaktadırvenüfusu20.000‘inüzerindekiyerleşimyerlerindeyaşayanTVsahibihanelerdeki5yaşveüstübireylerinizlemedavranışlarınıölçmeyiamaçlamaktadır.
Kaynak:RTÜK
Kaynak:Deloitteanalizi
1992 1994 1995 .… 2009 …. 2011 2012 2013
AGB Nielsen ile Anlaşma
TRT SBT’nin reyting sistemini kullanmaya
başladı
TİAK AGB Nielsenile sözleşmeyi iptal
etti
Eylül
Reyting verisi yok
Nisan
Panel tasarımıTİAK’ın Kuruluşu TİAK, TNS
ile sözleşmeimzaladı
Item-4
TNS, reyting ölçümlemelerine
başladı
Title: History of rating systems in turkey
Şubat
TRT reyting sistemine geri
döndü
8
Televizyon izleme alışkanlıkları
RTÜKtarafındantelevizyonizlemealışkanlıklarınayönelikyapılandüzenlikamuoyuyoklamalarındaTVizleyenlerarasındayerlidizileritakipedenlerinyüzdesindedüzenlibirartışgözlenmektedir.Bueğilimdetelevizyonkanallarınınbüyüyenvefarklılaşandiziportföylerininönemlietkisibulunmaktadır.
İzlenenprogramkategorileriincelendiğindetavuk-yumurtaikileminebenzerbirparadoksdikkatiçekmektedir.Mevcuttablo,kısmenizleyicilerintalebiylekısmendekanallarınizleyicileresunduğuprogramlarlaşekillenmektedir.Son3-4yıliçerisinde,yerlidizilerdiğerprogramkategorileriarasındadahabaskınhalegelmiştirvebudurumbirbirleriylerekabetetmekteolantümöndegelenTVkanallarındagözlenenbirtrendedönüşmüştür.RTÜKaraştırmasındadikkatçekenbirbaşkahususdaeğlenceprogramlarındakiartıştır.Buprogramlarınyapımmaliyetlerinindizileregöredüşükolmasınedeniyle,ilerleyendönemlerdedahafazlaöneçıkmalarıbeklenmektedir.
TNS’inreytingverilerianalizedilereköndegelenaltıkanalın“primetime”dakiyayınlarınındağılımınabakıldığında,dizilerintekrarlarıveözetleriylebirlikteyaklaşık%60-%65oranındapayaldığıgörülmektedir.
Dizileri seviyoruz…
Program kategorileri bazında televizyon izleme davranışları
Önde gelen 6 yayın kuruluşunun prime time program dağılımı – 2013-2014 sezonu
YerliDiziler Haberler EğlenceProgramları
YerliFilmler
YabancıFilmler
Kaynak:RTÜK(TVizleyenlerarasında)
Kaynak:Deloitteanalizi,2013-2014yayınsezonureytingverilerianalizedilerek,programlarınyayındakaldıklarısürelerbazalınarakoluşturulmuştur.Primetime,20:00-24:00saatleriarasındakabuledilmiştir.
%0
%20
%40
%60
%80
%100
2006
2009
2012
2006
2009
2012
2006
2009
2012
2006
2009
2012
2006
2009
2012
İzlemiyorum Ara Sıra İzliyorum İzliyorum
%51 %57 %53%37
%28%47 %45
%15%21
%13
%21
%12
%21 %17
%14%4 %21
%20%40
%4 %17
%11 %10 %5%11 %9
%13%10
%3 %2 %6 %7 %8%1
%4
%7 %6 %1 %5 %3 %15 %6
Kanal I Kanal II Kanal III Kanal IV Kanal V Kanal VI Toplam
Yerli Dizi Yerli Dizi - Özet & TekrarYarışma - Eğlence Yabancı SinemaYerli Sinema Diğer
9
BenzerşekildeTNS’ingünlükverilerikullanılarakreytingienyüksekbeşprogramınanaliziyapıldığındadizilerinizleyicilerintarafındanenfazlatercihedilenprogramtipiolduğugörülmektedir.Dizilerintekrarlarıyadaözetlerinindahiilkbeşprogramarasındaönemliorandakendilerineyerbulduğudadikkatealındığında,ilk5programınyaklaşık%50-55’inindizilerdenoluştuğunusöylemekmümkündür.
%0
%20
%40
%60
%80
%100
1. Sıra 2. Sıra 3. Sıra 4. Sıra 5. Sıra
Yerli Dizi Yerli Dizi - Özet & Tekrar
Yarışma - Eğlence Yabancı Sinema
Yerli Sinema Diğer
İlk 5 programın dağılımı – 2013-2014 sezonu
Kaynak:Deloitteanalizi,TNSverilerikullanılarakhazırlanmış,öndegelenaltıkanalınilkbeşegirenproramlarıadetolarakdeğerlendirmeyealınmıştır.
Ortalama olarak bir dizi, reklamlar (ve tekrarlar) dahil yaklaşık 150 - 180 dakika sürmektedir. Batı standartları ile karşılaştırıldığında bu süre oldukça yüksektir.
10
Önde gelen 6 yayın kuruluşunda yayınlanan dizilerin yayınlandığı ortalama sürelere göre dağılımı – 2013-2014 sezonu
Önde gelen 6 yayın kuruluşunda yayınlanan dizilerin yayınlandıkları toplam sürelere göre dağılımı – 2013-2014 sezonu
Kaynak:Deloitteanalizi,2013-2014sezonuiçerisindeyenibölümüyayınlanan95dizininyayınlanmasürelerianalizedilerekhesaplanmıştır.Reklamsüreleridahildir.
Kaynak:Deloitteanalizi,2013-2014sezonuiçerisindeyenibölümüyayınlanan95dizininyayınlanmasürelerianalizedilerekhesaplanmıştır.Reklamsüreleridahildir.Dahaöncekisezonlardafinalyapmışamatekrarlarıyayınlanandizilerhesaplamayadahiledilmemiştir,budizilerdeanalizedahiledildiğindeorançokdahayukarılaraçıkmaktadır.
Tekrarlarıilebirlikte150-180dakikasürelidiziler,TVkanallarınınprimetimekuşaklarınınbüyükbölümünüoluşturmaktadırlar.Reytinglerverekabetgibinedenlerdendolayıünlüaktörlerin,senaristlerin,yapımcılarıntercihedilmesidizimaliyetleriniartırmaktadır.BunakarşılıkRTÜKdüzenlemeleribirdiziyayınıiçerisindeyeralacakreklamkuşaklarınınsayısınıvesürelerinikısıtlamaktadır;budayayıncıkuruluşlarıdizisüreleriniuzatmayateşviketmektedir.Yapımşirketlerininveoyuncularınbütüneleştirilerinerağmen,budurumunpazardakiarz-talepdurumudikkatealındığında,yakınzamandadüzelmesiöngörülmemektedir.
TVkanallarıyükselendizimaliyetlerinekarşıfarklıbirçözümdahageliştirmişlerdir;dizitekrarlarınavediziözetlerinehaftalıkprogramakışlarındaönemlibirpayvermişlerdir.
Tekrarlarveözetler,TVkanallarıveyapımşirketleriiçinekyapımmaliyetigerektirmemeklebirlikteiçlerindeyeralanreklamlarsayesindeyayınkuruluşlarıiçinönemliekgelirkaynağıyaratmaktadır.Biranlamdayapımşirketleriyayıncıkuruluşlarınaltyüklenicilerişeklindefaaliyetgösterdikleriiçinbazıistisnalarhariçolmaküzereyayıncıkuruluşlarbutekrarlariçinyapımcılaraherhangibirödemeyapmamaktadırlar.Teliflergenellikleyayıncıkuruluşlaraaitolduğuiçindiziyayındankalktıktanyıllarsonradahitekrarlarkanalınyayınakışındakendilerineyerbulabilmektedir4.
60- dk%3
60-90 dk%13
90-120 dk%23
120-150 dk%37
150-180 dk%23
180+ dk%1
İlk Yayın, %40
Tekrar, %51
Özet, %9
4BazıdurumlardakiyayınadedisınırlamalarınarağmengenellikleTVkanallarıtekrarlariçinyapımcılaraherhangibirücretödememektedirler.
11
İlk 5 programın dağılımı – 2013-2014 sezonu
Kaynak:Deloitteanalizi,TNSverilerikullanılarakhazırlanmıştır,öndegelenaltıkanalınilkbeşegirenprogramlaradetbazdadeğerlendirmeyealınmıştır.
Hernekadardizitekrarları,yenidengösterimdenötürüdüşükbirizleyicikitlesinehitapedergibidüşünülsede-özelliklebilinirliğiyüksekdizilerintekrarlarıyadaözetleri-yüksekreytingalabilmektevebunabağlıolarakiyibirreklamgelirioluşturarakyayıncıkuruluşlarınfinansaltablolarınıolumluyöndeetkilemektedir.NitekimTNSverilerinegöre2013/2014sezonundagünbazındayapılananalizdeilk5programınyaklaşık%14’ünüdizitekrarveözetlerininoluşturduğugörülmektedir.
%38 %14 %25 %5%4
%14
%0 %20 %40 %60 %80 %100
Top 5
Yerli Dizi Yerli Dizi - Özet & Tekrar
Yarışma - Eğlence Yabancı Sinema
Yerli Sinema Diğer
İlk5
Dizi yapım sektörü
12
13
Dizi yapım sektörü
2010/2011 Sezonu -2013/2014 sezonu süresince yayınlanan dizi sayılarına göre yapım şirketleri sıralaması
Kaynak:Deloitteanalizi
İrili ufaklı pek çok yapımcı kuruluşun sayıca az yayıncı kuruluşun kısıtlı yayın saatleri için rekabet etmelerinin yanı sıra sektördeki firmaların kurumsallaşma açısından nispeten daha emekleme döneminde olmaları, yapımcı kuruluşların sürdürülebilir bir yapıda faaliyet göstermelerinin önündeki en büyük engellerden birisidir.
Dizi yapım sektörü
2010-2014yayınsezonlarınıkapsayanaraştırmayagöreenazbirdizisiöndegelenTVkanallarındayayınlamış85civarındayapımşirketibulunmaktadır.Buyapımşirketlerininyaklaşık%50’sibudönemiçerisindesadecebirdiziyayınladıklarıiçindeoldukçaparçalıbirpazaryapısıgözeçarpmaktadır.
V20 – 11.07.2014 - TASLAK
15
Kaynak: Deloitte Analizi
Yan Mesaj: Yaync kuruluşlarn yapm şirketlerine karş kuvvetli bir pazarlk gücü bulunmaktadr.
Reyting verileri incelendiğinde televizyon pazarnn oligopolistik bir yaps olduğu görülmektedir; yapm şirketleri az saydaki TV kanalna ürünlerini pazarlamaktadrlar. TV kanallar, reytingler ile reklam gelirleri arasnda kuvvetli ilişki nedeniyle yeni yapmlar için ince eleyip sk dokuduklar bir sürecin ardndan karar vermektedirler.
Yeni projelerin değerlendirilmesinde yapmc firmann geçmiş performans ve itibar en önemli kriterler arasndadr. Bilinen/ünlü yapm firmalar ksa zaman içerisinde daha çabuk onay alrken bilinirliği düşük olan yapm firmalar TV kanallarndan onay almak için uzun bir onay sürecinden geçmektedirler.
Yapm şirketleri ile TV kanallar arasnda sözleşmeler genellikle 13 bölüm için imzalanmaktadr5; fakat birçok örnekte olduğu gibi TV kanallar istediği an projeyi iptal edebilmektedir. Yeni bir dizinin ilk bölümlerdeki reyting performans yakndan takip edilirken dizinin ilk 5‐6 bölümündeki reytingi projenin başars için en kuvvetli göstergelerden birisi olarak kabul edilmektedir. Eğer yaync kuruluş diziye karş kuvvetli bir güven duymuyorsa, düşük reytinglere sahip bir dizi hzl bir şekilde yayndan kaldrlmaktadr.
İlk 6 bölümlük kritik eşik aşldğ durumda dahi 13. bölüme kadar reyting performans çok yakndan takip edilmektedir. Bu süreçteki düşük performans da yine yayndan kaldrlma ile sonuçlanmaktadr. Yaync kuruluşlar prime time olarak nitelendirilen yüksek reklam geliri potansiyeline sahip dönemde düşük reytinglere sahip bir yapma müsamaha göstererek kanaln genel olarak reytinglerinin düşmesini, dolaysyla da genel reklam gelirlerinin düşmesini riske etmeyi istememektedirler.
5 Dizilerin uzun yayn süresine sahip olmasndan ötürü, 13 bölümün, 26 bölümlük paketler halinde yurt dşna satlma ihtimali bulunmaktadr.
0123456789
1011121314
Yayı
nlan
an D
izi S
ayıs
ı
Yapım Şirketleri
41 Yapım Şirketi 1 Dizi
22 Yapım Şirketi 2-4 Dizi
21 Yapım Şirketi 5 ve Üzeri Dizi
14
Yayıncı kuruluşların yapım şirketlerine karşı kuvvetli bir pazarlık gücü bulunmaktadır.
Reytingverileriincelendiğindetelevizyonpazarınınoligopolistikbiryapısıolduğugörülmektedir;yapımşirketleriazsayıdakiTVkanalınaürünlerinipazarlamaktadırlar.TVkanalları,reytinglerilereklamgelirleriarasındakikuvvetliilişkinedeniyleyeniyapımlariçininceeleyipsıkdokuduklarıbirsürecinardındankararvermektedirler.
Yeniprojelerindeğerlendirilmesindeyapımcıfirmanıngeçmişperformansıveitibarıenönemlikriterlerarasındadır.Bilinen/ünlüyapımfirmalarıkısazamaniçerisindedahaçabukonayalırkenbilinirliğidüşükolanyapımfirmalarıTVkanallarındanonayalmakiçinuzunbironaysürecindengeçmektedirler.
YapımşirketleriileTVkanallarıarasındasözleşmelergenellikle13bölümiçinimzalanmaktadır5;fakatbirçokörnekteolduğugibiTVkanallarıistediğianprojeyiiptaledebilmektedir.Yenibirdizininilkbölümlerdekireytingperformansıyakındantakipedilirkendizininilk5-6bölümündekireytingiprojeninbaşarısıiçinenkuvvetligöstergelerdenbirisiolarakkabuledilmektedir.Eğeryayıncıkuruluşdiziyekarşıkuvvetlibirgüvenduymuyorsa,düşükreytingleresahipbirdizihızlıbirşekildeyayındankaldırılmaktadır.
İlk6bölümlükkritikeşikaşıldığıdurumdadahi13.bölümekadarreytingperformansıçokyakındantakipedilmektedir.Busüreçtekidüşükperformansdayineyayındankaldırılmailesonuçlanmaktadır.Yayıncıkuruluşlarprimetimeolaraknitelendirilenyüksekreklamgeliripotansiyelinesahipdönemdedüşükreytingleresahipbiryapımamüsamahagöstererekkanalıngenelolarakreytinglerinindüşmesini,dolayısıyladagenelreklamgelirlerininazalmasınıriskeetmeyiistememektedirler.
Bazıdurumlardakanallardizilerinyayınzamanınıdeğiştirerekyadayoğuntanıtımfaaliyetleriiledizileredestekverebilmektedir.Bununlabirlikte;genellikleyayınzamanındayapılandeğişiklikleroprojeleriçintehlikeçanlarınınçalmayabaşladığınınkuvvetlibirhabercisidir.Bazıdurumlardaiseyayınsaatideğişiklikleri,rakipkanallardakigüçlüprogramlarkarşısındatutunamayandizilerinalternatifbirgündeşanslarınıartırmakiçindeyapılabilmektedir.
Yayındönemibaşındagösterimegirenbaşarılıdiziler,odönemiçindeyaklaşıkolarak35-40,yayındönemiiçindegösterimegirenlerise20-25bölümolarakyayınlanmaktadırlar.
YukarıdabelirtilennedenlerdenötürüTürkiye’deyapımcıkuruluşlarınkarşılaştığı;ölçek,kurumsallaşmavesürdürülebilirliksorunları,yapımcışirketlerinuygunfinansalkaynaklaraulaşmasınadaengelteşkiletmektedir.Budurumgenellikleözsermayekonusundadasıkıntıyaşayanyapımcıları,yayıncıkuruluşlarınfinansmanınamecburbırakmakta,dolayısıyladabiranlamdayayıncıkuruluşlarınaltyüklenicisigibikonumlanmalarınanedenolmaktadır.Gelişmişülkelerdekigibiyapımcılarıninisiyatifalarakpilotbölümyadailk5-10bölümühazırprodüksiyonlarlayayıncıkuruluşlarınkarşılarınaçıkarakpazarlıkedebilmelerikonusundayakıngelecektede,pazarınmevcutyapısı,yapımcılarınölçeği,finansmanolanaklarınaerişim,vb.nedenlerdenötürübirdeğişiklikbeklenmemektedir.
5Dizilerinuzunyayınsüresinesahipolmasındanötürü,13bölümün,26bölümlükpaketlerhalindeyurtdışınasatılmaihtimalibulunmaktadır.
15
Başarı faktörleri
Dizilerinbaşarılarınıetkileyenbaşlıcafaktörler:
1- Ünlüvebilinenoyunculardanoluşanbirkadro,TVkanallarınınonayınıalmadavedizilerindevamında,-ilkbölümlerinizleyicinindikkatiniçekmesibaşarılıreytingeşiklerineulaşmasınıolumluyöndeetkileyeceğinden-kritikönemesahiptir.
2- Senaryo,kritikbaşarıfaktörlerindenbirisidir.Genellikledizininkanaldatutunmayabaşlamasındansonrasenaryonunniteliğioyuncularınkatkısınıaşmaktaveönemderecesiaçısındanenüstsırayaçıkabilmektedir.
3- TVkanallarının,dizilereverdiğireklam,fragmanvb.tanıtımdesteğibaşarıiçinönemlifaktörlerdenbirisidir.Ayrıca,kanallar;dizilere,yayınlanacağızamanınispetendahadüşükrekabetinolduğu(karşısındagüçlübirdizininolmadığı)birgünvesaatitercihederekdedestekolabilirler.
4- Yapımşirketininfinansalgücü,saygınlığıvebilinirliğidegüçlüsenaryolarınveöneçıkanoyuncularınprojeleredâhiledilmesini,dolayısıyladizilerinbaşarısınıolumluyöndeetkilemektedir.
AmerikanveTürkdizisektörüarasındakiönemlifarklardanbirisi“pilotbölüm”konseptidir.BukonseptTürkiye’dedenenmişfakatgereğigibikullanılamadıklarıiçinizleyiciningeribildiriminialmadavefikirleriniyansıtmadayeterikadarbaşarılıbulunmamışvedahasonratekrardenenmemiştir.
Amerika’dapilotbölümlerdizininprototipigörevinigörmektevediğerbölümlerinçekimibaşlamadanöncetelevizyonkanallarınagönderilmektedir.Pilotbölümler,genellikleyapımcışirketlertarafındanfinanseedilmekteveyayıncıkuruluşlarileizleyicilerdenbeklenenolumlugeribildirimialamadığıdurumlardaasılbölümleregeçilmedenprojeiptaledilmektedir.Bunoktada,pilotbölümçekimlerinintercihedilmemesinde;Türkyapımşirketlerinin,Amerikanyapımşirketlerinegöredahaküçükölçekteolmalarıvekısıtlıfinansalkaynaklarasahipolmalarınındaetkisibulunmaktadır.
Ayrıca,Türkiye’dehemtelevizyonkanallarıhemdeyapımşirketleriiçindizilerinbaşarılarınınölçülmesindeanafaktörolarakreytingleröneçıksada,Amerika’dadahafarklıbilimselyöntemlerdekullanılmaktadır.Örneğin,pilotbölümlerdereytinglerinyanısıraizleyicilerinsenaryoakışı,oyunculukperformansı,yapımkalitesihakkındakigörüşlerinivetepkileriniöğrenebilmekiçinodakgrupçalışmalarıyapılmaktadır;buçalışmalarınsonuçlarınagörebirdizininyayınagiripgirmeyeceğinekararverilebilmektedir.
Dizilerinnormalbölümleriiçindebenzerodakgrupçalışmalarıyapılabilmekte;buçalışmalardoğrultusundagerektiğidurumlardasenaryoakışına,oyuncukadrosunaizleyicileringeribildirimlerinegöremüdahaleleryapılmakta;izleyicininilgisiniazaltacaksenaryo,oyunculukveyaherhangibirkonudabenzersorunlarınfarkedilipdüzeltilmesisağlanmaktadır.
16
AyrıcaTürkdizileribirdenfazlatemayıbünyesindebarındırarak;dizininyayınlandığısüreiçerisindebirdençokduyguyutetiklemeye;buşekildedahagenişbirizleyicikitlesineulaşmayaçalışmaktadırlar.Yandakigrafikte2013/2014sezonusonundayayındaolandizilerleilgiliyapılananalizdeençoköneçıkantemalarbelirtilmişolsadaaile&komedi&romantizm,gençlik&romantizm,aksiyon&romantizmgibifarklıtürleribiraradasunanoldukçafazlayapımbulunmaktadır.
SonyıllardaünlüTürkromanlarınınadaptasyonlarındanvetarihikarakterlerinyaşamlarındanyolaçıkanuyarlamalarınsayısıartmaktadır.Bueğilimde,orijinalsenaryolarlayenimaceralaragirmektensenispetendahagüvenlibiryolizlenerekbilinenöykü,romanveolaylarlayeniyapımlarınbaşarısızolmariskinidüşürmekamaçlanmaktadır.ButrenddâhilindebaşarılıolanörneklerarasındaYaprakDökümü,HuzurSokağı,Çalıkuşu,Fatih-Harbiye,MuhteşemYüzyılgibiyapımlaryeralmaktadır.Bununyanısırayurtdışındabaşarılıolmuşyapımlarınformatlarınındaadapteedilerektelevizyonkanallarındadahafazlayeralmayabaşladığıgözlenmektedir.Örnekolarak“DesperateHousewives-UmutsuzEvKadınları”,“TheO.C-Medcezir”,“Revenge-İntikam”,“Monk-GalipDerviş”ve“GossipGirl-KüçükSırlar”gibidizilerverilebilir.Öteyandangerekromanlardanvetarihişahsiyetlerdengereksedeyurtdışındakiprojelerdenadaptasyonlarolsun;büyükbütçelerlehazırlanmasınarağmenyoğunrekabetiçerisinderakipdizilerkarşısındatutunamayanveömrüçokfazlauzunolmayanpekçokprojenindeyapıldığınısöylemekmümkündür.
Öne çıkan dizi türleri
Türkizleyiciler,farklıdizitürleriarasındaençokromantizmöğelerinibarındıranyapımlarıbeğenmektedirler.Aslındabuküreseltrendleredeoldukçaparalelbireğilimdir;bütündünyadaolduğugibiTürkiye’dedegenellikledizilerintemelhedefkitlesikadınizleyicilerdirveaşktemasınıiçerenyapımlarbusegmentinilgisiniçekmekteçokdahabaşarılıolmaktadır.Bunedenleenyoğunpolisiyeyadaaksiyondizilerindedahiromantizmtemasıbirşekildeanahikâyeyeeklenmektedir.
Yayındaki dizilerin temaları
Kaynak:Deloitteanalizi,30Haziran2014itibariyleyayındaolandizileriçingeçerlidir.Dizilerdevarolantemalararasındaençoköneçıktığıdüşünülentemalardikkatealınmıştır.
©2012 Deloitte Turkey
Sayfa 17 – Güncel Grafik
0
%31
%15%33
%13
%3 %5
Komedi
Aksiyon
Romantizm
Aile
Fantastik
Gençlik
©2012 Deloitte Turkey
Sayfa 18 – Güncel Grafik (Legend Ayni sekilde ekleyelim)
1
36
159 5 4
55
21
26
58
6
8
48
4
2
67
1
29
18
23
6
6
2
4
35
17
18
2
5
30
13
26
41
2010
/11
Sezo
nuÖ
nces
inde
Yay
ına
Girm
iş
2010
/11
Sezo
nund
aYa
yına
Gire
n
2010
/11
Sezo
nund
aSo
nlan
dırıl
an
2010
/11
Sezo
nuSo
nund
a Ya
yınd
a Ka
lan
2011
/12
Sezo
nund
aYa
yına
Gire
n
2011
/12
Sezo
nund
aSo
nlan
dırıl
an
2011
/12
Sezo
nuSo
nund
a Ya
yınd
a Ka
lan
2012
/13
Sezo
nund
aYa
yına
Gire
n
2012
/13
Sezo
nund
aSo
nlan
dırıl
an
2012
/13
Sezo
nuSo
nund
a Ya
yınd
a Ka
lan
2013
/14
Sezo
nund
aYa
yına
Gire
n
2013
/14
Sezo
nund
aSo
nlan
dırıl
an
2013
/14
Sezo
nuSo
nund
a Ya
yınd
a Ka
lan
17
Türkiye’de dizi tüketimi
Türkiye’deTVkanallarındayoğunbirdizi“tüketimi”bulunmaktadır;hersezonyaklaşık50-70yenidiziyayınagirmektevebudizilerinyarıdanfazlasıdüşükreytingleryüzündenaynısezoniçerisindeiptaledilmektedir.Amerikandizipiyasasıincelendiğindedebunabenzerbireğilimgörülmektedir.
Screenrant’ın2012yılındakianalizinegöreABC,FOX,CBS,NBCgibikanallarda2009-2012yılındayayınagirendizilerin%65’ihenüzilksezonlarındayayındankaldırılmıştır6.AncakAmerika’dakisektörüngelişmişliğivebüyüklüğügözönündebulundurulduğundaTürkiye’dekibenzer“tüketim”oranlarıyüksekseviyelerdekalmaktadır.
Türkiye’de dizi tüketimi
Kaynak:Deloitteanalizi,yayınsezonlarınıntemmuzayıbaşındabaşladığıvarsayılmıştır.
Her sezon yayına giren 50-70 yeni dizinin yarıdan fazlası sezon sonunu görememektedir.
6TVSuccessRate:65%OfNewShowsWillBeCanceled(&WhyItMatters);http://screenrant.com/v-success-rate-canceled-shows-aco-172162/2/
2013/2014sezonsonuitibariyle,yayındaolan39diziden26’sı2013/2014sezonundayayınabaşlamışken,2010öncesindeyayınhayatınabaşlamışvedevamedensadecedörtdizibulunmaktadır.
©2012 Deloitte Turkey
Sayfa 18 – Güncel Grafik (Legend Ayni sekilde ekleyelim)
1
36
159 5 4
55
21
26
58
6
8
48
4
2
67
1
29
18
23
6
6
2
4
35
17
18
2
5
30
13
26
41
2010
/11
Sezo
nuÖ
nces
inde
Yay
ına
Girm
iş
2010
/11
Sezo
nund
aYa
yına
Gire
n
2010
/11
Sezo
nund
aSo
nlan
dırıl
an
2010
/11
Sezo
nuSo
nund
a Ya
yınd
a Ka
lan
2011
/12
Sezo
nund
aYa
yına
Gire
n
2011
/12
Sezo
nund
aSo
nlan
dırıl
an
2011
/12
Sezo
nuSo
nund
a Ya
yınd
a Ka
lan
2012
/13
Sezo
nund
aYa
yına
Gire
n
2012
/13
Sezo
nund
aSo
nlan
dırıl
an
2012
/13
Sezo
nuSo
nund
a Ya
yınd
a Ka
lan
2013
/14
Sezo
nund
aYa
yına
Gire
n
2013
/14
Sezo
nund
aSo
nlan
dırıl
an
2013
/14
Sezo
nuSo
nund
a Ya
yınd
a Ka
lan
©2012 Deloitte Turkey
Sayfa 18 – Güncel Grafik (Legend Ayni sekilde ekleyelim)
2
2010/11 sezonu öncesinde yayına giren 2011/12 sezonunda yayına giren2010/11 sezonunda yayına giren
2012/13 sezonunda yayına giren 2013/14 sezonunda yayına giren
©2012 Deloitte Turkey
Sayfa 18 – Güncel Grafik (Legend Ayni sekilde ekleyelim)
2
2010/11 sezonu öncesinde yayına giren 2011/12 sezonunda yayına giren2010/11 sezonunda yayına giren
2012/13 sezonunda yayına giren 2013/14 sezonunda yayına giren
18
Araştırmayabazalınan2010/2011sezonubaşlarkenöncekisezonlardabaşlayıpyayınadevameden36dizibulunmaktaydı.Dizilereartantalepneticesinde2010/2011sezonunda55yenidiziyayınagirmiştirfakatbu55diziden29’u(%53)aynısezoniçindeiptalolmuştur.2011/2012sezonundaisetoplam59dizisonlandırılırkenbunlardan35’iosezoniçerisindeyayınhayatınabaşlayandizilerolmuştur.2012/2013sezonunagelindiğindeise57dizininsonlandırıldığıgözükmektedir.2013/2014sezonundabitirilendiziadediise59’aulaşmıştır;busonlandırılandizilerden41tanesiisehenüzilksezonununsonunugöremedenekranlaravedaetmiştir.
Yayınabaşlayandizilerindahasezonsonunugörmedeniptaledilmesioldukçasıkkarşılananbirdurumhalinialmıştır.Yapılananalizdeaynısezoniptallerininenyoğun7-12.bölümlerarasındagerçekleştiğigözlenmiştir.Sondörtyayınsezonuincelendiğinde,ilksezoniçerisindeyayınsonaermelerinin%22’siilk6bölümiçinde,%29’u7.ve12.bölümlerarasında,%20’si13.ve18.bölümlerarasındavegerikalan%28’likbölümise18.bölümsonrasındagerçekleşmiştir.Artanrekabetlebirlikteilkbölümlerdedizilerinyayındankaldırılmaoranıdahızlaartmaktadır.
Dizi sektöründeki yoğun rekabet nedeniyle yayın hayatına başlayan pek çok dizi aynı sezon içerisinde iptal olmaktadır.
Aynı sezon içinde final yapan diziler
Kaynak:Deloitteanalizi
V20 – 11.07.2014 - TASLAK
20
Yan Mesaj: Dizi sektöründeki yoğun rekabet nedeniyle yayn hayatna başlayan pek çok dizi ayn sezon içerisinde iptal olmaktadr.
Yayna başlayan dizilerin daha sezon sonunu görmeden iptal edilmesi oldukça sk karşlanan bir durum halini almştr. Yaplan analizde ayn sezon iptallerinin en yoğun 7‐12. bölümler arasnda gerçekleştiği gözlemlenmiştir. Son dört yayn sezonu incelendiğinde, ilk sezon içerisinde yayn sona ermelerinin %22’si ilk 6 bölüm içinde, %29’u 7. ve 12. bölümler arasnda, %20’si 13. ve 18. bölümler arasnda ve geri kalan %28’lik bölüm ise 18. bölüm sonrasnda gerçekleşmiştir. Artan rekabetle birlikte ilk bölümlerde dizilerin yayndan kaldrlma oran da hzla artmaktadr.
Ayn Sezon İçinde Final Yapan Diziler
Kaynak: Deloitte analizi
DizilerinDevamllğ
Yan Mesaj: 30 Haziran 2014 itibariyle, yayndaki 40 diziden 27’si (%67) ilk sezonu içerisindedir
Dizilerin Devamllğ – Yaynda Kalnan Sezon Says
5
8
5
3
8
6
12
7
3
76
9
7
2
6
13
10
8
5 5
1-6 7-12 13-18 19-24 24+
Diz
i Ade
di
Finale kadar yayınlanan bölüm sayısı
2010/2011 2011/2012
2012/2013 2013/2014
19
30 Haziran 2014 itibariyle, yayındaki 39 diziden 26’sı (%67) ilk sezonu içerisindedir.
Dizilerin devamlılığı – yayında kalınan sezon sayısı
Kaynak:DeloitteAnalizi,verileraltıbüyükkanalın30Haziran2014itibariyleyayındaolandizilerinikapsamaktadır;yayınsezonlarınınhaziransonundabittiğivarsayılmıştır.
Dizilerin devamlılığı
30Haziran2014itibariyle,yayındaolan39diziden26’sı(%67)ilksezonlarınıniçindebulunmaktadır.5’i(%13)ikincisezonunda,4’ü(%10)üçüncüsezonundadır.Geriyekalan4diziiseüçsezondandahaönceyayınagirendizilerdir.ÜçveüçtendahafazlasezonyayındakalandizilerinnispetenolgundiyenitelendirildiğidurumdaTürkiye’dekidizilerinbüyükbölümününhenüzbuseviyeyeulaşamadığınısöylemekmümkündür.
%67
%13
%10
%101
2
3
3+
20
2013/2014sezonusonundadevamedenyadasezoniçerisindebirşekildefinalyapanyapımlarınreytingsıralamalarındakiortalamakonumlarınabakıldığında-bazıistisnalarharicinde-yayınlandıklarıgünlerdeortalamaolarakilk10’agiremeyendizilergenelolaraksonlandırılmaktadır.
Dizilerin reyting performansı ve devamlılıkları
Kaynak:Deloitteanalizi,2013/2014sezonuiçerisinde50’denazyenibölümüyayınlanandizilerkapsamaalınmıştır.
©2012 Deloitte Turkey4
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Yayı
nlan
an B
ölüm
Say
ısı
Reyting Sıralamasındaki Ortalama Konum
Önceki Sezonlardan Devam Eden 2013/2014 Sezonunda Başlayıp Devam Eden
Önceki Sezonlardan Olup Final Yapan 2013/2014 Sezonunda Başlayıp Final Yapan
21
Yayınlanan bölüm sayısına göre en uzun süreli haftalık diziler
Dizinin adı Yapım şirketi Kanal2013/2014 Sezon sonu itibariyle yayınlanmış toplam bölüm sayısı
1 ArkaSokaklar ErlerFilm KANALD 336
2 KurtlarVadisiPusu PanaFilm ATV 229
3 ÇocuklarDuymasın–Yeni MinTYapım FOXTV 156
4 Seksenler MinTYapım TRT-1 111
5 PisYedili TükenmezKalem ShowTV 101
6 YalanDünya D-Yapım KANALD 86
7 ZenginKızFakirOğlan MinTYapım TRT-1 86
8 Karadayı AyYapım ATV 75
9 BeniBöyleSev BSKYapım TRT–1 63
10 GüneşiBeklerken D-Yapım KanalD 50
Kaynak:Deloitteanalizi,30Haziran2014itibariyle
22
Son dört sezonda dizi sektöründe faaliyet gösteren yaklaşık 85 yapım şirketinden 21’i beşten daha fazla projeye sahiptir.
Yapım şirketi bazında yayınlanan dizi sayısı
DYapım,GoldFilm,AyYapım,MinTveSüreçFilm2010/2011ile2013/2014sezonlarıarasındayayınlanandizisayısıbakımındanöneçıkanyapımşirketleridir.Grafiktegösterilmeyen5’tendahaazsayıdadiziçekimiyapmış65civarındayapımşirketidahabulunmaktadır.YapılananalizdeyapımşirketlerininfarklıTVkanallarıile(genellikleüçtenfazla)çalıştıklarıgörülmektedir.Bununarkasındayatanenönemlisebeplerinödemeriskleriniyönetmevekanallarınfarklılaşabilenizleyicikitlelerineulaşarakgörünürlükleriniartırmakolduğudüşünülmektedir.
Yapım şirketleri bazında TV kanallarında yayınlanan dizi adetleri
1
5
3
5
2
3
4
1
2
2
2
2
2
1
1
2
3
5
1
2
1
2
1
4
1
2
1
2
11
3
2
3
4
3
5
1
1
1
1
1
1
1
3
3
1
1
2
5
3
2
2
2
1
1
2
3
2
1
3
4
2
1
4
2
2
2
1
1
2
2
2
2
1
1
4
3
1
13
13
12
12
12
11
10
10
9
9
8
6
6
6
6
6
6
5
5
5
5
D Yapım
Gold Film
Süreç Film
MinT Prodüksiyon
Ay Yapım
NTC Medya
TIMS Production
Medyapım
Erler Film
TMC
Limon Yapım
Adam Film
Avşar Film
Most Production
Pana Film
Sinegraf
Tükenmez Kalem
Boyut Film
BKM
Koliba Film
Focus Film
ATV FOX TV Kanal D Show TV Star TV TRT 1
Kaynak:Deloitteanalizi;veriler2010/2011–2013/2014sezonlarıarasındakisüreyikapsamaktadır.Busürezarfındabeşvedahafazlasayıdadizisialtıbüyüktelevizyonkanalındayayınlananyapımşirketlerianalizedahiledilmiştir.Dizilerinensonyayınlandıklarıtelevizyonkanallarıdikkatealınmıştır.
23
Yapımcı firmaların reyting performansı (2013-2014 sezonu)
Kaynak:Deloitteanalizi;verileraltıbüyükkanalın,2013/2014sezonundakiTNSverilerianalizedilerekoluşturulmuştur.Sadecedizilerinyenibölümlerianalizedahiledilmiştir,tekrarlarveözetlerkapsamdışındabırakılmıştır.Hesaplamayapımcışirketbazındayayınlanandizibölümlerininkümülatifreytinglerininyayınlanankümülatifbölümsayısınabölünmesişeklindeyapılmıştır.Grafiktesadeceilkonagirenyapımcışirketlerinisimleribelirtilmiştir.
©2012 Deloitte Turkey
Sayfa 24 – Güncel Grafik
5
Ay Yapım
Erler Film
TIMS Production
Avşar Film
Pana Film
Süreç Film
Pastel Film
Koliba Film
Boyut Film
D Yapım
0
1
2
3
4
5
6
7
0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0
Yayı
nlan
an D
izi S
ayıs
ı
Ortalama Reyting, , , , , , , , , ,
24
Gelir bazında en büyük yapım şirketleri ve diziler
ForbesTürkiye’ninaraştırmasınagöre,ciroitibariyleAyYapım,Tim’sProductionveAvşarFilmenbüyükyapımfirmalarıveMuhteşemYüzyıl,KurtlarVadisiPusuveKaradayıöneçıkandizilerolaraksıralanmıştır.Enbüyük10firmanıntahminitoplamcirosu450milyonTLikentoplamkârı45milyonTL’dir.
Ciro bazında en büyük yapım firmaları (2013-2014 sezonu)
# Yapım şirketi Yapımcı adıCiro (TL mn)
Kâr (TL mn)
Yayındaki diziler (2013-2014 sezonu)
1 AyYapım KeremÇatay 77,0 7,4 Karadayı,KaraParaAşk,KurtSeyitveŞura,Medcezir
2 TimsProduction TimurSavcı 51,8 5,1 MuhteşemYüzyıl,Çalıkuşu
3 AvşarFilm ŞükrüAvşar 51,0 4,8 BugününSaraylısı,Karagül,LaleDevri,NotDefteri
4 MinTYapım BirolGüven 50,0 5,0Seksenler,Doksanlar,ÇocuklarDuymasın,ZenginKızFakirOğlan
5 DYapım AydınDoğan 47,7 4,3 GüneşiBeklerken,Kayıp,PaşaGönlüm,YalanDünya
6 PanaFilm NecatiŞaşmaz 43,1 4,1 KurtlarVadisiPusu,BenOnuÇokSevdim
7 GoldFilm FarukTurgut 38,8 3,7 DilaHanım,BenimHalaUmudumVar,A.Ş.K
8 FocusFilm NilgünSağyaşar 35,7 6,2DenizYıldızı,UnutmaBeni,BeniAffet,AdınıKalbimeYazdım,AşkınBedeli
9 ErlerFilm Türkerİnanoğlu 30,0 2,9 ArkaSokaklar,GüzelÇirkin,KüçükAğa
10 TMCFilm ErolAvcı 25,5 2,5 AramızdaKalsın,TatarRamazan,Yasak
Kaynak:ForbesTürkiye
Gelir açısından en büyük 10 yapım (2013-2014 sezonu)
# Dizi adı Yapım şirketi Kanal Ciro (TL mn)
1 MuhteşemYüzyıl Tim'sProductions STARTV 36,7
2 KurtlarVadisiPusu PanaFilm ATV 34,9
3 Karadayı AyYapım ATV 33,2
4 Karagül AvşarYapım FOXTV 27,1
5 Medcezir AyYapım STARTV 25,9
6 FatihHarbiye KolibaFilm SHOWTV 19,6
7 ÇocuklarDuymasın MintProdüksiyon FOXTV 18,5
8 GüneşiBeklerken DYapım KANALD 18,2
9 BenimHalaUmudumVar GoldFilm FOXTV 18,2
10 ArkaSokaklar ErlerFilm KANALD 17,6
Kaynak:ForbesTürkiye
25
Dizi ve yapım şirketi bazında ortalama bölüm sayıları
Sektördeyayındakaldığıbölümadediaçısındanbaşarılısayılabilecekpekçokdizivebunlarınyapımcılığınıüstlenenyapımşirketleriolmaklabirlikte,kısasüreiçerisindefinalyapanonlarcaprojedebulunmaktadır.
Sektördesondörtyıliçerisindefinalyapmışdizileriiçerenbiranalizyapıldığındabaşarılıyapımşirketlerinindeyüksekreytingrekabetiarasındarakiplerikarşısında10bölümdahitutunamayanprojelereimzaattıklarıgörülmektedir.Dolayısıyla,yapımşirketlerininyayınagirenprojesayısıilebuprojelerinyayındakaldıklarıortalamasürearasındaanlamlıbirilişkibulunmamaktadır.
Yapım şirketlerinin ortalama yayınlanan bölüm sayısına göre performansları
Kaynak:Deloitteanalizi*Analizesadece2010/2011sezonuve2013/2014sezonuarasındafinalyapandizilerdahiledilmiştir.Günlükyayınlanandizilerdedahildir.©2012 Deloitte Turkey
SY 26 – Güncel Grafik
6
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Bölü
m S
ayıs
ı
Yapım Şirketleri (Yayınlanan Dizi Sayısına Göre Yüksekten Aza Doğru Sıralı)
Medyan
26
Yapım maliyetleri
Dizilerebölümbaşınaödenentutarlardizinintürü,kanalınihtiyacı,rekabet,senaryo,yapımşirketininpazarlıkgücü,vb.pekçokfaktöregöredeğişmektedir.Bunedenlesektördengörüşlerinebaşvurulanuzmanlarkesinbirortalamatutarverilmesindensebölümbaşına200.000ile600.000-700.000dolarauzananbiraralıktansözetmektedirler.Toplammaliyetlersonyıllardayüksekreytingrekabetininoyuncumaliyetlerineyansımasısonucuyükselmiştir;ortavadedebumaliyetlerdekısmidüşüşlerbeklenmektedir.
Dizimaliyetlerininkırılımınailişkinolarakyapılangörüşmelerdeoyuncularaödenentutarlarınenbüyükmaliyetkaleminioluşturduğuifadeedilmiştir;ünlüoyuncularınoynadığıbüyükyapımlardaoyuncumaliyetlerininpayı%45’ekadarulaşabilmektedir.Buyüksekmaliyetin,ünlüoyuncularsayesindeeldeedeceğiyüksekreytingvesponsorlukgelirleriilekarşılanacağıbelirtilmiştir.
Dizilerinin yaklaşık maliyet kırılımı – popüler diziler için örnek
Kaynak:Uzmangörüşmeleri;yapımmaliyetlerininkırılımıdizidendiziyebüyükorandafarklılıkgöstermektedir;belirtilendeğerleruzmanlardanalınanöndegelendizileriçinyaklaşıkortalamadeğerlerdir.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Satış Fiyatı
Diğer
Kostüm
Senaryo
Yönetmen
Montaj
Dekor
Oyuncular
Operasyonel Karlılık
% % % % % % % % % % %
27
Düşükmaliyetliyapımlarincelendiğinde,genellikleoyuncukadrolarınınpopülerliğinindedüşükolduğugörülmektedir.Popüleroyuncularyapımmaliyetlerininönemlibirkısmınıoluşturmaklabirliktedizininreytinglerinidebelirleyenenönemlifaktörlerinbaşındagelmektedir.
Öteyandansektörtemsilcileriileyapılangörüşmelerde;yurtdışındakigibimodernçekimstüdyolarınınolmamasıönemlibirmaliyetartırıcıetmenolarakbelirtilmiştir.Özelliklepekçokdizininhenüzbirkaçbölümçekilmişkenyayındankaldırılması,yapılanbütünsahne,dekorvekostümyatırımlarınınboşagitmesinenedenolmaktadır.Budurumyapımcılarınfinansmandurumunuolumsuzetkilerkenaynızamandasektördekikurumsallaşmagerekliliğinedeişaretetmektedir.
Dizilerin finansmanı: Türkiye ve yurt dışı
Amerika’dastüdyolarıntelevizyonkanallarındanaldıklarıücretlerinyanısırapekçokgelirkalemleridahabulunmaktadır.Genelliklestüdyolarınilkyılmaliyetlerinin%60ile%75civarındakigelirleriyayıncıkuruluşlardanalınanyayınücretindenoluşurken,geriyekalan%25-%40’lıkkısımdevletteşvikleri,yurtdışısatışveonlineağlarasatışlardankaynaklanmaktadır.Özellikle“blockbuster”olaraknitelendirilebilecekbazıyapımlariçinseoranlarçokdahafarklıbirşekildegelişebilmektedir.
Öncelikliolarakpekçokülkededevletintelevizyonprogramlarıvesinemafilmiçekimineyönelikcidditeşviklersunduğunubelirtmekgerekmektedir.ÖzellikleAmerika’daeyaletteneyaletedeğişmekleveçeşitlişartlarıbulunmaklabirlikte%30-%40’laravaranvergiindirimi,satışvergisindenmuafiyet,çeşitlinakdivegayri-nakdidesteklergibiteşviklersunulmaktadır;bukapsamdasadecesağlananvergiindirimininyıllıkolarakyaklaşık1,4milyardolarseviyesindeolduğutahminedilmektedir7.Buteşviklereyönelikekonomiyepozitifetkisitamolarakölçülemediğiyadapolitikacılartarafındansadecebaşarılıörneklerkamuoyuilepaylaşıldığıgibiçeşitlieleştirilerolsadaeyaletler;yeniyapımlarıçekebilmekadınaönemliteşviklersunmayadevametmektedir.Örneğin;NorthCarolina’daçekilenUndertheDome8adlıdizininbölümbaşınayaklaşık3milyondolarlıkbütçesinin400.000dolarlıkkısmınınverilennakdivegayrinakditeşviklervedesteklerdenkarşılandığıtahminedilmektedir9.
Amerika’daoldukçayaygınolarakkullanılmaktaolanNetflix,AmazonPrime,Huluvb.ağlarasatışlardaönemlibirgelirkaleminioluşturmaktadır.YukarıdaörneğiverilenUndertheDome8dizisiiçin;üyelerineilkyayıntarihindendörtgünsonraizlemeolanağıverecekAmazonPrime’ınbölümbaşına750bindolarödediğitahminedilmektedir9.
Bununlabirliktestüdyolaryadayayıncıkuruluşlarhenüzdahadizileryayınlanmayabaşlamadanyaptıklarıbuanlaşmalarsayesindefinansalkuruluşlardanyadaözelsermayesahiplerindendahakolaybirşekildefinansmanteminedebilmektedirler.
7http://www.bloomberg.com/news/2014-04-30/california-report-criticizes-film-subsidies-affirms-need.html8StephenKing’in2009yılındayayınlananUndertheDomeadlıkitabınındiziuyarlamasıolanveAmerika’daCBStarafındanyayınlananbirAmerikanbilim-kurguvekorkutelevizyondizisidir.
9http://www.vulture.com/2013/06/under-the-dome-tv-revenue-when-ads-fail.html
28
Türkiye’deisediziyapımcılarınıntemelgelirkaynaklarıtelevizyonlardanbölümbaşınaalınanücretlervebaşarılıdizileriçinyurtdışındakikanallarayapılansatışlardaneldeedilengelirlerdir.Televizyonlardanalınanücretlerbölümbaşınavedizilerinperformansınagöreyaklaşık200.000-700.000dolararasındadeğişirkenihraçbedelleride500ile200.000dolararasındaseyretmektedir.Bunoktadayurtdışısatışgelirlerinin,yapılananlaşmalarınşartlarınabağlıolarakyayıncıkuruluşlarlapaylaşılabildiğininaltınıçizmekgerekmektedir.
FinansalkuruluşlardadiziyapımcılarınınTVkanallarınınaltyüklenicilerigibibirpozisyondaolmalarındanveyapımlarınçokkısasüreleriçerisindeyayındankalkmarisklerininolmasındanötürüyapımcılara,özellikleyeniprojeleriçin,kredisağlamadaisteksizdavranmaktadırlar.
Türkiye’deKültürveTurizmBakanlığısinemasektörünebelirlikriterlerdahilindedestekverirkendiziendüstrisindedoğrudandevletdesteğiveteşviğidebulunmamaktadır.
Türkiye’dedeTVYO,TTNETgibidizileriyasalolaraktelifleriniödeyerekçevrimiçiyayınlayanağlarhenüzyenigelişmekteolduklarıiçinbumecralardaneldeedilengelirleroldukçakısıtlıkalmaktadır.Öteyandaninternettenyasalolmayanyayınyapanpekçoksitebulunmaktadır;öndegelendizileriçinuyarılarüzerinelinkikaldırılanyadasilinenaylık3-4binlink(dizibaşına)olduğubelirtilmektedir10.
Sonyıllardadizilereolanilgiyeparalelşekildeyapımcılarınfirmalardanaldıklarısponsorluklardaartmaktadır;tüketicilereulaşmakisteyenfirmalardanözellikledekor,kostüm,lojistikvb.konulardadestekalmaktadır.
10http://cadde.milliyet.com.tr/2013/11/14/YazarDetay/1791708/diziler-koruma-altinda-ya-muzik-
29
Dizi ihracatı
SononyıliçerisindeTürkdizileriçekimkalitesivesanatsaldeğeraçısındanoldukçaönemliilerlemelergöstermiştir.Birçoksektörtemsilcisiveyurtdışıtelevizyonyayıncısı,Türkdizilerininçekimvesenaryokalitesiileoyunculukalanındakaydettiğigelişmelersayesindesinemafilmleriilerekabetedecekbirnoktayageldiğiniifadeetmektedirler.Yapımkalitesindekibuiyileşmelereparalelolarakyurtdışınasatılandizilerinfiyatlarıdaartmıştır.Yakıngeçmiştebölümbaşınaortalama500dolarcivarındagerçekleşensatışfiyatları;kalitedekiartışveartanbilinirlikilebölümbaşına200bindolarakadaryükselmiştir.
Türk dizileri çekim kalitesi açısından sinema filmleri ile rekabet edebilecek bir noktaya gelmiştir.
Türk dizilerinin gelişimi
2000 2002 2004 2006 2008
Item‐15
2010 2013...
30
Tarihi ve kültürel bağlar ile fiziksel yakınlık, Balkan ülkelerini ve Arap dünyasını yapım şirketleri için önemli bir pazar haline getirmektedir.
Dizi ihracat gelirleri (USD mn)
Kaynak:CalinosHolding,Hürriyet,Dunya.com,BaşbakanlıkKamuDiplomasisiKoordinatörlüğü
TürkdizileriOrtaDoğu,OrtaAsyaveDoğuAvrupadışındakipekçokülkededeyayınlanarakTürkiye’nintanıtımınakatkıdabulunmaktadır.Dizilerinyaklaşık75ülkede400milyoncivarındaizleyiciyeulaştığıtahminedilmektedir.Hitapedilenbugenişcoğrafya,Türkdizilerininsadecekültürelbağlardanötürütalepgörmediğinindekanıtıolarakgösterilmektedir.
1025
45
65
100
150
2008 2009 2010 2011 2012 2013 - Tahmini
31
Türk dizileri İslami değer ve geleneklerle batı hayat tarzını birlikte sunmaktadır.
Amerikandizilerinin;küreselpazardayapımbütçeleri,oyuncukadroları,çekimteknikleri,dekorvb.alanlardakigelişmişliklerinedeniyleTürkdizilerinekarşıönemliüstünlükleribulunmaktadır.Fakat,TürkdizilerininBatıhayattarzıylabirlikteizleyicilerinkendilerineyakınhissedebileceğibirkültürelortamıbirliktebarındırması;OrtaDoğu,KuzeyAfrikaveDoğuAvrupa’daTürkdizileriniAmerikandizileriilerahatlıklarekabetedebilirhalegetirmektedir.
DeğişikülkelerdeTürkdizileriniizleyenizleyicilerinyorumlarıincelendiğinde;Türkdizilerininfarklıkültürleriharmanlayanyapısının,özellikleİslamidünyanındeğerlerivegelenekleriileBatıhayattarzıbirleşiminin,izleyicininilgisiniçektiğigörülmektedir.Türkdizilerininsunduklarıbu“geleneklerireddetmeyenmodernyaşamstili”ninözelliklekadınizleyicilerüzerindeönemlibiretkiyesahipolduğuanlaşılmaktadır.
Türkdizisektörüyerliyapımlaraodaklanarakgelişmesiyleyakıncoğrafyalaradaörnekolmaktadır.Türkiye’de10-15yılöncesinekadaryabancıyapımlarprime-timedadâhilolmaküzeregenelolaraktümyayınakışındaağırlıktaiken;herhangibirresmiyabancıkısıtlamasıolmadankendikendineidameettirebilenyayın-reklam-yapımekosistemininoluşturulmasıbaşarılmıştır.ÖteyandanTürkdizilerininöneçıktığıbazıülkelerde(Azerbaycan,Kazakistan,Çin,Mısır,Makedonyavb.)yabancıdizilereyönelikçeşitliyasaklamalaryadakısıtlamalargetirilmiştirvebudurumdizilerigösterimdeolanTürkyapımcılarıolumsuzetkilemiştir.
Hernekadarkısıtlamalarönemliölçüdebazıpolitikvekültürelargümanlaradayandırılsada,yerliyapımlarıveyapımcılarıdesteklemekdedikkatealınanfaktörlerarasındayeralmaktadır.
Bazıülkelerdebahsedilenbuengellemelererağmen,Türkdizilerininyayınlandıklarıülkelerdekültürel,ekonomikvepolitikyapıüzerindebirtakımetkileriolduğunainanılmaktadır.Türkyapımcılar,yakıngelecektedefarklısosyo-ekonomikkitlelereulaşmayıbaşarabilecekdeneyimlerveduygularsunmayadevamettiklerisüreceyurtdışındakipazarlardakibüyümelerinidevamettirebileceklerdir.
Türk dizilerinin diğer etkileri
TürkdizilerisadeceihracatgeliriaçısındandeğilaynızamandayayınlandıklarıülkelerdeTürkiye’ninkültürel,ticariveturizmelçisiolarakdaönemlikatkılardabulunmaktadır.GlobalolarakhizmetverenseyahataramamotoruSkyscanner’ınyaptığıbiraraştırmayagöreuçuşaramalarıilegösterimdekiyabancıdizilerarasındaönemlibirkorelasyonvardır;özelliklegösterimdekidizilerturistikalanlardaçekiliyorsabuilişkidahadakuvvetlenmektedir.Aynıaraştırmada;2011ile2012ve2013yıllarıkarşılaştırıldığındaTürkiye’yiaraştırankişisayısıikikatınaçıkmıştır.2012’denitibarenTürkdizilerininyoğunolarakgösterimdeolduğuKuveyt,Katar,Ürdün,YemenveLübnan’danTürkiye’yeyapılanuçuşaramaları%100’denfazla,BahreynveSuudiArabistan’danyapılanaramalar%200’denfazlaartmıştır.
Turizmekatkısıkadar,Türkdizileriaynızamandayereldeğerlerin,geleneklerinvehayattarzlarınındiğercoğrafyalaraaçılmasınısağlayanveTürkiye’ninuluslararasıgörünürlüğünüartıranplatformlardır.Türkdizilerininetkialanıçokgenişolmaklabirlikte;özellikletarihivedinibağlarınolduğuyerlerdekietkidahafazlaolmaktadır.
32
Öne çıkan trendler ve gelecek beklentileri
Artanizleyiciilgisineveartanrekabetebağlıolarak;Türkdizisektörüsonyıllardahemsanatsalaçıdanhemdeçekimkalitesiaçısındanönemlibiriyileşmegöstermiştir.Standartlarınyükselmesiyledizireytinglerideartmış;buiyileşmeTVkanallarınınreklamgelirlerinedeyansımıştır.İyiyapımlara,iyioyuncularaveiyiyapımcılaraartantalepyapımmaliyetlerini(özellikleoyuncumaliyetlerini)deyukarıçekmiştir.BunabağlıolarakTVkanalları,dizilerkadarreytingalabilecekamadahadüşükyapımmaliyetlerinesahipyapımlarayönelikalternatifarayışlarınagirmişlerdir.Bunoktadayarışmaprogramları(yetenekvemaceraprogramlarıdadâhilolmaküzere)öneçıkmaktadır;ancaktümdünyadaolduğugibiTürkiye’dedeorijinalbirformatbulmadaciddizorluklaryaşanmaktadır.YinedebutipeğlenceprogramlarıöndegelenTVkanallarında“prime-time”da%10-%20civarındapayalmaktadırveönümüzdekidönemdebuorandabirartışbeklenmektedir.
Dizitekrarlarıveözetleri,dizilerinartanmaliyetlerinekarşılıkTVkanallarınınbulduğuönemliçözümlerdenbirisidir.Hattasektördetekrarlarveözetlerdekireklamgelirleriylebirlikteancakdizinintoplammaliyetininkarşılanabildiğiörneklerindebulunduğubilinmektedir.Bazıistisnaidurumlarharicindedizilerintelifleriyayıncıkuruluşlaraaitolduğuiçindizileryayındankaldırıldıktanyıllarsonradahikanallaryayınakışlarındatekrarlarayerverebilmektedirler.
Eğlence programları, daha düşük yapım maliyetlerine rağmen dizilerle rekabet etme potansiyeline sahiptir ve bu yapımlara olan ilgi son yıllarda artmaktadır.
Dizi tekrarları ve özetleri, TV kanalları için önemli bir gelir kaynağı olmaya devam edecektir.
Prime time yayın süreleri – 2013/2014 sezonu
Kaynak:Deloitteanalizi
Dizi, %62,5
Yarışma Eğlence, %17,4
Diğer, %20,1
33
Öteyandan,medyasektöründeküreselrekabetinyoğunluğundanötürütrendlerçokhızlıbirşekildedeğişebilmektedir.BunedenleTürkyapımcılarınsonyıllardakibaşarılıperformanslarınıkorumakvedahadageliştirmekiçinstandartlarını(oyuncular,çekimkalitesi,senaryoorijinalliğivb.gibi)süreklibirşekildeiyileştirmelerigerekmektedir.
Sonyıllardakibaşarılıperformans,Türkdizilerinegösterilenilgininönümüzdekidönemdededevamedeceğineişaretetmektedir.Yayınlananherbölümledahafazlapopülerhalegelenünlüoyuncular,artanyapımkalitesi,dahaiyikurgulanmışsenaryolarveenönemlisibölgeizleyicileriiçinartanmarkadeğerisayesindeTürkdizilerininbölgeizleyicisininilgisiniçekmeyedevametmesibeklenmektedir.Türkdizileriiçinbirsonrakieşik;dünyanınfarklıbölgelerindedeenazyakıncoğrafyadakikadarbaşarılıhalegelmektir.
Sektördetartışılanenönemlikonulardanbirisidizisüreleriningelişmişülkelerdekinegöreuzunluğuvebuuzunluğunsürdürülebilirliğidir.Sektörçalışanları,süreleriuzunbulmaktaveekipveoyunculariçinherhaftabusürelerdeçalışmanınzorluğununaltınıçizmektedirler.Sektördekimevcutfinansalyapıdikkatealındığında-yapılanbütüneleştirilererağmen-dizisürelerininkısalmasınınpekmümküngözükmediğianlaşılmaktadır.Aynızamandasektördekioyuncular,setçalışanlarıvediğerçalışanlararasındasendikalbağlarınzayıfolmasıdabuyöndebirliktekararalınmasınıengellemektedir.
İriliufaklıpekçokyapımcışirketinsayıcaazyayıncıkuruluşunkısıtlıyayınsaatleriiçinrekabetetmelerininyanısırasektördekifirmalarınkurumsallaşmaaçısındannispetendahaemeklemedönemindeolmaları,yapımcıkuruluşlarınsürdürülebilirbiryapıdafaaliyetgöstermelerininönündekienbüyükengellerdenbirisidir.
Yurtdışındakigibigelişmişçekimstüdyolarının/platolarınınbulunmaması,herbiryapımiçinyenidendekor,kostüm,sahnegibikonulardayatırımlaryapılmasınanedenolmaktadır.Rekabettendolayıpekçokdizininhenüzilkbölümlerindeyayındankalkmasıdabuyatırımlarıntamamenboşagitmesineyolaçmaktadır.
Sektördekimevcutbüyümeninbuhızladevametmesidurumunda,yurtdışındakilerebenzergelişmişstüdyolara/platolaraolanihtiyaçdahadaartacaktır.
Öteyandankurumsallaşmanıneksikliğiaynızamandayapımcıkuruluşlarınfinansalkaynaklaraerişiminidezorlaştırmaktadır.
Yabancı ülkelerde Türk dizilerine artan ilginin devam etmesi beklenmektedir.
Finansal nedenlerden ötürü dizi sürelerinin yakın zamanda kısalması beklenmemektedir.
Yapım sektöründe kurumsallaşma ihtiyacı sektör büyüdükçe daha da artmaktadır.
Sonuç
34
35
Sonuç
Sonuç
Sonyıllardaartanbirşekildetelevizyonkanallarındaizleyicilerinkarşısınaçıkanveprimetimeyayınperiyodunun%60-65’inikapsayandizileringelecekdönemdedebukonumunukoruması
beklenmektedir.Türkiye’dekitelevizyonizlemesürelerininuzunluğu,televizyonunmedyayatırımlarındaaçıkaraöndeolmasıvegerekyerligereksedeyabancıizleyicilerinbuyapımlaragösterdiğiilgiböylebirbeklentininoluşmasınayolaçmaktadır.
Türkiye’denyurtdışınasatılandizilerinyaklaşık75ülkede400milyoncivarındaizleyiciyeulaştığıdikkatealındığında,yerliyapımlarınihraçgelirininyanısırabirbakımaTürkiye’ninticari,kültürelveturizmelçisiolarakdakonumlandıklarıortadadır.
Hersezonyayınagirenyenidizilerinyarıdanfazlasınınsezonsonunugöremediğisektördeiriliufaklıpekçokyapımcışirketsayıcaazyayıncıkuruluşunkısıtlıyayınsaatleriiçinyoğunbirrekabethalindedir.Sektörünparçalıbiryapıyasahipolmasıvekurumsallaşmanınhenüzgelişimaşamasındaolması,yapımcıkuruluşlarınsürdürülebilirbiryapıdafaaliyetgöstermelerininönündekienbüyükengellerdenbirisiolarakgözeçarpmaktadır.
Özelliklesonyıllardayurtdışınayapılansatışlarlasektördeyukarıdoğrugidenbaşarıeğrisinindahaüstseviyelereçekilmesivesürdürülebilirliğekavuşturulmasıiçin;bazıyapımşirketlerindeörneklerigörülmeyebaşlanankurumsallaşmanınsektöreyayılması,yurtdışındakigibiyapımcışirketlerinortakkullanabileceğivemaliyetleriönemliölçüdeazaltabilecekstüdyoveplatoyatırımlarınınyapılması,dizilerininternettenkorsanyayınlarınınönünegeçilmesi,devletindizisektörüneyönelikdestekveteşvikmekanizmasınıoluşturmasıönemarzetmektedir.
36
Deloitte TMT iletişim
Tolga YaveroğluOrtakDanışmanlı[email protected]
Tufan [email protected]
Metin AslantaşKıdemliMüdü[email protected]
Gökhan [email protected]
Mehmet [email protected]
Aslıhan ErdemUzmanClients&[email protected]
37
38
Deloitte,denetim,vergi,danışmanlıkvekurumsalfinansmanalanlarında,birçokfarklıendüstridefaaliyetgösterenözelvekamusektörümüşterilerinehizmetsunmaktadır.Dünyaçapındafarklıbölgelerde150’denfazlaülkedeyeralanglobalüyefirmaağıileDeloitte,müşterilerininişdünyasındakarşılaştıklarızorluklarıaşmalarınadestekolmakvebaşarılarınakatkıdabulunmakamacıyladünyastandartlarındayüksekkalitelihizmetlersunmaktadır.Deloitte,200.000’iaşanuzmankadrosuilekendinimükemmelliğinstandardıolmayaadamıştır.
Deloitte;İngilteremevzuatınagörekurulmuşolanDeloitteToucheTohmatsuLimited(“DTTL”)şirketini,üyefirmaağındakişirketlerdenveilişkilitüzelkişiliklerdenbirveyabirdenfazlasınıifadeetmektedir.DTTLveherbirüyefirmaayrıvebağımsızbirertüzelkişiliktir.DTTL(“DeloitteGlobal”olarakdaanılmaktadır)müşterilerehizmetsunmamaktadır.DTTLveüyefirmalarınınyasalyapısınındetaylıaçıklamasıwww.deloitte.com/aboutadresindeyeralmaktadır.
BubelgedeyeralanbilgilersadecegenelbilgilendirmeamaçlıdırveDeloitteToucheTohmatsuLimited,onunüyefirmalarıveyailişkilikuruluşları(bütünolarakDeloitteNetwork)tarafındanprofesyonelbağlamdaherhangibirtavsiyeveyahizmetsunmayıamaçlamamaktadır.DeloitteNetworkbünyesindebulunanhiçbirkuruluş,bubelgedeyeralanbilgilerinüçüncükişilertarafındankullanılmasısonucundaortayaçıkabilecekzararveyaziyandansorumludeğildir.
©2014.DahafazlabilgiiçinDeloitteTürkiye(DeloitteToucheTohmatsuLimitedüyeşirketi)ileiletişimegeçiniz.
www.deloitte.com.tr
Deloitte Türkiye
İstanbul OfisiGroupamaPlazaReşitpaşaMah.EskiBüyükdereCad.No:2Maslak,İstanbul34398+90(212)3666000
Raporhakkındadahafazlabilgiiçin
Tolga Yaveroğ[email protected]
Özen DemircanMüdü[email protected]
Ankara OfisiArmadaİşMerkeziABlokKat:7No:8Söğütözü,Ankara06510+90(312)2954700
İzmir OfisiPuntaPlaza1456Sok.No:10/1Kat:12Daire:14-15Alsancak,İzmir+90(232)4647064
Bursa OfisiZenoCenterİşMerkeziOdunlukMah.KaleCad.No:10dNilüfer,Bursa+90(224)3242500
Çukurova OfisiGünepPanaromaİşMerkeziReşatbeyMah.TürkkuşuCad.BinaNo:1BBlokKat:7Seyhan,Adana+90(322)2371100